Tytoń albo zdrowie - Kodeks walki z rakiem

Zakaz palenia tytoniu w miejscach publicznych –
kampania społeczna Obywatelskiej Koalicji
„Tytoń albo zdrowie”
Krzysztof Przewoźniak, Jakub Łobaszewski, Magda Petryniak,
Jacek Jassem, Janusz M. Jaworski, Witold Zatonski
w imieniu
Obywatelskiej Koalicji „Tytoń albo zdrowie”
XIV Ogólnopolska Konferencja „tytoń albo zdrowie”
im. Franciszka Venuleta
Pałac Kultury i Nauki, Warszawa 8-9.12.2011 r.
Potrzeba podjęcia działań
 Ponad 8 700 dorosłych Polaków, w tym ponad 1,800 niepalących i
ponad 300 pracowników umierało co roku z powodu biernego
narażenia na dym tytoniowy.
 Badania ankietowe wskazywały na wysoką częstość narażenia na
dym tytoniowy w miejscach publicznych, w szczególności lokalach
gastronomicznych (58% narażonych w barach i pubach).
 Badania epidemiologiczne z lat 2005-2007 wskazywały, że poziom
stężenia dymu tytoniowego w miejscach publicznych (ok. 1000
μg/m3) przekracza wielokrotnie górną granicę normy zdrowotnej (65
μg/m3).
 Sondaże z lat 2006-2010 wskazywały, że od 65% do 76% Polaków
popierało wprowadzenie całkowitego zakazu palenia w miejscach
publicznych i zakładach pracy.
Propozycja obywatelska

Wyjściowa (zgłoszona na jesieni 2006 r.)
Całkowity zakaz palenia w pomieszczeniach zamkniętych wszystkich miejsc
publicznych i zakładów pracy, w szczególności lokali gastronomicznych.

Możliwy kompromis
Całkowity zakaz palenia w pomieszczeniach zamkniętych placówek służby
zdrowia, szkół i innych placówek oświatowo-edukacyjnych, obiektów kultury i
sportu i rekreacji, w środkach i obiektach transportu publicznego i lokalach
gastronomicznych.
Cele kampanii
 Tworzenie społecznego klimatu i budowanie wsparcia dla
wprowadzenia całkowitego zakazu palenia w miejscach publicznych w
Polsce.
 Mobilizowanie organizacji medycznych, pozarządowych, związków
zawodowych, instytucji rządowych i partnerów zagranicznych do
współpracy w tym zakresie.
 Informowanie parlamentarzystów o korzyściach wprowadzenia tego
typu regulacji prawnych.
Harmonogram
Etap 1 (IX 2006-XII 2009) – debata nad projektem obywatelskim w
Sejmowej Komisji Zdrowia
Etap 2 (I-II 2010) – przed pierwszym czytaniem i głosowaniem projektu
Komisji Zdrowia przez Sejm
Etap 3 (III 2010) – debata nad senackimi poprawkami do projektu
przegłosowanego przez Sejm
Etap 4 (IV 2010) – przed ostatnim czytaniem i głosowaniem projektu
senackiego
Główni organizatorzy kampanii
 Obywatelska Koalicja „Tytoń albo zdrowie”
 Fundacja „Promocja zdrowia”
 Stowarzyszenie MANKO
 Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych
 Naczelna Izba Lekarska
 Biuro WHO w Polsce
Udział w posiedzeniach Komisji Zdrowia
 Przedstawiciele Koalicji wzięli udział we wszystkich
posiedzeniach Sejmowej i senackiej Komisji Zdrowie nad
projektem zakazu palenia w miejscach publicznych.
 W trakcie posiedzeń stanowisko Koalicji było wspierane przez
Naczelną Izbę Lekarską, przedstawicieli instytutów medycznych,
organizacje pozarządowe, a w części przez przedstawicieli rządu.
Spotkania z klubami parlamentarnymi

W styczniu 2010 r. zaaranżowano spotkania z przedstawicielami wszystkich
najważniejszych klubów parlamentarnych.

W trakcie spotkań przedstawiono argumentację i zaapelowano o głosowanie za
zgłoszonym przez Komisję Zdrowia projektem nowelizacji ustawy (zakaz palenia w
lokalach gastronomicznych, szpitalach, szkołach, obiektach kultury, sportu i
rekreacji, środkach i obiektach transportu publicznego).

Dwa kluby parlamentarne zadeklarowały chęć poparcia ww. projektu.
Spotkania z przedstawicielami zakładów
pracy i instytucji porządkowych

Spotkania m.in. z przedstawicielami korporacji pracodawców, związkami
zawodowymi, Stowarzyszeniem Kelnerów i Barmanów, FWP, policją,
strażnikami miejskimi, inspekcją sanitarną.

Spotkania organizowane przez Fundację „Promocja Zdrowia” we
współpracy z GIS i organizacjami pozarządowymi.
Program „Lokal bez papierosa”

Program prowadzony przez
Stowarzyszenie MANKO, członka Koalicji.

Do kwietnia 2010 r. ponad 1,000 lokali
gastronomicznych przystąpiło do
pogramu.
Kampania medialna (1)







Konferencje prasowe
Artykuły w prasie i Internecie
Wywiady w telewizji, radio i prasie
Logo kampanii w TV
Poparcie kampanii przez osoby publiczne
Poparcie restauratorów
Strony internetowe
Kampania medialna (2)
Spoty w TV „Papierosy
pożerają Cię żywcem”
(16.XI-13.XII 2009)
Działania medialne w Sejmie
Wsparcie kampanii
 Apel o wsparcie wysłany do:
- najbardziej znanych przedstawicieli środowiska medycznego
- najważniejszych organzacji medycznych
- wszystkich byłych Ministrów Zdrowia
 Dodatkowo, Stowarzyszenie MANKO stworzyło specjalną stronę
internetową (www.polskabezdymu.pl) w celu uzyskania poparcia
internautów o organizacji pozarządowych.
Wywieranie nacisku na polityków

Koalicja poprosiła zagraniczne i międzynarodowe organizacje zdrowia
publicznego o wysłanie listów poparcia dla projektu Sejmowej Komisji
Zdrowia do Marszałka Sejmu, przewodniczących klubów parlamentarnych,
Prezesa Rady Ministrów, Ministra Zdrowia.

Listy takie podpisane zostały m.in. przez WHO, Departament Zdrowia
Publicznego Komisji Europejskiej, CDC, ENSP, EPHA.
Wyniki kampanii (1)

Listy poparcia podpisane przez:
-

80 publicznie znanych przedstawicieli środowiska medycznego
9 najważniejszych organizacji medycznych
5 byłych Ministrów Zdrowia
93 organizacje pozarządowe
40 zagranicznych i międzynarodowych organizacji zdrowia publicznego.
Przedstawicieli niektórych pracodawców, związków zawodowych i właścicieli
lokali gastronomicznych (m.in. przez Billa Heckle’a, szefa Cavern Club w
Liverpoolu – byłego klubu zespołu Beatles).
Decyzja Sejmu

Niestety, dobry projekt Komisji Zdrowia został całkowicie zdemolowany w trakcie
pierwszego czytania w Sejmie.

Po interwencji mediów, organizacji obywatelskich i medycznych Senat wniósł poprawki
do nowej propozycji sejmowej, optując za zakazem palenia w szpitalach, szkołach,
obiektach kultury, sportu i rekreacji, środkach transportu publicznego, a w lokalach
gastronomicznych wprowadzając decyzją właściciela możliwość (ale nie konieczność)
tworzenia palarni.

Ustawa została przegłosowana 8 kwietnia 2010 r., 29 kwietnia podpisał ją Prezydent, a 15
listopada weszła w życie.
„Przegrana bitwa, czas na wygraną wojnę”

Od tego czasu Koalicja i inne organizacje obywatelskie skupiły się na przekonywaniu
właścicieli miejsc publicznych i zakładów pracy, aby nie tworzyli palarni (instalowali
kabin dla palaczy).


Jednocześnie badano, jaki jest efekt wprowadzonego zakazu.
Kontrole inspekcji sanitarnej wskazują, że jedynie w 10% miejsc publicznych i
zakładów pracy zdecydowano się na palarnie.

A badania ankietowe wskazują na zdecydowany spadek odsetka narażonych na dym
tytoniowy po wprowadzeniu zakazu.

Około 1 milion palących deklaruje, że z tego powodu przestało palić lub podjęło próbę
zerwania z nałogiem.


Zdecydowana większość Polaków chce zakazu palenia bez palarni i kabin dla palaczy.
Czas więc na ponowną inicjatywę ustawodawczą mającą na celu worowadzenia
całkowitego zakazu palenia we wszystkich miejscach publicznyhi zajkładach pracy.
Narażenie na dym tytoniowy (w %) w zakładach pracy
i lokalach gastronomicznych w Polsce przed (VII 2009)
i po wprowadzeniu zakazu palenia (II i X 2011 r.)
50
45
40
36
33
29
30
26
VII 2009
II 2011
20
20
17
X 2011
15
12
12
8
10
14 13
10
6
0
bar/pub
kawiarnia
dyskoteka
restauracja
zakład pracy
Wpływ zakazu palenia w miejscach publicznych
na postawy palaczy (%), X 2011
Po wprowadzeniu zakazu palenia w XI 2011 r.:
4,3
4,3
przestał(a) palić
6,4
10,6
6,4
68
próbował(a) zaprzestać
palenia
ograniczył(a) palenie
uświadomił(a) sobie
lepiej ryzyko palenia
zakaz palenia nie
wpłynął na mnie
trudno powiedzieć
Poparcie dla całkowitego zakazu palenia w miejscach
publicznych i pracy, w tym lokalach gastronomicznych
(bez palarni i kabin dla palących), X 2011
74
80
70
64
62
60
50
38
36
40
zwolennicy
przeciwnicy
26
30
20
10
0
Wszyscy
Niepalący
Palący