Gospodarka wodociągowa i kanalizacyjna w województwie

URZĄD STATYSTYCZNY W LUBLINIE
OPRACOWANIA SYGNALNE
Lublin, czerwiec 2016 r.
Kontakt: [email protected] Tel. 81 533 20 51, fax 81 533 27 61
Internet: http://www.stat.gov.pl/lublin/index_PLK_HTML.htm
Gospodarka wodociągowa i kanalizacyjna
w województwie lubelskim w 2015 roku
W 2015 r. całkowita długość eksploatowanej sieci wodociągowej w województwie
lubelskim wynosiła 21023,5 km i stanowiła 7,1% długości sieci w Polsce. W poszczególnych
powiatach układ długości sieci w podziale na obszary miejskie i wiejskie był zróżnicowany i tak aż
86,5 % sieci wodociągowej znajdowało się na terenach wiejskich. W 2015 roku w województwie
lubelskim oddano do eksploatacji 159,7 km sieci wodociągowej rozdzielczej. Największa
rozbudowa tej sieci powyżej 15 km miała miejsce w powiatach: kraśnickim (29,1 km), bialskim
(26,9 km) oraz w powiecie janowskim (17,4 km), na co miały wpływ dobiegające końca inwestycje
wodociągowe dofinansowane ze środków unijnych. Województwo lubelskie znalazło się na
14 miejscu w skali kraju pod względem długości oddawanych do eksploatacji nowych sieci
wodociągowych z udziałem wynoszącym 2,9 %.
Rys.1 Sieć wodociągowa oddana do eksploatacji
km
600,0
500,0
400,0
300,0
200,0
100,0
0,0
2006
2007
2008
2009
2010
lubelskie
2011
2012
2013
2014
2015
lata
średnia krajowa
Przeprowadzone w ostatnich kilku latach inwestycje oraz modernizacje starych sieci
wodociągowych wraz z przyłączami mają znaczny wpływ na jakość dostarczanej wody w ramach
zbiorowego zaopatrzenia . W 2015 r. liczba odnotowanych awarii sieci wodociągowej pozostała na
podobnym poziomie jak w roku ubiegłym i wynosiła prawie 3,2 tyś.
1
Tabl. 1 Efekty rzeczowe inwestycji wodociągowych i kanalizacyjnych
Polska
Wyszczególnienie
woj. lubelskie
2014
Sieć oddana do eksploatacji w km:
wodociągowa
kanalizacyjna
Budynki podłączone do sieci:
wodociągowej
kanalizacyjnej
2015
2014
2015
4804
9960
5415
6792
281
380
160
361
99478
148630
106516
160461
6597
6284
4228
4796
Jednym z efektów rozbudowy sieci wodociągowej są nowe podłączenia budynków,
jednakże ich liczba nie jest wyłącznie związana z nowymi inwestycjami, ponieważ rozbudowa
przyłączy odbywa się również na już istniejących odcinkach sieci rozdzielczej. W 2015 r.
w województwie lubelskim najwięcej budynków mieszkalnych podłączono do sieci wodociągowej
w powiatach lubelskim (820), kraśnickim (520), świdnickim (413) i łukowskim (404), natomiast
najmniej w powiatach radzyńskim (5), ryckim (19) oraz krasnostawskim (50). W porównaniu
z 2014 rokiem udział budynków wyposażonych w sieciowe instalacje wodociągowe zwiększył się
o 1,1 % przy średniej krajowej 1,9%. Zarówno w 2015 jak i 2014 roku największy udział
budynków podłączonych do sieci wodociągowej (powyżej 90%) zanotowano w powiatach
biłgorajskim, lubartowskim, łęczyńskimi, łukowskim, a najmniejszy (poniżej 65%) w powiatach
hrubieszowskim, zamojskim i w mieście Chełmie.
Rys.2 Nowo oddane przyłącza wodociągowe do budynków mieszkalnych
tys.szt.
12,0
9,7
10,0
8,6
8,3
8,0
7,2
6,5
6,1
6,1
6,1
6,2
6,6
5,8 6,0
5,5
6,0
6,7
6,2
4,5
4,0
4,0
7,1
4,2
3,4
2,0
0,0
2006
2007
2008
2009
2010
lubelskie
2
2011
średnia krajowa
2012
2013
2014
2015 lata
Przeprowadzone w ostatnich latach inwestycje i modernizacje sieci wodociągowej miały
wpływ na uruchomienie nowych źródeł zasilania bądź rozbudowę już istniejących ujęć wody.
W województwie lubelskim źródłem zaopatrzenia wodociągów sieciowych są zasoby wód
podziemnych. Z tego typu wodociągów 67 % wody dostarczono do gospodarstw domowych
i indywidualnych gospodarstw rolnych, natomiast pozostała woda została przeznaczona na
cele produkcyjne i inne. Województwo lubelskie jako jedyne w kraju nie korzystało
z powierzchniowych ujęć wody.
Zużycie wody w gospodarstwach domowych jest zróżnicowane w poszczególnych
województwach i uwarunkowane przede wszystkim poziomem urbanizacji i wyposażeniem
w wodociągi sieciowe. W ciągu minionych kilku lat na przeciętne zużycie wody, szczególnie
w miastach, miały wpływ m.in.: zastosowanie nowych technologii związanych z instalowaniem
dokładniejszych wodomierzy oraz edukowanie społeczeństwa na temat oszczędzania wody.
W 2015 r. w województwach: mazowieckim, łódzkim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim,
podlaskim i pomorskim zanotowano zużycie wody przekraczające średnią krajową wynoszącą
32,2 m3 na 1 mieszkańca. Dla porównania, mieszkaniec województwa lubelskiego zużył średnio
28,5 m3 wody, tj. o 3,7 m3 mniej niż przeciętny mieszkaniec Polski. W województwie lubelskim
w stosunku do poprzedniego roku średnie zużycie wody w gospodarstwach domowych
w przeliczeniu na 1 mieszkańca wzrosło jednakże o 1,8 m3, to jest 6,3%.
Rys.3 Zużycie wody w gospodarstwach domowych w województwie lubelskim w 2015 r.
BIAŁA
PODLASKA
łukowski
bialski
radzyński
parczewski
rycki
lubartowski
włodawski
puławski
łęczyński
LUBLIN
województwo
lubelskie
28,5 m3
CHEŁM
świdnicki
opolski
chełmski
lubelski
krasnostawski
kraśnicki
hrubieszowski
ZAMOŚĆ
janowski
biłgorajski
na 1 mieszkańca w m3
poniżej 20
24
28
zamojski
32 i więcej
3
tomaszowski
Rok 2015 charakteryzował się wzrostem zużycia wody w gospodarstwach domowych
w przeliczeniu na 1 mieszkańca we wszystkich powiatach województwa lubelskiego. Najwyższy
wzrost zużycia wody miał miejsce w powiatach lubelskim i opolskim o 3,5 m3, łukowskim o 3,1 m3
oraz kraśnickim o 3,0 m3. Spośród 24 powiatów w wymienionym powiecie łukowskim oraz mieście
powiatowym Lublinie zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca było wyższe od średniej
krajowej i wyniosło odpowiednio: 35,9 m3 oraz 35,6 m3. Zużycie wody powyżej średniej
wojewódzkiej odnotowano także w powiatach radzyńskim (30,8 m3), włodawskim (30,6 m3),
łęczyńskim (30,0 m3), świdnickim (28,9 m3) oraz w mieście Biała-Podlaska (28,6 m3). W 2015 r.
w województwie lubelskim niższe zużycie wody w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na
1 mieszkańca odnotowano w powiatach zamojskim, hrubieszowskim, chełmskim, janowskim
i wynosiło ono odpowiednio 16,6 m3, 20,0 m3, 21,5 m3, i 23,5 m3. Główną przyczyną takiego stanu
była m.in słabiej rozwinięta sieć wodociągowa na ich terenie oraz korzystanie przez mieszkańców
z własnych studni głębinowych. W miastach na prawach powiatu, w tym w Lublinie, zużycie wody
w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca pozostało na podobnym poziomie
jak w 2014 r. i wynosiło w Białej Podlaskiej 28,6 m3 , w Chełmie 26,8 m3,w Zamościu 28,0 m3.
W województwie lubelskim charakterystyczną cechą gospodarki wodno-ściekowej jest
nadal zbyt wolny w stosunku do potrzeb rozwój sieci kanalizacyjnej. Całkowita długość
eksploatowanej sieci kanalizacyjnej wynosiła 6278,9 km i stanowiła 4,2% długości sieci w Polsce.
W 2015 r. na obszarze województwa oddano do eksploatacji 360,9 km sieci kanalizacyjnej,
tj. o 5 % mniej niż roku 2014, lecz o 68,5 % więcej niż w roku 2013. Pod względem dynamiki jej
rozwoju wyróżniały się powiaty biłgorajski (53,0 km), zamojski (35,8 km) oraz radzyński
(32,7 km). Pomimo, że w latach 2012-2014 długość sieci kanalizacyjnej zwiększyła się
o 1425,3 km, to jednak w stosunku do innych województw tempo jej przyrostu utrzymywało się na
niższym poziomie. W konsekwencji Lubelszczyzna zajęła 9 miejsce w kraju pod względem
długości sieci kanalizacyjnej. W 2015 roku odnotowano ponad 3,5 tyś. awarii sieci kanalizacyjnej
jednakże było ich. o 2,2% mniej niż w roku ubiegłym.
4
Rys. 4 Sieć kanalizacyjna oddana do eksploatacji
km
700,0
600,0
500,0
400,0
300,0
200,0
100,0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
lata
2015
średnia krajowa
lubelskie
Jednym z efektów rozbudowy sieci kanalizacyjnej są nowe podłączenia budynków.
Analogicznie do sieci wodociągowej liczba przyłączy kanalizacyjnych nie jest bezpośrednio
związana z nowymi inwestycjami w sieć kanalizacyjną, ponieważ rozbudowa przyłączy odbywa się
również na już istniejących odcinkach sieci sanitarnej. W 2015 roku na terenie województwa
lubelskiego najwięcej budynków mieszkalnych podłączono do tego typu sieci w mieście Lublinie
(971), powiatach puławskim (460), zamojskim (453), biłgorajskim (424) i lubelskim (404),
natomiast najmniej w powiatach łęczyńskim (14), świdnickim (46) i krasnostawskim (51).
Rys.5 Nowo oddane przyłącza kanalizacyjne do budynków mieszkalnych
tys.szt.
12,0
10,9
10,0
10,0
8,7
8,4
8,0
6,0
7,6
7,0
5,7
5,9
6,3
5,9
5,5
5,0
4,0
8,2
7,2
6,3
4,0
9,3
4,8
4,4
3,4
2,0
0,0
2006
2007
2008
2009
2010
lubelskie
2011
2012
2013
2014
2015
lata
średnia krajowa
W 2015 r. w województwie lubelskim ogólnospławną siecią kanalizacyjną odprowadzono
43,8 hm3 ścieków bytowych z gospodarstw domowych oraz budynków użyteczności publicznej.
Szacuje się, że na obszarze województwa z ogółu budynków mieszkalnych tylko 27,7 % było
podłączonych do sieci kanalizacyjnej. W porównaniu do roku 2014 zanotowany w województwie
5
lubelskim wzrost wyposażenia budynków w sieciowe instalacje kanalizacyjne był niższy o 1,6
punktu procentowego niż w kraju i wynosił on 3,9%. Nie uwzględniając miast na prawach powiatu,
największy udział budynków wyposażonych w urządzenia kanalizacji sieciowej (powyżej 35%)
odnotowano w powiatach biłgorajskim, lubartowskim i puławskim, natomiast najmniejszy
(poniżej 15%) w powiatach lubelskim, opolskim i zamojskim. W województwie lubelskim
występują dysproporcje w wyposażeniu w urządzenia kanalizacji sanitarnej pomiędzy miastem
i wsią. W 2015 r. na obszarach wiejskich udział budynków podłączonych do sieci kanalizacyjnej
wynosił zaledwie 12,8% i był niemal pięciokrotnie mniejszy niż udział budynków podłączonych do
sieci wodociągowej. Pomimo systematycznej rozbudowy sieci kanalizacyjnej w dalszym ciągu
większa część gospodarstw domowych, szczególnie na terenach niezurbanizowanych, korzysta ze
zbiorników bezodpływowych lub oczyszczalni przydomowych. Pozytywnym aspektem gospodarki
ściekowej jest fakt, iż w województwie lubelskim wszystkie odprowadzane siecią kanalizacyjną
ścieki kierowane są do oczyszczalni.
Tabl. 2 Wybrane wskaźniki z zakresu gospodarki wodociągowo-kanalizacyjnej
Polska
Wyszczególnienie
2014
woj. lubelskie
2015
2014
2015
Gęstość sieci w km/100km2:
wodociągowej
kanalizacyjnej
93,5
45,7
95,3
47,9
83,0
23,6
83,7
25,0
Wyposażenia budynków w instalacje sieciowe w %:
wodociągowe
kanalizacyjne
86,3
46,8
87,1
48,9
79,7
26,9
80,0
27,7
Poziom wyposażenia województwa lubelskiego w sieci wodociągowe i kanalizacyjne jest
niższy w porównaniu z innymi województwami. Dobre wyposażenie niektórych powiatów
w kanalizację wiąże się z konsekwentnym finansowaniem przez gminy inwestycji w infrastrukturę
ochrony środowiska w odniesieniu do Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych.
Jednym z powodów wolniejszego rozwoju infrastruktury kanalizacyjnej w województwie
lubelskim, jak i w kraju, jest brak celowości jej rozbudowy na terenach, na których zaludnienie lub
działalność gospodarcza nie są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane
i przekazywane do oczyszczalni lub końcowego punktu zrzutu. Na tego typu obszarach racjonalne
jest inwestowanie w budowę oczyszczalni przydomowych lub zbiorników bezodpływowych.
Równie istotnym powodem wpływającym na tempo i skalę inwestycji kanalizacyjnych są
zróżnicowane możliwości finansowe gmin i przedsiębiorstw komunalnych.
6
W 2015 roku przeprowadzone w województwie lubelskim inwestycje nie spowodowały
znacznego wzrostu gęstości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Na 100 km2 przypadało 83,7 km
sieci wodociągowej, przy 95,3 km w kraju. Zanotowany w województwie wzrost gęstości sieci
o 0,7 km był niższy niż średnia w Polsce, która wynosiła 1,8 km. W układzie przestrzennym
największe zagęszczenie sieci (poza miastami na prawach powiatu) występowało w powiatach
lubelskim, łęczyńskim i świdnickim, natomiast najmniejsze na terenach powiatów biłgorajskiego,
janowskiego, włodawskiego i zamojskiego.
Rys.6 Gęstość sieci wodociągowej w województwie lubelskim w 2015 r.
BIAŁA
PODLASKA
łukowski
bialski
radzyński
parczewski
rycki
lubartowski
włodawski
puławski
łęczyński
LUBLIN
CHEŁM
świdnicki
opolski
chełmski
lubelski
krasnostawski
kraśnicki
hrubieszowski
ZAMOŚĆ
janowski
zamojski
województwo
lubelskie
83,7
km/100 km2
biłgorajski
tomaszowski
w km/100 km2
poniżej 60
80
100
120 i więcej
Znaczne dysproporcje gęstości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej pomiędzy miastami
i wsią wiążą się z brakiem ekonomicznego uzasadnienia budowania sieci kanalizacyjnych na
obszarach wiejskich o rozproszonej sieci osadniczej. Na przestrzeni ostatnich lat różnice te jednak
stopniowo się zmniejszają, na co istotny wpływ mają: inwestycje dofinansowane z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności w okresie programowania 2007-2013 oraz
czynniki środowiskowe, społeczne, techniczne i ekonomiczne. W województwie lubelskim
7
na 100 km2 przypadało 25 km sieci kanalizacyjnej przy 47,9 km w kraju. Zanotowany
w województwie wzrost gęstości sieci kanalizacyjnej o 1,4 km był niższy od średniej dla Polski,
która wynosiła 2,2 km. Największe zagęszczenie sieci kanalizacyjnej (poza miastami na prawach
powiatu) występowało w powiecie puławskim, a następnie w powiatach biłgorajskim,
lubartowskim, łęczyńskim i świdnickim, natomiast najmniejsze w powiatach chełmskim,
hrubieszowskim, janowskim, opolskim i zamojskim.
.
Rys.7 Gęstość sieci kanalizacyjnej w województwie lubelskim w 2015 r.
BIAŁA
PODLASKA
łukowski
bialski
radzyński
parczewski
rycki
lubartowski
włodawski
puławski
łęczyński
LUBLIN
CHEŁM
świdnicki
opolski
chełmski
lubelski
krasnostawski
kraśnicki
hrubieszowski
ZAMOŚĆ
janowski
województwo
lubelskie
25,0
km/100 km2
zamojski
biłgorajski
w km/100 km2
poniżej 15
25
35
8
45 i więcej
tomaszowski
Wnioski:
1. Systematycznie postępuje rozwój infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej województwa
lubelskiego, chociaż w dalszym ciągu pozostaje na niższym poziomie w porównaniu z innymi
województwami w kraju.
2. Sieć kanalizacyjna charakteryzuje się mniejszą gęstością niż sieć wodociągowa, zarówno na
terenach miejskich jak i wiejskich.
3. Rozbudowa kapitałochłonnej sieci kanalizacyjnej nie nadąża za rozwojem sieci wodociągowej.
4. Na terenach wiejskich o niskiej koncentracji ludności budowę sieci kanalizacyjnej zastępuje się
systemami rozproszonymi w postaci przydomowych oczyszczalni ścieków.
5. Rozwój infrastruktury kanalizacyjnej utrudnia brak wystarczających własnych zasobów
finansowych gminnych jednostek komunalnych, co często uniemożliwia pozyskiwanie przez nie
odpowiednich środków kapitałowych.
6. Brak sieci kanalizacji sanitarnej w gminach wiejskich wpływa na zanieczyszczenie wód
powierzchniowych i podziemnych.
Opracowanie:
Ilona Wnuk – Ośrodek Statystyki Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej
Prosimy o podanie źródła przy publikowaniu danych Urzędu Statystycznego w Lublinie
9