Rewitalizacja Parku im. Anny i Erazma Jerzmanowskich w Krakowie

Inwestor:
Gmina Miejska Kraków
ZARZĄD INFRASTRUKTURY KOMUNALNEJ
I TRANSPORTU W KRAKOWIE
ul. Centralna 53
31-586 Kraków
Grima Architektura i Krajobraz Sp. z o.o.
ul. Ciołka 17 lok. 425
01-445 Warszawa
tel. (0 22) 896 95 55; 0 503 123 553
Projektant:
Inwestycja/Obiekt:
Rewitalizacja Parku im. Anny i Erazma Jerzmanowskich
w Krakowie Prokocimiu – opracowanie dokumentacji projektowej
Dz. ew. nr: 715/4, 715/5, 747/4, 716, 1022/9, 1370, 1369, obr. geodez. nr 53
oraz cz. dz. ew. nr: 747/2, 748, 896/3, 1371, 1372, 1373, 893/3, 997/1, 958/5, 995/2,
890, 894 obr. geodez. nr 53
ZAGOSPODAROWANIE TERENU
Stadium:
KONCEPCJA
BRANŻA
Architektura
Projektant
IMIĘ I NAZWISKO
mgr inż. arch. Andrzej Małek
inż. arch. kraj. Mariusz Naumienko
Sprawdzający
Konstrukcja
projektant
Inst. elektryczne
Projektant
Sprawdzający
Inst. sanitarne
Projektant
mgr inż. arch. Adam Sufliński
mgr inż. Piotr Kudlak
mgr inż. Paweł Sojka
mgr inż. Andrzej Kopeć
mgr inż. Jarosław Popiołek
mgr inż. Wojciech Specylak
Zieleń
Projektant
mgr inż. arch. kraj. Joanna Krystek
mgr inż. arch. kraj. Magdalena Maciejewska
Warszawa, wrzesień 2014r.
NR
UPRAWNIEŃ
St-502/84
Wa-334/92
MAZ/0041/P
OOK/07
MAP/0183/P
OOE/08
227/78
81/DOŚ/08
UAN.V7342/3/20/94
-
PODPISY
SPIS OPRACOWANIA
A. OPIS TECHNICZNY
1.INFORMACJE OGÓLNE ..................................................................................................... 3
2.PRZEDMIOT INWESTYCJI......................................................................................................... 3
2.1.LOKALIZACJA ....................................................................................................................... 3
2.2.PODSTAWA OPRACOWANIA .......................................................................................... 4
2.3.CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ...................................................................................... 4
2.4.ZAPISY WYNIKAJĄCE Z DECYZJI O WARUNKACH ZABUDOWY.................................. 4
2.5.OCHRONA KONSERWATORSKA .................................................................................... 5
3.OPIS STANU ISTNIEJĄCEGO ............................................................................................ 5
3.1.RYS HISTORYCZNY ....................................................................................................... 5
3.2.INWENTARYZACJA TERENU OPRACOWANIA ........................................................... 15
3.3.DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA........................................................................... 18
4.OPIS PROJEKTOWANEGO ZAGOSPODAROWANIA TERENU ...................................... 19
3.4.UKŁAD KOMUNIKACYJNY ............................................................................................ 19
3.5.NAWIERZCHNIE ............................................................................................................ 19
3.6.SCHODY TERENOWE................................................................................................... 21
3.7.ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA ............................................................................ 21
3.8.ELEMENTY MAŁEJ ARCHITEKTURY ........................................................................... 23
5.SIECI ELEKTRYCZNE ...................................................................................................... 25
6.SIECI WOD-KAN ............................................................................................................... 26
7.ZABEZPIECZENIA DRZEW PODCZAS ROBÓT BUDOWLANYCH .................................. 26
7.1.INWESTYCJE LINIOWE I BUDOWLANE ....................................................................... 26
7.2.ROZBIÓRKI W OBRĘBIE SYSTEMU KORZENIOWEGO .............................................. 27
7.3.ZABEZPIECZENIE ISTNIEJĄCYCH DRZEW I KRZEWÓW NA TERENIE BUDOWY .... 28
9.PODSUMOWANIE ............................................................................................................ 29
B. RYSUNKI
2
B. OPIS TECHNICZNY
1. INFORMACJE OGÓLNE
2. PRZEDMIOT INWESTYCJI
Przedmiotem inwestycji jest wykonanie koncepcji „Rewitalizacji Parku im. Anny i Erazma
Jerzmanowskich w Krakowie Prokocimiu - opracowanie dokumentacji projektowej” będącej podstawą do
wykonania wielobranżowej dokumentacji budowlanej i wykonawczej niezbędnej do realizacji inwestycji.
Park znajduje się w granicach działek ewidencyjnych 747/4, 1022/9, 1370, 1369, 715/4, 715/5, 716, 997/1,
1372, 1373, 1371, 747/2, 893/3, 896/3, 958/5, 955/2, 748, 890, 894 w obrębie 53.
Inwestor:
Gmina Miejska Kraków
ZARZĄD INFRASTRUKTURY KOMUNALNEJ
I TRANSPORTU W KRAKOWIE
ul. Centralna 53
31.586 Kraków
2.1. LOKALIZACJA
Przedmiotowy teren zlokalizowany jest na terenie dzielnicy Krakowa – Bieżanów-Prokocim,
zajmuje około 6,8 ha i ograniczony jest ulicami: od południa- ulicą Wielicką, od zachodu ulicą Górników,
od wschodu ulicą Żabią i od północy- ulicą Na Wrzosach.
Po wschodniej stronie Parku zlokalizowane jest osiedle domów jednorodzinnych, blokowiska oraz
kompleks trzech szkół: Szkoły Podstawowej nr 148, Gimnazjum nr 32, Zespołu Szkół Ogólnokształcących
Integracyjnych nr 4. Od północy teren zamyka zabudowa domów szeregowych oraz filia Młodzieżowego
Domu Kultury, od zachodu zabudowa jednorodzinna oraz nowo wybudowane Apartamenty Wielicka. Od
południa ul. Wielicka. Na terenie Parku, w miejscu dawnego stawu, znajduje się boisko sportowe klubu
Kolejarz Prokocim.
Rys.1. Lokalizacja Parku w stosunku do Centrum Krakowa (źródło: www.google.pl/maps)
3
2.2. PODSTAWA OPRACOWANIA
Umowa zawarta pomiędzy Gmina Miejską Kraków, Zarządem Infrastruktury Komunalnej i
Transportu w Krakowie a firmą projektową Grima. Architektura i Krajobraz Sp. z o.o.
Głównymi materiałami do opracowania są:
-
-
-
Koncepcja autorstwa Pracowni Konserwacji Zabytków „Arkona”;
Mapa sytuacyjno-wysokościowa do celów projektowych, wykonana przez Geo-Skala; przyjęta do
zasobu powiatowego dnia 06.12.2013r.
Decyzja nr AU-2/6730.2/1661/2013 o ustaleniu warunków zabudowy, dla zamierzenia
inwestycyjnego pn. „Rewitalizacja Parku im. Anny i Erazma Jerzmanowskich w KrakowieProkocimiu, polegająca na budowie: fontanny „Źródło Erazma” wraz z pomieszczeniem
pompowni, budynku toalety publicznej, urządzeń małej architektury wraz z oświetleniem [...] wraz
z infrastrukturą techniczną”;
Decyzja nr AU-2/6730.2/1536/13 o ustaleniu warunków zabudowy, dla zamierzenia
inwestycyjnego pn. „ Przebudowa istniejącej fontanny na terenie zespołu pałacowo-parkowego
im. Anny i Erazma Jerzmanowskich w Krakowie-Prokocimiu wraz z budową pomieszczenia
pompowni, dojścia do fontanny [...] wraz z infrastrukturą techniczną”;
Wytyczne Inwestora;
Wytyczne Miejskiego Konserwatora Zabytków;
Wizja lokalna i materiał fotograficzny własny;
Inwentaryzacja stanu istniejącego;
Inwentaryzacja dendrologiczna wraz z gospodarką drzewostanem;
Aktualne przepisy i normy;
Warunki techniczne gestorów sieci.
2.3. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA
Celem niniejszego opracowania jest uzyskanie opinii konserwatorskiej. Dokumentacja zostanie
wykorzystana w procesie inwestycyjnym mającym na celu przekształcenie Parku w wielofunkcyjną
przestrzeń publiczną, gwarantującą wysokie walory architektoniczno- wizualne i przyjazną dla
użytkowników.
Zakres inwestycji obejmuje:
- Rozbiórkę nawierzchni, a w przypadku bliskości starodrzewia - frezowaniu górnej warstwy nawierzchni,
- Przebudowę nawierzchni ścieżek parkowych oraz wykonanie nowych ciągów pieszych,
- Wykonanie oświetlenia oraz iluminacji ,
- Budowę siłowni zewnętrznej i ścieżki zdrowia,
- Budowę placu zabaw dla dzieci z podziałem na grupy wiekowe,
- Remont fontanny,
- Montaż fontanny prof. Zina,
- Budowę toalety publicznej,
- Wymianę ławek parkowych i koszy na śmieci,
- Montaż stojaków rowerowych,
- Montaż tablic informacyjnych przy wejściu do parku oraz tablic wyznaczających ścieżkę edukacyjną,
- Wycinkę drzew i krzewów,
- Wykonanie nowych nasadzeń drzew oraz krzewów oraz roślin okrywowych i pnączy,
- Wykonanie trawników.
2.4. ZAPISY WYNIKAJĄCE Z DECYZJI O WARUNKACH ZABUDOWY
Przedmiotowy teren, ze względu na brak obowiązującego Planu Zagospodarowania Przestrzeni,
objęty jest decyzją o warunkach zabudowy. Decyzja ta tyczy się działek nr 747/4, 715/5, 715/4, 716, 1370,
4
1369, 1022/9 w obrębie 53 oraz części działek 748, 747/2, 896/3, 1371, 1372, 1373, 893/3, 997/1, 958/5,
995/2, 894 (obręb 53), wraz z rozbudową przyłączy na działkach 748, 747/4 (obręb 53). Załącznik nr 1
określa między innymi wskaźnik wielkości powierzchni zabudowy w stosunku do terenu inwestycji i wynosi
on od 10% do 15%. Oprócz tego określono udział powierzchni biologicznie czynnej w wysokości
minimum 70%.
Na terenie parku znajduje się 6 pomników przyrody, w stosunku do których należy stosować
szczególną ochronę opartą na zapisach Rozporządzenia Wojewody Krakowskiego nr 3 z dnia 30 stycznia
1997r. Dz. nr 5 poz. 13, a w szczególności – zakazy w tym niszczenia gleby i zmiany sposobu jej
użytkowania wokół drzew w promieniu 15 m od pnia na składowiska, budowle i ciągi technologiczne.
Decyzja reguluje również zagadnienia związane z ochroną wód- zagospodarowanie wód
opadowych na terenie przeznaczonym pod przyszłą inwestycję nie może naruszać stanu wody na gruncie
ze szkodą dla gruntów sąsiednich oraz zapewniać ochronę zgodnie z Ustawą Prawo wodne.
Zagospodarowanie wód powinno być zgodne z Ramową Dyrektywą Wodną poprzez zastosowanie
rozwiązań ułatwiających przesiąkanie wody deszczowej do gruntu, spowolnienie odpływu oraz wzrost
retencji (tworzenie w sieci kanalizacyjnej pojemności retencyjnej, wykonywanie niecek i zagłębień do
gromadzenia wód opadowych. Dopuszczalne odprowadzenie do odbiorników – cieków naturalnych wód
i ścieków opadowych ilości jaka powstaje na terenie przed zagospodarowaniem (współczynnik spływu
0,1). Pozostała ilość – z wykorzystaniem współczynników zależnych od zagospodarowania należy
retencjonować.
Ze względu na zabytkowy charakter zespołu pałacowo-parkowego uregulowano również kwestię
związaną z ochroną dziedzictwa kulturowego. Priorytetem przy rewaloryzacji powinno być odtworzenie
pierwotnego charakteru parku wraz z klarownym podziałem na poszczególne wnętrza.
Uporządkowanie powinno szczególnie uwzględniać wnętrze Ogrodu Pałacowego jako rozległego salonu
ogrodowego oraz jego integracji z Pałacem. Ważnym aspektem jest również podkreślenie i ochrona osi
głównej: alei Dygasińskiego → Pałacu - soliterowego jesionu.
2.5. OCHRONA KONSERWATORSKA
Zespół pałacowo-parkowy w Prokocimiu imieniem Anny i Erazma Jerzmanowskich wpisany jest
do rejestru zabytków pod numerem A-639 (wpisany dnia 22 marca 1983 roku i obejmuje:
- budynek pałacu, wzniesiony w 1891r. wg proj. K. Knausa
- zabudowania zgrupowane wokół obszernego dziedzińca na południe od pałacu: budynek
oficyny z końca XIX w., kaplica wzniesiona ok. 1890r., dawny czworak, wzniesiony w 1894r.
- budynek gospodarczy, usytuowany na północny-zachód od pałacu z wieżą
- park krajobrazowy – z aleją dojazdową od zachodu (obecna ul. Dygasińskiego) założony
w XVIII/XIX w. przekształcony w XIX w.
Granice założenia wpisanego do rejestru zabytków wyznaczają: od północy ul. Górników, od wschodu
potok Drwinka ze skarpą na granicy zabudowy w ul. Ściegiennego, od południa ogródki działkowe od ul.
Górników.
3. OPIS STANU ISTNIEJĄCEGO
3.1. RYS HISTORYCZNY1
POŁOŻENIE PROKOCIMIA
Granice gromady, później jednowioskowej gminy Prokocim, zostały ściśle określone po
pierwszym rozbiorze Polski, gdy znalazł się na obszarze monarchii austriackiej. Wcześniej, poczynając
od XIV w., granice te były niejednorodne powodem sporów. Od XV w. Prokocim należał do powiatu
szczyrzyckiego województwa krakowskiego. Powiat ten przestał istnieć po I rozbiorze Polski w 1772r.,
Na podstawie Ściężor T.: Historyczny prokocim. Monografia wsi podkrakowskiej XIV-XX w.; Polska Prowincja
Zakonu św. Augustiana, Kraków 2008r.
1
5
a granicę austriacko-polska poprowadzono nurtem Starej Wisły (obecną ul. Dielta, Grzegórzecką,
Daszyńskiego), by w 1776r poprowadzić ją obecnym korytem rzeki, co spowodowało, że Prokocim stał
się osadą przygraniczną. Do 1782 r. Prokocim należał do Galicji, cyrkułu wielickiego (jednostki podziału
administracyjnego w Galicji ze starostą na czele), by zostać włączony w nowoutworzony cyrkuł bocheński.
Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego decyzją Napoleona w 1807r. po roku 1809 dołączono do niego
Nową Galicję wraz z Krakowem oraz okręg zamojski. Ze względu na to, że Kraków bez Pogórza i
Kamionek nie może być dostatecznie zabezpieczony w sposób militarny – do Księstwa włączono również
obszar na prawym brzegu Wisły. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Prokocim stał się częścią
powiatu krakowskiego w województwie krakowskim. Do połowy XX wieku Prokocim stanowił
autonomiczną osadę, potem gromadę, późnej stanowiąc gminę. Od 1941r. gmina Prokocim stała się XLIX
dzielnicą katastralna Krakowa, a w 1954 roku wszedł w skład dzielnicy Podgórze. Od 1990r., po zniesieniu
podziału na dzielnice, Prokocim wraz z Bieżanowem stał się XII dzielnicą samorządową.
Całość obszaru Prokocimia stanowi teren wyraźnie wyodrębniony pod względem fizjograficznym
i posiada urozmaiconą rzeźbę terenu. Dodatkowo zlewnię płynącej równoleżnikowo Drwiny Długiej
tworzyły wody spływające strumieniami z wysoczyzny m.in. strumień Drwinki wraz
z odgałęzieniami: Małej Drwinki, Malinówki czy Serafki. Prokocim był bogaty w płytkie cieki wodne tworząc
w kotlinach stawy.
Szata roślinna aż do połowy XX wieku bogata była w lasy dębowo-grabowe. Występowały grądy
wysokie, a w rejonie tarasów Wiślanych żyzne uprawne grunty.
ZAŁOŻENIE I WŁAŚCICIELE PROKOCIMIA
Dawna wieś Prokocim czy P r o k o c z y n (wg Jana Długosza) powstała prawdopodobnie po
1266r. na ziemiach wsi Bieżanowa, obecnie jest to osiedle Krakowa w jego południowo-wschodniej części
(dzielnica XII). Nazwa jest typową nazwą oznajmiającą miejscowość będącą własnością człowieka, od
którego imienia została utworzona. Imię Procopius było popularne na wschodnie,
w Polsce dopiero od II poł. XIVw. Pod koniec XIIIw. takie imię nosił biskup krakowski Prokop, który przed
objęciem biskupstwa był kanonikiem kapituły krakowskiej i pochodził z prawdopodobnie z Rusi
z rodu h. Korczak. Podania głoszą, że był spokrewniony z krakowskimi książętami – Bolesławem
Wstydliwym i Leszkiem Czarnym.
Właścicielami i dzierżawcami majątku prokocimskiego był m.in. rób z Trzewlina herbu Półkozić,
Korczakowie, Tarnowscy, Katarzyna z Lubomirskich Ostrogska oraz potomkowie OstrogskichZasławskich w tym siostra króla Jana III Sobieskiego; Sanguszkowie w XVIIIw. oddali Prokocim
w dzierżawę księciu Januszowi Wiśniowieckiemu herbu Korybut, żeby następnie pobierać czynsz od
kasztelana krakowskiego. Rodzina Wodzickich od dawna była związana z Lubomirskimi, a potem
z Sanguszkami. W latach 1741-1744 z inicjatywy księdza Wodzickiego w Prokocimiu został zbudowany
nowy dwór otoczony ogrodem, browar, spichlerz ze stodołą, została odbudowana karczma i folwark.
Majątek do 1871r. był w rękach Wodzickich, następnie został przekazany Leonowi Skorupce – barwnej
postaci XIX wieku. Brał on udział w obronie Wieliczki, a po upadku powstania został osadzony
w austriackim więzieniu, z którego został zwolniony w czasie wiosny ludów w 1848r., „paryżanin na
krakowskim bruku”, ze względu na rozgłos został posłem w Krakowie w 1861r. W powstaniu styczniowym
został komisarzem Rządu Narodowego, współtworzył „Kronikę”, członek Towarzystwa Rolniczego
Krakowskiego oraz Towarzystwa Dobroczynności by po 1871 osiąść w Prokocimiu. Po jego śmierci
majątek przeszedł na syna, a następnie na córkę Jadwigę Miecewską, która przekazała majątek
małżonkowi.
Ten z kolei sprzedał go Józefowi Grodzkiemu, który zlecił znanemu architektowi Karolowi
Knaussowi sporządzenie projektu przebudowy pałacu w Prokocimiu. Prace nad przebudową pałacu, ale
również szeregu budynków dworskich trwały do 1895r., kiedy to właściciel za nadto zadłużył hipotekę. W
tym samym roku Prokocim został wykupiony przez Erazma Józefa Jerzmanowskiego herbu Dołęga
zamieszkałego w Nowym Jorku. W Prokocimiu doprowadził on do świetności pałac i park.
6
Po jego śmierci, żona Anna w 1910r. sprzedała majątek oo. augustianom z Krakowa-Kazimierza.
Augustianie pozostali ostatnimi właścicielami majątku prokocimskiego aż do jego upaństwowienia
w 1950r. W 1911r. zakon wydzierżawił pałac wraz z pobliskimi zabudowaniami oraz parkiem księciu
Witoldowi Czartoryskiemu oraz Konstantemu Buszczyńskiemu, którzy urządzili szkołę średnią dla
chłopców z zamożnych rodzin. Szkoła ta funkcjonowała do wybuchu I wojny światowej do 1914r.
W latach późniejszych został ponownie brany w dzierżawę, aż do 1942r. kiedy majątek przejęła
hitlerowska organizacja. W folwarku przez 2 lata rezydencjonował garnizon Wermachtu. Po wojnie
majątek powrócił w ręce oo. augustianów by w 1950r. został upaństwowiony przez rząd komunistyczny.
zakonnicy utracili prawa do majątku, odzyskując je dopiero po zmianie systemu w Polsce po roku 1989.
PROKOCIM I JEGO ROZWÓJ PRZESTRZENNY
Osada powstała na urodzajnych glebach nad rzeką Drwinką. Zabudowania wsi Prokocim
rozlokowane były pierwotnie na zachodnim brzegu płynącej rzeczki Drwinki. Do połowy XVIII w. centrum
wsi stanowił duży, owalny plac, zwany Nawsiem, służący jako wygon do wypasu bydła, zebrań wiejskich
czy sądów. W północnej jego części znajdował się Staw Dolny, zajmujący obecnie teren dzisiejszego
boiska sportowego przy ul. Na Wrzosach. Zabudowania pierwotnie otaczały Nawsie z trzech stron – od
wschodu sąsiadowało z rzeką Drwinką. Pierwotnie zatem Prokocim był wsią placową – „okolnicą” lub
„owalnicą”, gdzie zwarta zabudowania tworzyła pierścień dookoła placu. Do placu dochodziła od południa
obecna ul. Kłodzka wiodąca do parku od ul. Wielickiej, będącej dawnym Traktem Solnym. Obecna ul.
Górników prowadząca do obszaru dworskiego od północy powstała na miejscu alei lipowej
poprowadzonej w II poł. XVIII w. z dziedzińca dworskiego w kierunku lasku Olsztyna (dzisiejsze tereny
usługowe za stacją rozrządową Kraków Prokocim Towarowy). Wiadomo również, że istniała droga
wiodąca do Stawu Dolnego ze wsi do folwarku. Drugie skupisko osadnicze w Prokocimiu rozwinęło się
nad obecna ul. Bieżanowską i połączyło z częścią północną wsi placowej. W tym czasie pojawiły się
zabudowania ul. Wielickiej nad Stawem Górnym, które z kolei włączyły się do części południowej wsi.
W związku z budową przez dziedzica, księdza Michała Wodzickiego, rezydencji z ogrodem
włoskim w 1749r. przesiedlono włościan na wschodni brzeg rzeki Drwinki wydzielając pola uprawne
prostopadle do nurtu rzeki. W ten sposób w połowie XVIII w. na terenie pierwotnej wsi placowej powstał
zespół pałacowo-parkowy, zwany Starą Wsią. W efekcie Prokocim stał się typową, jednostronnie
zabudowaną wsią typu ulicówka z przylegającymi od wschodu pasami łanów leśnych. W I poł. XIX w.
powstały nowe skupiska osadnicze w rejonie skrzyżowania ul. Wielickiej i Bieżanowskiej nazwane Nową
Wsią, z polami rozciągającymi się do Stawu Górnego. Niedaleko ul. Wielickiej, przy obecnej ul. Żabiej,
staraniem nowego właściciela majątku – Erazma Jerzmanowskiego – stanął w 1896r. budynek Szkoły
Ludowej, a wokół niej kolejne skupisko domów.
Od 1856r. w związku z doprowadzeniem linii kolejowej do Płaszowa na terenie Prokocimia
zaczęto wznosić budynki związane z obsługą kolei: domy kolejarzy, parowozowni, a w latach
późniejszych – po objęciu majątku dworskiego przez oo. augustianów, została utworzona kolonia
kolejarska ze szkołą na gruntach dworskich. Zmiany w kolejnych latach wiązały się bezpośrednio ze
sprzedażą gruntów dworskich przez augustianów pod budowę kolonii urzędniczo-robotniczej.
W rezultacie z wyjątkiem obszaru pod budowę kościoła parafialnego, folwarku oraz obszaru pałacowoparkowego, pozostały teren Prokocimia został zabudowany domami jednorodzinnymi. W rezultacie w
chwili przyłączenia Prokocimia do Krakowa w 1941r. Prokocim był już osadą typu miejskiego i, pociętą
siecią utwardzonych ulic, otoczoną osiedlami o charakterze wiejskim.
ELEMENTY KRAJOBRAZU PROKOCIMSKIEGO
Głównym strumieniem Prokocimia była rzeczka Drwinka, a w miejscu połączenia dwóch strumieni
– jednego płynącego z Woli Duchackiej, drugiego – z Piasków Wielkich, powstał Staw Górny, który
zlokalizowany był przy południowo-zachodniej granicy Prokocimia. Na północ od niego wody Drwinki
występowały w dwóch nurtach: jako istniejąca do dziś rzeczka Drwinka płynąca tzw. Rowem
Prokocimskim oraz jako wody Młynówki.
7
Ta ostatnia była dużo ważniejsza pod względem gospodarczym niż Drwinka. Spiętrzona była
zaporą tworząc staw poniżej którego wznosił się Młyn Górny. W sąsiedztwie dzisiaj istniejącego placu
zabaw na terenie Parku E. i A. Jerzmanowskich Młynówka rozlewała się w sadzawkę płynąc dalej i
zasilając staw Staw Dolny. Na ostatnim fragmencie pod koniec XVIII w. znajdowały się cztery sadzawki,
które w latach następnych – w związku z planowaniem przez Erazma Jerzmanowskiego parku uległy
likwidacji, a bieg Młynówki został zmieniony. W celach krajobrazowych poprowadzono ją przez środek
parku, tworząc niewielką sadzawkę, po której na terenie obiektu pozostało zagłębienie, a dawne koryto
zostało zasypane. Poniżej grobli Stawu Dolnego znajdował się Młyn Dolny, za którym Młynówka wpadała
do Drwinki. Odcinek ten istnieje do dziś. Dalej Drwinka płynęła na północny-wschód przez pola, łąki,
mijając Olszynę, wpadając do Drwieni.
W XVIIIw. Oprócz budynków w skład majątku Prokocimia wschodziły również pola orne, łąki
dworskie, pastewniki, sady, ogrody, stawy i sadzawki oraz las. Na polach folwarcznych uprawiano zboża
i rośliny strączkowe, z łąk zbierano siano. Przy folwarku znajdowały się trzy pastewniki zwane
Pasternakami. Pierwszy między obecną ul. Kłodzką a nurtem Drwinki, drugi – między ul. Górników
a obecnym KS „Prokocim”, a trzeci w rejonie bramy w ul. Dygasińskiego. Za właściciela majątku: ks.
Michała Wodzickiego, w związku z tworzeniem założenia rezydencjonalnego, pastewniki zostały
zlikwidowane i powstały dwa nowe: Poniżej Stawu Dolnego oraz w miejscu późniejszych stajni dworskich.
Wzmianka o sadach pojawia się w inwentarzu już w 1609r. W XVIIIw. Wymienia się cztery typy
sadów. Trzy z nich mają doprecyzowaną lokalizację: w Pastewniku, na terenie obecnego ogródka
jordanowskiego, przed Dworem – składający się z osik, dębów i lip, który najprawdopodobniej przetrwał
do dziś (tzw. Dęby Zasławskich). Dęby poniekąd były uznawane jako drzewa owocowe ze względu na
wydawane owoce – żołędzie - pokarm dla trzody chlewnej.
Od 1706r. jest mowa w przekazach o ogrodach: jednym położonym przy ul. Kłodzkiej, od ul.
Wielickiej, który później użytkowany był jako pole, ogród ogrodzony wałem i rowem w miejscu dzisiejszych
ogródków działkowych, na południe od Zakładów Pierzarskich oraz ogród w obrębie zabudowań
dworskich.
Stawy i sadzawki były jednymi z najstarszych obiektów folwarku prokocimskiego, odnotowane już
w XVw. Zgodnie z późniejszym i inwentarzami na terenie majątku znajdowały się: Staw Górny (obecnie
na jego miejscu znajdują się ogródki działkowe), Staw Dolny, który zachował się do lat 60 XXw. – obecnie
boisko KS „Prokocim”. Na środku stawu, w czasie tworzenia parku przez ks. Wodzickiego, stała
drewniana altanka otoczona gankiem spacerowym oraz mały staw położony między Stawem Dolnym a
dzisiejszą ul. Wielicką, poniżej którego znajdował się Młyn Górny. Oprócz stawów istniały trzy sadzawki
przeznaczone do hodowli narybku oraz karasi. Po likwidacji folwarku (1741r.) zostały zasypane oraz
wykopano nowe w innych miejscach.
Do majątku należał również Lasek Olszyna, który zniknął po przeprowadzeniu linii kolejowej
w poł. XIXw.
ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWY
Prokocim folwarczny charakter zachował do 1741r., kiedy majątek przeszedł w ręce ks.
Wodzickiego. Zburzono wtedy budynki takie jak stary browar, karczma oraz zrezygnowano z zagrody dla
przyszłych budynków rezydencjonalnych. Wtedy powstała aleja lipowa od strony Krakowa obecną al.
Dygasińskiego z wjazdem na dziedziniec bramą barokową z filarami oraz ozdobionego figurami świętych.
Naprzeciw bramy wjazdowej stał parterowy, staropolski dwór, przez który można było przejść na teren
ogrodu. W miejscu obecnego parku teren obsadzono wokół lipami, na formę osiowego,
zgeometryzowanego ogrodu w stylu włoskim. Po środku wytyczonego obszaru stanęła „firma”, czyli
sklepiona budowla – zapewne altanka.
Integralną całością z dworem stanowiła oficyna dworska, stojąca po południowej stronie
dziedzińca, w miejscu późniejszej Rządcówki, obecnej Starej Plebanii. Od południa do oficyny przylegał
folwark z wozownią, stajnią oraz dziedzińcem z możliwością wyjazdu w stronę Krakowa obecną ul.
8
Kłodzką. Dla służby dworskiej zbudowano czworaki, podzielone na cztery odrębne mieszkania
z osobnymi wejściami.
Ryc.1. Folwark. Schemat przedstawiający stan z lat 40-tych XVIII w. (źródło: Ściężor T., 2008r)
W 1810r. w miejscu ogrodu włoskiego ks. Wodzickiego powstał z inicjatywy Józefa Wodzickiego
ogród w stylu angielskim zachowany do dzisiaj. Świadczą o tym wykonane dwufazowo nasadzenia
buków, jesionów i dębów (ok. 1810r.) oraz topoli, klonów i dębów (1840-44). W tym czasie
uporządkowano barokowy dziedziniec na rzecz kolistej alejki wokół pałacu z pięcioma odnogami. Jedna
z nich wiodła do murowanego budynku oranżerii przylegającego dziś do wieży wodociągowej. Na
południe od pałacu znajdował się ogród warzywny, natomiast od wschodu – przylegając do budynku
czworaków przylegał sad owocowy.
Wraz z budynkami uzupełnionymi o Karczmę Wielicką połączoną ze stajnią, lodownię, drewniane
stajnie i wozownię wraz z przyległym założeniem pałacowo-parkowym stanowiły Prokocim folwarczny w
szczytowym okresie rozwoju.
PAŁAC
Pałac został wzniesiony w latach 1777-1783 na zlecenie ówczesnego właściciela Eliasza
Wodzickiego w miejsce drewnianego dworu ks. Michała. Po przejęciu w 1810r. majątku przez Józefa z
Wodzickich nastąpiła kolejna ważna inwestycja związana z przebudową pałacu. W miejscu ściany
północnej istniejącego budynku dostawiono reprezentacyjny ośmioboczny ryzalit z salą balową. Został on
nakryty ostrosłupowym daszkiem. Elewacje przebudowanego pałacu zachowują do dziś elementy
klasycyzmu początków XIX wieku. Nie wiadomo kto był architektem nowej formy pałacu. Pałace z narożną
rotundą były popularne w Polsce od II poł. XVIII do lat 20-tych XIX wieku. Styl i forma wskazuje jednak
9
na Chrystiana Piotra Aignera. W tym czasie powstały również murowany browar, nowe stajnie, cegielnię
i spichlerz oraz w trzech fazach Rządcówka.
Ryc.2. Pałac – widok od strony wschodniej (źródło: NAC)
Ryc.3. Budynek Rządcówki – lata 20-ste XX wieku (źródło: Ściężor T., 2008r)
OSTATECZNA FORMA ZESPOŁU PAŁACOWO-PARKOWEGO
Upadek majątku w Prokocimiu przypada na lata II poł. XIXw. kiedy to około roku 1856 dziedzic
opuszcza posiadłość i przenosi się na Kresy Wschodnie. Być może w związku z planowaną sprzedażą
majątku mają miejsce nowe nasadzenia drzew (głównie dębów i kasztanowców), uzupełniając aleję
wzdłuż wschodniego brzegu Stawu Dolnego oraz widoczna jest likwidacja drewnianych budynków
gospodarczych.
Odrodzenie majątku przypadło na koniec wieku XIX, kiedy zakupił go Józef Grodzki. Rozpoczął
on od przebudowy pałacu. Prace prowadzono pod kierownictwem architekta Karola Knausa, znanego
m.in. z przebudowy krakowskich Sukiennic. Przebudowę rozpoczęto po 1891r. Pałac opracowany został
10
w modnym wtedy stylu historyzmu. Ośmioboczny ryzalit podwyższono o okrągły tambur, na którym
wsparto zwieńczenie – kopułę, a cały budynek przedłużono ku południowi.
Najistotniejszym momentem dla rozwoju założenia parkowo-pałacowego było przejęcie dóbr
prokocimskich przez Erazma Jerzmanowskiego w 1895 r. W tym czasie w skład majątku wchodził m.in.:
pałac, park, oficyny, wieża wodociągowa, oranżeria, lodownia, cieplarnia, dom rzemieślniczy, dom
fornalski, dom rolniczy, dom dla służby, dom karbowego, wozownia, stajnie, spichlerze, stodoły, szopy
folwarczne, Baranówka oraz młyn wodny.
ERAZM JERZMANOWSKI
Urodzony 2 czerwca 1844 roku w Tomisławicach w rodzinie ziemiańskiej herbu Dołęga o silnych
tradycjach patriotycznych. Przodkowie Erazma Jerzmanowskiego byli członkami opozycji rejtanowskiej
podczas sejmu rozbiorowego oraz walczyli u boku Napoleona Bonaparte.
Ryc. 4 Erazm Jerzmanowski
Ryc. 5 Anna Jerzmanowska
Erazm Jerzmanowski ukończył szkołę średnią w Warszawie. Wkrótce po rozpoczęciu studiów w
Instytucie Politechnicznym w Puławach w 1863 r wybuchło powstanie styczniowe, w którym
Jerzmanowski wraz z innymi studentami brał czynny udział. Po jego upadku został zmuszony do
emigracji. W latach 1864-1873 mieszkał w Paryżu, rozpoczął studia w szkole polskiej, a następnie w
Szkole Inżynierii Wojskowej w Metz. W 1870 r., jako oficer armii francuskiej brała udział w wojnie z
Prusami. Po jej zakończeniu Jerzmanowski rozpoczyna pracę dla firmy specjalizującej się w produkcji
gazu oświetleniowego, a w 1873 zostaje jej przedstawicielem w Stanach Zjednoczonych Ameryki
Północnej. Firma odnosi ogromny sukces, a Jerzmanowski zdobywa dużą fortunę oraz przydomek
„człowieka, który oświetlił Amerykę”. Nie zapomniał jednak o swojej ojczyźnie. W 1891r. dzięki hojnemu
datkowi został właścicielem Towarzystwa Szkół Ludowych w Krakowie, sfinansował witraże Mefohhera i
wspierał finansowo wiele instytucji kulturalnych i oświatowych. Jego najwybitniejszym dziełem była
ustanowiona w testamencie Fundacja Narodowa im. Erazma i Anny Jerzmanowskich. Jej laureatami byli
m.in. Henryk Sienkiewicz, Ignacy Paderewski, Oswald Balzer. Przyczynił się do rozbudowania kolonii
kolejarzy oraz własnym kosztem wybudował nieistniejący już budynek szkoły.
Liberalno-demokratyczne poglądy Jerzmanowskiego nie przyniosły mu uznania wśród
nacjonalistycznej polonii pomimo szeroko prowadzonej działalności charytatywnej na rzecz Polaków
przebywających na emigracji jak również na ziemiach polskich Wraz z żona Anną, Amerykanką polskiego
pochodzenia, często odwiedzał Kraków, kontynuując wspieranie różnorodnych organizacji i
przedsięwzięć, mających na celu dobro społeczne.
W 1896 r. wycofał się z prowadzenia spółki gazowej w USA i wraz z żoną na stałe przeprowadził
się na ziemie polskie, osiadając się w Galicji, we wcześniej zakupionym majątku we wsi Prokocim, pod
Krakowem.
Zmarł 7 lutego 1909 r., pozostawiając ogromny majątek, którego dużą część w testamencie
rozdysponował na cele charytatywne. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
11
FUNDACJA NAGRÓD IM. ŚP. ERAZMA I ANNY MAŁŻONKÓW JERZMANOWSKICH
Po śmierci Anny Jerzmanowskiej w 1912r. weszła w życie ustanowiona przez Erazma „Fundacja
Nagród im. Śp. Erazma i Anny małżonków Jerzmanowskich”, którą zarządzała Polska Akademia
Umiejętności. Nagrody przyznawane przez fundacje i finansowane z majątku Jerzmanowskich były na
ten czas porównywane do szwedzkich nagród ustanowionych przez Alfreda Nobla. Nagrody wypłacano
corocznie od 1915 r. Jej laureatem mógł zostać jedynie Polak wyznania rzymskokatolickiego, którego
praca przyczyniła się do rozwoju, nauki, kultury bądź była ważną działalnością humanitarną. Stypendia
wypłacane były corocznie do wybuchu II wojny światowej.
W 1989 r. powstało w Krakowie Towarzystwo Przyjaciół Prokocimia im. Erazma i Anny
Jerzmanowskich przypominając zasługi polskiego filantropa. W 2008 r. Polska Akademia Umiejętności
podjęła starania o przywrócenie przyznawania Nagród im. E. i A. Jerzmanowskich. Dzięki Zarządowi
Województwa Małopolskiego, który zobowiązał się do sfinansowania przedsięwzięcia nagrody
przyznawane są ponownie od 2009 r. a tym samym kontynuowana jest idea przyświecająca działalności
i życiu Erazma Jerzmanowskiego.
ZAŁOŻENIE PAŁACOWO-PARKOWE OD POCZĄTKU XX W.
Swoją działalność Jerzmanowski rozpoczął od likwidacji pozostałości dawnego folwarku
Wodzickich. Po 1900r. uporządkowano teren wokół pałacu: zlikwidowano kolistą alejkę, wprowadzono
reprezentacyjny podjazd z wodotryskiem od obecnej al. Dygasińskiego, wytyczono nowe alejki
spacerowe, pozostawiono altany. Główną zmianą było zasypanie Młynówki, która zasilała Staw Dolny i
poprowadzono nową – biegnąca przez środek parku. W nowym jej biegu wykopano sadzawkę, którą
zarybiono, a w sąsiedztwie zbudowano fontanny. Woda do nich została doprowadzana ze zbiornika w
powstałej do tego celu wieży wodnej, być może jako rozwinięcie rozpoczętej przez Józefa Grodzkiego
wieży widokowej. Do niej przybudowano budynek elektrowni – jeden z pierwszych takich budynków
Krakowie i okolicach oświetlanych elektrycznie. Alejki poprowadzono nad Młynówką przez ozdobne
mostki, przy których ustawiono klasyczne figury. Teren został ogrodzony ażurowym murem ceglanym, w
którym wstawiono trzy ozdobne bramy
Niestety w 1966r. zasypano koryto Młynówki, osuszono sadzawki, zlikwidowano mostki wraz z
rzeźbami, a w latach kolejnych osuszono Staw Dolny. W miejscu ogrodzenia postawiono betonowe
ogrodzenie, które zachowało się szczątkowo.
Erazm Jerzmanowski pozostawił po sobie pałac jako okazałą rezydencję otoczoną pięknym
parkiem, natomiast folwark jako dobrze prosperujący zakład produkcyjny. Wdowa po nim, Anna zaraz po
śmierci małżonka wyjechała z Polski i sprzedała majątek Zakonowi św. Augustyna.
Ryc.6. Staw Dolny w parku – miejsce rekreacji i wypoczynku - zdjęcie z la 30. XX w.
(źródło: http://www.archiwum.prokocim.augustianie.info)
12
Przez pierwszy rok zakonnicy zajęli Rządcówkę i przebudowali stajnię koni cugowych
Jerzmanowskiego na kaplicę pod wezwaniem Matki Boskiej Dobrej Rady, która od 1917r. stała się
zaczątkiem prokocimskiej parafii. Rządcówka natomiast – siedzibą filii klasztoru, plebanią.
Najważniejszym faktem z tego okresu jest udostępnienie Parku mieszkańcom Prokocimia.
Od 1911r. przed 3 lata dzierżawili część budynków i teren parku pod Nową Szkolę. Po wybuchu
I wojny światowej zakonnicy zmuszeni byli przenieść się do czworaków, ze względu na charakter
militarny, jakim stał się majątek. Po wojnie majątek znowu znalazł się rękach dzierżawców, by w czasie
okupacji stać się siedzibą komendanta Hinkla, co uchroniło go przed zniszczeniem. Co więcej, pałac
i park zostały odnowione: powstało alpinarium za pałacem, sprowadzono biegające po parku sarenki,
a po stawie pływały łabędzie. Gorsze czasy spotkały pałac, gdy stacjonowały w nim wojska radzieckie, a
bezpośrednio po wojnie Milicja Obywatelska. Od 1945 jednak w pałacu z inicjatywy oo. augustianów
zaczęło działać Prywatne Gimnazjum i Liceum, które z rokiem 1947r. zostało zlikwidowane przez władze
komunistyczne na rzecz Państwowego Domu Dziecka, którym pozostało do 2000r. ulegając degradacji.
W latach ’60 park był zaniedbanym i dzikim miejscem, jednak niezwykle urokliwym i popularnym
wśród okolicznych mieszkańców. Park stanowił oazę zieleni i miejsce wypoczynku. Pośrodku parku
znajdowała się sadzawka, która zasilana była strumykiem płynącym ze Stawu Górnego do Dolnego. Ten
drugi z czasem zaczął zarastać rzęsą i podrostami wierzb. Nad rzeką Drwinką ustawione były kamienne
studnie, z których wodę czerpali mieszkańcy wsi Prokocim, w której nie było wodociągów.
Park został przebudowany w 1966r. Strumyki zasilające stawy zostały zasypane. Na ich
obecność wskazują już tylko pozostałe po nich zagłębienia. Na miejscu największego stawu powstał
zespół boisk. Park został wyposażony w oświetlenie, elementy małej architektury oraz sieć asfaltowych
alejek. Na terenie parku powstał również plac zabaw dla dzieci. W latach 1966-70 Klub Sportowy
„Kolejarz” wybudował w miejscu największego stawu stadion.
Ryc.7. Makieta projektowanego Parku Sportu i Wypoczynku w Prokocimiu,
w miejscu zasypanego Stawu Dolnego.
W 1989r. Augustianie powrócili na Kazimierz, a w 1993r. odzyskali majątek w Prokocimiu.
Rozpoczęły się prace remontowe pałacu. W pierwszej kolejności wyremontowana została kaplica, której
w 2001 r. nadano imię św. Mikołaja z Tolentino. Następnie renowacji poddano powstałą w 1894 r. wieżę
13
ciśnień (2003r.). Od momentu odzyskania majątku w Prokocimiu przez Augustianów w 1993 r. zespół
parkowo-pałacowy stopniowo zostaje rewaloryzowany.
W 1991 park znajdujący się na terenie dawnego majątku w Prokocimiu, należącego niegdyś do
małżeństwa Jerzmanowskich, z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Prokocimia im. A. i E. Jerzmanowskich
(powst. 1989r.) otrzymał nazwę im. Erazma Jerzmanowskiego.
W roku 1996r. lokalna społeczność protestowała przeciwko budowie Trasy Bagrowej, która miała
połączyć ul. Wielicką i Lipską. Czterdziestometrowa trasa miała z prawej omijać zespół pałacowy i zespół
boisk sportowych. Towarzyszyć temu miała wycinka starodrzewia i wyburzanie domów mieszkalnych.
Swój sprzeciw wyraziła również Rada Dzielnicy XII. Po organizacji marszów i pikiet przez Urzędem Miasta
Krakowa, sprawą zainteresował się poza TPP Polska Akademia Umiejętności i wraz z Instytutem Pediatrii
Collegium Medicum UJ zorganizowano sesje naukową pt. „Przeszłość, Dzień Dzisiejszy i Przyszłość
Prokocimia”. W 2003r. w czasie uchwalania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Krakowa Trasa Bagrowa została definitywnie wykreślona z zamierzeń
planistycznych.
Obecnie wzdłuż ul. Kłodzkiej trwa budowa budynków wielorodzinnych tworzących kompleks na
południe od pałacu aż do ul. Wielickiej. Apartamenty Wielicka staną się „ścianą” dla parku od strony
zachodniej.
UZNANIE ZA ZABYTEK
Na terenie parku znajdują się pomniki przyrody – cztery dęby szypułkowe (Quercus robur), jesion
wyniosły (Fraxinus excelsior), platan klonolistny (Platanus acerifolia). Najcenniejsze i najstarsze gatunki
drzew to liczne dęby, sadzone tu od początku istnienia parku. Jeden z najstarszych okazów tzw. Dąb
Pałacowy, po którym od uderzenia pozostał jedynie suchy pień, został przykryty dachem i przez lata służył
do przechowywania narzędzi ogrodniczych. Dodatkowo drzewostan uzupełniają cenne okazy
kasztanowców, buków, klonów, lip.
Zespół pałacowo-parkowy w Prokocimiu został wpisany do rejestru zabytków 22 marca 1983 r. pod
numerem rej. A-639. Szczegółowo w jego skład wchodzą:
• Budynek pałacu z 1891 r. projektu K. Knausa, o cechach eklektycznych, z detalem
neobarokowym, murowany, tynkowany, o rzucie niesymetrycznym, piętrowy, nakryty
dachem dwuspadowym z dachówki
• Zabudowania zgrupowane wokół obszernego dziedzińca na południe od pałacu
- budynek oficyny z 4 ćw. XIX w. eklektyczny, z bogatym detalem renesansowym i
neobarokowym, murowany, tynkowany, piętrowy, z dwoma ryzalitami – skrzydłami
bocznymi, nakryty dachami dwuspadowymi z dachówki
-kaplica z około 1890 r. o cechach eklektycznych, murowana z cegły z detalem
wyprofilowanym w tynku, nakryta dachem dwuspadowym z dachówki
-dawny czworak, wzniesiony w 1894 r., silnie przekształcony, murowany, tynkowany,
parterowy, nakryty dachem dwuspadowym z dachówki
• Budynek gospodarczy usytuowany na północny zachód od pałacu, z wieżą o cechach
eklektycznych, z detalem neogotyckim i neobarokowym, na planie ośmioboku, murowaną
z cegły, zakończoną krenelażem i nakrytą daszkiem piramidalnym.
• Park z aleją dojazdową od zachodu, wysadzaną lipami, założony w XVIII/XIX w.,
częściowo przekomponowany w końcu XIX w., o charakterze krajobrazowym, w odmianie
„picturesque” zniekształconej późniejszymi zmianami, o układzie wnętrz promienistopierścieniowym, w części północno-wschodniej adaptowany wtórnie dla funkcji
rekreacyjno-sportowej z wprowadzeniem boiska w miejscu stawu.
14
3.2. INWENTARYZACJA TERENU OPRACOWANIA
ANALIZA KOMPOZYCYJNA
Główna oś założenia parkowo-pałacowego biegnie przez aleję Adolfa Dygasińskiego poprzez
punkt centralny - dominantę przestrzenną w postaci pałacu i jest zakończona drzewem pomnikowym jesionem. Uzupełnieniem są dwa punkty charakterystyczne w postaci fontann.
Osie kompozycyjne drugiego rzędu wyznaczone zostały na podstawie zachowanego starodrzewia i
podkreślają dodatkowo rangę pałacu.
Założenie parkowo-pałacowe w granicach opracowania posiada klarowne wnętrza krajobrazowe:
- wnętrze przed pałacem w postaci trawiastego przedpola z fontanną, eksponującego bryłę pałacu,
- teren boisk sportowych w miejscu dawnego stawu,
- wnętrze doliny rzeki ,
- południowa część Parku z placem zabaw, od wgłębienia po dawnym stawie do nasypu drogowego ulicy
Wielickiej.
Granice pierwotnie istniejących wnętrz parkowych w części zadrzewionej zostały zatarte poprzez
niekontrolowany wzrost samosiewów.
Poniżej zawarto schemat analizy kompozycyjnej terenu.
UKŁAD WODNY
Rzeka Drwinka
Dolina Drwinki jest niewielkim ciekiem wodnym płynącym płaskodenną doliną erozyjną,
szczególnie w górnym biegu (na wysokości osiedli Piaski Wielkie oraz Kozłówek), aż po Prokocim ma
charakter erozyjnego wąwozu o bardzo interesującej rzeźbie i naturalnym przebiegu koryta. Dolina dzieli
się na kilka płaskodennych basenów, gdzie koryto rzeczki tworzy roztoki, porośnięte starodrzewiem.
Dolina jest atrakcyjna krajobrazowo.
15
Szata roślinna tego terenu to stare łęgi jesionowo-olszowe, bardzo dobrze i naturalnie
wykształcone. Fauna tego terenu została w dużym stopniu zdegradowana w ciągu ostatnich lat. W latach
70-tych i 80-tych dolina Drwinki stanowiła istotne miejsce rozrodu płazów, szczególnie żab brunatnych,
których zgrupowania w czasie rozrodu sięgały kilkuset sztuk.
Ciekawa i jak na warunki miejskie interesująca jest awifauna tego terenu. Większe obszary
zadrzewień porastające baseny rzeczki lub zbocza doliny są miejscem występowania gatunków rzadkich
w warunkach miejskich, np. słowika szarego Luscinia luscinia, dzięcioła zielonego Picus viridis, dzięcioła
dużego Dendrocopos major, dzięciołka Dendrocopos minor, kowalika Sitta europea, muchołówki
żałobnej Ficedula hypoleuca, dość licznej populacji szpaków Sturnus vulgaris. Teren doliny jest miejscem
żerowania sokoła pustułki Falco tinunculus.
Szczególnego podkreślenia wymaga rola tego siedliska jako miejsca wypoczynku i rekreacji dla
mieszkańców osiedli leżących na brzegami doliny.
UKŁAD KOMUNIKACYJNY
Wejście na teren parku możliwe jest od ul. Na Wrzosach w bliskim sąsiedztwie skrzyżowania
z ul. Górników oraz od strony rzeki Drwinki. Przez rzekę na teren parku prowadzą trzy kładki oraz dwie
dzikie przejścia z terenów prywatnych zlokalizowanych po drugiej stronie rzeki. Od strony ul. Górników,
przechodząc Al. Dygasińskiego, a następnie przez teren Zakonu możliwe jest wejście na teren parku
w okolicy istniejącego placu zabaw dla dzieci. Od strony ul. Wielickiej – od południa prowadzi na teren
opracowania, a następnie wzdłuż granicy terenu opracowania ul. Kłodzka. W miejscu dawnego Stawu
Dolnego powstał zespół boisk sportowych „Kolejarz”.
Teren „Kolejarza” jest wygrodzony, co warunkuje układ komunikacyjny na terenie parku. Na
terenie opracowania poprowadzone są kręte ścieżki piesze. Ich przebieg uwzględnia istniejące
ukształtowanie terenu, lokalizację drzew oraz punktów charakterystycznych na terenie parku.
Odrębne założenie stanowi układ nawierzchni wokół pomnika Erazma Jerzmanowskiego.
NAWIERZCHNIE
W przewadze alejki piesze wykonane są z lanego asfaltu z obrzeżami betonowymi. Na terenie
poprowadzone są ścieżki ziemno-żwirowe, które obecnie są zarośnięte i stanowią przedepty wyznaczone
obrzeżami betonowymi. Wnętrze parkowe z pomnikiem z placykiem i alejką prowadzącą do pomnika
wykonana jest z kostki granitowej i płyt granitowych. Współcześnie wykonane nawierzchnie piesze
zbudowane są z kostki betonowej.
OŚWIETLENIE
Latarnie parkowe na słupie zbieżnostożkowym o podstawie sześciokąta z oprawą typu kula.
ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA
Kładki na rzece – w granicach terenu opracowania znajduje się 5 kładek przez rzekę, z czego dwie to
kładki zbudowane przez właścicieli przyległych do rzeki posesji umożliwiające przejście przez teren.
W zakresie Inwestycji planuje się przebudowę trzech kładek na rzece oraz pozostawienie kładek
doprowadzających na posesję. Istniejące formalne przejścia przez rzekę znajdują się: w okolicy
zabudowy mieszkaniowej – przedłużenie ul. Jesiennej, oraz dwa przejścia z ul. Żabiej na wysokości
istniejącego placu zabaw oraz przedłużenia ul. Żabiej, która odchodzi o ul. Ks. P. Ściegiennego. Prace
będą polegały na ujednoliceniu nawierzchnie pieszej kładek dla pieszych na nawierzchnię drewnianą oraz
wykonaniu pasujących stylistyką balustrad stalowych do wybranych elementów małej architektury.
Plac zabaw – teren jest niewygrodzony i znajduje się pomiędzy ul. Kłodzką a rzeką Drwinką.
W centralnej części znajduje się wygrodzony niskim płotkiem teren z piaskownicą. Dookoła zlokalizowane
są pozostałe zabawki: bujaki, wazki, huśtawki, zestawy sprawnościowe do ćwiczeń, zjeżdżalnie.
16
Elementami uzupełniającymi są stoliki i ławki parkowe. Na terenie placu zabaw znajduje się również stół
do ping-ponga z dwiema ławkami młodzieżowymi.
Fontanna parkowa – na osi założenia pałacowo-parkowego, w formie kolistego obramienia kamiennego
z piaskowca o średnicy ok. 3 m, dno opada łagodnie ku środkowi. Stan zachowania bardzo zły.
ELEMENTY MAŁEJ ARCHITEKTURY
Ławki:
• Ławka parkowa stylizowana typu Wiedeń z oparciem i podłokietnikami, żeliwno-drewniana, przemalowana w całości na kolor morski. Lokalizacja wokół głównej osi założenia parkowego,
w sąsiedztwie pałacu.
• Ławka parkowa żeliwno-drewniana z oparciem typu Roma przemalowana na kolor morski. Lokalizacja
na pozostałym terenie
• Ławka młodzieżowa bez oparcia o konstrukcji stalowej z siedziskiem z listew z tworzyw sztucznych
Kosze na śmieci:
• Kosz z pojemnikiem zawieszonym na słupku z daszkiem, opróżnianie kosza przez obrót pojemnika
o 180°, przemalowany na kolor morski
• Kosz z obudową betonową, z wkładem ze stali ocynkowanej
• Pojemnik na surowce wtórne – obudowa z tworzywa sztucznego w kolorze ciemnozielonym
z podstawą betonową
Pomnik E. Jerzmanowskiego wraz z otoczeniem – w sąsiedztwie istniejącej fontanny na osi pałacu,
wykonano pomnik Erazma Jerzmanowskiego stojący na kolistym placu. Do pomnika prowadzi ścieżka
piesza z płyt kamiennych odchodząca od głównej alejki parkowej biegnącej wzdłuż pałacu. Pomnik jest
doświetlony iluminacją zamontowaną w placu z kostki granitowej. Przy wejściu na ścieżkę wykonano
kamienny „znicz” akcentujący wejście na polanę z pomnikiem oraz tablicę pamiątkową.
INNE ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA
• Tablice informacyjne zamontowane na murze o tematyce związanej z zakonem o. Augustianów w
złym stanie
• Gablota informacyjna wykonana z konstrukcji stalowej z oszklonymi drzwiczkami, z zakrzywionym
daszkiem ochronnym na dwóch nogach o przekroju koła – do demontażu
• Pylon reklamowy stojący przy ul. Wielickiej na słupie betonowym z oświetloną powierzchnia ekspozycyjną
• Krzyż przydrożny
• Ogrodzenie:
- mur ceglany na zaprawie – stan zły, wyznacza granicę wschodnią parku na wysokości placu zabaw
- ogrodzenie betonowe pełne od strony ul. Na Wrzosach i Górników
- ogrodzenie z siatki stalowej na granicy pałacu – wzdłuż zachodniej granicy parku do ul. Na Wrzosach
oraz wokół klubu sportowego
17
3.3. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA
Zdj. 1. Kosz parkowy i ławka stylizowana typu Wiedeń
Zdj. 2. Plac zabaw dla dzieci. W tle nowowybudowane
osiedle przy ul. Wielickiej
Zdj. 3. Pałac wraz z kolistą fontanną na osi
Zdj. 4. W tle wieża ciśnień. Wnętrze parkowe ze
starodrzewiem, dalej ogrodzenie terenu warsztatu z
siatki i blachy
Zdj. 5. Jedna z kładek na rzece Drwinka z balustradą
Zdj. 6. Pylon reklamowy przy ul. Wielickiej
18
Zdj. 7. Wnętrze parkowe z pomnikiem E. Zdj. 8. Mur ceglany – ogrodzenie z zamontowaną
Jerzmanowskiego wraz z alejką doprowadzającą, tablicą tematyczna i gablotą informacyjną
zniczem kamiennym i tablicą pamiątkową.
4. OPIS PROJEKTOWANEGO ZAGOSPODAROWANIA TERENU
3.4. UKŁAD KOMUNIKACYJNY
Układ komunikacyjny ze względu na starodrzew rosnący na terenie parku w zakresie głównych alejek
parkowych pozostaje bez zmian. Zmiany w układzie nawierzchni pieszych występują w związku ze
zwiększeniem programu funkcjonalno-przestrzennego: wybudowaniem toalety publicznej, fontanny prof.
W. Zina wraz z placem, rozbudową placu zabaw dla dzieci oraz wykonaniem nawierzchni pieszych
w miejscach istniejących przedeptów.
3.5. NAWIERZCHNIE
PIESZE
Główne ciągi piesze będą pozostawione jako alejki z nawierzchni asfaltowej z obrzeżami z dwóch
rzędów kostki kamiennej. Jest to uwarunkowane lokalizacją starodrzewia wzdłuż tych ciągów pieszych.
W ramach tych nawierzchni przewiduje się wykonanie remontu nawierzchni w zakresie zerwania
wierzchniej warstwy ścieralnej, wyrównanie podbudowy i wykonanie nowej warstwy ścieralnej z
nawierzchni bitumicznej.
Pozostałe alejki spacerowe wykonane będą z nawierzchni mineralnej wodoprzepuszczalnej
Należy zastosować produkt niezanieczyszczony (w świetle Rozp. Min. Środowiska z dn. 09.09.2002 poz.1359 -Dz.U.Nr.165), bez dodatków produktów sztucznych lub z recyklingu na bazie żwirów
naturalnych łamanych, piasku i kruszyw skalnych.
Tereny placów: placu z fontanną prof. Zina, placu piknikowego oraz placu przed bramą KS
Kolejarz wykonane będą z kostki granitowej szarej 9/11 cm. Kostka granitowa będzie zastosowana
również w zatoczkach na ławki i kosze.
Nawierzchnia bitumiczna:
• Asfalt, projektowana grubość 3 cm,
• Uzupełnienie podsypki, projektowana grubość 5 cm,
• Podbudowa, projektowana grubość 20 cm,
• Grunt rodzimy.
Nawierzchnia mineralna:
• Nawierzchnia mineralna, wodoprzepuszczalna, 4 cm,
• Warstwa dynamiczna, 5 cm,
• Kruszywo łamane stabilizowane mechanicznie 0-31,5 mm o gr. 15 cm,
19
• Pospółka, 10 cm,
• Grunt rodzimy.
Nawierzchnia z kostki granitowej 9/11cm
• Nawierzchnia z kostki granitowej 11 cm,
• Warstwa podsypki o grubości 5 cm,
• Kruszywo łamane stabilizowane mechanicznie 0-31,5 mm o gr. 15 cm,
• Grunt rodzimy.
Nawierzchnia z kostki granitowej wokół fontanny prof. Zina
• Kostka granitowa szara 15/17 cm w pasie 1,0 m wokół fontanny
• Kostka granitowa szara 9/11 cm na pozostałym placu układana z fugą rozszerzającą się w
kierunku krótszych boków placu (szer. fugi od 1-4 cm) – poprzerastana trawą
• Warstwa podsypki o grubości 5 cm,
• Kruszywo łamane stabilizowane mechanicznie 0-31,5 mm o gr. 15 cm,
• Grunt rodzimy.
Nawierzchnia bezpieczna placu zabaw
• Nawierzchnia z piasku – 30-40 cm (w zależności od wysokości urządzeń
• Nawierzchnia ze sztucznej trawy w kolorze zielonym”
- sztuczna trawa – 3 cm
- podkład amortyzujący – 3,5-7,0 cm
- warstwa pospółki – 20 cm
- grunt rodzimy
PIESZE Z DOPUSZCZENIEM RUCHU ROWEROWEGO
Zgodnie z opracowaniem pn. „Lokalizacja
tras rowerowych na układzie drogowo-ulicznym”
dla inwestycji
„Aktualizacja studium
podstawowych tras rowerowych” przez teren
Parku Jerzmanowskich mają krzyżować się dwie
„projektowane główne trasy łącznikowe”, które
łączą osiedla i inne ważne punkty z trasami
głównymi i węzłami. Standardy dotyczące budowy
między innymi tych ścieżek rowerowych definiuje
ZARZĄDZENIE NR 2103/2004 PREZYDENTA
MIASTA KRAKOWA Z DNIA 26 listopada 2004 r.
w sprawie wprowadzenia do stosowania
„Standardów technicznych dla infrastruktury
rowerowej Miasta Krakowa”.
Ryc.8. Przebieg tras rowerowych biegnących przez Park Jerzmanowskich
(wg Aktualizacji Studium Podstawowych Tras Rowerowych).
Na podstawie uchwały miejskiej sieci rowerowej na terenie Parku wyznaczono ścieżki, na których
możliwy jest ruch rowerowy. Pierwsza trasa biegnie od ulicy Dygasińskiego do ulicy Na Wrzosach, druga
łączy Al. Dygasińskiego, biegnąc przez kładkę pieszą, z ulica Żabią.
Zgodnie z zaleceniami BMKZ nie jest możliwie spełnienie kryteriów związanych z wykonaniem
ścieżki rowerowej w zabytkowym parku spacerowym. Dopuszczalny jest ruch rowerowy, jednak charakter
parku powinien pozostać typowo spacerowy. Poniżej ustosunkowano się do wymogów poprowadzenia
ścieżek rowerowych na terenie Parku Jerzmanowskich.
20
Wymogi dotyczące ścieżek, które zostały spełnione:
• Ścieżka piesza z dopuszczalnym ruchem rowerowym posiada 3 m szerokości,
•
Pochylenie podłużne niwelety na drogach rowerowych jest mniejsze niż 5 procent, zaś pochylenie
poprzeczne wynosi 2%,
•
Na terenie Parku zaprojektowano publiczne stojaki rowerowe, trwale przymocowane do podłoża
w sposób uniemożliwiający wyrwanie. Konstrukcja umożliwia wygodne oparcie roweru i
bezpieczne przypięcie ramy i przedniego koła do stojaka przy pomocy standardowych,
dostępnych w handlu kłódek szeklowych w kształcie litery "U" o wymiarach wewnętrznych 10 x
20 cm. Stojaki ustawione są w łatwo dostępnych, dobrze widocznych i oświetlonych miejscach.
Pozostałe wymogi zdefiniowane w Zarządzeniu nr 2103/2004 Prezydenta Miasta Krakowa nie zostaną
spełnione.
Przewiduje się prowadzenie trasy rowerowej po nawierzchni bitumicznej oraz mineralnej typu
HanseGrand o szerokości 3 m. Oba rodzaje nawierzchni zakończone są obrzeżami z dwóch rzędów
kostki granitowej szarej 8x11 cm.
Projekt został pozytywnie zaopiniowany przez Zespół Zadaniowy ds. audytów rowerowych w
mieście Krakowie dnia 1 września 2014 z uwagą dotyczącą odsunięcia projektowanych ławek na
odległość 1m od krawędzi alejek parkowych.
3.6. SCHODY TERENOWE
Należy wykonać schody terenowe w rejonie wejścia na teren parku od ul. Wielickiej, gdzie
nachylenie nawierzchni wynosi ponad 6% oraz zejście do wnętrza z fontanną Zina.
Schody w ul. Kłodzkiej będą wykonane z nawierzchni bitumicznej, w sąsiedztwie fontanny z płyt
kamiennych. Policzki oraz podstopnice schodów terenowych będą wykonane z elementów kamiennych
– granitu, oraz wyposażone w balustrady, które będą komponowały się z wybranymi elementami małej
architektury oraz balustradą kładek nad rzeką. Schody w ul. Kłodzkiej będą wyposażone w szerokie
pochylnie ułatwiające poruszanie się matek z wózkami, osób z rowerami oraz osób niepełnosprawnych.
3.7. ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA
W ramach projektu przewiduje się wykonanie:
1. Remontu okrągłej fontanny na osi pałacu wraz z montażem dysz fontannowych w centralnej części
z podświetleniem strumieni wody
2. Remontu trzech kładek na rzece Drwinka w zakresie wykonania nawierzchni drewnianej, wymiany
balustrad nawiązując do detali wybranych elementów małej architektury
3. Budowy przeniesionej z rynku głównego fontanny Zina w zagłębieniu terenu (pozostałość po jednym
ze stawów rybnych) jako tzw. „źródło Erazma” wraz z montażem dysz w centralnej części z podświetleniem
4. Budowy toalety publicznej w stylistyce nawiązującej do zabytkowej zabudowy zespołu pałacowego
– budynek prefabrykowany z elementami wykończeniowymi w postaci cokołu z okładziny kamiennej,
dachu dwuspadowego z blachodachówki w kolorze brązowym, drzwiami drewnianymi z deskowaniem „w jodełkę”
5. Budowy placu zabaw o tematyce nawiązującej do historii założenia pałacowo-parkowego. Lokalizacja placu zabaw pozostaje bez zmian – w rejonie dawnych stawów. Stąd pomysł wykonania zabawek
nawiązujących formą do spichlerza, młyna wodnego, kół młyńskich, mostków itp. Elementy małej
architektury takie jak ławki, kosze na śmieci i stoły piknikowe będą współgrały z urządzeniami placu
zabaw. Materiałem budowlanym będzie naturalne drewno robiniowe. Nawierzchnia placu zabaw
zgodnie z normą PN-EN 1176-1 powinna amortyzować upadek z urządzeń zabawowych. Proponuje
21
się wykonanie nawierzchni placu zabaw dla dzieci młodszych z piasku, a dla dzieci starszych ze
sztucznej trawy w kolorze zielonym. Na terenie placu zabaw dla dzieci najmłodszych zaprojektowano
altankę dla matki z dzieckiem.
6. Budowy siłowni zewnętrznej na terenie placu zabaw dla dzieci. Kolorystyka urządzeń szaro - zielona.
7. Aranżacja placu piknikowego ze stołem do ping-ponga, stolikami do szachów/warcab oraz stołami i
ławami piknikowymi.
8. Ścieżki zdrowia nad rzeką w postaci lokalizacji urządzeń siłowo-gimnastycznych wzdłuż ścieżki pieszej. Urządzenia umieszczone będą na trawniku wykonanym w geokracie.
URZĄDZENIA ŚCIEŻKI ZDROWIA
URZĄDZENIA SIŁOWNI ZEWNĘTRZNEJ
Urządzenie 1.1 Twister obrotowy
Urządzenie 2.1 Twister, wahadło
Urządzenie 1.2 Drabinka pozioma
Urządzenie 2.2 Wioślarz, prasa nożna
Urządzenie 1.3 Drabinka pionowa
Urządzenie 2.3 Wyciąg górny, wyciskanie siedząc
22
Urządzenie 2.4 Drabinka do ćwiczeń, podciąg nóg
Urządzenie 1.4 Przeplotnia potrójna
Urządzenie 1.5 Ławka gimnastyczna
Urządzenie 1.6 Poręcze treningowe
Urządzenie 1.7 Równoważnia łamana
3.8. ELEMENTY MAŁEJ ARCHITEKTURY
Wybór elementów małej architektury został uzgodniony z Miejskim Konserwatorem Zabytków, nawiązuje
do elementów małej architektury wskazanych w opracowaniu koncepcji parku przez pracownię „Arkona”.
Wszystkie elementy stalowe i żeliwne powinny być malowane proszkowo na kolor grafitowy (RAL 7016).
23
ŁAWKI PARKOWE
Ławka typu Wiedeń z oparciem i podłokietnikami,
podstawa wykonana z odlewu żeliwnego
lakierowanego w kolorze grafitowym, siedzisko i
oparcie z drewna iglastego pokryte lakierobejcą w
kolorze orzecha.
Ławka typu Wiedeń bez oparcia, podstawa
wykonana z odlewu żeliwnego lakierowanego w
kolorze grafitowym, siedzisko z drewna iglastego
pokryte lakierobejcą w kolorze orzecha (lokalizacja
wzdłuż wnętrza z fontanną Zina w celu możliwości
wybrania kierunku patrzenia – na plac zabaw lub w
stronę fontanny, u podstawy skarpy przed fontanną
oraz w zatoczkach przy alejkach spacerowych nad
rzeką)
Kolor drewna: orzech:
KOSZE NA ŚMIECI
Kosz na śmieci typu Agora z daszkiem na
słupku wykonany ze stali i żeliwa
lakierowanego. Wewnątrz korpusu pojemnik
z popielniczką. Kolor grafitowy.
STOJAKI ROWEROWE
Stojak rowerowy typu Agora wykonany ze
stali i żeliwa lakierowanego w kolorze
grafitowym.
TABLICE INFORMACYJNE
Gablota
Gablota wolnostojąca zewnętrzna o powierzchni ekspozycyjnej
70x100 cm w pionie. Konstrukcja ze stali i żeliwa lakierowanego w
kolorze grafitowym. Gablota wykonana z aluminium z powierzchnią
ekspozycyjną z PCV.
Tablice tematyczne
Zgodnie z pozwoleniem nr 269/13 Miejskiego Konserwatora
Zabytków na umieszczenie na zabytku wpisanym do rejestru tablic
w 15-stu lokalizacjach na terenie parku, na wniosek Młodzieżowego
Domu Kultury, adaptowano stylistykę tablic do wybranej formy
gabloty.
24
OŚWIETLENIE PARKOWE
Zaproponowano oprawę oświetleniową typu ALBANY midi
montowaną na słupie o wys. 4,0 m na wysięgniku. Kolor słupa i
oprawy – grafitowy RAL 7016.
W ramach oświetlenia parkowego proponuje się również wykonanie
iluminacji pojedynczych drzew – pomników przyrody i starodrzewia
w postaci opraw umieszczonych w trawniku.
OGRODZENIE
Ozdobne ogrodzenie wg projektu pracowni „Arkona” (Rys. 2) należy zastosować wokół ośrodka
sportowego „Kolejarz” w miejscu istniejącego ogrodzenia od strony terenu parkowego, jako
kontynuację ogrodzenia zabytkowego muru ceglanego pomiędzy terenem pałacowym a parkowym do momentu ogrodzenia wokół warsztatu znajdującego przy wieży ciśnień. Teren warsztatu
wygrodzony jest siatką stalową ślimakową oraz od strony wewnętrznej – w celu ograniczenia
widoczności – zastosowano ustawione na pionowo kawałki blach. Wykonanie nowego, ażurowego
ogrodzenia na tym odcinku nie doprowadzi do zwiększenia wartości estetycznej. Nowe stylowe
ogrodzenie terenu należy zastosować również na odcinku skrzyżowania ulic Na Wrzosach
i Górników – od terenu warsztatu do wejścia na teren parku przy klubie sportowym.
Rys. 2. Projekt przęsła z siatki oparty na słupkach stalowych z ozdobnym zwieńczeniem
Projektuje się ogrodzenie placu zabaw dla dzieci o wysokości 1m ukryte pośród nasadzeń krzewów o
podobnej wysokości. Wejście na teren placu zabaw dla dzieci młodszych będzie możliwie przez furtkę od
strony zagłębienia z fontanną prof. Zina, od strony nowego osiedla mieszkaniowego oraz w celu integracji obu
placów zabaw – naprzeciwko placu wejściowego na teren placu zabaw dla dzieci starszych.
Plac zabaw dla „starszaków” będzie wygrodzony nieformalnym ogrodzeniem ukrytym w krzewach i
będzie ogólnodostępny. Formalne wejścia z placem wejściowym będą od strony osiedla mieszkaniowego oraz
placu piknikowego.
Niewidoczne ogrodzenie placów zabaw będzie wykonane z siatki stalowej ślimakowej na słupkach
stalowych – tak jak przęsła ogrodzenia zastosowanego na granicy parku.
Projekt małej architektury został pozytywnie uzgodniony przez Stanowisko Plastyka Miasta z
sugestia zmiany kolorystyki z grafitowej na ciemnozieloną – charakterystyczna dla elementów
występujących na obszarach zielonych w Krakowie (RAL 6009).
5. SIECI ELEKTRYCZNE
Na terenie opracowania przewiduje się wykonanie:
25
- wykonanie oświetlenia terenu,
- wykonanie iluminacji drzew,
- wykonanie zasilania budynku toalety,
- wykonanie zasilania maszynowni fontann oraz podświetlenia strumieni wodnych,
- wykonanie zasilania kanalizacji sanitarnej tłocznej.
Kable sieci oświetleniowej oraz zasilającej elementy zagospodarowania terenu będą prowadzone
z zachowaniem należytej ostrożności.
6. SIECI WOD-KAN
W ramach projektu należy wykonać budowę sieci wodociągowej oraz kanalizacji sanitarnej i kanalizacji
sanitarnej tłocznej, a także schowane pod ziemią pomieszczenie maszynowni ze zbiornikiem wody dla
każdej z fontann. Budowa infrastruktury jest niezbędna dla:
- funkcjonowania toalety publicznej,
- funkcjonowania fontann.
7. ZABEZPIECZENIA DRZEW PODCZAS ROBÓT BUDOWLANYCH
7.1. INWESTYCJE LINIOWE I BUDOWLANE
Odległość do 2,5 m od pnia
Przyjmując, że zasięg systemu korzeniowego wykracza z reguły około 1-1,5m (lub 20% jego
średnicy korony) poza obrys korony drzewa, a projektowane zbliżenie do drzew jest mniejsze niż 2,5-2,0
m, wtedy to, odległość ta jest niewystarczające do wykonania prac ziemnych bez naruszania systemu
korzeniowego drzew, a przebieg sieci w miejscu kolizji powinien być wykonany z zastosowaniem metody
przecisku w rurze osłonowej lub przewiertu sterowanego, tj. bez konieczności wykonywania otwartych
wykopów.
Prace ziemne w obrębie koron drzew najlepiej wykonywać jesienią w okresie od października do
listopada, należy unikać prowadzenia tego typu prac wiosną i latem. Po zakończeniu prac budowlanych
wszystkie drzewa i krzewy powinny być dokładnie podlane.
Ponadto ustala się :
• Zakaz manewrowania sprzętem ciężkim w pobliżu drzew.
• W obrębie koron i korzeni nie można składować żadnych materiałów ziemnych.
• W obrębie korzeni zaniechać zagęszczania gruntu (walcowanie należy ograniczyć do minimum).
• Korzenie drzew nie powinny być wstrząsane, wyszarpywane bądź naruszane.
• Należy je ciąć prostopadle do osi bez wyrywania fragmentów drewna. Powierzchnia cięcia musi być
równa i możliwie najmniejsza. Cięcie powinno być wykonywane ostrym narzędziem ogrodniczym. Nie
wolno używać do tego celu łopat i narzędzi budowlanych.
• Konieczność usuwania kolidujących korzeni >10 cm należy uzgodnić z Inspektorem nadzoru ds. zieleni.
• Bezwzględnie zakazane jest usuwanie korzeni centralnych - podtrzymujących statykę drzewa.
• W przypadku konieczności pozostawienia odkrytego wykopu przez kilka dni w bliskim sąsiedztwie
drzewa (do 2m) strefę korzeniową drzewa należy zabezpieczyć trwałym ekranem korzeniowym z desek.
26
Odległość większa niż 2,5 m od pnia drzewa
W przypadku gdy projektowany przebieg trasy np. sieci znajduje się większej odległości niż 2,52,0m istnieje możliwość przeprowadzenia prac ziemnych w formie otwartych wykopów. Wtedy to wszelkie
prace w pobliżu drzew należy wykonywać ręcznie z zachowaniem maksymalnej liczby korzeni. A ponadto:
• Nie można manewrować sprzętem ciężkim w pobliżu drzew.
• W celu niedopuszczenia do przesuszenia systemu korzeniowego, wykopy przy drzewach należy zasypywać w jak najkrótszym czasie.
• W przypadku prowadzenia robót w okresie wegetacyjnym, drzewa po zasypaniu wykopów należy obficie podlać, zaś w przypadku prowadzenia robót w okresie jesienno-zimowego spoczynku drzew, korzenie podczas wykopów należy owinąć jutą lub matami w celu ochrony przed niską temperaturą.
• W obrębie koron i korzeni nie można składować żadnych materiałów ziemnych.
• W obrębie korzeni zaniechać zagęszczania gruntu (walcowanie należy ograniczyć do minimum).
• Kopanie w obrębie korzeni należy wykonywać ręcznie. Korzenie do 3 cm średnicy należy obciąć na
czysto, grubsze korzenie należy wpuścić głębiej i zabezpieczyć przed wysychaniem.
7.2. ROZBIÓRKI W OBRĘBIE SYSTEMU KORZENIOWEGO
Duża ilość drzew w parku rośnie w bezpośrednim sąsiedztwie nawierzchni utwardzonych. Jest
wysoce prawdopodobne, że część systemów korzeniowych drzew znajduje się bezpośrednio pod
nawierzchnią przeznaczoną do rozbiórki. Dużo korzeni wręcz wrosło w warstwy budujące nawierzchnie.
Przyjęta ręczna rozbiórka nawierzchni w sąsiedztwie pni drzew ma na celu ochronę systemu
korzeniowego drzew przed uszkodzeniami.
Za minimalny obszar robót do ręcznego wykonania wokół nowo posadzonych drzew przyjmuje się
okrąg o promieniu 1,5 m odmierzony od pnia drzewa. Wyznacznikiem zasięgu prac ręcznych jest obrys
korony drzewa, który dla drzew starszych może być wyznaczony nawet poza tą granicą. Roboty ziemne
jak i rozbiórkowe w bliskim sąsiedztwie drzew muszą być wykonywane ręcznie lub przy użyciu narzędzi
ręcznych (łopaty, kilofy, pręty do podważania elementów, pneumatyczne wiertarki).
Podczas usuwania krawężników czy płyt chodnikowych w pobliżu drzewa należy duże, zdrewniałe
korzenie i podstawę pnia, znajdujące się w pobliżu usuwanych elementów, starannie osłonić jutą lub
innymi materiałami do tego odpowiednimi. W przypadku, gdy drzewo „obrasta” krawężnik czy chodnik nie
wolno obcinać podstawy pnia czy też grubych korzeni systemu korzeniowego. Drobne korzenie są
najbardziej wrażliwe na warunki środowiska, dlatego też po demontażu krawężników i nawierzchni należy
niezwłocznie ułożyć nową nawierzchnię lub okryć korzenie jutą bądź luźną ziemią.
Wszystkie doły po odspojonych krawężnikach czy nawierzchni (jeśli przebieg nawierzchni się
zmienia) powinny być natychmiast zasypane ziemią urodzajną. Wypełniania przestrzeni ziemią powinno
być wykonane w taki sposób, aby nie powstawały tzw. kieszenie powietrzne lub miejsc nadmiernie
ubitych.
Jeśli w obrębie systemu korzeniowego znajduje się wylewka betonowa, powinna być
powierzchniowo nacinana do głębokości ok. 5cm, a następnie łamana ręcznie. Stara piaskowa lub
żwirowa podsypka powinna zostać nienaruszona, ponieważ tam koncentruje się większość korzeni
żywicielskich. Po zdjęciu warstwy utwardzonej (płyty, nawierzchnia bitumiczna, wylewka betonowa)
należy korzenie przykryć wilgotną jutą lub natychmiast przystąpić do budowy nowej nawierzchni po
uzupełnieniu podsypki.
27
7.3. ZABEZPIECZENIE ISTNIEJĄCYCHDRZEW I KRZEWÓW NA TERENIE BUDOWY
W przypadku drzew niewyznaczonych do wycinki, a rosnących w obrębie prac budowlanych,
należy zadbać o właściwe ich zabezpieczenie przez uszkodzeniami w trakcie wykonywania robót lub w
razie konieczności przesadzić w miejsce wskazane przez inwestora. Wszelkie prace należy prowadzić
zgodnie z zasadami sztuki ogrodniczej, obowiązującymi normami i przepisami szczególnymi. W świetle
prawa budowlanego oraz Ustawy o ochronie środowiska obowiązek ten spoczywa na wykonawcy robót.
Przez cały okres prowadzenia robót budowlanych należy zagwarantować skuteczną ochronę wszystkich
części roślin.
Najprostszym i najbardziej oszczędnym sposobem ochrony drzew jest zabezpieczenie pni drzew.
Do tego celu można zastosować matę słomianą, którą obwija się pień dookoła, a następnie mocuje
drutem lub sznurkiem. Taki sposób ochrony jest jednak nie wystarczający gdy drzewo może być narażone
na bezpośredni kontakt z ciężkim sprzętem budowlanym. Zaleca się w takich przypadkach
zabezpieczenie pni ustawionymi pionowo deskami. Należy wówczas zwrócić uwagę aby:
- wysokość oszalowania wynosiła ponad 150cm (najlepiej do wysokości pierwszej gałęzi).
- deski powinny przylegać szczelnie do całej powierzchni pnia. W miejscu, gdzie płaszczyzna desek nie
jest w stanie przylegać do pnia (skrzywienie, wypukłość), powstałą przestrzeń zaleca się wypełnić torfem
lub jutą.
- dolna część każdej deski powinna być lekko wkopana w podłoże, w przypadku, gdy nie jest to możliwe,
obsypana ziemią.
- zaleca się przymocowanie oszalowania za pomocą opasek z drutu, minimum w trzech miejscach.
Należy również pamiętać o zabezpieczeniu korzeni, które również ulegają uszkodzenia podczas budowy.
Korzenia zabezpiecza się poprzez:
- nie dopuszczenie do poruszania się i parkowania pojazdów bezpośrednio pod koronami drzew. Przejazd
ciężkich samochodów może spowodować zbytnie zagęszczenie podłoża i „duszenie” się bądź
miażdżenie korzeni.
- wszelkie ruchy sprzętu prowadzone powinny być poza rzutami koron lub po specjalnie ułożonych
drogach z prefabrykatów betonowych.
- nie należy magazynować materiałów budowlanych pod koronami drzew(zwłaszcza sypkich).
Jeśli zaistnieje potrzeba prowadzenia prac budowlanych w obrębie systemu korzeniowego drzew
wyznaczonych do zachowania należy pamiętać, aby wszelkie prace wykonywać ręcznie. Prace w rejonie
korzeni powinny być wykonywane w okresie spoczynku zimowego roślin ( X- III), a nie w okresie
wegetacji, a szczególnie w środku lata, gdy deficyt wilgoci w glebie jest najwyższy. Odsłonięte w trakcie
prac ziemnych korzenie należy bezzwłocznie przykryć matami ze słomy. Prace wykonywane w strefie
korzeniowej, związane z ich redukcją nie mogą prowadzić do zachwiania statyki drzewa, co w rezultacie
może doprowadzić do jego przywrócenia się – drzewo z wyciętą częścią korzeni powinno zachować
statykę bez dodatkowych wzmocnień.
8. PROJEKTOWANA ROŚLINNOŚĆ
Na terenie opracowania przewiduje się wykonanie nasadzeń drzew i krzewów:
1. Zaakcentowanie ulicy Kłodzkiej jednostronnymi nasadzeniami alejowymi z lip drobnolistnych –
tzw. „aleja pamięci”
2. Nasadzenia drzew – lipy drobnolistnej na terenie placu zabaw oraz na terenie placu piknikowego
3. Nasadzenia niskich krzewów okrywowych na skarpach wokół fontanny prof. Zina
4. Nasadzenia typowe dla żywopłotu naturalnego (niestrzyżonego) wokół terenu placu zabaw dla
dzieci najmłodszych – do 1 metra
28
5. Nasadzenia wokół placu zabaw dla dzieci starszych – luźne grupy krzewów ukrywające ogrodzenie
6. Nasadzenia reprezentacyjne wokół fontanny na osi pałacu
7. Nasadzenia krzewów towarzyszące ciągom pieszym i skrzyżowaniom dróg
8. Nasadzenia osłonowe wokół toalety publicznej.
Dobór roślinny będzie zgodny ze strefami mrozoodporności roślin (dla miasta Krakowa jest to strefa
6b odpowiadająca temperaturom minimalnym od -20,5 do – 17,8°C), sadzone zgodnie z zalecaną
wystawą (stanowisko słoneczne, półcieniste i cieniste), odpowiednie do warunków miejskich, atrakcyjne
pod względem wizualnym (ze względu na pokój, kwitnienie, ozdobne podczas owocowania,
przebarwienia liści), nie posiadające trujących części rośliny.
8. PODSUMOWANIE
Forma przedstawionych w opracowaniu projektowanych elementów zagospodarowania oraz
elementów małej architektury została uzgodnione z Inwestorem oraz Biurem Miejskiego Konserwatora
Zabytków na etapie wykonywania koncepcji.
Elementy zastosowane na terenie parku będą wykonane z trwałych elementów, zabezpieczonych
przed wpływami warunków atmosferycznych i wandaloodporne. Elementy wykonane z żeliwa i stali będą
pomalowane na kolor grafitowy.
29