Wstęp - Nowela.pl
Transkrypt
Wstęp - Nowela.pl
Wstęp Wstęp Dwuczęściowa Chińszczyzna po polsku jest zaadresowana do wszystkich osób uczących się języka chińskiego, pragnących zdobyć lub uzupełnić wiedzę na temat jego gramatyki. W dwóch odrębnych tomach omówiono wszystkie zagadnienia poruszane w podręcznikach do nauki języka chińskiego na poziomie podstawowym i niższym średnim, których opanowanie jest niezbędne, aby poprawnie komunikować się w różnych sytuacjach z życia codziennego. Szczegółowe wyjaśnienia, przejrzysty i atrakcyjny układ graficzny, obecność transkrypcji fonetycznej i polskich tłumaczeń wszystkich chińskich zdań i wyrazów, a także ćwiczenia dołączone do każdego rozdziału, ułatwiają samodzielną pracę z książką. Podręcznik ten nie ma na celu stopniowego wprowadzania w tajniki gramatyki chińskiej, lecz został zaplanowany jako kompendium wiedzy, z którego można korzystać według potrzeb, w dowolnej kolejności. Dobór materiału i strukturę każdego tomu ustalono według dwóch kryteriów: rosnący stopień złożoności przedstawionych zagadnień oraz spójność, umożliwiająca szybkie znalezienie poszukiwanej kwestii dzięki umieszczeniu podobnych zjawisk w tej samej części książki. Pierwszy tom omawia części mowy, podstawowe części zdania (orzeczenie i dopełnienie, przydawkę i okolicznik) oraz podstawowe rodzaje zdań (zdania pytające, zdania z serią czasowników, zdania teleskopowe oraz zdania wyrażające istnienie kogoś / czegoś, pojawienie się lub zniknięcie). Drugi tom przedstawia trudniejsze zagadnienia komplementów, sposobów wyrażania różnych rodzajów czynności oraz inne konstrukcje składniowe (zdania z 把 bǎ, strona bierna itd.). Równocześnie jednak, zastosowane kryterium spójności powoduje, że pierwszy tom nie tylko wyjaśnia problemy napotykane na samym początku nauki chińskiego (pytania z partykułą 吗 ma, sposób podawania sum pieniężnych, orzeczenie przymiotnikowe czy zasady stosowania czasownika 是 shì – „być” i przeczeń 不 bù i 没 méi itd.), lecz także kwestie opanowywane na późniejszych etapach – użycie zaimków 大家 dàjiā („wszyscy”) i 咱们 zánmen („my”, z włączeniem osoby, do której skierowana jest wypowiedź), szacowanie liczb, wzmocnienie przeczenia przy pomocy konstrukcji z liczebnikiem 一 yī i klasyfikatorem, czy reduplikacja przymiotników. Ponieważ wśród Polaków uczących się chińskiego jest coraz więcej osób niemających przygotowania filologicznego lub językoznawczego, zrezygnowałam ze specjalistycznych terminów językoznawczych, przedkładając przejrzystość opisu nad naukową precyzję. Nie można było jednak obejść się bez jakiejkolwiek terminologii, dlatego zachowałam podstawowe określenia służące do opisu gramatyki: nazwy części mowy i części zdania. Aby ułatwić rozumienie tych określeń, podałam ich krótkie definicje w słowniczku umieszczonym po wstępie. 7 Chińszczyzna po polsku. Praktyczna gramatyka języka chińskiego Nie wszystkie chińskie części mowy i zdania mają polskie odpowiedniki. Nazwy zjawisk gramatycznych, które nie występują w języku polskim, wybrałam według kilku kryteriów. Dążyłam przede wszystkim do zachowania jasnego podziału pomiędzy odmiennymi zjawiskami i do określenia tego samego zjawiska jednym terminem, a także (w miarę możliwości) do zachowania zgodności z nazewnictwem stosowanym w anglojęzycznych podręcznikach do języka chińskiego wydanych w ChRL, z których korzysta wielu uczących się tego języka Polaków. Kontrowersyjnym może się wydawać wybór wyrazu „komplement”, mającego w języku polskim zupełnie odmienne znaczenie. W anglojęzycznych podręcznikach, tę część zdania (która stoi po orzeczeniu, określa je i uzupełnia jego znaczenie) nazywa się complement i wyróżnia się kilka jej rodzajów: complement of result, time-measure complement, directional complement itd. Zdecydowałam się na bezpośrednie tłumaczenie tego wyrazu na polski, ponieważ terminy stosowane w polskojęzycznych opracowaniach językoznawczych1 („dopełnienie komplementywne”, „czasownik rezultatwny”, „czasownik kierunkowy”, „dopełnienie kierunkowe”, „czasownik potencjalny”, „konstrukcja przysłówkowa” itd.) nie pozwalają na jasne postrzeganie rozmaitych komplementów jako form tego samego zjawiska gramatycznego, ani na jasne rozróżnienie komplementu od innych części zdania lub części mowy. Ponieważ w języku chińskim bardzo ważna jest kolejność wyrazów, wiele przykładów umieściłam w tabelkach. Do tych przykładów nie dołączyłam polskiego tłumaczenia w postaci całych zdań zbudowanych według polskiego szyku. Aby uwypuklić różnice w stosunku do polskiej budowy zdania, polskie odpowiedniki podałam tam, gdzie chińskie wyrazy znajdują się w tabelce, zachowując jednak odmianę polskich wyrazów. Tam, gdzie oddanie w języku polskim każdego chińskiego wyrazu nie jest możliwe, przełożyłam zbiorczo kilka wyrazów. Słowa zawarte w polskich przekładach, niezbędne do zachowania poprawności tłumaczeń, lecz niewystępujące w zdaniu chińskim, podałam w nawiasach kwadratowych. Aby ułatwić opanowanie przedstawionych zagadnień, stosowałam dwa kolory wyróżnienia: odcienie koloru bordowego. Kolorem intensywnie bordowym zaznaczyłam główne zagadnienia omawiane w danym rozdziale (np. okoliczniki w rozdziale o okolicznikach). Kolorem bledszym zaznaczyłam elementy, na które pragnęłam zwrócić uwagę czytelnika, mimo że nie są one głównym tematem danego rozdziału. Z kolei umieszczenie orzeczenia na jasnobordowym tle ułatwia zaobserwowanie miejsc, w których stawiane są różne jego określenia (okoliczniki lub komplementy). 1 Np. Zajdler, 2005. Te same lub podobne nazwy są stosowane w: Zajdler, Jacoby i Li-Piszczek, 2008; Zajdler, Jacoby i Gao, 2008; Lin i Pawlak, 2009; Wu, 2010. 8 Wstęp Podstawą opisu jest język urzędowy Chińskiej Republiki Ludowej – 普 通话 pǔtōnghuà, często (aczkolwiek mało precyzyjnie) nazywany na Zachodzie „językiem mandaryńskim”. Z tego powodu stosowałam obowiązujące w ChRL znaki uproszczone i transkrypcję fonetyczną 拼音 pīnyīn. Za pomoc i wsparcie w czasie pisania tej książki chciałabym podziękować: Liu Runrun za cierpliwe, wnikliwe i wielokrotne przeczytanie chińskich przykładów i ćwiczeń oraz uwagi i sugestie poprawek dotyczące zarówno chińskich wyrazów i zdań, jak i układu całej książki; Li Juan, Yang Xiaoyan i Li Zhiping za dodatkowe wskazówki dotyczące chińskiej części tekstu; dr hab. Irenie Kałużyńskiej za uważną lekturę całości książki i trafne uwagi; mojemu mężowi, Bogdanowi Zemankowi, za sugestie dotyczące ogólnego kształtu książki i wskazanie nieścisłości; Jakubowi Zamorskiemu a także studentom Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu oraz Centrum Języka i Kultury Chińskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego „Instytut Konfucjusza w Krakowie” za uwagi dotyczące fragmentów książki. Szczególne podziękowania składam Wydawnictwu Nowela, a przede wszystkim Pani Redaktor Jolancie Kamińskiej, za miłą współpracę i propozycje zmian, dzięki którym książka stała się (mam nadzieję) bardziej przydatna dla czytelników. Za ewentualne pozostające w niej niedociągnięcia odpowiadam wyłącznie ja. Autorka 9