EuroInfo 0103_2

Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Od redakcji
Spis treÊci
Szanowni Paƒstwo,
Z przyjemnoÊcià prezentujemy Paƒstwu styczniowy numer Biuletynu, którego pierwszà cz´Êç poÊwi´camy zagadnieniom przedsi´biorczoÊci na terenach wiejskich. Artyku∏ wprowadzajàcy omawia
stan rozwoju agroturystyki w Polsce. Kolejne dwa prezentujà instytucje wspomagajàce rozwój przedsi´biorczoÊci na terenach wiejskich.
Rola agroturystyki w rozwoju
przedsi´biorczoÊci na wsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Instytucje wspomagajàce rozwój przedsi´biorczoÊci
na terenach wiejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Program rozwoju przedsi´biorczoÊci wiejskiej . . . . . .7
W numerze znajdà Paƒstwo równie˝ artyku∏ na temat ryzyka inwestycyjnego w polskiej gospodarce przygotowany przez Marcina Peterlika z Instytutu Badaƒ nad Gospodarkà Rynkowà. Polecamy
równie˝ dwa artyku∏y prawne, pierwszy zach´cajàcy do korzystania
z us∏ug agentów handlowych w prowadzeniu dzia∏alnoÊci eksportowej autorstwa Micha∏a Polaƒskiego; drugi omawiajàcy nowe regulacje prawne dotyczàce ochrony konkurencji na rynku samochodowym przygotowany przez Daniela G∏ucha.
CASE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Zastosowania badaƒ rynku w praktyce marketingowej.
Bank BPH PBK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Nowe prawo dewizowe – komentarz.
Prawo europejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Zwracamy Paƒstwa uwag´ nasze sta∏e rubryki: marketing w firmie,
oferta bankowa dla MSP i oferty wspó∏pracy. Zach´camy równie˝
Paƒstwa do uczestnictwa w konferencjach I Ogólnopolskiego Forum Ma∏ych i Ârednich Przedsi´biorstw, którego wiosenna edycja
rozpocznie si´ na poczàtku lutego. Na ∏amach Biuletynu podajemy harmonogram wszystkich konferencji, które odb´dà si´
w 2003 r.
˚yczymy Paƒstwu wszelkiej pomyÊlnoÊci w Nowym Roku.
Zespó∏ Redakcyjny
Agent handlowy w krajach UE
Prawo europejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Ochrona konurencji na rynku samochodowym
Wydarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
AktualnoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Oferty wspó∏pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Redaguje zespó∏:
Anna Sarzyƒska
Redaktor naczelna
tel. 22 450 9940
[email protected]
Monika ¸uczak
tel. 22 450 9936
[email protected]
Micha∏ Polaƒski
tel. 22 450 99 38
[email protected]
biuletyn
[email protected]
produkcja:
Ergo BTL s.c.
Adres redakcji:
Euro Info Centre przy Funduszu Wspó∏pracy
ul. GórnoÊlàska 4a, 00-444 Warszawa
tel. (+48 22) 450 9936
Fax. (+48 22) 622 0378
http://www.euroinfo.org.pl
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Redakcja nie zwraca materia∏ów nie zamówionych oraz zastrzega
sobie prawo do ich zmiany i redagowania. Uwagi i komentarze
prosimy kierowaç na adres [email protected]. Wszystkie
teksty zawarte w biuletynie Euro Info mogà byç przedrukowywane
wy∏àcznie po uzyskaniu zgody redakcji. Zainteresowanych subskrypcjà prosimy o kontakt z najbli˝szym Euro Info Centre.
Zdj´cia:
Ok∏adka: Mariusz Cieszewski
Agroturystyka: Artur Hojny
3
Przedsi´biorczoÊç na terenach wiejskich
Rola agroturystyki w rozwoju przedsi´biorczoÊci na wsi
Dane publikowane przez Âwiatowà Organizacj´ Turystyki potwierdzajà, ˝e turystyka jest jednà z najlepiej rozwijajàcych si´ ga∏´zi
gospodarki. Ka˝dego roku po Êwiecie podró˝uje ponad 640 mln
ludzi, a dziesi´ciokrotnie wi´cej sp´dza wakacje we w∏asnym kraju. Polska przez d∏ugi czas pozostawa∏a poza g∏ównym nurtem rozwijajàcej si´ turystyki Êwiatowej, i jej potencja∏ w tym zakresie by∏
wykorzystywany minimalnie, choç jest on bez wàtpienia znaczny.
Przyk∏ady wielu krajów pokazujà, ˝e wykorzystanie walorów turystycznych wymaga nie tylko kapita∏u, ale przede wszystkim pomys∏ów i wiedzy, jak je zrealizowaç. Aby sprostaç oczekiwaniom klientów i dorównaç technikom promocyjnym stosowanym w innych
krajach, konieczne jest przystosowanie si´ do ogólnych trendów
rozwojowych w turystyce Êwiatowej.
W wielu paƒstwach rozwój turystyki wiejskiej odgrywa coraz wi´kszà rol´. Zarówno w Unii Europejskiej, jak i w Polsce turystyka ta
jest wa˝nym elementem w o˝ywianiu gospodarki na wsi. Daje
szanse zatrudnienia wielu mieszkaƒcom wsi – w us∏ugach hotelarskich, gastronomicznych, w handlu, przy obs∏udze parkingów, organizacji festynów, piel´gnacji krajobrazu (w tworzeniu szeroko
poj´tej infrastruktury przyciàgajàcej turystów jak np.: tworzenie tras
spacerowych i rowerowych).
Agroturystyka to tak˝e dobry sposób na w∏àczenie ludnoÊci wsi w ide´
ekorozwoju. Rozwini´cie ÊwiadomoÊci ekologicznej, pobudzanie lokalnych inicjatyw, wyrabianie sprawnoÊci organizacyjnej, wspó∏pracy
z sàsiadami to inne, ogromne zalety rozwoju turystyki wiejskiej.
Szansà dla turystyki wiejskiej jest, to ˝e modne rejony turystyczne sà
nadmiernie przecià˝one oraz zbyt drogie. Turystyka na terenach
wiejskich, w przeciwieƒstwie do turystyki masowej oferowanej przez
przemys∏ turystyczny, stwarza mo˝liwoÊç bliskiego kontaktu z przyrodà, poznania lokalnej kultury, lokalnych zwyczajów, korzystania
ze zdrowej ˝ywnoÊci, itp.
Agroturystyka w Polsce nie jest zjawiskiem nowym. Od lat istnia∏y
rejony, gdzie w gospodarstwach rolnych popularne by∏o przyjmowanie goÊci z miasta. DziÊ jednak mamy do czynienia ze wzrostem
liczby osób wybierajàcych t´ form´ wypoczynku.
O rosnàcym znaczeniu turystyki wiejskiej Êwiadczy fakt, ˝e w Europie Zachodniej zaspokaja ona 10% popytu na us∏ugi wypoczynkowe, a Êrednio 3-5% gospodarstw rolnych Êwiadczy takie
us∏ugi. Wzrost zatrudnienia w turystyce na obszarach wiejskich
UE jest wi´kszy ni˝ w oÊrodkach miejskich i dotyczy g∏ównie
us∏ug rekreacyjnych. W Polsce wiedza o mo˝liwoÊci tworzenia
miejsc pracy w oparciu o wykorzystanie walorów parków narodowych, krajobrazowych i agroturystyk´ jest jeszcze niedostateczna niemniej jednak spo∏ecznoÊci lokalne zaczynajà dostrzegaç korzyÊci p∏ynàce z takiej dzia∏alnoÊci. Agroturystyka i turystyka wiejska zaczyna te˝ wp∏ywaç na zwi´kszenie dochodu rolników i zmniejszenie bezrobocia na wsi. Polska agroturystyka
staje si´ produktem, który zaczyna byç oferowany na rynku mi´dzynarodowym, szczególnie je˝eli chodzi o pó∏nocne i po∏udniowo-zachodnie obszary kraju. Oferta ta kierowana jest
g∏ównie do turystów niemieckich.
Wewn´trzne i zewn´trzne czynniki sukcesu w agroturystyce
Mo˝na wyró˝niç dwa typy czynników, które sk∏aniajà turystów
do odwiedzania danego rejonu. Zewn´trzne czynniki to: atrakcyjnoÊç krajobrazowa danego rejonu i jego nasycenie obiektami zabytkowymi. Do czynników wewn´trznych mo˝emy zaliczyç standard
4
foto: Artur Hojny
bazy turystycznej: jakoÊç us∏ug agroturystycznych, standard bazy
noclegowej, ˝yczliwoÊç gospodarzy. Dokonanie oceny obu typów
czynników pozwoli wskazaç potencjalne mo˝liwoÊci rozwoju us∏ug
agroturystycznych.
Najistotniejszym czynnikiem, który przyciàga turystów jest nieska˝one Êrodowisko naturalne. Drugim czynnikiem, majàcym du˝e znaczenie dla turystów sà walory kulturowe regionu: interesujàce
obiekty, tradycyjne rzemios∏o, gwara, dania regionalne, imprezy
folklorystyczne.
Nak∏ady na ochron´ Êrodowiska sà wcià˝ za ma∏e. Podejmowane
dzia∏ania proekologiczne dotyczà nie tylko walorów przyrodniczych
regionu, ale równie˝ ca∏ego gospodarstwa agroturystycznego.
Chodzi o harmoni´ architektury i krajobrazu, o estetyk´ zabudowaƒ agroturystycznych. Nale˝y zadbaç nie tylko o czystoÊç i dobry
standard pomieszczeƒ noclegowych, lecz równie˝ o przydomowy
sad i ogród, jako dodatkowe miejsce wypoczynku dla turystów.
Kolejnym warunkiem rozwoju agroturystyki jest kreowanie pozytywnego stosunku mieszkaƒców wsi do turystów. Mi∏a obs∏uga i ˝yczliwoÊç gospodarzy, obok odpowiedniego standardu wyposa˝enia
gospodarstwa agroturystycznego, wskazywane sà przez turystów
jako kluczowy element sukcesu przedsi´wzi´cia. Cz´sto wysokie
walory turystyczne miejscowoÊci, czy rejonu – nasycenie interesujàcymi obiektami i ró˝norodnymi us∏ugami – mogà byç niewystarczajàce, je˝eli jakoÊç obs∏ugi w gospodarstwie agroturystycznym
jest niezadowalajàca.
O ile w poczàtkowym okresie rozwoju agroturystyki w Polsce kwestia niskich cen us∏ug agroturystycznych postrzegana by∏a jako jeden z kryteriów wyboru tej formy wypoczynku, w tej chwili nie jest
to czynnik decydujàcy o sukcesie przedsi´wzi´cia. Bez ciàg∏ej poprawy oferty us∏ugowej trudno b´dzie sobie wyobraziç dalsze przetrwanie wielu gospodarstw agroturystycznych na rynku. W praktyce istnieje wiele sposobów rozszerzenia oferty us∏ugowej – cz´sto
sam wynajem pokoi przestaje byç atrakcjà turystycznà. Zorganizowanie wy˝ywienia opartego na kuchni regionalnej, czy mo˝liwoÊci
jazdy konnej, oferowanie wycieczek krajoznawczych stajà si´ nieodzownymi atrybutami agroturystyki. Wachlarz ró˝nych atrakcji,
które mo˝na oferowaç turystom jest bardzo szeroki i mo˝e byç
Êwiadczony wymiennie przez kilka okolicznych gospodarstw. Takie
rozszerzenie oferty powinno te˝ prowadziç do wyd∏u˝enia sezonu
turystycznego, co cz´sto umo˝liwi gospodarstwom wiejskim utrzymanie si´ z samej tylko dzia∏alnoÊci agroturystycznej.
Wiele rejonów jest unikatowych pod wzgl´dem przyrodniczym
w skali europejskiej. Stworzenie sprawnego i ∏atwo dost´pnego
system informacji i rezerwacji us∏ug turystycznych spowoduje wzrost
zainteresowania turystykà wiejskà w Polsce, zarówno ze strony cu-
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Przedsi´biorczoÊç na terenach wiejskich
dzoziemców, jak i Polaków. Cz´stym mankamentem polskiej agroturystyki, na który wskazujà cudzoziemcy jest nieznajomoÊç, j´zyków obcych. W∏aÊciciele gospodarstw agroturystycznych, znajàcy
jakikolwiek j´zyk obcy, oraz reklamujàcy swe us∏ugi w Internecie
majà wype∏niony rezerwacjami ca∏y sezon turystyczny.
W Polsce niedocenia si´ ponadto nak∏adów na promocj´ i reklam´, które powinny umo˝liwiaç propagowanie turystyki wÊród szerokiego grona odbiorców. Co prawda, coraz cz´Êciej zawiàzujà si´
lokalne stowarzyszenia osób Êwiadczàcych us∏ugi turystyczne w celu prowadzenia wspólnej promocji, jednak w wielu gminach nadal
brak tego typu dzia∏aƒ zespo∏owych. OÊrodki doradztwa rolniczego wnoszà równie˝ wiele inicjatyw poprzez szkolenia, marketing
i organizacje agroturystyki na swoim terenie. Pozwala to sàdziç, i˝
turystyka wiejska wchodzi w nowy etap dzia∏alnoÊci.
Na podstawie: artyku∏u prof. Marka K∏odziƒskiego: Przedsi´biorczoÊç wiejska w Polsce i krajach Unii Europejskiej, Warszawa: IRWiR PAN 2002.
Anna Sarzyƒska, EIC Warszawa
e-mail: [email protected]
Instytucje wspomagajàce rozwój
przedsi´biorczoÊci na terenach wiejskich
Sektorowa struktura zatrudnienia w Polsce znacznie odbiega
od struktury w krajach Unii Europejskiej. Jednym z podstawowych
przejawów tej odmiennoÊci jest bardzo wysoki odsetek osób czynnych zawodowo w rolnictwie. W 1999 wyniós∏ on przeci´tnie
27,6%, a we wschodniej Polsce si´gnà∏ ponad 45% (lubelskie
50,9%, podkarpackie 45,8%, Êwi´tokrzyskie 47,7%). Chcàc zbli˝yç si´ do standardów UE konieczne jest przyspieszenie procesów
odrolnienia i zwi´kszenie aktywnoÊci mieszkaƒców wsi w pozarolniczych sektorach gospodarki.
DoÊwiadczenia wielu krajów, w tym tak˝e krajów UE pokaza∏y, i˝
o˝ywienie gospodarcze terenów wiejskich zale˝y przede wszystkim
od rozwoju ma∏ej i Êredniej przedsi´biorczoÊci. Rozwój takich
przedsi´biorstw napotyka jednak wiele barier, wÊród których najistotniejsze to: bariery popytu, kapita∏u, ma∏ej infrastruktury oraz
ma∏ej aktywnoÊci ludnoÊci wiejskiej. W zwiàzku z tym sektor MSP
jest przedmiotem zainteresowania ró˝nych instytucji i agend rzàdowych, organizacji mi´dzynarodowych i instytucji lokalnych.
Poni˝ej przedstawiamy Paƒstwu krótkà list´ tych instytucji, które
swoje dzia∏ania kierujà szczególnie w stron´ aktywizacji przedsi´biorczoÊci na terenach wiejskich.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Agencja dzia∏a od 19 stycznia 1994 r. Podstawowymi instrumentami, jakie wykorzystuje w realizacji swoich dzia∏aƒ sà: dop∏aty
do kredytów inwestycyjnych i obrotowych w rolnictwie oraz przemyÊle rolno-spo˝ywczym, udzia∏ w finansowaniu infrastruktury
gminnej oraz tworzenie rynków hurtowych i gie∏d rolnych. ARiMR
wspiera tworzenie nowych miejsc pracy przez udzielanie nieoprocentowanych po˝yczek osobom fizycznym lub prawnym podejmujàcym, bàdê prowadzàcym pozarolniczà dzia∏alnoÊç gospodarczà i tworzàcym nowe sta∏e miejsca pracy na terenie gmin
wiejskich.
W ramach dotacji bezpoÊrednich mo˝na otrzymaç z ARiMR fundusze z tzw. programu ma∏ej przedsi´biorczoÊci. Kwota po˝yczki wynosi do 10 tys. z∏ na jedno nowe miejsce pracy i nie mo˝e przekraczaç 60 tys. dla jednego podmiotu gospodarczego. Wnioskodawca musi zapewniç udzia∏ Êrodków w∏asnych w wysokoÊci co
najmniej 30% kosztów przedsi´wzi´cia. Maksymalny okres sp∏aty
po˝yczki wynosi 3 lata. Do koƒca 2000 roku udzielono 5.186 takich po˝yczek na ∏àczna kwot´ 175,3 mln z∏, dzi´ki czemu utworzono 17.639 nowych miejsc pracy.
W marcu 1996 r. Agencja uruchomi∏a lini´ kredytowà na przedsi´wzi´cia inwestycyjne, tworzàce nowe miejsca pracy w dzia∏alnoÊciach pozarolniczych w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich. Po-
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
moc Agencji polega na pokrywaniu po∏owy oprocentowania kredytu zaciàgni´tego w banku przez kredytobiorc´. Maksymalny
okres, na jaki mo˝e zostaç udzielony kredyt to 6 lat, zaÊ kwota kredytu nie mo˝e przekroczyç 60% wartoÊci nak∏adów inwestycyjnych
na przedsi´wzi´cie, nie wi´cej jednak ni˝ 4 mln z∏. W wyniku realizacji inwestycji musi nastàpiç wzrost zatrudnienia o 1 osob´
na ka˝de 25 tys. z∏ udzielonego kredytu.
Adres: Al. Jana Paw∏a II 70, 01-175 Warszawa, tel. (0-22) 860 2950,
fax. (0-22) 860 2980, e-mail: [email protected], www.arimr.gov.pl
Agencja W∏asnoÊci Rolnej Skarbu Paƒstwa
Dzia∏ania na rzecz przedsi´biorczoÊci oraz tworzenia nowych
miejsc pracy prowadzi tak˝e AWRSP.
W 1999 roku Agencja rozpocz´∏a wdra˝anie dwóch nowych programów: Mikropo˝yczki i Refundacje, pierwszy realizowany wspólnie z Fundacjà Wspomagania Wsi. Do koƒca 2000 r. udzielono
po˝yczek na kwot´ 518,5 tys. z∏, co pomog∏o w uzyskaniu zatrudnienia ponad 800 osobom. W ramach programu Refundacje pracodawcy, którzy utworzyli nowe miejsca pracy dla zarejestrowanych
bezrobotnych lub by∏ych pracowników pegeerów i najbli˝szych
cz∏onków ich rodzin, mogli si´ ubiegaç o zwrot kosztów poniesionych z tytu∏u wynagrodzeƒ tych pracowników.
AWRSP aktywnie uczestniczy we wspieraniu przedsi´biorczoÊci
równie˝ przez udzia∏ w tworzeniu lokalnych funduszy por´czeƒ. Dotychczas uruchomiono 9 takich funduszy, dzi´ki którym udzielono
por´czeƒ 140 przedsi´biorcom i utworzono ponad 500 nowych
miejsc pracy.
¸àcznie szacuje si´, i˝ dzi´ki staraniom Agencji do koƒca 2000 roku powsta∏o oko∏o 6 tys. nowych miejsc pracy na terenach o najwy˝szych wskaênikach bezrobocia.
Adres: ul. Dolaƒskiego 2, 00-215 Warszawa, www.awrsp.gov.pl
Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej – Counterpart Fund
EFRWP to fundacja utworzona i zarejestrowana w 1990 r., która zosta∏a powo∏ana na podstawie bilateralnej umowy miedzy rzàdem RP
a Wspólnotà Europejskà dla administrowania Êrodkami pochodzàcymi ze sprzeda˝y artyku∏ów ˝ywnoÊciowych przekazanych Polsce
nieodp∏atnie w latach 1989-1990 przez kraje UE, a tak˝e Kanad´,
USA i Szwajcari´. Statutowym celem dzia∏alnoÊci fundacji jest g∏ównie jakoÊciowy i iloÊciowy rozwój sektora rolnego. W latach 19902000 EFRWP zawar∏ za poÊrednictwem wspó∏pracujàcych z nim
banków 11.609 umów na ∏àcznà kwot´ 111,6 mln z∏, w pierwszym
okresie udzielajàc dotacji na rozwój infrastruktury drogowej, gazowej, telekomunikacyjnej oraz spo∏ecznej na wsi. Obecnie subwen-
5
Przedsi´biorczoÊç na terenach wiejskich
cjonowane sà ju˝ tylko dwie linie kredytowe: ochrona zdrowia na wsi
oraz tworzenie wiejskich sk∏adowisk odpadów sta∏ych.
W 1998 r. podj´to decyzje o zakoƒczeniu programu kredytowania
rolnictwa na dotychczasowych warunkach, a w jego miejsce uruchomiono program kredytowania przedsi´wzi´ç w zakresie ma∏ej
przedsi´biorczoÊci na terenach wiejskich, zwiàzany z tworzeniem
nowych miejsc pracy. W ramach tego programu kredytowane sà
pozarolnicze przedsi´wzi´cia gospodarcze w dziedzinie produkcji
lub us∏ug, tworzàce nowe miejsca pracy w wymiarze do 12 osób
zatrudnionych na sta∏e w pe∏nym wymiarze czasu pracy. Kredyty
udzielane sà do wysokoÊci 80% wartoÊci kosztorysowej inwestycji.
Maksymalne koszty jednostkowe nie mogà przekroczyç 30 tys. z∏
na jedno miejsce pracy, powstajàce w wyniku realizacji przedsi´wzi´cia, oraz kwoty 360 tys. z∏ na jednà inwestycje. Kredyty sà
udzielane na okres 5 lat, cz´Êç odsetek mo˝e byç pokryta dop∏atami ze Êrodków Funduszu Pracy. Przedmiotem kredytowania mogà byç nak∏ady inwestycyjne zwiàzane z uruchamianiem nowych
lub rozwojem istniejàcych przedsi´wzi´ç gospodarczych.
W 2000 r. EFRWP rozpoczà∏ ponadto wdra˝anie nowej, specyficznej
linii kredytowej, adresowanej g∏ównie do m∏odzie˝y i mniej zasobnych
mieszkaƒców terenów wiejskich, w zakresie udzielania preferencyjnych mikrokredytów na pozarolniczà dzia∏alnoÊç gospodarczà. Mogà one byç udzielane na sfinansowanie wszelkich nak∏adów zwiàzanych z uruchomieniem nowych lub rozwojem ju˝ istniejàcych przedsi´wzi´ç gospodarczych w dziedzinie produkcji, handlu i us∏ug na wsi
i w miastach do 20 tys. mieszkaƒców, z wy∏àczeniem produkcji rolnej
oraz dzia∏alnoÊci zwiàzanej z wyszynkiem i produkcjà napojów alkoholowych. Przygotowano 3 linie kredytowe, obs∏ugiwane przez wybrane banki spó∏dzielcze w wysokoÊci 10 tys. z∏ (na 12 miesi´cy), 15 tys.
z∏ (do 18 miesi´cy) i 20 tys. z∏ – na okres do 24 miesi´cy.
Od 2001 r. Fundusz kredytuje równie˝ przedsi´wzi´cia z zakresu
agroturystyki na wsi i w miastach do 10 tys. mieszkaƒców. Kredyty
mogà byç udzielane na okres 5 lat, a ich wartoÊç waha si´, w zale˝noÊci od wielkoÊci wk∏adu w∏asnego, od 50 do 150 tys. z∏. Kredyty
te sà udzielane za poÊrednictwem Banku Ochrony Ârodowiska SA
oraz Gospodarczego Banku Wielkopolski SA; do tej pory podpisano 98 umów na ∏àcznà sum´ 7 mln z∏.
Adres: ul. Reymonta 12a, Warszawa, tel. (0-22) 663 7501,
fax. (0-22) 663 1729, e-mail: [email protected], www.efrwp.com.pl
Fundusz Wspó∏pracy – Agro-Info
W porozumieniu z Komitetem Integracji Europejskiej Fundusz
Wspó∏pracy rozpoczà∏ kolejne, po programie Agrolinia, przedsi´wzi´cie skierowane do odbiorców wiejskich: program informowania spo∏eczeƒstwa wiejskiego o Unii Europejskiej – Agro-Info. Podstawowym celem programu jest stworzenie sprawnego systemu,
dostarczajàcego rolnikom i spo∏ecznoÊciom wiejskim informacji
umo˝liwiajàcych im przygotowanie si´ do akcesji Polski do Unii Europejskiej. Program Agro-Info sk∏ada si´ z trzech projektów:
• analizy potrzeb informacyjnych rolników i Êrodowisk wiejskich na temat Unii Europejskiej i przysz∏ej akcesji Polski oraz stworzenie bazy
danych na temat wszelakich instytucji i organizacji, które zajmujà
si´ informowaniem o procesie integracji europejskiej na wsi,
• przygotowanie systemu upowszechniania informacji, który móg∏by w przysz∏oÊci objàç znaczàcà grup´ rolników i mieszkaƒców
wsi (przygotowanie programów, wyk∏adowców i materia∏ów
szkoleniowych oraz wsparcie realizowanych ju˝ szkoleƒ przez inne organizacje, a tak˝e opracowanie podstawowych pakietów
informacyjnych),
• wspomaganie tworzenia si´ oÊrodków informacji europejskiej na wsi.
6
Odbiorcami Agro-Info sà:
• rolnicy, którzy pozostanà producentami rolnymi w UE i b´dà korzystali ze Wspólnej Polityki Rolnej,
• rolnicy, którzy b´dà dywersyfikowaç êród∏a dochodu oraz mali
i Êredni przedsi´biorcy wiejscy,
• przedsi´biorcy, specjaliÊci i menad˝erowie w sektorze rolno-spo˝ywczym,
• przedstawiciele samorzàdów lokalnych dzia∏ajàcy na obszarach
wiejskich.
Dzia∏ania Agro-Info skierowane b´dà tak˝e do nauczycieli i uczàcej si´ m∏odzie˝y wiejskiej. Program ma trwaç 3 lata.
Adres: Fundusz Wspó∏pracy, ul. GórnoÊlàska 4a, 00-444 Warszawa,
www.cofund.org.pl/agro-info
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA)
i Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich
FAPA jest Fundacjà Ministerstwa Rozwoju Wsi i Rolnictwa. Jej zadaniem jest koordynowanie i administrowanie Êrodkami pomocowymi
dla polskiego rolnictwa pochodzàcymi przede wszystkim z programu
Phare. Fundacja jest poÊrednikiem mi´dzy darczyƒcà a odbiorcami
projektów – rolnikami i ich organizacjami, a tak˝e sama inicjuje nowe projekty. Ârodki, jakimi dysponuje FAPA sà wykorzystywane na realizacji podprogramów i projektów Phare, dotyczàcych g∏ównie procesu restrukturyzacji rolnictwa. FAPA koordynuje projekty na dwóch
poziomach – centralnym i regionalnym. W ramach poziomu centralnego FAPA realizuje Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich finansowany przez Bank Âwiatowy i Êrodki krajowe, którego celem jest pomoc finansowa, inwestycyjna skierowana na tworzenie nowych miejsc
pracy poza rolnictwem, pomoc samorzàdom loklanym i wspomaganie rozwoju regionalnego oraz przygotowanie instytucji do zarzàdzania funduszami UE. Bud˝et programu wynosi 297,9 mln euro, realizacja przewidziana jest do 31 stycznia 2004 r. Zarzàdzanie programem zosta∏o zdecentralizowane – jego realizacja jest koordynowana przez wojewódzkie biura wdra˝ania.
Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich sk∏ada si´ z 5 komponentów: mikropo˝yczki, reorientacja i przekwalifikowania, edukacja, budowanie potencja∏u instytucjonalnego administracji lokalnej oraz infrastruktura wiejska. Beneficjentami trzech ostatnich komponentów sà
gminy i samorzàdy, zaÊ przedsi´biorcy mogà si´ ubiegaç o Êrodki
z pierwszych dwóch komponentów. Realizacja tych komponentów
rozpocz´∏a si´ w 2002 r. Kredyty sà skierowane do bezrobotnych,
w∏aÊcicieli ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstw oraz rolników prowadzàcych gospodarstwo rolne do 3 ha, gotowych podjàç prac´ poza rolnictwem. Zadaniem komponentu mikropo˝yczki (Êrodki kredytu to
12,37 mln euro) jest pomoc w tworzeniu ma∏ych przedsi´biorstw
na obszarach wiejskich. Po˝yczki b´dà udzielane do wysokoÊci 5 tys.
euro. Ârodki te muszà byç wykorzystane na sfinansowanie inwestycji
zwiàzanych z rozpocz´ciem dzia∏alnoÊci gospodarczej lub rozwojem
ju˝ istniejàcej. Oferta kierowana jest równie˝ do osób prowadzàcych
dzia∏alnoÊç agroturystycznà. Osoby korzystajàce z po˝yczek b´dà
mog∏y liczyç równie˝ na pomoc doradczà. W programie przekwalifikowania i reorientacje (Êrodki kredytu 22,46 mln euro) realizowane
b´dà nast´pujàce us∏ugi: poradnictwo i informacja zawodowa, poÊrednictwo pracy, szkolenia oraz nauka szukania pracy, pomoc
w znalezieniu okresowego zatrudnienia poza rolnictwem, szkolenie
i doradztwo w zakresie prowadzenia pozarolniczej dzia∏alnoÊci gospodarczej, inkubatory ma∏ej przedsi´biorczoÊci.
Adres: ul. Wspólna 30, Warszawa, tel. (0-22) 623 1515,
fax. (0-22) 628 9387, e-mail: [email protected],
www.fapa.com.pl
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Przedsi´biorczoÊç na terenach wiejskich
Fundacja Wspomagania Wsi
Jednym z najwa˝niejszych celów FWW jest wspieranie inicjatyw gospodarczych mieszkaƒców wsi i ma∏ych miast, zmierzajàcych
do stworzenia nowych miejsc pracy poza rolnictwem. W zakresie
wspierania przedsi´biorczoÊci Fundacja realizuje od 1999 r.
Program Mikropo˝yczek, który polega na po∏àczeniu szkoleƒ i doradztwa z mo˝liwoÊcià uzyskania po˝yczki przez osoby zainteresowane rozpocz´ciem dzia∏alnoÊci gospodarczej lub pragnàce rozwinàç
ju˝ istniejàce ma∏e przedsi´biorstwa. Program jest skierowany szczególnie do: bezrobotnych mieszkaƒców osiedli popegeerowskich,
m∏odzie˝y wiejskiej, rolników, którzy nie uzyskujà wystarczajàcych dochodów ze swojej dzia∏alnoÊci rolniczej oraz do przedsi´biorców
z terenów wiejskich i ma∏ych miast, którzy prowadzà dzia∏alnoÊç gospodarczà, ale za wzgl´du na brak odpowiednich zabezpieczeƒ nie
mogà uzyskaç po˝yczki bankowej. O po˝yczki mogà si´ staraç osoby indywidualne oraz zorganizowane w grupy.
Specyfikà programu jest mo˝liwoÊç uzyskania w jego toku kilku kolejnych po˝yczek. Warunkiem uzyskania ka˝dej nast´pnej jest sp∏ata po˝yczki zaciàgni´tej wczeÊniej. WysokoÊç tych po˝yczek wynosi: pierwszej – 3 tys. kolejnych – 5, 10 i 15 tys. Pierwsza udzielana jest na okres
1 roku, dwie kolejne na okres 2 lat, a ostatnia – przeznaczona jest
na tworzenie nowych miejsc pracy w zak∏adach ju˝ istniejàcych.
W latach 1999-2001 Fundacja udzieli∏a 1.501 mikropo˝yczek
wartoÊci oko∏o 9 mln z∏otych.
Adres: ul. Bellottiego 1, 01-022 Warszawa,
tel.(0-22) 636 6270, fax. (0-22) 636 2570, www.fww.org.pl
Podsumowanie
Dotychczasowe badania pokazujà, i˝ podstawowym warunkiem
o˝ywienia obszarów wiejskich jest wspieranie szeroko rozumianej
przedsi´biorczoÊci. W istniejàcym artykule przedstawione zosta∏y instrumenty na rzecz wspierania przedsi´biorczoÊci oferowane przez
ró˝ne instytucje, których dobór wynika∏ z ich znacznego zaanga˝owania w rozwoj obszarów wiejskich. Z analizy wynika, i˝ w okresie
transformacji instytucje te przeznaczy∏y na powy˝szy cel ponad
1 mld z∏, w wyniku czego powsta∏o oko∏o 60 tys. nowych miejsc
pracy. Oprócz wspó∏finansowania inwestycji programy przyj´∏y równie˝ form´ szkoleƒ, doradztwa, promocji, por´czeƒ i reklamy.
Warto jednak zaznaczyç, i˝ przedstawione inicjatywy wspomagajàce wielostronny rozwój obszarów wiejskich, choç wa˝ne, nale˝y
uznaç za wcià˝ niewystarczajàce. Polska wieÊ musi pozostaç adresatem wielu form pomocy bud˝etowej i pozabud˝etowej majàcej
na celu przyspieszenie jej restrukturyzacji i modernizacji. Procesy te
sà konieczne w perspektywie integracji z Unià Europejskà.
Na podstawie artyku∏u Piotra Gradziuka „Instytucjonalne uwarunkowania rozwoju przedsi´biorczoÊci” w: Przedsi´biorczoÊç wiejska
w Polsce i krajach Unii Europejskiej, Warszawa: IRWiR PAN, 2002
Anna Sarzyƒska, EIC Warszawa
e-mail: [email protected]
Program rozwoju przedsi´biorczoÊci wiejskiej
Brak dost´pu do kapita∏u, skomplikowane procedury, nieznajomoÊç przepisów prawnych i finansowych, niedostateczne zabezpieczenie to jedne z najcz´Êciej wymienianych problemów z jakimi
w kontaktach z bankami komercyjnymi i instytucjami paƒstwowymi
borykajà si´ ma∏e firmy. Dlatego podstawowym zadaniem jakie
Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa postawi∏a
przed utworzonym w 1993 roku Programem Promocji Przedsi´biorczoÊci Wiejskiej (REP), by∏o wspieranie rozwoju przedsi´biorczoÊci oraz pomoc w tworzeniu nowych ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstw na obszarach wiejskich. Program powsta∏ w ramach
Fundacji na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa (FDPA), prywatnej
fundacji powsta∏ej w 1988 r. Jej g∏ównym celem jest dzia∏anie
na rzecz zrównowa˝onego rozwoju obszarów wiejskich i polskiego
rolnictwa oraz promocja rozwoju spo∏eczno-ekonomicznego tych
obszarów.
Udzielane w ramach programu mikropo˝yczki majà nie tylko
na celu zaspokojenie doraênych potrzeb finansowych drobnych
firm, ale w du˝ej mierze równie˝ podtekst edukacyjny, gdy˝ kierowane sà do osób, które nie korzysta∏y dotychczas z zewn´trznych
êróde∏ finansowania. Ich celem jest wi´c przygotowanie przedsi´biorców do korzystania z kredytów bankowych udzielanych na zasadach komercyjnych. Celem Programu REP jest tak˝e pomoc osobom, które nie majà praktycznie szans na prac´ i znalezienie dodatkowych êróde∏ dochodu dla ca∏ej rodziny, wspieranie przedsi´biorczoÊci w Êrodowisku osób m∏odych, o niskim statusie materialnym, nieprzygotowanych do korzystania z po˝yczonych Êrodków finansowych w dzia∏alnoÊci gospodarczej.
REP by∏ pierwszym w Polsce programem, który oferowa∏ po˝yczki
w skali mikro przedsi´biorcom z terenów wiejskich. W ramach programu udzielonych zosta∏o dotychczas prawie 1.800 po˝yczek
na kwot´ blisko 18 mln z∏.
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Po˝yczki
Po˝yczki finansowane ze Êrodków Fundacji adresowane sà
do osób:
– prowadzàcych lub rozpoczynajàcych dzia∏alnoÊç gospodarczà
w miejscowoÊci do 20 tys. mieszkaƒców,
– zamieszka∏ych na sta∏e w miejscowoÊciach do 20 tys. mieszkaƒców,
– zatrudniajàcych nie wi´cej ni˝ 10 osób,
– posiadajàcych konto w banku.
Maksymalna kwota po˝yczki wynosi 20.000 z∏. Okres kredytowania obejmuje 24 miesiàce. Po˝yczki mogà zostaç wykorzystane
na zakup Êrodków inwestycyjnych lub obrotowych na cele pozarolniczej dzia∏alnoÊci gospodarczej.
Szkolenia i doradztwo
Chocia˝ brak pieni´dzy jest niewàtpliwie powa˝nà przeszkodà dla
potencjalnego przedsi´biorcy, to jednak brak wiedzy na temat systemów finansowych, planowania finansowego oraz zarzàdzania
stanowi jeszcze powa˝niejszà barier´. Wiele osób, które potencjalnie mog∏yby uzyskaç po˝yczki na rozpocz´cie w∏asnej dzia∏alnoÊci,
nawet nie próbuje tego uczyniç z obawy, ˝e wpadnà w d∏ugi.
Dzia∏alnoÊç szkoleniowa Programu REP adresowana jest do osób
majàcych pomys∏ na w∏asnà dzia∏alnoÊç gospodarczà lub ju˝ jà
prowadzàcych- zainteresowanych uzyskaniem po˝yczki ze Êrodków
FDPA. Tematyka szkoleƒ obejmuje zagadnienia zwiàzane z organizacjà i prowadzeniem ma∏ej, rodzinnej firmy, ze szczególnym
uwzgl´dnieniem tematów takich jak:
– podstawowe zagadnienia ekonomiczne, prawne i finansowe potrzebne przy rozpoczynaniu w∏asnej dzia∏alnoÊci gospodarczej;
– planowanie biznesowe oraz zarzàdzanie;
– ocena potrzeb rynkowych;
– korzystanie z zewn´trznych êróde∏ finansowania.
7
Przedsi´biorczoÊç na terenach wiejskich
Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW)
W ramach REP realizowany jest Program Aktywizacji Obszarów
Wiejskich PAOW – Komponent A – Program Mikropo˝yczek finansowany jest ze Êrodków po˝yczki Banku Âwiatowego oraz Êrodków
rezerwy bud˝etu paƒstwa, na mocy rozporzàdzenia Rady Ministrów
z 1 sierpnia 2000 r. w sprawie warunków wspierania wojewódzkich programów majàcych na celu przeciwdzia∏anie bezrobociu.
W ramach Komponentu A PAOW, a tak˝e omawianej rezerwy celowej realizowane b´dà dzia∏ania nastawione na us∏ugi dla osób
rozpoczynajàcych dzia∏alnoÊç gospodarczà- us∏ugi szkoleniowo-doradcze oraz mikropo˝yczki i dotacje inwestycyjne.
Zadaniem Programu jest wniesienie wk∏adu finansowego w szeroko rozumiany rozwój gospodarczy obszarów wiejskich i zwi´kszenie pozarolniczego zatrudnienia mieszkaƒców wsi. Program realizowany jest na terenach województwa ma∏opolskiego i zachodniopomorskiego. Mikropo˝yczki sà udzielane w z∏otych polskich
do wysokoÊci stanowiàcej równowartoÊç 5.000 USD liczonej wg
kursu Êredniego z dnia poprzedzajàcego dzieƒ z∏o˝enia kompletnego wniosku po˝yczkowego. Mikropo˝yczki mogà byç udzielane
na okres do 36 miesi´cy wliczajàc w to okres karencji w sp∏acie rat
kapita∏owych po˝yczki nie przekraczajàcy 12 miesi´cy.
Oprocentowanie po˝yczek jest preferencyjne i podlega weryfikacji
raz na pó∏ roku. Oprocentowanie w okresie obowiàzywania umowy po˝yczkowej jest sta∏e. Od dnia 1 stycznia 2003 r. oprocentowanie wynosi 7,94%. Przy udzielaniu po˝yczki nie pobierane sà
˝adne prowizje i op∏aty dodatkowe.
O mikropo˝yczk´ mogà ubiegaç si´ osoby, które od minimum
12 miesi´cy sà na sta∏e zameldowane w gminie wiejskiej, miejsko-wiejskiej lub mieÊcie do 20 tys. mieszkaƒców, oraz jednoczeÊnie
spe∏niajà jeden z poni˝szych warunków:
– sà bezrobotnymi, gotowymi rozpoczàç pozarolniczà dzia∏alnoÊç
gospodarczà na w∏asny rachunek;
– sà pe∏noetatowymi rolnikami prowadzàcymi gospodarstwo rolne
do 10 ha przeliczeniowych;
– sà aktualnie dzia∏ajàcymi przedsi´biorcami zatrudniajàcymi
na stale do 5 osób, chcàcymi rozwinàç swà dzia∏alnoÊç;
– sà absolwentami szkó∏ ponadgimnazjalnych, gotowymi rozpoczàç pozarolniczà dzia∏alnoÊç gospodarczà na w∏asny rachunek.
Osoby, które prowadzà swà dzia∏alnoÊç gospodarczà nie d∏u˝ej ni˝
12 miesi´cy i otrzyma∏y po˝yczk´ w ramach PAOW b´dà mog∏y
skorzystaç z jednorazowych dotacji inwestycyjnych na zakup Êrodków trwa∏ych w wysokoÊci 3.600 z∏.
W ramach programu oferowane b´dà równie˝ bezp∏atne szkolenia
i doradztwo, zarówno proste na temat podstaw prowadzenia dzia∏alnoÊci gospodarczej jak i specjalistyczne w zakresie przepisów
prawnych, skarbowych, rachunkowoÊci, etc. Doradztwo indywidualne proste Êwiadczone b´dzie przez oficerów po˝yczkowych. Z tego rodzaju doradztwa mo˝e skorzystaç ka˝dy z po˝yczkobiorców
w wymiarze do 3 godzin. Szkolenia na temat podstawowych zasad
zarzàdzania ma∏à firmà dla osób, które rozpoczynajà dzia∏alnoÊç
gospodarczà, organizowane b´dà w formie doradztwa grupowego, w wymiarze oko∏o 24 godz. (trzy dni) w grupach 15 osobowych. Odmianà tego rodzaju szkolenia b´dzie szkolenie dla osób,
które majà zamiar uruchomiç dzia∏alnoÊç agroturystycznà.
W okresie realizacji projektu zorganizowanych zostanie w województwie ma∏opolskim 19 tego typu szkoleƒ.
Porady specjalistyczne-konsultacje dla osób ju˝ prowadzàcych dzia∏alnoÊç gospodarczà sà przez Fundacj´ prowadzone w formie doradztwa grupowego i indywidualnego w sesjach 6-8 godzinnych.
8
Praca dla Absolwenta
W ramach programu aktywizacji zawodowej Ministerstwa Pracy
i Polityki Spo∏ecznej „Pierwsza Praca” i za poÊrednictwem Banku
Gospodarstwa Krajowego FDPA-REP prowadzi projekt „Praca dla
Absolwenta”. Beneficjentami po˝yczek udzielanych w ramach projektu mogà byç absolwenci w rozumieniu art. 2, ust. 1 ustawy
z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnianiu i przeciwdzia∏aniu bezrobociu oraz przedsi´biorcy – osoby fizyczne, osoby prawne a tak˝e jednostka organizacyjna nie posiadajàca osobowoÊci prawnej,
majàca miejsce zamieszkania lub siedzib´ na terytorium Polski
oraz prowadzàca dzia∏alnoÊç gospodarczà, w rozumieniu art. 2
ust. 2 i 3 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r.- Prawo dzia∏alnoÊci
gospodarczej.
Po˝yczki oferowane w ramach tego projektu przeznaczone sà na finansowanie kosztów realizacji przedstawionego przez absolwenta
projektu rozpocz´cia dzia∏alnoÊci gospodarczej lub na pokrycie
kosztów tworzenia dodatkowych miejsc pracy dla absolwenta,
a w szczególnoÊci na:
1) zakup wyposa˝enia technicznego niezb´dnego do:
a) prowadzenia rozpoczynanego przedsi´wzi´cia, albo
b) utworzenia dodatkowego miejsca pracy;
2) dostosowanie pomieszczeƒ do projektowanej dzia∏alnoÊci;
3) zakup niezb´dnych materia∏ów, surowców itp., tylko w przypadku rozpoczynania samodzielnej dzia∏alnoÊci przez absolwenta.
Po˝yczka nie mo˝e byç ni˝sza ni˝ 5.000 z∏ i nie wy˝sza ni˝
40.000 z∏ dla jednego absolwenta lub na utworzenie jednego
miejsca pracy dla absolwenta. Oprocentowanie po˝yczek wynosi
0,75 stopy redyskonta weksli. Po˝yczka na finansowanie kosztów
rozpocz´cia dzia∏alnoÊci gospodarczej lub na finansowanie kosztów tworzenia dodatkowych miejsc pracy udzielana jest na okres
nieprzekraczajàcy 36 miesi´cy liczonych od dnia zawarcia umowy
po˝yczki. W zale˝noÊci od typu przedsi´biorstwa mo˝liwe jest uzyskanie 6 miesi´cznej karencji w sp∏acie rat kapita∏owych.
Obszar dzia∏ania
Aby dotrzeç do potencjalnych klientów na wsi Program REP prowadzi swà dzia∏alnoÊç poprzez biura terenowe zlokalizowane w trzech
województwach:
• zachodniopomorskim – Biuro Terenowe FDPA w Po∏czynie Zdroju,
ul. Koszaliƒska 8a, tel./fax: (0-94) 366 3330,
e-mail: [email protected]
• mazowieckim – Biuro Terenowe FDPA w Siedlcach,
ul. Kazimierzowska 9, 08-110 Siedlce,
tel./fax: (0-25) 644 6615, e-mail: [email protected];
i Biuro Terenowe FDPA w P∏ocku, ul. Targowa 16, 09-400 P∏ock,
tel/fax: (0-24) 268 9060, e-mail: [email protected]
• ma∏opolskim – Biuro Terenowe FDPA w Nowym Sàczu,
ul. W´gierska 188, 33-300 Nowy Sàcz,
tel/fax: (0-18) 442 5484, e-mail: [email protected]
Koordynacjà dzia∏aƒ podejmowanych przez Program oraz pozyskiwaniem nowych Êrodków zajmuje si´ Biuro Fundacji w Warszawie,
tel. (0-22) 622 5255, fax: (0-22) 622 5245,
e-mail: [email protected], www.fdpa.org.pl
Krzysztof Mularczyk
Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa
e-mail: [email protected]
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Marketing produktów i us∏ug
Rubryka powstaje we wspó∏pracy z CASE
Zastosowania badaƒ rynkowych w praktyce marketingowej
Zastosowania badaƒ rynkowych w praktyce marketingowej
W poprzednim artykule mówiliÊmy, ˝e badania okreÊlajàce kryteria
wyró˝niajàce dany produkt (tzw. pozycjonowanie) pozwalajà dowiedzieç si´, ze wzgl´du na jakie w∏aÊciwoÊci szczoteczek do z´bów (gruboÊç w∏osia, liczba warstw, sposób u∏o˝enia w∏osia na g∏ówce szczoteczki, gi´tkoÊç ràczki, wskaênik stopnia zu˝ycia, trwa∏oÊç, estetyka
szczoteczki, itd.) konsumenci wybierajà szczoteczki dost´pne na rynku, czyli jakie potrzeby wià˝à si´ z produktem i które z nich sà, a które nie sà zaspokajane przez szczoteczki dost´pne aktualnie na rynku.
Dla naszej nowej szczoteczki nale˝y wybraç takà strategi´ pozycjonowania, która wska˝e jà konsumentom jako zdolnà zaspokoiç t´ w∏aÊnie potrzeb´ niezaspokojonà przez ˝adnà innà szczoteczk´ (np. nowa szczoteczka umo˝liwia szczególnà dba∏oÊç o higien´ dziàse∏).
Efektem decyzji o strategii pozycjonowania produktu jest jego koncept (concept). Koncept jest to komunikat adresowany do konsumenta, który informuje o samym produkcie i nak∏oni do jego zakupu.
Koncept jest swoistym wehiku∏em, który prowadzi produkt od producenta do konsumenta: ma za zadanie zaprezentowaç konsumentowi
samà esencj´ produktu i skutecznie go przekonaç do zakupu i u˝ywania. W konstrukcji konceptu kwestià wtórnà mogà byç fizyczne
w∏aÊciwoÊci produktu, je˝eli mo˝emy bez odwo∏ania do nich zakomunikowaç korzyÊci, jakie p∏ynà dla konsumenta z u˝ycia produktu i dowieÊç, ˝e nasz produkt mo˝e zaspokajaç jego potrzeby. Je˝eli pójdziemy drogà klasycznà, to koncept b´dzie sk∏ada∏ si´ z trzech elementów. Pierwszy z nich wyra˝a problem, którego rozwiàzaniu s∏u˝y nowy
produkt: „zwyczajne szczoteczki do z´bów pozwalajà na skutecznie
czyszczenie z´bów, ale nie pomagajà dbaç o higien´ dziàse∏”. Drugi
element prezentuje rozwiàzanie problemu: „teraz mamy nowà szczoteczk´ do z´bów, która nie tylko skutecznie czyÊci z´by, ale tak˝e
umo˝liwia dbanie o higien´ dziàse∏”. Trzeci element ma za zadanie
przekonujàco wyjaÊniç, dlaczego nowa szczoteczka mo˝e zaspokoiç
t´ potrzeb´: „nowa szczoteczka zbudowana jest z w∏osia o zró˝nicowanej d∏ugoÊci i dzi´ki temu w czasie mycia z´bów dzia∏a tak˝e
na dziàs∏a”.
Wszystkie elementy zestawu marketing mix (cena, nazwa, opakowanie, promocja i reklama) sà pochodne wobec konceptu; sam koncept
wyra˝a strategi´ marketingowà produktu. Musimy zatem dowiedzieç
si´, czy koncept, jaki zbudowaliÊmy, jest wystarczajàco atrakcyjny
i przekonujàcy, ˝eby sprzedaç produkt zamierzonej grupie docelowej,
czy produkt odpowiada potrzebom grupy docelowej, czy te˝ powinien
byç zmodyfikowany i który z segmentów ca∏ej populacji docelowej jest
najbardziej na niego podatny. Odpowiadajàc na te pytania dowiemy
si´ bowiem, czy koncept trafnie wyra˝a strategi´ marketingowà, jakà
wybraliÊmy dla produktu i czy skutecznie za jego pomocà zrealizujemy
cele marketingowe, jakie sobie postawiliÊmy (inaczej mówiàc, czy uda
nam si´ pozyskaç tych konsumentów, na których pozyskaniu nam zale˝y, np. czy sprawi, ˝e produkt zainteresuje konsumentów marek konkurencyjnych, których spodziewamy si´ pozyskaç, czy nie zagrozi kanibalizacjà marki, którà ju˝ mamy na rynku).
Zazwyczaj praca nad konceptem koƒczy si´ budowà kilku alternatywnych wersji, zwykle ró˝niàcych si´ opisem korzyÊci dla u˝ytkownika. To
rola badaƒ, ˝eby z tych alternatywnych wersji wybraç najlepszà. Badania konceptu przeprowadza si´ w dwóch etapach. W pierwszym,
zwykle za pomocà badaƒ jakoÊciowych, wybiera si´ najlepszy koncept (lub kilka najlepszych konceptów) taki, który pozwala rokowaç
najwi´kszà atrakcyjnoÊç dla konsumentów i przewidywaç najwy˝szà
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Rubryka „Badania rynku” powstaje przy wspó∏pracy z firmà
CASE Consumer Attitudes & Social Enquiry, (0 22) 827 75 74.
skutecznoÊç. Nast´pnie w badaniach eksperymentalnych (w teÊcie
konceptu) dokonuje si´ pomiaru tej atrakcyjnoÊci i skutecznoÊci.
W badaniach konceptów koncentrujemy si´ na kilku najbardziej istotnych wskaênikach trafnoÊci i skutecznoÊci: jego cech wyró˝niajàcych
(distinctiveness), wiarygodnoÊci, trafnoÊci (relevance) i wa˝noÊci,
atrakcyjnoÊci oraz zdolnoÊci do wzbudzania intencji zakupu. Koncept
ma za zadanie prezentowaç produkt w taki sposób, ˝eby wyraênie odró˝niç produkt od innych znajdujàcych si´ w tej kategorii na rynku.
Koncept musi wyraênie komunikowaç mark´, którà prezentuje i przekonywaç, ˝e marka ma si∏´ zaspokajania potrzeby, ˝e przynosi konsumentowi korzyÊci, których nie przynoszà inne marki. Koncept ma
pomóc konsumentowi odró˝niaç nasz produkt od innych przez stworzenie przekonania, ˝e tylko za jego pomocà mo˝na zaspokoiç t´
specyficznà potrzeb´. Jest to mo˝liwe tylko wtedy, kiedy koncept przekonuje o sile zaspokajania przez produkt takiej potrzeby, którà konsumenci faktycznie odczuwajà i której zaspokojenie jest dla nich rzeczywiÊcie wa˝ne. Je˝eli b´dziemy przekonywaç konsumentów, ˝e nowa szczoteczka do z´bów za wzgl´du na wielokolorowe ràczki ozdobi ich ∏azienki, to musimy byç pewni, ˝e szczoteczka postrzegana jest
przez konsumentów tak˝e jako element zdobiàcy ich ∏azienki i ˝e kolor jej ràczki ma dla nich znaczenie. Ponadto analiza trafnoÊci i wa˝noÊci konceptu prowadzi do weryfikacji za∏o˝eƒ dotyczàcych grupy
docelowej. JeÊli koncept oka˝e si´ nietrafny, a komunikowane w nim
korzyÊci niewa˝ne dla konsumentów, to niekoniecznie oznacza, ˝e
koncept jest nieprawid∏owy; mo˝e to oznaczaç jedynie, ˝e pope∏niliÊmy b∏àd w wyborze segmentu populacji docelowej, do którego produkt adresujemy. Na przyk∏ad, skoncentrowaliÊmy si´ na m∏odych
konsumentach, którzy nie majà w∏asnych mieszkaƒ, mieszkajà z rodzicami lub w akademiku i wyglàd ∏azienki jest dla nich kwestià drugorz´dnà. W takim przypadku powinniÊmy zweryfikowaç koncept, jeÊli adresujemy nowe szczoteczki do tego segmentu populacji docelowej lub zweryfikowaç definicj´ grupy docelowej.
Cechy wyró˝niajàce produkt, jego odmiennoÊç od innych produktów
dost´pnych na rynku w tej samej kategorii, jego si∏a zaspokajania
faktycznie odczuwanych potrzeb muszà byç konsumentowi komunikowane w sposób przekonujàcy. UnikalnoÊç konceptu odró˝niajàca
prezentowana mark´ od innych, jego wiarygodnoÊç, trafnoÊç i wa˝noÊç sà warunkami brzegowymi, których spe∏nienie jest niezb´dne
do tego, ˝eby rozwa˝aç, czy koncept jest na tyle atrakcyjny, ˝e wzbudzi ch´ç zakupu.
Jak powiedzieliÊmy, badania konceptów odbywaç si´ powinny
w dwóch etapach. Po pierwsze, za pomocà badaƒ jakoÊciowych, czy
to zogniskowanych wywiadów grupowych, czy indywidualnych wywiadów pog∏´bionych, przeprowadza si´ analiz´ dost´pnych wersji konceptu ze wzgl´du na wyró˝nione powy˝ej kryteria po to, ˝eby wyeliminowaç koncepty najmniej noÊne, takie, których potencja∏ rokuje produktowi najs∏abiej. Dobór respondentów do badaƒ jakoÊciowych
musi braç pod uwag´ za∏o˝enia strategii marketingowej: uwzgl´dniaç
konsumentów marek konkurencyjnych, którzy stanowià potencjalne
êród∏o rekrutacji konsumentów naszego produktu oraz musi braç
pod uwag´ konsumentów naszej starej marki, ˝eby przyczyniç si´
9
Gospodarka
do odpowiedzi na pytanie o rozmiar ryzyka kanibalizacji tej starej
marki przez nowà. Powinien tak˝e uwzgl´dniç inne segmenty populacji docelowej, które sà szczególnie istotne z perspektywy strategii marketingowej (np. m∏odych konsumentów lub konsumentów z chorobami przyz´bia).
Badania jakoÊciowe nie pozwalajà jednak na wnioskowanie statystyczne, z jakà si∏à koncept nak∏oni konsumentów do zakupu nowej
marki. Pozwalajà jednak zrozumieç s∏abe i mocne strony ró˝nych wariantów konceptu, ich trafnoÊç z punktu widzenia ró˝nych segmentów
populacji docelowej i, w rezultacie, wybraç takie wersje, które sà
z perspektywy nowego produktu najbardziej obiecujàce.
Koncept czy koncepty, które zosta∏y wy∏onione w wyniku badania jakoÊciowego jako najlepiej rokujàce, cz´sto poddaje si´ badaniu iloÊciowemu, nazywanemu testem konceptów. W takim badaniu, realizowanym na stosunkowo niewielkich próbach, umo˝liwiajàcych jed-
nak statystyczne analizy, respondentom prezentuje si´ koncepty po to,
˝eby sprawdziç te same parametry, które podlegajà ocenie w badaniach jakoÊciowych: cechy wyró˝niajàce, wiarygodnoÊç, trafnoÊç
i wa˝noÊç, atrakcyjnoÊç i intencj´ zakupu produktu. O ile jednak
w badaniach jakoÊciowych uzyskujemy odpowiedê na pytania „czy?”
i „dlaczego?”, o tyle test konceptu przyniesie odpowiedê na pytania
„na ile?”, „w jakim stopniu?”, a wi´c pozwoli zmierzyç wartoÊç konceptu. Wyniki testu konceptu na wszystkich interesujàcych wymiarach
mo˝na ponadto odnieÊç do wyników testów innych konceptów, aby
rzeczywiÊcie wiedzieç, czy mo˝e on skutecznie nak∏aniaç konsumentów do zakupu naszego produktu.
Katarzyna M. Staszyƒska – Partner i Prezes Zarzàdu
CASE Consume Attitudes & Social Enquiry
e-mail: [email protected]
Ryzyko inwestycyjne w polskiej gospodarce
Instytut Badaƒ nad Gospodarkà Rynkowà od dziesi´ciu lat bada ryzyko inwestycyjne w polskiej gospodarce. Wyniki badaƒ publikowane
sà w wydawanych co pó∏ roku raportach z cyklu „Mapa ryzyka inwestycyjnego w bran˝ach polskiej gospodarki”. W grudniu 2002 roku
zakoƒczone zosta∏y prace nad kolejnym, dwudziestym ju˝ raportem.
Raport zawiera ocen´ poziomu ryzyka inwestycji rzeczowych w ponad 170 bran˝ach przemys∏owych, ponad 90 nieprzemys∏owych i w 5
dzia∏alnoÊciach wchodzàcych w sk∏ad sektora finansowego. We
wszystkich tych grupach dzia∏alnoÊci podzielone zosta∏y na pi´ç kategorii ryzyka – poczàwszy od ma∏ego ryzyka, a skoƒczywszy na bardzo
wysokim ryzyku. W raporcie przedstawione sà tak˝e bardziej ogólne
oceny ryzyka – analiza prowadzona jest na poziomie dzia∏ów PKD
i ca∏ej gospodarki. Daje to mo˝liwoÊç szerszego spojrzenia na ryzyko
inwestycyjne w gospodarce i umo˝liwia analiz´ zmian jego poziomu
w porównaniu z poprzednimi badaniami.
Ryzyko definiuje si´ jako potencjalny stopieƒ zagro˝enia realizacji za∏o˝onych przez inwestora celów ekonomicznych. Problemem przy ocenie ryzyka jest jego niemierzalny charakter. W swoich badaniach
IBnGR wykorzystuje w∏asnà baz´ danych finansowych bran˝ opracowanà na podstawie informacji GUS, a tak˝e jakoÊciowe oceny eksperckie odzwierciedlajàce niemierzalne aspekty ryzyka inwestycyjnego.
W modelu uwzgl´dnione sà zmienne jakoÊciowe o charakterze prognostycznym, co umo˝liwia ocen´ ryzyka w przysz∏oÊci. Oznacza to,
˝e mimo i˝ w obliczeniach uwzgl´dnione sà dane finansowe dla
bran˝ z pierwszej po∏owy roku 2002, to szacunki ryzyka dotyczà
pierwszej po∏owy roku 2003. Efektem badaƒ nie jest wi´c ocena historyczna, ale szacunek na przysz∏oÊç, dzi´ki czemu ich wyniki mogà
byç i sà wykorzystywane w bankach oraz innych instytucjach finansowych do bie˝àcej wyceny ryzyka finansowego.
Najnowsze badania dajà podstaw´ do sformu∏owania tezy, ˝e ryzyko
inwestycyjne w polskiej gospodarce nadal roÊnie. Wzrost ryzyka inwestycyjnego zapoczàtkowany zosta∏ w roku 2001 i wiàza∏ si´ z poczàtkiem spowolnienia tempa wzrostu gospodarki. Od tego czasu koniunktura gospodarcza nie poprawi∏a si´ w znaczàcy sposób, nie by∏o wi´c bodêców do obni˝enia si´ ryzyka. Oznaki o˝ywienia gospodarczego pojawiajàce si´ nieregularnie w trzecim i czwartym kwartale 2002 roku dajà podstawy do przypuszczeƒ, ˝e ryzyko inwestycyjne
w drugiej po∏owie 2003 roku b´dzie nieco ni˝sze ni˝ obecnie.
Patrzàc z perspektywy historycznej, ryzyko inwestycyjne jest obecnie,
mimo wzrostu w ostatnim okresie, stosunkowo niskie. Na poczàtku lat
10
dziewi´çdziesiàtych polska gospodarka by∏a w pierwszej fazie transformacji – reformy strukturalne nie by∏y zaawansowane, sektor prywatny s∏abo rozwini´ty, efektywnoÊç procesów rynkowych niewielka.
Ponadto stabilnoÊç polityczna i gospodarcza Polski by∏a dla inwestorów wielkà niewiadomà. W sumie czynniki te powodowa∏y, ˝e ryzyko
dla inwestorów by∏o du˝e. W miar´ post´pu transformacji, ros∏o zaufanie inwestorów do polskiej gospodarki. Poprawia∏a si´ tez efektywnoÊç dzia∏ania przedsi´biorstw i ca∏ych bran˝. W efekcie ryzyko inwestycyjne znaczàco spad∏o. Tendencja spadkowa zosta∏a zahamowana dwa razy. Po raz pierwszy, na krótko, przy okazji kryzysu rosyjskiego, a po raz drugi we wspomnianym ju˝ roku 2001 w zwiàzku z dekoniunkturà makroekonomicznà. Jednak d∏ugookresowo mo˝emy
nadal mówiç o spadku ryzyka inwestycyjnego w polskiej gospodarce,
który od czasu do czasu jest zak∏ócany dzia∏aniem czynników krótkotrwa∏ych.
Obecnie ryzyko inwestycyjne roÊnie szybciej w przemyÊle ni˝ poza nim. Tak wi´c obserwowana ju˝ wczeÊniej prawid∏owoÊç, polegajàca na tym, ˝e ryzyko w przemyÊle jest wy˝sze ni˝ w us∏ugach, sta∏a
si´ jeszcze bardziej wyraêna. Potwierdzi∏o si´ tak˝e, ˝e wi´ksze ryzyko
inwestycyjne cechuje bran˝e niezrestrukturyzowane i pozostajàce
w r´kach paƒstwa, natomiast ma∏e ryzyko przypisane jest z regu∏y
do dzia∏alnoÊci zreformowanych, nale˝àcych w wi´kszoÊci do kapita∏u prywatnego. Tak wi´c obserwowane w roku 2002 spowolnienie
procesów przekszta∏ceƒ w∏asnoÊciowych w gospodarce jest dodatkowym czynnikiem sprzyjajàcym wzrostowi ryzyka.
DoÊwiadczenie Instytutu pozwala te˝ postawiç tez´, ˝e mniejsze ryzyko cechuje z regu∏y bran˝e niewielkie, o niedu˝ych przychodach, które cz´sto sà dzia∏alnoÊciami o charakterze niszowym. Takie bran˝e
pozwalajà firmom na generowanie wysokich zysków i szybkie zwi´kszanie sprzeda˝y. Niski poziom ryzyka w dzia∏alnoÊciach niszowych
nie jest trwa∏y – ryzyko z regu∏y roÊnie wraz z nap∏ywem do bran˝y nowych firm i wzrostem poziomu konkurencji. Natomiast w przypadku
du˝ych bran˝, których przychody sà znaczne, zazwyczaj mamy do czynienia z wysokim ryzykiem. Przyk∏adem mogà byç bran˝e nale˝àce
do przemys∏u maszynowego czy stalowego. OczywiÊcie od tej regu∏y,
tak jak od ka˝dej innej zdarzajà si´ wyjàtki.
W przemyÊle, w roku 2003, najwi´kszy wzrost ryzyka nastàpi∏ w produkcji maszyn biurowych i komputerów, produkcji wyrobów tytoniowych,
produkcji pojazdów mechanicznych, produkcji pozosta∏ego sprz´tu
transportowego oraz produkcji odzie˝y. W dwóch dzia∏ach przemys∏owych nastàpi∏ natomiast spadek ryzyka. Zjawisko to mia∏o miejsce
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Gospodarka
Bran˝e przemys∏owe o najni˝szym i najwy˝szym ryzyku inwestycyjnym
KolejnoÊç Nr EKD
Nazwa bran˝y
MA¸E RYZYKO
1
21.25
Produkcja pozosta∏ych wyrobów z papieru
2
37.20
Zagospodarowanie niemetalowych
odpadów i wyrobów wybrakowanych
3
24.42
Produkcja preparatów farmaceutycznych
4
15.89
Produkcja pozosta∏ych artyku∏ów spo˝ywczych
5
40.10
Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej
BARDZO WYSOKIE RYZYKO
169
10.10
Górnictwo i wzbogacanie w´gla kamiennego
170
35.20
Produkcja lokomotyw kolejowych
i tramwajowych oraz taboru kolejowego
171
35.30
Produkcja statków powietrznych i kosmicznych
172
27.52
Odlewnictwo staliwa
173
29.54
Produkcja maszyn dla przemys∏u
w∏ókienniczego, odzie˝owego i skórzanego
èród∏o: IBnGR
Bran˝e nieprzemys∏owe o najni˝szym i najwy˝szym ryzyku inwestycyjnym
KolejnoÊç Nr EKD
Nazwa bran˝y
MA¸E RYZYKO
1
52.45
Sprzeda˝ detal. sprz´tu gosp. domowego
oraz artyku∏ów radiowo-telewizyjnych
2
52.12
Pozosta∏a sprzeda˝ detaliczna
w nie wyspecjalizowanych sklepach
3
65.23
Pozosta∏e poÊrednictwo finansowe
4
52.47
Sprzeda˝ detaliczna ksià˝ek, gazet
i artyku∏ów piÊmiennych
5
51.38
Nie wyspecjalizowana sprzed. hurtowa
˝ywnoÊci, napojów i wyr. tytoniowych
BARDZO WYSOKIE RYZYKO
88
45.25
Specjalistyczne prace budowlane
89
45.50
Wynajem sprz´tu budowlanego i burzàcego
90
45.34
Wykonywanie pozosta∏ych instalacji budowlanych
91
45.24
Budowa obiektów in˝ynierii wodnej
92
92.11
Produkcja filmów i nagraƒ video
èród∏o: IBnGR
w przypadku produkcji sprz´tu i aparatury radiowej, telewizyjnej i telekomunikacyjnej oraz poboru, oczyszczania i rozprowadzania wody.
Nadal stosunkowo niskie ryzyko utrzymuje si´ w wi´kszoÊci bran˝
nale˝àcych do przemys∏u spo˝ywczego (z wyjàtkiem przemys∏u spirytusowego i cukrownictwa) oraz w poligrafii, chocia˝ w tym dziale ryzyko nieco wzros∏o w porównaniu z poprzednimi rankingami.
Poza przemys∏em wzrost poziomu ryzyka dotyczy przede wszystkim
takich dzia∏alnoÊci jak odprowadzanie Êcieków i wywóz Êmieci,
prowadzenie prac badawczo-rozwojowych, dzia∏alnoÊç zwiàzana
z rekreacjà, kulturà i sportem czy prowadzenie hoteli i restauracji.
Bardzo wysokie ryzyko od ponad roku utrzymuje si´ w budownictwie, a nieco tylko mniejsze w transporcie. Spadek ryzyka nastàpi∏
natomiast w sprzeda˝y i naprawie pojazdów mechanicznych
i sprzeda˝y paliw. Ten sektor znalaz∏ si´ w klasie ma∏ego ryzyka razem z pozosta∏ym poÊrednictwem finansowym (m.in. leasing)
i handlem detalicznym.
W bardziej szczegó∏owym rankingu bran˝owym, który jest cz´Êcià
raportu cieszàcà si´ najwi´kszym zainteresowaniem odbiorców,
nastàpi∏y wi´ksze ni˝ mia∏o to miejsce w przesz∏oÊci przetasowania.
W bran˝ach przemys∏owych liderem jest bran˝a zwiàzana z produkcjà pozosta∏ych wyrobów z papieru (np. etykietek, filtrów papierowych), a na drugim miejscu znalaz∏o si´ zagospodarowywanie niemetalowych odpadów. Dzia∏alnoÊci, które pó∏ roku wczeÊniej by∏y na czele rankingu, obecnie znajdujà si´ na dalszych pozycjach.
fik´ sektora finansowego, w jego przypadku zosta∏a zastosowana
inna metoda oceny ryzyka ni˝ w pozosta∏ych dzia∏alnoÊciach. Ryzyko szacowane jest tutaj na podstawie eksperckich ocen uwzgl´dniajàcych najwa˝niejsze wskaêniki ekonomiczne bran˝.
Ryzyko inwestycyjne w sektorze finansowym jest ocenione ni˝ej ni˝
w pozosta∏ej cz´Êci gospodarki, czego efektem jest brak klasy bardzo wysokiego ryzyka w tym sektorze. Wyniki najnowszych badaƒ
wskazujà jednak tak˝e w tym obszarze gospodarki na wzrost ryzyka- dotyczy to przede wszystkim dzia∏alnoÊci biur i domów maklerskich. Sektor bankowy, który decyduje o obliczu polskiego sektora
finansowego (przypada na niego oko∏o 90% aktywów sektora) nale˝y do grupy Êredniego ryzyka, ale poziom ryzyka jest tu bardzo
zró˝nicowany.
Obserwacje Instytutu wskazujà na to, ˝e w polskiej gospodarce istniejà dzia∏alnoÊci, które sà trwale obarczone bardzo wysokim lub
bardzo niskim ryzykiem inwestycyjnym. Obie grupy sà doÊç stabilne, ale grup´ wysokiego ryzyka opuÊciç nieco trudniej. Istniejà
bran˝e, które od kilku lat nie opuszczajà ostatniej dziesiàtki rankingu (np. górnictwo w´gla kamiennego czy wynajem sprz´tu budowlanego). Sytuacja taka jest wynikiem utrzymujàcych si´ z∏ych
wskaêników finansowych w tych bran˝ach, a cz´sto tak˝e braku
niezb´dnej restrukturyzacji.
Podobne zmiany dokona∏y si´ w bran˝ach nieprzemys∏owych. Tu
na pozycj´ lidera awansowa∏a sprzeda˝ detaliczna sprz´tu gospodarstwa domowego oraz artyku∏ów radiowo-telewizyjnych. W czo∏ówce znajdujà si´ tak˝e pozosta∏e poÊrednictwo finansowe
i sprzeda˝ detaliczna ksià˝ek, gazet i artyku∏ów piÊmiennych. Nieco bardziej stabilne sà bran˝e obarczone bardzo wysokim ryzykiem. Dotyczy to zarówno przemys∏u jak i us∏ug. W pierwszej grupie sà to przede wszystkim bran˝e górnicze i hutnicze, a tak˝e
zwiàzane z przemys∏em maszynowym, a w drugiej grupie bran˝e
budowlane i transportowe.
Od dwóch lat Instytut szacuje te˝ ryzyko inwestycyjne w sektorze finansowym. Analizie poddanych jest pi´ç dzia∏alnoÊci – bankowoÊç, ubezpieczenia na ˝ycie, pozosta∏e ubezpieczenia, leasing
oraz dzia∏alnoÊç biur i domów maklerskich. Ze wzgl´du na specy-
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Bran˝owe ryzyko inwestycyjne szacowane przez IBnGR jest ryzykiem uÊrednionym. Inaczej byç nie mo˝e, gdy˝ w przeciwnym wypadku wymaga∏oby to ju˝ osobnej oceny ryzyka w odniesieniu
do wszystkich przedsi´biorstw dzia∏ajàcych w bran˝y. Analizujàc ryzyko bran˝owe pami´taç nale˝y, ˝e w ka˝dej bran˝y jest ono zró˝nicowane. W bran˝ach ocenionych jako ma∏o ryzykowne, funkcjonujà te˝ firmy s∏abe, w przypadku których lokowanie kapita∏u wià˝e si´ z du˝ym ryzykiem. Podobnie w bran˝ach obarczonych du˝ym
ryzykiem istniejà przedsi´biorstwa dobrze radzàce sobie na rynku.
Zró˝nicowanie ryzyka wewnàtrz bran˝ jest wi´c konsekwencjà zró˝nicowania sytuacji firm w bran˝ach. Dlatego analiza ryzyka bran˝owego jest dopiero pierwszym krokiem, po którym zawsze powinna nastàpiç analiza konkretnego przypadku.
Marcin Peterlik,
Instytut Badaƒ nad Gospodarkà Rynkowà,
tel. (22) 651 86 60 lub 61, e-mail: [email protected]
11
Artyku∏ sponsorowany
Nowe prawo dewizowe – komentarz
Prawo dewizowe rozumiane jako dziedzina prawa, która reguluje
zasady posiadania i pos∏ugiwania si´ w obrocie obcymi walutami,
dewizami oraz innymi wartoÊciami uwa˝anymi za dewizowe (np.
metalami szlachetnymi), wcale nie jest wymys∏em „czasów powojennych”, który dziwnym trafem osta∏ si´ do dziÊ i tylko niepotrzebnie psuje krew porzàdnym ludziom. Ten dzia∏ prawa ma racj´ bytu zarówno w gospodarce nakazowej, centralnie sterowanej, jak
i w gospodarce wolnorynkowej. OczywiÊcie w obu sytuacjach pozycja i charakter prawa dewizowego sà zdecydowanie ró˝ne.
W okresie po drugiej wojnie Êwiatowej praktycznie we wszystkich
krajach wprowadzono mniej lub bardziej daleko idàce ograniczenia obrotu dewizowego. W miar´ stabilizowania si´ sytuacji gospodarczej ograniczenia te by∏y stopniowo znoszone. W Polsce reglamentacja dewizowa – czasami bardzo ostra (w latach pi´çdziesiàtych grozi∏a kara Êmierci za niezg∏oszenie w∏adzom posiadania
walut obcych!), czasami ∏agodniejsza – utrzyma∏a si´ praktycznie
do koƒca lat osiemdziesiàtych. Wraz ze zmianà ustroju, likwidacjà
monopolu paƒstwa w handlu zagranicznym konieczna by∏a liberalizacja prawa dewizowego. Choç ustawa z 15 lutego 1989 roku
dumnie odwo∏ywa∏a si´ do zasady „co nie jest zakazane, jest dozwolone”, w dalszym ciàgu utrzymywa∏a relatywnie du˝y zakres reglamentacji. By∏o to uzasadnione nienajlepszà – ∏agodnie rzecz
okreÊlajàc – sytuacjà gospodarczà naszego kraju. Niektórzy z nas
pami´tajà zapewne sterty papierów przynoszonych do banku, aby
udokumentowaç koniecznoÊç wys∏ania za granic´ nawet najmniejszej kwoty, drobiazgowe rozliczanie delegacji zagranicznych –
udowadnianie, ˝e pobyt za granicà trwa∏ 3 dni 8 godzin i 15 minut a nie tylko 7 godzin i 55 minut...
To wszystko ju˝ za nami. Obowiàzujàca od 1 paêdziernika 2002
roku ustawa Prawo dewizowe poddaje reglamentacji niewielki ju˝
fragment obrotu dewizowego.
Nowa ustawa zawiera kilka generalnych ograniczeƒ, obowiàzujàcych zawsze i wobec ka˝dego. Sà to przede wszystkim:
• obowiàzek posiadania zezwolenia na wywóz za granic´ Êrodków
pieni´˝nych w kwocie przekraczajàcej równowartoÊç 10.000 euro; zaÊwiadczenie takie mo˝e wydaç bank, o ile Êrodki te pochodzà z rachunku bankowego lub zosta∏y zakupione za Êrodki pochodzàce z rachunku bankowego,
• obowiàzek dokonywania przekazów za granic´ lub rozliczeƒ
z nierezydentami1 w kraju za poÊrednictwem banków, o ile kwota transakcji przekracza równowartoÊç 10.000 euro,
• obowiàzek ustalania i przyjmowania nale˝noÊci od nierezydentów w walucie polskiej lub w walutach wymienialnych.
Za waluty wymienialne uwa˝a si´ waluty spe∏niajàce wymagania
art. VIII statutu Mi´dzynarodowego Funduszu Walutowego. Prezes
Narodowego Banku Polskiego opublikowa∏ w Monitorze Polskim
1
2
12
nr 42 z 2002 roku wykaz 122 walut. Praktycznie jednak bank mo˝e przyjmowaç p∏atnoÊci na rzecz swoich klientów tylko w tych walutach w jakich utrzymuje swoje rachunki nostro w bankach – korespondentach. Sà to waluty notowane w tabeli kursowej banku.
Natomiast dokonanie p∏atnoÊci za granic´ jest mo˝liwe w ka˝dej
walucie, nie tylko tej notowanej w naszej tabeli, choç jest to bardziej skomplikowane i na ogó∏ d∏u˝ej trwa.
Nowa ustawa wprowadza poj´cie krajów trzecich, czyli krajów nie
nale˝àcych do Unii Europejskiej i zrównanych z krajami Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Organizacji Wspó∏pracy
Gospodarczej i Rozwoju (OECD). W obrocie dewizowym z tymi
krajami nie ma ˝adnych ograniczeƒ. Niewielkie ograniczenia pozosta∏y w stosunku do krajów trzecich (cz´Êç z nich zosta∏a zniesiona w stosunku do tych krajów trzecich, z którymi wià˝à Polsk´ umowy o wzajemnej ochronie i popieraniu inwestycji). Ograniczenia te
dotyczà tzw. „obrotu kapita∏owego”, czyli posiadania rachunku
w banku za granicà, zaciàgania i udzielania kredytów i po˝yczek,
operacji na papierach wartoÊciowych, itp.
Dokonywanie przekazów za granic´ wymaga dope∏nienia pewnych formalnoÊci. Przede wszystkim zleceniodawca takiego przekazu musi podaç bankowi tytu∏ prawny, w zwiàzku z którym nast´puje przekaz. Na tej podstawie bank ocenia, czy podany tytu∏ wymaga indywidualnego zezwolenia dewizowego, a jeÊli tak, zleceniodawca musi takie zezwolenie przedstawiç. Ponadto, jeÊli kwota
przekracza równowartoÊç 10.000 euro, musi dodatkowo przedstawiç dokument potwierdzajàcy wskazany tytu∏. Jaki to ma byç dokument? Na to pytanie nie ma prostej odpowiedzi. Wszystko zale˝y
od tytu∏u p∏atnoÊci. Najcz´Êciej mamy do czynienia z zap∏atà za towar lub us∏ugi, wi´c dokumentem ˝àdanym przez bank jest faktura. Ale mo˝e to równie˝ byç umowa, potwierdzenie zamówienia,
nota ksi´gowa. OczywiÊcie sà sytuacje, kiedy klient nie mo˝e
przed∏o˝yç wymaganego dokumentu. Bank mo˝e wykonaç przekaz, pod warunkiem, ˝e klient pisemnie wyjaÊni, dlaczego nie mo˝e okazaç dokumentu i zobowià˝e si´ do jego przedstawienia
w banku niezw∏ocznie po uzyskaniu, nie póêniej jednak ni˝ w terminie 3 miesi´cy od dokonania przekazu.
Ponadto, jeÊli przekaz za granic´ zwiàzany jest z dochodem lub
przychodem nierezydenta podlegajàcym w Polsce obowiàzkowi
podatkowemu, dokonanie przekazu jest mo˝liwe po przedstawieniu w banku zaÊwiadczenia z urz´du skarbowego o wygaÊni´ciu
zobowiàzania podatkowego. Takie sytuacje, kiedy nierezydent sam
musi rozliczyç si´ z urz´dem skarbowym, wyst´pujà w praktyce niezmiernie rzadko. Najcz´Êciej podatek lub zaliczka na podatek pobierane sà za poÊrednictwem rezydenta2 pe∏niàcego rol´ inkasenta lub p∏atnika. W takim wypadku wystarczy jego oÊwiadczenie
o obliczeniu i pobraniu podatku lub zaliczki na podatek, a jeÊli mi-
Nierezydentem mo˝e byç osoba fizyczna majàca miejsce zamieszkania za granicà oraz osoby prane majàce siedzib´ za granicà.
Rezydentem mo˝e byç osoba fizyczna majàca miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne majàce siedzib´ w kraju.
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Artyku∏ sponsorowany
nà∏ ju˝ termin ich p∏atnoÊci dodatkowo dowód wp∏aty na rachunek
urz´du skarbowego. Najcz´Êciej jednak terminy p∏atnoÊci up∏ywajà w nast´pnym miesiàcu po dokonaniu p∏atnoÊci.
Na wszystkich, którzy dokonujà obrotu dewizowego z zagranicà
cià˝à pewne obowiàzki informacyjne. Jest to obowiàzek przekazywania do NBP danych niezb´dnych do sporzàdzenia bilansu p∏atniczego i bilansu nale˝noÊci oraz zobowiàzaƒ paƒstwa. Sposób,
zakres i terminy przekazywania tych informacji okreÊla rozporzàdzenie Rady Ministrów.
Na zakoƒczenie o jeszcze jednej zmianie. Bankom przyby∏ konkurent na rynku wymiany walut. Od 01.10.2002 r. przedsi´biorstwa
mogà korzystaç z us∏ug kantorów, choç wartoÊç kupna lub sprzeda˝y zagranicznych Êrodków p∏atniczych w ramach jednej umowy
nie mo˝e przekroczyç 20.000 euro.
JeÊli w dalszym ciàgu nowe Prawo dewizowe jest dla Paƒstwa niejasne lub budzi jakiekolwiek wàtpliwoÊci, pracownicy naszego zespo∏u sà do dyspozycji.
Akty prawne regulujàce obszar „Prawa dewizowego”
1. Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 141
poz. 1178).
2. Rozporzàdzenie Ministra Finansów z dnia 3 wrzeÊnia 2002 r.
w sprawie ogólnych zezwoleƒ dewizowych.
3. Rozporzàdzenie Ministra Finansów z dnia 3 wrzeÊnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych i organizacyjnych prowadze-
nia dzia∏alnoÊci kantorowej, szczegó∏owego sposobu prowadzenia ewidencji i wydawania dowodów kupna i sprzeda˝y wartoÊci dewizowych oraz wzoru wniosku o udzielenie zezwolenia
na prowadzenie dzia∏alnoÊci kantorowej.
4. Rozporzàdzenie Ministra Finansów z dnia 3 wrzeÊnia 2002 r.
w sprawie trybu wykonywania przez Narodowy Bank Polski kontroli okreÊlonej w przepisach ustawy – Prawo dewizowe.
5. Rozporzàdzenie Ministra Finansów z dnia 16 wrzeÊnia 2002 r.
w sprawie sposobu dokonywania potwierdzenia przywozu
do kraju oraz wywozu za granic´ wartoÊci dewizowych lub krajowych Êrodków p∏atniczych oraz wykazu dokumentów potwierdzajàcych uprawnienie do wywozu.
6. Rozporzàdzenie Ministra Finansów z dnia 6 wrzeÊnia 2002 r.
w sprawie sposobu wysy∏ania za granic´ wartoÊci dewizowych
lub krajowych Êrodków p∏atniczych oraz wykazu dokumentów
potwierdzajàcych uprawnienie do wys∏ania.
7. Rozporzàdzenie Ministra Finansów z dnia 3 wrzeÊnia 2002 r.
w sprawie ogólnych zezwoleƒ dewizowych.
8. Obwieszczenie Prezesa Narodowego Polskiego z dnia 17 wrzeÊnia 2002 r. w sprawie og∏oszenia wykazu walut wymienialnych.
(M. P. z dnia 24 wrzeÊnia 2002 r.)
Andrzej P. Obara,
Departament Finansowania Handlu
BPH PBK S. A., tel.: (022) 531 8986
Walutami wymienialnymi wed∏ug Obwieszczenia Prezesa Narodowego Polskiego z dnia 17 wrzeÊnia 2002 r. w sprawie og∏oszenia
wykazu walut wymienialnych sà nast´pujàce waluty obce:
Nazwa waluty
Skrót
Nazwa waluty
Skrót
Nazwa waluty
Skrót
Nazwa waluty
Skrót
korona czeska
CZK peso urugwajskie
UYU
balboa
PAB
dolar namibijski
NAD
korona duƒska
DKK pula
BWP
bat
THB dolar nowozelandzki
NZD
korona islandzka
ISK
quetzal
GTQ
boliwar
VEB
dolar singapurski
SGD
korona norweska
NOK rand
ZAR
boliwiano
BOB dolar Trinidad i Tobago TTD
korona s∏owacka
SKK
real brazylijski
BRL
cedi
GHC dolar wschodniokaraibski XCD
korona szwedzka
SEK
rial jemeƒski
YER
CFA FRANC BCEAO
XOF dolar Wysp Salomona
SBD
kuna
HRK rial katarski
QAR
CFA FRANC BEAC
XAF
dolar zimbabwe
ZWD
kwacha
MWK rial omaƒski
OMR
colon
SVC dram armeƒski
AMD
kwacha
ZMK rial saudyjski
SAR
colon kostarykaƒski
CRC euro
EUR
lari
GEL riel
KHR
cordoba oro
NIO forint
HUF
lej
MDL ringgit malezyjski
MYR
dalasi
GMD frank d˝ibuti
DJF
lej
ROL rubel
RUB
denar
MKD frank gwinejski
GNF
lempira
HNL rubel bia∏oruski
BYR
dinar algierski
DZD frank komorski
KMF
leone
SLL
rupia
IDR
dinar bahrajski
BHD frank kongijski
CDF
lew
BGN rupia indyjska
INR
dinar jordaƒski
JOD frank malgaski
MGF
lilangeni
SLZ
rupia mauritius
MUR
dinar kuwejcki
KWD frank rwandyjski
RWF
lir maltaƒski
MTL rupia nepalska
NPR
dinar tunezyjski
TND frank szwajcarski
CHF
lir turecki
TRL
rupia pakistaƒska
PKR
dirham marokaƒski
MAD funt cypryjski
CYP
lit litewski
LTL
rupia seszelska
SCR
dirham ZEA
AED funt libaƒski
LBP
loti
LSL
rupia Sri Lanka
LKR
dolar amerykaƒski
USD funt szterling
GBP
∏at
LVL
som
KGS
dolar australijski
AUD gourde
HTG
nowy dinar
YUM szyling kenijski
KES
dolar bahamski
BSD guarani
PYG
nowy szekel izraelski
ILS
szyling tanzaƒski
TZS
dolar barbados
BBD gulden antylski holenderski ANG
nuevo sol
PEN szyling ugandyjski
UGX
dolar belize
BZD gulden aruba
AWG
ougiya
MRO taka
BDT
dolar brunei
BND gulden surinamski
SRG
pa’anga
TOP tala
WST
dolar fid˝i
FJD
hrywna
UAH
peso argetyƒskie
ARS
tenge
KZT
dolar gujaƒski
GYD jen
JPY
peso chilijskie
CLP
tolar
SIT
dolar hong kong
HKD juan renminbi
CNY
peso dominikaƒskie
DOP tugrik
MNT
dolar jamajka
JMD kina
PGK
peso filipiƒskie
PHP vatu
VUV
dolar kanadyjski
CAD korona
EEK
peso meksykaƒskie
MXN won
KRW
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
13
Prawo europejskie
Agent handlowy
w krajach Unii Europejskiej
Polscy przedsi´biorcy powinni umieç skorzystaç z dobrodziejstw jakie niesie ze sobà Europejski Wspólny Rynek. Rynek ten zosta∏
stworzony dla firm, które nie bojà si´ prowadziç dzia∏alnoÊci
za granicà. Wielu przedsi´biorców rozpoczynajàc sprzeda˝ towarów na eksport staje przed trudnà decyzjà wyboru najlepszej strategii ich wprowadzenia na obcy rynek. W przypadku ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstw decyzja jest szczególnie trudna.
W jaki sposób mo˝na wprowadziç swoje towary na zagraniczny rynek?
Polscy eksporterzy majà do wyboru szereg strategii, wprowadzania
swoich towarów na obcy rynek. Wybór odpowiedniej zale˝y od rodzaju oferowanego towaru, wielkoÊci eksportera, rodzaju klientów
do których kieruje swojà ofert´ itp. Wybór jednego z prezentowanych ni˝ej sposobów dystrybucji pociàga za sobà okreÊlone konsekwencje prawne.
Strategia 1. BezpoÊrednia sprzeda˝ do klientów.
Przyk∏ad: X, znany polski wytwórca sprz´tu muzycznego, sprzedaje
fortepian paƒstwu Y mieszkajàcym w Holandii. Paƒstwo Y z∏o˝yli
zamówienie na instrument przez Internet.
Ten sposób dzia∏ania ma najcz´Êciej zastosowanie w przypadku
sprzeda˝y du˝ych partii towarów (np. do sieci supermarketów),
bàdê specjalistycznych produktów adresowanych do wàskiej grupy
odbiorców. Polski eksporter jest obcià˝ony wszystkimi formalnoÊciami celnymi (wywóz, przywóz), podatkowymi oraz procedurami
zwiàzanymi z dopuszczeniem towaru do obrotu (co jest szczególnie k∏opotliwe). Przedsi´biorca ten odpowiada wobec odbiorców
towaru za jego wady (r´kojmia, gwarancja) oraz szkody przez niego wywo∏ane (przepisy o odpowiedzialnoÊci za produkt niebezpieczny). Przy sprzeda˝y bezpoÊredniej istotny jest du˝y koszt dotarcia z ofertà do klientów. W razie jakiegokolwiek sporu zwiàzanego
z towarem bardzo trudne jest dochodzenie roszczeƒ od sprzedawcy co mo˝e skutecznie odstraszyç potencjalnych klientów.
Strategia 2. Korzystanie z us∏ug agenta handlowego.
Przyk∏ad: X, znany polski wytwórca sprz´tu muzycznego, sprzedaje
swoje produkty do sklepów muzycznych w Niemczech za poÊrednictwem agenta handlowego którym jest Hans K, niemiecki obywatel pochodzenia polskiego.
Skorzystanie z us∏ug agenta handlowego jest cz´sto najlepszym
sposobem rozpocz´cia aktywnej polityki sprzeda˝y na obcym rynku. Wybór tej metody pociàga za sobà koniecznoÊç zawarcia odpowiedniej umowy o charakterze cywilnoprawnym (umowy agencyjnej). Agent handlowy jest najcz´Êciej obywatelem paƒstwa obcego. Takie rozwiàzanie jest dla polskiego eksportera korzystne.
Do zawarcie umowy agencyjnej nie jest konieczna znajomoÊç zagranicznych przepisów prawa pracy, ubezpieczeƒ spo∏ecznych,
przechodzenia procedur zwiàzanych z uzyskiwaniem zezwolenia
na pobyt itp.
Strategia 3 Otwarcie przedstawicielstwa.
14
Przyk∏ad: X, znany polski wytwórca sprz´tu muzycznego, otwiera
w Szwecji przedstawicielstwo, którego celem jest promocja wÊród
Szwedzkich klientów produkowanych w Polsce fortepianów.
Otwarcie przedstawicielstwa jest du˝o kosztowniejsze ni˝ korzystanie z us∏ug miejscowych poÊredników. Polski przedsi´biorca tworzàc przedstawicielstwo musi znaç obowiàzujàce w danym kraju
przepisy dotyczàce dzia∏ania tego typu podmiotów (np. ograniczenia co do zakresu dzia∏alnoÊci), przejÊç wszelkie formalnoÊci zwiàzane z zatrudnianiem miejscowych pracowników lub uzyskaniem
zezwoleƒ na prac´ dla Polaków. Do tego dochodzi obowiàzek znalezienia odpowiedniego lokalu na siedzib´. Polska firma zyskuje
za to lepszà wiedz´ o miejscowych warunkach i popycie na oferowane produkty. Otwarcie przedstawicielstwa mo˝e stanowiç wst´p
do wi´kszego zaanga˝owania w obcym kraju (otwarcia filii).
Strategia 4 Otwarcie oddzia∏u (filii).
Przyk∏ad: X, znany polski wytwórca sprz´tu muzycznego, zak∏ada
w Niemczech spó∏k´ Polfortepian GmbH której przedmiotem dzia∏ania jest sprzeda˝ produkowanych w Polsce fortepianów, a w przysz∏oÊci ich produkcja na terenie Niemiec.
Otwarcie filii bàdê przekszta∏cenie miejscowego podmiotu w fili´
(zakup udzia∏ów w spó∏ce) wymaga zaanga˝owania du˝ych Êrodków finansowych (cena udzia∏ów, wniesienia aportu), znajomoÊci
miejscowych przepisów dotyczàcych prawa handlowego (spó∏ek),
prawa pracy, ubezpieczeƒ spo∏ecznych, przepisów podatkowych
oraz regulacji zwiàzanych z zatrudnianiem cudzoziemców. Utworzenie oddzia∏u (np. w formie spó∏ki z ograniczonà odpowiedzialnoÊcià) nie pociàga za sobà znaczàcych u∏atwieƒ w uzyskaniu zezwolenia na prac´ dla polskich obywateli. W przypadku filii k∏opotliwe jest równie˝ zakoƒczenie prowadzonej dzia∏alnoÊci (koniecznoÊç przeprowadzenia likwidacji bàdê sprzeda˝y udzia∏ów).
Czy korzystanie z us∏ug agentów handlowych jest korzystne?
Istnieje kilka powodów dla których warto korzystaç z us∏ug agentów handlowych. Po pierwsze jest to stosunkowo tanie. Agenci
handlowi dzia∏ajà jako niezale˝ni przedsi´biorcy i nie sà zatrudniani przez zleceniodawców. Nie trzeba im p∏aciç pensji (ich wynagrodzenie- prowizja zale˝y od wielkoÊci sprzeda˝y). Agenci, przewa˝nie obywatele krajów w których dzia∏ajà, znajà lokalny rynek, jego
specyfik´ i j´zyk transakcji (co w przypadku niektórych krajów Unii
Europejskiej ma istotne znaczenie). Agenci przyjmujà na siebie
cz´sto koszt promocji sprzedawanego towaru, znalezienia nowych
klientów i sà pomocni w uzyskaniu informacji o wymogach prawnych zwiàzanych z dopuszczeniem danego towaru do obrotu.
OczywiÊcie korzystnie z us∏ug agentów niesie równie˝ zagro˝enia.
Wybór nieodpowiedniej osoby jako agenta mo˝e byç trudny
do skorygowania. Zdarza si´, ˝e agenci handlowi wykorzystujà
niewiedz´ polskich firm wymuszajàc na nich przyznanie klauzuli
wy∏àcznoÊci. Po pewnym czasie, kiedy eksportowany produkt odnosi sukces rynkowy tego typu klauzula mo˝e stanowiç przeszkod´
w rozwoju sprzeda˝y. Brak odpowiednich zapisów w umowie agencyjnej mo˝e powodowaç, ˝e prowadzona przez agenta dzia∏alnoÊç
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Prawo europejskie
nie jest zgodna ze strategià sprzeda˝y wybranà przez polskà firm´
(np. agent sprzedaje supermarketom perfumy, które powinny trafiaç jedynie do ekskluzywnych butików).
Zawarcie umowy agencyjnej jest sprawà powa˝nà i warto znaç
przepisy obowiàzujàce w tej dziedzinie. Przygotowujàc si´ do zawarcia umowy z agentem warto skorzystaç z porady miejscowego
prawnika. Nie nale˝y korzystaç z us∏ug zagranicznych poÊredników
bez zawarcia pisemnej umowy agencyjnej. Nie powinno si´ stosowaç gotowych wzorów takich umów (np. dost´pnych w Internecie).
Wzory takie nie zabezpieczajà w dostatecznym stopniu interesu
osób korzystajàcych z us∏ug agentów handlowych.
Obwiàzujàce w Europie przepisy dotyczàce agentów handlowych
(a) Stosunek przepisów prawa europejskiego do przepisów prawa
krajowego.
Zawierajàc umow´ z zagranicznym agentem handlowym nale˝y
zapoznaç si´ z odpowiednimi przepisami prawa europejskiego
(ustanowionymi na poziomie Wspólnot Europejskich) i przepisami
krajowymi (ustanowionymi na poziomie paƒstw cz∏onkowskich).
Do agentów handlowych odnoszà si´ dwa typy regulacji prawa europejskiego. Przepisy dyrektywy 64/224/EEC ustanawiajà swobod´ wykonywania przez agentów zawodu na terenie ca∏ej Unii (np.
niemiecki agent handlowy mo˝e dzia∏aç w Hiszpanii). Inne przepisy (omówione ni˝ej) regulujà form´ umowy agencyjnej, i wynikajàce z niej uprawnienia stron.
Dyrektywa z dnia 18 grudnia 1986 r. w sprawie koordynacji
przepisów Paƒstw Cz∏onkowskich dotyczàcych agentów handlowych dzia∏ajàcych na zasadzie samozatrudnienia (opublikowana w Dzienniku Urz´dowym Wspólnot Europejskich O. J.
328 z dnia 31.12.1986) reguluje zagadnienia zwiàzane z formà umowy agencyjnej, podstawowymi obowiàzkami agenta,
jego wynagrodzeniem, oraz rozwiàzaniem zawartej z nim
umowy. Pozosta∏e kwestie uregulowane sà w prawie krajowym.
Istnienie przepisów Wspólnotowych nie oznacza bowiem uchylenia przepisów krajowych dotyczàcych agentów handlowych.
Wr´cz przeciwnie – omawiana dyrektywa jest adresowana do Paƒstw Cz∏onkowskich, które muszà przyjàç w swoim
prawie przepisy odpowiadajàce jej treÊci. Dyrektywa stanowi
niejako jàdro wszystkich krajowych regulacji dotyczàcych
agentów handlowych. ZnajomoÊç dyrektywy pozwala na zrozumienie przepisów obowiàzujàcych w poszczególnych krajach
cz∏onkowskich.
Dyrektywa 86/653/EEC wskazuje które z jej przepisów (tak˝e przepisów prawa krajowego wydanych na ich podstawie) majà charakter bezwzgl´dnie obowiàzujàcy, tzn. nie mogà byç zmieniane przez
strony umowy. Pozosta∏e przepisy mogà byç przez nie modyfikowane. Je˝eli jednak dane zagadnienie (np. okres wypowiedzenia) nie
jest uregulowany w umowie agencyjnej, to w to miejsce stosuje si´
odpowiednie przepisy wydane na podstawie dyrektywy. Cz´Êç regulacji dyrektywy i wydanych na jej podstawie przepisów mo˝e byç
zmieniana przez strony umowy wy∏àcznie na korzyÊç agenta handlowego.
Informacji o krajowych regulacjach dotyczàcych agentów handlowych oraz pomocy w znalezieniu odpowiednich dokumentów
udziela warszawski oÊrodek Euro Info Centre (e-mail: [email protected]).
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Na marginesie nale˝y dodaç, ˝e polskie regulacje dotyczàce
agentów handlowych, zawarte w XXIII tytule Kodeksu cywilnego
(art. 758-7644), sà zgodne z przepisami prawa europejskiego i nie
b´dà prawdopodobnie zmieniane w zwiàzku z przystàpieniem naszego kraju do Wspólnot.
(b) Definicja agenta handlowego, forma umowy agencyjnej.
Zgodnie z dyrektywà 89/653/EWG agentem handlowym jest
osoba fizyczna, dzia∏ajàca na zasadzie samozatrudnienia, posiadajàca umocowanie do poÊredniczenia w zawieraniu umów
kupna lub sprzeda˝y towarów na rzecz innej osoby (dajàcego
zlecenie) bàdê te˝ zawierajàca takie umowy w imieniu i na rzecz
dajàcego zlecenie.
Istniejà zatem dwie formy umowy agencyjnej. Na podstawie jednej, agent uzyskuje od dajàcego zlecenie uprawnienie do poszukiwania nabywców (lub sprzedawców) na okreÊlone produkty. Jego
umocowanie koƒczy si´ w chwili znalezienia odpowiedniej osoby
i skierowaniu jej do zleceniodawcy. W drugim wariancie uprawnienia agenta idà dalej, mo˝e on zawrzeç w imieniu dajàcego zlecenie umow´ kupna lub sprzeda˝y. Taka umowa wywo∏uje skutki bezpoÊrednio dla dajàcego zlecenie.
Dyrektywa 86/653/EWG nie stawia ˝adnych wymogów co
do formy zawarcia umowy agencyjnej. Stanowi jedynie, ˝e ka˝da ze stron takiej mowy mo˝e ˝àdaç od drugiej pisemnego poÊwiadczenia warunków oraz faktu jej zawarcia. Cz´sto zdarza
si´, ˝e polskie firmy korzystajà z us∏ug zagranicznych poÊredników nie wiedzàc, ˝e stosunki jakie wià˝à je z nimi wype∏niajà
definicj´ umowy agencyjnej. Wys∏ane przez agenta pismo
z proÊba o pisemne poÊwiadczenie umowy stanowi dla takich
firm pierwszy sygna∏, ˝e sà zwiàzane stosunkiem prawnym, którego treÊç (a wi´c ich obowiàzki), jest kszta∏towana nie tylko
przez ustne porozumienie, ale równie˝ przepisy prawa dotyczàce umowy agencyjnej. W przypadku gdyby polska firma odmówi∏a potwierdzenia zawarcia umowy, agentowi przys∏uguje powództwo do sàdu o ustalenie jej istnienia. Z takim powództwem
mo˝na jednoczeÊnie dochodziç odszkodowania np. za szkody
spowodowane zerwaniem umowy.
Dyrektywa zezwala paƒstwom cz∏onkowskim na wprowadzenie
przepisów, które wymagajà do wa˝noÊci umowy agencyjnej formy
pisemnej. Przepisy takie istniejà we Francji, Grecji, Irlandii i Luksemburgu.
(c) Prawa i obowiàzki stron umowy agencyjnej.
Agent handlowy dzia∏a w interesie dajàcego zlecenie. W tym celu
powinien:
* podejmowaç wysi∏ki zmierzajàce do sprzedania lub kupna towarów na rzecz sprzedajàcego;
* dzia∏aç zgodnie z poleceniami dajàcego zlecenie,
* przekazywaç mu wszelkie informacje, które mogà mieç dla niego znaczenie.
Z drugiej strony zleceniodawca powinien dostarczyç agentowi
wszelkich informacji i dokumentów (gwarancji, specyfikacji technicznej, etc.) dotyczàcych sprzedawanych lub kupowanych towarów. Powinien wskazaç mu równie˝, które z tych informacji majà
charakter poufny. Agent jest zobowiàzany do zachowania ich w tajemnicy.
15
Prawo europejskie
Zleceniodawca powinien poinformowaç agenta o niezawarciu
bàdê niewykonaniu umowy, w której zawarciu ten ostatni poÊredniczy∏. Powinien równie˝ poinformowaç go o tym, ˝e liczba transakcji, w których zawieraniu powinien poÊredniczyç agent, b´dzie
mniejsza ni˝ zak∏adana.
Wymienione wy˝ej regulacje dotyczàce praw i obowiàzków agenta i dajàcego zlecenie nie mogà byç uchylone bàdê zmienione
w umowie agencyjnej.
(d) Wynagrodzenie agenta handlowego
W zamian za swoje us∏ugi agentowi przys∏uguje wynagrodzenie.
Mo˝e ono mieç ró˝nà postaç. W praktyce spotyka si´ najcz´Êciej
wynagrodzenie, którego wysokoÊç zale˝y od iloÊci lub wartoÊci
transakcji, w których zawarciu bra∏ udzia∏ agent. Takie wynagrodzenie nazywa si´ prowizjà.
Przepisy prawa europejskiego i krajowych ustaw dotyczàcych
agentów handlowych odnoszà si´ wy∏àcznie do prowizji. Te sk∏adniki wynagrodzenia agenta, które sà sta∏e (nie zale˝à od iloÊci
i wartoÊci transakcji) pozostajà poza zakresem regulacji.
WysokoÊç prowizji jest okreÊlana przez strony w umowie. W przypadku gdyby w umowie takiego postanowienia nie by∏o agentowi
nale˝y si´ wynagrodzenie w wysokoÊç przyj´tej w miejscu, w którym prowadzi on swojà dzia∏alnoÊç. Przy okreÊlaniu takiej prowizji
nale˝y wziàç po uwag´ rodzaj towaru, w którego kupnie lub sprzeda˝y agent uczestniczy. Je˝eli w danym miejscu nie jest przyj´ta
˝adna Êrednia wielkoÊç, agentowi nale˝y si´ prowizja w rozsàdnej
wysokoÊci, ustalanej w oparciu o wszystkie okolicznoÊci zwiàzane
z zawarciem transakcji.
Zasadniczo agentowi przys∏uguje prowizja od transakcji zawartych
z jego udzia∏em w czasie trwania umowy agencyjnej. Od zasady
tej jest kilka wyjàtków:
(e) Prowizja od transakcji niezawartych.
Agentowi przys∏uguje prowizja od tych transakcji, które nie dosz∏y
do skutku z winy dajàcego zlecenie. Je˝eli dajàcy zlecenie nie wykona∏ swojego zobowiàzania pomimo i˝ osoba trzecia je wykona∏a, albo niewykonanie przez nià zobowiàzania by∏o spowodowane
przez dzia∏anie dajàcego zlecenie, agentowi nale˝y si´ wynagrodzenie w zwyk∏ej wysokoÊci.
Prowizja od transakcji zawartych po wygaÊni´ciu umowy agencyjnej.
Agentowi nale˝y si´ prowizja od tych umów, w których zawarciu
uczestniczy∏, a które zosta∏y ostatecznie zawarte po zakoƒczeniu
mowy agencyjnej.
(f) Prowizja od transakcji zawartych bez udzia∏u agenta.
Agentowi nale˝y si´ prowizja od tych transakcji, które zosta∏y zawarte z kontrahentami „zdobytymi” przez agenta dla dajàcego zlecenie, nawet jeÊli ostateczne umowy zosta∏y zawarte z nimi bez
udzia∏u agenta.
Agentowi któremu przyznano wy∏àcznoÊç w odniesieniu do danej
grupy klientów, bàdê obszaru geograficznego nale˝y si´ prowizja
od transakcji zawartych bez jego udzia∏u z klientami nale˝àcymi
do danej grupy bàdê z danego obszaru.
Prowizja powinna byç zap∏acona nie póêniej ni˝ z up∏ywem ostatniego dnia miesiàca nast´pujàcego po kwartale, w którym agent
naby∏ prawo do prowizji. Agent ma prawo sprawdziç, czy dajàcy
16
zlecenie wyp∏aci∏ mu prowizj´ w nale˝nej wysokoÊci. W tym celu
przys∏uguje mu prawo ˝àdania od dajàcego zlecenie wyciàgu
z ksiàg rachunkowych.
(g) Zakoƒczenie umowy agencyjnej
Umowa agencyjna mo˝e byç zawarta na czas okreÊlony bàdê nieokreÊlony. Umowa zawarta na czas nieokreÊlony, która jest przez
strony wykonywana po up∏ywie terminu traktowana jest jak umowa
zawarta na czas nieokreÊlony. Ka˝da ze stron umowy agencyjnej
mo˝e jà wypowiedzieç. Okres wypowiedzenia zale˝y od czasu
trwania mowy. Umowa która trwa∏a rok mo˝e zostaç wypowiedziana z 1 miesi´cznym okresem wypowiedzenia, umowa trwajàca 2
lata – 2 miesi´cznym, 3 i wi´cej lat – trzy miesi´cznym. Paƒstwa
cz∏onkowskie mogà wyd∏u˝yç okres wypowiedzenia umów, które
trwa∏y d∏u˝ej ni˝ 3 lata.
Agentowi, z którym dajàcy zlecenie rozwiàza∏ umow´ mo˝e przys∏ugiwaç roszczenie o tzw. „Êwiadczenie wyrównawcze”. Jest ono
nale˝ne gdy podczas trwania umowy agent przysporzy∏ dajàcemu
zlecenie nowych klientów lub doprowadzi∏ do istotnego wzrostu
obrotów z dotychczasowymi klientami, a dajàcy zlecenie czerpie
nadal znaczne korzyÊci z tych transakcji. Roszczenie o Êwiadczenie
wyrównawcze przys∏uguje gdy przemawiajà za tym wzgl´dy s∏usznoÊci a umowa zosta∏a rozwiàzana bez winy agenta.
Agentowi przys∏uguje rok na poinformowane zleceniodawcy o zamiarze wystàpienia z roszczeniem o Êwiadczenie wyrównawcze
(h) Klauzula o zakazie konkurencji (klauzula antykonkurencyjna).
Na podstawie umowy agencyjnej agent mo˝e zobowiàzaç si´, ˝e
nie b´dzie prowadzi∏ dzia∏alnoÊci konkurencyjnej w stosunku
do dajàcego zlecenie po rozwiàzaniu umowy agencyjnej (nie b´dzie sprzedawa∏, kupowa∏, lub wytwarza∏) podobnych produktów.
Umowa o niekonkurencji musi byç sporzàdzona na piÊmie i mo˝e
dotyczyç wy∏àcznie tych towarów, terenu lub rodzaju klientów, których dotyczy umowa agencyjna. Klauzula o zakazie konkurencji nie
mo˝e ograniczyç dzia∏alnoÊci agenta na wi´cej ni˝ dwa lata
po rozwiàzaniu umowy sprzeda˝y.
(i) Jak znaleêç agenta handlowego?
Znalezienie odpowiedniej osoby do pe∏nienia funkcji agenta handlowego ma znaczenie podstawowe dla powodzenia wprowadzenia
towaru na obcy rynek. Nie powinno si´ pochopnie podejmowaç decyzji o wyborze agenta. Osoba dzia∏ajàca jako agent powinna cieszyç si´ zaufaniem zleceniodawcy, mieç odpowiednie doÊwiadczeniu
w okreÊlonej bran˝y i byç aktywna na danym rynku. Poszukiwanie takiej osoby najlepiej prowadziç kilkoma sposobami. Dobrym miejscem do rozpocz´cia poszukiwaƒ sà dzia∏ajàce w Europie Zachodniej stowarzyszenia agentów handlowych. Adresy takich organizacji
sà dost´pne w oÊrodkach Euro Info. Organizacje te wydajà biuletyny, w których mo˝na zamieÊciç og∏oszenie o poszukiwaniu agenta.
Równie pomocne w tym wzgl´dzie mogà okazaç si´ izby przemys∏owo handlowe oraz, dzia∏ajàce za granicà, oÊrodki Euro Info Centre.
Dobrym miejscem do znalezienia wyspecjalizowanego agenta handlowego sà równie˝ pisma i targi bran˝owe, które przyciàgajà osoby zainteresowane danym rodzajem towarów.
Micha∏ Polaƒski, EIC Warszawa
e-mail: [email protected]
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Prawo europejskie
Ochrona konkurencji na rynku samochodowym
– jak czytaç projekt rozporzàdzenia? Cz´Êç 1
Wprowadzenie
Producenci i dystrybutorzy samochodów, jak równie˝ w∏aÊciciele
warsztatów naprawczych, b´dà musieli wkrótce przystosowaç si´
do nowych regu∏ konkurencji w bran˝y motoryzacyjnej. Na mocy
projektowanego prawa ograniczona zostanie m.in. mo˝liwoÊç domagania si´ przez producenta, aby wspó∏pracujàcy z nim dealerzy sprzedawali wy∏àcznie samochody jego marki. Z kolei autoryzowane punkty serwisowe b´dà mog∏y obok cz´Êci zamiennych firmowanych przez producenta korzystaç równie˝ z cz´Êci innej produkcji, o porównywalnej jakoÊci.
Planowane zmiany prawne sprawià byç mo˝e, ˝e obok istniejàcych sieci dealerskich na rynku pojawià si´ tzw. sieci multibrandowe, rodzaj samochodowych supermarketów oferujàcych wiele marek pod jednym
dachem. Ich strategia marketingowa mo˝e byç porównywana do tradycyjnych supermarketów: dzi´ki ni˝szym kosztom sprzeda˝y oraz silniejszej pozycji w negocjacjach z dostawcami b´dà si´ one stara∏y przyciàgnàç klientów za pomocà ni˝szych cen i wi´kszej mo˝liwoÊci wyboru. Analogicznie powstawaç mogà multibrandowe autoryzowane
warsztaty naprawcze. Dla mniejszych przedsi´biorców oznaczaç to b´dzie zwi´kszony wysi∏ek celem sprostania zaostrzonej konkurencji.
Nie wypowiadajàc si´ w niniejszym artykule na temat ekonomicznych
skutków nowej regulacji, skoncentrujemy si´ na omówieniu jej od strony prawnej – cechujàcej si´ znacznà zawi∏oÊcià. Zniech´caç mo˝e ju˝
sam tytu∏ w∏aÊciwego projektu legislacyjnego: „Rozporzàdzenie Rady
Ministrów w sprawie wy∏àczenia okreÊlonych porozumieƒ wertykalnych
w sektorze pojazdów samochodowych spod zakazu porozumieƒ ograniczajàcych konkurencj´”. W niniejszym artykule nie rozstrzygniemy
z pewnoÊcià wszystkich problemów prawnych zwiàzanych z tym aktem
prawnym. Podejmiemy jednak prób´ wskazania na kluczowe rozwiàzania oraz wyjaÊnienia u˝ywanej w nim terminologii – poczàwszy
od tytu∏owego okreÊlenia „porozumienia wertykalne”. Powinno to u∏atwiç lektur´ nowych przepisów wszystkim zainteresowanym.
Artyku∏ podzielony jest na dwie cz´Êci. W cz´Êci pierwszej przedstawiamy ogólne cechy projektu rozporzàdzenia – jego tematyk´,
za∏o˝enia legislacyjne, miejsce w polskim i europejskim systemie
prawa konkurencji. W drugiej cz´Êci, która zamieszczona zostanie
w kolejnym numerze Biuletynu, zajmiemy si´ przeglàdem poszczególnych rozwiàzaƒ przyj´tych w projekcie oraz ich mo˝liwym wp∏ywem na rynek samochodowy w Polsce.
Porozumienia wertykalne – wyjaÊnienie poj´cia
Przedsi´biorcy zawierajà niekiedy umowy majàce na celu ograniczenie dotyczàcej ich konkurencji rynkowej, co w opinii legislatorów odbywa si´ kosztem interesów konsumentów. Wyró˝nia si´
zwykle dwa rodzaje takich porozumieƒ:
3
4
(i) Tzw. porozumienia horyzontalne sà zawierane zazwyczaj przez
dwu lub wi´cej producentów konkurujàcych ze sobà towarów.
Przewidziane w takim porozumieniu ograniczenie konkurencji
mo˝e przyk∏adowo polegaç na wprowadzeniu geograficznego
podzia∏u rynku pomi´dzy umawiajàcych si´ producentów lub
te˝ na ustaleniu minimalnej ceny sprzedawanych przez nich towarów. Umowy takie sà przedmiotem ograniczeƒ zawartych
w prawie antymonopolowym – jednak projekt rozporzàdzenie
nie odnosi si´ do tego rodzaju porozumieƒ.
(ii) Tzw. porozumienia wertykalne to umowy zawierane przez producentów z dystrybutorami ich towarów lub podmiotami prowadzàcymi warsztaty naprawcze. Jakkolwiek umowy takie sà
potrzebne do normalnego przebiegu obrotu, to zgodnie ze stanowiskiem przyj´tym przez prawodawc´ i odpowiednie organy
administracyjne, niektóre postanowienia takich umów mogà
nadmiernie ograniczaç konkurencj´. Ma to miejsce np. w przypadku porozumieƒ, ustanawiajàcych podzia∏ rynku pomi´dzy
dystrybutorów sprzedajàcych towary tego samego producenta.
Zakaz porozumieƒ wertykalnych – sposób regulacji
Kontrola przestrzegania przez przedsi´biorców zakazu zawierania
porozumieƒ ograniczajàcych konkurencj´ jest zadaniem Urz´du
Ochrony Konkurencji i Konsumentów („UOKiK”). Instytucja ta
przygotowuje równie˝ niektóre akty prawne w tym zakresie. Jednym z takich aktów jest rozporzàdzenie, omawiane w niniejszym
artykule. Na temat celu powstania tego dokumentu oraz jego
miejsca w systemie prawnym poczyniç nale˝y nast´pujàce uwagi:
(a) Historia projektu
Pierwsza wersja rozporzàdzenia, opublikowana przez UOKiK jesienià 2002 r. wzbudzi∏a zdecydowane protesty organizacji przedsi´biorców3. Kolejna wersja (z dnia 02.12.2002 r.) uwzgl´dnia niektóre ze zg∏oszonych wówczas postulatów (g∏ównie w kwestii daty
wejÊcia w ˝ycie nowej regulacji). Do∏àczono te˝ do niej projekt rozporzàdzenia4. Nale˝y zaznaczyç, ˝e mo˝liwe sà jeszcze zmiany redakcyjne projektu w ramach prac Komitetu Rady Ministrów.
Rozporzàdzenie ma wejÊç w ˝ycie w dniu 01.01.2004 r. (z wyjàtkiem jednego przepisu wchodzàcego w ˝ycie póêniej, o czym jeszcze wspomnimy). Ma ono te˝ z góry wyznaczony czas obowiàzywania – wygaÊni´cie jego mocy prawnej przewidziane jest
na 31.05.2010 r.
(b) Cele nowej regulacji
Pomocna dla zrozumienia rozwiàzaƒ prawnych zawartych w projekcie rozporzàdzenia mo˝e byç próba wskazania celów, jakimi
kierowa∏ si´ prawodawca przy jego opracowaniu. Wydaje si´, ˝e
wÊród takich celów mo˝na podaç zw∏aszcza nast´pujàce kwestie:
G∏ówne argumenty przeciwko wprowadzaniu rozporzàdzenia w jego pierwotnej wersji wskazano w „LiÊcie Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych oraz Stowarzyszenia
Oficjalnych Importerów Samochodów do Prezesa Urz´du Ochrony Konkurencji i Konsumenta [sic], w sprawie projektu rozporzàdzenia dotyczàcego tzw. porozumieƒ wertykalnych”. Patrz: http://domino-www.enternet.com.pl/prywatni.nsf/ (C Opinie prawne C Prawo gospodarcze).
Artyku∏ prasowy w podobnym tonie: J. Steinbarth, „Dealerzy nie chcà rewolucji”, Gazeta Prawna 24.10.2002. Zdecydowanie przychylnà opini´ o rozporzàdzeniu wyra˝a
S. Koczot, „Wszystkie samochody na wyciàgni´cie r´ki”, Newsweek Polska 07.01.2002.
Patrz: www.uokik.gov.pl (C AktualnoÊci C Projekty aktów prawnych).
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
17
Prawo europejskie
(i) Podstawowym oficjalnie wskazywanym kierunkiem proponowanych zmian jest wzmocnienie konkurencyjnoÊci polskiego rynku
motoryzacyjnego, co skutkowaç ma lepszà ochronà interesów
konsumentów (to jest ostatecznych nabywców samochodów,
cz´Êci zamiennych i us∏ug serwisowych). Innym istotnym motywem opracowania projektu jest te˝ wymuszenie procesów koncentracji kapita∏owej wÊród rodzimych dystrybutorów i tym samym przygotowanie najlepszych podmiotów do konkurowania
z silnymi sieciami zachodnimi, których wkroczenia na polski rynek mo˝na oczekiwaç z chwilà przystàpienia Polski do UE.
(ii) Wa˝nym czynnikiem jest równie˝ koniecznoÊç zbli˝enia prawa polskiego do wymogów Unii Europejskiej. Nale˝y jednak podkreÊliç,
˝e odpowiednie regulacje wspólnotowe automatycznie wejdà
w ˝ycie z chwilà polskiego przystàpienia do Unii, niezale˝nie
od wprowadzenia rozporzàdzenia. Odnosiç si´ one b´dà
do obejmujàcych Polsk´ porozumieƒ wertykalnych majàcych
wp∏yw na handel mi´dzy paƒstwami cz∏onkowskimi UE. Jako uzasadnienie projektu podaje si´ przede wszystkim koniecznoÊç zbli˝enia do prawa wspólnotowego ustawodawstwa krajowego odnoszàcego si´ do porozumieƒ wertykalnych o znaczeniu lokalnym.
(iii) Jako powód przygotowania omawianego dokumentu podawana jest równie˝ mo˝liwoÊç rozwiàzania za pomocà jednego
aktu prawnego licznych spraw z zakresu ochrony konkurencji
rozstrzyganych dotàd w drodze indywidualnych decyzji administracyjnych. Jest to o tyle istotne dla zainteresowanych przedsi´biorców, ˝e w wyniku zmiany stanu prawnego wygasnà wydane
w odniesieniu do nich decyzje indywidualne akceptujàce poszczególne porozumienia. Pod rzàdami nowych przepisów,
przedsi´biorcy sami b´dà oceniaç dopuszczalnoÊç postanowieƒ zawieranych przez nich umów – kierujàc si´ w tym wzgl´dzie odpowiednio uchwalonymi przepisami projektu. Mo˝na wyraziç wàtpliwoÊç, czy istotnie przyczyni si´ do pewnoÊci
w stosowaniu prawa, jak to deklaruje UOKiK.
(c) Stosunek do prawa europejskiego
Nale˝y zwróciç uwag´, ˝e rozporzàdzenie stanowiç b´dzie cz´Êç z∏o˝onego systemu aktów prawnych, regulujàcych porozumienia wertykalne. Regulacje prawne w tym zakresie to zarówno akty polskiego
prawa krajowego, jak i wspólnotowego (unijnego). System takich aktów prawnych obrazuje Schemat 1, przedstawiony poni˝ej. Uwidoczniono na nim, ˝e polskie akty prawne dotyczàce porozumieƒ wertykalnych majà swoje dok∏adne odpowiedniki w poszczególnych aktach wspólnotowych. Cz´Êciowo t∏umaczy to skomplikowanà struktur´ regulacyjnà, w której znajdzie swoje miejsce omawiany projekt
po jego uchwaleniu. Struktura ta przedstawia si´ nast´pujàco:
(i) Akty prawa pierwotnego
Podstawowym aktem dotyczàcym m.in. porozumieƒ wertykalnych jest w prawie europejskim Traktat ustanawiajàcy Wspólno-
t´ Europejskà (zwany dalej „Traktatem”)5. Traktat formu∏uje generalny zakaz porozumieƒ ograniczajàcych konkurencj´, w tym
równie˝ porozumieƒ wertykalnych6. JednoczeÊnie jednak zawiera on upowa˝nienie dla odpowiednich instytucji wspólnotowych
do wydawania rozporzàdzeƒ modyfikujàcych w okreÊlonych
granicach zakres tego zakazu.
Odpowiednikiem Traktatu w prawie polskim jest ustawa
z 15.12.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (zwana dalej „Ustawà”)7. Ustawa podobnie jak Traktat zawiera generalny zakaz porozumieƒ ograniczajàcych konkurencj´ oraz
upowa˝nienie – w tym przypadku dla Rady Ministrów – do modyfikowania tego zakazu. Nie trzeba dodawaç, ˝e rozwiàzania
traktatowe stanowi∏y wzorzec dla przepisów Ustawy.
Wskazane powy˝ej akty prawa pierwotnego sà na poni˝szym
schemacie oznaczone kolorem ciemnoszarym.
(ii) Rozporzàdzenia ogólne
W wykonaniu wskazanych powy˝ej upowa˝nieƒ, zarówno w∏aÊciwe instytucje europejskie jak i polska Rada Ministrów wyda∏y odpowiednie obowiàzujàce ju˝ ogólne akty prawne – majàce ró˝ny zasi´g i charakter, lecz w obu przypadkach zwane
„rozporzàdzeniami” („regulation”). Wy∏àczajà one okreÊlone
rodzaje porozumieƒ wertykalnych8 spod zakazu wyra˝onego
w Traktacie i odpowiednio w Ustawie. Rynek pojazdów samochodowych jest jednak wyraênie wydzielony spod zakresu takich rozporzàdzeƒ i szczególnymi rozporzàdzeniami „sektorowymi”, do których b´dzie nale˝a∏ projekt rozporzàdzenia. Rozporzàdzenia sektorowe powtarzajà jednak w wielu wypadkach
rozwiàzania zawarte w rozporzàdzeniach ogólnych – których
znajomoÊç jest zatem konieczna dla pe∏nego zrozumienia regulacji prawnej w omawianym zakresie.
Rozporzàdzenia ogólne sà na poni˝szym schemacie oznaczone
kolorem jasnoszarym.
(iii) Rozporzàdzenia sektorowe
Dopiero na tym poziomie legislacyjnym docieramy do aktów
prawnych odnoszàcych si´ bezpoÊrednio do rynku samochodowego. Wydane sà one na podstawie tych samych upowa˝nieƒ
traktatowych lub ustawowych co wskazane powy˝ej rozporzàdzenia ogólne – jednak dotyczà jednego tylko sektora gospodarki. Takim aktem w prawie Unii Europejskiej jest Rozporzàdzenie 1400/20029, natomiast w Polsce – wzorowany na nim
projekt. Nawet daty wejÊcia w ˝ycie obu aktów sà w ich aktualnych wersjach ÊciÊle zsynchronizowane. Dla polskich przedsi´biorców informacja ta mo˝e byç o tyle wa˝na, ˝e materia∏y
i opracowania dotyczàce wskazanego rozporzàdzenia wspólnotowego mogà byç wykorzystywane dla interpretacji polskiego aktu. Szczególnie przydatny mo˝e byç obszerny poradnik
przygotowany w tym zakresie przez Komisj´10.
5
O. J C 340. 10.11.1997, s. 173-308. Patrz: http://www.europa.eu.int/eur-lex/en/treaties/index.html
Art. 81 ust. 1 Traktatu
7
Dz. U. z 31.12.2000 r., Nr 122, poz. 1319 z póêniejszymi zmianami. Patrz: www.uokik.gov.pl (C Publikacje C Akty prawne).
8
Sà to nast´pujàce akty prawne: Commission Regulation (EC) No 2790/1999 of 22.12.1999 on the application of Article 81 (3) of the Treaty to categories of vertical agreements
and concerted practices (OJ L 336, 29.12.1999, s. 21-25), który to akt obowiàzuje od 01.01.2000 r. – oraz Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 13.8.2002 r. w sprawie wy∏àczenia okreÊlonych porozumieƒ wertykalnych spod zakazu porozumieƒ ograniczajàcych konkurencj´ (Dz. U. z 6.9.2002 r., Nr 142, poz. 1189), obowiàzujàce od 21.09.2002 r.
9
Commission Regulation (EC) No 1400/ 2002 of 31 July 2002 on the application of Article 81 (3) of the Treaty to categories of vertical agreements and concerted practices
in the motor vehicle sector (OJ L 203, 01.08.2002, s. 30 – 41)
10
Poradnik pod nazwà „Distribution and servicing of Motor Vehicles in the European Union. Commission Regulation (EC) No 1400/ 2002 [...]. Explanatory Brochure” zosta∏
opublikowany przez Dyrektoriat Generalny Komisji zajmujàcy si´ sprawami konkurencji (DG Competition). Jest on dost´pny pod adresem: http://www.europa.eu.int/comm/competition/car_sector/distribution/
6
18
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Wydarzenia
art. 81 Traktatu
art. 5 ustawy
Rozporzàdzenie ogólne
(2790/1999)
Rozporzàdzenie ogólne
z 13 sierpnia 2002 r.
Rozporzàdzenie ogólne
1400/2002
Projekt
Rozporzàdzenia
Schemat 1. Projektowane Rozporzàdzenie a prawo europejskie
Rozporzàdzenia sektorowe sà na powy˝szym schemacie oznaczone kolorem bia∏ym.
Jak wynika z powy˝szych uwag, rozporzàdzenie, które omówione
zostanie w nast´pnym numerze Biuletynu, zawiera normy prawne
stanowiàce swoiste „wyjàtki od wyjàtków” – jest bowiem regulacjà
szczególnà wobec innego rozporzàdzenia Rady Ministrów, która
z kolei modyfikuje zasady wyra˝one w Ustawie. JednoczeÊnie, projekt rozporzàdzenie stanowi akt ÊciÊle wzorowany na prawie euro-
pejskim i uzupe∏niajàcy zakres zastosowania tego prawa. Powy˝sze
czynniki decydujà o skomplikowanej budowie przepisów sk∏adajàcych si´ na t´ regulacj´. Da ona o sobie znaç w drugiej cz´Êci niniejszego artyku∏u, w której przedstawimy zarys poszczególnych
przepisów projektowanej regulacji.
Daniel G∏uch, EIC Warszawa
e-mail:[email protected]
Wydarzenia
Konkurs: Najlepsze Przedsi´biorstwo Prywatne 2002
Organizatorzy: Lubelska Fundacja Rozwoju – Centrum Euro
Info i „Kurier Lubelski” zapraszajà przedsi´biorców z terenu województwa lubelskiego do wzi´cia udzia∏u w VII edycji Konkursu Najlepsze Przedsi´biorstwo Prywatne 2002, odbywajàcej si´ pod honorowym patronatem Wojewody Lubelskiego, Marsza∏ka Województwa Lubelskiego i Prezydenta Miasta Lublina. G∏ównym sponsorem konkursu jest Bank Przemys∏owo-Handlowy PBK SA.
w danej bran˝y, co stwarza mo˝liwoÊç dotarcia do szerszego kr´gu klientów z oferowanymi produktami i us∏ugami.
Celem konkursu jest wybór najdynamiczniej rozwijajàcych si´ oraz
innowacyjnych przedsi´biorstw z terenu województwa lubelskiego,
ich promocja na rynku lokalnym, krajowym i zagranicznym oraz
przybli˝enie sylwetek osób zarzàdzajàcych tymi przedsi´biorstwami.
W kategorii „Najlepsze Przedsi´biorstwo Ma∏e” i „Najlepsze Przedsi´biorstwo Ârednie” oceniana b´dzie dynamika rozwoju przedsi´biorstw w ciàgu 2 ostatnich lat. Pod uwag´ brane b´dà m.in. nast´pujàce wskaêniki: dynamika sprzeda˝y, dynamika zysków, poziom zatrudnienia, stabilnoÊç dzia∏ania, jakoÊç i konkurencyjnoÊç
oferty oraz dba∏oÊç o pracowników.
Podczas oceny przedsi´biorstw w kategorii „Najlepsze Przedsi´biorstwo Innowacyjne” b´dà brane pod uwag´ m.in.: poniesione
nak∏ady inwestycyjne w ciàgu 3 ostatnich lat, nak∏ady na podnoszenie kwalifikacji pracowników, wspó∏praca z jednostkami naukowo-badawczymi, zgodnoÊç z normami ochrony Êrodowiska, polska
myÊl techniczna i uzyskane patenty.
WÊród dotychczasowych Laureatów Konkursu sà liderzy lubelskiej
gospodarki reprezentujàcy ró˝ne bran˝e. Do grona laureatów poprzednich edycji nale˝à: REYPOL s. c. Przedsi´biorstwo Produkcyjno-Handlowe z Trzcianek (1996 r.), Anica System Grupa Computer Plus SA (1997 r.), Resta Kirby SA (1997 r.), Lanex Sp. z o. o.
(1998 r.), Przedsi´biorstwo Instalacji Sanitarnych i Elektrycznych Interbud Sp. z o. o. (1998 r.), Tabal s. c. (1999 r.), Przedsi´biorstwo
Innowacji Technicznych Optronik Sp. z o. o. (1999 r.), Spó∏ka In˝ynierów SIM Sp. z o. o. (2000 r.), Lanex SA (2000 r.), SAFO Sp.
z o. o. (2000 r.), PHU AGBO Bogdan Nawrotek (2001 r.), Tehand
Sp. z o. o. (2001 r.) i SIPMA SA (2001 r.).
Udzia∏ w konkursie zapewnia uczestnikom szerokà promocj´ w lokalnych mediach, dzi´ki której stajà si´ oni bardziej znani na naszym rynku. Przedsi´biorstwo jest identyfikowane jako rynkowy lider
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Przedsi´biorstwa, które zg∏oszà si´ do konkursu b´dà oceniane
w trzech kategoriach: „Najlepsze Przedsi´biorstwo Ma∏e”, „Najlepsze Przedsi´biorstwo Ârednie” i „Najlepsze Przedsi´biorstwo Innowacyjne” (uczestnikami tej kategorii mogà byç przedsi´biorstwa
zatrudniajàce powy˝ej 250 pracowników).
Laureaci Konkursu otrzymajà w pakiecie nagród m.in.: rzeêb´ ze
szk∏a, prezentacje na ∏amach „Kuriera Lubelskiego”, udzia∏ w II Europejskim Forum Gospodarczym Easternpartenariat Lublin’2003
w czerwcu br.
Szczegó∏owe informacje o Konkursie sà dost´pne na stronie Internetowej: www.lfr.lublin.pl/eic.
19
Wydarzenia
Zainteresowanych udzia∏em w Konkursie prosimy o kontakt z Lubelskà Fundacjà Rozwoju – Centrum Euro Info, Rynek 7, 20-111
Lublin, tel./fax. (0-81) 53 45 002, e-mail: [email protected]
Forum Gospodarcze M4B Advanced Technology 2003
W dniach 12-13 maja 2003 odb´dzie si´ w Örebro (Szwecja) forum gospodarcze MEET FOR BUSINESS Advanced Technology
2003. Impreza kooperacyjna MEET FOR BUSINESS (M4B) Advanced Technology 2003 adresowana jest do przedsi´biorstw z nast´pujàcych bran˝:
– Mechatronika, elektronika (automatyka, sensory, mikrosensory,
mechanika, optyka, hyrdrodynamika, hydraulika, elektronika,
mikroelektronika, informatyka, IT i telekomunikacja, systemy
elektroniki chemicznej
– Us∏ugi (symulacje, badania i testy, pomiary, akustyk, bezpieczeƒstwo)
– Tworzywa (tworzywa zespolone, materia∏y energetyczne, materia∏y
ceramiczne, polimery, odlewy, stopy, sylikony wysokiej czystoÊci)
W imprezie MEET FOR BUSINESS (M4B) wezmà udzia∏ firmy z 20
krajów (Austrii, Belgii, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Niemców,
W´gier, W∏och, ¸otwy, Litwy, Norwegii, Polski, Portugalii, S∏owenii,
Hiszpanii, Szwecji, Czech, Holandii, Wielkiej Brytanii).
spotykajà si´ mi´dzy sobà, aby poszukaç wspólnych form wspó∏pracy. M4B to równie˝ miejsce spotkaƒ firm z instytutami badawczymi. Forum odbywaç si´ b´dzie w oparciu o wczeÊniej umówione spotkania z wyselekcjonowanymi firmami.
M4B jest kontynuacjà targów IBEX DECIDE, które odby∏y si´
w 2001 roku, w których udzia∏ wzi´∏o 191 firm z 10 krajów. A˝
98% firm- uczestników uzna∏o swój udzia∏ za udany z punktu widzenia odbytych spotkaƒ. Tak imponujàce rezultaty sk∏oni∏y organizatorów do kontynuowania forum i dodatkowo zaproszenia partnerów z krajów kandydujàcych do Unii Europejskiej.
W ciàgu dwóch dni trwania imprezy wszyscy uczestnicy b´dà mieli okazj´ przeprowadziç liczne, starannie wczeÊniej dobrane rozmowy biznesowe z potencjalnymi partnerami.
Informacje o imprezie, organizatorach i uczestnikach mo˝na znaleêç na stronie www.m4b.org.
Szczegó∏owe informacje po polsku i formularze zg∏oszeniowe dost´pne sà w Centrum Euro Info w Gdaƒsku, kontakt: Katarzyna Matuszak, tel. (0-58) 347 03 40, e-mail: [email protected].
Termin przyjmowania zg∏oszeƒ up∏ywa 6 lutego 2003 r.
M4B to forum gospodarcze podczas którego du˝e firmy tzw. „kupcy” spotykajà si´ z potencjalnymi dostawcami i gdzie dostawcy
AktualnoÊci
Podsumowanie jesiennej edycji I Ogólnopolskiego Forum Ma∏ych
i Ârednich Przedsi´biorstw „Twoja Firma w Europie” organizowanej
przez Serio. pl
Zgodnie z za∏o˝eniami i harmonogramem realizacji projektu
w okresie 3.09-17.12.2002 odby∏o si´ 30 konferencji poÊwi´conych szansom i mo˝liwoÊciom polskich firm sektora MSP na Jednolitym Rynku UE. We wszystkich 30 konferencjach udzia∏ przedsi´biorców by∏ bezp∏atny. W konferencjach jesiennej edycji Forum
wzi´∏o udzia∏ ponad 3.500 przedsi´biorców z ca∏ego kraju. 5.000
przedsi´biorców dokona∏o rejestracji w Biurze Forum wyra˝ajàc
ch´ç uczestnictwa w konferencjach edycji jesiennej. Liczba uczestników edycji jesiennej o 500 przekroczy∏a liczb´ miejsc przygotowanych dla przedsi´biorców w za∏o˝eniach projektu.
W sesjach edycji jesiennej odby∏o si´ blisko 220 wyk∏adów i prezentacji oraz 120 sesji warsztatowych. Zaj´cia poprowadzi∏o 200
wyk∏adowców, trenerów i prelegentów. Uczestnicy konferencji
otrzymali ponad 3.500 kompletów materia∏ów konferencyjnych
przygotowanych w postaci ksià˝ki konferencyjnej oraz p∏yty CD zawierajàcych prezentacje i materia∏y szkoleniowe. Przy realizacji
programu wspó∏pracowa∏o ponad 60 instytucji i firm trzech sektorów: publicznego, prywatnego i organizacji pozarzàdowych
(NGOs). We wszystkich spotkaniach w ramach sesji jesiennej Forum bra∏y udzia∏ oÊrodki Euro Info. W trakcie jesiennej edycji odby∏y si´ trzy Sesje Narodowe: hiszpaƒska, duƒska i w∏oska z udzia∏em przedsi´biorców oraz przedstawicielstw dyplomatycznych zaproszonych krajów. WÊród prelegentów znaleêli si´ równie˝ zapro-
20
szeni goÊcie z Irlandii, Litwy, USA, Ukrainy, oraz Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej.
GoÊçmi Forum w sesji jesiennej byli dziennikarze oko∏o 100 tytu∏ów prasowych ogólnopolskich, lokalnych i bran˝owych oraz blisko
90 stacji radiowych i telewizyjnych. W prasie ogólnopolskiej
i bran˝owej ukaza∏o si´ ponad 50 publikacji na temat konferencji
przygotowanych we wspó∏pracy z Biurem Forum. W ramach edycji
jesiennej Forum odby∏y si´ 3 konferencje prasowe: 3 lipca (Warszawa), 3 wrzeÊnia (Wroc∏aw), 17 grudnia (Kraków). Oko∏o
50.000 przedsi´biorstw zosta∏o bezpoÊrednio poinformowanych
o Forum i jego problematyce w ramach dzia∏aƒ promocyjnych realizowanych przez Biuro Forum (telemarketing, wysy∏ka elektroniczna i pocztowa materia∏ów promocyjnych).
Opinie przedsi´biorców
Podsumowaniem ka˝dej z konferencji by∏a jej ocena przez zgromadzonych uczestników, którzy swe opinie wyra˝ali w specjalnie przygotowanych przez organizatorów ankietach. Pytania w nich zawarte mia∏y na celu pomoc w ewentualnym zmodyfikowaniu programu kolejnych konferencji oraz wydarzeƒ towarzyszàcych organizowanych dla ma∏ych i Êrednich przedsi´biortsw. Z blisko 1.000 uzyskanych ankiet wynika, i˝ projekt I Ogólnopolskiego Forum Ma∏ych i Ârednich Przedsi´biorstw „Twoja Firma w Europie” zas∏u˝y∏
na wysokà ocen´, zarówno pod wzgl´dem jego organizacji, tematyki wystàpieƒ i warsztatów, jak równie˝ ich realizacji. Wszystkie
cz´Êci programu otrzyma∏y pozytywne komentarze, w których
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
AktualnoÊci
uczestnicy podkreÊlili przydatnoÊç nie tylko sesji warsztatowej ale
tak˝e plenarnej i wystawienniczej.
Przedsi´biorcy okreÊlili charakter pozyskanych informacji jako
„wiedz´ w pigu∏ce”. Zgodnie z ich opiniià, kolejne edycje Forum
powinny udost´pniç informacj´ bardziej szczegó∏owà, prezentowanà w formie warsztatowej, z ukierunkowaniem na poszczególne
bran˝e.
Ma∏gorzata Kuna, Biuro Forum Serio.pl,
Infolinia: 0801 609509
Wiosennà edycj´ Forum Ma∏ych i Ârednich Przedsi´biorstw „Twoja
firma w Europie” rozpocznie konferencja w Poznaniu, która odb´dzie si´ 5 lutego 2003 r. Euro Info Centre serdecznie zaprasza
do wzi´cia udzia∏u w konferencjach Forum. Udzia∏ w spotkaniach
jest bezp∏atny dla wszystkich ch´tnych. Uczestnictwo mo˝na zg∏aszaç poprzez wype∏nienie formularza zg∏oszeniowego dost´pnego
na stronie www.weuropie.pl lub poprzez bezp∏atnà infolini´ 0 801
609 506. Pod tym numerem mo˝na równie˝ uzyskaç wszelkie informacje dotyczàce Forum – tematyki, organizacji, oraz lokalizacji
poszczególnych konferencji.
Poni˝ej przedstawiamy kalendarium edycji wiosennej Forum.
Serdecznie zach´camy do udzia∏u w spotkaniach.
Harmonogram, lokalizacje oraz liczba uczestników konferencji
Lokalizacja
Liczba uczestników
Termin
31. Poznaƒ ®
200/250
05.02.2003
32. Zielona Góra
100/120
07.02.2003
33. S∏ubice
60/80
11.02.2003
34. Gorzów Wlkp
100/120
13.02.2003
35. Pi∏a
100/120
14.02.2003
36. S∏upsk
60/80
18.02.2003
37. Koszalin
100/120
19.02.2003
38. Szczecin
100/120
21.02.2003
39. Gdaƒsk
100/120
25.02.2003
40. Gdynia
100/120
27.02.2003
41. Inowroc∏aw
60/80
04.03.2003
42. Gniezno
60/80
05.03.2003
43. Leszno
100/120
07.03.2003
44. Ostrów Wlkp.
60/80
11.03.2003
45. Kalisz
100/120
12.03.2003
46. Konin
60/80
14.03.2003
47. P∏ock
60/80
18.03.2003
48. Ciechanów
60/80
19.03.2003
49. Radom
100/120
21.03.2003
50. Warszawa ®
200/250
27.03.2003
Program szerzenia kompetencji j´zykowych i kulturowych
REFLECT
O programie
Trwajàcy od dwóch lat program REFLECT powsta∏ w ramach projektu Unii Europejskiej Leonardo da Vinci i ma na celu promowanie korzyÊci ekonomicznych p∏ynàcych z zastosowania umiej´tnoÊci j´zykowych w ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstwach wspó∏pracujàcych z zagranicà. Program jest dofinansowywany przez Komisj´ Europejskà i zosta∏ stworzony celem zwi´kszenia konkurencyj-
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
noÊci firm europejskich poprzez ocen´ potrzeb, kompetencji i braków z zakresu nauki j´zyków obcych i kultury w Polsce, Irlandii,
Portugalii i Wielkiej Brytanii. Inicjatywa ta ma równie˝ na celu promowanie strategii zastosowania umiej´tnoÊci j´zykowych dopasowanych do indywidualnych potrzeb ka˝dego kraju.
Badania
W ramach programu przeprowadzone zosta∏o innowacyjne badanie na ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstwach w Polsce i wspomnianych wczeÊniej krajach partnerskich. Dzi´ki mi´dzynarodowemu
charakterowi programu mo˝liwe by∏o przeanalizowanie poziomu
kompetencji j´zykowej i kulturowej mi´dzy przedsi´biorstwami polskimi i w porównaniu do przedsi´biorstw zachodnioeuropejskich.
W zakresie znajomoÊci j´zyków Polscy przedsi´biorcy sà na porównywalnym poziomie jak przedsi´biorcy portugalscy, brytyjscy czy
z Irlandii. Badania wskaza∏y, ˝e zarówno j´zykowe jak i kulturowe
przeszkody majà du˝y wp∏yw na jakoÊç prowadzonych interesów
z zagranicznymi partnerami. REFLECT umo˝liwia polskim przedsi´biorstwom polepszenie stosunków z firmami zagranicznymi i w ten
sposób zwi´kszenia swojej konkurencyjnoÊci.
Strategia j´zykowa w przedsi´biorstwie
Program dostarcza dowodów na korzyÊci ekonomiczne p∏ynàce
z zastosowania strategii j´zykowej -wskazuje na przedsi´biorstwa,
które Êwiadomie operujà j´zykiem i pokazuje korzyÊci, jakie przynios∏o zastosowanie odpowiedniej taktyki dzia∏ania. Dzi´ki pomocy zagranicznych ekspertów zajmujàcych si´ badaniem ró˝nic kulturowych i j´zykowych, ustalono najwa˝niejsze elementy strategii
j´zykowej, których wprowadzenie mo˝e poprawiç jakoÊç stosunków ze starymi klientami i pozyskaç nowych. Sà to: odpowiadanie
w j´zyku klienta, prowadzenie dokumentacji/oferty przedsi´biorstwa w j´zyku klienta, kursy j´zykowe, zatrudnianie obcokrajowców, umiej´tnoÊci j´zykowe pracowników jako kryterium rekrutacji
czy korzystanie z t∏umaczy.
Wiedza, którà podzielili si´ partnerzy programu oraz doÊwiadczenie przedsi´biorstw zaowocowa∏y sugestiami dla przedsi´biorstw
wspó∏pracujàcych z zagranicà, poprzez zmniejszenie potencjalnych przeszkód kulturowych i/lub j´zykowych, np. poprzez:
* Sprawdzenie swojej aktualnej strategii komunikacyjnej,
* Ocen´ przygotowania przed wejÊciem na nowy rynek,
* Sprawdzenie efektywnoÊç przeprowadzonych szkoleƒ,
* Zastanowienie si´ jaka cz´Êç interesów mo˝e byç utracona przez
nie posiadanie strategii komunikacyjnej,
* Zebranie informacji o pomocnych organizacjach,
* Zapewnienie ∏atwego przep∏ywu informacji w firmie.
Strona Internetowa
Szczegó∏owe wyniki badaƒ, porównania, porady i przyk∏ady firm
stosujàcych strategi´ j´zykowà dost´pne sà na stronie Internetowej
www.reflectproject.com stworzonej z myÊlà o ma∏ych i Êrednich
przedsi´biorstwach. Portal Internetowy, g∏ówny instrument przekazu informacji o programie, daje równie˝ mo˝liwoÊç zadania pytaƒ
specjalistom czy wzi´cia udzia∏u w mi´dzynarodowym forum dyskusyjnym. Wszystkie informacje zawarte na stronie dost´pne sà
bezp∏atnie.
21
Oferty wspó∏pracy
Oferty wspó∏pracy
RYNEK NIEMIECKI
RYNEK SZWEDZKI
EIC/SZC/057
Niemieckie przedsi´biorstwo zajmujàce si´ m.in. rekultywacjà terenów poprzemys∏owych i ska˝onych, renowacjà starego budownictwa, ekspertyzami dotyczàcymi gruntów budowlanych, zagospodarowaniem terenów po wysypiskach Êmieci oraz zarzàdzaniem systemami wywozu i utylizacji odpadów poszukuje partnera do wykonania wspólnych zadaƒ w zakresie gospodarki komunalnej,
w szczególnoÊci w obszarze rekultywacji gruntów powierzchniowych, zagospodarowania wysypisk, w tym wywozu Êmieci.
Kontakt: AGUA GmbH, Beratende Geologen und Ingenieur,
Strasse des Friedens 1, D-16278 Angermünde,
tel. 03331 365 490, fax: 03331 365 49 99,
http://www.agua-gmbh.de, Kontakt: Ekkehard Dunkel
EIC/WAW/047
Szwedzka firma STAPP AB, produkujàca na potrzeby przemys∏u wojskowego, poszukuje dostawców granulatu gumowego w iloÊci 3000t rocznie, dostawy a 1.100kg, rozmiar granulek 1-4 mm, klasa 1 (bez dodatku metali i w∏ókien), najch´tniej nie wykonanych z przetworzonych
opon, ew. wykonanych z opon przetworzonych metodà kriogenicznà.
Kontakt: Christel Ödell, Euro Info Centre ALMI (SE 636),
tel. +46 491 85846, fax: +46 491 84184,
e-mail: [email protected]
J´zyki do kontaktu: angielski, szwedzki, s∏owacki, ref. Gerth Moberg.
EIC/SZC/058
Niemieckie przedsi´biorstwo zajmujàce si´ geograficznymi systemami informacyjnymi poszukuje partnerów w celu dystrybucji
oprogramowania planistycznego oraz systemów zarzàdzania.
Kontakt: GIS Project, Bahnhofstrasse 32, D-66111 Saarbrücken,
tel. +49 681 9 50 93 90, e-mail: [email protected],
Kontakt: Pan Wolfgang Kaiser, j´zyki: angielski.
EIC/WAW/048
Sycylijski producent krawatów, plastronów, muszek, fularów itp.
jest zainteresowany nawiàzaniem kontaktu z importerami ww. produktów i agentami handlowymi.
Kontakt: Francesco Naso, ATELIER „FN” Cravatte/Italia,
Via Tripoli n. 75, 95047 Paterno, W∏ochy,
tel. +39 095 852505, fax: +39 095 7977025,
e-mail: [email protected], www.atelierfn.it.
J´zyki do kontaktu: w∏oski, angielski, francuski, ref. BC/2/02.
EIC/ W¸B/049
Niemiecka firma, importer i dystrybutor ró˝nych rodzajów kamienia
(marmuru, granitu, kwarcytu i ∏upków) dla budownictwa oraz dla
rzeêbiarzy, poszukuje partnerów do rozszerzenia sieci dystrybucyjnej
oraz realizacji zamówieƒ publicznych. Kod oferty: CONF0250.
Kontakt: Mr. Thomas Straub, Kreissparkasse Heilbronn
Auslandsabteilung Am Wollhaus 14 74072 Heilbronn,
tel. +49 7131 638 1275, fax: +49 7131 638 1438,
e-mail: [email protected].
J´zyki do kontaktu: niemiecki, angielski.
EIC/ W¸B/051
Funkcjonujàca na rynkach mi´dzynarodowych od 30 lat firma, zajmujàca si´ produkcjà i sprzeda˝à ekskluzywnych dywanów i spe∏niajàca wysokie standardy oraz wykorzystujàca najnowszà technologi´, poszukuje do d∏ugoterminowej wspó∏pracy partnera lub
agenta handlowego, który posiada dobre kontakty i umiej´tnoÊci
negocjacyjne. Kod oferty: CONF0249.
Kontakt: Ms Iris Seiffer, Object Carpet, Rechbergstr. 19,
73770 Denkendorf, Niemcy,
tel. +49 711 3402 128, fax: +49 711 3402 156,
e-mail: [email protected].
J´zyki do kontaktu: angielski, francuski, hiszpaƒski.
EIC/WAW/046
Firma niemiecka dzia∏ajàca w bran˝y papierniczej jest zainteresowana nawiàzaniem wspó∏pracy w zakresie podwykonawstwa w nast´pujàcych dziedzinach: t∏oczenie, laminaty, oprawa kalendarzy,
broszurowanie.
Kontakt: Andreas Zwicker, Verpackung und Papierverarbeitung
AWICKER, Holbeinstr. 28a, 04229 Leipzig, Niemcy,
tel. +49 341 4771541, fax: +49 341 9260891
22
RYNEK W¸OSKI
EIC/WAW/049
W∏oska firma dzia∏ajàca w bran˝y w∏ókienniczej, dzia∏ajàca
na rynku do 1968 r., poszukuje kontaktu z poÊrednikami handlowymi posiadajàcymi doÊwiadczenie w ww. zakresie.
Kontakt: Monica May, EIC IT375, Turin’s Chamber of Commerce,
tel. +39 011 5716342-344, fax: +39 011 5716 34,
e-mail: [email protected]. J´zyki do kontaktu: angielski, francuski,
ref. 33/2002/FILATURA PETTINATA MINO.
RYNEK W¢GIERSKI
EIC/KRA/034
W´gierska firma zajmujàca si´ produkcjà i sprzeda˝à mebli, kwietników, pó∏ek, stolików pod telewizory z drewna sosnowego, dostarczajàca swoje wyroby do sieci handlowych: Auchan, Cora,
Plus, OBI, Interspar, poszukuje producentów mebloÊcianek
do przedpokojów, mebli z drewna sosnowego, kwietników.
Kontakt: Czotter Faipari Kft., 2360 Gyál, Szent István u. 16,
tel./fax: (36-29) 341 434,
e-mail: [email protected], e-mail: [email protected]
EIC/KRA/035
W´gierska firma eksportowo-importowa poszukuje dystrybutorów
pszenicy, j´czmienia, wyki, kukurydzy, nasion gorczycy, dyni, prosa,
soji, siemienia lnianego.
Kontakt: Corun Kft., 1077 Budapest, Rózsa u. 40/a,
tel./fax. (36-1) 352 9103, fax: (36-1) 343 0541,
e-mail: [email protected]
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
Biuletyn euro info dla ma∏ych i Êrednich firm
Oferty wspó∏pracy
EIC/KRA/036
W´gierska firma zajmujàca si´ handlem hurtowym materia∏ami
budowlanymi, g∏ównie ceg∏y ozdobne, klinkier, rustykalne, p∏ytki,
glazura, poszukuje producentów powy˝szych wyrobów.
Kontakt: Build Material Kft., 6400 Kiskunhalas, Fazekas G. u. 7.,
tel./fax:(36-77) 427 652
EIC/KRA/037
W´gierska firma zajmujàca si´ importem i handlem hurtowym artyku∏ami spo˝ywczymi i papierniczymi, poszukuje producentów
i dystrybutorów cukru, cukierków, s∏odyczy, kakao w proszku.
Kontakt: VM UNITRADE Bt., 8900 Zalaegerszeg, Gébárti u. 109,
tel./fax:(36-92) 596 237,
e-mail: [email protected]
RYNEK ¸OTEWSKI
EIC/LUB/035
¸otewska firma nawià˝e kontakty z polskimi producentami ˝aluzji
okiennych w rulonach. Firma jest zainteresowana zakupem poszczególnych elementów do ˝aluzji.
Kontakt: BALTTECHSERVIS, Victor Semenena,
Adres: Bruklenu 57, LV-1058 Riga;
tel. +371 7613222; fax: +371 7808591;
e-mail: [email protected]
EIC/LUB/036
Firma z ¸otwy poszukuje producentów klejów i smarów technicznych.
Kontakt: AIKA SIA, Maris Berzins,
tel. +371 7970142; fax: +371 7970141;
e-mail: [email protected]
EIC/LUB/037
Firma ∏otewska jest zainteresowana zakupem urzàdzeƒ do produkcji kostki brukowej (o mocy 300m2 dziennie).
Kontakt: VITINI & KO, Mareks Vitins, Adres: Blaumana 18 Koknese;
tel. +371 9477616; fax: +371 5161418;
e-mail: [email protected]
EIC/LUB/038
Firma z ¸otwy poszukuje producentów toreb BOPP, taÊmy klejàcej,
folii termicznej, toreb polipropylenowych, folii opakowaniowej
do palet, blisterów.
Kontakt: BALTIC PACK SIA, Juris Dzenis,
Adres: Brivibas 403, LV-1024 Riga; tel. +371 7521336;
http://www.balticpack.lv
RYNEK S¸OWE¡SKI
EIC/TOR/029
Przedsi´biorstwo s∏oweƒskie produkujàce przyczepy ró˝nego rodzaju, równie˝ na zamówienie, poszukuje dystrybutorów/dealerów
przyczep w ró˝nych krajach.
Kontakt: Mrs. Diana Kosar, TPV PRIKOLICE d. o. o., Cesta Bratov
Cerjakov 13, 8250 Brezice, S∏owenia,
tel. +386 7 49 91 951, fax: +386 7 49 91 961,
e-mail: [email protected]
styczeƒ 2003, nr 1 (51)
EIC/TOR/030
S∏oweƒska firma produkujàca pulowery, mundury (umundurowanie
dla stra˝y po˝arnej, policjantów, celników, ochroniarzy) r´kawiczki
ochronne, skarpety jest zainteresowane nowymi rynkami zbytu lub
zawarciem porozumienia dotyczàcego wspólnej produkcji.
Kontakt: Mrs. Surina Darja, PLETILSTVO JAKOPINA MIJA KEPIC s.p.,
Dvorje 22, 4207 Cerklje, S∏owenia,
tel. +386 4 25 21 573, fax: +386 4 25 22 234,
e-mail: [email protected]
RYNEK RUMU¡SKI
EIC/SZC/054
Rumuƒski producent obrusów, przeÊcierade∏ oraz odzie˝y ochronnej poszukuje odbiorców ww. produktów.
Kontakt: Voinea Daniel, S. C. SYBCOTEX SRL, Galati, Romania,
tel./fax: +40 236 472 384,
e-mail: [email protected]
EIC/SZC/055
Rumuƒski producent jest zainteresowany nawiàzaniem wspó∏pracy
w zakresie eksportu palet, europalet, innych wyrobów drewnianych
i mebli ogrodowych. Zainteresowanych prosimy o kontakt z EIC
w Galati.
Kontakt: EIC RO-826, 13 Eroilor Stree, 6200 Galati, Romania,
tel. +40 36 46 00 29, fax: +40 36 47 35 80, 46 03 02,
e-mail: [email protected]
RYNEK CZESKI
EIC/W¸B/048
Czeska firma specjalizujàca si´ w ma∏ej produkcji in˝ynieryjnej (produkcja podzespo∏ów elektrotechnicznych, produkcja cz´Êci obrotowych, narz´dzi i form, galwanizacja, obróbka plastyczna) i posiadajàca ISO 9001 poszukuje importerów dla swoich produktów.
Kod oferty: 200201931.
Kontakt: Ms. Kristyna Kapickova, Izba Przemys∏owa Republiki
Czeskiej, Seifertova 22, PRAHA 3 – Zizkov 130 00, Czechy,
tel. +420 224 096 352, fax: +420 224 096 353,
e-mail: [email protected], http://www.komora.cz.
J´zyki do kontaktu: czeski, niemiecki, angielski.
EIC/W¸B/050
Czeska firma specjalizujàca si´ w ma∏ej produkcji in˝ynieryjnej,
b´dàca w posiadaniu 1000 m2 wolnej powierzchni i 400 m2 przestrzeni do sk∏adowania odpadów poszukuje partnera do d∏ugoterminowej wspó∏pracy. Mo˝liwe podj´cie dzia∏aƒ typu joint venture.
Firma posiada certyfikat ISO 9001. Kod oferty: 200201929.
Kontakt: Ms. Kristyna Kapickova, Izba Przemys∏owa Republiki
Czeskiej, Seifertova 22, PRAHA 3 – Zizkov 130 00, Czechy,
tel. +420 224 096 352, fax: +420 224 096 353,
e-mail: [email protected],
http://www.komora.cz.
J´zyki do kontaktu: czeski, niemiecki, angielski.
Euro Info Centre
Grupa Ekspercka Rynki Zagraniczne
23