Pedagogizacja problemów społecznych a współczesne formy władzy

PEDAGOGIZACJA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH A WSPÓŁCZESNE FORMY
WŁADZY
Refleksje z podróży pedagogicznych nt. współczesnych form władzy i ich
oddziaływań pedagogicznych na problemy społeczne.
Analizując złożoność i wielowątkowość tematu, który w efekcie zainspirował
mnie do pogłębionej refleksji, zastanawiam się „czym jest władza i jakie
mechanizmy wpływu kształtują jej charakter?” i „czy Polska faktycznie jest
krajem demokratycznym, czy dopiero kształtuje fundamenty demokracji?”. Możliwość wywierania przez
jednostkę, czy grupę rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia przez ukierunkowywanie
własnego postępowania lub postępowania innych osób to władza. A więc w myśl tej teorii, władzę ma
ten, kto jest zdolny ukierunkować zachowania innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich
interesem i wolą. W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechnioną formą legitymacji
władzy są wolne wybory, co łączy się z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród. Ale, „Ani władza nie
może być praktykowana bez wiedzy, ani wiedza nie może nie płodzić władzy”, jak twierdzi Michel
Foucault1. Przyglądając się kontrowersyjnym poglądom Michela Foucalta na temat władzy i związku
między władzą, wiedzą i dyskursem widzę realne odniesienie do współczesności, gdzie maksyma „Kto
ma wiedzę, ten ma władzę” stała się szczególnie aktualna w dzisiejszej erze, zwłaszcza w świecie
Internetu. A że władzy często się boimy, zaczynamy bać się tych, co mają wiedzę. „Wiedza jest
najbardziej wartościowym towarem na świecie. Każde nowe odkrycie czyni nas bogatszymi” (Kurt
Vonnegut). „Wiedza to władza. Ale niewiedza, niestety, nie oznacza jeszcze braku władzy” (Niels Bohr).
„Władza absolutna wywołuje u człowieka rozpętanie najgorszych instynktów” (André Maurois). Często
słyszę, jeśli chcesz kogoś lepiej poznać, pozwól mu porządzić – zaciekawiona wynikami eksperymentu,
wielokrotnie obserwowałam proces zmiany osobowości człowieka w sytuacji objęcia przez niego władzy.
Michel Foucault, jeden z najwybitniejszych filozofów francuskich XX w., przedstawiciel
poststrukturalizmu, podjął refleksję krytyczną nad tradycją filozoficzną związaną z racjonalizmem
i empiryzmem. Szczególne znaczenie w filozoficznych dociekaniach Michela Foucault zajmowały
archeologia wiedzy i genealogia władzy. W dziedzinie archeologii wiedzy podjął próbę analizy
dyskursów. Natomiast w ramach genealogii władzy zajmował się wpływem dyskursu na kształtowanie
zjawisk społecznych. Posługiwał się metodą analizy warunków historycznych, w jakich rozwijają się:
wiedza, sposoby sprawowania władzy i egzekwowania przymusu. Rozpatrywał sposoby wykluczania
i represjonowania pewnych grup, takich jak przestępcy, chorzy umysłowo, trędowaci, zadżumieni,
żołnierze, dzieci.
ŻYJEMY W SPOŁECZEŃSTWIE OBYWATELSKIM – charakteryzujemy się więc aktywnością
i zdolnością do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze strony
władzy państwowej, potrafimy działać niezależnie od instytucji państwowych.
Niezależność ta nie musi oznaczać rywalizacji społeczeństwa z władzą, jednak ustrój polityczny naszego
państwa jest sprzeczny z wolą większości obywateli i dlatego w moim odczuciu rodzi się wiele
problemów społecznych, których rozwiązanie ukryte jest w idei pedagogizacji.
Pedagogizacja, to upowszechnienie wiedzy pedagogicznej w społeczeństwie (szczególnie wśród
rodziców), przez organizację kursów, odpowiednie wydawnictwa, programy telewizyjne i radiowe a
przede wszystkim celowe działania nauczycieli. Pedagogika, która stała się sama w sobie tematem
społecznych i akademickich dyskusji, wciąż poszukuje łatwości i oczywistości. Wszelkie koncepcje, które
nie są łatwe ani oczywiste, mają małe szanse na wejście w obieg powszechny, na uzyskanie statusu,
kanonu, czy myśli o wychowaniu. Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych, czyli teorią
działalności wychowawczej; postępowaniem wychowawczym, angażującym do partycypacji pedagogów
i rodziców.
Skoro więc wiedza jest drogą do władzy, przemierzaną w procesie edukacji, pedagogikę możemy
uznać za źródło panowania nad ludzkimi umysłami, budzące lęk przed pedagogicznym nadzorem.
Uważa się, że funkcją pedagogiki jest dostarczanie nauczycielom przepisów na uzyskiwanie zakładanych
celów, swoistej technologii działania edukacyjnego. Niezwykła złożoność procesów edukacyjnych
powoduje jednak, że owe proste i zrozumiałe dla wszystkich, łatwe do praktycznego stosowania teorie
okazują się raz za razem mistyfikacjami. Rodzi to zniechęcenie, stwarza konflikt praktyków z teoretykami
i... wywołuje jeszcze większe zapotrzebowanie na oczywistość i prostotę. Na naszych oczach skończyła
się oczywistość pedagogiki socjalistycznej. Reakcją na jej upadek stało się niezwykłe ożywienie
poszukiwań praktycznych (ruch szkół społecznych, klas autorskich, szkół prywatnych) i zapotrzebowanie
na nowe idee opisujące i wyjaśniające procesy wychowania i rozwoju.
Zarówno cel, jak i zadania pedagogizacji rodziców oparte są dwóch założeniach ogólnych. Jedno mówi o
tym, iż rodzina jest nierozłączną częścią systemu wychowania, będąc partnerem wszystkich instytucji
wychowawczych przy realizacji zadań wychowawczych, przyjętych w społeczeństwie.
Z tego więc względu PEDAGOGIZACJA STAJE SIĘ PROBLEMEM SPOŁECZNYM, a nie tylko sprawą
osobistą rodziców. Drugie założenie dotyczy wpływu zmiany świadomości rodziców na wychowawcze
funkcjonowanie rodziny. Ustawiczne wzbogacanie świadomości pedagogicznej rodziców powoduje
podnoszenie się i poprawę jakości oddziaływania wychowawczego rodziców na dzieci.
Współczesne problemy społeczeństwa polskiego
Polska jest krajem, w którym możemy zaobserwować wiele problemów społecznych. Począwszy
od ubóstwa i bezrobocia, poprzez patologie, uzależnienia, przemoc, przestępczość i prostytucję, na
piratach drogowych skończywszy. Jak widać jest to szeroki przekrój wszelkiego rodzaju odchyleń od
normy.
Mniej więcej w latach 80. na zachodzie doszło do dość poważnych zmian – demontowano
państwo opiekuńcze, niwelujące społeczne koszty nierówności i zastępowano je państwem
neoliberalnym, będącym nocnym stróżem dzikiego kapitalizmu. Demontaż osłon socjalnych, zasiłków
i wielu innych programów pomocy i idący z nim w parze wzrost biedy i bezrobocia wymagał pewnego
powrotu do represyjności karnej i politycznej, w celu wymuszenia uległości na klasie robotniczej.
Jednakże nie oznaczało to wcale, powrotu do dyktatur politycznych.
W MOIM ODCZUCIU JEDYNĄ SKUTECZNĄ DROGĄ DO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH
JEST PARTYCYPACJA OBYWATELSKA
Partycypacyjne podejście do wspólnie zidentyfikowanego problemu to nowoczesne zarządzanie
sferą publiczną, w której różnice interesów i oczekiwań nie mogą być rozwiązywane jedynie przez
samorząd i administracyjne decyzje.
W mojej ocenie, aby ludzie otrzymali, to czego potrzebują, konieczny jest dialog i konsultacje społeczne
– trzeba dać im się wypowiedzieć. Aby działanie partycypacyjne się udało trzeba z badaniami zejść na
poziom jednostki, zwykłego mieszkańca, zapytać go o zdanie, przyjrzeć się problemom i ich przyczynom z
bliska. Zainicjujmy więc dialog i zacznijmy współpracować. Podjęte decyzje i stanowiska powinny być
negocjowane i uzgadniane. Wspólne uczestnictwo w procesie inicjowania zmian, współdecydowanie w
oparciu o mechanizmy partycypacyjne pozwala nie tylko na uzyskanie większej społecznej akceptacji, ale
także na optymalizację podejmowanych decyzji.
My - PEDAGODZY, ANIMATORZY, DORADCY, INICJATORZY ZMIAN - powinniśmy edukować,
towarzyszyć, słuchać, rozumieć – inicjować i zachęcać do dialogu. W ten sposób zwiększymy świadomość
społeczności lokalnej o poczuciu wpływu na pewne sprawy społeczne i ich losy. Społeczność tworzą
ludzie. Ich świadome i dobrowolne uczestniczenie w procesie badawczym, diagnostycznym
i pedagogicznym jest najlepszym gwarantem powodzenia zmiany sytuacji, w jakiej się obecnie znajdują.
Nasza odpowiedzialność, to uświadomienie ludziom konieczności ciągłego kształcenia
i zagwarantowanie im tego na jak najwyższym poziomie. Wyzwaniem dla polskich pedagogów niech
będzie dążenie do pedagogizmu naszej kultury, jako formy kontroli społecznej, właściwej dla
nowoczesnego społeczeństwa Europy.
______________________________________________________________________________
Kamila Grochowina - sylwetka zawodowa
Wykształcenie:

Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego, Wydziału Nauk Społecznych – studia podyplomowe:
Kierunek Partycypacja społeczna: Ewaluacja Animacja i Superwizja – 2011 - 2012 r.;

Absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Małopolska Szkoła Administracji
publicznej – studia podyplomowe - Ekonomia Społeczna – 2012 – 2013 r.;

Absolwentka Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Kierunek Pedagogika, Specjalność:
Poradnictwo zawodowe i Pośrednictwo Pracy, studia magisterskie – 1999 – 2004 r.
Zawodowo:
 Animator w Jurajskim Ośrodku Wsparcia Ekonomii Społecznej;
 Doradca Kluczowy w Regionalnym Ośrodku Europejskiego Funduszu społecznego w
Częstochowie;
 Doradca Zawodowy w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, Powiatowym Centrum Pomocy
Rodzinie i Ośrodku Terapii Uzależnień Alkoholowych w Częstochowie.