telemedycyna w polsce - Fundacja im. Lesława A. Pagi

TELEMEDYCYNA
W POLSCE
MOŻLIWOŚCI I SZANSE ROZWOJU
WARSZAWA 2016
SPIS TREŚCI
3AUTORZY
4WSTĘP
5 DEFINICJA I PODZIAŁ ROZWIĄZAŃ TELEMEDYCZNYCH
6 AKTUALNA SYTUACJA TELEMEDYCYNY W POLSCE
4.1 Telekonsultacje - telegeriatria i telekardiologia
4.2 Nowe zmiany prawne
8 ZASTOSOWANIE TELEMEDYCYNY W WYBRANYCH
SPECJALIZACJACH LEKARSKICH
5.1Telekardiologia
5.2Teleurologia
5.3Teledermatologia
11 POLSKIE PROJEKTY TELEMEDYCZNE
6.1 Telemedycyna w Światowym Centrum Słuchu w Kajetanach
6.2MONITEL-HF
13 STUDIUM PRZYPADKU:
7.1 Telemedycyna w Wielkiej Brytanii
7.2 Telemedycyna w Stanach Zjednoczonych
17 REKOMENDACJE DLA ROZWOJU TELEMEDYCYNY W POLSCE
Recenzent: Redakcja:
Projekt okładki/oprawa graficzna/skład i łamanie: WTF Design
Korekta językowa: Agnieszka Gutowska
Warszawa 2016
1. AUTORZY
Mateusz Jankowski
[email protected]
Alumn III edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”.
Student Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.
Zainteresowania - nowe technologie, zdrowie publiczne, polityka zdrowotna.
Alina Klimczak-Wieczorek
[email protected]
Alumn III edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”.
Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Naukowo związana z technologiami ICT w sektorze ochrony zdrowia.
Mateusz Kloc
[email protected]
Alumn III edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”.
Absolwent Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
Zainteresowania - Innowacje w obszarze rynku ochrony zdrowia.
Michał Matuszewski
[email protected]
Alumn I edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”.
Absolwent I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Zainteresowania - sektor ochrony zdrowia oraz działalność samorządowa.
Jacek Rozum
[email protected]
Alumn III edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”.
Student ostatniego roku farmacji na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.
Zawodowo związany z obszarem badań klinicznych nad innowacyjnymi lekami.
2. WSTĘP
Raport powstał z inicjatywy uczestników III edycji projektu Liderzy Ochrony Zdrowia organizowanego przez
Fundację im. Lesława. A. Pagi.
Telemedycyna stanowi jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi medycyny. Nowe technologie znajdują
coraz szersze zastosowanie w codziennej praktyce
lekarskiej – wspierają pracę personelu medycznego,
umożliwiają szybszą i dokładniejszą diagnostykę. Użycie technologii teletransmisyjnych pozwala przełamać
bariery geograficzne oraz zapewnić opiekę medyczną
pacjentowi niezależnie od miejsca zamieszkania.
Fundacja im. Lesława A. Pagi od 2003 roku realizuje
projekty szkoleniowo-edukacyjne dla studentów oraz
absolwentów uczelni wyższych, a także dla uczniów
i nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych.
Liderzy Ochrony Zdrowia to projekt, którego celem
jest kształcenie najlepszej, otwartej na zmiany kadry
managerskiej, która będzie zarządzać służbą zdrowia
i placówkami medycznymi. Liderzy Ochrony Zdrowia
to projekt edukacyjny skierowany do młodych ludzi
– studentów i absolwentów uczelni wyższych, którzy
wiążą swoją przyszłość z sektorem ochrony zdrowia
i farmacji. Celem projektu jest wpieranie młodych ludzi,
którzy w przyszłości chcą być ekspertami i managerami
sektora ochrony zdrowia i farmacji.
Coraz szersze wprowadzenie rozwiązań telemedycznych stanowi odpowiedź na problemy sektora ochrony
zdrowia, wynikające ze starzejącego się społeczeństwa
i niedoboru kadr medycznych. Zastosowanie telemedycyny stwarza szansę na poprawę efektywności leczenia, zapewniając systemowi ochrony zdrowia lepszą
alokację środków finansowych, redukcję zbędnych hospitalizacji i przyśpieszenie procesu diagnostycznego.
Celem raportu jest analiza aktualnej sytuacji telemedycyny w Polsce oraz przedstawienie jej szans i kierunków
rozwoju. Przygotowano zestawienie najbardziej perspektywicznych obszarów terapeutycznych, w których
zastosowanie telemedycyny odniosło sukces o zasięgu
międzynarodowym. Przeanalizowano również rynek
telemedyczny dwóch światowych potęg w dziedzinie
telemedycyny – Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej
Brytanii. W raporcie nie mogło również zabraknąć
prezentacji polskich projektów telemedycznych, których implementacja wiąże się z dużymi nadziejami dla
rozwoju telemedycyny w Polsce i na świecie. Dzięki
wymienionym studium przypadków jesteśmy w stanie
wskazać szanse, możliwości oraz rekomendacje dla
dalszego rozwoju telemedycyny w Polsce.
Autorzy składają serdeczne podziękowania wszystkim
osobom, które przekazały uwagi i materiały źródłowe
użyte do przygotowania raportu.
Szczególne podziękowania autorzy kierują do:
Prof. dr hab. n. med. Henryka Skarżyńskiego
Prof. dr hab. n. med. Lecha Polońskiego
mgr Macieja Ludwikowskiego
Dla celów raportu zapoznano się z literaturą przedmiotu dotyczącą konkretnych obszarów terapeutycznych,
a także przeanalizowano sytuację rynkową w poszczególnych państwach i jednostkach chorobowych
na podstawie dostępnych ofert świadczeniodawców.
Poproszono również o swój komentarz wybitnych
ekspertów zajmujących się rynkiem ochrony zdrowia
oraz telemedycyną, celem oceny zawartych w raporcie
kierunków rozwoju oraz rekomendacji.
4
3. DEFINICJA I PODZIAŁ
ROZWIĄZAŃ TELEMEDYCZNYCH
Telemedycyna opiera się na wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych do transferu
danych medycznych z jednego miejsca do innego celem polepszenia stanu zdrowia pacjenta. Nie stanowi
ona konkurencji dla klasycznej medycyny, a jedynie
narzędzie wspierające pracę personelu medycznego,
działające przy tym na korzyść pacjenta. Rozwiązania telemedyczne są już coraz częściej stosowane,
przez co możemy mówić między innymi o telekardiologii, teleradiologii, teleurologii, telechirurgii czy
teleaudiologii.
analizują wpływające wyniki, a w sytuacjach nieprawidłowości alarmują lekarza dyżurnego, który następnie
podejmuje interwencję.
TELEKONSULTACJE
Video-rozmowa pomiędzy lekarzem POZ, pacjentem i lekarzem specjalistą. Dzięki użyciu technologii
audio-video i transmisji on-line lekarz konsultujący
jest w stanie zebrać wywiad od chorego, a nawet
dokonać badania. Zaletą tego rozwiązania jest fakt,
iż pacjent może być skonsultowany przez konsylium
lekarskie składające się z lekarzy różnych specjalności, co pozwala na interdyscyplinarne spojrzenie na
dolegliwości pacjenta.
Podział rozwiązań telemedycznych wygląda obecnie
następująco (Ryc. 1.):
TELEREHABILITACJA
Udostępnienie materiałów instruktażowych dotyczących rehabilitacji oraz video-konferencje, podczas
których terapeuta kontroluje jakość i poprawność
wykonywanych ćwiczeń rehabilitacyjnych, co umożliwia pacjentowi powrót do zdrowia w optymalnych,
domowych warunkach. Zastosowanie tego rozwiązania zapewnia szybszy dostęp do rehabilitacji, eliminując jednocześnie koszty wynikające z oddalenia
ośrodka rehabilitacyjnego od miejsca zamieszkania
pacjenta.
TELE
DIAGNOSTYKA
TELE
NAUCZANIE
TELE
MONITORING
TELE
MEDYCYNA
TELEMEDYCYNA
TELE
OPERACJE
TELE
KONSULTACJE
TELENAUCZANIE
Szkolenia, wykłady, prezentacje, które dzięki technologii informacyjno-komunikacyjnej dostępne są
z każdego miejsca na świecie. Platformy i portale
internetowe transmitujące on-line przebieg innowacyjnych operacji stają się coraz powszechniejsze.
Telenauczanie pozwala podnieść kwalifikacje personelu medycznego, co przekłada się na jakość świadczonych usług medycznych.
TELE
REHABILITACJA
Ryc. 1. Rozwiązania telemedyczne
Źródło: Opracowanie własne
TELEDIAGNOSTYKA
TELEOPERACJE
Opis badania poza miejscem jego wykonania. Diagnoza stawiana jest na podstawie danych medycznych
przesłanych za pomocą sieci teleinformatycznych (pliki
komputerowe). Najpowszechniejszy przykład telediagnostyki stanowi teleradiologia (opis badania przez
centrum teleradiologiczne) lub kardiologia (tele-EKG).
Operacje „na odległość”, chirurg zdalnie steruje robotem chirurgicznym, który zgodnie z jego poleceniami i ruchami wykonuje poszczególne etapy operacji. Rozwiązanie to zapoczątkowało wojsko, przez
co żołnierz na froncie mógł być operowany przez
lekarza z kliniki na innym kontynencie.
TELEMONITORING
Pacjent z chorobą przewlekłą zostaje wyposażony
w urządzenie, które w określonych odstępach czasu mierzy parametry życiowe, a wyniki pomiaru przesyłane są
do centrum telemonitoringu. Specjalistyczne algorytmy
5
4. AKTUALNA SYTUACJA
TELEMEDYCYNY W POLSCE
z 11 świadczeniodawcami. W województwie małopolskim wartość umów wyniosła 62 502,50 zł,
w podkarpackim 41 400,00 zł, zaś w mazowieckim
368 496,00 zł. Należy zwrócić uwagę na fakt iż cena
za punkt rozliczeniowy na terenie województwa mazowieckiego wyniosła 12.00 zł.
4.1 Telekonsultacje
- telegeriatria
i telekardiologia
Zdrowie jest dla ponad połowy Polaków najwyższą
wartością, a co za tym idzie zdrowie ma ogromny
wpływ na funkcjonowanie całego społeczeństwa.
Definicja zdrowia wg WHO wskazuje, że zdrowie to
m.in. „dobrostan fizyczny i psychiczny (…)”. Wymienione składowe wpływają na kierunki zmian w sektorze ochrony zdrowia.
Liczba zawartych umów, a także złożonych ofert
wskazuje na fakt, iż telemedycyna nie cieszy się
dużym zainteresowaniem świadczeniodawców
w Polsce. Biorąc pod uwagę wyniki wielu badań
ankietowych (np. badania „Korzystanie z usług medycznych przez Internet” realizowanego przez Centrum Badania Opinii Społecznej), z których wynika,
że zdecydowana większość respondentów korzystałaby z telekonsultacji zadziwiający jest fakt tak
małego zainteresowania telekonsultacjami ze strony
świadczeniodawców.
Polska, podobnie jak inne kraje europejskie boryka
się z problemem starzejącego się społeczeństwa
oraz brakiem wykwalifikowanej kadry medycznej,
która zaspokoiłaby rosnące potrzeby Polaków, a zarazem poprawiła dostęp do świadczeń zdrowotnych.
Próbą rozwiązania ww. problemów jest m.in. wprowadzenie konsultacji audiowizualnych finansowanych przez płatnika, które mają być łatwo dostępne
na terenach wiejskich oraz zmniejszyć bariery w odbieraniu nowych technologii.
Aby znaleźć „złoty środek”, który umożliwi wykorzystywanie innowacji technologicznych w ochronie
zdrowia należy przede wszystkim przeprowadzić
analizę środowiska, do którego jest ona kierowana.
W tym celu należy sprawdzić zapotrzebowanie rynku na dana usługę, odbiór społeczny, przygotowanie
kadry, spodziewane efekty końcowe oraz przeprowadzić ewaluację całego projektu.
Narodowy Fundusz Zdrowia na podstawie Zarządzenia Nr 63/2015/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 30 września 2015 r. zmieniającego Zarządzenie w Sprawie Określenia Warunków
Zawierania i Realizacji Umów w Rodzaju Świadczenia
Zdrowotne Kontraktowane Odrębnie, wprowadził
do katalogu świadczeń dwa nowe zakresy świadczeń: telekonsylium kardiologiczne i telekonsylium
geriatryczne. Telekonsylium kardiologiczne obejmuje wywiad, analizę zapisu EKG, interpretację wyników badań oraz ustalenie planu leczenia. Natomiast
w przypadku telekonsylium geriatrycznego, porada
jest kierowana przede wszystkim do pacjentów po
65 r.ż. oraz dodatkowo, ma też za zadanie optymalizację leczenia farmakologicznego.
E-zdrowie – Projekty P1-P4
Na początku roku 2016 Centrum Informacyjne Systemów Ochrony Zdrowia poinformowało o zakończeniu prac nad projektem P4 – Dziedzinowe systemy teleinformatyczne systemu informacji w ochronie
zdrowia. Projekt P4 jest jednym z czterech głównych
(P1 – Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy
i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach
Medycznych; P2 – Platforma Udostępniania On-line
Przedsiębiorcom Usług i Zasobów Cyfrowych Rejestrów Medycznych; P3 – Poprawa jakości zarządzania
w ochronie zdrowia poprzez popularyzację wiedzy
na temat technologii ICT) projektów Ministerstwa
Zdrowia dotyczących e-zdrowia. Platforma P4 ma za
zadanie usprawnić zarządzanie i planowanie w sektorze ochrony zdrowia poprzez dostęp do: Programu
Badań Statystycznych Statystyki Publicznej, informacji o obrocie produktami leczniczymi, potencjale
kadry medycznej, informacji o zapobieganiu skutkom
niepożądanych zdarzeń mających wpływ na zdrowie
i życie ludzi oraz informacji nt. aktualnych zasobów,
jakimi dysponują świadczeniodawcy.
Oddziały Wojewódzkie NFZ w zdecydowanej większości odwołały postępowania konkursowe ww.
rodzaju świadczeń ze względu na brak ofert. Telekonsylium geriatryczne zostało zakontraktowane
tylko i wyłącznie na terenie województwa małopolskiego. Umowy zostały zawarte z dwoma świadczeniodawcami na łączną kwotę 62 502,00 zł, a średnia
cena za jeden punkt rozliczeniowy wyniosła 11,50
zł. W przypadku telekonsylium kardiologicznego
umowy zawarto na terenie trzech województw
(małopolskiego, mazowieckiego i podkarpackiego)
6
Innym projektem, który został wykonany jest platforma P3, realizowana w okresie od 1 grudnia 2013
r. do 30 czerwca 2015 r. Jej celem było podniesienie poziomu wiedzy pracowników sektora ochrony zdrowia poprzez przeprowadzenie wykładów,
warsztatów oraz utworzenie platformy e-learningowej. Szkolenia obyły się w 12 miastach Polski.
Drugi projekt, który został również ukończony (jako
projekt Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka) i działa w pełni to projekt P2 - Platforma
Udostępniania On-line Przedsiębiorcom Usług
i Zasobów Cyfrowych Rejestrów Medycznych. Realizowany był w latach 2007-2012 przez Centrum
Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Platforma ta ma za zadanie ułatwienie przedsiębiorcom
i podmiotom leczniczym aktualizowanie rejestrów
oraz upowszechnienie elektronicznej komunikacji
pomiędzy podmiotami i przedsiębiorstwami oraz
administracją rządową. W chwili obecnej w skład
platformy P2 wchodzą następujące rejestry:
▪▪ Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność
Leczniczą,
▪▪ Rejestr Aptek,
▪▪ Rejestr Hurtowni Farmaceutycznych,
▪▪ Rejestr Produktów Leczniczych,
▪▪ Rejestr Diagnostów Laboratoryjnych,
▪▪ Rejestr Systemów Kodowania,
▪▪ Centralny Rejestr Farmaceutów.
Projekt P1 - Elektroniczna Platforma Gromadzenia,
Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych, jako główny projekt strategii
e-zdrowie miał zostać zrealizowany i wdrożony do
końca 2015 r. Platforma ma za zadanie m.in. gromadzić dane medyczne (historię leczenia) wszystkich
obywateli Polski za pomocą Internetowego Konta
Pacjenta (IKP). Projekt który wg informacji Ministerstwa Zdrowia kosztował prawie 500 mln zł, ze
względu na opóźnienie w realizacji ma zostać rozpisany ponownie w 2016 r. W związku z powyższym,
wartość projektu P1 może podwoić się, a nawet potroić. Do końca 2015 r. nie udostępniono pacjentom
żadnych usług za pomocą platformy P1. Według informacji przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia
projekt ma być realizowany wg poniższych etapów:
▪▪ 2016-2017: uzyskanie funkcjonalności
elektronicznej recepty wraz z niezbędnymi
elementami internetowego konta pacjenta
zasilanego zdarzeniami medycznymi oraz
analityki data mining;
▪▪ 2018: uzyskanie funkcjonalności
elektronicznego skierowania;
▪▪ 2019: uzyskanie funkcjonalności
elektronicznego zlecenia i elektronicznego
zwolnienia;
▪▪ 2020: uzyskanie pełnej funkcjonalności
hurtowni danych oraz analiz typu data mining.
4.2 Nowe zmiany prawne
12 grudnia 2015 r weszła w życie ustawa o zmianie
ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia
oraz niektórych innych ustaw.
Główną przesłanką twórców było uregulowanie sytuacji dotyczącej informatyzacji w systemie ochrony
zdrowia. Istniejące luki prawne uniemożliwiały wykorzystanie telemedycyny w powszechnym użyciu.
Powyższe zmiany dotyczą stosowania:
▪▪ e-recepty;
▪▪ e-skierowania;
▪▪ e-zlecenia;
▪▪ indywidualnego konta pacjenta (IKO).
Ponadto, zmiany te dają „zielone światło” dla stosowania telemedycyny w codziennej praktyce lekarskiej. Nowa forma artykułu umożliwia udzielanie
świadczeń zdrowotnych za pomocą systemów teleinformatycznych oraz systemów łączności.
Akty prawne podejmujące tematykę zastosowania
telemedycyny:
▪▪ „świadczenie usług zdrowotnych przy użyciu
narzędzi teleinformatycznych w sytuacji, gdy
pracownik służby zdrowia i pacjent (lub dwóch
pracowników służby zdrowia) nie znajdują się
w tym samym miejscu”
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
2011/24/UE z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie
stosowania praw pacjentów w transgranicznej
opiece zdrowotnej
▪▪ „udzielanie świadczeń zdrowotnych za
pośrednictwem systemów teleinformatycznych
lub systemów łączności”
art. 3 ust. 1 projektu zmian ustawy o działalności
leczniczej)niżej zdefiniowana telemedycyna
w rozumieniu wykładni polskiego prawa
▪▪ Lekarz orzeka o stanie zdrowia określonej
osoby po uprzednim, osobistym jej zbadaniu
lub zbadaniu jej za pośrednictwem systemów
teleinformatycznych lub systemów łączności.
art. 42 ust. 1 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza
dentysty
5. ZASTOSOWANIE
TELEMEDYCYNY W WYBRANYCH
SPECJALIZACJACH LEKARSKICH
Celem jest poprawa jakości i długości życia pacjentów ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego. Grupa docelowa obejmuje mieszkańców dużych
miast, jak również ośrodków odległych od głównych
jednostek szpitalnych posiadających dostęp do specjalistów, oraz technologii. Wykorzystując telekardiologię, można przesłać wyniki badań, skontaktować się ze specjalistą drogą internetową, a następnie
odbyć konsultację i uzyskać poradę.
5.1 Telekardiologia
Ostatnia dekada przyniosła znaczący przyrost przypadków chorób układu krążenia. Obecnie, jest to
najczęstsza przyczyna zgonów, wśród pacjentów na
całym świecie. Istotny czynnik decydujący o rokowaniu chorego stanowi czas od wystąpienia zdarzenia
do podjęcia interwencji. Rozwiązanie zdalnego przesyłu danych w postaci zapisu elektrokardiologicznego, pozwala na szybką decyzję lekarza dyżurującego
o kolejnych krokach związanych z danym pacjentem.
Technologia wprowadza rewolucyjne zmiany w sposobie leczenia pacjentów. Duży odsetek pacjentów
kardiologicznych wymaga długoterminowej opieki
w różnych etapach choroby. Jest to olbrzymie wyzwanie i obciążenie dla systemu. Aktualnie, wg fundacji Watch Health Care, średni czas oczekiwania na
wizytę u kardiologa wynosi prawie 4 miesiące. Znacząca część barier wynikająca z demografii, specyfiki
systemu, czy braku środków może zostać wyeliminowana przy pomocy rozwiązań telemedycznych.
Rodzaje schorzeń kardiologicznych będących w zasięgu telekardiologii:
▪▪ Niewydolność serca – wykorzystywana terapia
resynchronizująca, CRT. Wszczepiane są
implanty, z których sygnał i dane mogą być
przesyłane w sposób zdalny;
▪▪ Nadciśnienie tętnicze krwi – bieżący
monitoring oraz przypomnienia o stosowaniu
regularnego leczenia;
▪▪ Problemy z oddychaniem podczas snu;
▪▪ Badania długoterminowe – Echokardiogram;
Telekardiologia jest najczęściej wykorzystywaną
i najmocniej rozwijaną dziedziną zdalnego leczenia
pacjentów. Została dostrzeżona już na początku XX
w., kiedy to w 1911 r. po raz pierwszy został przesłany sygnał EKG przez sieć telefoniczną.
▪▪ Rehabilitacja chorych po ostrym zespole
wieńcowym – wykonywanie EKG, przed i po
ćwiczeniach;
▪▪ Outsourcing analizy danych przez szpitale do
prywatnych jednostek i specjalistów.
Telekardiologia znajduje zastosowanie już na początkowym etapie procesu leczniczego i obejmuje:
Przegląd rozwiązań na rynku:
W zależności od momentu analizy danych przez lekarza, można zrobić podział na:
▪▪ Live-video – konsultacje;
▪▪ Profilaktykę;
▪▪ Diagnostykę;
▪▪ Terapię;
▪▪ Zbieranie, przechowywanie, przesył danych.
▪▪ Rehabilitację;
Szacuje się, że na ten moment ok. 10% kardiologów
wykorzystuje rozwiązania telemedyczne. Rodzimym
rozwiązaniem w obszarze telekardiologii zyskującym
wysoki odsetek rynku, jest firma Telemedycyna Polska, która świadczy usługi całodobowej opieki kardiologicznej. Rozwiązanie opiera się na wykorzystaniu Holtera EKG w celu rejestracji i analizy wyników
pozyskanych z urządzenia.
▪▪ Monitorowanie 24h;
▪▪ Konsultacje;
▪▪ Naukę;
▪▪ Rozwiązania mobilne na urządzenia przenośne
– czujniki, software, do analizy pozyskanych
danych.
Na świecie obserwuje się wykładniczy wzrost ilości
firm świadczących omawiane usługi. Sprawność
działania, bezpieczeństwo, oraz obniżone koszty,
przynoszą wymierne efekty w leczeniu oraz chęci
stosowania telekardiologii w leczeniu pacjentów.
8
może przede wszystkim ich edukacji. Praktyczne
zastosowania teleurologii obejmują diagnozę choroby i leczenie, w tym wizyty przed- i pooperacyjne,
drugie opinie oraz ewentualne teleoperacje. Według
doświadczeń z USA, skonsultowano o 11% więcej
osób wśród pacjentów wiejskich, umożliwiając im
lepszy dostęp do opieki zdrowotnej. Należy również
podkreślić znaczną oszczędność kosztów podróży
tychże pacjentów.
Ważnym elementem procesu jest możliwość uzyskania tzw. „drugiej opinii” przez lekarza rodzinnego, do
którego zgłasza się pacjent. W takim wypadku, brak
dostępności do specjalistów, oraz niewystarczająca
wiedza lekarzy w danej dziedzinie, w małym ośrodku nie naraża pacjenta na ryzyko nieprawidłowego
zdiagnozowania.
ECG Glove jest rewolucyjnym produktem w dziedzinie telekardiologii. Przyrząd umożliwia zdalne przeprowadzenie badania EKG w domu pacjenta. To co
wyróżnia przedstawiane rozwiązanie telemedyczne
na tle konkurencyjnych produktów jest fakt, iż jest
ono niezwykle proste w obsłudze. Pacjent stosując
ECG Glove nie napotka żadnych trudności, a wykonanie badania jest niezwykle proste, intuicyjne, a co najważniejsze otrzymane wyniki niezwykle wiarygodne.
Warto zaznaczyć, że istnieją również przeszkody
i trudności w szerokim stosowaniu teleurologii i telemedycyny, wynikające z obowiązujących regulacji
prawnych. Przykład takiej bariery stanowi, wykorzystanie telemedycyny w celu opieki nad pacjentem
w państwie innym, niż pacjent po drugiej stronie
ekranu. Działanie to, musi być licencjonowane
w obu państwach, przestrzegając warunków ustalonych przez odpowiednie komisje lekarskie właściwe
danemu państwu.
PACJENT
TELEMEDYCYNA
LEKARZ
Telemedycyna w urologii nie zastępuje opieki realnej. Przeciwnie, jest to dodatek do pielęgnacji urologicznej. Dobrą wiadomością dla urologów, jest fakt,
że telemedycyna jest dla nich szczególnie przyjazną
specjalnością. Urolodzy często nie mogą być fizycznie przy pacjencie, co wynika z niedoboru lekarzy tej
specjalności. To jest jeden z powodów, które powodują, że wielu pacjentów urologicznych nie stawia się
na konsultacje odpowiednio szybko w prawdziwych
sytuacjach kryzysowych. Na szczęście takich sytuacji jest ich niewiele i nie zdarzają się często. Dlatego
nawet w urologicznych sytuacjach nadzwyczajnych,
które mają miejsce w dalekiej odległości od szpitala
można zobaczyć i ocenić pacjenta na cito przy użyciu urządzeń telemedycycznych. Warto wspomnieć
o nieodłącznej w dzisiejszych czasach części telemedycyny – mHealth. Istnieje wiele aplikacji medycznych związanych z dziedziną urologii.
URZĄDZENIE
SMART HEALTH
KARTA
PACJENTA
Ryc. 2 Telemonitoring
Źródło: Opracowanie własne
5.2 Teleurologia
Teleurologia obecnie nie stanowi znaczącego obszaru telemedycyny, niemniej jednak jej koncepcja
wydaje się bardzo obiecująca. Obserwujemy stały
rozwój tej dziedziny, o czym możemy się przekonać
na kilku przykładach. Dziedzina teleurologii, która
w pierwszej chwili wydaje się bardzo abstrakcyjna,
symbolizuje tym samym wszystkie inne specjalizacje
lekarskie, w których można łatwo wykorzystać nowoczesną technikę, a całość projektu ma podstawowe zadanie – służyć choremu pacjentowi.
Według dostępnych danych, w 2015 roku istniało
około 150 aplikacji związanych z urologią. W tworzeniu 80% z nich uczestniczyli profesjonaliści z sektora
medycznego. Jedna trzecia aplikacji była tworzona
przy udziale towarzystw medycznych, co dodatkowo podniosło prestiż produktu. Na podstawie
wszystkich dostępnych informacji aplikacje dzieli
się na jeden z następujących typów: wytyczne, quiz,
egzaminy, konferencje, kalkulatory, medyczne, elektroniczna dokumentacja pacjenta, informacje dla
pacjenta. Ze względu na grupę docelową aplikacje
dzielimy na przeznaczone specjalnie dla kadry medycznej lub odpowiednie dla ogółu społeczeństwa.
Około 75% aplikacji skierowanych jest do profesjonalistów – przede wszystkim lekarzy.
Historycznie w kwietniu 2002 roku komputerowy
system Motion Socrates zapoczątkował teleurologię między dwoma ośrodkami w Wirginii i Berlinie.
Interwencyjnego leczenia 66-letniego mężczyzny
w Berlinie z rakiem prostaty dokonali urolodzy z USA
bez żadnych komplikacji.
Telemedycyna w urologii służy przede wszystkim
lekarzom – popularne są video-konsultacje i edukacja lekarzy, jednak coraz częściej telemedycyna
służy także do konsultacji z pacjentami, a także i być
Przykładem aplikacji dla pacjenta jest np. ICN. Służy
ona pacjentom z śródmiąższowym zapaleniem pęcherza moczowego czy syndromem bólu pęcherza.
9
wcześniejszą diagnozę, a w przypadku dermatologii ma to
kluczowe znaczenie.
Bazuje na tym, że niektóre pokarmy mogą zaostrzyć
objawy choroby. Liczne badania wykazały, że 90%
pacjentów zgłasza wrażliwość na metabolity różnych produktów spożywczych, w szczególności
kawy, herbaty, owoców cytrusowych, napojów
gazowanych oraz pikantnej żywności. Aplikacja zawiera łatwy w obsłudze spis żywności opracowany
na podstawie opublikowanych badań naukowych
i list spożywczych stworzonych przez towarzystwa
naukowe. Ponad 250 produktów zostało podzielonych na trzy główne kategorie: żywność przyjazna
pęcherzowi, żywność, przy spożyciu której warto zachować ostrożność i żywność, której należy unikać.
Pośród wielu argumentów przemawiających za teledermatologią, niezbędnym jest potwierdzenie efektywności
klinicznej omawianych usług. Bardzo interesującym
i wartościowym badaniem jest przegląd systematyczny
„Teledermatology for Diagnosis and Management of
Skin Conditions” przeprowadzony w 2010 r. przez amerykański Department of Veterans Affairs Health Services
Research. Do przeglądu użyto 85 badań opublikowanych
w okresie od 1990 do 2009 r. Autorzy swoją uwagę
skupili na pięciu zagadnieniach prezentując wyniki badań
dla usług telemedycznych w porównaniu z tradycyjną
konsultacją lekarską w zakresie: dokładności i zgodności diagnozy oraz terapii, rezultatów klinicznych oraz
efektywności kosztowej. W 2/3 przypadków tradycyjna
konsultacja lekarska wykazała wyższość w dokładności
diagnozy tradycyjnej. Poziom trafności diagnozy był na
podobnym poziomie dla obydwu porównywanych metod. Kolejnym badanym aspektem była terapia. W tym
aspekcie wyniki dla leczenia większości zmian skórnych
były podobne w obydwu grupach. Natomiast w przypadku zmian nowotworowych i przednowotworowych
zdecydowaną wyższość wykazała tradycyjna konsultacja
z dermatologiem. Poziom satysfakcji pacjenta z terapii
był porównywalny dla obydwu metod. Zgodnie z przypuszczeniami koszty teledermatologii okazały się niższe.
W szczególności w kontekście kosztów podróży ponoszonych przez pacjenta.
5.3 Teledermatologia
Teledermatologia jest jednym z wiodących obszarów,
w którym zastosowanie rozwiązań telemedycznych
odniosło sukces. Początkiem dla teledermatologii była
publikacja z 1995 r. „Teledermatology: one application
of telemedicine” (A. Perednia oraz A.Brown) dotycząca
programu “Oregon”, którego celem była poprawa dostępności usług dermatologicznych dla osób zamieszkujących
obszary wiejskie na terenie Stanów Zjednoczonych dzięki
zastosowaniu technologii telemedycznych. W następnych latach przeprowadzono kolejne badania, których
celem było udowodnienie skuteczności i dokładności
rozwiązań teledermatologicznych.
Teledermatologia oparta jest na transferze danych dotyczących stanu zdrowia pacjenta wykorzystującym komunikację wizualną, głosową oraz technologię
informacyjną. Dzięki rozwiązaniom teledermatologicznym pacjent może być diagnozowany, leczony, a także
edukowany. Wyróżniamy dwie podstawowe koncepcje
transferu danych „Store and forward” (SAF) oraz „Real
time”. Pierwsza metoda stosowana jest najczęściej. Jest
to tzw. koncepcja offline, która polega na wysyłaniu fotografii części ciała objętej zmianą chorobową na serwer.
Może to odbywać się poprzez wiadomość email bądź
aplikację na telefon. Pacjent najczęściej w ciągu 24h
otrzymuję profesjonalną diagnozę lekarza. Zaletą tej metody, jest fakt, iż nie wymaga jednoczesnej „obecności”
obydwu stron, co czyni ją korzystniejszą ekonomicznie
i efektywniejszą czasowo. Natomiast koncepcja „Real
time” zakłada komunikację pacjenta z lekarzem w czasie
rzeczywistym, najczęściej poprzez video-konferencję.
Wymaga jednoczesnej dostępności lekarza oraz pacjenta, a także do jej przeprowadzenia potrzebny jest bardziej
kosztowny sprzęt.
Kolejnym interesującym badaniem nad skutecznością teledermatologii jest publikacja dotycząca jej
zastosowania celem tzw. „triage”, czyli sortowania pacjentów w zależności od zaawansowania stanu chorobowego
(„The Reliability of Teledermatology to Triage Inpatient
Dermatology Consultations”). W przypadku dermatologii
celem tej metody jest konsultowanie przypadków mniej
poważnych i mniej pilnych poprzez usługi telemedyczne,
aby zwiększyć efektywność kosztową leczenia, ograniczyć czas oczekiwania dla przypadków pilnych, a także
aby ułatwić osobom z mniej zaawansowanymi stadiami
chorób skórnych szybką diagnozę, bez potrzeby dojazdu
do ośrodka medycznego. Badanie zostało przeprowadzone w Szpitalu Klinicznym Uniwersytetu w Pensylwanii. Włączonych zostało 50 dorosłych pacjentów, każdy
z nich został przebadany przez w dermatologa poprzez
tradycyjną konsultację lekarską oraz dwóch, niezależnych
teledermatologów. Badanie potwierdziło, iż teledermatologia ma zastosowanie do tzw. „triage” wśród pacjentów
dermatologicznych. Jest ona w stanie poprawić dostępność i efektywność kosztową terapii.
Wśród głównych zalet, wynikających z wprowadzenia teledermatologii wymienia się zwiększenie
dostępności do fachowej konsultacji medycznej dla osób
zamieszkujących tereny oddalone od ośrodków medycznych, a także ograniczenie kosztów dojazdów pacjentów
oraz oszczędność ich czasu. Również czas oczekiwania na
tego typu konsultację jest znacznie krótszy, co pozwala na
Należy podkreślić, iż w teledermatologii powstało wiele
wytycznych dotyczących praktyki lekarskiej. Fakt ten,
z pewnością jest argumentem przemawiającym za
skutecznością i wiarygodnością usług telemedycznych
w tym obszarze. Doskonałym przykładem mogą być
wytyczne „Practice Guidelines for Teledermatology”
10
Również Kaiser Permanente (największe konsorcjum oferujące skoordynowaną opieką medyczną) przeprowadziło
badanie nad pilotażową platformą zajmującą się teledermatologią na obszarze wysp hawajskich. Uzyskane efekty
były bardzo pozytywne, co skłoniło Kaiser Permanente
do uwzględnienia usługi „Tele-derm” w ofercie dla swoich
klientów. Głównymi argumentami przemawiającymi za
wdrożeniem tego typu usług przez amerykańskiego giganta była: poprawa dostępności specjalisty, przyspieszenie procesu diagnozy oraz poprawa wyników klinicznych.
wydane w grudniu 2007 r. przez American Telemedicine
Association. Również Wielka Brytania wydała w 2011 r.
„Quality Standards for teledermatology”. Dokumenty te
wskazują zasady dobrej praktyki lekarskiej oraz całościowego procesu dostarczania usług teledermatologicznych.
Wartościową pracę w zakresie rozwoju i zapewnienia
usług teledermatologicznych najwyższej jakości wykonuje również International Society of Teledermatology z siedzibą główną w Graz, w Austrii. Kongresy organizowane
przez stowarzyszenie są największą tego typu imprezą
na świecie i skupiają najwybitniejszych specjalistów w tej
dziedzinie.
Na polskim rynku teledermatologia praktycznie
nie istnieje. Żadna z firm nie oferuje możliwości konsultacji dermatologicznych poprzez platformę telemedyczną.
Pacjenci na tradycyjną konsultację refundowaną z Narodowego Funduszu Zdrowia muszą uzyskać skierowanie
od lekarza pierwszego kontaktu, a następnie oczekiwać
około miesiąca na przyjęcie przez specjalistę. W przypadku schorzeń dermatologicznych wczesne zdiagnozowanie
i rozpoczęcie odpowiedniej terapii jest niezwykle istotne.
Z pewnością przykład rozwiązań teledermatologicznych
stosowanych z powodzeniem w innych państwach pokazuje, że zastosowana technologia może znacznie usprawnić proces diagnostyczny i leczeniczy pacjentów. Należy
pamiętać, że teledermatologia nie zastąpi tradycyjnych
konsultacji lekarskich. Rozwiązanie to jest wartościowym
dopełnieniem opieki dermatologicznej. Pozwala na diagnozę i leczenie przypadków mniej pilnych, a także „triage”
pacjentów wymagających pilnej konsultacji z lekarzem.
Jak wykazał przeprowadzany przegląd systematyczny,
w przypadku podejrzenia zmian skórnych o charakterze
nowotworowym lub przednowotworowym odradza się
stosowanie rozwiązań telemedycznych.
Serwis DermatologistOnCall założony przez
Marka P. Seraly w Pensylwanii jest świetnym przykładem
usług teledermatologicznych, które odniosły sukces na
terenie Stanów Zjednoczonych. DermatologistOnCall
jest liderem amerykańskiego rynku w tym obszarze. Dzięki bezpłatnej aplikacji na telefon komórkowy, pacjenci
mogą wysłać zdjęcie obszaru skóry objętego zmianą chorobową. Kompletna usługa diagnozy, konsultacji, a także
w razie potrzeby wypisania recepty na leki kosztuje 59$.
Firma M. Seraly szczególną uwagę przykłada do jakości
świadczonych usług, zatrudniając wykwalifikowanych
dermatologów z dużym doświadczeniem klinicznym. Powodem do zadowolenia dla DermatologistOnCall może
być fakt, iż wskaźnik satysfakcji pacjentów korzystających
z oferowanych przez serwis usług wynosił 98% w 2014
r. podczas, gdy 82% ze wszystkich pacjentów w Stanach
Zjednoczonych byłoby w stanie zarekomendować swojego lekarza innej osobie.
6. POLSKIE PROJEKTY
TELEMEDYCZNE
▪▪ 2002 r. - transmisja na żywo pierwszej na
świecie operacji wszczepienia implantu
słuchowego osobie z tzw. częściowa głuchotą;
6.1 Telemedycyna
w Światowym Centrum
Słuchu w Kajetanach
▪▪ 2004 r. - transmisja obrazu z mikroskopu
operacyjnego do telefonu komórkowego.
Stosowanie nowej gałęzi telemedycyny –
mHealth;
Jednym z pionierów współczesnej telemedycyny w Polsce jest prof. Henryk Skarżyński wraz z zespołem, który
prowadzi działalność w tej dziedzinie od początku XXI
wieku. Pierwsze telekonsultacje zostały przeprowadzone w 2000 r. podczas których obraz ucha zarejestrowany
wideo-otoskopem był przesyłany za pomocą Internetu
do analizy
▪▪ 2007 r. - opracowanie i pilotażowe wdrożenie
do praktyki klinicznej metody telefittingu, czyli
zdalnego programowania systemów implantów
słuchowych.;
▪▪ 2009 r. – powstanie Ogólnopolskiej Sieci
Telerehabilitacji Słuchowej, obejmującej 20
ośrodków położonych na terenie kraju. Projekt
otrzymał wsparcie ze środków Norweskiego
Mechanizmu Finansowego.
i konsultacji. Wydarzenie to, zapoczątkowało działania
Instytutu na rzecz promocji telemedycyny w Polsce.
W kolejnych latach przeprowadzono wiele projektów,
m.in.:
11
Aby projekt mógł zostać w pełni wdrożony, niezbędne
było wcześniejsze opracowanie odpowiednich procedur
klinicznych. Stworzenie autorskiej metody zdalnego
dopasowania systemu implantu ślimakowego oraz wykorzystanie Internetu w terapii logopedycznej możliwe
było dzięki intensywnym pracom badawczym prowadzonym, w szczególności opracowanie metod i procedur:
„Widzę bardzo dobre możliwości wykorzystania telemedycyny. Dysponujemy całym szeregiem doskonałych narzędzi, które pozwalają na bardzo precyzyjną
ocenę określonych stanów medycznych, niezależnie
od tego, gdzie się znajdujemy. Dla pewnych grup jest
to jedyna szansa, żeby objąć specjalistyczną opieką
wielkie populacje. Dla badań populacyjnych- są to
dzisiaj optymalne narzędzia, żeby były one: tanie,
możliwe do powszechnego zastosowania i żeby na
wynikach takich badań, opierać się przy kreowaniu
polityki zdrowotnej państwa.
▪▪ Umożliwiających przeprowadzenie zdalnego
programowania procesora mowy systemu
implantu ślimakowego przez Internet;
Działania w obszarze telemedycyny należycie wpisują się w model skoordynowanej opieki zdrowotnej.
Telemedycyna pozwala na podjęcie zharmonizowanych działań na rzecz świadczeniobiorcy, zarówno
na poziomie lokalnym, krajowym oraz światowym,
poprawiając tym samym dostęp do opieki zdrowotnej. Wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań niewątpliwie zmniejsza koszty opieki medycznej, przy
jednoczesnym zwiększeniu komfortu pacjenta. Należy zaznaczyć, że rozwiązania telemedyczne są bezpieczne. Istnieje zatem realna potrzeba wspierania
ich w naszym kraju. Otoczenie regulacyjne w Polsce
nie było dość przyjazne dla prowadzenia działalności telemedycznej, a nieprzejrzyste prawo stawało
się niepotrzebnym utrudnieniem. Ale na szczęście
zmiany idą w dobrym kierunku. Ze względu na rosnące korzyści, procedury telemedyczne, powinny być
finansowane ze środków publicznych. Telemedycyna
już dziś przynosi niewątpliwą pomoc polskim pacjentom, a programem telemedycznych przesiewowych
badań słuchu objętych zostało ponad 1 mln dzieci
z całej Polski i wielu z kilku krajów Europy, Azji, Afryki
i Ameryki Południowej.
▪▪ Umożliwiających przeprowadzenie szeregu
pomiarów psychofizycznych i obiektywnych
koniecznych do postawienia diagnozy;
▪▪ Umożliwiających prowadzenie zajęć
rehabilitacyjnych z zakresu rehabilitacji słuchu
i mowy.
Krajowa Sieć Teleaudiologii wykorzystuje umożliwia
współpracę specjalistów wielu dziedzin: inżynierów klinicznych, lekarzy, logopedów, psychologów w celu zapewnienia pełniejszej opieki pooperacyjnej pacjentom,
włączając użytkowników implantów słuchu.
Powinno się likwidować bariery, które ograniczają jej
rozwój w naszym kraju. Zmiana mentalności i nastawienia pacjentów oraz odpowiednie regulacje prawne
i finansowe, pozwolą na wydobycie potencjału jaki
kryje się w telemedycynie.”
Ryc. 3. Krajowa Sieć Teleaudiologii
Źródło: Światowe Centrum Słuchu w Kajetanach
- Prof. dr hab. n. med. Henryk Skarżyński
Dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu
12
▪▪ Określenie czy wykorzystanie monitorowania
i teletransmisji w obu grupach poprawi jakość
życia chorych oraz spowoduje redukcję
kosztów leczenia.
6.2 MONITEL-HF
„Wykorzystanie teletransmisji danych medycznych
w celu poprawy jakości życia chorych z niewydolnością serca i redukcji kosztów ich leczenia – MONITEL-HF
▪▪ Przedstawienie propozycji kontraktu NFZ na
finansowanie zdalnej opieki kardiologicznej.
Projekt pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Lecha
Polońskiego realizowany od września 2014 roku przez
Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu przy w współpracy z Kardio-Med Silesia w ramach programu STRATEGMED. Planowany termin zakończenia projektu
i prezentacji wyników - styczeń 2017.
MONITEL-HF
Cele projektu:
RESULT
EXTRABIOEL
Prospektywne badanie kliniczne
wykorzystujące dane z urządzeń
wszczepialnych
Badanie rozwojowe z weryfikacją skuteczności rejestracji i transmisji u zdrowych
i chorych z niewydolnością serca
Ryc. 4.
Źródło: Opracowanie własne
▪▪ Określenie, czy teletransmisja i wykorzystanie
danych z urządzeń wszczepialnych (ICD,
CRT-D) zredukuje potrzebę hospitalizacji
(grupa I, RESULT).
Projekt zakłada, że wprowadzenie domowego monitorowania chorych z niewydolnością serca spowoduje:
▪▪ Ograniczenie liczby hospitalizacji;
▪▪ Zaprojektowanie i zrealizowanie
koncentratora opartego na biosensorach,
które pozwoli nieinwazyjnie rejestrować
i transmitować wybrane parametry rokownicze
u chorych z niewydolnością serca leczonych
ambulatoryjnie (grupa II, EXTRABIOTEL).
Określenie kombinacji sygnałów
biomedycznych o najmniejszej zmienności
wewnątrz osobniczej i najlepszej czułości
oraz swoistości w rozpoznawaniu zagrożenia
destabilizacji krążenia.
▪▪ Ograniczenie liczby wizyt w poradni;
▪▪ Poprawę komfortu życia chorych;
▪▪ Ograniczy koszty leczenia.
„Telemedcyna nigdy nie zastąpi lekarza, ale może go
w wielu elementach uzupełniać”
Prof. L. Poloński
7. STUDIUM PRZYPADKU:
dane wszystkich przyjęć, wizyt ambulatoryjnych
i ostrodyżurowych w szpitalach NHS w Anglii. HES
dostarcza danych dla szerokiego zakresu analizy medycznej NHS, administracji itp. System jest oparty
o rekordy, które obejmują wszystkie „trusty” NHS
w Anglii. Informacje są przechowywane jako duży
zbiór odrębnych zapisów - po jednym dla każdego
okresu opieki - w bezpiecznych hurtowniach danych.
Na podstawie danych, regularnie zbieranych przez
system możliwe jest dokładniejsze kontrolowanie
gospodarki finansowej danej jednostki, jak również
efektywniejsze zarządzanie szpitalem czy całym procesem leczenia.
7.1 Telemedycyna w Wielkiej
Brytanii
Podejmując temat telemedycyny i informatyzacji
w Wielkiej Brytanii nie sposób nie podkreślić ogromnej świadomości Brytyjczyków odnośnie wprowadzania rozwiązań mobilnych do obszaru ochrony
zdrowia. Razem ze Stanami Zjednoczonymi oraz Kanadą mieszkańcy Wysp Brytyjskich mogą pochwalić
się największą liczbą publikacji dotyczących telemedycyny. Świadczy to, o dużej świadomości tematu
oraz o tym, że posiadają oni bardzo pożądaną cechę
– liczą koszty oraz dostrzegają obszary, w których
możliwe jest zaoszczędzenie publicznych pieniędzy.
Jeżeli chodzi o system podobny do naszej P1 to
do tej pory nie było konkretnych działań w tym
kierunku, jednak w ciągu ostatnich kilku miesięcy
nastąpił znaczny wzrost debaty na temat planów
NHS dotyczących gromadzenia poszczególnych kart
pacjentów w ogólnej praktyce lekarskiej. Planowany
Pomysły informatyzacji ochrony zdrowia występowały od dawna. Należy tutaj wspomnieć o istniejącym ponad 25 lat systemie HES (Hospital Episode
Statistics). HES jest hurtownią danych, zawierającą
13
Trzy przykłady telemedycyny w Wielkiej Brytanii
warte uwagi to:
system nazywa się Care.data. Care.data to nowy program, gdzie informacje na temat zapisów do GP będą
udostępniane Centrum Informacji Zdrowia i Opieki
Społecznej (HSCIC). Ma to pomóc w planowaniu
NHS i poprawie opieki nad pacjentem dla całego
kraju. System nie jest obowiązkowy i można z niego
zrezygnować. W ten sposób NHS będzie miał więcej
informacji na temat ogólnej opieki nad pacjentami,
które pomogą w planowaniu systemu.
1. Whole System Demonstrator – największe
randomizowane badanie i kontrola teleopieki
w świecie. Włączono do niego 6191 pacjentów,
238 przychodni oraz lekarzy rodzinnych w trzech
miejscach: Newham, Kent i Kornwalii. WSD
została powołana, aby porównać wpływ telemedycyny na różne kwestie opieki zdrowotnej
począwszy od efektywności kosztowej, skuteczności klinicznej, spraw organizacyjnych a kończąc
na wpływie na pacjentów. Projekt koncentruje
się na trzech popularnych chorobach takich jak
cukrzyca, POChP i choroba niedokrwienna serca. Program ma na celu zapewnienie rzetelnych
badań naukowych potwierdzających korzyści
z telemedycyny oraz wskazanie, jak technologia
pomaga ludziom żyć samodzielnie, przejmować
kontrolę nad zdrowiem i być odpowiedzialnym za
leczenie.
Główne obawy dotyczące inicjatywy odnoszą się
do ryzyka utraty poufnych danych pacjentów oraz
decyzji na temat tego, kto będzie miał do danych
dostęp. Brytyjczycy mają obecnie w dalszym ciągu
wątpliwości, dlatego system nie jest wprowadzany
wszędzie. Uruchomiono grupy kliniczne (CCGs), które biorą udział w tej początkowej fazie, zaliczamy do
nich: Leeds, Somerset, West Hampshire i Blackburn
i Darwen.
Korzyści są oczywiste, ale głównie chodzi o porównanie usług w różnych miejscach, aby zobaczyć, gdzie
trzeba wprowadzić zmiany. Na przykład, w przypadku różnicy w liczbie pacjentów, którzy przeżyją atak
serca w jednym szpitalu w porównaniu do drugiego.
Jak również, jeśli czas oczekiwania na operacje jest
znacznie dłuższy w jednym miejscu, niż w innym.
2. Pacjent Online – zaprojektowany do obsługi General Practitioner w celu zaoferowania i promowania usług online dla pacjentów, w tym dostępu
do zakodowanych informacji w dokumentacji, rezerwacji i zamawiania powtórnych recept. Usługi
online będą oferowane oprócz tradycyjnych połączeń telefonicznych i osobistych wizyt w przychodni. Program jest obecnie w trakcie aktualizacji. Finansowany przez NHS.
Warto wspomnieć, że istnieją także lokalne rozwiązania podobne do Care.data w fazie próbnej w obrębie poszczególnych trustów np. I.care w południowo-wschodnim Londynie.
3. Airdale Hospital – unikalny system telemedyczny
powstały w Airedale NHS Foundation Trust. Prowadzony jest przez pielęgniarki i specjalistyczny
zespół konsultantów projekt, który umożliwia
tworzenie konsultacji wideo między lekarzami,
pacjentami i opiekunami. Pomaga w diagnozie,
ocenie i interwencji, aby zminimalizować ciężkość stanu pacjenta, ocenić nadchodzące potrzeby w zakresie opieki lub dostarczyć rutynowych
wyników z leczenia ambulatoryjnego. Rozpowszechniony jest w domach opieki, domach
mieszkalnych pacjentów i więzieniach na terenie
całego kraju.
14
Na amerykańskim rynku oprócz Teladoc istnieje więcej
firm mających w swojej ofercie tego typu usługi. Przykładem może być UnitedHealthcare oferujący aplikację „Doctor on Demand” która działa na podobnej zasadzie, jak Teladoc. Kolejną aplikacją oferującą zdalne
konsultacje lekarskie jest LiveHealth Online znajdująca
się w portfolio Blue Cross Blue Shield. Opieka w trybie
online za pomocą wspomnianej platformy jest już możliwa dla mieszkańców 30 stanów. Warto wspomnieć
również, iż konsorcjum Kaiser Pernamente zapowiedziało w grudniu 2015 r. inwestycje rzędu 10 milionów
dolarów w telemedyczną platformę Vidyo. Celem
inwestycji jest integracja wysokiej jakości video-komunikacji z systemami zawierającymi dane medyczne
pacjenta. Z pewnością fakt, iż jeden z największych
gigantów opieki medycznej w Stanach Zjednoczonych
zdecydował się postawić na rozwój telemedycyny
świadczy o wielkich perspektywach stojących za tego
typu rozwiązaniami technologicznymi.
7.2 Telemedycyna w Stanach
Zjednoczonych
Stany Zjednoczone są światowym liderem w dziedzinie
telemedycyny. Wiele innowacyjnych rozwiązań z tego
obszaru zostało opracowanych przez amerykańskie
firmy. Rynek telemedyczny na terenie USA rozwija się
w zawrotnym tempie. Fakt ten z pewnością zachęca
przedsiębiorców do inwestowania kapitału w innowacyjne rozwiązania telemedyczne. Firma analityczna
IHS przedstawiła w swoim ostatnim raporcie prognozy
mówiące, że rynek telemedyczny w Stanach Zjednoczonych wzrośnie z przychodu na poziomie 240 milionów $ (dane z roku 2013) do 1,9 miliarda $ w roku
2018. Roczny wskaźnik wzrostu szacowany jest na
ponad 50%. Dane te jednoznacznie wskazują na fakt,
iż telemedycyna jest jednym z najbardziej obiecujących
obszarów w medycynie.
Pionierem i największą firmą oferującą usługi telemedyczne na rynku amerykańskim jest Teladoc. Firma
powstała w 2002, a jej misją jest poprawa ochrony
zdrowia w trzech kluczowych aspektach: rosnących
kosztach opieki, dostępu do usług medycznych, a także
jakości usług.
Kolejnym rozwiązaniem telemedycznym, które odniosło sukces jest „Virtual Tumor Boards”. Platforma
stworzona przez UC Davis Health System’s Cancer
Care Network służy lekarzom do cyklicznych konsultacji w zakresie leczenia pacjentów onkologicznych.
Podczas video-konferencji lekarze dyskutują nad
najkorzystniejszymi rozwiązaniami terapeutycznymi,
dzielą się swoimi doświadczeniami klinicznymi i umiejętnościami. Wprowadzenie z pozoru nieskomplikowanego rozwiązania przyniosło bardzo korzystne efekty
kliniczne. Stosowanie „Virtual Tumor Boards” jest
rekomendowane przez American College of Surgeons
Commission on Cancer jako element dobrej praktyki
onkologicznej.
Teladoc zapewnia swoim pacjentom dostęp do fachowej konsultacji medycznej 24 godziny na dobę przez
365 dni w roku. Możliwa jest zarówno konsultacja telefoniczna, jak i w formie video-konferencji. Koszt takiej
usługi to 40 $. W 2015 roku 550 000 pacjentów odbyło konsultację przy pomocy technologii telemedycznej
wyżej wymienionej firmy. Teledoc zatrudnia w swojej
sieci lekarzy rodzinnych, medycyny ratunkowej, internistów, dermatologów oraz pediatrów. Przy pomocy oferowanej platformy pacjenci mogą również skorzystać
z pomocy psychologa. Co ważne, Teladoc jest jedyną
firmą telemedyczną na terenie Stanów Zjednoczonych
posiadającą certyfikat jakości National Committee for
Quality Assurance (NCQA) – najważniejszego komitetu
monitorującego jakość w ochronie zdrowia.
Ważnym obszarem terapeutycznym, w którym telemedycyna może odgrywać istotną rolę jest również diabetologia. Z początkiem 2014 r. University of Mississippi
Medical Center (UMMC), North Sunflower Medical
Center (NSMC) oraz firma GE Healthcare rozpoczęły
pilotażowy program “Diabetes Telehealth Network”.
W obszarze delty rzeki Mississippi kontrola pacjentów
chorych na cukrzycę jest olbrzymim problemem. Pacjenci zamieszkujący powyższe tereny w porównaniu
z mieszkańcami zamieszkującymi inne stany wypadają
najgorzej. Fakt ten był inspiracją do rozpoczęcia badania. Uczestnicy otrzymali tablety za pomocą, których
kontaktowali się codziennie z pracownikami szpitala.
Pacjenci mieli również do dyspozycji specjalne kamery umożliwiające zdalny screening retinopatii. Wyniki
kliniczne 100 osób objętych badaniem prezentują
się bardzo obiecująco. Średni poziom hemoglobiny
glikowanej HbA1c spadł o 1,7% (średnia początkowa
wartość 10%). U pierwszego pacjenta włączonego do
badania zaobserwowano spadek z wartości 12,6% do
6,8%. Poziom „compliance” w zakresie stosowania farmakoterapii wyniósł aż 96%, co jest znakomitym wy-
Dowodem na realizację celów stanowiących misję
firmy jest 95-procentowy wskaźnik zadowolenia pacjentów korzystających z usług telemedycznych oferowanych przez Teladoc. Firma otrzymała wiele nagród
świadczących o wysokiej jakości świadczonych usług.
Starania Teladoc zostały docenione przez prestiżowe
czasopismo Forbes. W artykule z listopada 2015 r.
podkreślona jest potrójna korzyść płynąca z oferowanych usług medycznych. Dla pacjentów jest to szansa
na lepszy dostęp do usług, niższą cenę i oszczędność
czasu. Natomiast dla lekarzy – szansa na interesującą
pracę i większe przychody. Z punktu widzenia całego
systemu opieki zdrowotnej, usługi Teladoc mają dostarczyć oszczędności dla budżetu.
15
nikiem. Warto również odnotować, że wśród badanej
grupy pacjentów udało się wykryć
9 nowych przypadków retinopatii. Badanie “Diabetes Telehealth Network” pokazuje, że technologia
telemedyczna może znacznie usprawnić monitoring
pacjentów z cukrzycą, poprawić wyniki terapeutyczne,
a w konsekwencji zapobiegać powikłaniom cukrzycowym.
Z pewnością w omawianym obszarze terapeutycznym zastosowanie telemedycyny może odnieść duży
sukces. Na rynku amerykańskim działają już firmy
oferujące tego typu usługi. Doskonałym przykładem
może być firma Advanced TeleHealth Solutions mająca
w swoim portfolio usługę monitoringu pacjentów z cukrzycą z wykorzystaniem technologii telemedycznych.
Firma Advanced TeleHealth Solutions oferuje rozwiązania telemedyczne nie tylko przeznaczone dla
diabetyków. Firma założona przez Karen R. Thomas
może pochwalić się szeroką ofertą pakietów telemedycznych przeznaczonych do leczenia cywilizacyjnych
chorób przewlekłych (zespół metaboliczny, cukrzyca,
niewydolność serca, nadciśnienie, a także choroby
psychiczne).
Advanced TeleHealth Solutions przeprowadziło badania kontrolne, które wykazują, że oferowane przez
amerykańską firmę usługi znacznie zmniejszają ryzyko
hospitalizacji pacjentów.
Ryc. 4. Redukcja hospitalizacji dzięki zastosowaniu Advanced
TeleHealth Solutions u pacjentów cierpiących odpowiednio na
zastoinową niewydolność serca, POCHP, cukrzycę oraz nadciśnienie.
Źródło: http://www.advanced-telehealth.com/results/reduced-hospitalizations/
Kolejnym obszarem, w którym zastosowanie telemedycyny w Stanach Zjednoczonych zakończyło się
sukcesem jest teledermatologia. Platforma DermatologistOnCall stworzona przez Dr. Mark P. Seraly odniosła
duży sukces. Szczegółowa analiza rozwiązań teledermatologicznych znajduję się rozdziale 3B raportu.
16
8. REKOMENDACJE DLA ROZWOJU
TELEMEDYCYNY W POLSCE.
1.
Odbiór społeczny telemedycyny
4. Rejestrowanie, przetwarzanie,
archiwizacja i bezpieczeństwo danych
Telemedycyna jako nowe narzędzie mające zastosowanie w diagnostyce, może początkowo wzbudzać wiele obaw wśród pacjentów. Rolą personelu
medycznego w tym przypadku powinno być przedstawienie pacjentowi rzetelnych informacji oraz
korzyści płynących z zastosowania rozwiązań telemedycznych. Telemedycyna to nie tylko poprawa
efektywności ekonomicznej, ale również zapewnienie stałego poczucia bezpieczeństwa pacjentowi oraz przyśpieszenie procesu diagnostycznego.
Wprowadzając telemedycynę należy pamiętać o takich barierach jak wykluczenie cyfrowe, które może
uniemożliwiać pacjentowi zastosowanie urządzeń
telemedycznych.
Obszarem wymagającym przemyślanego działania
stanowi kwestia archiwizacji i bezpieczeństwa danych medycznych. Część pacjentów może obawiać
się, że dane o ich stanie zdrowia trafią do osób nieupoważnionych. W związku z tym, należy zbudować
system informatyczny, gwarantujący jak najwyższy
poziom bezpieczeństwa i archiwizacji danych.
5. Standaryzacja urządzeń i procedur
telemedycznych
Wdrażając projekty telemedyczne do powszechnego
użycia, należy pamiętać o opracowaniu standardów
i wytycznych postępowania. Użycie telemedycyny
traktowane będzie jako normalna procedura medyczna, co wymaga ustanowienia przez odpowiednie organy ustawodawcze i lekarskie standardów
postępowania. Wprowadzając urządzenia telemedyczne należy zadbać o to, aby były one kompatybilne z systemami komputerowymi szpitali i innych
podmiotów sektora ochrony zdrowia.
2. Lekarze jako filar rozwoju
telemedycyny
Istotny wpływ na rozwój i wykorzystanie rozwiązań
telemedycznych będą mieć lekarze, zwłaszcza ci
pracujący w Podstawowej Opiece Zdrowotnej. To
właśnie oni decydować będą o wykorzystaniu telemedycyny w procesie diagnostyczno-leczniczym.
Należy podjąć kroki mające na celu rozpowszechnienie wśród lekarzy dostępnych rozwiązań telemedycznych. Wskazane jest przeprowadzenie szkoleń
z zakresu obsługi i wdrażania telekonsultacji. Warto
podkreślić, że wysiłek i czas włożony we wdrożenie
telemedycyny w perspektywie długofalowej skutkować będzie zmniejszeniem częstości wizyt pacjentów przewlekle chorych oraz lepszą kontrolą nad
procesem leczniczym.
6. Stworzenie centrów referencyjnych
telekonsultacji
Celem rozwoju i upowszechnienia telekonsultacji
należy rozważyć stworzenie centrów referencyjnych
telekonsultacji, zabezpieczających dany obszar terytorialny zgodnie z zapotrzebowaniem. Interdyscyplinarne konsylia medyczne pozwolą na szybszą diagnostykę pacjenta przy jednoczesnym zmniejszeniu
kosztów poprzez optymalizację ścieżki diagnostycznej podnosząc jednocześnie poziom bezpieczeństwa
i komfort pacjentów.
3. Telemonitoring szansą na zmniejszenie
śmiertelności pacjentów przewlekle
chorych
7. Transfer technologii z nauki
do biznesu
Wdrożenie urządzeń mierzących parametry życiowe
pacjenta poprawi kontrolę nad przebiegiem chorób
przewlekłych. Urządzenia telemedyczne przesyłające codzienne wyniki pomiarów parametrów życiowych pozwolą zwiększyć bezpieczeństwo pacjenta
dając lekarzowi możliwość reagowania w momencie
nieprawidłowości. Cukrzyca, astma, POChP, nadciśnienie tętnicze to tylko niektóre z jednostek chorobowych w których telemonitoring ma szansę znacząco wesprzeć kontrolę i zwiększyć skuteczność
leczenia.
Pilotażowe programy telemedyczne zbyt często kończą się w momencie zakończenia finansowania przez
sponsora lub grant, przez co wiele innowacyjnych
projektów zostaje zakończonych. Należy poprzez
organy administracji publicznej wspierać transfer
rodzimych rozwiązań telemedycznych do powszechnego użytku. Takie działanie pobudzi nie tylko sektor
medyczny, ale również całą gospodarkę.
17
8. Telemedycyna oparta na dowodach
naukowych
Zgodnie z zasadą EBM wprowadzając rozwiązania
telemedyczne do powszechnego użytku, należy zwrócić uwagę na potwierdzoną skuteczność
w badaniach klinicznych. Jest to niezwykle istotne
ze względu na szeroki wybór rozwiązań telemedycznych dostępnych na rynku. Prowadzone programy
pilotażowe dostarczają naukowych dowodów świadczących o korzyściach wynikających ze stosowania
telemedycyny.
9. Telemedyczne programy
profilaktyczne
Zastosowanie telemedycyny daje realne nadzieje, na
poprawę i wzmocnienie roli profilaktyki zdrowotnej
w medycynie. Tworząc oficjalną platformę, zawierającą materiały audiowizualne na temat profilaktyki
chorób możemy zwiększyć świadomość zdrowotną
Polaków i zachęcić ich do badań. Umieszczenie informacji o państwowych programach profilaktycznych i możliwościach badań znacznie ułatwi dostęp
do informacji. Bazując na modelu działania Krajowej
Sieci Teleaudiologii należy rozważyć wprowadzenie
telemedycznych badań przesiewowych w innych
obszarach medycyny prewencyjnej.
10. Prawo a telemedycyna
Telemedycyna stanowi kolejny przykład tego, że biznes i innowacje rozwijają się mimo niedostatecznie
uregulowanej sytuacji prawnej. Celem zapewnienia
optymalnych warunków do rozwoju telemedycyny
należy wprowadzić zmiany legislacyjne m.in. w Kodeksie Etyki Lekarskiej oraz ująć pojęcie telemedycyny w dokumentach płatnika.
11. Telemedcyna narzędziem do
skoordynowanej opieki nad pacjentem
Zastosowanie elektronicznej dokumentacji medycznej i stworzenie Internetowego Konta Pacjenta
(IKP) daje możliwość skoordynowanej opieki nad pacjentem. Dzięki przechowywaniu danych na temat
przebytych hospitalizacji, aktualnych chorób i zdarzeń medycznych lekarz prowadzący jest w stanie
w dowolnym miejscu i czasie uzyskać pełne dane
medyczne swojego pacjenta. IKP pozwoli na efektywniejsza kontrolę leczenia pacjenta zapewniającą
ciągłość i jakość terapii.
18
NOTATKI
WARSZAWA 2016