Podatek i jego funkcje

Podatek – obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny
(państwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia
wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ
pobierający.
Za pierwotne formy podatków uznaje się znane już w starożytności daniny (w naturze i pieniądzu) od ludności
na rzecz panującego oraz kontrybucje płacone przez ludność okupowanego kraju na rzecz kraju zwycięskiego.
Rozwojowi społeczeństw towarzyszyła ewolucja podatków, zmieniająca ich charakter z doraźnego na regularny,
z dobrowolnego na przymusowy, z płaconego na rzecz panującego na płacony na rzecz państwa, ze świadczenia
w naturze na pieniężne.
Współcześnie pieniądze z podatków trafiają do skarbu państwa, województwa, powiatu albo
gminy, które dzięki temu mogą inwestować w rozwój infrastruktury, wojska, policji, oświaty,
służby zdrowia, itp. Obecnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi, jednakże
w historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach.
Zgodnie z polskim prawem daniny, aby zostały uznane za podatki muszą posiadać 4 cechy:




nieodpłatność
przymusowość
powszechność
bezzwrotność
Podatki dzielą się na:
 bezpośrednie – nałożone na dochód lub majątek podatnika, np. podatek dochodowy,
gruntowy, spadkowy;
 pośrednie – nakładane na przedmiot spożycia, np. VAT, akcyza – ostatecznie płaci
konsument.
FUNKCJE PODATKÓW
Podatki pełnią funkcje, które z jednej strony mają charakter obiektywny, natomiast z drugiej
strony zmieniają się, w miarę jak zachodzą przeobrażenia ustrojowe i społeczno-gospodarcze.
Do podstawowych funkcji podatku należą:
 fiskalna (inaczej dochodowa),
 regulacyjna,
 stymulacyjna,
 informacyjna.
Podatki służą w pierwszej kolejności realizacji funkcji fiskalnej, która sprowadza się do tego, że podatek pełni
bardzo ważną rolę jako podstawowy rodzaj dochodów budżetowych. Jego rozmiary przewyższają wpływy z innych
tytułów, takich jak opłaty, cła czy pożyczki. Funkcja fiskalna jest jedną z najstarszych funkcji podatkowych.
I w czasach nowożytnych, i w czasach współczesnych podatki zabezpieczają pokrycie głównych wydatków
publicznych.
Ściśle związana z funkcją fiskalną jest funkcja regulacyjna. Polega ona na kształtowaniu dochodu i majątku
będących w dyspozycji podatników. Akceptowana jest w każdych warunkach społecznych i politycznych. Dzięki
podatkom następuje redystrybucja dochodu i majątku narodowego między podatnikami, a związkami
publicznoprawnymi, jakimi są państwo i organy samorządu terytorialnego. Zakres redystrybucji podatkowej zależy
od struktury gospodarki.
Funkcja stymulacyjna natomiast, oznacza wykorzystanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na
warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju. Funkcja stymulacyjna realizuje się poprzez
zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpłynąć zachęcająco lub zniechęcająco na
podejmowane decyzje w sprawie prowadzenia działalności. Praktycznym wyrazem realizacji tej funkcji w sensie
pozytywnym jest system zwolnień i ulg podatkowych. Obecnie większa część ulg została zlikwidowana i zastąpiona
poprzez wprowadzenie 19% podatku dochodowego dla przedsiębiorców.
Ostatnią z wymienionych funkcji
podatkowych ogółem lub z
nieprawidłowościach przebiegu
gospodarczych może świadczyć,
od niektórych kontrahentów.
podatku jest funkcja informacyjna. Polega ona na tym, że realizacja wpływów
określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach bądź
procesów gospodarczych. Znaczne obniżenie wpływów od podmiotów
np. o trudnościach ze zbytem produkcji lub z wyegzekwowaniem należności
PODATEK VAT
Podatek od towarów i usług (VAT od ang. – Value Added Tax – podatek od wartości dodanej;
PTU – rzadziej używany skrót: Podatek od Towarów i Usług) — podatek pośredni, obrotowy, który
z założenia ma w jak najmniejszy sposób oddziaływać na ostateczną cenę towaru i usługi podlegającej
opodatkowaniu (poprzez jego "przerzucalność" na kolejne fazy obrotu). W Polsce został wprowadzony
przez ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym
(Dz. U. z 1993 r. Nr 11, poz. 50). Jednak konieczność harmonizacji polskiego prawa podatkowego
z prawem UE zmusiła polskiego ustawodawcę do uregulowania tej kwestii w nowej ustawie o podatku
od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 roku (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 ze zm.).
Stawki VAT
Od 1 stycznia 2012 r. nadal obowiązują stawki VAT na poziomie: 23%, 8%, 5%, 0%. Ponadto
w przepisach o VAT określono, iż dostawa niektórych towarów oraz świadczenie niektórych usług
korzysta ze zwolnienia z VAT, które w praktyce traktowane jest jako piąta stawka podatkowa.
Przypomnieć należy, iż stawki podatku w wysokości 23% i 8% zostały wprowadzone na okres
przejściowy, tj. od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. zastępując obowiązujące poprzednio stawki
22% i 7%.
Podatek VAT nakłada na wszystkie podmioty w łańcuchu dostaw większą dyscyplinę podatkową oraz
większą motywację do unikania zakupów w szarej strefie – podstawą odliczenia podatku jest bowiem
faktura VAT. Jeśli tej podstawy nie ma, to dany przedsiębiorca musi odprowadzić niezmniejszoną kwotę
podatku VAT.
Obliczanie podatku VAT
Podatek VAT jest płacony przez każdego przedsiębiorcę w łańcuchu dostaw.
Na przykład z 23% podatkiem łańcuch dostaw może wyglądać następująco:
1.
2.
3.
Producent surowca wycenia go na 100 zł (cena netto) i sprzedaje fabryce za 123 zł (100 zł +
23%, cena brutto). Następnie odprowadza 23 zł podatku VAT.
Fabryka wytwarza produkt, wycenia go na 150 zł (netto) i sprzedaje do sklepu za 184,50 zł (150
zł + 23% = cena brutto). Do zapłaty pozostaje 34,50 zł VAT, fabryka odlicza jednak VAT
zapłacony producentowi (23 zł) i odprowadza ostatecznie 11,50 zł. Stanowi to 23% z 50 zł czyli
"wartości dodanej" przez fabrykę w stosunku do ceny netto surowca.
Sklep wycenia produkt na 250 zł (netto). Ostateczna cena brutto dla konsumenta wynosi 307,50
zł (250 + 23%). Podatek VAT wynosi 57,50 zł, z czego jednak sklep odlicza 34,50 zł zapłacone
fabryce, odprowadzając 23 zł.
Łącznie do budżetu odprowadzone zostało 55 zł (23 zł + 11,50 zł + 23 zł) czyli tyle samo ile wynosi
wartość 23% z ceny netto 250 zł. Kwota ta została wpłacona w częściach przez wszystkich
uczestników łańcucha dostaw, jednak ze względu na mechanizm odliczania faktyczny koszt podatku
ponosi konsument.
Koszty uzyskania przychodu - koszt poniesiony przez podatnika w celu uzyskania przychodu.
Jest on wpisywany w zeznanie podatkowe i odpisywany od wielkości przychodu. W zależności od rodzaju
umowy, która wiąże podatnika z pracodawcą (umowa o pracę, umowa - zlecenie, umowa o dzieło itd.),
koszty uzyskania przychodu mają inną wartość obliczaną procentowo.
W wypadku samodzielnego podmiotu gospodarczego jest to kwota wydatków poniesionych w celu
uzyskania przychodu.