egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
dysleksja
Miejsce
na naklejkĊ
z kodem szkoáy
MWO-P1_1P-072
EGZAMIN MATURALNY
Z WIEDZY
O SPOàECZEēSTWIE
MAJ
ROK 2007
POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdającego
1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 20 stron (zadania
1 – 25). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu
nadzorującego egzamin.
2. Rozwiązania zadaĔ zamieĞü w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy przekreĞl.
5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Wypeánij tĊ czĊĞü karty odpowiedzi, którą koduje zdający.
Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej
dla egzaminatora.
7. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datĊ urodzenia i PESEL.
pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. BáĊdne
Zamaluj
zaznaczenie otocz kóákiem
i zaznacz wáaĞciwe.
ĩyczymy powodzenia!
Za rozwiązanie
wszystkich zadaĔ
moĪna otrzymaü
áącznie
100 punktów
Wypeánia zdający przed
rozpoczĊciem pracy
PESEL ZDAJĄCEGO
KOD
ZDAJĄCEGO
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
2
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
W zadaniach 1 – 6 zakreĞl jedną wáaĞciwą odpowiedĨ.
Zadanie 1. (1 pkt)
Czáowiek jest istotą spoáeczną, poniewaĪ
A) jego osobowoĞü zaleĪy od indywidualnych cech (np. temperamentu).
B) musi jeĞü i oddychaü.
C) moĪe Īyü i rozwijaü siĊ tylko wĞród innych ludzi.
D) posiada zdolnoĞü homeostazy.
Zadanie 2. (1 pkt)
StrukturĊ spoáeczeĔstwa, w której uwzglĊdnia siĊ poziom wyksztaácenia i kultury oraz
styl Īycia nazywamy
A) klasową.
B) warstwową.
C) demograficzną.
D) zawodową.
Zadanie 3. (1 pkt)
Jednym z elementów charakteryzujących paĔstwo demokratyczne jest
A) kontrola wszystkich dziedzin Īycia spoáecznego.
B) podporządkowanie instytucji spoáecznych wáadzy paĔstwowej.
C) swoboda zrzeszania siĊ obywateli i dziaáalnoĞci politycznej.
D) wymuszenie zachowaĔ oczekiwanych przez wáadze.
Zadanie 4. (1 pkt)
Gáosicielem teorii zakáadającej powstanie paĔstwa w wyniku walki klas byá
A) Fryderyk Nietzsche.
B) Jean Jacques Rousseau.
C) Ludwik Gumplowicz.
D) Karol Marks.
Zadanie 5. (1 pkt)
Polityka – to
A) sztuka rządzenia paĔstwem.
B) ogóá norm regulujących stosunki miĊdzy ludĨmi.
C) zasada nakazująca przekazanie kaĪdemu tego, co sáusznie mu siĊ naleĪy.
D) ksztaátowanie osobowoĞci przez przekazywanie wartoĞci, norm i wzorców.
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
3
Zadanie 6. (1 pkt)
Stowarzyszenie jest to
A) grupa spoáeczna, która obejmuje ludnoĞü danego województwa.
B) organizacja powoáana do obrony interesów pracowniczych obywateli.
C) najwyĪsza polityczna forma organizacji spoáeczeĔstwa.
D) dobrowolne zrzeszenie ludzi skupionych wokóá wspólnych celów.
W zadaniach 7 – 9 zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które faászywe, wpisując
w odpowiednie miejsce w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Faász (zdanie faászywe).
Zadanie 7. (4 pkt)
Samorząd terytorialny w Rzeczypospolitej Polskiej
Prawda
lub Faász
Zdania
Organ stanowiący samorządu terytorialnego na szczeblu województwa
nosi nazwĊ sejmiku województwa.
Prowadzenie przez gminĊ akt stanu cywilnego mieszkaĔców naleĪy
B)
do jej zadaĔ wáasnych.
Województwo ma charakter rządowo-samorządowy, a wáadzĊ sprawują
C)
tam organy samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej.
Prawda
A)
Faász
Prawda
Faász
D) Wojewoda peáni funkcjĊ przewodniczącego zarządu województwa.
Zadanie 8. (4 pkt)
Wspóáczesna myĞl polityczna
Prawda
lub Faász
Zdania
Apartheid zakáada moĪliwoĞü wspóápracy obywateli róĪnych ras
i kolorów skóry, jako równorzĊdnych partnerów.
MyĞl liberalna zakáada umocnienie wáasnoĞci prywatnej i stworzenie
B)
warunków dla rozwoju czáowieka poprzez poszerzanie jego wolnoĞci.
MyĞl socjaldemokratyczna zakáada speánianie przez paĔstwo funkcji
C)
socjalnej i zapewnienie równoĞci spoáecznej przez wyrównanie szans.
Konserwatyzm zakáada politykĊ gáĊbokiej interwencji paĔstwa w sferĊ
D)
gospodarczą.
Faász
A)
Nr zadania
Wypeánia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
1.
1
2.
1
3.
1
4.
1
5.
1
6.
1
Prawda
Prawda
Faász
7.
4
8.
4
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
4
Zadanie 9. (4 pkt)
Polska polityka zagraniczna
Zdania
Prawda
lub Faász
Kompetencje organów wáadzy paĔstwowej w zakresie polityki
Prawda
zagranicznej są okreĞlone przez ustawĊ zasadniczą.
Priorytetem polskiej polityki zagranicznej w latach 1989 – 2005 byá sojusz
B)
Faász
z ZSRR i Rosją.
Na mocy zawartego w 1990 roku traktatu granicznego RFN i RP uznaáy
C) obecną granicĊ polsko-niemiecką za nienaruszalną i ostatecznie Prawda
uregulowaną.
ZaangaĪowanie Polski w walkĊ z terroryzmem i opowiedzenie siĊ po
D) stronie USA w wojnie z Irakiem wpáynĊáo na polepszenie stosunków Faász
Rzeczypospolitej Polskiej z RFN i Francją.
A)
W zadaniach 10 – 13 przyporządkuj odpowiednie liczby do liter, wpisując wáaĞciwą
liczbĊ obok litery, np. F) 7.
Zadanie 10. (4 pkt)
Przyporządkuj organizacjom wáaĞciwe im opisy.
Organizacja
A) Organizacja
BezpieczeĔstwa
i Wspóápracy
w Europie
1.
2.
B) Organizacja Paktu
Póánocnoatlantyckiego
3.
C) Rada Europy
4.
D) Organizacja Narodów
Zjednoczonych
5.
Opisy
Organizacja powoáana 5 maja 1949 roku w Londynie dla
realizacji idei wolnoĞci Europy przez rozwój wspóápracy
paĔstw w dziedzinie politycznej, gospodarczej i kulturalnej
oraz ochrony praw czáowieka i obywatela.
Organizacja miĊdzynarodowa dziaáająca na rzecz
bezpieczeĔstwa zbiorowego w Europie oraz pokojowej
wspóápracy w dziedzinie ekonomii, kultury, techniki i nauki
miĊdzy paĔstwami czáonkowskimi. Jej poprzedniczka –
w Dokumencie Kopenhaskim z 1990 roku – okreĞliáa
standard ochrony praw czáonków mniejszoĞci narodowych
i etnicznych w Europie.
Organizacja polityczno-wojskowa powstaáa jako sojusz
zbiorowej obrony, gwarantujący swoim czáonkom
wzajemną pomoc w przypadku agresji wroga. Sojusz zostaá
podpisany w Waszyngtonie.
Organizacja
zrzeszająca
szefów
rządów
paĔstw
czáonkowskich Unii Europejskiej. Gáównym jej celem jest
prowadzenie nieoficjalnych rozmów, w trakcie których
podejmowane są decyzje najwyĪszej wagi w sprawach
politycznych i gospodarczych.
Organizacja powoáana w 1945 r. na konferencji w San
Francisco w celu utrzymania bezpieczeĔstwa na Ğwiecie
oraz rozwijania miĊdzynarodowej wspóápracy politycznej,
spoáecznej i kulturalnej.
A) 2, B) 3, C) 1, D) 5
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
5
Zadanie 11. (3 pkt)
Do danej dziedziny prawa przyporządkuj rodzaj sprawy.
Dziedzina prawa
1.
A) Prawo karne
B) Prawo cywilne
2.
3.
C) Prawo pracy
4.
Rodzaj sprawy
Kierownik sklepu odmówiá sprzedaĪy towaru z oznaczoną
ceną, wystawionego na widok publiczny.
Pracownik firmy budowlanej od kilku miesiĊcy nie
otrzymuje wynagrodzenia za wykonywaną pracĊ.
Obywatel dokonaá rozboju z uĪyciem broni lub innego
niebezpiecznego narzĊdzia.
Obywatel polski nie moĪe podjąü studiów na uczelni
amerykaĔskiej, poniewaĪ nie uzyskaá wizy wjazdowej.
A) 3, B) 1, C) 2
Zadanie 12. (3 pkt)
Dopasuj odpowiednie kompetencje do wáaĞciwych instytucji wáadzy sądowniczej.
Instytucje wáadzy sądowniczej
A) Trybunaá Konstytucyjny
1.
2.
B) Rzecznik Praw Obywatelskich
3.
C) Naczelny Sąd Administracyjny
4.
Kompetencje
Rozpoznaje Ğrodki odwoáawcze od orzeczeĔ
wojewódzkich sądów administracyjnych.
Orzeka w sprawach nadrzĊdnoĞci i podlegáoĞci
organizacyjnej w stosunkach pomiĊdzy organami
administracji publicznej.
Stoi na straĪy wolnoĞci, praw czáowieka i obywatela
okreĞlonych w Konstytucji oraz innych aktach
normatywnych.
Orzeka o zgodnoĞci przepisów prawa, wydawanych
przez centralne organy paĔstwowe, z konstytucją,
ratyfikowanymi umowami miĊdzynarodowymi
i ustawami.
A) 4, B) 3, C) 1
Nr zadania
Wypeánia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
9.
4
10.
4
11.
3
12.
3
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
6
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
Zadanie 13. (5 pkt)
Napisz nazwiska postaci odpowiadające przedstawionym biogramom.
A) Zmaráy w 2004 roku prezydent USA (przez dwie kadencje w latach 1981–1989) skutecznie
dąĪyá do przywrócenia prestiĪu i znaczenia tego paĔstwa w Ğwiecie. Narzuciá ZSRR wyĞcig
zbrojeĔ, co pogorszyáo sytuacjĊ ekonomiczną tego kraju. Popieraá polskie dąĪenia
do niepodlegáoĞci, w tym dziaáalnoĞü NSZZ “SolidarnoĞü”.
B) Wybitny przywódca Socjaldemokratycznej Partii Niemiec, kanclerz RFN w latach
1969–1974, jeden z gáównych ideologów socjaldemokracji europejskiej, rzecznik polityki
normalizacji stosunków RFN z ZSRR i Polską, za co zostaá uhonorowany Pokojową
Nagrodą Nobla w 1971 r.
C) Przywódca ZSRR w latach 1985–1991. Jedyny prezydent ZSRR. Zapoczątkowaá proces
transformacji ustrojowej obejmujący tzw. pieriestrojkĊ, gáasnost (jawnoĞü) i uskorienie
(przyĞpieszenie). Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1990 r.
D) Premier Wielkiej Brytanii w latach 1979–1990, autorka szeregu reform spoáecznych
i gospodarczych w duchu ideologii konserwatywnej i gospodarki wolnorynkowej.
Sceptyczna wobec europejskiej integracji, w 1982 r. odpowiedziaáa zbrojnie na argentyĔski
atak na Falklandy.
E) Minister spraw zagranicznych Francji w latach 1948–1953, gorący orĊdownik
porozumienia francusko-niemieckiego i integracji europejskiej. Wspóátworzyá Europejską
WspólnotĊ WĊgla i Stali w 1951 r. UwaĪany jest za jednego z ojców integracji
europejskiej.
A) Ronald Reagan
B) Willy Brandt
C) Michaiá Gorbaczow
D) Margaret Thatcher
E) Robert Schuman
Zadanie 14. (2 pkt)
WĞród wymienionych piĊciu wydarzeĔ wskaĪ to, które chronologicznie byáo pierwsze
i to, które byáo ostatnie.
W tabeli obok wydarzenia pierwszego (chronologicznie) umieĞü liczbĊ 1, obok ostatniego
– liczbĊ 5.
Polska na drodze do Unii Europejskiej
Wydarzenie
A) Przeprowadzenie referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
B) Przystąpienie Polski do NATO.
C) ZáoĪenie przez PolskĊ wniosku o przystąpienie do Unii Europejskiej.
1
D) Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej.
5
E) Uroczyste podpisanie traktatu akcesyjnego w Atenach.
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
7
Zadanie 15. (5 pkt)
Zapoznaj siĊ z zamieszczonym poniĪej plakatem i wykonaj polecenia.
www.attac.org.pl
A) Jednym z problemów, który podejmują twórcy plakatu, jest prawo do Īycia. Napisz,
do której generacji praw jest ono zaliczane.
Pierwszej generacji praw czáowieka.
B) Nazwij problem ekonomiczny wystĊpujący we wspóáczesnym Ğwiecie przedstawiony
na plakacie.
Np. podziaá na kraje bogate (rozwiniĊte) i kraje trzeciego Ğwiata
C) Podaj propozycje trzech dziaáaĔ, które rządy paĔstw rozwiniĊtych mogą
podejmowaü, by rozwiązaü problemy przedstawione na plakacie.
Np.:
x zlikwidowanie zadáuĪenia krajów tzw. „trzeciego Ğwiata”
x pomoc w tworzeniu i rozwijaniu gospodarki paĔstw potrzebujących
x wspieranie rządów demokratycznych, które troszczą siĊ o gospodarkĊ,
zdrowie i edukacjĊ obywateli swojego kraju
Nr zadania
Wypeánia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
13.
5
14.
2
15.
5
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
8
Zadanie 16. (2 pkt)
Na podstawie tekstu Ĩródáowego oraz wiedzy wáasnej wskaĪ dwie róĪnice miĊdzy
immunitetem materialnym i formalnym.
Konstytucja RP z 1997 roku zna obydwa rodzaje immunitetu parlamentarnego. DziĊki
immunitetowi materialnemu poseá (senator) nie moĪe byü pociągniĊty do odpowiedzialnoĞci
za swoją dziaáalnoĞü wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania,
ani po jego wygaĞniĊciu. Za taką dziaáalnoĞü odpowiada tylko przed Sejmem (poseá)
lub Senatem (senator). W przypadku zaĞ naruszenia praw osób trzecich moĪe byü pociągniĊty
do odpowiedzialnoĞci tylko za zgodą izby. Konstytucja zna teĪ immunitet formalny, który
polega na tym, Īe poseá (senator) od dnia ogáoszenia wyników wyborów do dnia wygaĞniĊcia
mandatu nie moĪe byü pociągniĊty do odpowiedzialnoĞci karnosądowej bez zgody izby, chyba
Īe sam wyrazi na to zgodĊ […].
W. Skrzydáo, Leksykon wiedzy o paĔstwie i Konstytucji, Warszawa 2003, s. 39.
x Immunitet formalny przysáuguje tylko w czasie peánienia funkcji posáa
(senatora), immunitet materialny przysáuguje równieĪ po wygaĞniĊciu
mandatu.
x Immunitet formalny to zakaz pociągniĊcia posáa lub senatora (bez zgody
Sejmu lub danego deputowanego) do odpowiedzialnoĞci karnej oraz zakaz
jego aresztowania lub zatrzymania (nietykalnoĞü), immunitet materialny
natomiast to zakaz pociągniĊcia posáa lub senatora do odpowiedzialnoĞci za
dziaáalnoĞü wchodzącą w zakres sprawowania mandatu.
Zadanie 17. (4 pkt)
Na podstawie tekstu i wiedzy wáasnej wykonaj podane poniĪej polecenia.
Pierwszy wniosek zgáosili piásudczycy i socjaliĞci 2 kwietnia 1924 r. Chodziáo o pociągniĊcie
do odpowiedzialnoĞci konstytucyjnej byáego ministra przemysáu i handlu, a nastĊpnie skarbu
Wáadysáawa Kucharskiego. Kucharskiemu zarzucano, Īe „przez swoje dziaáanie w czasie
i zakresie swego urzĊdowania z wáasnej winy wyrządziá Skarbowi PaĔstwa szkodĊ”, jak
precyzyjnie wyliczono, w wysokoĞci 2 567 358 franków szwajcarskich.
A. Garlicki, Armata na Ğlepaki, „Polityka”, 5 listopada 2005.
A) Podaj nazwĊ organu wáadzy sądowniczej, który rozstrzyga obecnie
w Rzeczypospolitej Polskiej o odpowiedzialnoĞci czáonków Rady Ministrów
w sytuacjach podobnych do opisanych w tekĞcie.
Trybunaá Stanu
B) WymieĔ trzy powody, dla których czáonkowie rządu mogą zostaü postawieni przed
wymienionym w podpunkcie A) organem wáadzy sądowniczej.
x Za naruszenie Konstytucji w związku z zajmowanym stanowiskiem
x Za naruszenie ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem
x Za przestĊpstwa popeánione w związku z zajmowanym stanowiskiem
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
9
Zadanie 18. (3 pkt)
Nazwij trzy podstawowe funkcje Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.
Np.:
A) ustrojodawcza
B) ustawodawcza
C) kontrolna
Zadanie 19. (3 pkt)
Uzupeánij poniĪsze zdania, wpisując wáaĞciwe dane w wykropkowane miejsca.
Dokonany przez organizacjĊ Al-Kaida zamach na ĝwiatowe Centrum Handlu (WTC) miaá
miejsce
(podaj
dzieĔ,
miesiąc
i
rok)
1)
11 wrzesieĔ 2001 r . Po zamachu
w stosunkach polsko-amerykaĔskich nastąpiáo zacieĞnienie wspóápracy w zwalczaniu
terroryzmu. Pod egidą wspólnej dziaáalnoĞci antyterrorystycznej w 2003 roku polskie
jednostki
wojskowe
wziĊáy
udziaá
w
ataku
koalicji
na
(podaj
nazwĊ
kraju)
2) Irak. W maju 2003 roku ówczesny prezydent USA (podaj imiĊ i nazwisko) 3) George
W. Bush, podczas wizyty w Polsce podziĊkowaá polskim wáadzom za walkĊ
z miĊdzynarodowym terroryzmem.
Zadanie 20. (8 pkt)
Przeczytaj tekst Ĩródáowy. Na jego podstawie oraz wiedzy wáasnej wykonaj podane
poniĪej polecenia.
Rząd potrzebuje wsparcia 231 posáów – przy zaáoĪeniu, Īe na sali nikogo nie zabraknie.
Policzmy. PO (133 posáów) i SLD (55) mówią premierowi Marcinkiewiczowi „nie”. PiS ma
154 posáów (plus Jacka Kurskiego, który rząd poprze), „za” bĊdzie MniejszoĞü Niemiecka
(2). Brakuje 74 gáosów.
W. Szacki, Kto poprze rząd PiS, „Gazeta Wyborcza”, 4 listopada 2005.
A) Podaj, kto zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej desygnuje szefa rządu.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
B) Napisz, czego dotyczy wniosek, który przedstawia sejmowi Prezes Rady Ministrów
w ciągu 14 dni od powoáania go przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Udzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w związku z przedstawionym
Sejmowi programem dziaáania tejĪe Rady.
Nr zadania
Wypeánia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
16.
2
17.
4
18.
3
19.
3
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
10
C) Podaj, jak okreĞla siĊ w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przytoczoną w tekĞcie
liczbĊ 231 gáosów.
BezwzglĊdna wiĊkszoĞü gáosów.
D) Napisz, co powinien zrobiü Prezydent RP, gdy nie uda siĊ powoáaü Rady Ministrów
w procedurze „trzech kroków”.
Prezydent RP skraca kadencjĊ Sejmu RP i zarządza nowe wybory.
E) RozwiĔ skróty nazw partii wymienionych w tekĞcie.
PiS – Prawo i SprawiedliwoĞü
PO – Platforma Obywatelska Rzeczypospolitej Polskiej [Platforma Obywatelska]
SLD – Sojusz Lewicy Demokratycznej
F) Napisz, na czyj wniosek Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej dokonuje zmian
w skáadzie Rady Ministrów.
Na wniosek Prezesa Rady Ministrów
Zadanie 21. (8 pkt)
Na podstawie analizy tabeli i wáasnej wiedzy wykonaj zamieszczone poniĪej polecenia.
Kraje wstĊpujące do Unii (stan na rok 2003)
Kraj
Obszar
w tys. km2
LudnoĞü
w mln
PKB
w mld
euro
Dochód na gáowĊ
wedáug parytetu
siáy nabywczej
w tys. euro
Wzrost
PKB
Inflacja
Bezrobocie
w%
Cypr
Czechy
Estonia
Litwa
àotwa
Malta
Polska
Sáowacja
Sáowenia
WĊgry
9,2
78,9
45,2
65,3
64,6
0,3
312,7
49,0
20,3
93,0
0,7
10,2
1,3
3,4
2,4
0,4
38,2
5,4
2,0
10,1
11,3
75,7
7,4
16,1
9,2
4,4
185,2
28,8
24,5
73,2
18,9
15,5
10,5
10,6
9,0
16,8
10,4
11,8
17,2
13,4
1,9
2,9
4,7
9,0
7,5
2,8
3,7
4,2
2,3
2,9
4,0
0,1
1,3
-1,2
2,9
2,6
0,8
8,4
5,6
4,7
4,4
7,8
10,1
12,7
10,5
8,2
19,2
17,1
6,5
5,8
W. Gadomski, Nowa dziesiątka w Unii, „Gazeta Wyborcza”, 10 maja 2004.
A) Wpisz nazwy dwóch wymienionych w tabeli paĔstw niezaliczanych do krajów
postkomunistycznych.
x Cypr
x Malta
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
11
B) Podaj nazwĊ kraju postkomunistycznego, który miaá w 2003 r. najwyĪszy dochód na
gáowĊ mieszkaĔca oraz podaj wysokoĞü tego dochodu.
x nazwa kraju – Sáowenia
x wysokoĞü dochodu – 17,2 tys. euro
C) Podaj nazwĊ kraju postkomunistycznego, który miaá w 2003 r. najniĪszy dochód
na gáowĊ mieszkaĔca oraz podaj wysokoĞü tego dochodu.
x nazwa kraju – àotwa
x wysokoĞü dochodu – 9 tys. euro
D) WymieĔ dwie przyczyny, które wpáynĊáy na lepsze wyniki gospodarcze Malty
i Cypru w 2003 r.
Np.:
x PaĔstwa te zawsze miaáy gospodarkĊ rynkową, utrzymywaáy handlowe
związki z innymi krajami Europy i Ğwiatem arabskim.
x Są to kraje atrakcyjne turystycznie, czerpiące duĪe zyski z turystyki.
E) WymieĔ dwie przyczyny, które wpáynĊáy na to, Īe Litwa, àotwa i Estonia byáy
w 2003 r. jednymi z najbiedniejszych krajów kandydujących do Unii.
Np.:
x Byáy czĊĞcią ZSRR, nie stanowiáy odrĊbnych paĔstw
x Gospodarka tych paĔstw byáa sáabo rozwiniĊta (niedostosowana do
standardów zachodnioeuropejskich)
F) WymieĔ nazwy dwóch paĔstw, w których odsetek bezrobotnych w 2003 r. byá
najwyĪszy.
x Polska
x Sáowacja
Nr zadania
Wypeánia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
20.
8
21.
8
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
12
Zadanie 22. (12 pkt)
Zapoznaj siĊ z zamieszczonymi materiaáami Ĩródáowymi i wykonaj polecenia.
22.1. Na postawie tabeli odpowiedz na poniĪsze pytania. (9 pkt)
Tabela. INDEKS PERCEPCJI (POSTRZEGANIA) KORUPCJI (IPK)
Wynik indeksu percepcji korupcji dotyczy postrzegania stopnia korupcji przez biznesmenów
i analityków. Ocena ryzyka zawiera siĊ w przedziale miĊdzy 10 punktów – brak korupcji
a 0 punktów – wysoka korupcja.
Miejsce w
rankin- PaĔstwo
gu
1997
1
Dania
2
Finlandia
3
Szwecja
Miejsce w
Ocena
rankin- PaĔstwo
1997
gu
2003
9,9
1
Finlandia
9,5
2
Islandia
9,4
3
5
6
7
8
9
Nowa
Zelandia
Kanada
Holandia
Norwegia
Australia
Singapur
9,1
9,0
8,9
8,9
8,7
10
Luksemburg
8,6
29
Polska
4
Dania
9,2
5,1
5
6
7
8
64
Miejsce w
Ocena
rankin- PaĔstwo
2003
gu
2005
9,7
1
Islandia
9,6
Finlandia
2
Nowa
9,5
Zelandia
Ocena
2005
9,7
9,6
9,6
Nowa
Zelandia
Singapur
Szwecja
Holandia
Australia
Norwegia
9,5
4
Dania
9,5
9,4
9,3
8,9
8,8
8,8
Szwajcaria
8,8
Polska
3,6
5
6
7
8
9
10
11
70
Singapur
Szwecja
Szwajcaria
Norwegia
Australia
Austria
Holandia
Polska
9,4
9,2
9,1
8,9
8,8
8,7
8,6
3,4
Opracowano na podstawie: www.halat.pl/korupcja.html oraz www.transparency.pl
A) OkreĞl i opisz tendencje w postrzeganiu korupcji w Polsce miĊdzy rokiem 1997
a 2005, zobrazowane w tabeli indeksu percepcji korupcji. OceĔ konsekwencje dla
Polski wynikające ze zmiany jej pozycji w tym rankingu. OcenĊ uzasadnij.
x Napisz, jaki byá poziom korupcji w Polsce w latach 1997–2005 i opisz tendencjĊ.
Poziom korupcji w Polsce w latach 1997 – 2005 byá wysoki.
W omawianych latach wykazywaá tendencjĊ wzrostu korupcji w Polsce.
Polska w roku 1997 zajmowaáa 29 miejsce, w 2003 roku
64 miejsce, a w roku 2005 – 70.
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
13
x OceĔ i uzasadnij konsekwencje, jakie dla Polski wynikają z przedstawionego
w tabeli stanu korupcji w kraju.
Zjawisko jest bardzo niekorzystne dla paĔstwa polskiego szczególnie dla
prawidáowego rozwoju gospodarki. Szkodzi wizerunkowi Polski na arenie
miĊdzynarodowej i moĪe byü przyczyną spadku zainteresowania
potencjalnych inwestorów zagranicznych.
B) Wypisz nazwy trzech paĔstw, w których – w ocenie badanych – w analizowanym
w tabeli okresie nastąpiá najwiĊkszy spadek poziomu korupcji.
x Singapur
x Nowa Zelandia
x Szwajcaria [Islandia]
C) Wypisz nazwy trzech paĔstw, w których – w ocenie badanych – w analizowanym
w tabeli okresie nastąpiá najwiĊkszy wzrost poziomu korupcji.
x Polska
x Dania
x Holandia [Kanada]
D) Zaznacz, które zdania odnoszące siĊ do pierwszych dziesiĊciu paĔstw w rankingu
z 2003 r. są prawdziwe, a które faászywe, wpisując w odpowiednie miejsce w tabeli
Prawda (zdanie prawdziwe) lub Faász (zdanie faászywe).
Prawda lub
Faász
Zdanie
1. PaĔstwa te są postrzegane jako najmniej skorumpowane w Ğwiecie.
2. Wszystkie te paĔstwa naleĪą do Unii Europejskiej.
3. Wszystkie te paĔstwa zaliczane są do grona paĔstw demokratycznych.
Wedáug danych IPK korupcja w Norwegii w 2003 roku byáa wyĪsza niĪ
4.
w pozostaáych 9 paĔstwach.
Nr zadania
Wypeánia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
22.1.
9
Prawda
Faász
Prawda
Faász
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
14
22.2. W zadaniu zamieszczone zostaáy wykresy przedstawiające wyniki
przeprowadzonego przez miĊdzynarodowy instytut badawczy GfK w 2004 roku badania
opinii publicznej w 14 paĔstwach Europy poĞwiĊconego korupcji. Wykorzystując
podane dane, wykonaj polecenia. (3 pkt)
Wykres nr 1. Pytanie do respondentów: „Czy w waszym kraju wystĊpuje zjawisko korupcji?”
100%
96%
92%
90%
90%
88%
88%
80%
72%
64%
59%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Buágaria
Polska
Rosja
Sáowenia Ukraina
WĊgry
Czechy
Estonia
odpowiedzi: TAK
Korupcja powszechna, „Rzeczpospolita”, 19 maja 2004.
Wykres nr 2. Pytanie do respondentów: „Czy dajesz áapówki?”
58%
58%
60%
55%
52%
51%
50%
40%
30%
19%
20%
10%
0%
Rumunia
Litwa
Ukraina
WĊgry
Sáowacja
Polska
odpowiedzi: TAK
Korupcja powszechna, „Rzeczpospolita”, 19 maja 2004.
A) Na podstawie analizy wykresu nr 1 podaj nazwĊ kraju, którego obywatele wyraĪają
najbardziej krytyczną opiniĊ o skali zjawiska korupcji w ich kraju.
Buágaria
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
15
B) Porównaj dane z wykresów nr 1 i 2 dotyczące Polski. Sformuáuj wniosek, wynikający
z tego porównania. Odwoáaj siĊ do danych procentowych.
Np.:
Wniosek: Polacy uwaĪają, Īe nasz kraj jest skorumpowany (92% badanych),
natomiast sami nie przyznają siĊ do dawania áapówek. Do dawania áapówek
przyznaje siĊ tylko 19% badanych.
Zadanie 23. (2 pkt)
PoniĪsze zdania podziel na fakty i opinie, wpisując w wyznaczone miejsca numery
trzech zdaĔ dotyczących faktów i trzech zdaĔ wyraĪających opinie.
1. Gáówną przyczyną katastrofalnej korupcji, jakiej doĞwiadczamy w Polsce, jest sáabe,
niewydolne i nadmiernie rozbudowane paĔstwo.
2. Ostatnio media przypominają aferĊ sprzed kilku lat, w którą zaangaĪowany byá byáy
wiceminister zdrowia.
3. Szpitale otrzymywaáy darowizny w postaci sprzĊtu, a gdy je przyjĊáy, dostawaáy rachunek
do zapáacenia.
4. Ostatecznie dáugi spadáy na skarb paĔstwa, który gwarantuje zobowiązania jednostek
budĪetowych.
5. Afera ta na pierwszy rzut oka wydaje siĊ absurdalna.
6. To, Īe paĔstwo lekką rĊką regulowaáo rachunki, wynikaáo przede wszystkim
z rozpaczliwej niezdolnoĞci instytucji paĔstwowych do podjĊcia oczywistych dziaáaĔ.
7. NajwyĪszy czas, by naprawiü paĔstwo.
Opracowano na podstawie tekstu: W. Gadomski, Ekonomia korupcji,
„Gazeta Wyborcza”, 30 lipca 2004.
Fakty
2
3
4
Opinie
1
5
6
Nr zadania
Wypeánia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
22.2.
3
23.
2
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
16
Zadanie 24. (4 pkt)
Zapoznaj siĊ z wykresami nr 3 – 6, przedstawiającymi opinie polskich respondentów
(dane przedstawiono w procentach) na temat cech typowego Polaka i typowego
Europejczyka i wykonaj polecenia.
Wykres nr 3. Religijny
Polak
Wykres nr 4. Patriotyczny
Polak
Europejczyk
100
100
80
80
Europejczyk
60
60
40
40
20
20
0
0
1992
1992
1994
1996
2001
Wykres nr 5. WaĪniejsza jest dla niego rodzina
Polak
1994
1996
2001
2004
2004
Wykres nr 6. Pomaga innym
Europejczyk
Polak
Europejczyk
60
80
60
40
40
20
20
0
0
1992
1994
1996
2001
2004
1992
1994
1996
2001
2004
Opracowano na podstawie: www.cbos.pl
A) WskaĪ cechĊ, w odniesieniu do której respondenci dostrzegają najmniejsze róĪnice
miĊdzy typowym Polakiem a Europejczykiem.
Pomoc innym
B) Podaj cechĊ, którą w badanym okresie respondenci coraz rzadziej wymieniają jako
cechĊ typowego Polaka.
Znaczenie rodziny
C) OkreĞl, który obraz – Polaka czy Europejczyka – silniej eksponuje orientacjĊ
wspólnotową, który zaĞ indywidualistyczną. OdpowiedĨ uzasadnij.
Orientacja wspólnotowa jest bardziej wyeksponowana w wizerunku Polaka.
Cechuje go wiĊksza niĪ u pozostaáych Europejczyków religijnoĞü, patriotyzm,
docenianie rodziny, gotowoĞü niesienia pomocy innym. Orientacja
indywidualistyczna natomiast jest bardziej wyeksponowana w wizerunku
pozostaáych Europejczyków. Cechuje ich mniejsza niĪ u Polaków orientacja
wspólnotowa, czyli mniej cenią takie wartoĞci jak: religijnoĞü, patriotyzm,
docenianie rodziny, gotowoĞü niesienia pomocy innym.
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
17
Zadanie 25. (14 pkt)
Napisz list–petycjĊ, skierowaną do posáów na Sejm Rzeczypospolitej, w którym
przedstawisz swoje stanowisko w sprawie korupcji w Polsce i zaapelujesz o dokonanie
zmian. W petycji uwzglĊdnij róĪne aspekty tej sprawy: moralne, polityczne,
gospodarcze i spoáeczne (po dwa przykáady kaĪdego aspektu). Przedstaw propozycje
czterech dziaáaĔ, jakie mogą podjąü organy publiczne oraz organizacje spoáeczne,
by zmniejszyü korupcjĊ. W argumentacji wykorzystaj takĪe informacje zawarte
w materiaáach z zadaĔ 22 i 23. PamiĊtaj o wáaĞciwej formie wypowiedzi.
Warszawa, 8 maja 2007 r.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie
Szanowny Panie Marszaáku! Wysoka Izbo!
Jako obywatel Rzeczypospolitej Polskiej Īywo zainteresowany problemem
korupcji w naszym kraju zwracam siĊ do Pana Marszaáka i Wysokiej Izby
z apelem o dokonanie odpowiednich zmian ustawowych, prowadzących do
zmniejszenia lub ograniczenia zjawiska korupcji w naszym kraju.
Korupcja jest zjawiskiem szkodliwym dla paĔstwa. Wpáywa negatywnie na
róĪne przejawy Īycia spoáecznego. ZagroĪone nią są np. procesy
restrukturyzacyjne i prywatyzacyjne, gospodarowanie majątkiem publicznym,
udzielanie zamówieĔ publicznych, ustanawianie kontyngentów i koncesji,
dziaáalnoĞü sáuĪb celnych, organów inspekcji i nadzoru, policji, sáuĪby zdrowia,
prowadzenie badaĔ naukowych, szkolnictwo, nawet Īycie sportowe. Korupcja
wpáywa na negatywne postrzeganie paĔstwa polskiego w Ğwiecie. O jej istnieniu
w Polsce Ğwiadczy opublikowany przez Transparency International raport
Indeks Percepcji Korupcji z lat 1997 – 2005. Z zawartych w nim danych wynika,
Īe Polska zajmowaáa odpowiednio 29 (w 1997 roku), 64 (w roku 2003)
i 70 miejsce (w roku 2005) w Ğwiecie. ĝwiadczy to o duĪej skali korupcji
w naszym kraju. Opinia ta jest zbieĪna z rezultatami badaĔ, które opublikowaáa
„Rzeczpospolita” (19 maja 2004 r.). Wedáug nich aĪ 92% Polaków uwaĪa swój
kraj za skorumpowany. Fakty te skáoniáy mnie do napisania niniejszej petycji
i przybliĪenia niektórych negatywnych aspektów korupcji, a takĪe
zaproponowania odpowiednich dziaáaĔ, mających na celu ograniczenie lub
wyeliminowanie tego problemu z Īycia publicznego. UwzglĊdniając róĪne formy
tej patologii, postaram siĊ przedstawiü Panu Marszaákowi i Wysokiej Izbie
szkodliwoĞü korupcji dla paĔstwa i spoáeczeĔstwa w aspektach moralnych,
gospodarczych, spoáecznych i politycznych.
Korupcja zakáóca prawidáowe funkcjonowanie mechanizmów rynkowych.
Narusza zasady konkurencji, skutkuje niejednokrotnie nieuzasadnionym
preferowaniem firm faktycznie mniej efektywnych lub na przykáad w mniejszym
stopniu respektujących normy ekologiczne. Prowadzi teĪ do utraty
Nr zadania
Wypeánia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
24.
4
25.
14
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
18
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
wiarygodnoĞci paĔstwa jako miejsca dobrego do inwestowania. W efekcie
powoduje straty finansowe dla budĪetu, a takĪe moĪe prowadziü do zacofania
technologicznego przedsiĊbiorstw, które tracą szansĊ uzyskania inwestycji
zagranicznych oraz moĪliwoĞü modernizacji. Korupcja jest wiĊc poĞrednio takĪe
przyczyną zmniejszenia poziomu wzrostu gospodarczego paĔstwa.
Korupcja narusza teĪ zasady demokracji i wpáywa na rządzenie
paĔstwem. W tej sferze polega ona np. na przekupywaniu wyborców w celu
uzyskania ich poparcia, przekupywaniu wpáywowych ludzi (np. nadawaniu im
tytuáów, udzielaniu korzystnych kontraktów lub stanowisk publicznych) w celu
umocnienia swej wáadzy lub obdarowywaniu polityków w celu uzyskania
wpáywu na podejmowane przez nich decyzje. Konsekwencją korupcji politycznej
jest niski poziom zaufania spoáecznego do organów wáadzy oraz do polityków.
Wskazują na to wyniki badaĔ opinii publicznej (CBOS, OBOP), w których liczni
politycy, urzĊdnicy, posáowie mają maáy prestiĪ spoáeczny i w kategorii
rzetelnoĞci i uczciwoĞci uzyskują stosunkowo niewiele pozytywnych opinii. Brak
szacunku dla organów paĔstwa i jego przedstawicieli moĪe mieü destrukcyjne
skutki – rodziü brak poszanowania prawa i panującego porządku.
W konsekwencji moĪe osáabiaü skutecznoĞü poczynaĔ rządu.
Nie sposób pominąü takĪe moralnych aspektów korupcji. Bezspornie jest
ona zjawiskiem nagannym – utwierdza w faászywym przekonaniu, Īe moĪliwe
i (choüby w krótkim okresie) opáacalne jest osiąganie celu nawet wówczas, gdy
narusza siĊ podstawowe zasady etyczne. Tolerowanie i popieranie tego zjawiska
moĪe prowadziü do demoralizacji spoáeczeĔstwa, szczególnie máodych ludzi,
którzy, ucząc siĊ nieprawidáowych dziaáaĔ i przyjmując je jako standardowe,
mogą przenosiü moralnie nieprawidáowe zachowania na inne dziedziny Īycia.
W takiej sytuacji niebezpieczne jest przekonanie máodych ludzi o wszechwáadzy
nepotyzmu i páatnej protekcji, wywoáujące teĪ czasem przekonanie o niskim
znaczeniu wáasnej wiedzy i umiejĊtnoĞci.
Przedstawione aspekty sprawy wymagają natychmiastowego podjĊcia
konkretnych dziaáaĔ sáuĪących zapobieganiu korupcji i likwidacji jej skutków.
Projekty odpowiednich zmian legislacyjnych, organizacyjnych i proceduralnych
byáy zresztą od dawna propagowane przez róĪne organizacje spoáeczne
zwalczające korupcjĊ, takĪe przez niektórych parlamentarzystów. Ich
wprowadzenie jest nie tylko związane z potrzebą likwidacji szkód ponoszonych
przez PolskĊ w wyniku bezkarnych dziaáaĔ korupcyjnych. Jest takĪe kwestią
autorytetu Polski na arenie miĊdzynarodowej.
Jedną z proponowanych przeze mnie zmian moĪe byü wprowadzenie
jednomandatowych okrĊgów wyborczych do Sejmu oraz do wszystkich szczebli
samorządu terytorialnego. Zmieniona ordynacja pozwoli na wybór tych
kandydatów, których cechują niezáomne zasady moralne i wysoka etyka. Zmiana
ordynacji wymaga jednak wprowadzenia zmian w Konstytucji, o co apelujĊ do
Pana Marszaáka oraz do Wysokiej Izby.
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
19
Kolejnym dziaáaniem, które naleĪaáoby podjąü w celu ograniczenia
korupcji w urzĊdach, powinno byü wprowadzenie prawa zobowiązującego osoby
uczestniczące w korupcji do naprawienia spowodowanych nią strat. Jest
przecieĪ oczywiste, Īe najbardziej dotkliwą karą dla tej kategorii przestĊpców
jest odebranie im majątku – uczestnicząc w korupcji, oceniają oni przede
wszystkim materialną opáacalnoĞü swych czynów.
NiezbĊdne jest teĪ egzekwowanie juĪ obowiązującego prawa, w tym
czĊstsze podejmowanie przez organy Ğcigania spraw związanych
z zawiadomieniami kierowanymi do nich w wypadku uzasadnionego
podejrzenia popeánienia przestĊpstwa. WaĪne jest teĪ zagwarantowanie ochrony
osób, które ujawniają praktyki korupcyjne.
NaleĪaáoby wreszcie tak znowelizowaü przepisy ustawy o ograniczeniu
prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej przez osoby peániące funkcje publiczne,
by objąü nią wszystkie osoby, które mogą byü przedmiotem dziaáania
korupcyjnego, w tym wszystkich pracowników urzĊdów paĔstwowych
i samorządowych.
Kolejnym dziaáaniem powinno byü wreszcie wprowadzenie w instytucjach
publicznych odpowiednich procedur antykorupcyjnych, charakterystycznych dla
krajów o niskiej skali korupcji. Procedury te precyzują m.in. sposoby
podejmowania decyzji w obszarach szczególnie naraĪonych na korupcjĊ, np.
uĞciĞlają tryb postĊpowania szefa instytucji, które jest związane
z rozpoznawaniem i reagowaniem na zachowania podwáadnych noszące
znamiona korupcji.
Przeciwdziaáanie korupcji nie jest sferą zastrzeĪoną tylko dla organów
publicznych. NiezbĊdne jest takĪe wzmoĪenie walki z korupcją przez organizacje
spoáeczne. Powinny one prowadziü lub wspieraü kampanie promujące uczciwoĞü
w Īyciu publicznym (takie jak akcja Nie dajĊ, nie biorĊ áapówek czy Choroba
brudnych rąk), nagáaĞniaü i piĊtnowaü wystĊpujące przykáady korupcji oraz
uĞwiadamiaü ich szkodliwoĞü w Īyciu spoáecznym. Wspomniane organizacje,
odwoáując siĊ do prawa zapewniającego dostĊp do informacji publicznej,
powinny takĪe zabiegaü o zwiĊkszenie przejrzystoĞci procesów decyzyjnych.
Skorumpowane paĔstwo nie moĪe dobrze wypeániaü swoich
podstawowych zadaĔ. Mam wiĊc nadziejĊ, Īe przedstawione przeze mnie
przykáady korupcji, wystĊpujące w róĪnych dziedzinach Īycia spoáecznego,
skáonią Pana Marszaáka i Wysoką IzbĊ do podjĊcia szybkich i zdecydowanych
dziaáaĔ zmierzających do ukrócenia tego zjawiska w naszym kraju.
Z wyrazami szacunku
XXYYY
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
20
Egzamin maturalny z wiedzy o spoáeczeĔstwie
Poziom podstawowy
BRUDNOPIS