Tomasz Albiński `Pojęcia modalne u Boecjusza`

Pojęcia modalne u Boecjusza
Boecjusz (480-524) – komentator i tłumacz dzieł logicznych Arystotelesa –
jest zgodnie uważany za filozofa, którego praca walnie przyczyniła się do
zachowania myśli Stagiryty dla łacińskiego Zachodu oraz wyznaczyła
ścieżki rozwoju okresu scholastyki. Przez historyków logiki postrzegany jest
raczej jako źródło wiedzy o logice starożytnej niż samodzielny logik.
Istotnie, celem pracy Boecjusza było, jak sam pisze: „przetłumaczyć i
skomentować pisma, których nikt jak dotąd przetłumaczyć nie chciał”, nie
zaś twórcze badanie problemów logicznych. W komentarzach Boecjusz
pozostaje wierny myśli Arystotelesa, a przynajmniej jest to jego główny
zamiar i odniesienie. Podejście to jest widoczne przede wszystkim w
dyskusji Boecjusza z logikami stoickimi: omawiane kwestie sporne zawsze
rozstrzygane są na korzyść Stagiryty, zaś logicy stoiccy są tymi, którzy
najczęściej błądzą. Co więcej, miejscami Boecjusz celowo pomija
stanowisko stoickie. Należy jednak zauważyć, że nawet jeśli podejście
Boecjusza, który zdaje się nie doceniać dokonań następujących po
Arystotelesie logików (z pewnymi wyjątkami), nie jest trafne, to zachowane
teksty Boecjusza wskazują, jak wielki postęp został uczyniony w logice od
czasu redakcji pism zawartych w Organonie.
Z uwagi na zarysowaną perspektywę wyjątkowo interesujacym problemem
jest kwestia wykorzystywanych przez Boecjusza pojęć modalnych w
Komentarzu do Hermeneutyki Arystotelesa. Analiza Komentarza wskazuje,
iż Boecjusz w wielu miejscach konsekwentnie i z powodzeniem korzysta z
siatki pojęć modalnych nie znanej Arystotelesowi. Boecjusz duży nacisk
kładzie na kwestie związane z warunkami prawdziwościowymi dla zdań
modalnych; wyraźnie zaznacza się przy tym modalny charakter pojęcia
prawdy (problem nieustabilizowanej prawdy). W czasie wystąpienia
omówieniu poddane zostaną także sposoby rozumienia pojęć konieczności
(konieczność warunkowa i bezwarunkowa; konieczność w aspekcie
czasowym) i możliwości (przygodność, możliwość z wolnego sądu,
możliwość z natury rzeczy; modalność utrumlibet) oraz zagadnienie
wartości semantycznej (pojęcie vis). Pozostaje kwestią otwartą, czy
wykorzystane narzędzia są oryginalnym wkładem Boecjusza, czy też raczej
świadectwem kultury logicznej powszechnej w V w n.e.