docczytaj opinię NRA
download 
Reklamacja Transkrypt
czytaj opinię NRA
NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl Warszawa, dnia 26 września 2015 roku NRA.145-R.27.2015 Szanowny Pan Jerzy Kozdroń Sekretarz Stanu Ministerstwo Sprawiedliwości Szanowny Panie Ministrze, Odnosząc się do treści pisma znak DL-VII- 4670-28/15-20/150917-00151, które wpłynęło do Naczelnej Rady Adwokackiej w dniu 24 września 2015 roku, zawierającego prośbę o zaopiniowanie w terminie do dnia 28 września 2015 roku projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej, przedstawiamy następujące uwagi, z prośbą o ich uwzględnienie: 1. Tytuł rozporządzenia – delegacja zawarta w art. 13 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (dalej „Ustawie”) nie obejmuje swoim zakresem „dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej”. Ustawodawca przyznał samorządom adwokackim i radcowskim uprawnienie do wydania regulaminów, których przedmiotem jest m.in. „dokumentowanie” sposobu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. Dlatego wydaje się zasadna zmiana nazwy rozporządzenia, tak by nie wprowadzała ona w błąd co do zakresu regulacji. 2. W § 3.2. – należy zmienić zapis ostatniej części przepisu, tak aby nie było wątpliwości, iż zapis „z wyłączeniem użycia środków komunikowania się na odległość” nie dotyczy sposobu udzielania pomocy prawnej, gdy np. w trakcie udzielania pomocy osobie obecnej w lokalu stanie się konieczne lub zasadne skomunikowanie się na odległość (czyli użycie środka komunikowania się na odległość), np. w celu doprecyzowania przedstawianego stanu faktycznego, dosłania przez klienta potrzebnego dokumentu, bądź przesłania klientowi drogą mailową opracowanego projektu pisma lub wniosku o zwolnienie od kosztów. Jak się wydaje intencją przepisu było wyłączenie sytuacji, w których udziela się pomocy prawnej nieobecnej w lokalu za pośrednictwem środków komunikowania się na 1 NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl odległość. Dlatego zasadne byłoby podzielenie przepisu na dwa osobne zdania, by zamiast zapisu „z wyłączeniem użycia środków komunikowania się na odległość” wprowadzić nowe zdanie o treści: „Pomocy prawnej nie udziela się na odległość” względnie „Pomocy prawnej nie udziela się za pośrednictwem środków komunikowania się na odległość”. 3. co do § 3.3 – zwrócić należy uwagę, iż postanowienie wprowadzające wyjątek od zasady osobistego udzielania porad prawnych na korzyść przedstawiciela ustawowego osoby uprawnionej nie znajduje oparcia w Ustawie, co więcej jest sprzeczne z treścią Ustawy. Ustawa w wielu postanowieniach (np. art. 3, art. 4) wprost wskazuje, iż pomoc prawna udzielana jest „uprawnionemu”. Nie jest rolą NRA ocenianie w chwili obecnej postanowień Ustawy, w tym ocenianie zasadności i zwykłej sprawiedliwości przyjętych rozwiązań ustawowych (tym bardziej, że znaczna część istotnych postulatów NRA zgłaszanych w trakcie prac legislacyjnych, na skutek m.in. stanowiska rządowego nie została uwzględniona). Jakkolwiek wydaje się to niesprawiedliwe, to jednak każda osoba uprawniona (w tym np. nieletni) musi wylegitymować się dowodem tożsamości i tylko ona uprawniona jest do otrzymania nieodpłatnej pomocy prawnej. Dlatego przedstawiciel ustawowy nie może zastąpić „osoby uprawnionej”. Przedstawiciel ustawowy nie jest bowiem osobą uprawnioną w rozumieniu art. 4 Ustawy. Proponowany przepis wykracza poza zakres delegacji ustawowej, albowiem ustalenie zakresu podmiotów uprawnionych do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej – co stanowi istotę § 3.3. projektu rozporządzenia, nie jest określeniem sposobu udzielania pomocy prawnej. NRA postuluje więc dostosowanie przepisu do treści Ustawy, tak by nie narażać osób udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej osobom nieuprawnionym, sprzecznie z postanowieniami Ustawy, na ryzyko różnego rodzaju odpowiedzialności za złamanie postanowień Ustawy. 4. W § 4 – informacja o punktach nieodpłatnej pomocy prawnej powinna również wskazywać punkty, w których pomocy prawnej udzielają bezpośrednio adwokaci i radcowie prawni. Nie ma żadnego powodu, by wskazywać dane organizacji pozarządowej, z którą powiat zawarł umowę i powierzył jej prowadzenie punktu pomocy prawnej, a nie wskazywać danych adwokatów i radców prawnych, którzy zawierają podobne umowy z powiatem i którzy świadczą pomoc prawną. Z punktu widzenia interesów osób uprawnionych ważna jest nie tylko informacja o punkcie pomocy prawnej, ale przede wszystkim dane adwokata lub radcy, który będzie udzielał tej pomocy. Dla 2 NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl osoby uprawionej, z punktu widzenia jakości i rzetelności udzielonej porady nie ma znaczenia jak się nazywa organizacja pozarządowa pośrednicząca w udzieleniu pomocy prawnej, lecz ma znaczenie przede wszystkim to, który prawnik udzieli mu pomocy prawnej. Dlatego konieczne jest wskazywanie nie tylko czy w punkcie obsługiwanym przez organizację pozarządową pomoc udzielana jest przez adwokata, radcę prawnego lub magistra prawa z trzyletnim doświadczeniem, ale to kto konkretnie i kiedy udziela pomocy prawnej. Dzięki temu obywatel uprawniony do skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej będzie miał szansę wyboru i ominięcia dyżuru pełnionego przez magistra prawa, na rzecz skorzystania z profesjonalnej pomocy prawnej i nie będzie musiał podpisywać oświadczeń o wyłączeniu odpowiedzialności za wadliwość udzielonej porady. 5. Do § 4 – NRA zgłasza postulat rozszerzenia zakresu informacji publikowanej na stronach BIP o wskazanie osobom uprawnionym konsekwencji skorzystania z pomocy magistra prawa z trzyletnim doświadczeniem. W projekcie rozporządzenia nie zawarto zapisów obligujących gminy i powiaty do publikowania np. treści załącznika nr 4 do Ustawy. Osoba uprawniona ma prawo wiedzieć i to przed udaniem się do punktu nieodpłatnej pomocy prawnej, że skorzystanie z pomocy nieprofesjonalisty łączy się z wysokim ryzykiem uzyskania nieprofesjonalnej pomocy prawnej. Osoba uprawniona przed wyborem punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i osoby, która udzieli mu tej pomocy powinna wiedzieć, że (i) pomoc prawna udzielona przez nieprofesjonalistę nie będzie objęta tajemnicą zawodową, (ii) że pozbawiona zostanie innych gwarancji jakie wiążą się ze skorzystaniem z pomocy członka samorządu zawodowego oraz (iii) że w tym przypadku wyłączona zostaje odpowiedzialność odszkodowawcza za wadliwość wykonanej usługi. Sytuacja, w której na portalu https://darmowapomocprawna.ms.gov.pl/pl/ nie ma jasnej, czytelnej i łatwo dostępnej informacji w tej materii upoważnia do wniosku, iż na stronach BIP nie będzie takiej informacji. Dlatego w interesie osób uprawnionych konieczne jest uzupełnienie rozporządzenia o obowiązek publikowania na stronach BIP informacji w powyższym zakresie. 6. W § 5 : a. Zabrakło określenia minimalnego wyposażenia w urządzenia umożliwiające wykonywanie usług prawnych. Aby udzielić pomocy prawnej bezwzględnie 3 NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl konieczne jest wyposażenie lokalu z odpowiednią ilość krzeseł, biurek, szaf, pomocników, koszy na śmiecie, etc. Konieczne jest wyposażenie lokalu w sprawne urządzenia takie jak: drukarka, kserokopiarka, skaner, faks, telefon czy komputer. Skoro ustawowym zadaniem jest m.in. sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo- administracyjnym lub pomoc w opracowaniu pisma w sprawie to oczywiste jest, że prawnik musi mieć możliwość techniczną sporządzenia lub opracowania takiego pisma. Bezwzględnie konieczne jest dodanie również zapisu obligującego właścicieli lokali, w których prowadzone będą punkty nieodpłatnej pomocy prawnej do zapewnienia materiałów biurowych i eksploatacyjnych służących wykonywaniu zadania (papier, toner, długopis, etc.). Na ten wszak cel przeznaczono w ustawie 3% kwoty bazowej. b. pkt. 1.1 - konieczne jest wskazanie, iż wyposażenie lokalu powinno obejmować nie tylko „dostęp do sieci …” ale również urządzenia i usługi umożliwiające korzystanie z takiej sieci. Dostęp do sieci energetycznej nie jest tożsamy z tym, że lokal będzie posiadał np. oświetlenie. Teoretycznie zgodne z rozporządzeniem byłoby to, gdyby powiat przekazał adwokatowi lokal z gołymi kablami i gniazdkami, ale bez lamp, żądając by zainstalował je sam adwokat, któremu udostępniono lokal do wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej. Podobnie rzecz się ma z dostępem do sieci telefonicznej. Dostęp do sieci jest zapewniony, gdy w lokalu znajdować się będzie gniazdko telefoniczne. Ale bez telefonu i centrali telefonicznej oraz bez umowy z dostawcą usług telekomunikacyjnych nie da się z takiej sieci korzystać. Podobnie jest z dostępem do sieci teleinformatycznej. Nie trzeba wiedzy specjalistycznej, iż sam dostęp do sieci teleinformatycznej niczego jeszcze użytkownikowi tej sieci nie daje, albowiem potrzebne są jeszcze urządzenia techniczne łączące się z siecią, odpowiednia konfiguracja urządzeń i w końcu umowa z providerem internetowym, dzięki której sieć teleinformatyczna umożliwi realizowanie połączeń internetowych. Konieczne jest również uzupełnienie rozporządzenia o przepis wskazujący, iż na powiecie 4 NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl ciąży obowiązek utrzymania czystości w lokalu. c. W pkt. 1.1. – określono zbyt wąski zakres mediów, do których lokal powinien mieć dostęp. Nie do zaakceptowania jest to, by lokal nie miał dostępu do odpowiednio wyposażonych toalet, w których powiaty zapewnią utrzymanie czystości. Podobnie nie do zaakceptowania jest to, by lokal nie miał możliwości skorzystania z odpowiednio wyposażonego zaplecza socjalnego, z którego prawnik wykonujący zadania wynikające z ustawy mógłby skorzystać. d. W pkt. 4 – konieczne jest, by informacja obejmowała również imię, nazwisko i tytuł zawodowy osób udzielających porad prawnych oraz dni i godziny, w których udzielają one porad prawnych, a w przypadku magistrów prawa informacji, o tym ze wskazaniem, iż w przypadku skorzystania z pomocy takiej osoby wyłączona zostanie możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, z wyjątkiem przypadku winy umyślnej oraz o tym, iż osoba ta nie jest objęta tajemnicą, o której mowa w art. 180 kk. Ważny interes publiczny przemawia za tym, aby osoba uprawniona wiedziała o konsekwencjach skorzystania z pomocy prawnej magistra prawa przed udaniem się do takiej osoby, a nie w trakcie udzielania pomocy prawnej, gdy ma podpisać dobrowolnie oświadczenie stanowiące załącznik nr 4 do Ustawy. 7. W § 7.1. – przepis, w zakresie w jakim zobowiązuje adwokatów do dokumentowania pomocy prawnej, wykracza poza zakres delegacji ustawowej, a nadto ingeruje w zakres kompetencji Naczelnej Rady Adwokackiej. Sposób dokumentowania udzielonej pomocy prawnej jest czymś innym niż sposób udzielania pomocy prawnej. Kompetencja Ministra Sprawiedliwości zamyka się w określeniu wzoru karty pomocy prawnej i na pewno nie obejmuje możliwości wprowadzania do rozporządzenia zapisów zobowiązujących adwokatów do określonego zachowania się w czasie wypełniania tej karty. Uwaga ta ma szczególne znaczenie ze względu na treść ust. 3, ust. 4, ust. 6 i ust. 7. Przyjęty przez NRA uchwałą nr 40/2015 obejmującą m.in. regulamin dokumentowania udzielonej pomocy prawnej wskazuje na konieczność ujmowania w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej danych wskazanych w art. 7 Ustawy: Adwokat lub radca prawny dokumentuje w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez podanie informacji dotyczących czasu trwania i formy oraz dziedziny prawa, 5 NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl której dotyczyła ta pomoc. Ustawa, ani regulamin NRA nie nakładają na adwokatów żadnych dodatkowych obowiązków w tej materii. Dlatego nie można zaakceptować postanowień rozporządzenia wprowadzających – bez odpowiedniej delegacji ustawowej dodatkowe obowiązki w zakresie dokumentowania udzielonej pomocy prawnej. Adwokat, zgodnie z w/w regulaminem NRA dokumentując fakt udzielenia pomocy prawnej, na własny użytek zaewidencjonuje dane osobowe klienta, któremu udzielił pomocy prawnej. Ale to nie oznacza możliwości nakładania na adwokatów obowiązku występowania do klientów o udzielenie ponadustawowych informacji statystycznych, w tym danych wrażliwych, w szczególności takich jak: wykształcenie, średni miesięczny dochód, liczba członków gospodarstwa domowego, czy miejsce zamieszkania. Stąd postulat dostosowania projektu rozporządzenia do delegacji ustawowej i zastąpienie wszelkich zapisów określających sposób dokumentowania udzielonej pomocy prawnej jednym postanowieniem np. o treści „Określa się wzór karty nieodpłatnej pomocy prawnej stanowiący załącznik nr 1 do rozporządzenia”. Pozostawienie proponowanej treści rozporządzenia stanowiłoby naruszenie § 115. Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej", który stanowi: „W rozporządzeniu zamieszcza się tylko przepisy regulujące sprawy przekazane do unormowania w przepisie upoważniającym (upoważnieniu ustawowym)”. 8. W § 8 – w konsekwencji przyjęcia postulowanego powyżej rozwiązania, konieczne stanie się dostosowanie wzoru zbiorczej informacji przekazywanej przez starostów powiatowych jedynie do informacji wynikających z kart nieodpłatnej pomocy prawnej, stosownie do zakresu gromadzonych informacji wynikających z art. 7 Ustawy. 9. W załączniku nr 1 do rozporządzenia określającym wzór karty nieodpłatnej pomocy prawnej: a. Proponuje się odstąpić od ewidencjonowania formy udokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej. Istnieje poważne i uzasadnione ryzyko, że w przypadku gdy w danym miesiącu w konkretnym punkcie udzielona zostanie tylko jednej osobie uprawnionej z konkretnej podstawy prawnej nieodpłatna pomoc prawna (np. posiadaczowi Karty Dużej Rodziny) to wówczas każdy starosta powiatowy i jego pracownicy, mimo mechanizmu osobnego przekazywania kart a osobnego oświadczeń, z łatwością będą mogli zidentyfikować jaki był zakres 6 NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl pomocy prawnej udzielonej tej konkretnej osobie. Wystarczy, że porównają treść oświadczeń o posiadanym uprawnienia do uzyskania pomocy prawnej z treścią karty nieodpłatnej pomocy prawnej. Odstąpienie od ewidencjonowania w karcie danych zawartych w pkt. 1. nie pozbawi starostów możliwości przekazania danych o ilości osób, które skorzystały z usług prawnych na podstawie konkretnych podstaw prawnych. Wystarczy, że opracują osobno przekazane oświadczenia. b. W pkt. 2 – postuluje się zmianę układu graficznego karty, tak by na pozycję „inne …” pozostawić więcej miejsca do ręcznego wypełnienia. c. W pkt. 2 i pkt. 3. – wydaje się zasadne by w adnotacjach co do sposobu wypełnienia karty wskazać, iż punktu 2 nie wypełnia się, gdy przedmiotem pomocy prawnej jest sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie adwokata z urzędu. d. W pkt. 4 – ponieważ jedna porada prawna wymaga średnio godzinnego spotkania (a ze znanych Ministrowi Sprawiedliwości, bo przywołanych w „ocenie skutków regulacji” do projektu Ustawy, badań organizacji społecznych przeprowadzonych wspólnie z Ministerstwem Pracy i Polityki Socjalnej wynika, że nawet dwóch godzinnych spotkań), dlatego wydają się mocno niedostosowane do realiów rynkowych przedziały czasowe w jakich udzielana ma być pomoc prawna. Wydaje się, że można odstąpić od dokumentowania ile porad prawnych udzielono w czasie poniżej kwadransa, a ile w przedziale czasowym 15 – 30 minut, na rzecz zwiększenia ilości dłuższych przedziałów czasowych. e. pkt. od nr 5 do nr 11 – NRA stanowczo postuluje wykreślenie pozycji 5, 6, 7, 8, 9, 10 i 11 z karty nieodpłatnej pomocy prawnej jako danych nieprzewidzianych przepisem art. 7 Ustawy. Żaden klient pomocy prawnej nie powinien być stawiany w sytuacji, w której organy państwa zbierają dane wrażliwe związane z udzielaną przez adwokatów ich klientom pomocą prawną. Z całą stanowczością wskazać należy, że informacje objęte punktami 5-11 nie są w żadnej mierze potrzebne do należytego wykonania Ustawy. W szczególności nie ma żadnego znaczenia ile kobiet a ilu mężczyzn skorzystało w darmowych porad prawnych, ilu z nich mieszka na wsi a ilu w mieście oraz ile z tych osób zarabia więcej a ile mniej. Skoro na etapie prac legislacyjnych ustawodawca, mimo zgłaszanych przez 7 NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl przedstawicieli NRA postulatów, nie zdecydował się na stosowanie kryterium maksymalnego dochodu jako warunku prawa skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej i nie wprowadził w ustawie obowiązku ewidencjonowania tego typu danych, to nie ma żadnego uzasadnionego powodu, by adwokaci zbierali od swoich klientów takie dane, a następnie przekazywali je starostom czyli osobom postronnym w relacji adwokat-klient. f. W pkt. 12 – wzór graficzny karty nie pozostawia miejsca na złożenie podpisu i w tym zakresie wymaga zmiany. g. Postuluje się dodanie do karty nieodpłatnej pomocy prawnej wypełnianej przez organizacje pozarządowej pozycji wskazującej czy pomocy prawnej udzielił adwokat, radca, doradca podatkowy czy magister prawa z trzyletnim doświadczeniem. Jest to bezwzględnie konieczne do dokonania oceny jakie jest rzeczywiste zapotrzebowanie na porady prawne świadczone przez nieprofesjonalistów. Taka informacja pozwoli zweryfikować również ilu adwokatów i radców prawnych – per saldo – pomagało prawnie obywatelom, także za pośrednictwem organizacji pozarządowych. 10. W załączniku nr 2 a. W poz. 1.2. – zwrócić należy uwagę, że wzór karty pomocy prawnej nie umożliwia identyfikacji, z którego punktu pomocy prawnej on pochodzi. NRA nie ocenia prawidłowości takiego rozwiązania, lecz wskazuje, że po zmieszaniu kart pomocy prawnej z różnych punktów przez starostę nie będzie już możliwe ustalenie, która karta pochodzi z jakiego punktu. To spowoduje, że nie będzie możliwości wskazania ile porad udzielono w punktach powierzonych organizacjom społecznym. b. Postuluje się zmianę kolejności informowania zbiorczego o udzielonej pomocy prawnej. Skoro podstawowym rozwiązaniem są punkty nieodpłatnej pomocy prawnej obsadzane przez adwokatów i radców prawnych, a wtórnym punkty obsadzane przez organizacje pozarządowe, to również kolejność przekazywania informacji statystycznych powinna być adekwatna. c. Bezwzględnie konieczne jest dostosowanie zbiorczych informacji do treści kart nieodpłatnej pomocy prawnej, zgodnie z wcześniejszymi uwagami i zakresem 8 NACZELNA RADA ADWOKACKA ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa tel. +48 22 505 25 00, + 48 22 505 25 01, fax +48 22 505 25 08 e-mail: [email protected] www.adwokatura.pl informacji wynikającym z art. 7 Ustawy. Przedstawiane powyżej uwagi nie mają charakteru zamkniętego. Ze względu na tempo prac, NRA zastrzega sobie możliwość zgłoszenia dodatkowych uwag w terminie późniejszym. Przypomnieć należy, iż NRA jako organ kolegialny pracuje w określonym trybie. Wydaje się, że w tak ważnej sprawie jak ta objęta przedmiotem regulacji projektowanego rozporządzenia NRA powinna mieć więcej czasu na złożenie opinii. Projekt rozporządzenia wraz z pismem przewodnim wyznaczającym termin do zaopiniowania wpłynęły bowiem dopiero w dniu 24.09.2015r., a na przedłożenie opinii wyznaczono termin do dnia 28.09.2015r. Na problem ten zwracały uwagę inne kolegialnie działające podmioty, jak chociażby Krajowa Rada Sądownictwa. Z poważaniem, Adw. Jacek Trela Adw. Rafał Dębowski Wiceprezes NRA Sekretarz NRA 9
