Czystość i dziewictwo jako wartość

Czystość i dziewictwo jako wartość
W obecnych czasach stosunki, które młodzi ludzie ustalają między sobą nacechowane
są swobodą i bliskością, jakie nie znane były poprzednim pokoleniom. Obserwuje się coraz
większą swobodę w dziedzinie seksualnej polegającą między innymi na wczesnym
rozpoczęciu inicjacji seksualnej i łatwości nawiązywania kontaktów płciowych. Ma to
oczywiście swoje źródło w braku ukształtowania właściwych postaw moralnych, którymi
powinni kierować się młodzi ludzie. Kształtowanie tychże postaw to zadanie przede
wszystkim rodziców w domu rodzinnym, nauczycieli w szkole, a także osób duchownych.
Obecnie zbyt duży wpływ na kształtowanie się osobowości młodzieży mają środki masowego
przekazu, w których dominują treści wpływające niekorzystnie na rozwój dzieci i młodzieży
(brutalne sceny, przemoc, agresja, erotyzm). Wskazywał na to Jan Paweł II pisząc w Orędziu
na XII Światowy Dzień Środków Masowego Przekazu: „Urzeczone i bezbronne wobec świata
i osób dorosłych, dzieci w naturalny sposób gotowe są przyjąć to, co im się proponuje,
zarówno w dobrym jak i w złym. Przyciąga je mały ekran, naśladują każdy pokazywany gest
i szybciej oraz bardziej niż ktokolwiek inny przyswajają sobie wyrażone tam emocje
i uczucia”.
Rodzice zajęci nierzadko sprawami zawodowymi zbyt mało czasu poświęcają swoim
dzieciom, stąd wzorce zachowań czerpią one z telewizji, gier komputerowych, Internetu.
Coraz mniejszą wagę przywiązują do takich wartości jak uczciwość, szacunek, godność.
Współżycie płciowe zaś traktowane jest zbyt często w sposób instrumentalny, polegający
jedynie na zaspokojeniu popędu seksualnego, w oderwaniu od uczuć i potrzeb
emocjonalnych. Dlatego też również pojęcie czystości i dziewictwa jest coraz bardziej obce
młodym ludziom. Przed dorosłymi ludźmi, którzy obserwują powyższe zjawiska stoi
poważne zadanie uświadomienia młodym ludziom, że cechy te są bardzo wartościowe i służą
rozwojowi osobowości człowieka.
Pojęcie czystość jest bardzo często używane w języku codziennym. Przymiotnik ten ma
wydźwięk pozytywny. Mówiąc o czymś lub kimś, że jest czysty mamy na myśli stan
prawidłowy. Coś, co jest brudne, odbiega od normy, jest nieprawidłowe.
Taką samą analogię możemy zastosować w przypadku czystości seksualnej
w znaczeniu niewinności chłopca i dziewczyny, młodych ludzi niebędących w związku
1 Marzanna Suda – SOSW w Toruniu małżeńskim. Młodzież powstrzymująca się od kontaktów cielesnych jest czysta i niewinna,
określenie to ma wydźwięk pozytywny , bo oznacza to, że jest ona taka, jaka być powinna.
Zagadnieniem czystości
w szeroki sposób zajął się Karol Wojtyła w pracy pt.
„Miłość i odpowiedzialność”. Wykazuje on w niej, że czystość jest warunkiem przeżywania
prawdziwej miłości pomiędzy mężczyzną a kobietą. Bycie czystym nie oznacza przy tym
negacji wartości ciała i seksualności. Wojtyła uważa, że pełna wartość czystości uwydatnia
się jedynie w połączeniu z miłością. Nie można zrozumieć jej bez cnoty miłości osoby.
Zadaniem czystości jest wyzwalać miłość od postawy egoistycznego użycia.
Według Wojtyły być czystym to znaczy mieć „przejrzysty” stosunek do osoby drugiej
płci – czystość to tyle co „przejrzystość” wnętrza, bez której miłość nie jest sobą, nie jest
bowiem sobą tak długo , jak długo chęć „używania” nie została podporządkowana gotowości
„miłowania” w każdej sytuacji. Należy zaznaczyć, że nie chodzi tu o sztuczne zepchnięcie
wartości ciała i zmysłowości człowieka do podświadomości, na stwarzaniu pozoru jakby one
nie istniały. Istota czystości polega na tym, aby każdą reakcję na wartość ciała i płci
postrzegać nierozerwalnie z wartością osoby. Wartość ciała i płci musi być zintegrowana
z wartością osoby.
Karol Wojtyła konkluduje, że czystość uwalnia kobietę i mężczyznę, ich współżycie
małżeńskie od nastawienia na użycie osoby, które jest sprzeczne z miłością, a przez to samo
wprowadza we współżycie dyspozycję do miłości. Tak więc tylko człowiek czysty, tylko
czysta kobieta i czysty mężczyzna są zdolni do prawdziwej miłości. Czystość prowadzi
również do pokory ciała, które to powinno być pokorne wobec wielkiej wartości, jaką jest
osoba.. Czystość ma więc kolejną wielką zaletę.
O tym, że wychowanie seksualne powinno być również wychowaniem do czystości
pisze także w pozycji „Wychowanie seksualne w rodzinie i w szkole” Józef Augustyn.
Uważa, że stwierdzenie to odnosi się nie tylko do osób wierzących, ale do wszystkich, którzy
pragną rzeczywistego rozwoju osobowego. Przywołuje słowa pochodzące z dokumentu
Papieskiej Rady ds. Rodziny Ludzka płciowość: prawda i znaczenie. „Alternatywa jest
oczywista: albo człowiek panuje nad swoimi namiętnościami i osiąga pokój, albo pozwala
zniewolić się przez nie i staje się nieszczęśliwy”. Czystość seksualna jest dla każdego
człowieka „duchową energią”, która uwalnia miłość z egoizmu i agresywności. Stwierdzenia
te wskazują, że czystość jest warunkiem dojrzałej ludzkiej miłości.
Józef Augustyn pisze, że seksualność jest dziedziną życia, która może stać się nie
tylko „językiem miłości" i miejscem” nowego życia, ale także miejscem egoizmu i przemocy.
2 Marzanna Suda – SOSW w Toruniu Czystość zaś, nie jest ślepym wyrzeczeniem, ale przezwyciężaniem tych odruchów sfery
emocjonalno – seksualnej, które skierowane są ku sobie i przeciwko drugiemu. Należy więc
podkreślić, że czystość, zdolność powstrzymywania się od aktywności seksualnej, jest
wielkim darem w ludzkiej miłości. Odnosi się to zarówno do życia narzeczeńskiego,
małżeńskiego, a także w celibacie. W każdym z tych stanów, choć w inny sposób,
seksualność włączona jest w miłość.
W dokumencie Ludzka płciowość zwraca się również uwagę na to, że „Czystość
umysłu i ciała pomaga rozwinąć prawdziwy szacunek względem samych siebie,
a jednocześnie uzdalnia do szacunku wobec innych”. Czystość jest więc źródłem pokoju
i harmonii w każdym stanie życia. Józef Augustyn akcentuje również fakt, że czystość
w dziedzinie seksualnej nie jest wartością samą w sobie, ale jest ściśle powiązana z miłością.
Z miłości wynika i miłości służy. Miłość jest źródłem czystości, a czystość prowadzi do
rozwoju miłości. Nieczystość zaś hamuje wzrastanie człowieka w miłości. Prowadzi bowiem
do rozwoju egoizmu. Człowiek skupiony na własnej przyjemności nie umie dostrzegać
potrzeb osoby kochanej. Często dochodzi wówczas do podporządkowania sobie drugiej osoby
zgodnie z własnymi odczuciami seksualnymi, niezależnie od deklarowanej miłości.
Zagadnienie czystość ściśle wiąże się z problematyką dziewictwa. Pojęcie dziewictwa
kojarzy się z pojęciem dziewiczości, co znaczy tyle co nietknięty. W odniesieniu do ludzi
dziewiczy człowiek to człowiek nietknięty pod względem seksualnym.
W świecie przedchrześcijańskim i pozachrześcijańskim zjawisko dziewictwa
postrzegane jest jako pewna wartość, osiągnięcie i bogactwo na płaszczyźnie religijnej czy
moralnej. Na przykład w Indiach przypisywano dziewictwu rolę skutecznego środka
w zjednoczeniu się z siłami kosmicznymi.
Starożytni Grecy i Rzymianie uważali, że dziewictwo zapewnia człowiekowi wielką
moc ducha i pozwala zjednoczyć się z bóstwem. Połączenie młodości z niewinnością
w perspektywie religijnej nadaje dziewictwu swoiste piękno oraz specjalną moc w relacjach
z bóstwem. Przykładem na potwierdzenie tego przekonania może być starorzymska instytucja
westalek, ciesząca się wielkim autorytetem i uznaniem w całym społeczeństwie. Westalki
zobowiązane były żyć w dziewictwie przynajmniej przez 30 lat od momentu swej
„konsekracji”.
Wątek dziewictwa jako wartości i siły występuje również w mitach. Świeżość
młodości, nienaruszalność i całkowita niewinność stanowią bogactwo człowieka wobec
bóstwa, które trzeba np. przebłagać uczynić przychylnym. Dlatego też to właśnie dziewice
3 Marzanna Suda – SOSW w Toruniu były ofiarowane bóstwu i wzywane w razie społecznego zagrożenia. Takie dziewictwo
stanowi więc swego rodzaju „silę magiczną” wobec bóstwa oraz skuteczny sposób
wpływania na bóstwo w płaszczyźnie rytualnej.
Z chrześcijańskiego punktu widzenia dziewiczość cielesna jest zewnętrznym wyrazem
tego, że osoba należy tylko do siebie samej i do Stwórcy. Współżycie seksualne powinno
polegać na wzajemnym oddaniu się sobie, powinno mieć charakter miłości oblubieńczej,
a takie może być tylko współżycie małżonków.
Kościół chrześcijański upatruje wielką wartość dziewictwa pojętego jako wyłączne
i całkowite oddanie się Bogu, jako miłość oblubieńczą zwróconą ku Stwórcy. Dziewiczość
takiej osoby polega na tym, że jest ona panią samej siebie i należy tylko do Boga.
W dokumencie Familiaris Consortio czytamy: „jeżeli rodzice chrześcijańscy rozpoznawają
u dzieci oznaki Bożego powołania, dołożą wszelkiej troski i starania, aby wychować do
dziewictwa, jako najwyższej formy owego daru z siebie, który jest istotnym sensem
płciowości ludzkiej”.
Według nauki Chrystusa dziewictwo powinno być poszukiwaniem drogi do Boga.
Wyraźniej niż małżeństwo wychodzi ono na spotkanie ostatecznego zjednoczenia z Bogiem
osobowym przez miłość. I w tym właśnie, jak pisze Karol Wojtyła, leży wysoka wartość
dziewictwa. Współżycie seksualne znosi dziewiczość kobiety i mężczyzny. Problem
dziewiczości nie dotyczy jednak tylko sfery cielesnej. Dziewictwo, czyli czas seksualnego
milczenia, to okres, w którym rozwija się system wartości młodego człowieka oraz jego
emocje. Jeżeli seksualność pojawi się zbyt wcześnie to rozwój ten może zostać zahamowany
lub zachwiany, młody człowiek w swoim rozwoju zatrzyma się na poziomie fizycznym.
Może więc nastąpić swoista fiksacja rozwojowa. Dlatego też przed rozpoczęciem współżycia
płciowego młody człowiek powinien wypracować w sobie umiejętność kierowania własnym
ciałem. Jeżeli idzie ślepo za popędem seksualnym traci jedyną w życiu szansę dorośnięcia do
miłości duchowej. Pierwsza miłość zazwyczaj rozgrywa się w sferze emocji, uczy ona tego,
że miłość to przede wszystkim emocje a nie fizyczność i zachowania seksualne. Przez zbyt
wczesne podjęcie współżycia seksualnego ten porządek zostaje zachwiany.
Bez czystości narzeczeńskiej nie może być mowy o dorośnięciu do miłości
małżeńskiej. Ojciec św. Jan Paweł II w dokumencie Familiaris Consortio stwierdza, że
wychowanie do miłości pojętej jako dar z siebie, stanowi nieodzowną przesłankę dla
rodziców wezwanych do przekazywania dzieciom jasnego i subtelnego wychowania
seksualnego. To jasne i subtelne wychowanie seksualne ma właśnie ukazać młodym ludziom
4 Marzanna Suda – SOSW w Toruniu czystość, jako wielką wartość, dzięki której będą zdolni do prawdziwej wzajemnej miłości
i wierności. Papież pisze, że do pełnego urzeczywistnienia wartości płciowości ludzkiej
„nieodzowne jest wychowanie do czystości, które doprowadza osobę(...) do uszanowania
i rozwijania oblubieńczego sensu ciała”. Wychowanie to polega na panowaniu nad sobą, na
zdolności ukierunkowania instynktu płciowego na służbę miłości i włączenia go w rozwój
osobowy. Czystość dąży do pełnego zharmonizowania różnorodnych współczynników
osobowości, pokonywania słabości natury ludzkiej.
W wychowaniu chrześcijańskim dużą wagę przywiązuje się do kształtowania
wstydliwości. Wstydliwość, jako fundamentalny składnik osobowości, może być pojmowana
– w płaszczyźnie etycznej – jako rozbudzona świadomość, która broni ludzkiej godności
i autentycznej miłości. Przejawia się ona w reagowaniu wobec pewnych postaw
i wyhamowuje pewne zachowania, które godzą w godność osoby ludzkiej. Jest to środek
konieczny i skuteczny, żeby zapanować nad instynktami, umożliwić rozwój autentycznej
miłości i włączyć życie emocjonalno-uczuciowe w pewnego rodzaju harmonię osoby.
Wstydliwość ma wielkie znaczenie pedagogiczne i dlatego powinna być dowartościowana.
Dzieci i młodzież nauczą się dzięki niej poszanowania własnego ciała, nauczą się odporności
na otaczające ich zło, czystości spojrzenia i wyobraźni, odnajdywania w emocjonalnych
kontaktach z ludźmi wyrazu prawdziwie ludzkiej miłości. Istnieje poważne ryzyko, że jeśli
młody człowiek nie nauczy się panowania nad własnym ciałem nie będzie również umiał
dochować
wierności
małżeńskiej.
W
płaszczyźnie
psychologicznej
związkowi
przedmałżeńskiemu, bez względu na to, jakie jest subiektywne przekonanie narzeczonych,
brak tych składników formalnych, które wystarczają do zabezpieczenia szczerości i wierności
wzajemnego związku przed niestałością pożądania i samowoli.
Poważnym skutkiem społecznym przedwczesnego współżycia jest nieplanowana
ciąża. W wielu wypadkach kończy się to aborcją. Czyn ten pozostawia trwałe negatywne
skutki w sferze moralnej, psychicznej i fizycznej kobiety. Nierzadko popadają one w depresję,
żyją z narastającym, zaburzającym ich prawidłowe funkcjonowanie poczuciem winy. Zdarza
się, iż skutkiem zabiegu jest bezpłodność. Przedwczesna ciąża jest również powodem
zawierania związków małżeńskich, które nierzadko skazane są na rozpad, gdyż zawarło je
dwoje niedojrzałych ludzi.
Istotną sprawą jest również rozważenie tej kwestii w sferze biologicznej. Sprawą
oczywistą jest fakt, że współżycie seksualne odbywające się w warunkach niezapewniających
poczucia
wierności,
zakładających
możliwość
częstych
zmian
partnera,
sprzyja
5 Marzanna Suda – SOSW w Toruniu rozprzestrzenianiu się chorób przenoszonych drogą płciową. Szczególną uwagę należy
zwrócić tu na wirus HIV.
Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że czystość i dziewictwo od
dawien dawna postrzegane były jako wielka wartość. Jako właściwości, które należało w
sobie kształtować by osiągnąć pełnię rozwoju osobowości człowieka. Czystość i dziewictwo
ubogacają człowieka, sprawiają, że staje się on „pełniejszy” wewnętrznie. Obecnie należy
uświadamiać młodym ludziom, że czystość i dziewictwo to cenne dary, do których każdy ma
predyspozycje ale musi do nich nieustannie dążyć i je pielęgnować.
W wychowaniu młodych ludzi trzeba zwracać szczególną uwagę na rozwój tych
właśnie cnót, trzeba uświadomić im, że bycie czystym i zachowanie dziewictwa jest możliwe
i korzystne dla ich rozwoju. Osiągnąć to można ukazując zagadnienia związane z ludzką
płciowością, jako problemy całej osoby: ciała, uczuć i duszy. W wychowaniu seksualnym
powinno mieć się na uwadze całościową wizję osoby ludzkiej i dążyć konsekwentnie do
integracji elementów biologicznych, psychoemocjonalnych, społecznych i duchowych.
Bibliografia
K. Wojtyła „ Miłość i odpowiedzialność”, Kraków 1962
L. Boros „ Istnienie wyzwolone”, Warszawa 1985
W. Szewczyk red. „Przyszłość ludzkości idzie przez rodzinę”, Warszawa 1992
Ks B. Mokrzycki SJ „W domowym Kościele”, Warszawa 1989
Jan Paweł II „ Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich” Watykan 1986
Tadeusz Kieliszewski red. „Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości”,
Wrocław 1994
Jan Paweł II „ Familiaris Consortio” adhortacja apostolska oraz komentarz pod red.
T. Stycznia, Lublin 1987
Deklaracja „ Persona Humana” (1975) wydana przez Kongregację Nauki Wiary oraz
komentarz pt. „ Kościół a problemy etyki seksualnej”
Jan Paweł II „ Orędzie na XII Światowy Dzień Środków Społecznego przekazu” 1979
Jan Paweł II „ Listy do rodzin Ojca Świętego”, Poznań 1994
Józef Augustyn SJ „ Wychowanie seksualne w rodzinie i w szkole”, Kraków 1997
6 Marzanna Suda – SOSW w Toruniu Ks. Jan Wójtowicz „ Do sakramentu małżeństwa przez chrześcijańskie narzeczeństwo”,
Przemyśl 1991
7 Marzanna Suda – SOSW w Toruniu