Przyczyny ekspansji Rzymu Niedostatek ziemi uprawnej Interesy

Przyczyny ekspansji Rzymu
Niedostatek ziemi uprawnej
Główną przyczyną ciągłych podbojów Rzymu w okresie republiki był niedostatek ziemi
nadającej się do wykorzystania w rolnictwie. Podbitym zabierano do dwóch trzecich ziemi i
tworzono na niej kolonie dla obywateli rzymskich.
Podstawową masę społeczeństwa rzymskiego w V-III wieku p.n.e. stanowili wolni chłopi.
Tworzyli oni armię rzymską i w zamian za udział w walkach oczekiwali nadziałów ziemi.
Italia w okresie republiki była obszarem o dominującym znaczeniu rolnictwa w gospodarce.
Uprawiano głównie różne gatunki zboża, w znacznie mniejszym stopniu winorośl i oliwki.
Dużą rolę odgrywała hodowla, szczególnie świń i owiec. Jeszcze w III wieku p.n.e.
przeważała drobna, chłopska własność ziemi, jednocześnie szybko powiększał się stan
posiadania nobilitas, czyli arystokracji, która korzystała w swych majątkach z pracy
niewolników, a także uzależnionej ludności wiejskiej.
Pieniądze zaczęli Rzymianie wytwarzać dopiero pod koniec IV lub na początku III wieku
p.n.e. Początkowo były to aes signatum, czyli kawałki miedzi z emblematami, a następnie
ciężkie miedziane monety (ważyły ok. 270 g). Stosowano je w handlu wewnętrznym,
natomiast dla potrzeb rozwijającej się wymiany międzynarodowej Rzymianie zaczęli bić
monetę srebrną (denara).
Interesy ekonomiczne i polityczne
Mieszkańcy podbitych terenów mieli obowiązek płacenia daniny na rzecz Rzymu. W
okresach kryzysów finansowych w Rzymie zawsze podnoszono wysokość podatków
ściąganych z prowincji.
Wyprawy dostarczały łupów wojennych, umożliwiały dowódcom wojskowym pomnożenie
ich majątku. Sława po odniesionych zwycięstwach stawała się odskocznią do kariery
politycznej.
Rzymianie często interweniowali zbrojnie w obronie ustroju republikańskiego w innych
państwach italskich, zagrożonego przez zwolenników monarchii. Popierali także swoich
sojuszników z poprzednich kampanii wojennych w ich zatargach z sąsiadami. Rzym stosował
zasadę divide et impera (dziel i rządź) w celu rozbudowy swoich wpływów w Italii. Polegała
ona na skłócaniu podbitych ludów, by tym skuteczniej nimi manipulować.
Armia rzymska
Listy mobilizacyjne, które były podstawą przeprowadzenia poboru do armii rzymskiej,
tworzył konsul. Każdy obywatel mógł uczestniczyć w okresie swojego życia w dwunastu
kampaniach. Wcielano do wojska osoby w wieku od 17 do 46 lat, warunkiem było posiadanie
ziemi i stałego dochodu. Ci, którzy nie spełniali tych wymogów, czyli proletariusze, nie byli
brani do wojska. Obywatel miał obowiązek stawić się na wojnę z ekwipunkiem: najbogatsi
służyli w konnicy, średnio zamożni w piechocie ciężkozbrojnej, a biedniejsi w piechocie
lekkozbrojnej.
Legion rzymski liczył 4,5 tys. żołnierzy, z czego 3 tys. stanowiła ciężkozbrojna piechota, było
także 1200 lekkozbrojnych i 300 jeźdźców. Jednostką taktyczną legionu była kohorta,
składająca się z trzech manipułów – każdy legion liczył 10 kohort, czyli 30 manipułów.
Każdy manipuł składał się z dwóch centurii. Każdemu legionowi rzymskiemu towarzyszyło
zwykle 5 tys. piechoty i 300 jeźdźców z miast-państw sprzymierzonych .
Ciężkozbrojni ustawieni byli w trzech liniach, sformowanych według kryterium wieku. W
pierwszej linii walczyli młodzi żołnierze (hastati), w drugiej – starsi (principes), a w trzeciej
najstarsi (triarii). Uzbrojenie legionisty składało się z pancerza, hełmu, nagolenników, tarczy,
miecza, włóczni (hasta) i krótkiego oszczepu (pilum). Walkę rozpoczynali lekkozbrojni,
miotając oszczepami i kamieniami, następnie ciężkozbrojni przystępowali do walki wręcz.
Rzymski obóz warowny (castrum) był praktycznie nie do zdobycia. Miał kształt prostokąta,
był otoczony fosą i wałem ziemnym, posiadał cztery bramy.
W armii rzymskiej obowiązywała żelazna dyscyplina, wszelkie przejawy niesubordynacji
karane były śmiercią. Na przykład karę śmierci stosowano za złamanie szeregów w czasie
bitwy lub zaśnięcie podczas pełnienia warty, a naruszenie dyscypliny przez oddział karano
decymacją, to znaczy wykonywaniem kary śmierci poprzez chłostę na co dziesiątym
żołnierzu, wybieranym w drodze losowania.
Rzym był w stanie zmobilizować ok. 700 tys. żołnierzy (razem z sojusznikami). Oddziałom
sojuszniczym z innych państw zawsze przydzielano rzymskich wodzów.