ZPEx = [(ARw + BRz) ∗ SEx] ∗ [T/Tzab] - Instytut

„Systemu TEMCLEV-EX do oceny zagroŜeń poŜarowo-wybuchowych w procesach
produkcji materiałów wybuchowych“.
Grant Nr 4 T09B 063 25
W Zakładzie Bezpieczeństwa Chemicznego i Elektryczności Statycznej Instytutu Przemysłu
Organicznego, przy współpracy z Wojskową Akademią Techniczną, powstała nowa metoda
oceny zagroŜeń powstających przy wytwarzaniu, przetwarzaniu, przechowywaniu i
uŜytkowaniu skondensowanych materiałów wybuchowych TEMCLEV-EX. Metoda
oparta jest na funkcjonującym systemie oceny bezpieczeństwa dla przemysłu chemicznego
TEMCLEV. Ocena zagroŜeń dla materiałów wybuchowych TEMCLEV-EX uwzględnia
specyfikę produkcji i przetwarzania tych produktów oraz ich charakterystyczne właściwości.
Przeprowadzana jest w oparciu o dane fizykochemiczne materiałów wysokoenergetycznych,
parametry procesu technologicznego, w którym powstają te materiały lub wyroby je
zawierające, oraz na podstawie oceny stopnia zmniejszenia zagroŜenia, wynikającego z
zastosowania zabezpieczeń instrumentalnych i organizacyjnych przy ich produkcji i
przetwarzaniu.
TEMCLEV-EX umoŜliwia spełnienie wymagań nałoŜonych przez ustawodawcę na
producentów materiałów wybuchowych do uŜytku cywilnego i wykonujących działalność
gospodarczą w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją
oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym - Rozporządzenie
Ministra Gospodarki z dnia 8 listopada 2002 r. (Dz. U. Nr 194 poz. 1632 z 2002 r.) i
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. (Dz.
U. Nr 163 poz. 1577 z 2003 r.).
Autorzy systemu TEMCLEV-EX, pod kierownictwem dr Tadeusza Piotrowskiego,
dokonali doboru wskaźników charakteryzujących zagroŜenie poŜarowo-wybuchowe
stwarzane przez materiały wybuchowe, uwzględnili komplet zagroŜeń wynikających z
materiałowych właściwości substancji reaktywnych SEx i opracowali szczegółowe tablice
ocen dla wskaźników zagroŜenia materiałowego. Na tej podstawie sformułowali zaleŜność
opisującą zagroŜenie węzła procesowego ZP:
ZPEx = [(ARw + BRz) ∗ SEx] ∗ [T/Tzab]
RW,Z - wskaźniki opisujące parametry MW zgodne z aktami prawnymi w Polsce,
A, B - wartości liczbowe ocen tych wskaźników,
SEx – wskaźnik specyficznych właściwości MW,
T i Tzab - wskaźniki opisujące zagroŜenia i zabezpieczenia technologiczne.
Utworzono wykaz produkowanych materiałów wybuchowych, tzw. "listę
rankingową", z podaniem ich wskaźników i przedstawiono standardowy pakiet testów i
oznaczeń dla parametrów, które są wykorzystywane w systemie.
W części dotyczącej oceny zagroŜeń procesowych przeprowadzono konsultacje w
wytypowanych zakładach produkcyjnych materiałów wybuchowych w zakresie oceny
zagroŜeń i zabezpieczeń procesowych (wskaźniki: T i TZAB). W ich wyniku zaproponowano
nową (w stosunku do systemu TEMLEV) wersję zestawu wskaźników zagroŜenia
procesowego oraz zestawu wskaźników dotyczących zabezpieczeń stosowanych w przemyśle
materiałów wybuchowych. Opracowano tablice ocen szczegółowych, stanowiących podstawę
procesu oceny punktowej (tzw. "Podręcznik Oceny") i bazę dla wersji uŜytkowej
oprogramowania systemu TEMCLEV-EX. Przyjęto takŜe nową wersję klasyfikacji zagroŜeń
procesowych i oceny ryzyka procesowego według metody PRAM (Process Risk Assessment
Method). Ocena ryzyka metodą PRAM jest powiązana z systemem TEMCLEV-EX
poprzez klasy zagroŜenia procesowego KZP.
System TEMCLEV-EX testowano w wytypowanych zakładach produkcyjnych z
wykorzystaniem opracowanego w ramach niniejszego projektu badawczego programu
komputerowego. W wyniku testowania programu i systemu oceny zagroŜeń dokonano
niezbędnych korekt zarówno elementów oprogramowania, jak i samego systemu.
W raporcie końcowym z realizacji projektu badawczego zawarto: opis systemu
TEMCLEV-EX, opis metody PRAM, podręcznik oceny, zestawy testów i oznaczeń
kryterialnych do budowy wskaźników zagroŜenia i niektórych ocen procesowych oraz
program uŜytkowy do szybkiej oceny zagroŜeń "SYSTEM-EX".
Raport końcowy z realizacji Projektu Badawczego Nr 4 T09B 063 25 p.t.: „Adaptacja
systemu Temclev do oceny zagroŜeń poŜarowo-wybuchowych w procesach produkcji
materiałów wybuchowych”, Warszawa, 2005 jest dostępny w Bibliotece Instytutu Przemysłu
Organicznego, Nr ewid. 9640.