pracownik młody czy doświadczony?

Agata BUDZYŃSKA-BIERNAT
PRACOWNIK MŁODY CZY DOŚWIADCZONY?
SYTUACJA OSÓB BEZROBOTNYCH W WIELKOPOLSCE
Streszczenie: Wielkopolska to region prężnie rozwijający się w Polsce. Osiąga wyższe
niż przeciętne w kraju wskaźniki ekonomiczne. Co więcej, cechuje się również najniższą
od lat stopą bezrobocia na tle innych województw w Polsce. Mimo to, warunki dla osób
znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy są tu trudne. Problem ze
znalezieniem pracy ma zarówno tzw. pokolenie Y oraz pokolenie 50+. Dlatego celem
niniejszej pracy jest prezentacja oraz analiza sytuacji osób bezrobotnych w wieku do 25
lat oraz pokolenia 50+ na rynku pracy w województwie wielkopolskim. W realizacji celu
wykorzystano źródła wtórne, zakres czasowy pracy objął lata 2009-2013.
Słowa kluczowe: bezrobocie, województwo wielkopolskie, osoby
starsze, pokolenie młodych
EMPLOYEE YOUNG OR EXPERIENCED? THE
SITUATION OF THE UNEMPLOYED IN WIELKOPOLSKA
Abstract: Wielkopolska is a region well developing in Poland. It achieves higher than
average, economic indicators in the country. What's more, characterized by the lowest for
years unemployment rates compared to other regions in Poland. Despite this, the
conditions for people who are in a special situation on the labor market are difficult here.
The problem with finding a job has both-generation Y and generation 50+. Therefore, the
aim of this paper is to present and analyze the situation of unemployed people aged up to
25 years, and 50+ on the labor market in Wielkopolska. For this purpose were used
secondary sources, the time span of work includes years 2009-2013.
Key words: unemployment, wielkopolska region, the elderly people, the
young generation

mgr inż., Politechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Zarządzania, Katedra Nauk
Ekonomicznych
WPROWADZENIE
W Polsce wiek pracownika nie jest cechą obojętną. Problem z osiągnięciem
zadowalającej pozycji zawodowej mają zarówno osoby młode, jak i te starsze.
Obie grupy borykają się ze znacznymi problemami dotyczącymi znalezienia
zatrudnienia, utrzymania dotychczasowej pracy, a odzwierciedleniem tego
problemu są wysokie wartości bezrobocia wśród tych grup wiekowych. Kłopoty
wśród osób młodych wynikają głównie z braku doświadczenia zawodowego, a
osób starszych z faktu, że są mniej energiczne niż kiedyś i mało mobilne. Wciąż
jeszcze wielu pracodawców nie dostrzega korzyści płynących z zatrudnienia
zarówno osób młodych jak i tych powyżej 50 roku życia.
W tym kontekście warty uwagi jest rejon wielkopolski, który pod względem
bezrobocia rejestrowanego pozytywnie wyróżnia się na tle innych województw w
kraju. Od 2007 roku stopa bezrobocia utrzymuje się, niemal bez przerwy, na
najniższym poziomie w Polsce. Ta pozytywna tendencja została przerwana
jedynie w 2009 roku spowolnieniem gospodarczym, które dotknęło całą
gospodarkę światową i skutkowało wstrzymaniem inwestycji i redukcją etatów.
Był to również jedyny rok, gdzie województwo mazowieckie osiągnęło
nieznacznie niższy niż Wielkopolska wskaźnik bezrobocia. Wybrane grupy
bezrobotnych, scharakteryzowane w dalszej części pracy, to grupy w tak zwanej
szczególnej sytuacji na rynku pracy. Zgodnie z art. 49 ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, osoby w szczególnej sytuacji na rynku
pracy to m. in. bezrobotni do 25 roku życia oraz bezrobotni powyżej 50 roku
życia. Konieczne zatem staje się podejmowanie działań zmierzających do
poprawy ich sytuacji na rynku pracy, a także wyrównania ich szans w stosunku
do pozostałych grup.
Obserwowane zmiany stały inspiracją do przeanalizowania sytuacji na rynku
pracy w województwie wielkopolskim, ze szczególnym uwzględnieniem osób
bezrobotnych w wieku do 25 lat oraz pokolenia 50+. Wybór wskazanych grup
bezrobotnych podyktowany był szczególnie trudną ich sytuacją na rynku pracy.
W realizacji celu wykorzystano źródła wtórne, zakres czasowy pracy obejmuje
natomiast lata 2009-2013.
1. SYTUACJA OSÓB MŁODYCH I POKOLENIA 50+ NA
POLSKIM RYNKU PRACY
Analiza sytuacji osób bezrobotnych wskazuje, że zarówno osoby młode, jak i
te starsze mają problem z uzyskaniem zadowalającej sytuacji zawodowej. Młody
wiek stanowi dla wielu osób utrudnienie w zdobyciu pracy. Są to często
absolwenci uczelni wyższych, a więc powinni oni dysponować nowoczesną
wiedzą, która to z kolei teoretycznie stanowić ma korzystną podstawę ich
położenia na rynku pracy. To jednak z drugiej strony stwierdza się, iż
kwalifikacje, jakie młode osoby nabywają w toku swojej edukacji nie zawsze
cenione są rynkowo. Sytuacja ta wskazuje na problem dopasowania oferty
edukacyjnej do potrzeb rynku pracy. Co więcej, młody kandydat nie może wręcz
posiadać doświadczenia zawodowego, które to stawiane jest często jako warunek
konieczny pracy na danym stanowisku. Często też nie dysponuje on zestawem
cech osobowościowych, jakie pożądane są przez pracodawców (LeszkowiczBaczyński 2009, s.160). Takie uwarunkowania oraz dane przedstawione poniżej
pozwalają postrzegać kategorię ludzi młodych jako w dużym stopniu zagrożoną
bezrobociem.
Należy stwierdzić, iż dramatyczna jest sytuacja młodych ludzi na rynku pracy
i to nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. W krajach Unii ok. 5 mln ludzi w
wieku od 15 do 24 lat nie uczy się i nie pracuje. Stopa bezrobocia wśród osób
młodych w wielu krajach jest alarmująca. I tak w Polsce dla tej grupy wiekowej
w 2013r. wynosi 27,3%. Jednak dużo gorsza sytuacja występuje w Grecji (58,3%),
Hiszpanii (55,5%%), Chorwacji (50%), Włoszech (40%), Cyprze (38,9%),
Portugalii (37,7%) i Słowacji (33,7%). Najniższa zaś stopa bezrobocia
rejestrowanego wśród młodych jest w Niemczech (7,9%) oraz Austrii (9,2%) (por.
rys.1.).
Okazuje się zatem, iż bezrobocie dotyka młode pokolenie, które na rynek pracy
wchodzi z zupełnie innymi oczekiwaniami, kompetencjami i wartościami.
Generacja młodych, zwana również pokoleniem Y, cechuje różnorodność i
potrzeba nieustannych zmian. Jak wynika z badań prowadzonych przez J.
Cewińską, M. Striker i K. Wojtaszczyk (2009 i 2011), choć młodzi preferują
zmiany, to pragną stabilizacji, ale pod warunkiem swobody w budowaniu własnej
kariery. Nie akceptują pracoholizmu, lecz chcą się rozwijać i uczestniczyć w życiu
firmy. Ponadto, oczekują oni partnerskich relacji w miejscu zatrudnienia i lubią
pracować w zespole. Co więcej, są dobrze wykształceni, otwarci na świat i
współpracę z kolegami różnych narodowości (Janowska s.227-228).
Najważniejsze z punktu widzenia pracy zawodowej mocne i słabe strony młodego
pokolenia zawiera tabela 1.
Rysunek 1. Stopa bezrobocia w wybranych krajach europejskich w 2013r. wśród
osób młodych
Grecja
Hiszpania
Chorwacja
Włochy
Cypr
Portugalia
Słowacja
Bulgaria
Polska
Węgry
Irlandia
Francja
Belgia
Rumunia
Szwecja
Łotwa
Litwa
Słowenia
Wielka Brytania
Finlandia
Czechy
Estonia
Luksemburg
Dania
Malta
Holandia
Austria
Niemcy
58,3
55,5
50
40
38,9
37,7
33,7
28,4
27,3
27,2
26,8
23,9
23,7
23,6
23,5
23,2
21,9
21,6
20,5
19,9
19
18,7
15,5
13,1
13
11
9,2
7,9
0
Źródło: RSRP 2014, s.796.
10
20
30
40
50
60
70
Tabela 1. Mocne i słabe strony młodego pokolenia na rynku pracy
Mocne strony
Słabe strony
- znajomość nowych technologii
- niechęć do podporządkowania się
- zadaniowe podejście do pracy
regułom
- niezależność i ambicja
- postawa roszczeniowa wobec
- stawianie na osobisty rozwój
pracodawcy
- nastawienie na zmiany i - potrzeba stałej informacji zwrotnej i
innowacyjność
stymulacji
wysoka
samoocena,
jasne trudności
w
kontaktach
określenie oczekiwań
bezpośrednich
- duże zaangażowanie w pracę, która - skłonność do ryzyka
daje satysfakcję
- problemy z przyjmowaniem krytyki
- duże znaczenie reputacji firmy i - mniejsza skłonność do lojalności
dobrej atmosfery w pracy
- własny komfort i wygoda zamiast
- dbanie o równowagę na poświęcenia się dla pracodawcy
płaszczyźnie praca-życie
Źródło: Jabłońska, 2009.
Jednak nie tylko młode pokolenie ma duży problem ze znalezieniem sobie
satysfakcjonującego miejsca na rynku pracy. Bezrobocie w znacznej mierze
dotyka również pokolenie starsze, chodzi tu głównie o pokolenie 50+. Stopa
bezrobocia w 2013r. ludności w wieku 50-64 lata była w Polsce niższa od średniej
zanotowanej w Unii Europejskiej i wyniosła 7,2% wobec 7,7% w UE. Wyższe niż
w naszym kraju wskaźniki bezrobocia osób starszych odnotowano w: Hiszpanii
(20,9%) Grecji (19,1%), Cyprze (13,6%), Portugalii (12,9%), Bułgarii (12,4%),
Słowacji (11,6%), Litwie (11,3%), Chorwacji (11,2%), Łotwie(10,9%), Irlandii
(9,9%) oraz Słowenii (8,3%) (MPiPS, s.5).
Te wysokie współczynniki wynikają często z tego, że pracodawcy
stereotypowo postrzegają osoby starsze. Traktowane są one jako niechętne do
pogłębiania wiedzy, trudne we współpracy i unikające ryzyka. Nie dostrzega się
ich atutów: doświadczenia, kompetencji i lojalności. Nie docenia się ról mentora
i trenera, jakie mogą odegrać w wychowaniu młodego pokolenia (Janowska
s.226). Co więcej, utrwala się błędne przekonanie, że są oni przeszkodą w
zatrudnieniu młodszych pracowników. A przecież realia gospodarcze powodują,
iż firmy tracą na ich odejściu, tracąc doświadczenie, stabilność działania,
możliwość przekazywania wiedzy (Liwiński, Sztanderska, 2010, s. 19). Co
więcej, metrykalny wiek pracownika łączony jest często z jego stanem zdrowia i
przewidywaną, obniżoną motywacją do pracy. Ponadto, towarzyszy temu również
stereotypowy obraz pracownika 50+ jako mało mobilnego, nieelastycznego w
działaniu, wolniej przyswajającego nowe informacje, niedostosowanego do
współczesnych realiów, pasywnego i zmęczonego pracą (Oblicza s.15). Wśród
głównych wad pracowników 50+ wymienia się również: nawyki, tradycyjny
sposób myślenia, niechęć do zdobywania nowych kwalifikacji, brak pewnych
umiejętności (np. obsługi komputera, znajomości j. obcych), wyższe koszty
zatrudnienia, mniejsza efektywność czy krótki czas pracy do emerytury (Rynek
pracy…, s.13).
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OSÓB BEZROBOTNYCH
W WIELKOPOLSCE
Dzięki ciągle poprawiającej się sytuacji gospodarczej Wielkopolski oraz
prowadzonej polityce na rynku pracy, województwo to wyróżnia się wśród innych
regionów Polski najlepszą sytuacją na rynku pracy w kontekście rozmiarów i
natężenia bezrobocia (Jarmołowicz, Kalinowska-Sufinowicz 2012, s.256).
Wartość stopy bezrobocia dla omawianego regionu była przeciętnie niższa o
około 3,5 punktu procentowego w stosunku do tego wskaźnika dla Polski ogółem.
Co więcej, z końcem 2013 roku liczba bezrobotnych w województwie
wielkopolskim wyniosła 144832 osób i była niższa o 3 070 osób niż w 2012 roku.
Natomiast stopa bezrobocia wyniosła 9,6% i była niższa o 0,2 punktu
procentowego niż przed rokiem. Kolejny rok już wskaźnik ten w Wielkopolsce
utrzymywał się na najniższym poziomie w kraju (por. rys. 2).
Na tą stabilną sytuację na wielkopolskim rynku pracy wpływ miały dwie
rzeczy. Po pierwsze, utrzymanie zadawalającej koniunktury w gospodarce, o
której poprawie świadczy m.in. wzrost o 4,4% wartości produkcji sprzedanej
przemysłu. Warto w tym miejscu dodać, że przeciętne zatrudnienie w sektorze
przedsiębiorstw również wzrosło o 1,7%. Po drugie, zaangażowanie wyższej
kwoty Funduszu Pracy przeznaczonej na aktywizację bezrobotnych.
Rysunek 2. Stopa bezrobocia zarejestrowanego w latach 2009-2013 w Polsce
według województw
Zachodniopomorskie
Wielkopolskie
Warmińko-mazurskie
Świętokrzyckie
Śląskie
Pomorskie
Podlaskie
Podkarpackie
Opolskie
Mazowieckie
Małopolskie
Łódzkie
Lubuskie
Lubelskie
Kujawsko-pomorskie
Dolnośląskie
Polska
17,1
17,8
17,6
18,2
18
9,2 9,2 9,1 9,8 9,6
20,7
20
20,2
21,3
15,1 15,2 15,2
16
16,6
9,4 10 10,2 11,1 11,3
11,9 12,3 12,5 13,4 13,2
12,8 13,8 14,1 14,7 15,1
15,9
15,4 15,5
16,4
16,3
12,9 13,6 13,3 14,4 14,2
9 9,7 9,8 10,7 11,1
9,7 10,4 10,5 11,4 11,5
11,9 12,2 12,9 14
14,1
16,2
15,5 15,4
15,9
15,7
12,9 13,1 13,2 14,2 14,4
16,2
17
17
18,1
18,2
12,8 13,1 12,4 13,5 13,1
12,1 12,4 12,5 13,4 13,4
2009
2010
2011
2012
21,6
2013
Źródło: opracowanie na podstawie: GUS, 2014, s.301; GUS, 2013, s.313; GUS, 2012,
s.318; GUS, 2011, s.304; GUS, 2010, s. 292.
Na koniec grudnia 2013 roku, status bezrobotnego i poszukującego pracy
zarejestrowanego w powiatowych urzędach pracy, posiadało 147 488 osób, tj. o
2,0% mniej niż w roku poprzednim (WUP, 2014, s.8). Osoby bezrobotne
stanowiły natomiast dominującą część tej populacji – 144 832 osoby – co oznacza
spadek o 2,1% w porównaniu do roku poprzedniego. (por. rys. 3.).
Rysunek 3. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych (w wartościach
bezwzględnych) i stopa bezrobocia (podana w procentach) w Wielkopolsce w
latach 2009-2013
147902
10
144832
9,8
9,6
133563
135172
134954
140000
9,8
9,6
9,4
9,2
150000
130000
9,2
9,2
120000
9
9,1
110000
8,8
8,6
100000
2009
2010
2011
liczba bezrobotnych
2012
2013
stopa bezrobocia
Źródło: opracowanie na podstawie: WUP, 2014, s.5.
Dane obrazujące wielkość stopy bezrobocia w poszczególnych powiatach
Wielkopolski, charakteryzowały się widocznym zróżnicowaniem (por. tab. 2). I
tak, dla przykładu warto podać, iż we wszystkich wymienionych latach, w tym
szczególnie w 2013r.:
 najwyższą stopą bezrobocia charakteryzowały się powiaty: wągrowiecki
(21,6%), koniński (19,1%) i złotowski (17,2%); najniższą zaś: miasto Poznań
(4,1%), powiat poznański (4,6%), oraz kępiński (5,1%),
 zaobserwować można spadek stopy bezrobocia w stosunku do roku 2010 w
następujących powiatach: ostrowski (o 1,3%), jarociński (o 1,3%), złotowski (o
1,6%), wzrost zaś występuje w powiecie międzychodzkim (o 2,5%),
gnieźnieńskim (o 2,5%), wrzesińskim (o 2,1%) oraz wągrowieckim (o 2,9%), co
więcej w większości z nich (w 19 na 35 powiatów) różnice nie przekroczyły 1
punktu procentowego.
Tabela 2. Stopa bezrobocia w powiatach województwa wielkopolskiego w latach
2010-2013
Powiaty
2010
2011
2012
2013
1.
m. Poznań
3,6
3,6
4,2
4,1
2.
poznański
3,5
3,6
4,6
4,6
3.
kępiński
5,6
6,4
5,8
5,1
4.
wolsztyński
6,4
6,0
6,7
5,8
5.
nowotomyski
6,4
6,5
7,4
6,6
6.
m. Kalisz
8,6
7,8
8,4
8,3
7.
kaliski
8,5
8,4
8,8
8,5
8.
leszczyński
9,4
8,8
9,0
8,5
9.
m. Leszno
8,5
7,9
8,7
8,7
10.
kościański
9,0
8,7
9,7
9,1
11.
grodziski
8,1
9,1
10,6
9,2
12.
krotoszyński
10,5
10,5
10,1
9,7
13.
śremski
8,5
8,5
10,2
10,1
14.
szamotulski
11,3
10,7
11,4
10,2
15.
ostrowski
11,8
10,5
11,1
10,5
16.
ostrzeszowski
9,7
10,5
10,6
10,7
17.
rawicki
11,7
10,9
10,9
10,9
18.
turecki
11,9
11,5
12,1
11,1
19.
międzychodzki
8,7
9,2
11,7
11,2
20.
gostyński
12,5
12,3
12,3
11,9
21.
obornicki
10,3
10,4
12,3
11,9
22.
pilski
11,0
11,8
13,7
12,6
23.
pleszewski
13,1
12,6
13,1
13,7
24.
m. Konin
13,5
13,0
13,6
13,8
25.
jarociński
15,2
12,8
14,0
13,9
26.
czarnkowsko-trzcianecki
15,0
15,0
15,1
14,7
27.
średzki
13,9
13,4
14,2
14,9
28.
gnieźnieński
12,7
13,7
14,9
15,2
29.
wrzesiński
13,6
13,6
14,8
15,7
30.
chodzieski
15,2
16,2
16,6
16,1
31.
kolski
14,4
14,4
15,7
16,2
32.
złotowski
18,8
18,5
18,2
17,2
33.
słupecki
16,4
16,8
17,5
17,9
34.
koniński
18,1
17,5
18,7
19,1
35.
wągrowiecki
18,7
20,5
22,2
21,6
województwo wielkopolskie
9,2
9,1
9,8
9,6
Źródło: opracowanie na podstawie: WUP, 2011, s.9; WUP, 2012, s.10; WUP, 2013, s.10.
W przypadku osób bezrobotnych w wieku poniżej 24 lat, w Wielkopolsce
zarejestrowanych było 147,9 tys. w 2012r. podczas gdy w całej Polsce wielkość
ta wyniosła 2136,8tys. Najniższym bezrobociem w tym przedziale wiekowym
charakteryzują się województwa: Opolskie, Lubuskie i Podlaskie, z kolei
najwyższym województwo Mazowieckie, Małopolskie, Śląskie oraz
Wielkopolskie. Jeśli natomiast mowa jest o bezrobotnych zarejestrowanych w
wieku powyżej 50 lat sytuacja jest bardzo podobna. W tym przedziale wiekowym
najniższym bezrobociem charakteryzowały się województwo Opolskie, Lubuskie
i Podlaskie, zaś najwyższe bezrobocie wystąpiło w województwie Mazowieckim,
Małopolskim i Śląskim (por. tab. 3).
Tabela 3. Bezrobotni zarejestrowani będący w szczególnej sytuacji
(podane w procentach) w Polsce
2012
2013
Dolnośląskie
6,4
6,3
5,8
6,0
5,8
9,7
9,7
Kujawsko-pomorskie 7,2
7,3
7,3
7,2
7,3
6,6
6,4
Lubelskie
7,1
6,9
6,9
6,9
7,1
5,0
5,0
Lubuskie
2,9
2,8
2,8
2,6
2,5
3,6
3,3
Łódzkie
5,9
5,9
6,2
6,2
6,1
8,0
7,9
Małopolskie
8,5
9,2
9,2
9,4
9,6
5,6
5,8
Mazowieckie
10,7 11,1 11,3 11,7 12,0 12,8 13,3
Opolskie
2,5
2,5
2,3
2,3
2,3
2,8
2,8
Podkarpackie
8,4
8,1
8,4
8,3
8,2
5,4
5,4
Podlaskie
3,5
3,6
3,5
3,4
3,5
3,4
3,4
Pomorskie
5,5
5,5
5,7
5,6
5,4
5,3
5,3
Śląskie
8,3
8,4
8,3
8,4
8,4
9,6
9,8
Świętokrzyskie
4,3
4,3
4,4
4,2
4,5
4,2
3,8
Warmińskomazurskie
5,7
5,4
5,5
5,4
5,5
5,5
5,2
Wielkopolskie
8,2
8,0
7,8
7,9
7,5
6,1
6,1
Zachodniopomorskie
4,9
4,8
4,6
4,5
4,3
6,4
6,5
Polska
100 100 100 100 100 100 100
Źródła: opracowanie na podstawie: GUS, 2014, s. 305; GUS, 2013, s.
s.322; GUS, 2011, s. 308; GUS, 2010, s.296.
2011
2010
2009
powyżej 50 lat
2013
2012
2011
2010
poniżej 24 lat
2009
Wyszczególnienie
9,1
6,3
5,0
3,2
8,2
6,0
13,5
2,8
5,6
3,4
5,3
10,0
3,8
9,1
6,3
4,9
3,1
8,2
6,4
13,7
2,8
5,5
3,3
5,3
10,3
3,7
8,7
6,5
5,0
3,0
7,9
6,5
13,9
2,7
5,6
3,4
5,3
10,2
3,8
5,2
5,1
5,3
6,0
6,2
6,1
6,5
6,2
6,0
100 100 100
317; GUS, 2012,
W województwie wielkopolskim od lat już osoby bezrobotne w wieku do 34
lat stanowiły dominującą grupę w zarejestrowanych bezrobotnych, a jej udział w
ogólnej liczbie osób bez pracy każdego roku przekraczał 50%. W roku 2013 po
raz pierwszy w analizowanym okresie udział ten zmniejszył się, sięgając 49,8%.
Przyczyną tego spadku było przede wszystkim zmniejszenie udziału
bezrobotnych w grupie najmłodszych tj. od 18 do 24 roku życia, który w okresie
lat 2009-2013 zmalał z 26,3% do 20,8%. Równocześnie stwierdzić należy, że
odnotowano wzrost udziału osób bezrobotnych w wieku powyżej 45 roku życia
w ogólnej liczbie osób zarejestrowanych z 26,8 do 30,3% (rys. 4).
Rysunek 4. Bezrobotni według wieku w Wielkopolsce w latach 2009 – 2013 (w
procentach)
120
100
1,1
6,2
1,5
1,8
2,2
2,8
7,1
7,8
8,7
9,9
80
19,5
18,8
18
17,4
17,6
18,9
19,9
60
17,6
17,8
29,3
29,5
18,4
60-64 lata
55-59 lata
45-54 lata
35-44 lata
40
29,8
30
29
25-34 lata
18-24 lata
20
26,3
25,3
24,2
22,8
20,8
2009
2010
2011
2012
2013
0
Źródło: WUP, 2014, s.19.
2.1. BEZROBOTNI ZE WZGLĘDU NA WIEK - DO 25 ROKU
ŻYCIA
Na koniec 2009 roku w urzędach pracy województwa wielkopolskiego
zarejestrowanych było 35119 osób do 25 roku życia. Z kolei w 2013 roku
zarejestrowanych było 30068 osób w omawianej grupie wiekowej, co w
porównaniu z rokiem poprzednim skutkowało spadkiem tej liczby o 10,6%. Co
więcej nastąpiło zmniejszenie udziału tej populacji w strukturze bezrobocia o 1,9
punktu procentowego – z 22,7% w 2012 do 20,8% w minionym roku. Udział
kobiet w tej kategorii osób wynosił 56,7% i wzrósł w stosunku do 2012 roku o 0,5
punktu procentowego (WUP 2014, s.19).
Ponad połowa osób bezrobotnych tj. 52,4% w 2013r. posiadała wykształcenie
średnie (43,5%) i wyższe (8,9%), co czwarta osoba zawodowe (27,9%), a co piąta
gimnazjalne i niższe (19,6%). Wartości te na przełomie analizowanych lat nie
były bardzo zróżnicowane (por. tab. 4). Analiza struktury bezrobocia wśród osób
do 25 roku życia wykazała, że w latach 2009-2013 ok. 40% osób bezrobotnych
nie miało żadnego stażu zawodowego. Ponadto w 2013r. 23,6% osób
bezrobotnych miało staż pracy sięgający 1 roku. Wartość ta wzrosła w
porównaniu z rokiem 2009 o 1,1%. Niepokojący jest również fakt, że w 2013 roku
co piąty bezrobotny z tej grupy pozostawał w rejestrze urzędu przez okres
powyżej roku (20,5%), co stanowiło wzrost w stosunku do roku poprzedniego o
2,2 punktu procentowego. Natomiast w porównaniu do roku 2009 był to wzrost
aż o niespełna 10%. Co więcej 63% młodych bezrobotnych zarejestrowanych było
w urzędach pracy przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, co stanowiło spadek o
3,3 punktu procentowego w stosunku do roku poprzedniego i aż o 9,1% w
stosunku do roku 2009.
Wyniki te potwierdzają tezę, iż poziom bezrobocia uzależniony jest m.in. od
poziomu kapitału ludzkiego. Mimo, że najmniej bezrobotnych w omawianej
grupie wiekowej posiada wykształcenie wyższe, to ich odsetek w grupie
bezrobotnych na przestrzeni lat (2006-2013) wzrósł z 5,2% do 8,9%. Zwiększony
udział osób bezrobotnych z wyższym wykształceniem wynika nie tylko ze
wzrostu liczby studentów na wielkopolskich uczelniach ale także z tego, że w
wyniku dużej konkurencji na rynku pracy, samo uzyskanie dyplomu szkoły
wyższej nie gwarantuje już zatrudnienia. Ponadto częstym problemem jest
również fakt, iż preferowane przez młodych ludzi kierunki kształcenia, nie zawsze
odpowiadają wymaganiom i zapotrzebowaniu zgłaszanemu przez pracodawców
(por. WUP, 2015). Jednak przyczyn wysokiego bezrobocia wśród osób poniżej 25
roku życia należy upatrywać również w braku wiedzy praktycznej, doświadczenia
zawodowego, czy odpowiedniego przygotowania i wykształcenia, które
odpowiadałoby potrzebom pracodawców. Co więcej, brak zainteresowania
młodymi osobami w kontekście potencjalnych pracowników, wynika także z
przeświadczenia o dużych nakładach finansowych, jakie związane są z
przystosowaniem pracownika do stanowiska pracy przy spodziewanym
początkowo niskim i powolnym tempie zwrotu tych nakładów oraz dużej
fluktuacji pracowniczej tej kategorii wiekowej (Oblicza…WUP, s. 20). Stąd
chętniej poszukiwani są pracownicy z dłuższym stażem pracy, postrzegani jako
bardziej elastyczni, lojalni, posiadający większe doświadczenie i wymagający
mniejszych nakładów inwestycyjnych (Smolarkiewicz 2009).
Pozytywnym przejawem jest jednak fakt, że bezrobocie wśród młodych osób
w mniejszym stopniu ma charakter bezrobocia długotrwałego, jest to raczej w
głównej mierze bezrobocie średniookresowe. Niewątpliwie związane jest to z
większą aktywnością osób młodych oraz ich mobilnością. A jak słusznie
stwierdza B. Kalinowska-Narwotek mobilność zawodowa pracowników jest
bowiem istotną determinantą skutecznego znalezienia zatrudnienia (KalinowskaNawrotek 2005, s.52). Ponadto, są to osoby w większości przekonane o
konieczności „inwestowania” w siebie i podnoszenia swoich kwalifikacji.
Głownie chodzi tu o znajomość języków obcych, która otwiera drogę do pracy w
korporacjach międzynarodowych oraz do szerokich zasobów wiedzy.
Tabela 4. Struktura bezrobocia w Wielkopolsce wśród osób do 25 roku życia w
latach 2009-2013.
Wyszczególnienie
procentowy udział do ogółu bezrobotnych
do 25 roku życia
2009
2010
2011
2012
2013
12,9
13,1
12,4
12,5
12,0
32,3
32,7
26,7
29,4
25,8
26,9
25,4
25,7
24,4
25,2
17,2
14,6
15,9
15,4
16,5
8,2
11,4
14,3
12,4
13,8
2,5
2,8
5,0
5,9
6,7
8,6
9,0
9,0
8,6
8,9
26,4
25,8
26,4
25,5
25,5
do 1 miesiąca
1-3 miesięcy
3-6 miesięcy
6-12 miesięcy
12-24 miesięcy
powyżej 24 miesięcy
wyższe
Wykształcenie
policealne i średnie
zawodowe
średnie
22,3
22,1
19,8
18,2
ogólnokształcące
zasadnicze
24,0
24,3
25,6
27,5
zawodowe
gimnazjalne i poniżej
18,7
18,8
19,2
20,2
do 1 roku
22,5
22,2
22,6
22,6
Staż pracy
1-5 lat
33,2
33,4
34,4
36,2
5 – 10 lat
2,5
1,8
1,6
1,8
bez stażu
41,8
42,6
41,4
39,4
Źródło: WUP 2011, s. 19; WUP 2012, s. 18; WUP, 2013, s.20; WUP,2014, s. 20.
Czas
pozostawania
bez pracy
18,0
27,9
19,7
23,6
34,6
1,4
40,4
2.2. BEZROBOCIE OSÓB POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA
Liczba osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia, wg stanu na koniec grudnia
2009 roku wynosiła 23861 osób i zwiększyła się o 6205 osób, w porównaniu ze
stanem na koniec roku poprzedniego. Co ważne, warto w tym miejscu zauważyć,
że mimo wzrostu liczby tych osób w rejestrach urzędów pracy, ich udział w
ogólnej liczbie osób bezrobotnych zmniejszył się o 1,6 punktu procentowego. Z
kolei liczba osób bezrobotnych w omawianym przedziale wiekowym w 2013 roku
wynosiła już 32046 osób i zwiększyła się o 6,1% w porównaniu ze stanem na
koniec 2012r. Ich udział w ogólnej liczbie osób bezrobotnych również się
zwiększył z 20,4% w 2012r. – do 22,1% w 2013r.
Jest to grupa bezrobotnych, w której w przeciwieństwie do opisywanej wyżej,
przeważają osoby z niższym wykształceniem. A zatem stereotypowe przekonania
dotyczące niskiego wykształcenia osób powyżej 50 roku życia nie są zupełnie
bezpodstawne. Wśród bezrobotnych powyżej 50 roku życia 34,8% w 2013r.
posiada wykształcenie gimnazjalne i poniżej, a co trzecia osoba wykształcenie
zasadnicze zawodowe (36,4%). W tym przedziale wiekowym we wszystkich
analizowanych latach, liczba bezrobotnych z wykształceniem wyższym jest
niewielka – choć wartość ta systematycznie wrasta – z 3% w 2009 r. do 4,1% w
2013r. Należy również podkreślić, że starsi bezrobotni to w większości osoby z
długoletnim stażem pracy, średnio ok 22% pracowało wcześniej 10-20 lat, a
blisko 36% posiada staż 20-30-letni, przy czym udział osób bez doświadczenia
zawodowego i z krótkim stażem stopniowo się zmniejsza (por. tab. 5).
Na przestrzeni analizowanych lat nieznacznie zmienił się także okres
pozostawania bez pracy wśród osób z kategorii 50+. Co trzecia osoba
reprezentująca tę grupę pozostaje bezrobotną powyżej 12 miesięcy, przy czym co
piąta pozostaje bez zatrudnienia ponad dwa lata. Zmniejsza się liczba
pozostających bez pracy przez krótsze okresy czasu – o niespełna 7% wśród osób
poszukujących pracy od 1-3 miesięcy. Na skracanie okresów pozostawania bez
pracy wpływ ma między innymi efekt działań publicznych służb zatrudnienia i
angażowania bezrobotnych w aktywne formy pomocy. Dla podtrzymania
aktywności zawodowej bezrobotnych analizowanej grupy wiekowej i nabycia
przez te osoby umiejętności poruszania się po rynku pracy, publiczne służby
zatrudnienia oferują zróżnicowane formy pomocy. Biorąc pod uwagę ciągłe
zmiany zachodzące w poszczególnych zawodach i branżach, a także ideę
kształcenia ustawicznego (long life learning) działania skierowane do osób
powyżej 50 roku życia nastawione są na rozwijanie ich poczucia wartości,
umiejętności i dostosowywania do wymagań pracodawców (głównie poprzez
szkolenia i kursy) (Oblicza…s.17).
Tabela 5. Struktura bezrobocia w Wielkopolsce wśród osób powyżej 50 roku
życia w latach 2009-2013.
Wyszczególnienie
procentowy udział do ogółu
bezrobotnych powyżej 50 roku życia
2009 2010
2011
2012
2013
9,0
9,4
9,1
9,0
8,9
23,0
21,2
17,7
18,1
16,1
17,5
15,2
15,2
14,9
15,9
21,4
20,0
19,6
20,9
20,3
13,8
19,7
19,9
17,7
18,5
15,3
14,5
18,5
19,4
20,3
3,0
3,4
3,4
3,7
4,1
18,7
18,9
19,1
19,3
19,8
do 1 miesiąca
1-3 miesięcy
3-6 miesięcy
6-12 miesięcy
12-24 miesięcy
powyżej 24 miesięcy
wyższe
Wykształcenie
policealne i średnie
zawodowe
średnie
5,3
5,3
5,3
5,1
ogólnokształcące
zasadnicze zawodowe
33,7
34,5
35,2
36,4
gimnazjalne i poniżej
39,3
37,9
37,0
35,5
do 1 roku
5,8
5,6
5,3
5,2
1-5 lat
6,2
6,1
6,2
5,8
Staż pracy
5 – 10 lat
6,8
7,0
7,2
7,2
10 – 20 lat
21,8
22,3
22,6
21,7
20 – 30 lat
36,5
36,6
36,0
35,5
30 lat i powyżej
18,6
18,3
18,7
20,9
bez stażu
4,3
4,1
4,0
3,7
Źródło: WUP 2011, s. 20; WUP 2012, s. 19; WUP, 2013, s.21; WUP, 2014, s. 21.
Czas
pozostawania
bez pracy
4,9
36,4
34,8
5,4
5,7
7,4
22,4
35,1
20,4
3,6
ZAKOŃCZENIE
Wielkopolska jest regionem o znacznym potencjale zarówno gospodarczym,
społecznym jak i zawodowym. Świadczy o tym m.in. najniższy od lat poziom
bezrobocia rejestrowanego na tle innych województw w Polsce. Mimo to jednak,
wciąż dużym problemem dla tego województwa jest wysoki wskaźnik bezrobocia
wśród osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy, chodzi tu głównie o osoby
młode – do 25 roku życia i pokolenie 50+.
Wśród młodych bezrobocie w analizowanych latach co prawda systematycznie
spadało z 8,2% w 2009r. do 7,5% w 2013r. to i tak utrzymywało się ono jako
jedne z najwyższych w kraju, stawiając Wielkopolskę obok takich województw
jak: Mazowieckie, Małopolskie oraz Śląskie. Negatywnie kształtowała się
również struktura bezrobotnych według poziomu ich wykształcenia. W tym
przedziale wiekowym dominowały bowiem osoby z wykształceniem średnim i
wyższym, co związane jest zarówno ze wzrostem liczby studentów na
wielkopolskich uczelniach oraz z wyborem przez nich kierunków kształcenia nie
zawsze odpowiadającym wymaganiom potencjalnych pracodawców.
Pozytywnym przejawem jest zaś fakt, że bezrobocie wśród młodych osób w
mniejszym stopniu ma charakter bezrobocia długotrwałego, jest to raczej w
głównej mierze bezrobocie średniookresowe.
Kolejną grupą wartą uwagi w dyskusjach o bezrobociu jest pokolenie 50+. W
województwie wielkopolskich liczba osób bezrobotnych w tym przedziale
wiekowym w 2013 roku zwiększyła się o 6,1% w porównaniu ze stanem na koniec
2012r. Co więcej, ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych również się
zwiększył. W przeciwieństwie do młodych, w tym przedziale wiekowym można
mówić o stosunkowo korzystnej strukturze bezrobocia według poziomu
wykształcenia. Dominują tu bezrobotni z niższym wykształceniem – 34,8% w
2013r. posiadało wykształcenie gimnazjalne i poniżej, a co trzecia osoba
wykształcenie zasadnicze zawodowe (36,4%). Na przestrzeni analizowanych lat
nieznacznie zmienił się także okres pozostawania bez pracy wśród osób z
omawianej kategorii wiekowej. Z jednej strony można mówić o mniejszej liczbie
pozostających bez pracy przez krótsze okresy czasu, na co wpływ miały działania
publicznych służb zatrudnienia i angażowania bezrobotnych w aktywne formy
pomocy. To z drugiej jednak strony wystąpił nieznaczny, ale jednak wzrost
bezrobotnych powyżej 12 miesięcy.
LITERATURA
Cewińska, J., Striker, M., Wojtaszczyk, K. (2009). Zrozumieć pokolenie Y – wyzwanie dla
zarządzania zasobami ludzkimi W: M. Juchnowicz (red.), Kulturowe uwarunkowania
zarządzania kapitałem ludzkim, Kraków: Wolters Kluwer Polska.
Główny Urząd Statystyczny. (2014). Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej,
Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Główny Urząd Statystyczny. (2014). Rocznik Statystyczny Województw, Warszawa:
Główny Urząd Statystyczny.
Główny Urząd Statystyczny. (2013). Rocznik Statystyczny Województw, Warszawa:
Główny Urząd Statystyczny.
Główny Urząd Statystyczny (2012). Rocznik Statystyczny Województw, Warszawa:
Główny Urząd Statystyczny.
Główny Urząd Statystyczny (2011). Rocznik Statystyczny Województw, Warszawa:
Główny Urząd Statystyczny.
Główny Urząd Statystyczny. (2010). Rocznik Statystyczny Województw, Warszawa:
Główny Urząd Statystyczny.
Jabłońska, G. (2009). Pokolenie Y wyzwaniem dla pracodawcy, Sedlak&Sedlak,
www.rynekpracy.pl (25.06.2015).
Janowska, Z., Niepełnosprawni, osoby starsze i młodzież na rynku pracy,
http://www.ue.katowice.pl/uploads/media/22_Z.Janowska__Niepelnosprawni__osoby_
starsze_i_mlodziez_na_rynku_pracy.pdf (25.06.2015).
Jarmołowicz, W., Kalinowska-Sufinowicz, B. (2012), Funkcjonowanie regionalnego
rynku pracy (na przykładzie województwa wielkopolskiego w latach 2000-2010), Acta
Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica 268.
Kalinowska-Nawrotek, B. (2005). Dyskryminacja kobiet na polskim rynku pracy, Poznań:
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
Leszkowicz-Baczyński, J. (2009). Bezrobocie w województwie wielkopolskim. Zmiany w
strukturze bezrobocia w warunkach recesji W: R. Suchocka (red.), Aktywność
zawodowa Wielkopolan i jej uwarunkowania, Poznań: Wyższa Szkoła Nauk
Humanistycznych i Dziennikarstwa.
Liwiński, M., Sztanderska, U. (2010). Wstępne standardy zarządzania wiekiem w
przedsiębiorstwach, Warszawa http://pokl.parp.gov.pl/files/74/150/226/10730.pdf
(25.06.2015).
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Osoby powyżej 50 roku życia na rynku pracy w
2013 roku http://www.mpips.gov.pl/analizy-i-raporty/raporty-sprawozdania/rynekpracy/sobypowyej50rokuycianarynkupracy/rok-2013/ (25.06.2015).
Smolarkiewicz, E. (2009). Przestrzenne zróżnicowanie bezrobocia i jego uwarunkowania
W: R. Suchocka (red.) Aktywność zawodowa Wielkopolan i jej uwarunkowania, Poznań:
Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.
Striker, M. (2011). Współczesny rynek pracy a oczekiwania pokolenia Y wobec
zatrudnienia – wyniki badań empirycznych W: M. Gableta, A. Pietroń-Pyszczek (red.)
Człowiek i praca w zmieniającej się organizacji. W kierunku respektowania interesów
pracobiorców, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
Tokarz, J. (red.). (2007). Rynek pracy a osoby bezrobotne 50+.Bariery i szanse,
Warszawa: Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce: www.fise.org.pl (25.06.2015).
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu. (2010). Oblicza bezrobocia rejestrowanego w
Wielkopolsce, Poznań: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu.
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu. (2011). Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku
pracy i realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w 2010 roku, Poznań:
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu.
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu. (2012). Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku
pracy i realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w 2011 roku, Poznań:
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu.
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu. (2013). Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku
pracy i realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w 2012 roku, Poznań:
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu.
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu. (2014). Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku
pracy i realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w 2013 roku, Poznań:
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu.
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu. (2015). Korelacja szkolnictwa i rynku pracy w
Wielkopolsce oraz losy absolwentów wielkopolskich szkół ponadgimnazjalnych i
wyższych, Poznań: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu.