XXXIII, 1961, 7-9, 916-918 BRUNO SZCZYGIEŁ ANTYBIOTYKI I

POLSKI PRZEGLĄD CHIRURGICZNY
XXXIII, 1961, 7-9, 916-918
BRUNO SZCZYGIEŁ
ANTYBIOTYKI I POWIKŁANIA PRZYRANNE PO OPERACJI WYROSTKA
ROBACZKOWEGO I PRZEPUKLIN
Z Oddziału Chorób Nerwowych Miejskiego Szpitala im. G. Narutowicza w Krakowie
Z III Kliniki Chirurgicznej AM w Warszawie Kierownik: prof. dr J. Raczyński
Coraz częściej spotyka się w piśmiennictwie głosy o niecelowości profilaktycznego
stosowania antybiotyków w chirurgii. W Waszyngtonie podczas sympozjum na temat
antybiotyków Pulaski stwierdził, Ŝe w chirurgii stosuje się antybiotyki wyłącznie
zapobiegawczo w 70%, aczkolwiek nie ma Ŝadnego dowodu dla uzasadnienia takiego
postępowania.
Biorąc pod uwagę powyŜsze spostrzeŜenia postanowiliśmy prześledzić na materiale III
Kliniki Chirurgicznej zaleŜność pomiędzy powikłaniami ze strony rany operacyjnej a
stosowaniem antybiotyków. Materiał nasz obejmuje 317 chorych operowanych w klinice z
powodu zapalenia wyrostka robaczkowego i przepuklin jamy brzusznej w okresie 2 lat.
Wybraliśmy te dwie grupy zabiegów operacyjnych z tego powodu, Ŝe moŜna tu było stworzyć
dość wielkie grupy kontrolne z chorych, którzy nie otrzymywali antybiotyków w czasie pobytu
w klinice. Ponadto w naszym wyborze kierowaliśmy się tym, Ŝe są ta zabiegi najczęściej
wykonywane w oddziałach chirurgicznych.
Grupa I obejmuje łącznie 205 chorych, u których wycięto wyrostek robaczkowy.
Antybiotyki stosowano u 91 chorych, w tym u 38 tylko penicylinę w dawce 200-400 000 j. na
dobę, a u 53 oprócz penicyliny równieŜ streptomycynę w dawce 0,5-1,0 g na dobę. Ośmiu
chorych oprócz penicylin, i streptomycyny zaŜywało doustnie chloromycynę w dawce 1,0 g
na doby. Chloromycynę u tych chorych podawano po odstawieniu penicyliny i streptomycyny
na podstawie badania wydzieliny z rany na oporność na antybiotyki; wykazało ono w ranie
szczepy bakteryjne oporne na penicylinę i streptomycynę. W posiewach wyhodowano u 4
chorych pałeczkę okręŜnicy a u 4 gronkowce. Wśród tych 91 chorych gojenie się rany
operacyjnej przedstawiało się następująco: u 52 (57%) nastąpiło doraźne gojenie rany, u 30
(33%) stwierdzono wydzielinę surowiczą lub surowiczokrwistą, a u 9 - ropną z rany (10%).
Średni czas pobytu chorych w klinice wynosił 15 dni.
Spośród pozostałych 114 chorych, którzy po operacji nie korzystali z antybiotyków u 99
(87%) rana operacyjna zagoiła się doraźnie, u 12 (10,4%) stwierdzono w ranie wydzielinę
surowiczą lub surowiczo-krwistą a tylko u 3 (2,6%) wydzielinę ropną. Średni czas pobytu
chorych w klinice wynosił 13 dni.
NaleŜy podkreślić, Ŝe liczba chorych operowanych podczas tzw. "ostrego dyŜuru" z powodu
róŜnych postaci ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego była prawie jednakowa w obu
tych grupach i wynosiła: w grupie chorych, leczonych antybiotykami 85,7% (78 chorych), a w
grupie chorych nie leczonych antybiotykami 70,1% (80 chorych). Wśród tych drugich chorych
mniejsza stosunkowa była liczba perforacji wyrostka robaczkowego, gdzie jak wiadomo
moŜliwości zakaŜenia rany są największe.
Porównawcze zestawienie wyników I grupy zawiera tabela I
Tabela I
Liczba
chorych
Średni
czas
leczenia
Gojenie się rany operacyjnej
Doraźne
Wydzielina
surowicza
Wydzielina
ropna
Appendectomia
+ antybiotyki
91
15 dni
52
(57%)
30 (33%)
9 (10%)
Appendectomia
bez
antybiotyków
114
13 dni
99
(87%)
12 (10,4%)
3 (2,6%)
Grupa II obejmuje łącznie 112 chorych operowanych z powodu przepuklin jamy brzusznej, w
tym równieŜ uwięzłych.
Antybiotyki otrzymywało 58 chorych, w tym 37 tylko penicylinę w dawce 300 000 j. na dobę,
a 21 oprócz penicyliny streptomycynę w dawce 1,0 g na dobę. Trzech chorych otrzymywało
chloromycynę w dawce 1,0 g na dobę. Chloromycynę podawano tym chorym po odstawieniu
penicyliny lub streptomycyny, wykonaniu posiewów wydzieliny z rany i oznaczeniu oporności
na antybiotyki wyhodowanych szczepów bakteryjnych. W posiewach wyhodowana 2 razy
gronkowca złocistego i 1 raz bliŜej niezidentyfikowaną pałeczkę gram-ujemną, bakterie te
były oporne na penicylinę i streptomycynę. Spośród tych 58 chorych u 18 (31%) uzyskano
doraźne gojenie się rany, u 32 (55%) stwierdzono wydzielinę surowiczą, a u 8 (14%)
wydzielinę ropną z rany. Średni czas pobytu chorych w klinice wynosił 30 dni.
Natomiast spośród 54 chorych, u których po operacji nie zastosowano antybiotyków, u 41
(76%) uzyskano doraźne zagojenie się rany, u 9 (16,1%) stwierdzono wydzielinę surowiczą i
tylko u 4 (7,4%) wydzielinę ropną z rany. Średni czas pobytu chorych w klinice wynosił 25
dni.
Porównawcze zestawienie wyników II grupy zawiera tabela II.
Tabela II
Gojenie się rany operacyjnej
Liczba chorych
Średni czas
leczenia
Doraźne
Wydzielina
surowicza
Wydzielina
ropna
Operacje
przepuklin +
antybiotyki
58
30 dni
18 (31%)
32 (55%)
8 (14%)
Operacje
przepuklin bez
antybiotyków
54
25 dni
41 (76%)
9 (16,6%)
4 (7,4%)
Przedstawione wyniki świadczą dobitnie o bezcelowości tzw. profilaktycznego stosowania
antybiotyków, po kaŜdej nawet nie powikłanej operacji na narządach jamy brzusznej.
Jak wynika ze statystyki opracowanej przez Staszewskiego, wycięcie wyrostka
robaczkowego wykonuje się w Polsce u około 100 000 chorych rocznie. MoŜna wnioskować,
Ŝe u bardzo wielu spośród tych chorych stosuje się antybiotyki wyłącznie profilaktycznie,
zapominając często nie tylko o wielkim znaczeniu ścisłego przestrzegania zasad aseptyki i
unikania miaŜdŜenia tkanek podczas operacji dla prawidłowego gojenia się rany, ale równieŜ
o niebezpieczeństwach bezkrytycznego stosowania antybiotyków.
Antybiotyki są wielkim osiągnięciem i wielką pomocą w chirurgii, ale nie moŜna zapominać,
Ŝe podobnie jak stosowanie innych leków w lecznictwie opiera się na wskazaniach, tak samo
antybiotyki powinny być stosowane tylko wtedy, kiedy są do nich wskazania. Takie
postępowanie z pewnością nie pogorszy wyników leczenia a jednocześnie pozwoli na
zaoszczędzenie drogich w produkcji leków i przywróci antybiotykom naleŜne im miejsce jako
waŜnego, lecz pomocniczego środka w chirurgii.
WNIOSKI
1. Stosowanie ogólne penicyliny i streptomycyny po operacji wyrostka robaczkowego i
przepukliny jamy brzusznej powinno się opierać na ścisłych wskazaniach.
2. Tzw. profilaktyczne stosowanie antybiotyków po tego typu nie powikłanych
operacjach jest bezcelowe i nieuzasadnione.