Wymiar podatku od nieruchomości

Wymiar podatku od nieruchomości
Wpisany przez Krzysztof Radzikowski
Zamieszczamy w tej sprawie wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Wyrok NSA z 11 sierpnia 2005 r. (sygn. akt: FSK 2113/04)
Tezy wyroku
1. Czynności dokonywane przed momentem wszczęcia postępowania podatkowego nie
wywołują żadnych skutków prawnych, gdyż przed wydaniem postanowienia o wszczęciu
postępowania podatkowego nie toczy się żadne postępowanie. Dopiero od momentu
skutecznego doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania, podejmowane przez
organ podatkowy czynności wywołują stosowne skutki prawne.
2. Ani organy podatkowe, ani sądy administracyjne nie są uprawnione do badania, czy
dana czynność prawna jest ważna, czy nie jest ważna. Rozstrzyganie o nieważności czynności
prawnej na gruncie art. 58 §1 Kodeksu cywilnego należy bowiem do kognicji sądu
powszechnego. Tak więc, dopóki sąd powszechny nie orzeknie inaczej, należy przyjąć, iż dana
czynność jest ważna. Nie ma podstaw by czynić inne założenie. Logicznie przyjmując: skoro
czynność prawna jest ważna, to jej skutki podatkowe są również ważne.
Wyrok został opublikowany w systemie elektronicznym LEX pod nr 179008.
Postępowanie przed NSA dotyczyło wymiaru podatku od nieruchomości za lata 1998-2001.
Podatnik działający przez syndyka masy upadłościowej złożył skargę kasacyjną od wyroku
wojewódzkiego sądu administracyjnego uchylającego zaskarżone decyzje samorządowego
1/5
Wymiar podatku od nieruchomości
Wpisany przez Krzysztof Radzikowski
kolegium odwoławczego oraz poprzedzające je decyzje organu pierwszej instancji.
I.
Przedmiotem sporu było istnienie obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości
ciążącego na podatniku. W stanie faktycznym sprawy podatnik zawarł „umowę najmu"
nieruchomości (ziemi wraz z budynkami) z osobą fizyczną, która prowadziła na tej
nieruchomości działalność gospodarczą w zakresie podnajmu pomieszczeń innym podmiotom.
W okresie objętym postępowaniem syndyk masy upadłościowej deklarował i wpłacał podatek
od nieruchomości według stawek właściwych dla nieruchomości niezwiązanych z
prowadzeniem działalności gospodarczej.
Zdaniem organów podatkowych zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991
r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z nr 9, poz. 31 ze zm.; dalej: ustawa o podatkach i
opłatach lokalnych) obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciążył na właścicielu
budynków i budowli oraz użytkowniku wieczystym gruntu, wchodzących w skład masy
upadłościowej podatnika. Obowiązek podatkowy nie wiąże się z prowadzeniem przez podatnika
działalności gospodarczej na nieruchomości - okoliczność ta ma jednak wpływ na zwiększenie
obciążenia podatkowego poprzez zastosowanie wyższej stawki podatkowej, niezależnie kto
prowadzi przedmiotową działalność gospodarczą: podatnik czy dzierżawca. Zdaniem
samorządowego kolegium odwoławczego, organ pierwszej instancji prawidłowo ustalił osobę
podatnika. Dopiero po ustaleniu istnienia obowiązku podatkowego, wysokości zaległości
podatkowej oraz odsetek za zwłokę możliwe jest wszczęcie postępowania w sprawie
odpowiedzialności osoby trzeciej (tu: dzierżawcy) na podstawie art. 108 §§ 1 i 2 w związku z
art. 114 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r., nr 8,
poz. 60 ze zm.; dalej: Ordynacja podatkowa).
2/5
Wymiar podatku od nieruchomości
Wpisany przez Krzysztof Radzikowski
W skardze do wojewódzkiego sądu administracyjnego podatnik zarzucił organom podatkowym
rażące naruszenie przepisów prawa poprzez niewydanie przez organ pierwszej instancji
postanowienia o wszczęciu postępowania wymiarowego i wobec tego skierowania decyzji z
naruszeniem art. 247 §1 pkt 5 Ordynacji podatkowej do niewłaściwej osoby. Skarżący twierdził
także, że podatnikiem w przedmiotowej sprawie jest dzierżawca nieruchomości władający nią
na podstawie „umowy najmu". Wojewódzki sąd administracyjny uznał skargę za zasadną z
powodu naruszenia przez organ pierwszej instancji art. 165 §2 Ordynacji podatkowej, nie
wydając postanowienia o wszczęciu postępowania.
Podatnik złożył skargę kasacyjną od wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego zarzucając
mu naruszenie art. 145 §1 pkt 1 lit. a) i c) ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: Prawo o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi) w związku z art. 2 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach
lokalnych w związku z art. 120, art. 121 §§ 1 i 2, art. 122, art. 187 §1 i art. 210 § 1 pkt 6 oraz §4
Ordynacji podatkowej poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji jedynie z powodu braku
postanowienia o wszczęciu postępowania przez organ pierwszej instancji, podczas gdy
naruszono też przepisy prawa materialnego uznając syndyka masy upadłościowej za podatnika
podatku od nieruchomości (zdaniem skarżącego podatnikiem był dzierżawca nieruchomości)
oraz naruszenie art. 141 §4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez
brak odniesienia się do wszystkich zarzutów podniesionych w skardze.
Skarżący podniósł, że zawarta w zwykłej formie pisemnej „umowa najmu" była w swojej istocie
umową dzierżawy. Nazwanie jej „umową najmu" wskazuje, że strony działały z zamiarem
obejścia art. 114 Rozporządzenia Prezydenta RP z 24 października 1934 r. - Prawo
upadłościowe (t. j. Dz. U. z 1991 r., nr 118, poz. 512 ze zm.; dalej: Prawo upadłościowe).
Zgodnie z tym przepisem dla prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego dłużej niż w ciągu trzech
miesięcy od daty ogłoszenia upadłości, a także zawarcia umowy dzierżawy przedsiębiorstwa
wchodzącego w skład masy upadłości albo nieruchomości przeznaczonej do jego prowadzenia,
syndyk powinien uzyskać zezwolenie sądu. W przedmiotowej sprawie zgoda taka nie została
wyrażona.
3/5
Wymiar podatku od nieruchomości
Wpisany przez Krzysztof Radzikowski
Z zawartej „umowy najmu" wynika jednoznacznie, że wolą stron było przyznanie dzierżawcy nie
tylko używania przedsiębiorstwa wchodzącego w skład masy upadłości, ale także czerpanie z
niego pożytków. Skarżący podkreślił, że zgodnie z powszechnie przyjętym w doktrynie prawa
poglądem, umowa najmu przedsiębiorstwa nie istnieje - może być zawarta tylko umowa
dzierżawy, gdyż tylko ona pozwala na pobieranie pożytków, a więc zysków z przedsiębiorstwa.
W związku z powyższym zawarta przez strony „umowa najmu" jest nieważna z mocy prawa. W
ślad za tym dzierżawca posiadał bez tytułu prawnego nieruchomości wchodzące w skład masy
upadłości i to on - będąc samoistnym ich posiadaczem - był podatnikiem podatku od
nieruchomości. Fakt ten podkreśla dodatkowo okoliczność, że w okresie trwania „umowy
najmu" dzierżawca poniósł znaczne nakłady (bez zgody syndyka masy upadłości) na
nieruchomości będące przedmiotem umowy i odmówił zwrotu tych nieruchomości po
zakończeniu dzierżawy.
II.
NSA oddalił skargę kasacyjną. Sąd skonstatował, że powołane przez skarżącego naruszenia
przepisów prawa procesowego nie spełniają przesłanki istotnego wpływu na wynik sprawy, gdy
- de facto - sposób prowadzenia postępowania nie ma większego znaczenia, ponieważ całe
postępowanie z innych przyczyn było wadliwe i musi zostać powtórzone.
NSA uznał również za bezzasadny zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 2 ust.
1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych) gdyż nie można było uznać dzierżawcy za
samoistnego posiadacza nieruchomości. W „umowie najmu" były bowiem określone wysokość i
warunki płatności czynszu za dzierżawioną nieruchomość, a tym samym posiadanie to było
posiadaniem zależnym. Gdy dzierżawca odmówił opuszczenia nieruchomości po zakończeniu
okresu najmu, organy podatkowe prawidłowo przyjęły, że od tego momentu (1 stycznia 2002 r.)
4/5
Wymiar podatku od nieruchomości
Wpisany przez Krzysztof Radzikowski
jest on posiadaczem samoistnym nieruchomości i podatnikiem podatku od nieruchomości.
Natomiast w latach 1997-2001 to skarżący nie wyrażał wątpliwości związanych z ciążącym na
nim obowiązkiem podatkowym, gdyż uiszczał - aczkolwiek według błędnie obliczonej stawki (dla
nieruchomości nie związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej) - należny podatek
od nieruchomości. Na aprobatę nie zasługuje przy tym próba uzyskania przez skarżącego
korzyści podatkowych powołując się na naruszenie przez niego przepisów prawa bezwzględnie
obowiązującego. Naruszenie prawa w żadnym zakresie nie powinno przyczynić się do
osiągnięcia korzyści przez podmiot dopuszczający się tego naruszenia.
III.
Należy zaakceptować rozstrzygnięcie i pierwszą z tez wyroku. Druga teza budzi uzasadnione
wątpliwości. Niesporne jest jednakże, że postępowanie podatkowe w sprawie wymiaru podatku
od przedmiotowych nieruchomości będzie musiało zostać powtórzone. Jego wszczęcie powinno
nastąpić na mocy postanowienia o wszczęciu postępowania doręczonego podatnikowi - tj.
dzierżawcy nieruchomości.
5/5