Rozwój kontroli jakości - czy indywidualizacja testów kontroli jakości

artykuł / article
radiologia / radiology
Rozwój kontroli jakości
– czy indywidualizacja testów kontroli jakości
jest możliwa i potrzebna?
Katarzyna Bentkowska1, Piotr Jankowski2, Monika Jędrzejewska2, Kamil Majbrodzki1, Bartosz Węckowski2
1
Z akład Fizyki Medycznej, Mazowiecki Szpital Onkologiczny w Wieliszewie,
ul. Kościelna 61, 05-135 Wieliszew, tel. +48 22 766 15 00, e-mail: [email protected]
2
Polskie Towarzystwo Inżynierii Klinicznej
Wraz z wdrożeniem kontroli jakości w diagnostyce obrazowej oraz rozwojem
aparatury diagnostycznej, także w Polsce wprowadzono odpowiednie procedury badawcze. Opierają się one w dużej mierze na sprawdzonych, podobnych procedurach wdrożonych nawet ponad dekadę temu w krajach zachodnich (m.in.
USA [1], Wielka Brytania [2], kraje Beneluxu [3]).
Przepisy wprowadzone w Polsce nakreślają jednak
rozwiązania różniące się od zagranicznych, m.in.:
––opierają się na aktach legislacyjnych, a nie jak za
granicą – na dających znaczną przewagę w szybkości wdrażania postępów technologicznych,
poprzez rekomendacje towarzystw naukowych;
––rola specjalisty w dziedzinie fizyki medycznej
MPE (Medical Physics Expert) za granicą jest decydująca – w Polsce nadal nie jest to warunek
W artykule podano argumenty przemawiające za
wystarczający do wykonywania testów kontroli wprowadzeniem takiej indywidualizacji, z zaznaczejakości (wymagana jest akredytacja na zgodność niem zakresu zmian powiązanych z odpowiednimi
z normą EU ISO 17025 [4], ewentualnie przez 12 dokumentami regulującymi lub rekomendującymi
miesięcy od daty 5 września 2013 roku honoro- oraz zakresu zaangażowania personelu uczestniwane są certyfikaty fizyków medycznych, do- czącego w danych procedurach.
tychczasowo wydane przez KCORwOZ [5]).
Producenci urządzeń do diagnostyki obrazowej
stale opracowują nowe technologie ułatwiające
Niemniej jednak można zadać pytanie: czy po- dokładniejszą diagnostykę obrazową m.in. poprzez
dane powyżej przyczyny stoją na przeszkodzie in- pomoc obsługującemu personelowi w zapewnieniu
dywidualizacji testów kontroli jakości urządzeń ra- powtarzalności i optymalności parametrów badadiologicznych? Czy takie działanie ma swoje realne nia. Jednocześnie obsługa tych urządzeń staje się
przesłanki?
coraz bardziej skomplikowana.
Inżynier i Fizyk Medyczny
2/2014
vol. 3
151
radiologia \ radiology
Przykład 1: Testy kontroli jakości
mammografu GE DIAMOND
artykuł \ article
wykonania co najmniej 84 dodatkowych ekspozycji i zużycia tyle
samo dodatkowych błon (czyli zwiększenie czasu potrzebnego
na wykonanie procedury, w dalszej kolejności potencjalnie dłuż-
W celu zapewnienia powtarzalności i optymalizacji narażenia
szego wyłączenia aparatu z zastosowania klinicznego oraz, co
pacjentów na promieniowanie jonizujące, większość współcze-
nie jest bez znaczenia, podniesienia kosztów ponoszonych przez
snych aparatów mammograficznych wyposażona jest w system
jednostkę stosującą ten aparat).
automatycznej kontroli ekspozycji (AEC) składający się z jednej
Z punktu widzenia ochrony radiologicznej pełne wykonanie
komory jonizacyjnej. W aparacie GE DIAMOND zastosowano
testu „oceny systemu AEC przy różnych poziomach zaczernie-
modyfikację polegającą na zastąpieniu pojedynczej komory
nia” mogłoby być ograniczone do jednokrotnego wykonania
ośmioma niezależnymi komorami.
podczas testów odbiorczych, a w ramach testów „rocznych”
Z punktu widzenia testów kontroli jakości na podstawie bieżą-
– tylko w klinicznie stosowanym zakresie. W przypadku jakich-
cych regulacji prawnych w Polsce, konstrukcyjna aparatu wpro-
kolwiek zmian, np. nowe kasety, zmiana typu odczynników fo-
wadza przesłanki do indywidualizacji tej procedury. Dzieje się
tochemicznych czy błon mammograficznych i tak konieczne jest
tak, ponieważ osoba przeprowadzająca kontrolę systemu AEC
sprawdzenie optymalizacji tego procesu z wartościami wyjścio-
musi wykonać następujące testy:
wymi, a przy znacznej różnicy kalibracja systemu AEC do nowych
––gęstości optycznej w punkcie referencyjnym,
––kompensacji zmian wartości wysokiego napięcia,
materiałów (zakończona nowymi testami odbiorczymi).
Zdarza się również w przypadku aparatów (najczęściej tych,
––kompensacji zmian grubości fantomu,
dla których istnieje nie najlepsza optymalizacja procesu fotoche-
––oceny systemu AEC przy różnych poziomach zaczernienia,
micznego – tego efektu unikamy przy mammografach typu SIE-
––powtarzalności ekspozycji,
MENS MAMMOMAT 3000), że zmiana gęstości optycznej pomię-
––bezpiecznika czasowego.
dzy sąsiednimi stopniami zaczernienia przekracza limit 0,20 OD
Niestety w tym przypadku nie wykonuje się testu czułości
w zakresie stopni niewykorzystywanych klinicznie (a w zakresie
komór AEC wymaganego w radiologii ogólnej. W przypadku
klinicznym system działa prawidłowo), co zgodnie z przepisami
tego aparatu test jest wskazany do oceny stopnia ochrony ra-
prawnymi skutkować powinno wstrzymaniem pracy klinicznej do
diologicznej pacjenta (chyba że w jednostce obsługa aparatu
czasu usunięcia tej usterki z jednoczesnym zawiadomieniem Pań-
wykorzystuje jedną lub tylko wybrane spośród 8 komór). We
stwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w terminie 7
wspomnianych przypadkach test czułości komór może być wy-
dni od uzyskania wiadomości o negatywnym wyniku testów spe-
konany tylko w przypadku testów odbiorczych. Znaczącą rolę
cjalistycznych (§ 9.25 Dz.U. z 4 września 2013 r., poz. 1015).
we właściwej kontroli jakości odgrywa obsługa aparatu/inspek-
Przykład 3: Testy systemu
AEC w radiologii ogólnej
tor ochrony radiologicznej, których zadaniem jest określenie
wykorzystywanych funkcji aparatu i ich wpływu na ochronę radiologiczną pacjenta. Test ten równie dobrze może być wykonywany w ramach testów eksploatacyjnych wewnętrznych, przez
Przykład ten nie dotyczy już konkretnego typu aparatu, a raczej
osobę odpowiedzialną za tę procedurę w jednostce. W celu pod-
jest zbiorem obserwacji wynikających z wykonywanych testów
niesienia skuteczności działania test systemu można wykonać
kontroli jakości.
w czasie bezpośrednio poprzedzającym testy eksploatacyjne
Standardowa kontrola systemu AEC aparatu opiera się na wykonaniu następujących testów:
zewnętrzne.
Przykład 2: Testy kontroli
jakości mammografu SIEMENS
MAMMOMAT 3000
––ocena systemu AEC przy zmianie wartości wysokiego napięcia – dla stałej wartości natężenia prądu anodowego,
grubości fantomu i domyślnie stałego stopnia zaczernienia
( jednakowe ustawienie systemu AEC), gęstości optyczne
dla co najmniej 2 wartości wysokiego napięcia nie powinny
Niestandardowym rozwiązaniem w tym typie aparatów jest
możliwość wyboru 99 stopni zaczernienia w systemie AEC od
-49 do +49 (w standardowych aparatach - 15 stopni). Rozwiązanie takie daje większą precyzję w uzyskiwaniu właściwego
zaczernienia przy zmianach parametrów sensytometrycznych
procesu obróbki fotochemicznej w przypadku rejestracji obrazu na błonach mammograficznych lub zmianach w parametrach
kontrastu w przypadku cyfrowego sposobu zapisu obrazu. Niemniej jednak w klinicznym użytku wykorzystuje się jednak dość
152
być większe niż 0,30 OD,
––ocena systemu AEC przy zmianie grubości fantomu – gęstości optyczne nie powinny być większe niż 0,30 OD,
––ocena systemu AEC przy zmianie natężenia prądu – gęstości
optyczne nie powinny być większe niż 0,30 OD,
––ocenę czułości komór systemu AEC – gęstości optyczne nie
powinny być większe niż 0,30 OD,
––ograniczenie ekspozycji i czasu ekspozycji – nie więcej niż
600 mAs i 6 s.
ograniczoną ilość stopni zaczernienia. W przypadku szczególnie
Niekiedy jednostka dysponuje starszym aparatem (liczba
detekcji błonowej w testach „rocznych” pociąga to konieczność
takich aparatów z każdym rokiem spada, ale nadal jeszcze są
vol. 3
2/2014
Inżynier i Fizyk Medyczny
radiologia / radiology
artykuł / article
Przykład 4: Testy czasu ekspozycji
w radiologii ogólnej
użytkowane klinicznie) wyposażonym w system AEC starszej
generacji, w którym w zależności od wymiarów poprzecznych
dobiera się odpowiedni stopień zaczernienia lub klinicznie wykorzystywane są nie wszystkie komory jonizacyjne, co znajduje
Przykład ten jest raczej propozycją rozszerzenia kryteriów
odzwierciedlenie w odpowiednich radiologicznych procedurach
sprawdzania aparatury rentgenowskiej, niż stricte indywiduali-
roboczych danej jednostki ochrony zdrowia. Pozostaje pytanie:
zacji testowania.
czy akredytowane laboratorium badawcze po wykonaniu spraw-
Tolerancja w zakresie czasów ekspozycji wynosi 100 ms (0,1 s)
dzenia poprawności działania tego systemu w klinicznym zakre-
lub więcej. Nowoczesne aparaty posiadające generatory wyso-
sie wskazanym przez daną jednostkę (co jest poparte odpowied-
kiej częstotliwości umożliwiają uzyskiwanie klinicznych nominal-
nimi zapisami w procedurach tej placówki) i uzyskaniu wyników
nych czasów ekspozycji (w szczególności w pediatrii) znacznie
mieszczących się w ustawowo podanym zakresie, może wydać
niższych w stosunku do sprawdzanych w czasie testów kontroli
opinie o poprawności działania tego aparatu?
jakości.
Wydaje się, że jest to możliwe przy spełnieniu następujących
Rozwiązaniem tej kwestii może być wprowadzenie kryteriów
zaczerpniętych z Raportu IPEM Nr 91 [6] podającego następują-
warunków:
––jednostka ochrony zdrowia musi wystąpić do laboratorium
ce kryteria:
z prośbą o wykonanie testów w wyspecyfikowanym przez
––dwa poziomy: reagowania (remedial level – powyżej którego
siebie zakresie, co laboratorium w sprawozdaniu z wyko-
należy wdrożyć działania monitorujące zachowanie się da-
nanych testów zaznacza jako odstępstwo od własnych
nego parametru) i wstrzymania (suspension level – powyżej
procedur,
którego należy wstrzymać kliniczne użytkowanie aparatu
––w placówce prowadzone jest w ramach audytu wewnętrz-
do czasu przywrócenia jego poprawnego funkcjonowania),
nego sprawdzenie zgodności dawek otrzymanych przez
––w poziomie reagowania: dla t ≥ 0,1 s - ±10% wartości nomi-
pacjentów w poszczególnych procedurach radiologicznych
nalnej, a dla t < 0,1 s - ±2 ms lub ±15% wartości nominalnej (w
z wartościami dawek referencyjnych im przypisanych. Audyt
taki oczywiście musi potwierdzać słuszność przyjętych zało-
zależności od tego, które jest większe),
––w poziomie wstrzymania: dla t ≥ 0,1 s - ±20% wartości nominalnej, a dla t < 0,1 s - ±30% wartości nominalnej (powtó-
żeń zawartych w procedurach roboczych.
Kolejnym spostrzeżeniem wynikającym z doświadczeń osób
przeprowadzających testy kontroli jakości systemów AEC jest
fakt, że zwykłe sprawdzanie dotyczy poprawności działania
każdej komory z osobna. Metodologia taka jest słuszna, ponieważ pozwala wykryć nieprawidłowe działanie i/lub ustawienie
poszczególnych komór w stosunku do pozostałych. Niemniej
rzone i opublikowane w zaleceniach Komisji Europejskiej
w roku 2012 [7]).
Indywidualizacja jest możliwa, ale wymaga porozumienia na
wielu płaszczyznach:
1. producent aparatury, a szczególnie inżynier serwisu – użytkownik aparatury,
jednak dość często w procedurach roboczych, np. przy zdjęciach
2. inżynier serwisu – pracownik/pracownicy wykonujący testy
klatki piersiowej w projekcji AP/PA wykorzystuje się nie jedną,
kontroli jakości (począwszy od testów eksploatacyjnych
ale dwie skrajne komory (tzw. „lewa” i „prawa”). Taka kombinacja
wewnętrznych poprzez testy odbiorcze, kończąc na te-
powinna prowadzić do tego, że ekspozycja zostanie przerwana co najwyżej po uzyskaniu sygnału nasycenia na mniej czułej
z zestawu użytych komór. Zdarza się jednak, że czas ekspozycji
stach eksploatacyjnych zewnętrznych),
3. klinicyści oceniający uzyskane obrazy – personel techniczny uczestniczący w ich wykonywaniu,
z użyciem 2 detektorów AEC jest połową czasu ekspozycji każ-
4. personel jednostki wykonujący badania diagnostyczne –
dego z nich z osobna lub co gorsza z punktu widzenia ochrony
pracownicy jednostek zewnętrznych (szczególnie w przy-
radiologicznej pacjenta, czas ten jest sumą czasów nasycenia na
padku niewielkich jednostek ochrony zdrowia) lub wyspe-
każdym z nich (czas ekspozycji pierwszego działającego osobno,
cjalizowany personel jednostki odpowiedzialny za kontrolę
następnie czas nasycania się drugiego).
stanu technicznego medycznej aparatury diagnostycznej
Rozsądnym rozwiązaniem tej kwestii jest sprawdzenie dzia-
i jej bezpieczeństwa pod kątem ochrony radiologicznej.
łania tego układu w potencjalnych klinicznych ustawieniach
Najbardziej wskazane byłoby, aby kontrolę przeprowadzali
w ramach testów odbiorczych i wewnętrznych w okresie po-
fizycy medyczni/specjaliści w dziedzinie fizyki medycznej
przedzającym wykonanie kolejnych testów zewnętrznych, gdy
lub inżynierii medycznej [8]. Nadmienić należy również po-
wszelkie wątpliwości działania mogą być potencjalnie zwery-
rozumienie pomiędzy personelem uczestniczącym w pro-
fikowane i wyjaśnione. Dodać należy, że ogromną rolę w tym
cesie diagnozowania a pracownikami działów technicz-
procesie powinni spełniać doświadczeni inżynierowie serwisowi
nych, którzy bardzo często odpowiedzialni są za kontakty
wraz ze specjalistami w dziedzinie fizyki medycznej/inżynierii
z akredytowanymi laboratoriami badawczymi wykonujący-
medycznej.
mi testy odbiorcze i eksploatacyjne zewnętrzne.
Inżynier i Fizyk Medyczny
2/2014
vol. 3
153
radiologia \ radiology
Oczekiwania na płaszczyźnie producent
aparatury (inżynier serwisu, specjalista
ds. Aplikacji Urządzeń do Diagnostyki
Obrazowej) – użytkownik aparatury
artykuł \ article
Dla pewnej kompletności działań związanych z testami kontroli
jakości aparatury diagnostycznej potrzebny jest pełen dialog pomiędzy inżynierem serwisowym a tzw. „pomiarowcem”. Dość często w polskich warunkach jest to utrudnione w przypadku testów
eksploatacyjnych zewnętrznych, gdzie utrudnieniem jest ograni-
Właściwa współpraca ma na celu przekazanie przez użytkow-
czoność czasowo-finansowa tych relacji (obecność inżyniera przy
nika profilu działalności klinicznej jednostki, aby doprać sprzęt
testach pociąga za sobą dodatkowe koszty, a w większości przy-
dostosowany do potrzeb, ustawiony i skalibrowany ( jeśli to po-
padków występują problemy ze zgraniem tego typu terminów
trzebne w niestandardowych dla ustawień serwisowych zakre-
i obecność serwisanta sprowadza się do roli obserwatora). Rów-
sach, np. w pediatrycznej tomografii komputerowej dla napięcia
nież tę rolę obserwatora w czasie testów rocznych (popularnie
80 kV). Niezwykle ważne jest również przekazanie personelowi
zwanych „specjalistycznymi”) przy właściwych relacjach serwis –
bezpośrednio pracującemu z danym urządzeniem jego specyfiki
użytkownik, może być scedowana na właściwego przedstawiciela
(do czego służy i jak właściwie stosować dany model lub pro-
użytkownika. Profitem takiego rozwiązania jest:
gram anatomiczny, niestandardowe rozwiązania w danej grupie
––zdecydowany zysk finansowy w całym procesie,
urządzeń, np. w GE DIAMOND 8 niezależnych komór jonizacyj-
––możliwość wychwycenia błędów ludzkich wynikających
nych systemu AEC zamiast standardowej 1 w kilku pozycjach).
najczęściej z wysokiego reżimu czasowego przeprowadza-
Niekiedy podobna współpraca musi zaistnieć między produ-
nia w/w testów (wykonanie wielu pomiarów dających co
centami/inżynierami serwisowymi aparatury rentgenowskiej
najmniej akceptowalny poziom ryzyka niewłaściwej oceny
a systemu detekcji obrazu (od coraz bardziej wypieranych filmów
działania sprzętu w jak najmniej zaburzającym działanie kli-
i wywoływarek, przez systemy CR do detektorów DR, które zda-
nicznie czasie).
rza się, że mogą zostać dostarczone jako tzw. upgrade sprzętowy).
154
Oczekiwania na płaszczyźnie inżynier
serwisu – pracownik/pracownicy
wykonujący testy kontroli jakości
Oczekiwania na płaszczyźnie
klinicyści oceniający uzyskane
obrazy – personel techniczny
uczestniczący w ich wykonywaniu
Część oczekiwań na tej płaszczyźnie pokrywa się z tymi z wcze-
Współpraca na tej płaszczyźnie wydaje się najłatwiejsza, ponie-
śniejszej grupy, ponieważ dla właściwego sprawdzenia aparatury
waż najczęściej odbywa się w obrębie danej jednostki, dlatego
diagnostycznej potrzebna jest wiedza o rodzaju jej specyfiki (no-
możliwe jest wypracowanie w krótkim czasie standardów wy-
watorskie i niestandardowe rozwiązania konstrukcyjne w dziedzi-
konywania obrazów diagnostycznych oraz ich oglądania i oceny.
nie sprzętu, jak i jego oprogramowania). Dla lepszego zobrazowa-
Pamiętać należy jednak o fakcie coraz bardziej rozpowszechnia-
nia tego zagadnienia należy podać przykład obliczania narażenia
jącej się teleradiologii, gdzie odległość pomiędzy miejscem wyko-
pacjentów pediatrycznych w tomografii komputerowej [9]. Brink
nania obrazu i jego oceny przekracza znacznie odległości występu-
i Morin w swoim artykule podają różne podejścia producentów/
jące w obrębie jednej jednostki ochrony zdrowia (przychodni czy
serwisantów TK w podawaniu indeksów dawki w protokole ska-
szpitala). Wiąże się to z potencjalnym zagrożeniem wynikającym
nowania regionu ciała w pediatrii. Część z nich podaje wartości
z stosowania do oceny uzyskiwanych obrazów niewłaściwych mo-
oparte na pomiarach w fantomie z PMMA o średnicy 32 cm (tak
nitorów [10] lub niewłaściwych warunków w pomieszczeniu opi-
jak jest to przyjęte w procedurze wykonywanej u osób dorosłych),
sowym. Oczywiście jest to proces, który jest zauważany w wielu
a część w fantomie o średnicy 16 cm (fantom wykorzystywany do
krajach, również w Polsce, co znajduje potwierdzenie w próbach
pomiarów w procedurze obrazowania regionu głowy i szyi u osób
ustandaryzowania go, narzucenia pewnych uregulowań, np. for-
dorosłych). Osoby użytkujące aparat oraz sprawdzające go w za-
matu przesyłanych obrazów (okazuje się, że wdrożenie standardu
leżności od procedury serwisowej mogą uzyskać wynik potwier-
DICOM u producentów aparatury rentgenowskiej z cyfrowym zapi-
dzający poprawność jego ustawienia, przeszacowania wartości
sem obrazu wygląda różnie – nie zawsze dołączane wraz z obraza-
wyświetlanej w nagłówku plików DICOM tej procedury (serwis
mi przeglądarki rozwiązują ten problem [11]).
użył fantomu 32 cm) w stosunku do wartości zmierzonej (jeśli
W przypadku oczekiwań na w/w płaszczyźnie należy dodać
do sprawdzenia użyto bardziej adekwatnego w tym przypadku
pewne ograniczenie wynikające z dostosowania jakości wyko-
fantomu o średnicy 16 cm) lub niedoszacowania wartości w sytu-
nywanych obrazów przez personel techniczny do oczekiwań
acji odwrotnej do wcześniej opisanej. Osobną kwestią pozostaje
klinicystów. Takimi ograniczeniami są m.in. poziomy referencyj-
sprawdzanie indeksu dawki w TK, tzn. czy odnosić je do warto-
ne dawek otrzymywanych przez pacjenta – jeśli otrzymywane
ści dawek referencyjnych podawanych w odpowiednich aktach
obrazy są dla danego lekarza „zbyt jasne”, w przypadku detekto-
prawnych, czy może w sprawozdaniu z testów odbiorczych, czy
rów filmowych należy szukać rozwiązań nie w zwiększaniu para-
też we wspomnianych nagłówkach plików DICOM lub podsumo-
metrów ekspozycji (tym samym dawki promieniowania), a raczej
waniu danego badania u pacjenta.
szukać sposobów lepszej optymalizacji obróbki fotochemicznej
vol. 3
2/2014
Inżynier i Fizyk Medyczny
radiologia / radiology
artykuł / article
(temperatura procesu, kompatybilność odczynników fotoche-
uczestnictwo w procedurach testowych osoby kompetentnej
micznych i filmów czy też odpowiednia kombinacja film-ekran
lub osób kompetentnych do obsługi danej aparatury znającej jej
wzmacniający). W przypadku cyfrowej rejestracji obrazu roz-
specyfikę kliniczną oraz co nie pozostaje bez znaczenia, jej zindy-
wiązań należy szukać we właściwych warunkach oceny obrazu
widualizowane warunki pracy.
(oświetlenie w pomieszczeniu opisowym oraz sprawdzenie, jak
Literatura
ustawienie monitora pokrywa się z krzywą kalibracyjną standardu DICOM, oraz dobranie odpowiedniego window level do
danego badania i własnych preferencji). Ponadto trzeba spraw-
1. S.J. Shepard (ed.), P.-J. Lin (ed.): AAPM Report No. 74 Quality con-
dzić poprawność działania czytnika płyt CR i stan ich samych lub
trol in diagnostic radiology, Report of Task Group #12 Diagnostic
ewentualną kalibrację detektora DR.
X-ray Imaging Committee, 06.2002 , Medical Physics Publishing.
Powyższe kwestie w odniesieniu do tzw. radiologii cyfrowej
2. IPEM Report 77: Recommended standards for routine performance
w Polsce nie znalazły na razie odniesienia w standardowym dzia-
testing of diagnostic X-ray imaging systems, Institute of Physics
łaniu oraz w odpowiednich uregulowaniach prawnych. Testy
and Engineering in Medicine 1997.
monitorów opisowych, płyt CR, detektorów DR realizowane są
3. European guidelines for quality assurance in breast cancer
tylko w jednostkach uczestniczących w Populacyjnym Progra-
screening and diagnosis, Fourth Edition Luxembourg: Office for
mie Wczesnego Wykrywania Raka Piersi [12]. Kwestia kontroli
Official Publications of the European Communities, 2006.
poziomów referencyjnych znalazła co prawda swoje odzwier-
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w spra-
ciedlenie w odpowiednich regulacjach prawnych, ale nadal nie
wie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania joni-
udało się uczynić z niej realnie wykonywanego standardu postę-
zującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz.U.
powania w ochronie radiologicznej pacjenta [4, 13].
z 2011 r. Nr 51 poz. 265).
Oczekiwania na płaszczyźnie
personel jednostki wykonujący
badania diagnostyczne – pracownicy
wykonujący testy kontroli jakości
5. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 lipca 2013 r. (Dz.U.
z 2013 r., poz. 1023).
6. IPEM Report 91: Recommended Standards for the Routine Perfor-
mance Testing of Diagnostic X-Ray Imaging Systems, Institute of
Physics and Engineering in Medicine 2005.
7. K. Faulkner, S. Christofides, S. Lillicrap, P. Horton, J. Malone:
Osoby wykonujące testy kontroli jakości (QC) powinny wyka-
Report 162: Criteria for the acceptability of radiological equipment
zać się gruntowną wiedzą o zasadach działania sprawdzanego
used in diagnostic radiology, nuclear medicine and radiotherapy,
sprzętu, zależnościach pomiędzy parametrami jakości obrazu
Luxembourg: Office for Official Publications of the European
a dawkami promieniowania jonizującego wykorzystywanymi do
Communities, 2012.
jego uzyskania, optymalizacją tych dawek oraz czynnikach mo-
8. Dyrektywa Rady Unii Europejskiej 2013/59/EURATOM z dnia
gących wpływać na ocenę sprawdzanego sprzętu. Osoba wyko-
5 grudnia 2013 r. ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeń-
nująca testy QC powinna potrafić w sposób właściwy streścić
stwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia
odpowiedzialnemu za dane urządzenie przedstawicielowi użyt-
na działanie promieniowania jonizującego oraz uchylająca dyrek-
kownika przed opuszczeniem jednostki zalecenia w stosunku do
tywy 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom, 97/43/
dalszego klinicznego użytkowania urządzenia, a w przypadku
Euratom i 2003/122/Euratom (Dz.U.UE.L.2014.13.1).
wszelkich negatywnych wyników, spróbować doradzić rozwią-
9. J.A. Brink, R.L. Morin: Size-specific Dose Estimation for CT: How
zanie danego problemu lub wskazać osoby, które mogłyby takiej
Should It Be Used and What Does It Mean?, Radiology 265, 2013,
porady udzielić.
666-668.
W relacjach w kierunku użytkownik aparatu – osoba przepro-
10. W. Skrzyński: Metody oceny monitorów przeznaczonych do pre-
wadzająca testy QC oczekuje się, że zostanie wyspecyfikowany
zentacji obrazów medycznych, Inżynier i Fizyk Medyczny, 1, 2012,
zakres działania klinicznego danej aparatury, w którym wyda-
45-53.
wane będą opinie o poprawności funkcjonowania urządzeń
11. J. Walecki, R. Kowski: Problem z odtwarzaniem badań zapisanych
lub jej braku. W przypadku, gdy pomiarowcy zdecydują się na
na płytach – płyta, nagrywarka czy przeglądarka? Niekończąca się
rozszerzenie zakresu pomiarowego poza dotychczasowy za-
dyskusja, Inżynier i Fizyk Medyczny, 2, 2013, 61-62.
kres kliniczny (np. w celu zaproponowania lepszej optymalizacji
12. Załącznik Nr 4 do Zarządzenia Nr 81/2013/DSOZ Prezesa Narodo-
procesu diagnozowania, w tym dawek otrzymywanych przez pa-
wego Funduszu Zdrowia z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie okre-
cjenta), powinni poinformować o tym jednostkę w formie, która
ślenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju profilak-
nie pozostaje w sprzeczności z zasadami udzielonej im akredy-
tyczne programy zdrowotne.
tacji, ale też umożliwiającej użytkownikowi zrozumienie sensu
tego działania.
13. P. Jankowski, G. Grobelna, A. Trybusz: Ustawowy obowiązek
analizy dawek otrzymanych przez pacjentów w medycznych pro-
Oczekiwaniem przedstawicieli laboratorium badawczego/
fizyków medycznych/ inżynierów medycznych, jest również
Inżynier i Fizyk Medyczny
2/2014
vol. 3
cedurach radiologicznych – problematyka ogólna, Inżynier i Fizyk
Medyczny, 2, 2013, 135-137.
155