szótár 1

Transkrypt

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 05 06.2017
V
7459
V (pięć) – V (5 öt a római számok rendszerében)
V-1, V-2 (rakieta) – (ném.) V-1, V-2 (wojsk) nagy
hatótávolságú, irányítható rakétalövedéktípusok, amelyeket a második világháború
vége felé a németek kezdtek alkalmazni
V.21-V.34bis (rekomendacja CCITT (obecnie
ITU-T)) – V 21-V.34bis [ITU (CCITT)
szabványok különböző sebességű modemes
adatátvitelre (300-32.000 bps).]
V.42bis [to rekomendacja CCITT (obecnie ITUT), która specyfikuje powszechnie obecnie
używany
adaptatywny
standard
kompresji
danych
stosowany
w
modemach wdzwanianych (połączenia
dodzwaniane, ang. dial-up) w celu
redukcji objętości przesyłanych danych i
lepszego
wykorzystania
pasma
telekomunikacyjnego, co jest zwykle
"wąskim gardłem" tego typu połączeń.
Standard V.42bis stosuje adaptatywny
algorytm kompresji typu Lempel Ziv
oparty
na
dynamicznym
użyciu
specjalnego wewnętrznego słownika i
może
także
pracować
w
trybie
"przeźroczystym",
w
którym
transmitowane
dane
są
nieskompresowane. Algorytm ten nosi
nazwę "BTLZ" (British Telecom Lempel
Ziv) i został stworzony przez Alana
Clarka (który w tym czasie pracował w
British Telecom, a potem w CTO
należącym do Hayesa). Protokół ten także
przenosi komendy modemowe.] - V.42bis
Az ENSZ Nemzetközlési Távközlési Unió
nevű irodájának (ITU) CCITT (Comité
Consultatif International de Télégraphique
et Téléphonique) szerve által definiált, a
modemes kommunikációkra vonatkozó
egyik nemzetközi szabvány. [V.42bis,V.42
Adatsűrítő illetve hibajavító módszer a
modemes adatátvitelben. ]
V.90. [Standard transmisji przez modemy
analogowe z asymetrycznym przepływem
danych: do 56 kb/s w kierunku do
abonenta z telekomunikacyjnej sieci
cyfrowej (sieci komputerowe, Internet,
ISP) i do 33,6 kb/s w kierunku
odwrotnym.] - V.90: a Nemzetközi
Távközlési Unió (ITU) hivatalos 56k-s
szabványa (a 33,6 k-s szabvány jele például
V.34). [Már kaphatók a V.90-et is ismerõ
modemek, és letölthetõk lesznek a flash
memóriás, régebbi K56flex vagy x2
szabványú modemekhez a V.90-essé alakító
szoftverfrissítések.]
v.n. [vicario nomine] – (lat.) vicario nomine;
vikárius név
va banque [va banque! fr., w kartach - o cały
bank!, stawka o całą sumę (w grze
hazardowej)] – (fr.) va banque; kockázatos
vállalkozás; (ká) az egész bank! a bank a tét!
[va banque-r játszani: mindent egy lapra
tenni
fel,
mindent
megkockáztatni,
hazardírozni]
vacatio legis (łac. próżnowanie ustawy) [1.
spoczywanie
ustawy
(czas
między
opublikowaniem a wejściem w życie); 2.
termin prawniczy oznaczający okres
między publikacją aktu prawnego a jego
wejściem w życie. Celem vacationis legis
jest
umożliwienie
wszystkim
zainteresowanym zapoznania się z
nowymi przepisami i przygotowanie do
ewentualnych zmian, jakie mogą wynikać
z ich obowiązywania.] – (lat.) vacatio legis;
[arról van szó, hogy a jogszabály már
létrejött (és ha hibátlan is, akkor: érvényes),
de még nem hatályos, hanem csak egy
jövőbeli időponttól fogva lesz az. A két
időpont közti időszakot nevezzük vacatio
legis-nek [nyugvási idő, Legisvakanz]. A
hatálybaléptetésnek a keletkezéshez képest
későbbi időpontját általában a jogszabályra
való felkészülési idő biztosítása indokolja.
Az jogszabály keletkezése és a hatálybalépés
közti ezen időtartamot nyugvási időnek
nevezzük. Az ezen időszak alatt történő
eseményekre tehát a jogszabály nem
vonatkozik, de az alárendelt jogalkotó
szerveknek már figyelembe kell venniük,
hogy van egy ilyen „érvényes de még nem
hatályos” jogszabály, azaz nem tehetnek
olyat (így különösen nem alkothatnak olyan
jogszabályt),
ami
annak
későbbi
végrehajtását akadályozná.]
vademecum [wym. wademekum], wademekum
[1. łac. vade mecum 'pójdź ze mną'; vadere
'iść;
jechać';
książka-poradnik,
przewodnik, informator w określonej
dziedzinie; kompendium; 2. książka
zawierająca podstawowe wiadomości z
jakiejś dziedziny] – (lat.) vademecum; jöjj
velem, kövess engem; (zsebkönytípus neve)
vagyis útikalauz, kis alakú zsebkönyv
hasznos ismeretekkel, tanácsokkal
vae victis! [łac., biada zwyciężonym! (por. Gloria
victis). z Plauta (Pseudolus, 5, 2, 19); por.
Liwiusz, 5, 48; tak wykrzyknąć miał (ok.
390 r. p.n.e.) Brennus, król Gallów,
dorzucając swój miecz na szalę z
odważnikami, gdy przy ważeniu złota
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
7460
(kontrybucji
wojennej)
Rzymianie
uskarżali
się
na
przewyższający
umówioną wagę ciężar odważników] –
(lat.) vae victis!; jaj a legyőzötteknek! (azaz
a győztes kénye-kedve szerint bánhat a
legyőzöttekkel)
vagina (wagina, pochwa) [łac. vagina 'pochwa
(miecza); anat. pochwa'] – (lat.) vagina;
(orv.) hüvely (női nemiszerv)
vagus [włóczący się; bezdomny] – (lat.) vagus;
kóbor, változó
vale [łac. 'jw.' od valēre; bądź zdrów, bywaj
zdrów, żegnaj!] – (lat.) vale! Isten veled!
Isten hozzád! Élj boldogul; Valete, isten
veletek
valete [bywajcie zdrowi!] – (lat.) valete! Isten
veletek! Isten hozzád!
Valete! - Żegnaj! Żegnajcie! – búcsúzz!
búcsúzzatok!, Isten veletek! Isten hozzád!
Value Added Reseller (VAR);
sprzedawca
wzbogacający
{m.}
[komp.]
[zł.]
[organizacja
dodająca
wartość
do
sprzedawanego systemu; przykładem
może być firma kupująca sprzęt
komputerowy i oprogramowanie od
różnych dostawców i łącząca je w
wyspecjalizowany system dla klienta
końcowego, np. maszyny przeznaczone dla
użytkowników CAD; synonim VAD (Value
Added Dealer).] – Value Added Reseller
(VAR) (értékhozzáadó viszonteladó)
vamberecka koronka [odobna do Belgijskiej
koronki, tworzona przez nierówne tło i
indywidualne motywy, któr są robione
oddzielnie.] – vamberki csipke [A
csehországi Vamberkben készült, kézzel vert
csipke (lásd: vert csipke, klöplicsipke)
jellegzetessége, hogy egyenetlen alapját és
egyedi motívumait külön-külön készítik el.]
VAN (ang. Value Added Network) [sieć z ofertą
usług dodatkowych, która nie jest ogólnie
dostępna. Dostęp do niej mogą mieć np.
pracownicy firmy lub płatni abonenci.] –
VAN, Value Added Network (értéknövelt
hálózat, ill. emelt szintű hálózat) [olyan
(általában
üzleti
alapokon
működő)
hálózattípus, amelyen a szokásos nyilvános
hálózati szolgáltatásokon túl még más,
egyedi
szolgáltatásokat
és
információforrásokat is nyújtanak]; VANS
Value-Added Network Services (értéknövelt
hálózati szolgáltatás)
van,
wan
[typ
samochodu
osobowego
przeznaczonego do przewozu większej
liczby osób; też: taki samochód] – kisbusz
Vanae voces populi non sunt audiendae (C.
9.47.12)
[1.
nie
należy
słuchać
zwodniczych głosów ludu. Sędzia nie może
-
Wersja 05 06.2017
kierować
się
głosem
publiczności,
podszeptami tłumu, sugestiami ogółu. 2.
Nie należy dawać posłuchu czczym głosom
ludu.] – (lat.) Vanae voces populi non sunt
audiendae – A nép üres beszéde nem
érdemel figyelmet.
vanitas vanitatum, et omnia vanitas [łac.,
marność nad marnościami i wszystko
marność, z Wulgaty (Eklezjasta, 1, 2)] –
(lat.) vanitatum vanitas; hiúságok hiúsága,
minden hiúság; a földi életben minden
mulandó és hiábavaló [Bibliai eredetű
szállóige (Prédikátor könyve, 1,2), jelentése
(Kölcseynél
is):
hiábavalóságok
hiábavalósága]
Vanity Fair [ang., Targowisko próżności;
diabelskie targowisko z alegorycznej
opowieści pisarza ang. Johna Bunyana
(1628-88) Wędrówki pielgrzyma (1678-84);
tytuł
powieści
satyrycznej
(1847)
Thackeraya] – (ang.) vanity fair (hiúság
vására); üres, felszínes csillogású, hiú
pompa [A napóleoni háborúk korában
játszódó film középpontjában a XIX. századi
irodalom egyik legismertebb hősnője, Becky
Sharp (Reese Witherspoon) áll. A gyönyörű,
ám ugyanakkor önző és törtető Becky a
vonzó lelkiismeretlenség mintaképe, akinek
minden szava hazug s a társadalmi
felemelkedésért bármit elkövet. ― William
Makepeace
Thackeray
(1811-1863)
regényének ez már a sokadik megfilmesítése,
ám Mira Nair (Esküvő monszun idején) és
az illusztris szereplőgárda arra enged
következtetni, hogy ez lesz az eddigi
legnagyszabásúbb.]
vaporetto [wł. vaporetto, vaporello, vaporino
'stateczek parowy, parostatek' od vapore
'para; opar' z łac. vapor 'jp.'; mały
stateczek, dawn. parowy, dziś motorowy,
zwł. tramwaj wodny weneckich lagun i
Canal Grande] – (ol) vaporetto; helyi
közlekedést lebonyolító kisebb hajó (főleg
Olaszországban)
7461
vaquero [wym. bake:ro] [hiszp. 'pastuch bydła,
pasterz' od vaca 'krowa' z łac. vacca,
pastuch bydła; cowboy (w płd.-zach.
stanach USA i w Meksyku)] – (sp.)
vaquero; marhapásztor Dél-Amerikában, a
cowboy megfelelője
varia [1. n.łac. z łac. r.nij. l.mn. od varius 'pstry,
nakrapiany; różny, rozmaity'; rzeczy
różne,
rozmaitości;
2.
różności,
rozmaitości, różne rzeczy] – (lat.) varia;
különfélék, vegyes dolgok
variétés [wym. wariete] [fr. l.mn. od variété
'rozmaitość; odmienność; mieszanina
(rodzajów, stylów)' z łac. varietas
'różnobarwność; rozmaitość; odmienność
(poglądów)' od varius; teatr rozmaitości,
rozrywkowy, o programie złożonym z
piosenek, tańców, monologów, popisów
akrobacji itp.] – (lat.) varietas;
(fr.)
varieté; változatosság; tarka színpad; vegyes
tánc-, artista-, énekszámokból és vidám
jelenetekből összeállított műsort bemutató
színház
Varium et mutabile semper femina. [Kobieta
zmienna jest.] – Varium et mutabile semper
femina. (A nő változó.)
Vasculum [1. małe naczyńko zaopatrzone w
przykrywkę, stojące obok tabernakulum,
a służące do obmycia z partykuł rąk
kapłana. 2. Metalowe lub szklane
naczyńko z wodą, stojące zazwyczaj obok
tabernakulum. Kapłan po skończonym
komunikowaniu dokonuje tam tzw.
ablucji palców; oczyszczenia ich z
drobnych okruszków hostii św., które jako złożone tylko z wody i mąki,
rozpuszczają się w znajdującej się tam
wodzie.] – (lac.) vasculum, edényke; kis
fedeles ostyatartó
Vassula Rydén (ur. 18 stycznia 1942 w Egipcie)
[grecka
mistyczka,
chrześcijańska
autorka
orędzi
religijnych
zatytułowanych Prawdziwe Życie w Bogu.]
– Vassula Rydén (Egyiptom, 1942. január
18.) [Vassula Rydén Egyiptomban született
1942. január 18-án görög ortodox családban.
Ő írta le azokat az üzeneteket, amelyeket
állítása szerint kapott Igaz Élet Istenben
címmel. Jelenleg több, mint 107 jegyzetfüzet
áll rendelkezésünkre 12 kötetben, amelyet
önkéntesek fordítottak le 40 különböző
nyelvre. 1988 óta Vassulát több, mint 70
országba hívták meg beszédet tartani és 900nál is több előadást tartott. Semmiféle
személyes juttatást, díjat vagy honoráriumot
nem kap fáradozásaiért.]
-
Wersja 05 06.2017
Vassula Rydén
Vatermörder [1. żartobliwa nazwa kołnierza
popularnego w Europie od 1830 – 1850
roku. Był to sztywny męski kołnierzyk,
bardzo
wysoki,
obejmujący
nakrochmalonymi narożami wygolony
podbródek i policzki. Na kołnierzach tego
typu noszono krawaty lub chusty
batystowe czy fularowe mozolnie wiązane
nawet kilka razy dziennie. 2. modne w
pierwszej połowie XIX wieku wysokie i
ostre kołnierzyki sięgające aż do
policzków.]
–
(ném.)
Vatermörder;
Fatermörder [1. Az álló, letört szárú magas
gallér, a „Vatermörder” verzió a frakking
esetén kötelező. Viselhetjük szmokinghoz is,
de a szmokingnál elfogadottak a „lazább”
megoldások is. 2. szárnyas gallér; a ném.
vatermörder = ’apagyilkos’ szóból Merev
állógallér, elöl a nyakkötő fölé magasló
sarkokkal, amelyek az arc egy részét is
elfedik (a lehajtott gallérral ellentétben,
melynek
csúcsai
lefelé
mutatnak!).
Klasszikus formájában hátul alacsonyabb,
mint elöl. A 19. század elejétől férfiingeken
jelenik meg, először mégis a biedermeier
idők férfidivatját jellemzi az 1840-es évekig.
Az
elnevezés
onnan
ered,
hogy
Franciaországban a 19. században a
köznyelv parasite-nak, azaz ’kellemetlen
nyaki élősködőnek’ nevezte ezt a
gallértípust; ami később a franciában
parricide-dá (’apagyilkos’) torzult.]
Gemälde von 1825, Mann mit Vatermörder
vates [łac., prorok, wieszcz, natchniony poeta] –
(lat.) vátesz; jós; (irod.) ihletett, a jövőt
megsejtő költő
7462
VAX (Virtual Address eXtension) [to architektura
procesorów Digitala a zarazem seria
komputerów opartych o rzeczoną ISA.
Ten 32-bitowy model programowy został
wprowadzony
aby
zastąpić
różne
(wzajemnie
niezgodne)
architektury
komputerów serii Programmed Data
Processor (PDP). Głównymi cechami
architektury VAXowej była obsługa
wirtualnej pamięci implementowanej
metodą stronicowania i tzw. ortogonalny
zestaw instrukcji. VAX odbierany był
jako kwintesencja CISC: posiadał bardzo
dużą liczbę trybów adresowania i
instrukcji
maszynowych,
włączając
obsługę tak złożonych zagadnień jak
dodawanie/usuwanie elementów kolejki.]
– VAE (Virtual Address Extension =
virtuális címzéskiegészítés)
VBScript (ang. Microsoft's Visual Basic Scripting
Edition) [język skryptowy stworzony przez
firmę Microsoft i stanowiący część rodziny
języków
Visual
Basic.
VBScript
pierwotnie został zaprojektowany jako
część technologii ASP (ang. Active Server
Pages) w celu uniknięcia konieczności
stosowania plików wsadowych MS-DOS w
serwerach WWW wykorzystujących ASP.
Później język ten został zaadaptowany do
przeglądarki Internet Explorer, jako
alternatywa
i
konkurencja
dla
opracowanego przez firmę Netscape
języka
JavaScript.
Podobnie
do
JavaScript język VBScript przeznaczony
jest do pisania skryptów wbudowanych w
strony WWW i rozszerza możliwości
klasycznych
dokumentów
HTML.
Skrypty VBScript wykonywane są po
stronie klienta, tzn. uruchamiane są na
komputerze
użytkownika
przez
przeglądarkę automatycznie po wczytaniu
przez
nią
dokumentu
HTML
zawierającego kod skryptu.] – (ang.)
Visual Basic Scripting Edition [1. A
Microsoft Visual Basic Scripting Edition
(rövidítve: VBScript) a Windows operációs
rendszer vezérlésének, illetve a weblapok
kliens- és szerveroldali programozásának
egyik nyelve. 2. A Micrsoft által kifejlesztett,
Visual Basic nyelv szintaxisát alapul vévő
szkriptnyelv.
Használatához
Internet
Explorer szükséges.]
VC – Virtual Circuit (obwód wirtualny) – (ang.)
virtual circuit; virtuális áramkör
VCC (Virtual Channel Connection) - (łączenie
kanałów
wirualnych)
[To
termin
oznaczający rodzaj połączenia logicznego
ustanawianego między klientem LEC i
serwerem LES w sieciach ELAN ATM. Do
-
Wersja 05 06.2017
kontroli połączeń ATM potrzebne są
jednak oddzielne połączenia i plany
użytkowników.] – (kat.: informatyka) VCC
(ang. Virtual Channel Connection); Virtuális
csatorna kapcsolat (egy ATM-logikai
kapcsolat)
VCD, Virtual Communications Driver – VCD,
Virtual Communications Driver; virtuális
kommunikációs illesztõprogram
VCO (ang. Voltage Controlled Oscillator)
[generator sygnału elektrycznego (fali), o
częstotliwości regulowanej napięciem
przyłożonym do jednego z elementów
generatora, np. diody pojemnościowej] (ang.) Voltage Controlled Oscillator (VCO);
feszültség
vezérelt
oszcillátor
[Ez
gyakorlatilag a analóg szintézis magja. Itt
keletkezik a hang, amit a többi modul
módosít. A VCO szintén vezérelhető, pl. a
vezérlőfeszültség fogja megmondani a
kijövő
jel
frekvenciáját
(vagyis
hangmagasságát, azt a hangmagasságot, amit
hallani fogunk)]
VDSL (Very High Speed Digital Subscriber Line)
lub VHDSL (ang. Very High Speed DSL) [1.
technologia xDSL umożliwiająca szybką
transmisję danych przez pojedynczą parę
miedzianą. Maksymalna przepustowość
jest osiągana na dystansie około 300 m i
wynosi 26 Mb/s symetrycznie lub do
52Mb/s – 12Mb/s niesymetrycznie.
Standard VDSL wykorzystuje do 4
różnych pasm częstotliwości, dwa od
klienta do operatora i dwa w przeciwnym
kierunku. Standardową modulacją jest
albo QAM (ang. Quadrature Amplitude
Modulation)(od QAM 2 do QAM 256)
oraz DMT (ang. discrete multi-tone
modulation), które nie są kompatybilne.
Nowy standard VDSL jest nazywany Very
High Speed Digital Subscriber Line 2
(VDSL2). 2. Technologia cyfrowej linii
telefonicznej, umożliwiająca realizację
połączeń z przepływnością od 13 do 52
Mb/s.] – VDSL (Very high bit-rate Digital
Subscriber Line) (Nagy sávszélességű
digitális előfizetői vonal) [a ma használatos
ADSL technológiák egy továbbfejlesztett
változata, segítségével csavart rézérpáron a
korábbinál gyorsabb digitális adatátvitel
érhető el. Az ITU-T G.993.1 szabvány írja
le.]
VDSL2 (Very High Speed Digital Subscriber Line
2)
[jest
technologią
umożliwiającą
transmisję danych za pomocą pary
przewodów miedzianych. VDSL2 jest
najnowszym
i
najbardziej
zaawansowanym standardem transmisji
7463
szerokopasmowej typu DSL. Stworzony
został głównie z myślą o świadczeniu
usługi
Triple
play
(możliwość
jednoczesnego korzystania z Internetu,
telewizji wysokiej rozdzielczości i telefonu
na jednej linii abonenckiej). VDSL2
umożliwia operatorom stopniowe i
elastyczne
udoskonalanie
obecnej
infrastruktury xDSL.] - VDSL2 (Very
High Speed Digital Subscriber Line 2)
vector graphics {rzecz.}; grafika wektorowa {f.}
[komp.] [zł.] – (ang.) vector graphics vektorgrafika, vektorgrafikus kép [egyszerű
grafikus ábrák hatékony kódolási eljárása; a
"vektorgrafika" olyan digitális kép, mely
sorozatos parancsok és számtani műveletek
alapján készül (pl. 'kösd össze A és B
pontokat', stb.); kisebb állományokat
eredményez mint egy raszteres kép és
veszteségmentesen alakítható; előállítani
ezeket a ".cdr" kiterjesztéssel jelölt rajzokat
pl. a CorelDraw vagy az Adobe illustrator
grafikus programokkal lehet; vektorgrafikák
átkódolása rasztergrafikákra lehetséges]
Vector Markup Language (w skrócie VML)
[język z rodziny XML służący do
generowania
grafiki
wektorowej
stworzony przez Microsoft. Został
zgłoszony do W3C jako standard w 1998
przez takie firmy jak Microsoft, czy
Macromedia. W tym samym czasie do
W3C został zgłoszony przez Adobe i Sun
także inny język generowania grafiki
wektorowej
z
przeznaczeniem
do
wykorzystywania
na
stronach
internetowych - PGML. W wyniku prac
standaryzacyjnych W3C powstał format
SVG. Jako twórca VMLa Microsoft
wykorzystuje go do zapisywania grafiki
przez większość aplikacji w pakiecie
Microsoft Office od wersji Microsoft
Office 2000 oraz wyświetlania grafiki w
przeglądarce Internet Explorer od wersji
5.5. Projekt Google Maps wykorzystuje
VML do wyświetlania mapek, gdy jest
uruchamiany na przeglądarkach z
rodziny Internet Explorer.] – VML Vector
Markup Language (vektoros jelölőnyelv)
[HTML (angolul: HyperText Markup
Language= hiperszöveges jelölőnyelv)]
Veliné (tkanina reliefowa) [miękka, średnio lub
bardzo ciężka wełniana lub bawełniana
tkanina, a także dzianina, o miękkiej,
runowej powierzchni wymuskanej za
pomocą specjalnego wykończenia w celu
nadania
jej
charakterystycznego
reliefowego wyglądu. Nazwa pochodzi o
słowa niemieckiego "Wellenflausch" (=
-
Wersja 05 06.2017
falowany flausz).] – Welliné [Közepes vagy
nehéz, puha szövet, amelynek bolyhos
felületét a ratinéhoz hasonlóan hullám
alakúra alakítják ki, majd ezután rögzítik.
Gyapjúból kabát, pamutból háziruha és
pongyola anyagául szolgál. Az elnevezés a
német "Wellenflausch" szóból ered, aminek
megközelítő jelentése: hullámos szálbunda.]
veloce ["welocze"] [lotnie, żywo, szybko] – (zene)
veloce; sebesen, élénken, gyorsan
venditio (ob. Sprzedaż) – (lat.) venditio; eladás
(venditio temporalis - ideiglenes eladás)
veni, vidi, vici [łac., przyszedłem, zobaczyłem,
zwyciężyłem; wg Plutarcha (Żywot
Juliusza Cezara); słowa Cezara w liście do
przyjaciela w Rzymie, Amatiusza, na
temat swego szybkiego zwycięstwa nad
królem Pontu, Farnacesem, w bitwie pod
Zelą (2 VIII 47 p.n.e.)] – (lat.) veni, vidi,
vici; jöttem, láttam, győztem (Julius
Caesarnak tulajdonított mondás)
venia – (lat.) venia; bocsánat, engedély
venia aetatis [łac. venia 'przywilej; łaska;
zezwolenie'; aetas dpn. aetatis 'wiek'
docēre; prawn. przywilej wieku; udzielenie
małoletnieniu
praw
(i
obciążenie
odpowiedzialnością)
osoby
dorosłej,
uznanie za pełnoletniego] – (lat.) venia
aetatis; korengedély
venia docendi (a. venia legendi) [łac., prawo
wykładania na wyższych uczelniach,
przyznawane na podstawie habilitacji] (lat.) venia docendi; egyetemeken a tanítási
(felolvasási) engedély
Venire contra factum proprium nemini licet (ad D.
1.7.25 pr.) [1. nikomu nie wolno przeczyć
własnym uczynkom; 2. nie wolno
występować przeciwko temu, co wynika z
własnych czynów] – (lat.) Venire contra
factum proprium nemini licet; senki sem
tagadhatja le saját tetteit.
venter (łac. brzuch) – (lat.) venter; has
venter non habet aures [łac., brzuch nie ma
uszu; słowami głodnego nie nakarmisz] – a
venter non habet aures; gyomornak nincs
füle; éhezőt szavakkal nem lakatsz jól
venula (zob. żyłka) – kis véna (venula)
- (kat.: anatomia) Venula mascularis inferior żyłka dolna plami; - (biol.) Venula mascularis
inferior
Veratrum viride [Ciemiernik, roślina z rodziny
Melanthaceae.] – Észak-amerikai zászpa,
(Veratrum viride Ait)
7464
verba docent, exempla trahunt [słowa uczą,
przykłady pociągają] – (lat.) verba docent;
A szavak okítanak a példák vonzanak.
verba et voces [łac., słowa i nazwy (i nic więcej)]
– verba et voces; szavak és nevek (és nincs
több)
verba legis [brzmienie ustawy] – (lat.) verba legis;
törvény „szavai” [verba legis v. mens legis –
a törvény „szavai” vagy „betűi”]
verba veritatis [łac., słowa prawdy (bez
ogródek); [powiedziane w oczy]; por.
weredyk] – (lat.) verba veritatis; a jog szava;
kertelés nélkül; (átv.) (weredyk) igazmondó,
őszinte, egyenes ember
verba volant, scripta manent [łac., słowa ulatują,
pismo pozostaje] – (lat.) verba volant,
scripta manent; a szó elrepül, az írás
megmarad (amiről írásos feljegyzés van, azt
nem lehet letagadni)
verbo, non re [łac., na pozór, nie w
rzeczywistości] – (lat.) verbo, non re;
látszólag, látszatra, színleg
verbum [łac. 'słowo; puste słowo; czasownik'] –
(lat.) verbum; (nyelvt.) szó, puszta szó;
(czasownik) ige
verbum nobile [1. słowo szlachcica; 2. (u
Zygmunta Glogera) początek przysłowia
staropolskiego: „verbum nobile debet esse
stabile”, czyli, że słowo szlacheckie musi
być dotrzymane. Tradycja mówi, że żaden
szlachcic nigdy swego verbum nobile nie
złamał, choćby mu szło o życie lub
zbawienie duszy. Słynny czarnoksiężnik
Twardowski, gdy go djabeł w karczmie
Rzym zastąpił, a on zasłonił się przed jego
władzą, wziąwszy dziecię niewinne na
ręce, czart rzekł: „A gdzie waszmości
verbum nobile?” Na taki wyrzut
Twardowski złożył dziecię w kołyskę i dał
się porwać czartu, który go wyniósł
kominem w obłoki. W naszych czasach
potęgę tego przysłowia przypomniał nam
Stanisław Moniuszko piękną swoją operą
p. n. „Verbum nobile”. K. Wł. W.] – (lat.)
verbum nobile (nemes ember szava)
[Verbum nobile debet esse stabile: nemes
ember szavának szentnek kell lennie]
-
Wersja 05 06.2017
verbunk(os), verbung(os) [węg. z nm. Werbung
'werbunek'. XVIII-wieczny narodowy
taniec żołnierzy węg. złożony z dwu części:
powolnego lassú i szybkiej friss,
utrzymany w takcie parzystym 2/4 a. 4/8;
odmianą był XIX-wieczny palotás.] –
(ném.) verbunkos; (zene) toborzó [ném.
Werbung] (magyar táncforma); (zene) ennek
zenéje mint műfaj, a XVIII. sz. végén
keletkezett körtánc
verdugos [charakterystyczne dla hiszpańskiej
mody kobiecej XV wieku sztywne
spódnice z naszytymi na wierzch
obręczami. Wprowadzone zostały w 1468
roku na dworze Kastylii w celu zakrycia
deformacji figury kobiecej w czasie ciąży.
Obręcze
naszywano
nawet
na
kosztownych aksamitnych tkaninach ze
złotolitym tłem.] – Verdugado [verdugada
is; sp. verdugo = ’vessző, pálca’; fr.
vertugalle = ’gall erény’, vagy vertugadin =
’erkölcscsősz’ a sp. eredeti helytelen
átvételeként; a régi magyar nyelvben
verdigály, vagy fardagály. Abroncsszoknya,
mely kezdetben a felsőruha külső vagy
belső felére, később külön alsószoknyára
volt
rögzítve,
karikára
hajtott
fűzfavesszőkből.
1470
táján
Spanyolországban alakult ki, a 16. század
első
felétől
Franciaországban,
majd
Angliában is hordták. Kezdetben harang
vagy kúp alakú volt, a széles körben elterjedt
spanyol
divat
virágkorában
(főként
Spanyolországon kívül) pedig hordószerű. A
16. század második felétől az 1620-as évekig
volt divatos, de a spanyol udvarban
különösen széles, ovális formáját megőrizte
Guarda infantes néven a 17. század végéig.
A konzervatívabb európai udvarokban (Bécs,
Anglia) egészen 1800 tájáig és azután is
viselték.]; Vertugadin [Vesszőből font
abroncsszoknya, mely a XVII. században
volt divatos]; hufándli, szoknya alá derékra
kötött tekercs
7465
Veritas, Iustitia (Prawda, Sprawiedliwość)
[rzymskie uosobienie (personifikacja)
prawdy] – (lat.) veritas/iustitia; igazság,
igazságosság
Veronica [mechanizm wyszukiwawczy dla
protokołu Gopher, opracowany w 1992
przez Stevena Fostera i Freda Barrie na
uniwersytecie Nevada; Veronica jest stale
aktualizowaną bazą nazw każdej pozycji
na tysiącach serwerów Gopher. Nazwa
Veronica jest oficjalnie akronimem od
Very Easy Rodent-Oriented Net-wide Index
to Computer Archives, de facto nawiązuje
do mechanizmu wyszukiwawczego FTP o
nazwie Archie - Veronica Lodge jest
jednym z bohaterów Archie Comics.] –
Veronica (Very Easy Rodent-Oriented Netwide Index to Computerized Archives) [1. az
Internet (fontosabb) gopher szervereinek
menüpontjaiból készített adatbázis és
keresőrendszer; néhány éve még több
Veronica szerver is működött a világon,
mára azonban a gopher visszaszorulása miatt
jelentőségüket vesztették; 2. a világ Gopher
szolgáltatásainak központi indexe, amelyben
keresni is lehet, s a megtalált anyagok azután
közvetlenül elérhetők a Gopherből]
versus [przeciw] – (lat.) versus; ellen
1592 Elizabeth "Ditchley Portrait" by Marcus
Gheerraerts the Younger (National Portrait Gallery
vertugadin [1. noszona w połowy XVI wieku aż
do początków wieku XVII usztywniona
spódnica. Miała ona za zadanie
utrzymywać pożądany kształt sukni. Szyta
była ze sztywnego płótna lub grubego
jedwabiu
i
usztywniona
wszytymi
pomiędzy
dwie
warstwy
tkanin
fiszbinowymi obręczami. 2. poprzedniczka
krynoliny, szeroka od bioder w dół suknia
kobieca, upięta na obręczach, modna od
-
Wersja 05 06.2017
drugiej połowy XVI wieku do około 1620
roku.] – Verdugado [verdugada is; sp.
verdugo = ’vessző, pálca’; fr. vertugalle =
’gall
erény’,
vagy
vertugadin
=
’erkölcscsősz’ a sp. eredeti helytelen
átvételeként; a régi magyar nyelvben
verdigály, vagy fardagály. Abroncsszoknya]
verso [n.łac. verso (folio) 'stronica odwracana';
odwrotna stronica karty (manuskryptu),
którą czyta się po stronicy zwanej recto;
stronica (w książce), oznaczana numerem
parzystym; por. folio] – (lat.) verso, verzó;
hátlap
vertex, vortex [wir; szczyt] – (lat.) vertex; csúcs; a
koponyatető legmagasabb pontja
vertex (wierzchołek) – (inf.) Vertex [3D
megjelenítés
legkisebb
komponense,
lehetnek pontok, szakaszok végpontjai,
illetve poligonok csúcsai. A vertex
struktúrák tartalmazzák az illető csúcspont
térbeli koordinátáit, színét és egyéb adatait.]
very high-level language {noun} (also: VHL);
język bardzo wysokiego poziomu {m} [IT]
[comp.] - VHILL Very High-Level
Language (igen magas szintű nyelv)
Very Large Array (VLA) [obserwatorium
radioastronomiczne znajdujące się w
Socorro, w stanie Nowy Meksyk w USA, w
hrabstwie Socorro] – VLA Very Large
Array (nagyon nagy kiterjedésű tömb)
very large scale integration {rzecz.} (też: VLSI);
bardzo duży stopień scalenia {m.} [komp.]
[zł.] – VLSI (Very Large-Scale Integration =
nagyon nagy fokú integráltság; nagy
integráltságú áramkör, ill. nagyon nagyfoku
integrálás)
VESA (Video Electronics Standards Association)
[konsorcjum dla standaryzacji grafiki
komputerowej. Organizacja, której celem
jest opracowywanie i ujednolicanie
standardów dla grafiki komputerowej,
założona przez producentów układów
wyświetlających dla komputerów (kart
graficznych, monitorów itp.).] - VESA
(Video Electronics Standards Association)
[1. szabványügyi szervet; 2. A CPU és a
perifériák összekötésére szolgáló adatút (sín,
7466
busz) szabványa, 32-64 bit/40-50 MHz, 132> MB/s.]
VESA DPMS (Video Electronics Standards
Association Display Power Management
Signaling Standard) – VESA DPMS (Video
Electronics Standards Association Display
Power Management Signaling Standard)
[Kommunikációs szabvány a monitor
vezérlésére Windows operációs rendszer
által.]
VESA Local Bus, (ang. Video Electronics
Standards Association Local Bus, VL Bus,
VLB)
[32-bitowa
szyna
danych
opracowana przez VESA. System Local
Bus pojawił się na rynku PC po raz
pierwszy w połowie 1992 roku, kiedy
konsorcjum VESA ustaliło standardową
specyfikację tej magistrali, nazywaną VL
Bus.] - VLB (VESA Local Bus) VESA
helyi/lokál busz
vespaio [uczesanie kobiece popularne we
Włoszech w XV wieku. Był to okrągły kok
umieszczany z tyłu głowy przypominający
swym wyglądem gniazdo os (stąd nazwa).
Układano wokół niego ozdoby z pereł i
złota, a czasem przyczepiano również
łańcuszek opadający na czoło. Można było
wpleść również kawałek gazy, który
zasłaniał uszy kobiety, albo kosmyk
włosów specjalnie farbowanych na blond.]
– (ol. vespaio = darázsfészek) (daw) női
frizura a XV. sz-ban
Portret dziewczyny Piero del Pollaiolo (ur. 1443, zm.
1496 w Rzymie), Museo Poldi Pezzoli, Mediolan.
vestes auratae [dworskie ubiory wzorzyste,
wielobarwne popularne w VI wieku n.e.
Dotarły do starożytnego Rzymu z Persji
za pośrednictwem greckim. Były to szaty
naszywane złotymi blaszkami tłoczonymi
w kształcie listków lub rozetek. Ozdobę tę
stosowano zwykle ma męskich tunikach] –
(hist.) mintás udvari öltözet az ókori
Rómában
-
Wersja 05 06.2017
vestes coae [pierwsze znane w starożytnym
Rzymie ubiory z jedwabiu. Były one
bardzo lekkie, i przejrzyste. Barwiono je
na różne odcienie purpury i używano do
wyrobu tunik kobiecych. Wyrabiane były
one według Pliniusza z oprzędów
jedwabników asyryjskich a tkane i
barwione na wyspie Kos.] – első ismert
ókori római selyemruha
„vestes griseae” (ubrania wełniane) – „vestes
griseae” 'szürke ruha' (gyapjúruhák) [a latin
kifejezés magyar megfelelőjéből, a szürke
szóból ered. A természetes színében
meghagyott gyapjúruhák a középkori
köznépi öltözködés meghatározó darabjai
voltak.]
vestes hussaronicae [1. elementy odzieży
należące do umundurowania lekkiej
kawalerii husarów węgierskich; w XVI
wiecznej Polsce nazywano tak ubiory
wzorowane na kroju węgierskim używane
za rządów Zygmunta Augusta. Należały
do nich żupica, dołoman, delia i hazuka. 2.
Rolka powstała na samym początku
drugiego
etapu
rozwoju
stroju
narodowego, zakończonego ok. 1640 r.
Zwano go wówczas „strojem husarskim”
(vestes hussaronicae) bądź „hajduckim”,
albo po prostu „strojem polskim” (już pod
koniec XVI w., w trakcie poselstwa Pawła
Działyńskiego mówiono o nim „strój
ojczysty”). Z dumą prezentuje go na
tytułowym
fryzie
m.in.
rotmistrz
kazimierzan wystrojony w żupan, delię,
magierkę w piórami ewokującymi barwy
heraldyczne miasta, z szablą i pałaszem u
boku. „Z potrzebą wojenną zgadzający
się” polski kostium narodowy miał
świadczyć o zamożności; krój uwypuklał
obfitość wzorzystych tkanin jedwabnych,
futrzanych podbić, pasmanteryjnych
obszyć i haftów. Prosty wykrój, a także
znaczna długość i szerokość „sukni
otworzystych”,
konweniowały
z
ówczesnym
pojmowaniem
stroju
„przystojnego”.
Na
wspomnianym
zabytku
ikonograficznym
możemy
porównać go z pokrewnymi systemami
odzieżowymi Persji, Rosji, Mołdawii i
Wołoszczyzny oraz Węgier.] – huszár
viselet; (később) lengyel viselet
7467
vestes hussaronicae
Vestiaria c. coccinea (liwi) [ptak] – Vestiaria
coccinea Forst. (bíborpiros hímesmezű
madár v. Skarlátgyapjasmadár vagy Jivi v.
liwi)
vestiarium – (lat.) vestiarium; a római fürdő
vetkőzője
vestigia terrent [łac., odstraszają (mnie) ślady
(innych), tj. poprzedników, którym się nie
powiodło; z Horacego (Listy, 1, 1, 74); wg
bajki Ezopa (nr 246), odpowiedź lisa (na
pytanie chorego lwa, czemu się lis nie
przybliża) na widok śladów prowadzących
do jaskini lwa i braku śladów
powrotnych] – (lat.) vestigia terrent; a
nyomok (melyek az általad megölt állatoktól
származtak) elijesztenek engem [idézet
Horatiusból (Epist., I. 1, 74), mely az
oroszlán és róka aesopusi meséjére
vonatkozik]
Veszprém (Wesprem) (sł. Vesprím, niem.
Weißbrunn) [miasto na Węgrzech, stolica
komitatu Veszprém. Miasto przecięte jest
przez strumień o nazwie Séd. Populacja
miasta wynosi około 64 tysięcy ludzi.] –
Veszprém
(németül
Wesprim
vagy
Weißbrunn, latinul Vesprim, szlovákul
Vesprím) [megyei jogú város a Dunántúlon,
Veszprém megye székhelye. Egyetemi
város]
V.Fast (protokół podobny do V.34) – V.Fast
[Kváziszabvány 28.800 bps sebességű
modemes adatátvitelre]
VFAT (ang. Virtual FAT) [rozszerzenie systemu
plików FAT umożliwiające używanie
długich nazw plików (do 255 znaków) oraz
-
Wersja 05 06.2017
posiadajace lepszą wydajność. Niektóre
programy nie obsługują tego rozszerzenia
i wyświetlają nazwy katalogów lub plików
wygenerowane w formacie 8.3 przez
system (np. nazwę Moje dokumenty jako
MOJEDO~1 lub nazwę Program Files jako
PROGRA~1).] – VFAT (ang. Virtual FAT)
VGA (ang. Video Graphics Array) [jeden ze
standardów kart graficznych IBM-PC
ustanowiony w 1987 roku. Karty VGA
były po raz pierwszy montowane w
komputerach serii IBM PS/2. Karty VGA
są zgodne z kartami EGA, a dokładniej
funkcje VGA są nadzbiorem funkcji EGA.
Niejako automatycznie karty VGA są
zgodne z CGA i MDA.] – VGA, Video
Graphics Array (megjelenítési rendszer)
[Grafikus kártya szabvány 320x200 vagy
640x480 pixel, illetve 256 vagy 16 szín a
videó RAM méretétől függően.]
VHDL (ang. Very High Speed Integrated Circuits
Hardware Description Language ) [jest
bardzo popularnym językiem opisu
sprzętu używanym w komputerowym
projektowaniu układów cyfrowych typu
FPGA i ASIC.] – VHDL (VHSIC (Very
High Speed Integrated Circuits) Hardware
Description Language) [1. egy az IEEE által
elfogadott digitális áramkörök leírására
szolgáló
nyelv,
amelyet
digitális
áramamkörök tervezéséhez használnak. 2.
áramkörök leírására szolgáló szakterületspecifikus hardverleíró nyelv, és a Verilog
áramkörleíró nyelv mellett igen nagy
jelentőségre tett szert. Segítségével az ember
CPLD és FPGA elnevezésű integrált
áramkörök elemi makrocelláiból illetve
kapuiból állít össze igen bonyolult működésű
áramköröket. Azonban a félvezetőgyárak
sem kapcsolási rajz alapján készítik a mai,
igen bonyolult IC-ket, hanem szintén a fenti
nyelveken írják le az áramkör működését,
mivel a kapcsolási rajz bonyolult áramkörök
esetén áttekinthetetlen méreteket ölt, és a
funkciók sem ismerhetők fel első ránézésre.]
VHS (ang. Video Home System, czasami błędnie
rozwijany jako Vertical Helical Scan, co jest
określeniem systemu zapisu) [w latach
osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych
popularny standard zapisu i odtwarzania
kaset wideo przeznaczony dla rynku
konsumenckiego.] – VHS (Video Home
System) [1. 1976-óta létező mozgóképfelvétel
és
-lejátszási
technológiára
vonatkozó szabvány, videokazettát kezelő
készülékek számára. A japán JVC cég
fejlesztése, ez a szabvány vált általánossá az
otthoni felhasználók között az 1980-as
évektől kezdve. A VHS kazetta ma már
7468
elavultnak számít, helyét fokozatosan átveszi
a jobb minőségű, olcsóbban előállítható és
strapabíróbb DVD lemez. 2. A ma
legelterjedtebb otthoni videorendszer fél
colos szalagokkal (1,27 cm).]
A VHS egyéb változatai
 VHS-C (camcorderek számára kifejlesztett
kisebb méretű kazetta)
 S-VHS (Super VHS), melyet 1987-ben
vezettek be, nagyobb képfelbontású mint a
sima VHS.
 S-VHS-C (a VHS-C super VHS változata)
 D-VHS (digitális)
vi [to edytor modalny, popularny w systemach
Unix. Jego autorem jest Bill Joy. Nazwa
wzięła się od słowa visual.] – vi [1. egy
képernyőorientált szövegszerkesztő, melyet
Bill Joy írt 1976-ban egy korai BSD
kiadáshoz. Gyakorlatilag valamennyi Unixszerű operációs rendszerben megtalálható. A
vi név az angol visual szó rövidítéséből
származik, kiejtése ví-áj. A vi jelenlegi
változatai többnyire szabad- és nyílt
forráskódú szoftverek 2. egyszerű, de igen
hatékony,
karakteres
szövegszerkesztő
(editor); leginkább Unix rendszereken
használják.]
via (łac. droga) [przez (jakąś miejscowość; napis
na przesyłkach pocztowych)] – (lat.) via;
út; postai és vasúti szakszó: út; útirányban;
(vmilyen helységen, útvonalon) át, (vmilyen
helységet, útvonalat) érintve
via antiqua, via moderna [łac., dosł. 'droga
starożytna, droga nowoczesna', nazwy
powstałe ok. 1425 r., oznaczające
przeciwstawne kierunki w śrdw. sporze o
uniwersalia, zob. nominalizm, realizm] (lat.) via antiqua, via moderna; régi v. új út
[Kölnben például 1425-ben a városi tanács
azért szólítja fel a via antiqua elvetésére és a
via moderna elfogadására az egyetemet, mert
az előbbi tanításaitól – legalábbis a tanács
tagjai szerint – egyenes út vezet a huszita
eretnekséghez (amit egyébként az egyetemi
magiszterek
elutasító
válaszukban
határozottan tagadnak)]
via crucis (a. dolorosa) [łac., droga krzyżowa] –
(lat.) via dolorosa; fájdalmas út; keresztút,
Krisztus keresztútja; a kereszt útja, a
gyötrelem útja
via facti [łac., za pomocą czynów] – (lat.) via
facti; ténylegesen, tettlegesen; tett útján
via media [łac., droga środkowa, nieskrajna,
niekrańcowa] – (lat.) via media; középút
via naturali [łac., drogą przyrodzoną, naturalną]
– (lat.) via naturali; természetes úton
-
Wersja 05 06.2017
via negationis [łac., (sposób określenia czegoś)
przez negację] – (lat.) via negationis;
tagadás útja; az Istenről szóló kijelentések a
véges tulajdonságok tagadásával állíthatóak:
véges – végtelen
via trita [łac., droga utarta, pospolita] – (lat.) via
trita; kijárt úton
vice versa [łac., na odwrót] – (lat.) vice versa,
viceversa; kölcsönösen; és viszont; és
megfordítva; fordított módon
Vicesgerent (Wicesgerent, Locum tenens seu
Vices gerens noster) [urząd namiestnika
królewskiego na Mazowszu, powstały w
1527 lub 1528.] – (lat.) Vices gerens; (hist.)
helyettes (kormányzóhelyettes)
Vicesgerent mazowiecki [W roku 1526 Księstwo
Mazowieckie zostało inkorporowane do
Królestwa Polskiego. Urząd vicesgerenta
zlikwidowano na sejmie koronacyjnym w
1576. — Piotr Goryński z Wierzbna herbu
Poraj (zm. 1542) – vicesgerent, wojewoda
mazowiecki
w
1511,
starosta
ciechanowski.] – (lat.) Vices gerens; (hist.)
helyettes (mazóviai kormányzóhelyettes)
Vichy (tkanina w kratkę o naprzemiennych
kolorach) [wzór stosowany zwykle w
bawełnianych tkaninach. Jest średniego
rozmiaru w płóciennym lub skośnym
splocie, i dwukolorowa (czarno-biała,
niebiesko-biała,
lub
brązowo-biała).
Często jest stosowana jako tło w technice
drukowania wzoru na wzorze. Nazwa
pochodzi od francuskiego miasta Vichy,
znanego ze swojej produkcji tkanin
bawełnianych na fartuchy i koszule, które
zwykle są w kratkę.] – Vichy [1.
Tarkánszőtt sávoly- vagy vászonkötésű, kis-,
középvagy
nagykockás
mintázatú
pamutszövetek gyűjtőneve. Általában két
színnel (fekete-fehér, kék-fehér, barna-fehér)
készül. Van úgy, hogy színnyomással
egészítik ki. A vászonkötésű vichy szövetből
kötényeket, a sávolykötésűből háziruhákat
készítenek. Elnevezését a franciaországi
Vichy városról kapta, ahol először
alkalmazták ilyen célra. 2. Vichy kocka:
Kockaformájú, kétszínű káró. Egészen
jellegzetes fehérben vörössel vagy kékkel,
illetve pasztellesen fehérben rózsaszínnel
vagy világoskékkel. Más elnevezése
bauernkaro. 3. Vichy-káró: Kockaformájú,
kétszínű káró. Jellegzetes fehérben pirossal
vagy kékkel, vagy pasztellesen fehérben
rózsaszínnel vagy világoskékkel. Másik
elnevezése a bauernkáró/parasztkáró.]
victima [ofiara (osoba)] – (lat.) victima; (praw)
áldozat
7469
vicus (wieś, osada) – (lat.) vicus (köz); a
középkorban a falu megnevezése; telep
vide [zobacz] – (lat.) vide; lásd!
vide infra [patrz poniżej] – (lat.-ang.) vide infra;
lásd alább
Videant consules, ne quid detrimenti res publica
capiat [niechaj Konsulowie baczą, aby
państwo nie poniosło jakiegoś uszczerbku]
– (lat.) Videant consules, ne quid detrimenti
res publica capiat; Ügyeljenek a konzulok,
nehogy valami kár érje az államot!
vide supra [patrz wyżej] – (lat.-ang.) vide supra;
lásd fentebb
Video8 [standard wideo określający format
zapisu obrazu i dźwięku, wykorzystujący
taśmę magnetyczną o szerokości 8 mm..] –
Video-8 [A VHS-videorendszer konkurense;
kisebb kazetákkal és szalagokkal (8 mm)
működik. A Video-8 különösen a Camcorder
és a hordozható videorendszerek körében
terjedt el, mivel a kazetták sokkal
kézreállóbbak mint a VHS-rendszernél.]
Video8
Video Compact Disc (VCD), Video-CD [to
format zapisu cyfrowego strumienia
audio-wideo na płycie kompaktowej.
Format ten jest poprzednikiem DVD.
Został stworzony w 1993 roku, dwa lata
przed DVD] – VCD = Video Compact Disc
(filmlemez) [1. MPEG-1 formátumú filmet
tartalmaz, amely lejátszható számítógépeken,
asztali CD-I lejátszókon, valamint Video-CD
berendezéseken. Közel azonos a minősége a
VHS-sel és alkalmazható a sztereo
hangformátum is. 2. A VCD 1.0 és 2.0
szabványok esetében egy sima, 1150 kbit/sos konstans bitrate-tel tömörített MPEG-1
fájl. A két támogatott TV szabvány a PAL és
az NTSC szabvány. A PAL rendszer
esetében 352*288 pixeles (képpont) a kép, az
NTSC szabványú VCD-k képe 352*240
pixeles. A sztereó hangcsatorna tömörítése
mindkét esetben 44,1 kHz-es mintavételezési
frekvenciával (hang CD) 224 kbit/s. A kép
minősége körülbelül a VHS videomagnó
minőségének felel meg, a hangja pedig a
-
Wersja 05 06.2017
HIFI videó készülékekével egyezik. Az egy
CD-re felvehető film hossza megegyezik a
CD hosszával. Tehát 74 perces CD-re 74
perc fér rá. 3. Video és audió információ
tárolására alkalmas kompaktlemez, 120 mm,
70 perc MPEG.]
video communication (komunikacja wideo) –
(ang.) video communication - videokommunikáció [megfelelő eszközök és
csatornák esetén az Internet két végpontja
közöt ma élő audió/ videokapcsolat
lehetséges: a telefonálók tehát élőben
láthatják egymást; a gyakorlati a videokommunikációt ma azonban még a
távközlési kapacitás, nemzetközi szabványok
hiánya és a költségek hátráltatják;
müszakilag
azonban
a
digitalizált
adatkezelés fenti feladatot elvben már
megoldotta; egy japán cég már 1997-ben
bemutatta első, mobil, video-telefonját,
egyelőre egy saját szabványjavaslat szerint]
VideoFlash – VideoFlash - 'VideoFlash'
(szószerint: video-villanás) [1. a WebTV
rendszerekre kidolgozott, a realvideo-nál
valamivel jobb képminőséget adó eljárás
videoállományok tömörítésére és (nem valós
idejű)
lejátszására;
2.
a
WebTV
fejlesztőcsapata által kidolgozott videotömörítési eljárás; az MPEG-1 tömörítésnél
3...10 x hatékonyabb; célja: kisfilmek
kódolása 'video kérésre' átvitelhez; WebTVNetworks által közvetített kisfilmeket az u.n.
WebTV-Plus, TV-re helyezhető csatlakoztató
dobozzal lehet kibontani és tárolni; a letöltési
idő
hagyományos
módemekkel
hosszadalmas (félperces film letöltése 56
kbps modemmel 5 perc!); a kódolás
(akárcsak az MPEG) veszteséges, dekódolás
után
az
eredeti
képminőség
csak
megközelítőleg
nyerhető
vissza;
összehasonlítva viszont a folyamatosan
követhető RealVideo átvitel minőségével,
annál sokkal jobb); az eljárás egyelőre
kizárólag fenti hálózaton használatos és nem
nyilvános szabvány mint pl. az MPEG.]
Video for Windows [system przetwarzania
wideo stworzony przez Microsoft] – (ang.)
Video for Windows (VfW)
Vigadó, Pesti Vigado (sala koncertowa) [to jest
nad Dunajem w Budapeszcie, na
Węgrzech] – Pesti Vigadó [Budapest
belvárosának egyik épülete, komolyzenei
intézmény és egyben kulturális- és
szórakoztatóközpont]
7470
Aba-Novák Vilmos – Szent László. A szegedi Hősök
kapuja freskója.
vigoroso (wym. wigorozo) = silnie, śmiało – (ol.)
vigoroso; erőteljesen, erélyesen, erőtől
duzzadóan (zene)
Aba-Novák Vilmos
Vilmos Aba-Novák (ur. 15 marca 1894 w
Budapeszcie, zm. 29 września 1941 w
Budapeszcie) [węgierski malarz i grafik.
W 1937 otrzymał nagrodę na Biennale w
Wenecji. Malował obrazy i freski
charakteryzujące
się
monumentalną
kompozycją oraz agresywną kolorystyką.]
– Aba-Novák Vilmos (1912-ig Novák
Vilmos) (Budapest, 1894. március 15. –
Budapest, 1941. szeptember 29.) [magyar
festő, grafikus, a modern magyar festészet
egyik
legeredetibb és
legvitatottabb
tehetsége. 1912–14 között a budapesti
Képzőművészeti Főiskolán tanult, majd
dolgozott a szolnoki művésztelepen és
Nagybányán. 1928–30-ig a Római Magyar
Akadémia ösztöndíjasa, 1939-től a budapesti
Képzőművészeti Főiskola tanára. Mint
freskófestő, számos állami és egyházi
megbízást teljesített (jászszentandrási római
katolikus templom freskói, a szegedi Hősök
kapuja, székesfehérvári Szent Istvánmauzóleum. )1937-ben elnyerte a párizsi
Világkiállítás, 1940-ben a XXII. Velencei
-
Wersja 05 06.2017
Biennále
nagydíját.
Késői
temperafestményei virtuóz stílusa magába
olvasztotta az expresszionizmus és az olasz
novecento formanyelvének elemeit. Harsány
színekkel festett, monumentális ihletettségű,
dinamikus kompozíciók jellemzik; kedvelt
témája volt a falusi vásár és a cirkusz világa.
Bravúros
technikával
idézi
fel
–
karikaturisztikus elemeket sem nélkülözve –
az alföldi nép életét. Képeit a Magyar
Nemzeti Galéria és más közgyűjtemények
mellett számos magángyűjteményben őrzik.]
Vim vi repellere cuique licet. [siłę wolno
odeprzeć siłą] – (lat.) Vim vi repellere
cuique licet. – Mindenkinek szabad erőt
erővel visszaverni; Erőszakot, erőszakkal
visszaverni szabad.
Vim vi repellere licet (D. 43.16.1.27) [siłę wolno
odeprzeć siłą. ― Zasada leżąca, u podstaw
obrony koniecznej.] – (lat.) Vim vi
repellere licet; az erőszak visszaverhető
erőszakkal; erőszakot erőszakkal visszaverni
szabad [az erőszakkal szemben az erő a jog
tulajdonságait ölti magára]
vinum regum, rex vinorum [Najszlechetniejsze
wino to Tokaj („Vinum regum, rex
vinorum” czyli „Wino królów, król win”)] –
vinum regum, rex vinorum; a királyok bora,
a borok királya, vagyis a tokaji borok
viola [wł. viola 'jw.'; braccio 'ramię'; muz.
altówka; dawny (XIV-XVII w.) wł.
instrument smyczkowy w różnych
odmianach i wielkościach] – (ol.) viola;
mélyhegedű
viola da braccio [poprzedniczka altówki] – (ol.)
viola da braccio (karviola) [nem sokkal 1530
előtt jelent meg (ilyen alt, tenor és basszus
hangszerek ábrázolását már egy 1535 / 1536os festményen is láthatjuk), és nagyrészt
megegyezik mai utódaival, a hegedű család
tagjaival. A név a „violette da braccio”
elnevezésből fakad, melynek megalkotója
Lanfrenco. Manapság a hegeedűformájú,
konstrukciójú hangszerek gyűjtőneve]
viola di bordone [duża viola d'amore] – (ol.)
BARYTON /viola di bordone, viola bardone/
ez a XVII. század második felében
keletkezett különleges hanghatású vonóspengetős hangszer a XIX. század elejéig
élte fénykorát. Úgy keletkezett, hogy egy
speciális építésű tenor-basszus viola da
gamba 6-7 (vonóval megszólaltatható)
húrjához még egy regiszter (8-20 vagy
annál is több) fémhúrt társítottak. E húrok
erős rezonálása adja a baryton egyedülálló
hangzását. A húrok a bal hüvelykujjal a
hangszer
nyaka
mögött
meg
is
pengethetők.
7471
viola da gamba [poprzedniczka wiolonczeli (zwł.
XVII w.)] – (ol.) viola da gamba; gordonka
nagyságú vonós hangszer; a mai gordonka
őse [olaszul: térdhegedű) v. röviden gamba,
esetleg viol (angolul) egy vonós hangszer,
amely 6 egymástól kvartra hangolt (középen
van egy tercre hangolt is) húrral rendelkezik,
amely egyenesen a vihuelától és a rebektől
származik, kb. 1400 körül fejlődött ki, a
reneszánsz-, ill. barokk zene egyik fő
hangszere volt.]
viola d'amore [tenorowa, mająca prócz 7 gł.
strun jeszcze 7 współbrzmiących] – (ol.)
viola d'amore (olasz; szerelmi hegedű) egy
vonós hangszer, a viol (gamba) család tagja,
de erős hatások érték a viola da braccio
családból is.
viola
pomposa
[duża,
pięciostrunna
(skonstruowana przez J. S. Bacha) viola] –
(ol.) Viola pomposa [amely egy tenorfekvésű
vonós hangszer – feltalálója Johann Nikolaus
Forkel (1749-1818) Musikalischer Almanach
für Deutschland auf das Jahr 1782 irománya
szerint Johann Sebastian Bach. Szintén az
előző forrás szerint a név is Bachtól ered.]
viola da spalla [poprzedniczka wiolonczeli,
noszona w procesjach na pasku
przewieszonym przez ramię] – (ol.) Viola
da Spalla (vállviola) [egy nagyméretű
brácsafajta a 18. századból, de nem
tenorbrácsa, mert a hangolása vagy
brácsahangolású, vagy csellóhangolású. Az
utóbbi tipusra Leopord Mozart Versuh einer
gründliches Violinschule alkotásában a
megkülönböztethetőség kedvéért véglegesen
bevezette a fagotthegedű elnevezést.]
violatio
[pogwałcenie,
przekroczenie,
naruszenie] – (lat.) violatio; violáció,
megsértés, áthágás, megszegés
violatum [występek] – (lat.) violatum; kihágás,
vétség [pl. sepulchrum violatum: sírhely
megrongálása]
violentum stuprum [zgwałcenie kobiety] stuprum violentum; erőszakos közösülés;
nemi erőszak
Violetta – Violetta; a Wioletta névváltozata
VIP (ang. A Very Important Person – bardzo
ważna osoba) [1. bardzo ważna i
wpływowa osoba; 2. osoba o szczególnym
statusie związanym z wykonywaną
funkcją lub posiadanym majątkiem,
przedmiotem] – Very Important Person
(rövidítve VIP) [a különleges elbánásban
részesítendő vendég(ek)re utaló angol nyelvű
kifejezés. A megkülönböztetett bánásmód
már a vendég érkezésekor, fogadásakor
elkezdődik és végigkíséri a tartózkodását.
Szokásos fogadására a szobájába süteményes
-
Wersja 05 06.2017
vagy gyümölcsös tálat, esetleg különleges
italt bekészíteni, az intézmény vezetőjének
jókívánságait tartalmazó névjeggyel együtt.
Ezenkívül szokásos más kisebb, nagyobb
értékű ajándék bekészítése is (például
emlékpohár, képes album). VIP vendégnek
minősülnek az állami protokoll-előírásokban
meghatározott személyek, de más fontos
megbízatású – például egy vállalat számára
jelentős – személyek is, esetleg híres,
foglalkozásuknál fogva ismert személyiségek
(színészek, énekesek, tudósok). A VIP
vendég kíséretében lévő, számára fontos más
személyek elfoglaltságáról a VIP személy
hivatalos teendőinek ideje alatt is
gondoskodni kell.]
virement [wym. wirmā] [ekon. przenoszenie
kredytów
budżetowych;
zwiększenie
wydatków budżetowych na jakiś cel
kosztem uszczuplenia ich na inny cel; - fr.
'przeniesienie sumy z jednego rachunku
na drugi; zużycie wolnych kredytów na
inny cel; obracanie (się)' od virer 'obracać
(się) przechodzić (w inny kolor, na inny] –
(fr.) virement; (ker.) hitelátruházás; a
költségvetés egyik rovatára felvett (és ott
rendszerint megtakarított) összegnek más
rovaton való felhasználása; folyószámlaátutalás
virgo (dziewica) – (lat.) virgo; szűz
virgo intacta [łac., dosł. 'nietknięta dziewica';
por. westalka – z Katullusa (Carmina;
'Pieśni', 62, 45 i 56)] – érintetlen szűz;
Vesztaszűz
viribus unitis [łac., wspólnymi siłami] – (lat.)
viribus unitis; egyesült erővel
virilis [łac. 'męski; pojedynczy'] – (lat.) virilis;
férfias
7472
Virtual Library {rzecz.}; biblioteka wirtualna
{f.} [komp.] [zł.] – (ang.) virtual library
[olyan elektronikus könyvtár, amelynél a
hangsúly az elektronikus dokumentumok
rendszerezésén és távoli (online) elérésén
van, saját gyűjteménnyel és gyakran saját
"fizikai hellyel" nem rendelkezik]
virtual loadable module; moduł VLM (w
środowisku Netware, moduł uruchomiony
na stacji systemu DOS i umożliwiający
komunikację z serwerem)] – (ang.) Virtual
Loadable Module = virtuális betölthető
modul [Egy moduláris végrehajtható
program,
amely
a
DOS-os
munkaállomásokon fut.]
virtual machine {rzecz.}; maszyna wirtualna {f.}
[komp.] [zł.] [ogólna nazwa środowiska
uruchomieniowego programów] – (ang.)
VM Virtual Machine (virtuális gép) [egyes
nagygépes
operációs
rendszerekben
biztosított lehetőség a felhasználóknak,
mellyel egyedi igényeik szerint definiált
paraméterekkel, elkülönülve és mégis
egyidejűleg használhatják a gép erőforrásait;
általánosabb értelemben: egy konkrét
számítógépes rendszerben szimulált másik,
"látszólagos" számítógép (pl. a Java
programok egy, különböző operációs
rendszerekre megírt, ideális virtuális
számítógépen futnak)]
Virtual
Machine/Conversational
Monitor
System VM/CMS – VM/CMS (Virtual
Machine) [leginkább nagy IBM gépeken
működő, saját user account használatát
biztosító, a felhasználóknak virtuális gépet
biztosító operációs rendszer]
virtual memory {rzecz.}; pamięć wirtualna {f.}
[komp.] [zł.] – (ang.) virtual memory látszólagos, leképzett, 'virtuális' memória
[tárkezelési eljárás, melynél a számítógép
költséges és szűkös központi memóriáját
kiterjesztik
a
lassúbb,
de olcsóbb
háttértárolóra]
virtual path connection [trasa wirtualna (w sieci
ATM, jest to klaster połączeń logicznych
pomiędzy dwoma jednostkami)] – VPC,
Virtual Path Connection; Virtuális nyaláb
kapcsolat
virtual reality {rzecz.} (też: VR); rzeczywistość
wirtualna {f.} [komp.] [zł.] – (ang.) Virtual
Reality (VR) - álvalóság, látszólagos, képzelt
valóság, (a Web-en) [térhatású grafikai
ábrázolás és párbeszédes (interaktív)
barangolás a Világhálón; a kifejezés két
értelemben használatos: van amikor igazi
háromdimenziós ábrázolást értenek alatta,
(pl. szimulátoroknál); ezeknek követése
mindig is csak speciális szemüveg-
-
Wersja 05 06.2017
rendszerrel lehetséges; ezeknél a szemüveg
két kijelzőjét két eltérő szögben felállított
kamera információja táplálja; nem igazi 3-D,
de térhatást keltenek ugyanzon tárgy
többfelvételes képsorai, amikor is a térben
barangol- hatunk és többszemszögből
készített grafikák megjelenítését élvezhetjük
egymás után, de nem egyszerre (pl. egy
molekula
ábrájának
forgatása,
vagy
'körülnézni' egy bizonyos helyzetből stb.);
utóbbi természetesen nem igazi 3-D
ábrázolás, mégis egy új lehetöséggel
gazdagíthat egy Web-oldalt; a VR a Web-en
csak lassan terjed: egyrészt mert az ilyen
állományok elkészítése szakember munkáját
igényli, másrészt, mert a terjedelmes
képsorok miatt az állományok nagyok; VR
megjelenítéséhez VRML-vieuwer dekoderprog- ram szükséges; ez újabb böngészőknek
néha már szerves része; példák: a MEK
könyvtárban]
Virtual Terminal. “Wirtualny Terminal” [no
najpopularniejsza
metoda
płatności
MOTO.] – Virtual tterminal – Ez szükséges
ahhoz, hogy a billentyűzetet és a monitort
használhassuk egy konzolon, ami egy
virtuális terminálon fut. [VT52, VT100,
VT110, VT220... (Virtual Terminal)
eredetileg a DEC gépekre kifejlesztett
teljesképernyős
terminál
szabványok,
melyek a billentyűkódok jelentését és a
képernyő kezelését írják le; a legtöbb telnet
és kommunikációs program (többé-kevésbé)
képes az emulációjukra]
MOTO / Virtual Terminal
MOTO jest rodzajem płatności kartami
kredytowymi; to skrót od Mail Order /
Telephone Order. Często występuje w parze
z innym – CNP, który oznacza rodzaj
transakcji bez konieczności fizycznej obecności karty (card-not-present).
A zatem, jak sugeruje nazwa, płatności
MOTO dokonuje się z wykorzystaniem emaila, telefonu i/lub faxu. Potrzebne są przy
tym jedynie informacje o danej karcie oraz
(opcjonalnie) dane właściciela karty.
Virtual Terminal
“Wirtualny Terminal” no najpopularniejsza
metoda płatności MOTO. Jedyne czego
potrzeba, to urządzenie z przeglądarką
internetową i dostęp do Internetu. Można
zatem uzyskać dostęp do “Wirtualnego
Terminala” niemal z każdego miejsca i o
każdej porze. To między innymi te cechy
sprawiają, że VT wyprzedza konkurencyjne
metody MOTO (takie jak Dial/Touch Tone
czy POS).
7473
virtus [siła; męskość; cnota] – (lat.) virtus; erő,
férfiasság; vitézség, erény, derekasság
Virus Scan (w informatyce) – (ang.) virus-scan –
vírusgát, vírusszűrő [számítógép vírusok
terjedése (pl. levélmellékletként) javarészt
kivédhető ú.n. vírusszűrő, vagy vírusgát
programok telepítésével (de nem minden
esetben!); az ilyen programokat rendszeresen
frissíteni kell]
vis [siła; przymus] – (lat.) vis; erő, hatalom;
Vis absoluta [przymus fizyczny (bezwzględny)] –
(lat.) vis absoluta; akaratot megtörő erőszak
vis armata (siła zbrojna) – (lat.) vis armata,
fegyveres erő;
vis attractiva [łac., siła przyciągająca; powab,
urok] – (lat.) vis attractiva, vonzóerő
vis comica [łac., siła komiczna, talent budzenia
wesołości, wywoływania śmiechu. - (
łędnie odczytane zamiast: virtus comica) z
paru heksametrów Cezara o Terencjuszu;
por. Swetoniusza Terencjusz, 5.] – (lat.) vis
comica, komikai erő
vis
compulsiva
[przymus
psychiczny
(kompulsywny)] – (lat.) vis compulsiva;
akaratot hajlító erőszak; pszichikai kényszer
vis legis [siła prawa] – (lat.) vis legis, a törvény
ereje;
vis maior [łac., siła wyższa, której wystąpienia a.
skutków nie można było przewidzieć, ani
im zapobiec, która więc, w pewnych
wypadkach, zwalnia od zobowiązań
umowy – (lat.) vis major, erőhatalom
Vis maior, cui humana infirmitas resistere non
potest (D. 44.7.1.4) [Siła wyższa, której
ludzka słabość nie jest w stanie się
oprzeć.] – (lat.) Vis maior, cui humana
infirmitas resistere non potest; vis maior
azok a véletlenek, amelyek emberi erővel
nem háríthatók el [Kár keletkezésekor
megkülönböztethetők olyan események,
amelyek emberi erővel el nem háríthatok
(cui humana infirmitas resistere non potest).
Azokat a véletleneket, amelyek emberi
erővel nem háríthatók el, vis maiornak (vis
maior, erőhatalom) nevezik. Ilyenek a
villámcsapás, a földrengés, az árvizek, a
vihar ereje, a háború, a forradalom, a
kalóztámadás stb. Ezek az események
abszolút jellegűek, az ilyen károkért nem
felel senki, hisz nincs olyan ember, aki az
effajta esemény ellen védekezni tudna. Ezért
a vis maior okozta kár kívül esik a felelősség
körén.]
vis medicatrix naturae [łac., lecznicze działanie
natury, samoleczenie się organizmu,
powrót do zdrowia bez pomocy leków.] –
-
Wersja 05 06.2017
(lat.) vis medicatrix naturae; a természet
gyógyító ereje
vis
probandi
[siła
dowodowa;
moc
udowadniająca, siła dowodu] – (lat.) vis
probandi, bizonyítási erő
vis vitalis [łac., siła życiowa] – (lat.) vis vitalis,
életerő
visagière [otwór na twarz w kapturach
używanych w XIV wieku. Ze sztuki
średniowiecznej wnioskować można iż
używano wówczas dwóch rodzajów
kapturów. Ten z visagière miał otwór
zwężany, tak by okalał twarz i
odpowiednio układał się na głowie, ten
drugi zaś był szerszy i normalnie
naciągany na głowę, zaś jego kołnierz
opadał na ramiona.] – arcnyílás a csuklyán
vis-à-vis [wym. wizawi] [osoba znajdująca się lub
mieszkająca naprzeciwko] – (fr.) vis-à-vis;
(ejtsd: vizaví) szemben, átellenben
Vis consili expers mole ruit sua. – Vis consili
expers mole ruit sua. - A bölcsesség nélküli
erő a saját súlyától dől össze. (Horatius)
vis maior [łac., siła wyższa, której wystąpienia a.
skutków nie można było przewidzieć, ani
im zapobiec, która więc, w pewnych
wypadkach, zwalnia od zobowiązań
umowy] – (lat.) vis maior (nagyobb erő);
előre nem látott kényszerítő körülmény,
elháríthatatlan akadály, amely meggátol
valamely kötelezettség telkűjesítésében
visitatio liminum; visitatio liminum Apostolorum
[wizyta w Stolicy Apostolskiej – Visitatio
liminum, ad lumina.] – visitatio liminum,
ad limina (lat. ‘küszöblátogatás’) [1.
egyházjogi kifejezés, a megyéspüspökök
rendszeres
időközökben
esedékes
beszámolója a pápánál, ad limina látogatás.
2.
a
megyéspüspökök
szabályos
időközönként
kötelező
látogatása az
apostolok küszöbénél, azaz Szt Péter és Pál
sírjánál Rómában. Be kell számolniuk
egyhm-jük állapotáról a p-nak és az illetékes
sztszéki hiv-oknak.]
7474
Visual Basic [to język programowania
wysokiego
poziomu
i
narzędzie
programowania firmy Microsoft. Składnia
jest oparta na języku BASIC, ale
unowocześniona.
Zawiera
kilkaset
instrukcji, funkcji i słów kluczowych. Nie
jest językiem w pełni obiektowym, gdyż
nie
udostępnia
np.
możliwości
dziedziczenia,
czy
polimorfizmu.
Wykorzystuje technologię ActiveX.] –
Visual Basic (VB) [a Microsoft cég által
kifejlesztett programozási nyelv illetve
fejlesztői környezet.]
Visual Basic Script [ten jest jezykiem tworzenia
skryptow dla przegladarek internetowych,
opracowanym w firmie Microsoft,
opartym na Visual Basicu. Obecnie tylko
jedna przegladarka Microsoft Internet
Explorer obsluguje VBScript. Skrypty
jezyka umieszcza sie, podobnie jak
JavaScript, w plikach HTML. Jezyk
VBScript umozliwia dostep do obiektow
OLE zwanych ActiveX, udostepnianych
przez system na lokalnym serwerze
przegladarki. Mozliwosc korzystania z
obiektow ActiveX uniemozliwia kontrole
bezpieczenstwa wykonywanych skryptow
ze wzgledu na dowolnosc dzialania
obiektow ActiveX.] – Visual Basic Script
[az MS Windows-hoz kifejlesztett Visual
Basic nyelven alapuló parancsnyelv, melyet
a Microsoft a JavaScript helyett ajánl Weboldalak "mozgalmasabbá" tételéhez]
Visual Basic for Applications (VBA) [język
programowania oparty na Visual Basicu
(VB) zaimplementowany w aplikacjach
pakietu Microsoft Office oraz kilku
innych, jak na przykład AutoCAD i
WordPerfect. Ta uproszczona wersja
Visual Basica służy przede wszystkim do
automatyzacji pracy z dokumentami, na
przykład
poprzez
makropolecenia.
Podstawową różnicą między VBA a VB
jest to, że VBA nie pozwala na tworzenie
samodzielnych skompilowanych aplikacji
typu EXE. Kod programu napisanego w
VBA zawsze zawarty jest w dokumencie
utworzonym przy pomocy programu
obsługującego VBA - na przykład w pliku
*.DOC edytora MS Word lub pliku *.XLS
arkusza MS Excel. Program taki wymaga
zatem środowiska uruchomieniowego,
którym jest zainstalowana na komputerze
aplikacja obsługująca dany dokument.
Wyjątkiem symulującym samodzielnie
działające aplikacje są pliki utworzone w
programie Microsoft Access, które - przy
zakupie rozszerzenia Microsoft Office
Developer lub innego, pozwalają na
-
Wersja 05 06.2017
uruchamianie plików Accessa na dowolnej
ilości komputerów w tzw. Microsoft
Access
Runtime,
bez
konieczności
wyposażania
każdego
pojedynczego
komputera w pełny pakiet Microsoft
Office. Od wersji 2000 pakiet Microsoft
Office został wyposażony w oddzielny
Edytor Visual Basic, dobrze znany
programistom Visual Basic 6.0, co
znacznie ułatwia pracę z kodem. W wersji
2000 dodano także możliwość współpracy
programu Microsoft Access z bazą danych
Microsoft SQL Server w architekturze
klient-serwer.] – Visual Basic for
Applications (VBA) [szerkesztőprogram;
921645 MS06-047: A Microsoft Visual
Basic for Applications program biztonsági
rése távolról végrehajtott kódfuttatást tehet
lehetővé ; MS08-013: A Microsoft Office
biztonsági
rése
távolról
végrehajtott
kódfuttatást tehet lehetővé]
Visual Development Environment (nie jest
przeznaczony dla systemów z rodziny
Windows) – (ang.) Visual Development
Environment, VDE; Vizuális fejlesztő
környezet
vita [łac. 'życie'] – (lat.) vita; élet; (nauk) életrajz
vita activa [życie aktywne] – vita activa; aktív v.
tevékeny élet
vita contemplativa [życie kontemplacyjne]
(Życie
w
kontemplacji”)
vita
contemplativa; elmélkedő életmód, a
középkori szerzetesrendek életében fontos
fogalom; a kontempláció a misztikus
elmélyedés második fokozata
vitae habilis [noworodek zdolny do życia] – (lat.)
vitae habilis; életképes újszülött
vitam et sanguinem! [łac., życie i owies] – (lat.)
vitam et sanguinem!, életünket és vérünket!,
a magyar rendek 1741-ben így ajánlották föl
segítségüket Mária Teréziának a pozsonyi
országgyűlésen.
Vitam et sanguinem, sed avenam non – (lat.)
Vitam et sanguinem, sed avenam non; életet
és vért, de zabot nem. Az 1741-iki pozsonyi
országgyülésen egybegyült nemesség e
szavakkal ajánlotta volna fel a védelmet
Mária Teréziának. Ennek azonban nincsen
semmi historiai nyoma
vitam impendere vero [łac., życie poświęcić dla
prawdy; z Juwenalisa (Satyry, 4, 91);
dewiza J. J. Rousseau] – (lat.) vitam
impendere vero; az életet az igazságnak
szentelni
vitorium (wada) – (lat.) vitorium; bűn, baj
viva vox evangelii [żywy głos Ewangelii] – (lat.)
viva vox evangelii; az evangélium élő
hangja, a hirdetett evangélium.
7475
vivace1 [wym. wiwacze] [1. muz. żywo, z
temperamentem; prędko, z ożywieniem; 2.
z ożywieniem; określenie szybkiego tempa
mniej szybkiego niż presto] – (ol.) vivace;
(zene) élénken, élénk ütemben adandó elő
vivace2 [wym. wiwacze] [muz. tytuł utworu
utrzymanego w takim tempie] – (ol.)
vivace; (zene) élénken, élénk ütemben
előadott mű címe
vivacissimo ["wiwaczissimo"] [bardzo żywo] –
vivacissimo; nagyon élénken, nagyon
gyorsan
vivat! niech żyje! [łac. vivat 'jw.' od vivere 'żyć';
niech żyje!; por. wiwat] – (lat.) vivát!;
éljen!
vivat sequens! [łac., niech żyje następny!] – (lat.)
vivat sequens! éljen a következő v. a
további!
vivat, crescat, floreat! [łac., niech żyje, wzrasta
(i) kwitnie!] – éljen, növekedjék és
virágozzék!
Viventis nulla hereditas [nie ma dziedziczenia po
osobach żyjących; dziedziczyć można
tylko po zmarłym. ] – (lat.) Viventis nulla
hereditas; nincs öröklés élő személy után,
örökölni csak elhunyt személy után lehet, az
öröklés legkorábban az örökhagyó halálával
következik be.
vivo ["wiwo"] [żywo; określenie wykonawcze
oznaczające
szybkie,
żywe
tempo;
podobnie jak vivace, mniej szybkie niż
presto] – (ol.) vivo; élénken, gyorsan, fürgén
vivo, vivace = żywo, szybko – (ol.) vivo; élénken,
gyorsan, fürgén; gyorsan (zene)
VLIW (ang. Very Long Instruction Word) [nazwa
architektury mikroprocesorów z bardzo
długim słowem instrukcji] – Very Long
Instruction
Word
(Nagyon
hosszú
utasításszó) vagy VLIW [1. egy olyan
processzor architektúrára utal, amely
utasításszinten használja a párhuzamosítást.
Egy olyan processzor, amely egymás után
hajtja végre a feladatokat (nem a csővezetékszabály szerint), energiát pazarolva és lassan
működve. 2. Igen nagy utasításhosszúságú
processzor típus.]
VLSI Very Large-Scale Integration [1. bardzo
duży stopień scalenia; 2. scalenie bardzo
dużego stopnia; 3. integracja bardzo dużej
skali] – VLSI, Very Large-Scale Integration;
nagyon nagyfokú integrálás
v-mail (Video-poczta") – (ang.) v-mail (video email) - video-posta (video elektronikus
posta) [elektronikus levélhez csatolt videomelléklet
a
Philips
cég
ipari
szabványjavaslata szerint; a személyi
számítógépekhez
árult
tartozék
egy
-
Wersja 05 06.2017
kisméretű
kamera-mikrofonegységből
tömörítő szoftverből és kibontószoftverből
áll; a kamerakombináció egyik kivitelben
USB egy másikban a hagyományos
párhuzamos csatolón keresztül illeszthető a
PC-re; a speciális együttes audió-video
kódolás a felvételt 1 MB-re tömöríti
percenkint (v.ö. MPEG-1: 1,5 Mbps); a
kibontóprogramot a címzett ugyanabban a
levélben minden esetben megkapja, tehát
nem kell azt külön beszerezni; ugyanakkor
mindkét
levelező
program
MIMEkompatibilitását
feltételezik;
az
ezredfordulón féltucat audio-videó-kódolás
vetélkedett egymással; ezek sorába illik fenti
javaslat is; a csata kimenetelét befolyásolja
majd az internethálózatok gyorsulásának
(bps) üteme is]
VMC (VESA Media Channel) – VMC (VESA
Media Channel) [Videóátvitelre tervezett
illesztési szabvány és interfész 130 MB/s
sebességgel. Buszszabványoktól független,
megszakítást nem használ és valós idejű
multimédia lehetőséget biztosít.]
VMS (Virtual Machine System) [wielodostępny i
wielozadaniowy system operacyjnych
komputerów DEC VAX. VMS. Jest
jednym z najbardziej zaawansowanych
systemów operacyjnych, a część jego
twórców pracuje obecnie w Microsoft nad
Windows NT.] – VMS (Virtual Machine
System) [virtuális gép használatát biztosító
operációs rendszer elsősorban a Digital
Equipment VAX és MicroVAX gépein]
VMS (ang. Virtual Memory System) [co można
tłumaczyć jako "system z obsługą pamięci
wirtualnej",
to
serwerowy
system
operacyjny opracowany przez firmę
Digital (Digital Equipment Corporation)
dla produkowanych przez siebie dużych
komputerów z rodziny VAX oraz
późniejszych z rodziny Alpha. Firma
Digital w 1998 r. przejęta została przez
Compaq, a w 2002 r. razem z Compaqiem
przez
koncern
Hewlett-Packard
OpenVMS – VMS, Virtual Memory
System; Open Virtual Memory System,
1991-től OpenVMS [a Digital Equipment
Corporation eredetileg VAX architektúrára
írt operációs rendszere (a PDP architektúrán
futó RSX utóda), mely nem hasonlít sem a
UNIX-ra sem más rendszerekre az RSX-en
kívül. Később portolták Alpha-ra is, és
elérhető ma már Intel Itanium platformon is.]
VNC (ang. Virtual Network Computing) [system
przekazywania obrazu z wirtualnego,
bądź fizycznego środowiska graficznego.
Prosty pakiet serwer+klient jest dostępny
dla
najpopularniejszych
systemów
7476
operacyjnych z trybem graficznym, jak:
Linux, Windows, BSD, Mac OS, OS/2,
Solaris, AmigaOS, SCO, Haiku i wiele
innych. Klienty VNC są dostępne nawet
dla urządzeń typu PDA i niektórych
telefonów komórkowych. Jego wielką
zaletą jest użycie licencji GPL, dzięki
czemu VNC jest darmowe, bardzo
rozwinięte i dostosowane do różnych
potrzeb. Jego poważnym konkurentem
staje się system NX, który działa z większą
wydajnością. Domyślnie VNC korzysta z
portów TCP 5900 – 5906, gdzie każdy z
portów oznacza odrębną sesję (:0 do :6),
lecz zarówno klient jak i serwer mogą
zostać skonfigurowane do pracy na
dowolnych innych portach.] - VNC (Virtual
Network Computing) - 'VNC' (virtuális
hálózati számítás) [az AT&T javaslata, mely
lehetővé teszi egy böngészőablakban egy
másik
számítógép
munkafelületének
(desktop) bevetítését]
vocalis [łac. 'głosowy'] – (lat.) vovalis; (nyelvt.)
magánhangzó; hangvocativus [łac., gram. wołacz] – (lat.) vocativus;
(nyelvt.) indogermán nyelvekben az ún.
fölszólító eset; megszólító v.ötödik eset
voce, voci (wym. wocze, woczi) = głos, głosy –
(ol.) voce, voci; hang, hangok
vogue la galère [fr., odbijamy! podnieść żagle!;
niech płynie galera; niech się dzieje, co
chce; co ma być, to będzie; wszystko
furda! - z Rabelais'go (ks. 1, r. 40): Vogue
la galée!] – (fr.) vogue la galère; Lesz,
ahogy lesz!
Voice Chat [usługa w sieci zbliżona do telefonu:
użytkownicy rozmawiają wykorzystując
sieć komputerową do przeniesienia
próbkowanego głosu. Wymaga komputera
z kartą dźwiękową oraz odpowiedniego
oprogramowania.] – hangkommunikáció v.
hang alapú csevegés (Voice Chat)
voice input - hang/beszédfelismerő számítógépbemenet [szóbeli parancsokat felismerő,
mikrofonnal
rendelkező
számítógépbemenet; a beszédfelismerés évtizedek óta
kutatás tárgya, de a feladat öszetettsége miatt
jelentősebb elterjedése csak az ezredforduló
után várható; a technológia azért is fontos,
mert a mai felnőtt társadalom nem hajlandó
megtanulni a számítógép kezelését, vagy
-
Wersja 05 06.2017
nincs türelme hozzá; a felhasználói
'interfészt'-t tehát egyszerűsíteni kell; a
beszédfelismerés ('vokális bemenet') azon
alapszik, hogy az analóg emberi hangot
digitalizálás után a gép összehasonítja az
abban tárolt szó- illetve parancskészlettel;
egy szó felismerése esetén kezdeményezi a
parancs végrehajtását; műszakilag nagy
szerepet játszik ebben a tárolt szókészlet
nagysága és az elérhetőség sebessége; az
eddigi alkalmazások (TV-vezérlés, stb.) még
körülményesnek
és
megbízhatatlannak
bizonyultak (mikrofon-használat, háttéri
zörej, hasonló csengésű szavak, stb.); a
beszédfelismerés fejlesztésében élen jár az
IBM (erre alkalmas OS/2 operációs
rendszerével) valamint a Philips (Automated
Speech Recognizer (ASR)) javaslatával)
utóbbi cég egy folyamatos beszédet
felismerő programot is bemutatott már; A
W3C konzorcium elött fekszik már a VoxML
(Vox Markup Language = hang jelölő nyelv)
szabványjavaslat mely szóbeli parancsokkal
történő navigálást a Web-en hivatott
elősegíteni; mivel azonban szaporodnak a
javaslatok megalakult a VXML fórum a
szabványjavaslatok harmonizálására]
Voice Mail - poczta głosowa [Rodzaj poczty
elektronicznej, w której część wiadomości
stanowi nagrany dźwięk. Odbieranie i
nadawanie poczty głosowej wymaga
komputera z kartą dźwiękową oraz
odpowiedniego oprogramowania.] – voicemail – hangposta (üzenetrögzítő) [népszerű,
a telefonon hívó és a hívott hangját a
telefonközpontban
rögzítő
rendszer;
ellentétben a helyi telefonkészülékekbe
építhető (mechanikus) beszédrögzítőkkel,
melyek tetszés szerint, különköltségek nélkül
többször is lehallgathatók, a mai hangposta
lehallgatásakor
telefonköltségek
keletkeznek; előnye, hogy az üzenetek
bármely telefonbekötésről lehallgathatók]
voilà [oto] – (fr.) voilà; íme, tessék, ez az
voilà l'ennemi! [fr., oto wróg!; hasło radykałów
w walce z klerykalizmem] – (fr.) voilà
l'ennemi!; íme v. tessék az ellenség! (a
klerikalizmus elleni harcban)
7477
VoIP (ang. Voice over Internet Protocol) [1.
technologia
cyfrowa
umożliwiająca
przesyłanie dźwięków mowy za pomocą
łączy internetowych lub dedykowanych
sieci wykorzystujących protokół IP,
popularnie
nazywana
"telefonią
internetową". Dane przesyłane są przy
użyciu protokołu IP, co pozwala
wykluczyć
niepotrzebne
"połączenie
ciągłe" i np. wymianę informacji gdy
rozmówcy milczą. 2. Przekaz głosu w
pakietach przez sieć z protokołem IP
(telefonia internetowa).] – VoIP Voice
Over Internet Protocol v. Voice over IP,
interneten keresztüli hang; IP-telefon - 'VoIP'
hangátviteli
protokoll
(internetes
hangtovábbitó protokoll, ill. hang az Internet
protokollon keresztül); ’Hangátvitel az
Interneten' protokoll [1. olyan eszköz, amely
a hang továbbítását IP hálózaton keresztül
biztosítja. Az IP alapú hangszolgáltatások
összefoglaló neve VoIP (Voice over IP); 2.
folyamatos, "élő" hang átvitelére alkalmas
protokoll; egyik fontos alkalmazása az
Interneten keresztül való telefonálás,
melynek a hangminősége ugyan még
gyenge, de lényegesen olcsóbb, mint a
hagyományos távhívás; 3. Digitalizált
hangtovábbítási rendszer, csomagkapcsolt
internet protokoll segítségével. 4. Internet
protokollok segítségével csomagkapcsolt
vonalakon is lehet digitalizált hangot
továbbítani és párbeszédet folytatni; míg a
hagyományos, kapcsolt vonalas (PSTN)
telefonösszekötetésnél a vonal a kapcsolat
teljes ideje alatt "foglalt", internet-telefon
esetében a digitalizált hang diszkrét
csomagokban, különböző utakon jut el egyik
pontról a másikra; a megérkező hang
rekonstruálást,
folyamatosra
alakítást
igényel; erre a problémás feladatra, több
eltérő megoldás van ma forgalomban, de
hiányoznak még a nemzetközi szabványok]
VoIP spam (Spam over IP) [ekwiwalent spamu w
telefonii
typu
Voice
over
IP;
niezamawiane wiadomości pozostawiane
w głosowych skrzynkach pocztowych. Nie
zanotowano
jeszcze
przykładów
wykorzystania tej formy spamu, ale firma
Qovia z Maryland zgłosiła już dwa
wnioski
patentowe
na
techniki
udaremniania VoIP spam.] – VoIP spam
(Spam over IP)
volens nolens; nolens volens [łac., chcąc nie
chcąc] – volens nolens; akarva, nem akarva
volens nolens [chcąc nie chcąc] – (lat.) volens,
nolens (akarva, nem akarva)
volenti non fit iniuria (ad D. 47.10.1.5) [łac.,
prawn. chcącemu nie dzieje się krzywda;
-
Wersja 05 06.2017
wg prawnika rz. Domitiusa Ulpiana (ok.
170-228) ― Jeśli ktoś zgadza się na
wyrządzenie mu szkody, nie może
podnosić roszczeń z tego tytułu.] – (lat.)
volenti non fit iniuria; nem éri jogtalanság
azt, aki maga is akarja, amit vele elkövetnek
Volksdeutsch,Volksdeutsche [wym. folksdojcz]
[folksdojcz,
w
okresie
okupacji
hitlerowskiej (1939-45) osoba wpisana na
Volksliste, tj. na listę osób pochodzenia
(naprawdę a. rzekomo) niemieckiego,
mających
znaczne
przywileje
(w
porównaniu z ludnością polską)] – (ném.)
Volksdeutsch, volksbundiata; náci érzelmű
magyarországi v. lengyelországi német, a
Volksbund tagja
volta [wł. 'zwrot, obrót; raz; wolta' od volgere
'kręcić, obracać (się)' z łac. volvere; muz.
oznaczenie pierwszego (prima v.) a.
drugiego (seconda v.) zakończenia w
powtarzanych odcinkach utworu] –
(zmiana kierunku) fordulat, fordulás;
(oddanie) visszaadás, térítés, visszatérítés;
(w polityce, życiu) fordulat; (handl)
forgalom; forgás; keringés, megfordulás,
körforgás; fordulat, fejlődés, irány
volume label {rzecz.}; etykieta woluminu {f.}
[komp.] [zł.] – (ang.) volume label;
kötetcímke;
VOL1
VOLume
Label
(mágnesszalag tekercset azonositó címke
neve)
volumen [1. wolumen; pojemność, objętość; 2.
pismo, tom] – (lat.) volumen; terjedelem,
mennyiség; irat, kötet
volumina legum [zbiory praw] – (lat.) volumina
legum; joggyűjtemény
Volumina legum (łac. Volumina Legum. Leges,
statua, constitutiones et privilegia Regni
Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae.
Omniumque provinciarum annexarum, a
commitiis visliciae anno 1347 celebratis
usque ad ultima regni comitia - Prawa,
konstytucye
y
przywileie
Królestwa
Polskiego, Wielkiego Xięstwa Litewskiego y
wszystkich prowincyi należących na walnych
seymiech koronnych od seymu wiślickiego
roku pańskiego 1347 aż do ostatniego
seymu) [1. Pod tym tytułem wydany został
po raz pierwszy w wieku XVIII ogólny
zbiór wszystkich praw polskich w ośmiu
wielkich tomach. Pierwsze 6 tomów
wyszły przy pomocy biskupa Józefa
Załuskiego, założyciela sławnej bibljoteki,
a staraniem Stanisława Konarskiego,
znakomitego reformatora szkół w Polsce,
wydrukowane w latach 1732 – 6, u księży
pijarów w Warszawie. Tom I-szy w języku
łacińskim obejmuje „Statut Wiślicki”
7478
Kazimierza Wielkiego, oraz następnych
królów prawodawcze dzieła do r. 1548.
Tom II-gi konstytucje czyli uchwały
sejmowe od r. 1550 do 1609. Tom III-ci od
r. 1611 do 1640. Tom IV-ty od r. 1641 do
r. 1668. Tom V-ty od r. 1669 do 1697. Tom
VI-ty rozpoczyna się z r. 1697 i zawiera w
sobie uchwały sejmowe z czasu panowania
Augusta II Sasa, dalej „Pakta i przywileje
księstwa
Kurlandzkiego”,
oraz
obowiązującą
w
województwach
pomorskich „Korrekturę Pruską”. Za
Augusta III nastąpił tylko jeden sejm,
nazwany pacyfikacyjnym, w r. 1736, inne
nie doszły, i na tym kończy się tom VI-ty.
Pijarzy warszawscy wydali później w 1780
ostatnie dwa tomy, t. j. VII-my i VIII-my,
które zawierają czynności sejmowe pod
Konfederacją po śmierci Augusta III i pod
panowaniem Stanisława Augusta do r.
1780. Do pierwszych sześciu tomów ułożył
pracowicie rejestr, zwany inwentarzem,
czyli skorowidz, ks. Żeglicki, do dwuch zaś
ostatnich księża: Ostrowski i Waga. Po r.
1780 było jeszcze w Rzplitej 5 sejmów
wiatach: 1782, 1784, 1786, czwarty
czteroletni od 7 października 1788, który
uchwalił w r. 1791 konstytucję majową i
grodzieński r. 1793, który obalił całą
budowę sejmu wielkiego i drugiego
rozbioru kraju był świadkiem. Uchwały
tych 5-ciu sejmów są oddzielnie
drukowane. W latach 1859 – 1860
nastąpiło nowe wydanie „Woluminów
legum” w Petersburgu nakładem i
drukiem
Jozafata
Ohryzki,
który
zamierzał wydać jeszcze tom IX-ty i X-ty.
Jakoż uskuteczniła potem wydanie tomu
IX-go Akademja Umiej. w Krakowie. – 2.
pierwszy
polski
zbiór
prawa
stanowionego,
zawierający
zapis
wszystkich przywilejów królewskich i
konstytucji sejmowych od roku 1347 do
1793 (obrady sejmu grodzieńskiego).
Dzieło to powstało z inicjatywy biskupa
kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego.
Rozpoczęli
oni
pracę
nad
chronologicznym i pełnym wydaniem
polskich praw. Pierwszy tom wydano tuż
przed sejmem w Warszawie 18 września
1732.
Pierwsze
sześć
tomów,
zawierających prawa uchwalone do 1736,
opracował i wydał w latach 1732-1739
pijar Stanisław Konarski. Tom VII i VIII
wydali w 1782 pijarzy. Tom IX ukazał się
w 1889 w Krakowie, nakładem Akademii
Umiejętności. Umieszczono w nim
konstytucje z lat 1782, 1784 i 1786 oraz
cały dorobek Sejmu Czteroletniego 1788-
-
Wersja 05 06.2017
1792. Tom X wydano dopiero w 1952 w
Poznaniu.Jozafat Ohryzko (1827 - 1890) prawnik, wydawca i działacz polityczny
podjął się reedycji Volumina Legum pod
koniec XIX wieku. 3. Volumina legum,
wydawnictwo
prawa
polskiego
obejmujące
konstytucje
(uchwały)
sejmowe od XIV w. do końca istnienia I
Rzeczypospolitej.
Zebrania
i
opublikowania konstytucji sejmowych
jako pierwszy podjął się ksiądz S.
Konarski
przy
mecenacie
rodziny
Załuskich. W latach 1732-1739 ukazało się
6
tomów
(I-VI),
zawierających
ustawodawstwo do 1736. 1782 pijarzy
wydali kolejne dwa tomy (VII i VIII)
obejmujące lata do 1780. Tom IX,
dotyczący okresu 1782-1792, opracowała i
wydała Komisja Prawnicza AU. Tom X,
zawierający
konstytucje
sejmu
grodzieńskiego
(1793),
wydał
J.
Kaczmarczyk w Poznaniu w 1952.] –
(hist.) Volumina legum [az első és
legjelentősebb
lengyel
törvény
és
alkotmánygyűjtemény
(1347-1793),
,
amelyben a királyválasztó szejmek során
elfogadott
törvények,
az
alkotmány
módosításai és a király jogai és kötelességei
szerepelnek]
Vorbis [to stratny kodek dźwięku z rodziny Ogg.
Bardzo często używany jest w połączeniu z
kontenerem Ogg i nosi wtedy nazwę Ogg
Vorbis, często błędnie zapisywaną tylko
jako Ogg, czy nawet jako OGG. Ogg
Vorbis potrafi obsłużyć do 255 kanałów i
ponad 16-bitowy dźwięk w zakresie 6-48
kHz. Specyfikacje tych formatów są
własnością
publiczną.
Biblioteki
rozprowadza się na prawach licencji z
rodziny BSD, a narzędzia na zasadach
GNU GPL. Rozszerzenie plików Ogg
Vorbis to .ogg lub .oga.] – I. Vorbis [egy
szabad és nyílt hangtömörítési eljárás
(kodek), amit a Xiph.org Alapítvány fejleszt.
Általában az Ogg konténerrel használják,
ezért gyakran nevezik – nem teljesen
pontosan – Ogg Vorbisnak vagy – még
kevésbé pontosan – Oggnak is. A Vorbis – a
Xiph.org többi projektjével együtt – annak
hatására jött létre, hogy az MP3
formátumhoz fűződő szabadalmi jogokat
birtokló
Fraunhofer
Intézet
1998
szeptemberében bejelentette, hogy jogdíjat
fog szedni az MP3 használatáért. A többi
audioformátumhoz képest a Vorbis ifjú: a
stabil v1.0-s verzió 2002. július 19-én jelent
meg.]; II. Ogg Vorbis [Hanganyagok
tömörítésére használt nyílt forráskódú
eljárás, ingyenes formátum, MPEG-4
7479
szabvánnyal
megegyező
minőségben.
Kidolgozója Christopher Montgomery.]
votum separatum [1. zdanie odrębne; 2. opinia
inna niż głoszona przez większość, opinia
nie mieszcząca się w proponowanych
rozwiązaniach bądź zbiorach głosów.
Oficjalnie wyrażona opinia członka
gremium, odmienna od decyzji tego
gremium. Przykładowo w Polsce zdanie
odrębne może zgłosić sędzia lub ławnik,
który w głosowaniu głosował inaczej niż
większość lub nie zgadza się z treścią
orzeczenia
ustaloną
poprzez
tzw.
większość sztuczną (dotyczy to wszystkich
sądów jak i Trybunału Konstytucyjnego
oraz Trybunału Stanu). Podobnie,
instytucja votum separatum istnieje w
szeregu sądów międzynarodowych, np. w
Międzynarodowym
Trybunale
Sprawiedliwości
czy
Europejskim
Trybunale Praw Człowieka. W taki sam
sposób zdanie odrębne mogą też zgłaszać
kontrolerzy NIK w sprawozdaniach
pokontrolnych czy posłowie komisji
śledczej zgłaszają zdania odrębne do
ostatecznego raportu komisji.] – (lat.)
votum separatum; különvélemény
votum zaufania – bizalmi kérdés
vox [łac., dźwięk, głos] – (lat.) vox; szó, szózat;
hang
vox acuta [łac., muz. organowa wysoki, ostry
głos] – (lat.) vox acuta; magas, éles hang
vox angelica [łac., muz. organowa głos
"anielski",
o
brzmieniu
miękkim,
delikatnym] – (lat.) vox angelica; angyali
hang, angyalhang; kellemes hang
vox caelestis [łac., muz. organowa głos
"niebiański"] – vox caelestis v. vox
coalestis (orgona); égi v. mennyei hang
vox et praeterea nihil [łac., dźwięk (głos, słowa) i
nic
poza
tym
(często
żart.
a.
sarkastycznie)] – (lat.) vox et praeterea nihil
vox humana [łac., muz. organowa głos "ludzki"]
– (lat.) vox humana (Voix humaine, Voce
umana); emberi hang, vagyis a szó
legnemesebb értelmében vett emberi
megnyilatkozás
vox media [łac., wyraz neutralny, pośredni
między
wyrazami
o
znaczeniach
skrajnych, krańcowych] – (lat.) vox media
vox nihili [łac., wyraz (nazwa) znikąd, tj.
zawdzięczający swe istnienie chochlikowi
druk. a. przejęzyczeniu się] – (lat.) vox
nihili
vox populi (vox Dei) [łac., głos ludu (to głos
Boga); z Listu do Karola Wielkiego (r. 800)
mnicha, teologa i filozofa anglos. Alkuina]
-
Wersja 05 06.2017
– vox populi vox Dei; a nép szava Isten
szava
vox virginea [łac., muz. organowa, głos
"dziewiczy"] – (lat.) vox virginea (szűzi
hang)
VoxML/VoiceXML
[język
Motoroli
umożliwiający głosową interakcję z
aplikacją] – VoxML (Vox Markup
Language)
'VoxML'
beszédértő
programnyelv (hang jelölő nyelv) [1. a Weben való böngészést szóbeli parancsokkal
lehetővé tevő, szabványosítás alatt levő
nyelv; 2. Motorola, SAP és mások közös
szabványja- vaslata a HTML-nyelvvel
összeférő,
beszédfelismerő
Webalkalmazásokra; kézenfekvő alkalmazás pl.
böngészőknél:
szóbeli
parancsokkal
barangolni a Világhálón; távollabbi cél:
elbeszélt levelek lehetősége, mely a gépelt
levelek helyére léphet...]
VPN (ang. Virtual Private Network, Wirtualna Sieć
Prywatna a. wirtualne sieci prywatne) (wirtualne sieci prywatne) [1. tunel, przez
który płynie ruch w ramach sieci
prywatnej pomiędzy klientami końcowymi
za pośrednictwem publicznej sieci (takiej
jak Internet) w taki sposób, że węzły tej
sieci są przezroczyste dla przesyłanych w
ten sposób pakietów. Można opcjonalnie
kompresować lub szyfrować przesyłane
dane w celu zapewnienia lepszej jakości
lub większego poziomu bezpieczeństwa. 2.
Sieć dwukierunkowych kanałów do
transmisji głosu lub danych. Działanie
VPN polega na właściwym połączeniu
metod kryptograficznych z odpowiednią
konfiguracją mechanizmów sprzętowych.
3. Sieci VPN, które są przyłączone do sieci
publicznej za pomocą tunelowania i/lub
szyfrowania.] – virtuális magánhálózat
(Virtual Private Network, VPN) [1. egy
számítógéphálózat fölött kiépített másik
hálózat. „Magán” jellegét az adja, hogy a
VPN-en keresztülmenő adatok nem láthatók
az eredeti hálózaton, mivel titkosított
adatcsomagokba vannak becsomagolva. A
titkosítás általánosan használt szolgáltatása a
VPN-nek, de titkostás nélkül is használható,
a különböző adatfolyamok elkülönítésére,
vagy a hálózat logikai felépítésének
egyszerűsítésére.
A
VPN-t
gyakran
használják arra, hogy a munkatársak távolról
hozzáférjenek a vállalatközpont hálózatához.
Az Interneten keresztül biztonságos alagút
építhető ki a távdolgozó számítógépe és a
vállalat
központjában
működő
VPN
forgalomirányító között. A különböző VPN
szolgáltatásokat gyakran beépítik routerekbe,
de sok esetben szoftveresen valósítják meg.
2. VPN egy olyan IP alapú szolgáltatás,
melynek igénybevételével egyetlen vállalati
hálózatba köthető tetszőleges számú,
egymástól tetszőleges távolságban lévő pont
anélkül, hogy fizikai értelemben saját
hálózatot kellene építeni.]
7480
VRML (ang. Virtual Reality Modelling
Language, początkowo — przed 1995 —
znany jako Virtual Reality Markup
Language, w wolnym tłumaczeniu Język
Modelowania Wirtualnej Rzeczywistości)
[jest
standardem
formatu
pliku
opisującym grafikę trójwymiarową (3D),
interaktywną
grafikę
wektorową,
projektowaną głównie z myślą o stronach
WWW. VRML został zastąpiony przez
X3D] – VRML, Virtual Reality Modeling
Language; virtuális valóságot modellező
nyelv [1. háromdimenziós számítógépes
képek leírására szolgáló jelölő nyelv; a
VRML-ben írt virtuális terek az Interneten
keresztül
(linkekkel)
egymással
összekapcsolhatók és VRML viewer
programokkal bejárhatók; a VRML egyes
tárgyak 3D képének megrajzolására is
alkalmas, így tudományos és műszaki
alkalmazásoknál is fontos; 2. Angol
mozaikszó, a Virtual Reality Modelling
Language (virtuális valóságot modellező
nyelv) szavak kezdőbetűiből. A virtuális
valóság nem más mint az Internet, de
méginkább a World Wide Web hálózat által
teremtett világ, amelyben szinte bármi
lehetséges. Ennek a világban a leírására, a
virtuális
valóság
objektumainak
a
megjelenítésére találták ki a VRML
specifikációt. Hasonlít a honlapokat leíró
HTML szerkezetéhez, azzal a különbséggel,
hogy itt a böngészők a virtuális valóságot
hozzák a felhasználó elé, míg a HTML
esetében
a
különböző
hipertext
dokumentumok olvasásról van szó. A VRML
révén lehetővé vált a különböző helyszínek - múzeumok, tárlatok, soha nem látott
városok,
földrészek
-bejárása,
meglátogatása a hálózaton keresztül -mindezt virtuálisan, az otthoni karosszékből.
-
Wersja 05 06.2017
A VRML szabványosítására és fejlesztésének
koordinálására 1996 decemberében jött létre
a VRML Consortium nevű szervezet,
amelynek a W3 Consortium-on kívül számos
cég is tagja. Az írás időpontjában – 1996.
december – a VRML 2.0 specifikáció
fejlesztése
folyik.
3.
Leírónyelv
háromdimenziós környezet megjelenítésére.
4. Virtual Reality Markup Language;
virtuális html oldalakat leíró nyelv; 5. a
Világhálón használatos programozó nyelv,
mely lehetővé teszi, hogy Web-oldalakon
álvalóságot jelenítsünk meg és a térben
kalandozhassunk; a nyelv a HTML nyelvhez
hasonlóan szabványos címkék (tag-ok)
használatán alapszik; az által, hogy az
ábrázolt tárgyakat több szemszögből kell
megjeleníteni, az ilyen állományok nagyok]
VSAM (Virtual Storage Access Method) [to
specjalny, dodatkowy system dostępu i
przetwarzania
zbiorów
danych,
zlokalizowanych na nośnikach o dostępie
bezpośrednim,
wprowadzonych
w
maszynach
cyfrowych
IBM/370
i
następnych, wyposażonych w pamięć
wirtualną w systemie operacyjnym OS.] –
VSAM Virtual Storage Access Method
(virtuális tároló-hozzáférési eljárás)
VSAT, Technologię VSAT (z ang. Very Small
Aperture Terminal) [1. opracowano w
latach 80. w Stanach Zjednoczonych.
Najczęściej wykorzystuje standard DVBRCS (Digital Video Broadcasting - Return
Channel System), pozwalający łączyć
przekaz sygnału telewizyjnego opartego
na systemie DVB z transmisją danych w
technologii VSAT. Standard DVB-RCS
umożliwia
nadawanie
sygnału
za
pośrednictwem satelity wraz z cyfrowym
sygnałem telewizyjnym przez jedną
naziemną stację przekaźnikową nawet
kilkuset tysiącom użytkowników. Dzięki
temu koszty przekazu są mniejsze i
bardziej ekonomiczne. 2. Bardzo mała
końcówka aperturowa (system łączności
satelitarnej).] – VSAT (Very Small
Aperture Terminal) [1. nagyon kis átmérőjű
antennával működő terminál (kb. 0,5- 3,5 mig). Antennával rendelkező űrtávközlési földi
állomást jelent, mely könnyen, gyorsan
telepíthető.
2.
Műholdas
távközlési
szolgáltatás.]
VT-100 (Video Terminal 100) [A monochrome
display terminal introduced in 1978 by
Digital Equipment for its PDP and VAX
computers.] - VT-100 (Video-Terminal-100)
- 'VT-100' emulációs program [szabvány
végpont emulációs program]
7481
VTAM (Virtual Telecommunications Access
Method);
system
VTAM
[system
opracowany przez IBM stosowany do
sterowania komunikacją i przepływem
danych w sieciach o architekturze SNA] –
VTAM (Virtual Telecommunications Access
Method) [Virtuális terminálkezelő program.]
VTP (ang. VLAN Trunking Protocol) [protokół
komunikacyjny działający w warstwie
drugiej. Służący do zarządzania wieloma
sieciami
wirtualnymi
na
jednym,
wspólnym łączu fizycznym. Jest to
własnościowy protokół firmy Cisco.] VTP (ang. VLAN Trunking Protocol); VLAN
trönkprotokoll
[VTP
használatakor
trönkportjain
minden
kapcsoló
hirdetményben teszi közzé felügyeleti
tartományának nevét, konfigurációjának
verziószámát, az általa ismert VLAN-ok
adatait, illetve az egyes VLAN-okhoz rendelt
paramétereket. A hirdetménykeretek küldése
csoportcímzéssel történik, így minden
szomszédos készülék megkapja az összes
keretet, azonban a normál hídfolyamatok
ezeket a kereteket nem továbbítják. Az
azonos felügyeleti tartományba tartozó
készülékek mindegyike tudomást szerez a
-
Wersja 05 06.2017
küldő készüléken konfigurált új VLAN-okról.
Az új VLAN-okat a felügyeleti tartományban
elég egyetlen készüléken létrehozni, a
tartomány további készülékei automatikusan
értesülni fognak a változásokról.]
vulgo [łac., pospolicie, zwykle, powszechnie
(zwany)] – (lat.) vulgó; közönségesen,
közönséges; népiesen, köznyelven azaz,
vagyis
vulgus ['lud; pospólstwo'] – (lat.) vulgus; nép,
csőcselék, tömeg
VxD, (ang.) Virtual Extended Driver – VxD
Virtual
Extended
Driver
[Virtuális
eszközvezérlő, amely a hardverműveletek
közvetlen felügyelete érdekében az operációs
rendszer magjához is hozzáférhet.]
VXtreme [część Microsoft Web Theather i
oprogramowania
MS
NetShow]
'VXtreme' video kódolás [a folyamatosátó
(streaming) technológián alapuló videoátviteli eljárás; hasonlóan a RealVideo
eljáráshoz, VXtreme video megjelenítéséhez
megfelelő bedolgozó-program szükséges;
példák t.k. a CNN hírügynökség Weboldalain]
-
Wersja 05 06.2017
W
7482
w (kemény, zöngés másslahangzó és jele)
w (wielki) – nagy [Kazimierz W. = Kazimierz
Wielki – Nagy Kázmér]
w = wielmożny, wielmożna – (nagys.) nagyságos
w. = wiek – sz. = század
w. = wielebny – főt. – főtisztelendő
w = wiek – sz. – század (XVI. w. - a XVI. sz.)
w = wiersz – sor, vers
w = wyżej – f, fent, fentebb [pw. = patrz wyżej –
lásd fenn v. fentebb; jw. = jak wyżej – mint
fent; w.w. = wyżej wymieniony - fentemlített]
W Ks. L. (WKL) = Wielkie Księstwo Litewskie –
Litán Nagyheregség
W. K. M. =Wasza Królewska Mość – felséged,
királyi felséged; Fenséges Uram
W. Pani (Wielmożna Pani) – (dawno) nagyságos
asszony
W: Wat [jednostka mocy lub strumienia energii
w układzie SI (jednostka pochodna układu
SI), oznaczana W.] – watt [(jele: W) a
teljesítmény
SI-ből
származtatott
mértékegysége] [James Watt (ur. 19
stycznia 1736 r. w Greenock, zm. 19
sierpnia 1819 r. w Heathfield) - brytyjski
inżynier i wynalazca, konstruktor maszyny
parowej; uważany za ojca rewolucji
przemysłowej. ― James Watt (1736. január
19. – 1819. augusztus 19.) skót feltaláló és
mérnök volt, aki a gőzgép fejlesztésével
lényegesen
hozzájárult
az
ipari
forradalomhoz.]
W mechanice: (1 W = 1J/1s = 1 kg·m2·s-3)
Ponadto 1 wat to moc, jaka wydziela się w
elemencie rezystywnym, jeśli przyłożona
jest doń różnica potencjałów 1 V i
przepływa prąd o natężeniu 1 A: 1 W = 1 V ·
1A
Nazwa wat pochodzi od nazwiska
brytyjskiego inżyniera i wynalazcy Jamesa
Watta.
A watt az a teljesítmény, amelyet 1 J munka 1
s alatt létrehoz. ― 1 W = 1 newton méter per
másodperc = 1 J/s = 1 J·s-1 = 1 kg·m2·s−3
w + (kogo/co) Ac.=T. (tárgyesettel) – a) (térbelileg)
(o kierunku) -ba, -be; b) (időbelileg) -kor, on, -en, -ön; c) –ban, -ben; d) -osban, -esben,
-ösben; e) (milyen?, minő?) –ra, -re; -os, -es,
-ös; f) (a fenhatóság érzékeltetésére) -ra, -re;
g) (a cselekvés céljának és eredményének
érzékeltetésére) -vá, -vé; -ra, -re,
w + (kim/czym) H. – (helyhatározó esettel) a)
(térbelileg) (o miejscu) -ban, -ben; b)
(időbelileg) -ban, -ben; -on, -en, -ön; c) ként; mint vmi; -ba, -be; d) (vminek az
alakjában)
-ban,
-ben;
e)
között;
következtében
w 1815 roku – 1815-ben
w afekcie – erős felindulásból
w akademia – diákszállón
w ambasadzie – a nagykövetségen
w aptece – gyógyszertárban, patikában
w areszcie – őrizetben
w banknotach euro – euróban
w
banknotach
polskich,
czy
dolarach
amerykańskich – lengyel vagy amerikai
dollár címletekben
w banknotach tysiącforintowych – ezres
címletekben
w barze mlecznym – tejbárban
w barze mlecznym można dostyć dania
bezmięsne – a tejbárban hústalan ételeket
lehet kapni
w barze samoobsługowym lub w restauracji –
önkiszolgáló étteremben vagy vendéglőben
w biały dzień – fényes v. világos nappal
w biegu – futásban; rohamlépésben
w blasku stawy – dicsőségének, hírnevének
fényében
w bok [w lewą albo w prawą stronę] – oldalt;
oldalra (bal v. jobb oldalba)
w braku czegoś – vmi hiányában
w braku czegoś lepszego – vmi jobb hiányában;
jobb híján vminek
w braku miejsca – helyhiány miatt, heszűke miatt
w broszurze – fűzött; fűzve
w bród [1. o sposobie przeprawiania się przez
rzekę: pieszo, konno itp. przez wodę;
2. bardzo dużo, pod dostatkiem] – bőven,
bőségesen; rogyásig
w Budapeszcie – Budapesten
w budowie – épülőfélben
w budzać litość w kim – szánalmat kelteni vkiben
w całego serca coś komuś życzyć – tiszta szívből
kíván vmit vkinek
w całej okazałości – teljes pompájában
w całej pełni – teljes egészében, teljesen
w całej rozciągłości – teljes terjedelmében
w celem (w celu) – e célból; ezért, azért
w całości [obejmując wszystkie części czegoś] –
teljesen, egészen, teljes egészében; összesen
w całym dziury szukać – [mindenben bajt (lyukat)
keresni] a kákán is csomót keresni
w całym kraju – országszerte
w całym znaczeniu tego wyrazu v. słowa – a
szónak teljes v. valódi értelmében
7483
w całym życiu – egész életében; világéletében
w celu (czego) – (vmi) céljából; (vmi) érdekében;
(vmi) végett
w celu zapewnienia sobie czego – abból a célból,
hogy biztosítson magának vmit
w celem – e célból; ezért, azért
w cenę pokoju wliczone jest również śniadanie –
a szoba árában benne van az étterem is
w centralnej części ołtarza znajduje się… – az
oltár középső részében található
w centrum handlowym – bevásárlóközpontban
w centrum Krakowa jest Wawel – Krakkó
belvárosában van a Wawel
w charakterze kogoś – vkinek a minőségében
w chorobie – betegség következtében
w chwili czegoś – vminek a pillanatában
w chwili zamknięcia numeru – lapzártakor
w ciasnych ramach – szűk keretek között
w ciągu – belül (idő)
w ciągu (czego) – (vmi) alatt; (vmi) folyamán;
(vminek) az idején; (vmi) leforgása alatt;
(vmi) során
w ciągu dnia – napközben
w ciągu doby – huszonnégy órán belül
w ciągu dwudziestu dni – huszonegy nap alatt
w ciągu godziny – egy óra alatt
w ciągu nocy – az éj folyamán
w ciągu przedstawienia a. wykładu – az előadás
tartama alatt
w ciągu roku – egy év alatt, az év folyamán
w ciągu rozmowy – beszélgetés közben, a
beszélgetés folyamán v. során
w ciągu tygodnia – egy hét alatt, a hét folyamán,
egy héten belül; hétközben
w cichości ducha życzył sobie tego – lelke mélyén
v. titokban kívánta ezt magának
w ciemną noc – sötét éjjel
w ciemności – sötétségben, sötétben
w ciemności bysnęły ślepia wilka – a sötétben
világított a farkas szeme
w cieniu chłodniej niż na słońcu – az árnyékban
hűvösebb van, mint a napon
w co? – mibe?
w cukrze – cukrozott, lecukrozott, cukorban (eltéve
v. elkészítve)
w cwał (cwał) – vágta, vágtatás, galopp
w czambuł [w całości, bez wyjątku] – teljesen,
egészen, teljes egészében, hiánytalanul;
általában, kivétel nélkül
w czambuł co potępić – általában helyteleníteni;
kivétel nélkül v. mindenestül visszautasítani
v. elvetni
-
Wersja 05 06.2017
w czas – időben, jókor, legjobbkor, pontosan, kellő
időben, korán, reggel, időre, amíg van rá idő
w czasie – idejében; (vmi) közben
w czasie dograbek urządzili zabawę –
szénagyűjtés idején mulatságot rendeztek
w czasie dyskusji – a vita folyamán
w czasie jazdy – menetközben; az utazás idején
w czasie mojej niebytności – távollétem ideje alatt,
távollétemben
w czasie obiadu – ebéd idején, ebéd idő alatt
w czasie odjazdu – elinduláskor
w czasie Wigilii – karácsony estéjén
w czasie wojny – háború idején
w czerwcu – júniusban
w czerwonawym odcieniu – pirosas árnyalatban
w czwórkach – négyes sorokban
w czwórnasób [książkowo: czterokrotnie,
poczwórnie (np. Krzywdę tę wynagrodził
mi w czwórnasób.)] – négyszeresen,
négyszerte
w czterech ścianach – négy fal között
w cztery oczy – négyszemközt
w czwartek – csütörtökön
w (czyich) oczach – a szemében
w (czyim) interesie – (vkinek) érdekében
w (czyim) towarzystwie – (vkinek) a társaságában
w czyjejś intencji – vki szándékának megfelelően,
vkinek a szándékához képest; vkinek az
intenciója v. intenciói szerint
w czym? – miben?
w czym mogę pomóc? – miben segíthetek?, mivel
szolgálhatok?
w czym się pomyliłeś? – miben tévedtél?
w czymże – miben is
w czymże widzisz poprawę? – miben is látod a
javulást?
w dal – messzire, távolra, távolba
w dali, w oddali [daleko] – messze, távol,
távolban, a messzeségben
w dali błyszczały wody jeziora – a távolban
csillogott a tó vize
w
dalszym
ciągu
–
a
továbbiakban,
folytatásképpen, továbbá
w danej chwili – megfelelő v. adott pillanatban
w danym przypadku, w danym wypadku – (az)
adott esetben; abban v. ebben az esetben
w darze – ajándékul
w dawnych czasach – hajdan, a régi időkben
w dawnych majątkach było dużo służby
folwarcznej – a régi birtokon sok gazdasági
cseléd volt
w dechę [syn.: nieźle, klawo, przednio, fajnie,
miło, interesująco, ciekawie, rewelacyjnie,
7484
doskonale,
wyśmienicie,
znakomicie,
wybornie,
świetnie,
wspaniale,
pierwszorzędnie, kapitalnie, cudownie,
fenomenalnie, fantastycznie, perfekcyjnie,
bezkonkurencyjnie, nadzwyczajnie] –
(arg.) belevaló; (hat.) tűrhetően; klasszul;
remekül, kiválóan, kitűnően
w deszcz – esőben
w dobie dzisiejszej – a mai korban, a mi
korunkban, jelenleg, manapság
w dobie obecnej – jelenleg, napjainkban
w dobie Wojen Krzyżowych – a keresztesháborúk
korában
w dobrą chwilę a. w dobrej chwilii – jókor (jó
időbe v. jó időben)
w dobrą godzinę – jókor, kapóra
w dobrej wierze – jóhiszeműen
w dobrym humorze – jókedvű; kedélyes
w dobrym punkcie – jó fekvésű
w dobrym stanie – jó karban, jó állapotban
w dodatku [oprócz tego, poza tym] – ráadásul,
azonkívül, azonfelül, a tetejébe, a tetejében
még…; a hegyibe még…; még hozzá…
w dole – lent, alul
w dolinie srebrzy się rosa – a völgyben ezüstösen
csillog a harmat
w domu – itthon, otthon, odahaza; a házban
w domu ani odrobiny chleba – nincs otthon egy
falat kenyér sem
w domu była cała tragedia – otthon nagy tragédia
volt
w domu też jest dobrze – otthon (itthon) is jó
w domu towarowym skradziono mi torebkę – az
áruházban ellopták a táskámat
w domu tym panuje ład i porządek – ebben a
házban rend és csín uralkodik
w domysły się zapuszczać – feltevésekbe,
találgatásokba bocsátkozni
w dopisku do listu dodał jeszcze parę uwag – az
utóiratban még tett néhány megjegyzést
w dostatecznej mierze – kellő mértékben
w dowolnej chwili – bármelyik pillanatban
w dowód mojej wdzięczności – hálám jeléül
w dowód pamięci – emlékül
w dół – le, lefelé, lent
w dół rzeki – a vízfolyás irányában, lefelé,
völgymenetben
w drodze – úton, útban; útközben
w drodze dekretu – rendeleti úton, rendelet útján
w drodze do domu – hazajövet; hazafelé menet
w drodze licytacji – árverés útján
w drodze łaski – kegyelmi úton; kegyelem útján;
kívételesen
w drodze powrotnej – visszajövet v. visszatérve
-
Wersja 05 06.2017
w drodze zabrakło mu pieniędzy – útközben
elfogyott a pénze
w drogerii – illatszerboltban, drogériában
w drugiej linii – másod-, másodfokú
w druku – nyomd. nyomás alatt
w drzazgi [zob. na drzazgi] – ripittyára
w dubelt – kétszerannyi, kétszeres, kettős, dupla
w dużej części – nagyrészt
w dużej dozie – nagy adagban
w dużej ilości wody – sok vízben
w dużym pokoju – a nagyszobában
w dużym stopniu – nagy mértékben; súlyosan,
halmozottan
w dwóch egzemplarzach – két példányban
w dwóch trzecich – kétharmad részben
w dwóch wersjach – két változatban
w dwójnasób [podwójnie, dwa razy więcej] –
kétszeresen, kettőzötten, kétszer
w dziale dzianiny – a kötöttáru üzletben v.
osztályon
w dzieciństwie zbierał zapałem malowanki –
gyermekkorában szenvedélyesen gyűjtötte a
színes képeket
w dzisiajszych czasach – manapság
w dziesięcioleciu – évtizedben
w dziedzictwie – örökségbe
w dziedzinie (czego) – (vminek) a területén
w dzień [przyimek; rzeczownik, (biernik)] –
nappal; napvilágnál
w dzień i w nocy – éjjel és nappal; éjjel-nappal
w dzień imienin urządziliśmy mu fetę – névnapja
alkalmából ünnepséghet rendeztünk neki
w dzień powszedni – hétköznap
w dzień śpi, a w nocy pracuje – nappal alszik,
éjjel dolgozik
w dzień świąteczny – ünnepnap
w dziewiętnastym stuleciu – a tizenkettedik
évszázadban
w dwuszeregu zbiórka! – kettős sorokba sorakozó!
w epoce wojen krzyżowych – a keresztesháborúk
korában
w Europie – Európában
w filiżance jest bulion – a csészévben erőleves van
w fioki przystroiła głowę – kibodorította a haját,
felcicomázta a fejét
w foyer nie wolno palić – az előcsarnokban nem
szabad dohányozni
w furii pociachał nożem obrazy – dühében késsel
összeszabdalta a képeket
w gardle jest tylko zaflegmie – a torokban csak
elnyálkásodás észlelhető
w gląb – a mélybe
w gląb lądu – a szárazföld, kontinens belsejébe
7485
w głębi [na dalszym planie lub wewnątrz] –
belsőben, háttérben
w głębi duszy – a lelke mélyén
w głębi sceny – a színpad hátterében
w głębi kraju – az ország belsejében
w głębi serca – (a) szíve mélyén
w głębina ch morza – a tenger mélységeiben
w głębinie puszczy – a vadon mélyén, a
rengetegben
w głowie mi się kotłuje – fő a fejem
w głowie mi się kręci, w głowie mi się kołuje –
szédülök; kóvályog a fejem
w głowie mi się to nie mieści – (átv.) ez nem fér a
fejembe; ez nem megy a fejembe
w głowie mu się to nie mieści – ez nem fér a
fejébe; meghaladja az értelmét; ez magas
neki
w głowie mu się zakręciło – megszédült
w głowie mu załupało – fejgörcse van, hasogat a
feje
w głowie się pomieścić nie che – nem fér a fejébe
w głównej mierze – legfőképpen
w głównych zarysach – nagy vonásokban v.
vonalakban
w godzinach pourzędowych – a hivatalos órákon
kívül; a hivatalos idő után
w godzinę – egy óra alatt
w gorącej wodzie kąpany [zob. popędliwy;
porywczy] – (átv.) forrófejű, hevesvérű,
heveskedő,
hűbelebalázs,
türelmetlen,
hirtelen haragú; hebehurgya
w gorącym piekarniku – magas hőfokon
w gościnę jechać v. pójść – vendégségbe menni
w górę – fel, fefelé; a magasba
w górę rzeki – a vízfolyással szemben, felfelé,
hegymenetben
w górnym biegu Wysły – a Visztula felső
folyásánál
w góry – hegyekbe
w górze – a magasban; fenn
w grafice komputerowej – számítógépes
grafikában
w grochy – (babos), borsós, pöttyös
w gronie przyjaciół – baráti körben
w gronie rodzinnym, w gronie rodziny – családi
körben
w groszki – pettyes
w grudniu – decemberben
w gruncie rzeczy – alapjában (véve), lényegében
w gruzach – romokban; romos
w gruzie się rozpadać – romba dőlni
w helmie – sisakos; sisakban
-
Wersja 05 06.2017
w hotelu nie ma wolnych miejsc – a szállodában
minden hely foglalt
w humorze – mn. víg; humoros; hsz. vidáman
w ilu tomach zostały wydane wszystkie
(wybrane) dzieła Mickiewicza? – hány
kötetben jelentek meg Mickiewicz összes
(válogatott) művei?
w imieniu – nevében
w imieniu prawa – a törvény nevében
w imieniu Prezydenta RP – LK elnöke nevében
w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej – a Lengyel
Köztársaság nevében
w imię obyczajności – az illendőség nevében
w incognito – rangrejtve
w inną stronę – másfelé, máshová
w inny sposób – másként; másképpen
w innym kierunku – másfelé
w innym wypadku; w innym razie
–
máskülönben
w Instytucie Polskich w Budapeszcie – a
budapesti Lengyel Intézetben
w istocie [naprawdę, w rzeczywistości] –
lényegében,
valóban,
valójában,
tulajdonképpen, a valóságban; érdemeiben
w jakich godzinach jest czynne (otwarte
muzeum? – mikor van nyitva a múzeum?
w jakie dni jest czynna biblioteka? – milyen
napokon van nyitva a könyvtár?
w jaki sposób? – hogyan?, miképpen?, mi v.
milyen módon?
w jakiej broni służy? – milyen fegyvernemnél
szolgál?
w jakiej cenie jest ta piżama? – milyen árban van
ez a pizsama?
w jakiej cenie są te kieliszki? – milyen árban
vannak ezek a talpas poharak?
w jakiej cenie są te skarpetki? – mennyibe kerül
ez a zokni?
w jakiej kwestii dotknąć – (felületesen) érinteni
egykérdést
w jakiej mierze? – milyen mértékben?
w jakiej odległość od Warszawy znajdujemy się
obecnie? – mennyire v. milyen messzire
vagyunk most Varsótól?
w jakiej sprawie? – milyen ügyben?; mi járatban
van?
w jakiejś sprawie – vmilyen ügyben, kérdésben
w jakikolwiek sposób – akárhogy
w jakim celu? – mi célból?; miért?; mi végből?; mi
végett?
w jakim celu pan przyjechał (pani przyjechała)?
– milyen céllal jött?
w jakim charakterze? – milyen minőségben?
w jakim języku? – milyen nyelven?
7486
w jakim języku pan (pani) mówi? – milyen
nyelven beszél?
w jakim kierunku? – merre?; milyen irányban?
w jakim kierunku trzeba iść? – milyen irányban
kell menni?
w jakim kolorze? – milyen színben?
w jakim stopniu? – milyen mértékben?, mennyire?
w jakim stylu? – milyen stílusú?
w jakim stylu jest zbudowany ten kościół? –
milyen stílusban épület ez a templom?
w jakim stylu to zbudowano? – milyen sítlusban
épült?
w jakim wagonie ma pan (pani) miejsce? –
melyik kocsiba szól a jegye?, melyik
vagonban van az ön helye?
w jakiś sposób – valahogy; valahogyan;
valamiképpen
w jarmie chodzić – igában járni
w jarzmo wprzęgać – igába fogni
w jarzmie – iga alatt
w jasyr wziąć serce – rabul ejteni a szíveket
w jasny dzień – fényes v. világos nappal
w jaśniejszym odcieniu – egy árnyalattal
világosabb
w jeden pacierz – egy miatyánknyi idő alatt
w jednej chwili – rögtön, egy perc alatt;
szempillantás alatt
w jednej gromadzie – egy tömegben
w jednej koszuli – egy szál ingben
w jednym ubraniu – egy szál ruhában
w jednym wieku – egy korban
w jego własnym interesie – saját érdekében
w jego kompetencjach leży – hatáskörébe tartozik
w jesieni – ősszel, őszkor
w języku węgierskim (rosyjskim, angielskim,
niemickim) – magyar (orosz, angol, német)
nyelven
w jodełkę; jodełka – halszálkás
w kamień się obraca – kővé vált; megdermedt
w karczmie nie masz pana – a kocsmában
mindenki úr
w kawałkach – darabos
w każdej chwili – minden percben, minden v.
bármely pillanatban
w każdej dziedzinie – minden téren
w
każdym
przypadku
–
(okvetlenül)
mindenesetre; (mindegyik esetre) minden
estre
w każdym razie – mindenesetre; mindenképpen
w każdym (bądź) razie – mindenesetre; minden
esetben
w kierunku (kogo/czego) – (vmi) irányában, felé
w kierunku do domu – hazafelé
-
Wersja 05 06.2017
w kilka dni potem – néhány napra rá; néhány
nappal azután
w kilka pacierz – röid idő alatt; egy-két
miatyánknyira
w kilku słowach – néhány szóban
w kim? – kiben?
w kinie idzie dobry film; w kinie leci dobry film
– jó film megy a moziban
w kiosku – a trafikban (dohányboltban)
w klasie powstał taki harmider, że nie słyszano
dzwonka – az osztályban olyan nagy zsivaj
v. lárma tört ki, hogy nem lehetett hallani a
csengetést
w kogo? – kibe?
w kogo/co uderzyć – csapni v. belecsapni,
belevágni vkibe/vmibe
w kolejce – sorban
w kolorze niebieskim – kék színben
w kołach finansowych – pénzügyi körökben
w koło [1. dookoła swej osi; 2. po obwodzie koła;
3. na wszystkie strony; 4. ciągle, bez
przerwy] – körbe, körül, köröskörül,
karikába; minden oldalon; folyton, megállás
nélkül
w
komisji
parlamentarnej
było
kilku
narodowców i kilku dzikich – az
országgyűlési bizottságban volt néhány
nemzeti párti és néhány pártonkívüli
w konie! – gyorsan hajt!
w
konsekwencji
–
következésképpen,
következményként
w końcu [nareszcie, na zakończenie] – (wreszcie)
végre, elvégre; végén, végtére; végül,
végezetül, befejezésül, legvégül, legutoljára;
végülis
w końcu, jak świat światem, „nie ma winy bez
kary” – végtére, ahogy világ világ, nincsen
bűn ítélet nélkül
w końcu się nauczył czytać – végül is megtanult
olvasni
w końcu to ludzka sprawa – végtére is ez emberi
dolog
w kopalni jest słaby dopływ powietrza – a
bányában gyenge a szellőzés
w kółko – folyton-folyvást, körbe-körbe
w kratę, w kratkę – kockás
w kratkę – kockás
w kratki – kockás
w krąg – körbe, körül, köröskörül
w kratę, w kratkę – kockás
w kręgu przyjaciół – baráti körben
w kręgu rodzinnym – családi körben
w kropki – (apró) pettyes, pöttyös
7487
w krótkich odstępach – rövid megszakításokkal,
rövid szakaszokban, hellyel-közzel
w krótkich słowach – néhány szóban, röviden
w krótkim czasie – rövidesen, hamarosan; rövid
idő múlva; rövid idő alatt; rövid időn belül
w krótkim czasię – rövid időn belül, rövidesen
w krótkości – röviden
w księgarni – a könyvesboltban
w którym hotelu mieszka delegacja węgierska? –
melyik szállodában lakik a magyar
küldöttség?
w którym hotelu zatrzymamy się? – melyik
szállodában fogunk lakni (megszállni)?
w którym kierunku – amerre
w którym kierunku? – milyen irányban?, merre?
w którym kierunku jest północ (południe,
wschód, zachód)? – merre van észak (dél,
kelet, nyugat)?
w którym kinie grają filmy panoramiczne? –
melyik mozikban játszanak szélesvásznú
filmeket?
w którym wagonie ma Pan/Pani miejsce? –
melyik kocsiba szól a jegye?
w kuchni mamy piec elektryczny (gazowy) – a
konyhában villanytűzhely (gáztűzhely) van
w kuluarach parlamentu – a partlament folyosóin
w kupie [pot. w całości, razem, w jednym
miejscu] – együtt, összesen, egy rakáson
w kurzą stopkę – tyúkláb minta
w kwiaciarni – a virágüzletben
w kwiaty – virágos
w kwiecie wieku – élete virágában
w kwietniu – áprilisban
w latach dwudziestych – a huszas években
w latach osiemdziesiątych zeszłego stulecia – a
múlt század nyolcvanas éveiben
w latach trzydziestych – a harmincas években
w lecie – nyáron, a nyár folyamán
w lesie – az erdőben
w lewo [w lewą stronę, po lewej stronie] – balra
w lewo zwrot! – balra át!
w lipcu – júliusban
w linię – vonalas
w linii bocznej – oldalági
w linii prostej – egyenesági
w listopadzie – novemberben
w liście z dn. 1 b. m. = w liście z dnia pierwszego
bieżącego miesiąca – folyó hó 1-i
keletkezésű levélben
w locie – röptében
w lot [natychmiast, szybko] – röptében, egy perc
alatt, rögtön, kapásból
-
Wersja 05 06.2017
w lot coś chwytać – röptében-, gyorsan felfogni;
azonnal megérteni vmit
w loży – páholyban
w lutym – februárban
w łazience mamy zimną i ciepłą wodę – a
fürdőszobában hideg-meleg víz van
w łonie matki – az anya méhében
w łonie ziemi – a föld méhében v. mélyében
w łyżce wody kogo utopić – vkit egy kanál vízben
megfojtani
w maju – májusban
w małej ilości wody – kevés vízben
w małej mierze – kisfokú
w marcu – márciusban
w medalione popękała emaila – megrepedezett a
zománc v. az email az érmen
w mętnej wodzie ryby łowić – (átv.) a zavarosban
halászni
w mgnieniu oka – egy szempillantás alatt
w miarę – mérték szerint
w miarę (czego) – (vmihez) mérten
w miarę możności, w miarę możliwości – a
lehetőség szerint, a lehetőségekhez képest;
erejéhez mérten
w miarę potrzeby – a szükséghez mérten; a
szükségnek megfelelően
w miejsce (czego) – (valami) fejében; (vmi) helyébe
w miejscowościach poniżej 10.000 mieszkańców
tworzy się jeden okręg wyborczy, posłów
wybiera się z listy – kislistás (választási)
rendszer
w miejscu – helyben
w mieście – a városban
w mieście były jakieś zaburzenia – a városban
vmilyen zavargások voltak
w międzyczasie – eközben; a közbenső időben
w mig [zob. migiem] – egy pillanat alatt; rögtön,
gyorsan
w milczeniu – csendben; hallgatva
w młodości – fiatalkorban
w młodości była piękna – fiatalkorában szép volt
W miłości to nie jest nieszczęście – raz wojna,
raz pokój. – A szerelemnek megvan az a
baja, hogy benne harc és béke örökké
változik. (Horatius)
w mniejszym stopniu – kevésbé
w moim pokoju jest za gorąco (za zimno) – a
szobámban túl meleg (túl hideg) van
w moim pokoju mam…– a szobámban van
nekem…
w moim pokoju nie ma światła – a szobámban
nincs villany
w moim pokoju są półki z książkami polskimi i
angielskimi, jeden fotel, jedna mała półka
7488
i jedno biurko – nagy és szép lakásom van a
házak között: konyha, előszoba, nagyszoba,
gyerekszoba, dolgozószoba, fürdőszoba és
erkély
w moim wieku – velem egykorú, velem egyidős
w mojej pamięci – emlékezetemben
w momencie konsekrowania – (templom)
felszenteléskor; a felszentelés pillanatában
w momentach przedburzy – a vihar előtti
pillanatokban
w mroku zarysowała się jakaś postać – a
félhomályban egy alak képe rajzolódott ki
w musztardzie – mustárban
w muzeum – múzeumban
w myśl (czego) – (vminek) megfelelően, (vminek)
értelmében; vmi szerint
w myśl prawa – a törvény értelmében
w myśl umowy – a megállapodás értelmében, a
szerződés értelmében v. szerint
w myślych sięgać w przeszłość – gondolatban
visszaszáll a múltba
w myśli – gondolatban
w myśli umowy – a megállapodás értelmében
w nadmiernej ilości – fölös számban
w nadziei (na co) – (vminek) a reményében
w nadziei, że… – abban a reményben, hogy…;
annak reményében, hogy…
w nagłym wypadku – sürgős esetben, sürgősség
esetén
w nagrodę – jutalmul
w nagrodę brać co – jutalmul kapni vmit
w najbliższych dniach – a közeli napokban
w najgorszym razie – legrosszabb esetben; átv. ha
minden kötél szakad; a legvégső esetben
w najgorszym wypadku – a legrosszabb esetben
w najlepsze – javában; a legjobban, kitűnően;
nyugodtan, mintha mi sem történt volna;
zavartalanul
w najlepszym gatunku – a legjobb minőségben
w najlepszym momencie – a legjobbkor, a legjobb
pillanatban
w najlepszym znaczeniu tego wyrazu – a
kifejezés legteljesebb értelmében
w najlepszym razie – legjobb esetben
w najmniejszym stopniu – legkevésbé
w najszerszym tego słowa znaczeniu; w
najszerszym znaczeniu tego słowa – a szó
legteljesebb értelmében
w największej części – legnagyobb részben
w najwyższym stopniu – legnagyobb mértékben;
legnagyobb fokú…; a legteljesebben
w należytej formie – kellő v. megfelelő formában
w należyty sposób – megfelelő v. kívánt módon;
kellő alakban
-
Wersja 05 06.2017
w Narodnym wystawiają Nieboską komedię
Kraśinskiego, w Kameralnym – Kordiana
Słowackiego, w Powszechnym – Wesele
Wyspańskiego – a Nemzetiben Kraśinski
Istentelen színjátéka, a Kamaraszínházban
Słowacki Kornian-ja, a Powszechny-ben
pedig Wyspiański Mennyegzője megy
w następstwie czego – vminek következtében,
következésképpen
w następujący sposób – következőképpen,
következőleg
w naszej obecności pana (panów) – a főnök(ök)
jelenlétében
w naturze – (lat.) in natura; természetben
w nawiasie – zárójelben
w nie uszkodzonym stanie – sértetlen állapotban
w niebie – odafebb; az égben
w niedalekiej przyszłości – a közeljövőben
w niedzielę – vasárnap
w niej nn. – őbenne
w niekorzystnej sytuacji – hárányos helyzetben
w nieładzie – összevissza
w nieokreślonym wieku – kortalan
w niewolę pobrać – foglyul ejteni, rabságba
hurcolni
w nim hn. – benne; őbenne
w nocy [przyimek; rzeczownik, (miejscownik)] –
éjjel [elöljárószó + főnév (helyhatározó
eset)]
w nocy dostałem (dostałam) ataku serca – éjjel
szívrohamom volt
w nocy skradziono mi samochód z ulicy – az éjjel
ellopták a kocsimat az utcáról
w nocy śpię dobrze – éjjel jól alszom
w nocy wszystkie koty są bure v. szare - [éjjel
minden macska sötétszürke] éjjel minden
tehén fekete
w nocy z wczoraj na dziś – mára virradó éjjel
w normalnych warunkach – rendes körülmények
között
w nosie kręci – csavarja az orrát
w nowopowstałej dzielnicy – az új v. újkeletű
városrészben
w nowym stanie – új állapotban; újonnan
w nowym stylu – újszerű; új stílusban
w nóżki w galarecie – csülök kocsonyában
w obcej walucie – idegen pénznemben v. valutában
w obecnej chwili – a jelen pillanatban,
pillanatnyilag
w obecności osób trzecich – kívülállók
jelenlétében
w objęciach – karjaiban
w obliczu (kogo/czego) – szemben, szemtől szembe
vkivel/vmivel
7489
w obliczu całego świata – a világ színe előtt
w obliczu nieprzyjaciela – szemtől-szemben az
ellenséggel
w obliczu prawa – a törvény színe előtt
w obliczu śmierci – a halál pillanatában; szemtőlszemben a halállal
w opłakanym stanie – siralmas állapotban
w oponach jest mało powietrza – kevés a levegő a
kerékben
w opowiadania wyolbrzymił swoje zasługi –
elbeszélésében felnagyította saját érdemeit
w oprawie – kötve (kve.)
w oprawie kartonowej – fűzve, fűzött
w obrębie granic naszego państwa – országunk
határain belül
w obrębie swej władzy – a maga hatáskörében v.
jogkörében
w obrębie Warszawy – Varsóban, Varsó
területénbelül
w obronie przeciw czemu – védekezésül vmi ellen
w occie – ecetes, ecetben
w oczach mi się miga; w oczach mi się migoczę –
káprázik a szemem
w oczach mi poczerniało – szemem előtt elsötétült
a világ v. minden fekete lett
w oczach się mieni – káprázik a szeme
w oddali widać młyn – a távolban malom látszik
w oddali zaciemniał las – a távolban ott sötétedett
az erdő
w oddali zamajaczyła syłwetka – a távolban egy
ember halvány körvonala tűnt fel
w oderwaniu od… - vmiről elvonatkoztatva
w odległości dwóch mil – két mérföldnyi
távolságban
w odosobnieniu – négy fal között; magányosan,
elvonultan
w odwet, w odwecie [mszcząc się] –
visszafizetésbe, visszafizetésben
w odwrotnym stosunku – ordított arányban
w ogonku – (pl. pénztárnál) sorban
w ogóle (ogólnie) – általában, általánosságban,
egyáltalán
w ogóle nie – egyáltalán nem
w ogóle nie jadam potraw słonych i ostrych –
egyáltalán nem eszem sós és fűszeres
ételeket
w ogóle nie znam tego miasta (Warszawy,
Krakowa, Łodzi, Wrocławia) – egyáltalán
nem ismerem ezt a várost (Varsót, Krakkót,
Łódżot, Wrocławot)
w ogólności – általánosságban
w ogólnych zarysach – nagy vonalakban,
általánoságban; nagyjában
w określonym terminie – meghatározott idő alatt
-
Wersja 05 06.2017
w oleju – olajban; (étel) olajos
w odpowiedni sposób – megfelelő módon
w odpowiedniejszym czasie – jobbkor; jobb
időben
w odpowiedzi – feleletül, válaszul
w odpowiedzi na list Pana (Pani) z dnia 2
czerwca… - június 2-án kelt levelére
válaszolva…
w odpowiedzi na Wasz list z dnia 5 bm. donoszę,
że…. – válaszolva f. hó 5-i levelükre,
közlöm, hogy...
w odwet – megtorlásul, megtorlásképpen,
bosszúból
w ogrodzie – a kertben
w ogrodzie narosło zielsko – a kertet felverte,
benőtte v. ellepte a dudva v. gaz v. gyom
w okamgnieniu [w bardzo krótkim czasie,
natychmiast] – egy szempillantás alatt
w okładce papierowej – papírkötésben
w okolicy tej przeważają gleby lessowe – ezen a
vidéken többnyire lösztalaj található
w okresie godowym (na rykowisku, na tokach) –
nászidőszakban (üzekedéskor, dürgéskor)
w określonej ilości – meghatározott mennyiségben
w oktawę – a nyolcadik napon, nyolcadnapra
w okularach – szemüveges
w oleju – olajban; olajos
w oliwie – olajos
w oparciu – (o co) támaszkodva (vmire), (vmi)
alapján
w ostatecznej rozpaczy – végső kétségbeesésében
w ostateczności – végső esetben
w opłakanym stanie – siralmas állapotban
w ostatnich czasach – az utolsó időben
w ostatniej chwili – az utolsó pillanatban
w ostatniej chwili dopadł do mety v. mety – az
utolsó pillanatban befutott a célba
w ostatniej instancji – végső fokon, a legfelső
fokon v. fórumon
w ostatniej sekundzie – az utolsó pillanatban
w ostatnim czasie często podróżuję – az utóbbi
időben gyakran utazom
w ostatnim okresie swego życia – élete legvégső
szakaszában
w otoczeniu czego – vmitől övezve, vmivel
körülvéve
w owym czasie [wtedy, wówczas] – akkoriban,
annak idején
w owych czasach – azokban az időkben; akkoriban
w pace – (lat.) in pace; békében
w pajęczynach – pókhálós
W. Pan, W. Pani, W. Państwo (wielmożny,
wielmożna, wielmożni) – nagyságos
7490
w pańskie ręce! – egészségére! (ivásnál)
w parę tygodni później – néhány hét múlva,
néhány héttel később
w pasy, w paski – csíkos; sávos
w październiku – októberben
w pełnej liczbie – teljes számban; testületileg
w pełnej mierze – teljes mértékben
w pełnej ilości a. liczbie – teljes számban
w pełni sił – ereje teljében
w pełnym ruchu – teljes mozgásban
w pełnym uzbrojeniu – teljes fegyverzetben
w pepitkę – pepita
w pewnej mierze – bizonyos mértékben, bizonyos
fokig; némileg, némiképp, vagy
w pewnych okolicznościach zarażać – bizonyos
feltételek mellett fertőz
w pewnych okolicznościach uaktywnić się –
bizonyos feltételek mellett aktivizálódik
w piątek – pénteken
w piątkowy dzień – pénteki napon, pénteken
w piecu buzuije się – a kályhában ropog a tűz
w pieluszce a. w pieluchach – mn. pólyás; hsz.
pólyás korában, csecsemőkorában
w pierwszej kolei – először; elsősorban
w pierwszej kolejności – elsősorban
w pierwszej linii – elsőfokú
w pierwszych rzędach – az első sorokban v.
sorban
w pierwszym kwartale – az első negyedben
w pierwszym rzędzie – az első sorban; elsősorban
w pierwszym zapędzie gniewu – első haragjában
w pięciu wypadkach – öt esetben
w piętkę gonić – ész nélkül szaladgálni
w plynie – folyadékban; folyékonyan, folyékony
alakban, folyadék alakjában
w pobliżu – közel, a közelben, közelében; vminek a
közelében v. szomszédságában
w pochodzie brały udział wszystkie organizacje
miejscowe – a felvonulásban valemennyi
helyi szervezet részt vett
w pociągu – vonaton
w pociągu zginęły mi dokumenty i pieniądze – a
vonaton eltűntek az irataim és a pénzem
w pocie czoła – arca v. arcának verejtékével v.
verítékével
w poczekalni pełno interesantów – a várószoba
megtelt ügyfelekkel
w podeszłym wieku – előrehaladott korú; éltes,
koros
w podobny sposób – hasonló módon, hasonlóan,
hasonlóképpen
w podrygach – ugrándozva, szökelve
-
Wersja 05 06.2017
w podskokach [bardzo szybko, błyskawicznie] –
ugrálva, szökellve
w podziemiu – a föld alatt; a föld gyomrában v.
méhében
w podzięce – köszönetből, hálából
w pogotowiu – készenlétben
w pojedynkę [bez udziału lub pomocy innych] –
egyedül, magányosan; mások segítsége
nélkül
w pokoju! – nyugodjék békében!
w pokoju jest dużo rzeczy…(obraz i lapma) – a
szobában sok dolog van… (kép és lámpa)
w pokoju jest jasno – a szobában világosság van
w pokoju są studenci – a szobában egyetemisták
vannak
w pokoju tym cztery kąty a piec piąty – [ebben a
szobában négy sarok van, az ötödik a
kályha] (átv.) (közm.) csak a négy üres fal;
üres a szoba; ("Cztery kąty i piec piąty")
(gyermekjáték)
w Polsce – Lengyelországban
w Polsce przy rozmowach telefonicznych na
terenie kraju należy wykręcić 0, natomiast
w przypadku rozmów zagranicznych 00 –
Lengyelországban a belföldi távhíváshoz 0-t,
a külföldi távhíváshoz 00-t kell tárcsázni
w polu zboża już dostawały – a földeken már
beérett a gabona
w połowie – félig, középen
w połowie czego – vminek a közepén v. közepében
v. derekán
w połowie drogi – feleúton, félúton
w połowie lutego – február közepén
w połowie maja – május közepén v. felében
w połowie zimy – tél derekán, télvíz idején; a tél
kellős közepén
w połowie życia – az élet útjának felén, élete
derekán
w południe [przyimek; rzeczownik, (biernik)] –
délben [elöljárószó + főnév (tárgyeset)];
délben (12:00); délidőben
w południe był war nie do wytrzymania – délben
a hőség kibírhatatlan volt
w południe jem obiad – délben megeszem az
abédet (megebédelek)
w pomoc komu przybywać – segítségére lenni
vkinek
w pomoc komu przychodzić – segítségére jönni
vkinek
w poniedziałek – hétfőn
w poniedziałki muzea są nieczynne (zamknięte) –
hétfőn a múzeumok zárva vannak
w ponurym nastroju – nyomott hangulatban
[byłem w ponurym nastroju: nyomott
hangulatban voltam; le voltam hangolva]
7491
w poprzek – széltében, keretsztben, haránt, haránt
irányban; (czego) keresztül, keresztül-kasul
(vmin)
w poprzek czego v. do czego – vminek az
irányában
w porę – jókor, időben, kellő időben, idejében,
pontosan, a legjobbkor
w porę spostrzegi – idejében vette észre
w porównaniu (z kim/czym) – összehasonlítva
(vkivel/vmivel); (vkihez/vmihez) viszonyítva,
(vkihez/vmihez) képest
w porządeczku – rendben van, rendicsek
w porządku! – rendben! rendben van!
w posagu – hozományba
w postaci – alakjában
w postaci ciągu czego – vminek folytatásában
w postawie na baczność – vigyázzállás;
vigyázállásban
w poszczególnym wypadku – különleges esetben
w poszukiwaniu czego – vminek a keresésében
w pośladek – fenékbe, popsiba
w pośladku – fenékben, popsiban
w pośpiechu – sietve, sebtében, sietségben
w potrzebie poznasz przyjaciela – (közm.) az igazi
barátot a bajban lehet megismerni
w pozycji leżącej – fektében
w pół drogi – félúton
w pół godziny to zrobię – fél óra alatt
megcsinálom (ezt)
w pół śnie – félálomban
w pół śnie majaczyły mu się różne rzeczy –
félálmában különféle dolgok forogtak az
eszében
w półkole [zob. półkolem] – félkörben
w półokrąg [łukowato, półkoliście] – félkörben
w półśnie – félálomban
w pracy jest nieznużony – a munkában
fáradhatatlan
w Pradze – Prágában
w praktyce [w rzeczywistości] – a gyakorlatban;
gyakorlatilag
w prawo – jobbra
w prawo zwrot! – wojsk jobbra át!
w prążki – csíkos
w proces zawikłać v. zaplatać kogo – perbe
keverni vkit
w proch się obracać a. obrócić – porladni; porlani
w proch się rozsypać – porrá válni
w prostej linii – egyenes vonalban
w prostej linii od kogoś – egyenes ágon vkitől
w przeciągu – belül (idő)
w przeciągu czego – vmi folyamán, alatt
-
Wersja 05 06.2017
w przeciągu dwudziestu czterech godzin –
huszonnégy óra alatt v. órán belül
w przecięciu – átlagosan
w
przeciwieństwie
–
(do
kogo/czego)
(vkivel/vmivel) ellentétben (szemben)
w przeciwieństwie do tego – ezzel ellentétben;
ezzel szemben
w przeciwnym razie – ellenkező esetben
w przeddzień, w przededniu [1. w dniu
poprzedzającym
coś;
2. w
czasie
poprzedzającym jakieś zdarzenie, jakiś
fakt, jakąś chwilę itp.] – előző nap, előző
este, előest; (czego) (vmi) előestéjén, előző
napon, előesten; az … előtti napon
w przeddzień wyjazdu – az elutazás előtti napon
w przededniu wielkich wydarzeń – a nagy
események előestéjén
w przedpokoju leży wycieraczka – a lábtörlő az
előszobában fekszik v. van
w przedziale były jeszcze dwa luźne miejsca – a
szakaszban volt még két üres v. szabad hely
w przejeździe [przejeżdżając, na krótko] –
átutazóban, átkelőben, átvonulóban
w przekonaniu – abban a hitben…
w przekonaniu, że nie jest to kryzys: abban a
hitben, hogy nem lesz krízis…
w przelocie [mimochodem, przy sposobności] –
futtában, röptében
w przenośni [przenośnie, obrazowo] – átvitt
értelemben, képes értelemben; szemléltető
módon, színesen, elevenen, képletesen
w przenośnym znaczeniu (przen.) – átvitt
értelemben (átv., á.é.)
w przeplatankę – összekeverve, összezavarva,
össze-vissza, keresztül-kasul
w przeszłym roku – tavaly
w
przeświadczeniu,
że…
abban
a
meggyőződésben, hogy…
w przód – előre
w przypadku (czego) – (vmi) esetében
w przybliżeniu [niezupełnie dokładnie, mniej
więcej, około] – hat. hozzávetőlegesen,
körülbelül; hozzávetőleg, megközelítőleg;
nagyjában; fn. megközelítőség
w przyszłości – jövőre, a jövőben, ezentúl
w przyszłości karany – büntetett előéletű
w przyszłości niekarany – büntetlen előéletű
w przystępie gniewu – hirtelen haragjában
w przyszłym miesiącu – jövő hónapban
w przyszłym roku – jövő évben, jövőre
w przyszłym roku zacznę pracować – jövőre
dolgozni kezdek
w przyszłym tygodniu – jövő héten
7492
w przyszłym tygodniu będę w Warszawie – a
jövő héten Varsóban leszek
w przyszłym wieku –a jövő században
w przytomności czyjej – vkinek a jelenlétében
w ramach (czego) – (vminek a) keretében, keretén
belül
w ramach konwencji – a szerződés keretében
w ramach zawartych umów – a megkötött
szerződések keretében v. keretein belül
w randze majora – őrnagyi rangban
w razie czego – vmi esetén; az esetben, hogy;
netalántán; abban az esetben, ha vmi történik
w razie konieczności – szükség esetén
w razie niebezpieczeństwa dla mieszkańców – a
lakosságot fenyegető veszély esetén
w razie potrzeby – szükség esetén
w razie przeszkody – nehézségek esetén, ha
akadályok merülnek fel v. támadnának
w razie śmierci – halál esetén
w recepcji – recepción
w rekordowym tempie a. czasie – rekordidő alatt
w restauracji – étteremben
w rewanżu – viszonzásul, viszonzásként
w rezultacie [w końcu, ostatecznie] – végleg,
véglegesen, (wreszcie) végül, végre; elvégre,
utóvégre; végeredményben; végképpen
w rękawiczce – kesztyűs
w ręku – kézben, kezében
w rocznicę (czego) – (vminek az) évfordulójára
w rok później – egy év múlva; egy évvel később
w roku 1906 – 1906-ban
w roku ubiegłym – tavaly
w roli głównej N. N. – főszereplő: N. N. [Piotr
Adamczyk zagra główną rolę w nowej wersji
kultowej komedii]
w rozumieniu politycznym – politikai értelemben
w różne kierunki – sokfelé; számos irányban
w różne strony – minden irányban; mindenfelé
w równej mierze – egyenlő mértékben
w różne kierunki – sokfelé
w różnych kolorach – különböző színekben
w rumel – (átv.) egészen, teljesen, kivétel nélkül
w rzeczywistości – valóban, igazán, valósággal;
valójában
-
Wersja 05 06.2017
szachownicę
–
sakktáblaszerű
v.
sakktáblaszerűen történő elhelyezés
w sali są kolorowe kwiaty i obrazy – a szobában
színes virágok és képek vannak
w salonach sprzedaży telefonów komórkowych –
a mobil üzletekben
w sam czas – idejében; éppen idejében; a maga
idejében, jókor, éppen jókor, épp a
legjobbkor, (éppen) kellő időben; idejekorán
w sam raz – jókor, legjobbkor; (éppen) jókor; épp a
legjobbkor; éppen akkor; (arg.) belevaló
w sam raz pasuje do niego – nagyon illik hozzá;
éppen rászabták
w samą porę – időben, éppen jókor, legjobbkor
w samej rzeczy – valójában, voltaképpen,
lényegében, a dolog lényegét illetően
w samo południe – éppen v. pontosan délben
w samolocie – repülőgépen
w samym a. samej sobie – önmagában
w sąsiednin sklepi – a szomszéd üzletben
w sąsiedztwie – szomszédságban; szomszédban
w sekrecie – titokban, titkon, bizalmasan
w sercu miasta – a város szívében
w sercu Warszawy – Varsó szívében, Varsó
központjában
w sierpniu – augusztusban
w sile wieku – ereje teljében; a legszebb
férfikorban, élete teljében
w skali jeden do dziesięciu tysięcy – egy a
tízezerhez méretarányban (M = 1:10 000)
w skali jeden do stu – 1:100 léptékben
w skali światowej – világviszonylatban;
világméretekben
w sklepie – boltban
w sklepie Cepelii – népművészeti boltban
w sklepie muzycznym – a hangszer- és
zeneműboltban
w sklepie obuwniczym i galanterii skórzanej – a
cipő- és bőrdíszműüzletben
w sklepie sportowym – a sportboltban
w sklepie spożywczym – élelmiszerboltban
w sklepie tekstylnym – méteráruüzletben,
textilboltban
w sklepie warzywno- owocowym – a zöldségesnél
w sklepie z artykułami gospodarstwa domowego
– vas- és edényboltban
w sklepie z artykułami papierniczymi – a papírés írószerboltban
w sklepie z galanterią damską i męską –
divatüzletben
w sklepie z konfekcją damską i męską – a női és
férfi konfekcióüzletben
w sklepie z zabawkami – a játékboltban
w
7493
w skok – ugrással, ugrásokkal; abbana pillanatban,
azonnal
w skos [przecinając jakąś powierzchnię pod
kątem ostrym]– ferdén, görbén, keresztbe,
átlósan
w skróceniu – rövidítve, kivonatosan, röviden,
rövidítésben
w skrócie – röviden
w skutek (czego) – (vmi) következtében, (vmi)
folytán
w słońcu – a napban
w słowach – szavakban; szóban
w służbie – szolgálatban
w smak mu to poszło – nem volt ínyére
w sobotę – szombaton
w sobotę będzie u mnie rodzina i muszę być w
domu – szombaton nálam lesz a család, és
otthon kell lennem
w sosie – (étel) szósszal, szószban
w sosie pomidorowym – paradicsomszószban
w sosie własnym – saját levében
w spokoju – nyugton
w sposób – módon
w sposób następujący [tak oto, tak jak
następuje;
następująco]
–
következőképpen; a következő módon
w sprawach handlowych – üzleti ügyben
w sprawie – ügyben
w sprawie … proszę zwrócić się do recepcji!– a
… ügyében legyen szíves a recepcióhoz
fordulni!
w sprawie osobistej – személyes ügyben
w stadium tworzenia – az alakulás szakaszában v.
stádiumában; alakulás v. megalakulás közben
w stanie – képes (vmire)
w stanie nienaruszonym – épen
w stanie nieprzytomnym – magánkívül
w stanie nietrzeźwym – ittas állapotban
w stanie nieuporządkowanym – rendezetlenség
w stanie niewykończonym – félkész állapotban
w stanie początkowym – kezdeti stádiumban,
eredeti állapotban
w stanie półpłynnym – félig folyékony állapotban
w stanie spoczynku – nyugalmi állapotban,
nyugalomban; mn. nyugalmazott
w starym piecu diabeł pali – [öreg kályhába ördög
fűt] vén kecske is megnyalja a sót
w sto fałd i zmaszczek wyrzeżbione czoło –
keresztül-kasul ráncos v. barázdás homlok
w stosunkowo krótkim czasie – viszonylag rövid
idő alatt
-
Wersja 05 06.2017
w stosunku (do czego) – (vmihez) viszonyítva,
(vmire) vonatkozólag v. vonatkozóan; vmivel
arányban, vmihez viszonyítva
w stosunku (do kogo/czego) – (vkivel/vmivel)
szemben; viszonyítva (vkihez/vmihez)
w stosunku do mnie – irántam, velem szemben,
hozzám, velem kapcsolatban
w stosunku do siebie – egymáshoz való
viszonyban, maga iránt, önmagát illetően,
ami őt illeti
w streszczeniu sprzedstawiało się to tak: … röviden összefoglalva, körülbelül ez derült
ki….
w stronę – felé, oldalra
w stronę czego – vminek az irányában, vmi felé
w stronę do domu – hazafelé
w stu procentach – száz százalékig; száz
százalékban
w styczniu – januárban
w stylu telegraficznym – távirati stílusban
w swoim czasie – kellő időben, idején; a maga
idejében, a kellő időben
w swoim domu – otthonában, saját lakásában
w swoim ostatnim liście piszesz, że... – legutóbbi
leveledben írod, hogy….
w swoim rodzaju – a maga nemében
w szczególności [szczególnie, zwłaszcza] –
különösen, különösképpen; kiváltképpen
w szczęściu i nieszczęściu – jóban-rosszban
w szeregu – sorban
w szeregu zbiórka! – (wojsk) sorakozz!
w szerszym pojęciu – tágabb értelemben
w szkocką – skótkockás
w szkole – iskolában
w szkolnym wieku – iskoláskorú
w ścisłym gronie – zártkörű
w ścisłym znaczeniu – szűkebb értelemben
w ścisłym tego słowa znaczeniu a. w ścisłym
znaczeniu tego słowa – a szó szoros
értelmében
w ślad – nyomán, nyomdokain, szerint
w śmiech co obracać – nevetségbe fullasztani vmit
w średnim wieku – középkorú
w średnio nagrzanym piekarniku – mérsékelt,
egyenletes tűzön
w środę – szerdán
w środku – középen, benn, belül, odabenn; vminek
a közepében, vmin belül
w świątek i piątek – mindig; minden áldott nap
w świetle czego – vminek fényében
w święta – ünnepekkor, az ünnepek idején v. alatt
w tajemnicy – titokban
7494
w tajemnicy przed innymi – mások elől rejtve;
titokban
w taką piękną pogodę lubię spacerować – ilyen
szép időben szeretek sétálni
w taką pogodę – ebben az időben, ilyen időben
w taki sposób – ily v. oly módon, így v. úgy;
ilyenformán, ilyen módon
w takich okolicznościach – ilyen körülmények
között
w takich razach – olyankor
w takich a. podobnych wypadkach – ilyen
esetekben
w takim razie – ebben az esetben; eszerint,
olyankor; így hát, tehát
w takiż sposób – ugyanazon v. ugyanilyen módon
w takt melodii – a zene ütemére
w takt muzyki – zene ütemére
w tamtą stronę – afelé
w tamtym kierunku – afelé
w te pędy – egyszerre, hirtelen, nekiiramodva
w teatrze było przepełnienie – a színházban telt
ház volt; a színház tömve volt
w teatrze były pustki – a színház tátongott az
ürességtől
w tego, w ten – abba
w ten sposób – így, ilyenképpen; ilyen módon; úgy
w tej chwili – ebben a pillanatban, jelenleg;
azonnal, rögtön, tüstént, mindjárt; most;
ebben a percben
w tej chwili nie ma – most éppen nincs
w tej książce jest mnóstwo odesłań – ebben a
könyvben rengeteg utalás van
w tej materii – ebben a tárgyban
w tej minucie – ebben a percben
w tej restauracji bardzo dobrze gotują – ebben a
vendéglőben nagyon jól főznek
w tej restauracji jest kiepska obsługa – ebben a
vendéglőben pocsék a kiszolgálás
w tej samej obsadzie – ugyanabban az
összetételben
w tej sprawie jest jakieś niepowszednie
diabelstwo – ebben az ügyben v. dologban
van vmi rendkívüli v. furcsa, érthetetlen
w tej sprawie nie ustąpię – ebből nem engedek
w tej sprawie odesłał mnie do swojej matki –
ebben az ügyben az anyjához küldött v.
utasított engem
w ten deseń! – így valahogy!, ebben a zsánerben!
w ten sposób – ily módon; így
w teorii – elméletben
w terenie – vidéken
w terminach zgodnych z planem – a tervnek
megfelelő határidő alatt v. határidőn belül
-
Wersja 05 06.2017
w tę sprawę musi wkroczyć prokurator – ebbe az
ügybe bele kell avatkozni az ügyésznek
w tę stronę – erre
w tłoku zatratowano dziecko – a tolongásban
agyontaposták a gyermeket
w tłumie dojrzął znajomego – a tömegben
megpillantotta ismerősét
w tłumie zakotłowało się po raz kolejny – a
tömeg több sorban gomolygott
w to – ebbe
w to mi graj! – helyes!, úgy van!, ez már döfi v.
beszéd!
w toku (czego) – (vminek) folyamán
w toku rozmowy – a beszélgetés folyamán; a
beszélgetés során
w trakcie (czego) – (vmi) folyamán, (vmi) során
w trakcie obiadu – ebéd közben
w trakcie prac – a munkák során
w trakcie rozmowy – beszédközben, a beszéd
során v. folyamán
w trakcie rozwodu – válófélben
w trymiga, w try miga [wym. w trymiga] [pot.
natychmiast, błyskawicznie] – azonnal,
rögtön, nyomban, tüstént; villámgyorsan
w trzech słowach – három szóban
w trzeciej klasie tłoczno, pierwsza świeci
pustkami – a harmadik osztály zsúfolt, az
első üres
w trzecim roku życia – hároméves korában
w trzecim wieku przed naszą erą – az időszámítás
előtti 3. században
w trzecim wieku przed naszą erą – az időszámítás
szerinti 3. században
w tych dniach – napokban; minap; mostanában
w tych okolicznościach – ilyen körülmények
között
w tych rysunkach jest duże humoru – ezekben a
rajzokban sok humor van
w tych zaciętych polemikach wyżywał się w pełni
– ezekben az elkeseredett vitákban egészen
v. teljesen kiélte magát
w tygodniu – hétközben
w tyle – hátul; leghátul
w tył – hátra, visszafelé, hátrafelé
w tył zwrot – hátratekintve
w tył zwrot! – hátra arc!
w tył zwrot! (w seksie) – hátra arc (szexhelyzet)
[Ennél a póznál a nő háttal ül fekvő partnere
ölébe. Előre nyújthatja a lábait, vagy a férfi
mellé térdel, és a kedvese térdeibe
„kapaszkodva” emelkedik és ül vissza. Ez a
helyzet egészen különleges szögbe helyezi a
péniszt, ami a nő számára különlegesen
izgatóan hat.]
7495
w tym – abban, ebben, ennyiben
w tym biegu odstał od nich – ebben a futamban
messze lemaradt tőlünk
w tym celu – evégett; ebből a célból
w tym coś jest – van benne valami
w tym czasie – azalatt, ezalatt (idő); ekkor,
ilyenkor, időközben
w tym czasie proszę przejrzeć gazety – nézze át
addig az újságokat!; ezalatt nézzá át az
újságokat!
w tym domu straszy – ebben a házban kísértet van
v. jár
w tym domu urodził się (żył, zmarł) … jeden z
wielkich pisarzy polskich – ebben a házban
született (él, halt meg) … az egyik nagy
lengyel író
w tym domu wszystko jak w zegarku – ebben a
házban minden úgy jár, mint az óraszerkezet
w tym dziele są braki – ebben a műben hiányok
vannak, ez a mű hiányos
w tym explicite to też mieści się; w tym explicite
to też jest zawarte – ebben explicite az is
benne van
w tym jest sporo niedokładności – sok hiba van
ebben; ebben sok a a pontatlanság
w tym kapeluszu jest mu/jej bardzo do trawzy –
jól áll az arcához ez a kalap
w tym kierunku – erre
w tym kolorze jest mu/jej bardzo dobrze – jól áll
neki ez a szín
w tym kolorze jest panu (pani) bardzo do twarzy
– ez a szín nagyon jól áll önnek
w tym kolorze jest panu (pani) bardzo dobrze –
ez a szín nagyon jól áll önnek
w tym leży przyczna – ebben rejlik az oka vminek
w tym małym pokoiku pracuję wieczorami –
ebben a kis szobában szoktam esténként
dolgozni
w tym miejscu zatonął niejeden człowiek – ezen a
helyen nem egy ember fulladt már a vízbe
w tym miesiącu – ebben a hónapban
w tym momencie – ekkor
w tym musi coś być – ebben lennie kell vminek
w tym nie ustąpię – ebből nem engedek
w tym pensjonacie jest dobry stół – ebben a
penzióban jó az ellátás v. a konyha v. jól
főznek
w tym roku – ebben az évben; idén, ez évben
w tym roku planuję wyjazd do Europy
Zachodniej – az idén Nyugat-Európába
készülök
w tym samym czasie – ugyanakkor, ugyanebben az
időben
w tym samym dziele – idézett helyen (i. h.)
-
Wersja 05 06.2017
w tym samym miejscu – ugyanitt
w tym samym składzie – ugyanabban az
összetételben
w tym sensie – ebben az értelemben
w tym sęk! – itt van a kutya elásva!; itt a bökkenő
v. bibi!
w tym stadium – ebben a stádiumban v.
szakaszban
w tym tkwi jakiś podstęp – ebben van vmi csel v.
ravaszság v. fortély
w tym tygodniu – ezen v. e a héten
w tym tygodniu grają kilka dobrych sztuk,
głównie klasyków – ezen a héten játszanak
néhány jó darabot, főleg klasszikusokat
w tym tygodniu jestem w domu – ezen a héten
itthon vagyok
w tym ubraniu jest mu/jej bardzo dobrze – jól áll
neki ez a ruha
w tym utworze jest duża doza dowcipu – ebban a
műben jó adag szellemesség van
w tym wieku już nie wypada – ebben a korban
már nem illik
w tym względzie – ebben az esetben
w tym zakresie – e téren
w tym zwrot! – hátra arc!
w tysiącleciu – évezredben
w twardej oprawie – keménykötésű (könyv)
w ubiegłym miesiącu – a múlt hónapban
w ubiegłym roku – múlt évben, tavaly
w ubiegłym roku byłem (byłam) na wczasach
nad Balatonem – tavaly a Balatonnál
nyaraltam
w ubiegłym roku mieliśmy karnet – tavaly
bérletünk volt
w ubiegłym tygodniu też nie pracowałem
(pracowałam) – a múlt héten sem
dolgoztam
w ubiegłym wieku – a múlt században
w ubraniu – ruhában; ruhástul
w ulewny deszcz – zuhogó esőben
w urządzeniu jej mieszkania jest wiele fantazji –
lakásának berendezésében sok az eredeti
elgondolás
w usta – szájon
w ustawowym terminie – törvényes határidőn
belül
w Warszawie – Varsóban
w warszawskim Muzeum Narodowym ten dział
jest bardzo bogaty – a varsói Nemzeti
Múzeumnak ez a része nagyon gazdag
w wiadomej sprawie – közismert v. ismeretes
ügyben
w widocznym miejscu – jól látható helyen
w wielkiej mierze – nagy mértékben
7496
w wieku – évszázadban
w wieku szkolnym – iskolás korú
w wieku trzech lat – hároméves korában
w wielu miejscach – sokfelé
w większości wypadków – az esetek többségében;
jobbára
w wigilię – karácsonyeste, karácsony vigiliáján
w wigilię wyjazdu – az elutazás előestéjén
w właściwym czasie – megfelelő időben, jókor
w wolnych chwilach – szabad időben; szabad
idejében, a szabad pillanatokban
w wolnych godzinach – üres óráiban v. órákban
w wydaniu autora – a szerző kiadásában
w wydaniu broszurowym – fűzve
w wyjątkach – kivonatosan
w wyniku (czego) – (vmi) következtében,
eredményeképpen
w wyniku podziału księstwa – a hercegség
felosztása következtében
w wypadku – abban az esetben
w wypadku, gdy … – abban az esetben, ha…
w wypadku obrony własnej z konieczności –
jogos önvédelem esetén
w wykonaniu – (vkinek az) előadásában
w wysokim stopniu – nagymértékben
w zagłębieniu zebrała się woda – a mélyedésben
összegyűlt a víz
w zakresie prawa – a törvény v. jog alapján
w załączeniu – csatolva; mellékelten, csatoltan,
mellékelve
w zamian [dając lub otrzymując jakąś rzecz za
inną] – cserébe; (czego) vmi helyett,
(valami) fejében; vmi helyébe v. helyében;
ellenszolgáltatásképpen
w zamian za… – vmi helyett, vmiért cserébe
w zamian za to – ezért cserében, ennek fejében
w zanardze co włożyć – kebelébe tesz v. rejt vmit
w zapale (czego) – (vminek) a hevében:
w zapieczętowanej kopercie – lepecsételt
borítékban
w zaraniu – hajnalban, virradatkor
w zaraniu życia – élete hajnalán
w zarysie – vázlatosan
w zasadzie – alapjában véve, lényegében, elvileg
w zasadzie masz słusność – elvilag valóban igazad
van; elviekben igazad van
w zasadzie zgadzam się na to – elvileg v. elvben
beleegyezem
w zasięgu strzału – lőtávolságon belül
w zastępstwie (wz.) – helyett (h.)
w zastoju handlowym – kereskedelmi pangás v.
depresszió idején
-
Wersja 05 06.2017
w zdrowym ciele zdrowy duch – ép testben ép
lélek
w zdumienie kogo wyprawić – csodálkozásba
ejteni vkit
w zgodzie z czymś – vmivel egyetértésben; vminek
megfelelő
w złą porę a. w złej chwili – rosszkor
w złę godzinę – rosszkor
w załączeniu posyłam… – mellékelten küldök...
w zawieszaniu – függőben
w zawody – (dawno) gyorsan, teljes erejéből,
ügetve
w zeszłą sobotę telefonowałem (telefonowałam)
w sprawie pokoju – a múlt szombaton
telefonáltam a szoba miatt
w zeszłym miesiącu – múlt hónapban
w zeszłym roku – múlt évben, tavaly
w zeszłym tygodniu – múlt héten
w zimie – télen
w złym usposobienie [bez humoru] – kedélytelen
w zmniejszeniu – kicsinyített
w znaczeniu przenośnym – átvitt értelemben
w znacznej mierze – jelentős mértékben;
jelentősen
w znaku (czego) – (vminek a) jegyében
w zupełności – teljes épségben
w związku z czymś – vmivel kapcsolatban; vminek
a kapcsán
w związku z tym – ezzel kapcsolatban; ebbena
vonatkozásban
w związku z Twoją prośba... – kéréseddel
kapcsolatban...
w zwolnionym tempie – lassított ütemben
w zwykły sposób – szokásos módon
w zysku – nyereségként
w żaden sposób – sehogy, sehogyan; semmiképp,
semmiképpen, semmi módon, semmi estre
sem, semmi szín alatt, sehogyse
w żadnym bądź razie – semmi esetre sem
w żadnym razie – semmi esetre; semmi estre sem
w żadnym kierunku – semerre
w żadnym wypadku – semmi esetre sem,
semmiképpen, semmi esetre; semmi
körülmények között (sem)
w żadnym wypadku bym tego nie zrobił
(zrobiła) – ezt semmi esetre sem tenném!
w żniwa – aratáskor
w[1. przedrostek
tworzący
czasowniki
pochodne, oznaczający wprowadzenie,
włożenie, wniknięcie do wnętrza czegoś,
np. wbić, wcisnąć, otoczenie, otulenie,
czymś jakiegoś przedmiotu (zwykle: części
ciała) tak, aby znalazł się on wewnątrz
czegoś, np. włożyć (rękawiczki), wciągnąć
7497
(spodnie), ruch z dołu ku górze, np. wbiec
(na piętro), wdrapać się (na drzewo),
włączenie w całość, w zakres czegoś, np.
wliczyć, wpisać, uintensywnienie jakiejś
czynności (zwykle z zaimkiem się), np.
wczytać się, wsłuchać się (w coś); 2. część
składowa niektórych wyrazów złożonych o
pisowni łącznej, np. wbrew, wówczas,
wniebogłosy] – (lat.) prefixum; (nyelvt.)
(przedrostek) előtag, előrag; igekötő
W3, WWW [skrót od: World Wide Web] – W3,
WWW World Wide Web (világméretű háló)
W3 Consortium; World Wide Web Consortium,
w skrócie W3C [to organizacja, która
zajmuje się ustanawianiem standardów
pisania i przesyłu stron WWW. Została
założona 1 października 1994 roku przez
Tima Berners-Lee, twórcę WWW oraz
autora
pierwszej
przeglądarki
internetowej i serwera WWW. W3C jest
obecnie
zrzeszeniem
ponad
400
organizacji, firm, agencji rządowych i
uczelni z całego świata. Publikowane
przez W3C rekomendacje nie mają mocy
prawnej, nakazującej ich użycie.] – W3
Consortium, World Wide Web Consortium;
W3C World Wide Web Consortium; (WWWConsortium) - W3C szabványosító iroda [1.
Olyan
szervezet,
amely
a
HTML
szabványosítására
és
fejlesztésének
koordinálására jött létre. A szervezetnek több
cég is tagja, elnöke pedig Tim Berners-Lee,
az az angol úriember, akinek a fejéből a
CERN-nél (európai nukleáris kutatóintézet,
Svájc) töltött évei alatt pattant ki a World
Wide Web -- és annak az alapját képező
dokumentum leíró nyelv, a HTML -- ötlete.
Ha a szervezet tevékenységéről többet
szeretne megtudni, akkor látogasson el a
honlapjára. 2. a WWW-vel kapcsolatos
fejlesztések koordinálását, az új protokollok
és jelölő nyelvek (HTML, XML stb.)
szabványosítását végző szervezet; 3. egy
konzorcium,
mely
nyílt
szoftver
szabványokat – „ajánlásokat”, ahogy ők
hívják – alkot a világhálóra (World Wide
Web). A konzorciumot Tim Berners-Lee
vezeti, az URL (Uniform Resource Locator,
univerzális erőforrás azonosító), a HTTP
(HyperText Transfer Protocol) és a HTML
(HyperText Markup Language, hipertext
leíró nyelv) eredeti megalkotója. Ezek a
technológiák alkotják még ma is a Web
alapjait. 4. világiroda a cégérdekektől
független Web- szabványok (új protokollok,
html-címkék, stb.) létrehozására; tagja az
ISOC-nak; a rohamosan szaporodó, a W3Chonlapon tárgyalt javaslatok előrevetítik
fejlődés lehetséges irányait]
-
Wersja 05 06.2017
wab
[wabienie zwierzyny łownej podczas
polowania przez naśladowanie głosów
zwierząt lub przez wystawienie żywego
albo wypchanego ptaka] – (vad) csalsíp
wabacz
układu
przesuwania
taśmy
magnetofonowej – szalagtovábbító egység
WABI (Windows ABI – Windows Application
Binary Interface) [oprogramowanie firmy
Sun Microsystems, które umożliwia
emulację systemów Microsoft Windows;
tłumaczy ono wywołania
aplikacji
Windows na wywołania X Window
System.] – WABI (Windows Application
Binary Interface) [UNIX operációs rendszer
alatt Windows alkalmazói programot futtató
program (DOS és Windows nélkül).]
wabiąco – csábítóan, ingerlően
wabiący, -a, -e [atrakcyjny, kuszący] –
(atrakcyjny) attraktív, látványos, vonzó,
mutatós, érdekes; (kuszący) kísértő, csábító
wabić [1. działać przyciągająco; 2. przynęcać
zwierzęta; 3. o zwierzętach: przyzywać
drugie
zwierzę,
wydając
charakterystyczny głos lub wydzielając
charakterystyczny zapach; 4. nazywać
zwierzę nadanym mu imieniem; też:
przywoływać zwierzę jego imieniem] –
csalogatni (állatot), hívogatni; kicsalni; (átv.)
vonzani, csábítani, csalogatni; édesgetni
wabić ptaki udając ich głos – hangukat utánozva
csalogatni a madarakat; a madarak hangját
utánozva csalogatni őket
wabić psa kawałkiem kiełbasy – egy darab
kolbásszal csalogatja a kutyát
wabiła go zalotnym spojrzeniem – csábos
tekintettel csalogatta őt
wabić się [1. o zwierzętach: przywoływać się
wzajemnie; 2. o oswojonym zwierzęciu:
nazywać się] – csábíttatja v. tőrbe csalatja
magát; nevezik, hívják
wabiec – uhu (csalimadár)
wabienie – csábítás, csalogatás, csáb, hitegetés
wabik [1. przyrząd do wabienia zwierzyny; 2. to,
co nadaje atrakcyjności seksualnej; 3. to,
co wabi, budzi zainteresowanie] – csalétek;
(wdzięk) csáb, csábítás, csalétek, báj, bűbáj
wacan – (dawno) kend (megvetően v.
vállveregetve)
Wacek – Wacław kics.
wacek [w dawnej polszczyźnie woreczek
kieszonkowy na pieniądze, skórzany lub
płócienny, inaczej burska, kaletka.
Wackarzem zwano rzemieślnika, który
takowe wyrabiał.] – (dawno) (torba) táska,
oldalzsák, szeredás; pénztárca
7498
wachlarz [1. płaski, lekki przedmiot, rozkładany
półkoliście w ręku, używany do chłodzenia
się przez powodowanie ruchu powietrza;
2. o czymś rozchodzącym się promieniście
z jednego miejsca lub ułożonym
półkoliście; 3. rozpiętość, różnorodność;
4. plisowany pas materiału, wstawiany do
spódnicy, rozszerzający się ku dołowi;
5. symbol władzy w formie pęku dużych
piór osadzonych na długim trzonku;
6. ogon głuszca] – legyező; (átv.)
legyezőalakú tárgy; kör, tér, terület, skála,
kiterjedés
wachlarz asortymentu – a választékok széles
skálája
wachlarz grecki [popularny ok. IV wieku p.n.e.,
wytwarzano go z liścia palmowego, albo
malowanych deseczek, w użyciu były
również wachlarze wyplatane z włókien
papirusów. Miał kształt serca. Dla
ochrony przed urokami nalepiano na
wachlarze pawie pióra. W Grecji
nazywany ripis bądź ripidion.] – (gör.)
ripidium; szív alakú görög legyező [1. ősi
időtől fogva a művelt és a műveletlen
népeknél egyaránt elterjedt eszköz, mely
hűsítés vagy tűz élesztése céljából
légramlatot
idézünk
elő,
rovarokat,
különösen legyeket kergetünk, végül a nap
sugarai
ellen
védekezünk.
Legkezdetlegesebb alakja a tollból, szőrből,
vagy növényi rostokból, s e félékből
összekötözött és nyélhez erősített pemet,
mely bozontos állati farkhoz hasonlít.
Egyiptomi és persa festményeken olyanok is
fordulnak elő, melyek lekunkorodó végü egy
szál hosszu tollból állanak és melyek csakis a
rovarok elleni védekezésre szolgáltak. A
középkorban flabellum v. ripidion nevezetü
legyezővel űzték el a legyeket az Úr asztalán
levő kenyérről és borról. További
kezdetleges alak a levél, mely p. a
pálmalevél össze nem hajtható lapjából és
annak szárából áll. A levélnek lapját szalma,
kelme, v. papir helyettesítheti. Az ókori
népeknél, s egyiptomiaknál a lotosz
leveléből, nemkülönben virágából és a pálma
leveléből készített legyező általános volt. A
görög és római nők részint ilyen, részint
tollakból készült L.-t használtak. A khinaiak
és a japániak régi időtől fogva festett
papirból készítik levélalaku legyezőiket, a
papirt gyakran bambusznádból való bordákra
feszítik. A kerékalaku legyező körben
kifeszített selyemből vagy pergamentből,
vagy pedig sugarakként elrendezett tollakból,
s eféléből való. Ilyen a görögkeleti
egyházban a szeráf fejéből kinövő hat szárny
(hexapterigenes). 2. középkorban flabellum
-
Wersja 05 06.2017
vagy ripidion nevezetű legyezővel űzték el a
legyeket az Úr asztalán levő kenyérről és
borról. További kezdetleges alak a levél,
mely pl. a pálmalevél össze nem hajtható
lapjából és annak szárából áll. A levélnek
lapját
szalma,
kelme,
vagy
papír
helyettesítheti. Az ókori népeknél, s
egyiptomiaknál
a
lotosz
leveléből,
nemkülönben virágából és a pálma leveléből
készített legyező általános volt. A görög és
római nők részint ilyen, részint tollakból
készült legyezőt használtak.]
Ripidium
wachlarz rzymski [noszący łacińską nazwę
flabellum. Miał on kształt prostokątnej
sztywnej chorągiewki osadzonej na rączce
do trzymania, która była zarazem osią
obrotu wachlarza. Stosowany w Rzymie w
IV wieku. Bardzo podobne wachlarze
używane były w XVI – wiecznych
Włoszech.] – (lat.) fabellum; római legyező
Fabellum
7499
wachlarze składane [znane w Europie od XVI
wieku,
miały
formę
półkolistą.
Wytwarzano je z rożnych materiałów np.
piór strusich (XVIII wiek), mogły być
wykonane z perłowca zdobionego ażurem
i złotem albo na stelażach z pokryciem
papierowym lub skórkowym (z tzw.
skórki łabędziej). Malowane, czasem
przez popularnych w danym okresie
mistrzów pędzla. Wachlarze wróciły do
łask w XIX wieku, wtedy w ich
papierowych pokryciach zastosowano
litografię.] – öccscsukható legyezők
[Minthogy a kelmét, hogy kerek alakot
öltsön, hajtékokba kellett szedni, a
kerekalakuból keletkezett az összehajtható
legyező Theodolinda longobard királynénak
(Kr. u. VI. sz.) összehajtható legyezője volt.
A középkorban leginkább tollakból készített,
levélalaku, össze nem hajtható legyező
dívott. Az összehajtható legyező Európában
a XVI. sz.-ban kínai hatás alatt vált
általánosabbá; keskeny és vékony küllőik
elefántcsontból, teknősbékából, szaruból
vagy fából van.]
wachlarz towarów importowanych – a behozott
árufajták választéka
wachlarzowato – legyezősen, legyező alakúan
wachlarzowaty,
-a,
-e
[przypominający
kształtem wachlarz lub rozkładający się
jak wachlarz]; wachlarzykowaty –
legyezős, legyező alakú
wachlarzyk1– legyezőcske, kicsi legyező
wachlarzyk2 [1. rodzaj kwiatostanu z grupy
wierzchotek jednoramiennych. Ma kwiat
na szczycie pędu; 2. bot. typ kwiatostanu
wierzchotkowego; pędy kwiatowe boczne
wyrastają w jednej płaszczyźnie, lecz na
przemian; np. u kosaćca] – legyező
virágzat, legyező alakú virágzat
Wachlarzyk,
dwurzędka
(Distichium
capillaceum)
[typ
kwiatostanu
wierzchotkowego, w którym odgałęzienia
I, II i dalszych rzędów wyrastają w jednej
płaszczyźnie, lecz układają się na
przemian w dwie strony. Wachlarzyk
charakterystyczny jest dla kosaćców
(Iris).] – (növ.) Distichium capillaceum
-
Wersja 05 06.2017
Rend: Dicranales
Család:
Ditrichaceae
Nemzetség:
Distichium
Faj:
Distichium capillaceum
Wachlarzyk
wachlować [1. poruszać miarowo wachlarzem
lub innym przedmiotem, wywołując ruch
powietrza; 2. poruszać czymś] – legyezni;
(átv.) legyezni, lengetni, lebegtetni, mozgatni
wachlować się [wachlować samego siebie] –
legyezi v. legyezgeti magát
wachlować się chusteczka – zsebkendővel legyezi
magát
wachmistrz [stopień podoficerski w kawalerii;
też: podoficer mający ten stopień] –
strázsamester
wachta [służba na statku pełniona w określonym
czasie przez część załogi; też: część załogi,
która pełni tę służbę] – (haj.) őrség,
őrszolgálat, ügyelet
wachter [wächter; bakter] – (ném.: wächter)
bakter; vasúti pályaőr (dróżnik), váltóőr
(dróżnik zwrotniczy); éjjeli őr (stróż nocny),
csősz
wachtyrz [stróż] [Teatr Śląski im Stanisława
Wyspiańskiego w Katowicach] – őr
waciak [pot. watowana kurtka robocza] –
vatelinnal bélelt munkásöltöny, pufajka
wacik [kulisty kawałek waty] – gyapot-, vatta
dugasz, tampon
waciki kosmetyczne – vattapamacs
Wacław [1. Słowiańskie imię Wacław najbardziej
popularne jest w Czechach, gdyż nosili je
pierwsi czescy królowie. Czysto polska
odmiana tego imienia to "Więcesław"; 2.
imię męskie pochodzenia słowiańskiego.
Wacław jest osobą dużo myślącą. W jego
przypadku, dużo nie znaczy skutecznie] –
Václáv (híresebb); Vencel [szláv – német
eredetű
férfinév,
jelentése:
koszorú,
dicsőség]
Wacława – Vacláva (híresebb)
Wacek, Wacuś – a Wacław beceneve
waćpan [daw. waszmość pan] – (dawno) kegyed,
kegyelmed, ön, maga (férfire)
7500
waćpani [daw. waszmość pani] – (dawno) kegyed,
kegyelmed, ön, maga (nőre)
waćpanna [daw. waszmość panna] – (dawno)
kegyed, kegyelmed, ön, maga (lányra)
wada [1. ujemna cecha charakteru; 2. brak,
uszkodzenie obniżające wartość jakiegoś
przedmiotu, systemu; 3. niedorozwój lub
nieprawidłowa budowa jakiegoś narządu
żywego
organizmu]
–
baj,
hiba,
fogyatékosság, tökéletlenség, gyalóság,
negatívum; hátrány; (orv.) hiba, vitium, baj
wada dopuszczalna – megengedett hiba
wada jakościowa – minőségi hiba
wada konstrukcyjna – konstrukciós hiba
wada mowy – beszédhiba
wada organiczna – szervi baj v. hiba
wada organiczna serca – szervi szívbaj
wada produkcyjna – gyártási hiba
wada przyrodzona – eredendő hiba
wada serca – szívbaj
wada słuchu – hallászavar
wada ukryta – rejtett hiba
wada ustrojowa – szervi fogyatékossá v. hiba
wada w mowie – nyelvhiba
wada w odlewie – öntési hiba
wada wrodzona – születési hiba
wada wymowy – beszédhiba
wada zasadnicza – alapvető fogyatékosság v. hiba
wadi [arab., suche łożyska rzek na pustyniach
płd.-zach.
Azji
i
płn.
Afryki,
wypełniające się wodą tylko w porze
deszczowej] – (arab) vádi; (földr.)
sivatagi víznyelő; folyómeder, amelyben
csak a nagy esőzések idején van víz
wadialna kara [prawn. przepadek wadium] –
elveszett bánatpénz
wadium [śrdw.łac. vadium 'zastaw'; 1. kwota
składana do rąk osoby rozpisującej
przetarg lub wpłacana do depozytu
sądowego jako gwarancja, że oferent nie
zmieni ani nie wycofa złożonej oferty; 2.
kaucja, zastaw, suma składana jako
zabezpieczenie dotrzymania warunków
umowy, przetargu, licytacji itp. 3. (u
Zygmunta Glogera) W prawach polskich
vadium znaczyło karę umowną za
niedopełnienie obowiązków umownych,
oznaczało także zagrożenie karą za
przekroczenie zakazu lub na wypadek
uczynienia jakowego gwałtu w t. zw.
przechwałkach i odpowiedziach. W
procesie znaczyło sumę wziętą od strony
dla zmuszenia jej uczynienia zadość
wyrokowi sądowemu. W końcu znaczyło
umowę losową, a wtedy bywały vadia
-
Wersja 05 06.2017
duplicata, triplicata i t. p. W statucie
Litewskim vadium nazywa się słusznie po
polsku zaręka a niekiedy zakład. Pismo,
przez które taka zaręka była założona,
nazywało się „listem zaręcznym”. (Ob. w
rozd. I art. 25 i 26, w roz. III art. 31 i w
roz. IV art. 74).] – (lat.) vadium; bánatpénz;
óvadék, kezesség, zálog, kaució
wadliwie – hibásan, helytelenül
wadliwie utworzony wyraz – hibásan képzett
kifejezés
wadliwość – hiányosság, hiba, tökéletlenség, baj
wadliwy, -a, -e [mający wady, wykazujący braki]
– hibás, tökéletlen, fogyatékos; hátrányos
wadliwa organizacja – tökéletlen szervezet
wadliwa wymowa – hibás ejtés v. kiejtés v. beszéd
wadliwa wymowa – hibás kiejtés
Wadowita [(u Zygmunta Glogera) Przysłowiu
polskiemu: „Dziękuję ci, aksamicie,
kłaniają się Wadowicie” dał początek
Marcin Wadowita (ur. 1567 r., zm. 1641
r.), który acz z ludu pochodził, pracą i
nauką dosięgnął wysokich godności, był
także rektorem akademii krakowskiej. —
Marcin Wadowita, Wadovius, przydomek
Campius (ur. 1567 w Wadowicach, zm. 27
stycznia 1641) – polski teolog, pisarz
religijny, profesor, wicekanclerz i dziekan
Wydziału Teologii Akademii Krakowskiej
(Uniwersytetu Jagiellońskiego). — On to,
gdy po raz pierwszy wdział na siebie togę
z aksamitem, a ci, co go pierwej
lekceważyli z powodu nizkiego urodzenia,
teraz pokłon oddać musieli, ująwszy w
rękę koniec owej szaty dygnitarskiej, miał
powiedzieć: „Dziękuję ci, aksamicie...”, co
powtarzane z ust do ust, stało się
przysłowiem.] – Marcin Wadowita (1567 –
1641) a krakkói egyetem rektora nevéből
származó szólás (köszöntés)
wady i zalety – hibák és erények; előnyök és
hátrányok
wady konstrukcyjne – szerkesztési v. szerkezeti
hibák
wady ludzkie – emberi gyalóságok v. hibák
wady stylu – stílushibák
wady wrodzone [odstępstwa od normy budowy
anatomicznej. Dzielone są zwykle na wady
duże, powodujące poważne następstwa dla
zdrowia i niekiedy uniemożliwiające
przeżycie urodzonego z wadą dziecka, i
wady małe (małe anomalie), mające
głównie
znaczenie
kosmetyczne.
Określane są one często jako cechy
dysmorficzne (dysmorfie)] – születési hibák
v. rendellenességek
7501
wadzić (wadzę, wadzi) [1. daw. przeszkadzać,
zawadzać; 2. daw. doprowadzać do kłótni]
– zavarni; (táj.) felbujtani, felizgatni; útban
állni, ártani
wadzić się [daw. kłócić się] – veszekedni
(veszekszik),
marakodni,
perlekedni,
civakodni, feleselni, vitatkozni, ellenkezni;
felizgatja magát
wafel [1. ciasto w postaci cienkiego, łamliwego
płata, rożka, rurki itp. służące jako
foremka do lodów lub kremu; 2. ciastko
zrobione z kilku warstw takiego ciasta
przekładanego masą o różnych smakach],
wafelek – ostya, ostyaszelet, ostyalap;
nápolyi
waflowy, -a, -e – ostya, nápolyi
Wag (słow. Váh, węg. Vág, niem. Waag) [rzeka w
zachodniej Słowacji, w dorzeczu Dunaju.
Długość - 403 km, powierzchnia zlewni 10.640 km², średni roczny przepływ u
ujścia - 196 m³/s. Do dorzecza Wagu
należy także polska część Orawy.] – Vág
(szlovákul Váh, németül Waag) [Szlovákia
leghosszabb folyója (403 km, teljes hossza
460 km), a Duna baloldali mellékfolyója]
Waga [jeden ze znaków zodiaku; też: osoba
urodzona
pod
tym
znakiem]
–
(gwiazdozbiór) (csill.) Mérleg (zodiákus
csillagkép)
waga [1. przyrząd do pomiaru ciężaru ciał; też:
ważenie takim przyrządem; 2. ciężar
czegoś, mierzony takim przyrządem; 3. w
boksie, zapasach itp.: ciężar ciała
zawodnika
kwalifikujący
go
do
odpowiedniej kategorii; też: oparta na tej
zasadzie
kategoria
zawodników;
4. ćwiczenie gimnastyczne polegające na
przyjęciu pozycji statycznej z jedną ręką
lub nogą opartymi o podłoże; 5. ważność,
znaczenie czegoś; 6. stary Abraham
odważył srebro Efronowi, gdy płacił za
pieczarę, kupioną na grób dla Sary. W
najdawniejszych czasach ostrzegano już
przed oszukaństwem w odważaniu. Waga
służy w Piśmie Świętym jako symbol
osądzania człowieka. Jest symbolem
niedostatku i głodu. W Apokalipsie czarny
(wrony) koń (którym jest szatan, ten sam
koń, który w wersecie ukazywał się jako
biały, rydzy, koloru ognia) będzie miał
wagę w ręce, co oznacza, że będzie morzył
ludzkość głodem (będzie odważał żywność,
której będzie za mało).] – (ciężar) súly,
(znaczenie) súly, fontosság, jelentőség,
komolyság; súlyosság; (przyrząd) mérleg,
súly (súlyméréshez); súlycsoport; (ciała)
testsúly; (sp) mérlegállás, mérleg
-
Wersja 05 06.2017
analityczna [bardzo dokładna waga
używana w laboratoriach] – analitikus
mérleg
waga
aptekarska
–
patikusmérleg,
gyógyszerészmérleg
waga brutto [waga towaru wraz z opakowaniem]
– bruttó súly
waga celna – vámsúly
waga (ciała) – testsúly
waga ciężka [kategoria zawodników o wadze
ciała: w boksie od 81 do 91 kg, w zapasach
od 90 do 100 kg, w dżudo powyżej 95 kg,
w podnoszeniu ciężarów od 91 do 108 kg]
– (sp) – nehézsúly
waga ciężarowa – (mérleg) mázsa
waga dla niemowląt – csecsemőmérleg
waga do listów – levélmérleg
waga dopuszczalna – megengedett súly
waga dziesiętna, waga decymalna [waga
dźwigniowa stosowana do wyznaczania
dużych ciężarów za pomocą odważników
dziesięciokrotnie lżejszych] – tizedesmérleg
waga fakturowa – számla szerinti súly
waga hydrostatyczna – hidrosztatikai mérleg
waga jeszcze nie zrównoważona – még kim nem
egyensúlyozott mérleg
waga kogucia [kategoria zawodników o wadze
od 52 do 57 kg, w podnoszeniu ciężarów
od 54 do 59 kg, w dżudo do 60 kg] – (sport)
harmatsúly
waga lazienkowa – mérleg, fürdőszoba mérleg
waga lekka [kategoria zawodników o wadze
od 57 do 62 kg, w dżudo od 65 do 71 kg, w
podnoszeniu ciężarów od 64 do 70 kg] (sport) könnyűsúly
waga lekkociężka [w podnoszeniu ciężarów
kategoria zawodników o wadze ciała od 83
do 91 kg] – félnehézsúly
waga lekkopółśrednia [w boksie kategoria
zawodników o wadze ciała od 60 do 63,5
kg] – kisváltósúly (ökölvívásban)
waga lekkośrednia [w boksie kategoria
zawodników o wadze ciała od 67 do 71 kg]
– nagyváltósúly
waga łączna – összsúly
waga łącznie z opakowaniem – bruttó súly
waga musza [kategoria zawodników o wadze
od 48 do 52 kg, w podnoszeniu ciężarów
do 54 kg] – légsúly (ökölvívásban);
lepkesúly (súlyemelésben)
waga netto [waga towaru bez opakowania] –
tiszta v. nettó súly
waga
waga niedobra – hamis mérleg v. mérés
waga opakowania – göngyölegsúly
waga optyczna [waga handlowa, wykazująca
ciężar towaru i sumę do zapłaty] – optikai
súly
waga osobowa – személymérleg
waga
papierowa
[w
boksie
kategoria
zawodników o wadze ciała do 48 kg] –
(sport) papírsúly
waga piórkowa – (sp) pehelysúly
waga pocztowa – postamérleg
waga pomostowa – hídmérleg
7502
Vasúti hídmérleg - Waga pomostowa typu DGW-B
Fot. Schenck Process
Waga pomostowa niskoprofilowana LPS
waga półciężka – (sp) félnehézsúly
waga półśrednia – (sp) váltósúly (ökölvívásban)
waga precyzyjny – precíziós mérleg
waga rzeczywista – tényleges súly
waga rzymska (zob. bezmian) – rugós kézi mérleg
waga sprężynowa a. sprężysta – rugós mérleg
waga szalkowa [waga będąca prostą dźwignią
równoramienną,
dwustronną
o
symetrycznej budowie] – serpenyős mérleg
waga średnia – (sp) középsúly
waga targowa – vásári mérleg
waga tary – tárasúly
waga towaru bez opakowania – az áru tiszta v.
netto súlya
waga uchylna [waga dźwigniowa, w której
towar, umieszczony na szalce połączonej z
-
Wersja 05 06.2017
jednym ramieniem dźwigni, równoważony
jest ciężarkiem osadzonym na stałe na
drugim jej ramieniu] – kofamérleg,
kalmármérleg
waga własna – önsúly
waga z sprężyną – rugós mérleg
waga żywa – élősúly
wagabunda [1. łac. vagabundus 'włóczący się' i
vagans dpn. vagantis (p.pr.) od vagari
(vagare) 'wędrować; tułać się'; włóczęga,
tramp,
obieżyświat,
powsinoga;
2.
człowiek lubiący się włóczyć po świecie] –
(lat.) vagabundus; csavargó, tekergő, kóborló
wagant [goliard, śrdw. pieśniarz wędrowny
(zbiegły mnich a. student), niekiedy aktor
w wesołych widowiskach teatr] – (dawno)
vágáns; középkorban a vándorló, csavargó
diák, barát; (dawno) utazó, vándor, kóborló
wagarować – csavarogni, tekeregni, kóborolni,
kerüli (pl. az iskolát); órát kerülni
wagarowicz [uczeń chodzący na wagary],
wagarowiczka
–
csavargó,
tekergő,
iskolakerülő (diák v. diáklány)
wagary [samowolne przebywanie ucznia poza
szkołą i domem w godzinach zajęć
szkolnych] – csavargás; iskolakerülés
wagi ciężkiej – nehézsúlyú
wagi i miary [(u Zygmunta Glogera) ob. Miary i
wagi w dawnej Polsce (Enc. Star. III, str.
204). Prof. Brückner wylicza przyswojone
przez język polski z niemieckiego nazwy
miar i wag, np.: mila, cal, wiertel, łaszt,
klofta, łatra, mędel, tachry, tuziny, drelinki,
fodry i półfodry, fasy, musy, kuchy, łuty,
firacyntle, fanczlibru, kloba, szalki, reza,
grundwaga, blejczyk, sznurka, sztuka,
szychta.] – (daw) régi lengyel súlyok és
mértékegységek
wagina, vagina (wagina czyli kobieca pochwa)
[końcowy
odcinek
żeńskich
dróg
rodnych]– (lat.) vagina; hüvely
waginalny, -a, -e [fizj. odnoszący się do pochwy,
pochwowy (np. orgazm); por. klitoralny] –
(lat.) vaginális (pl. közösülés, orgazmus);
(orv.) hüvelyi (női nemiszervi; pl. fertőzés,
orgazmus)
waginizm [Pochwica, zaburzenie seksualne u
kobiet polegające na stałym lub
okresowym mimowolnym skurczu mięśni
pochwy
utrudniającym
lub
uniemożliwiającym odbycie stosunku
seksualnego. Przyczyną pochwicy mogą
być różne czynniki: ignorancja, lęki,
negatywna postawa wobec seksualności,
męskie cechy psychiczne, stany zapalne,
choroby
miednicy.
-
7503
Hasło
opracowano
na
podstawie
“Słownika Encyklopedycznego Miłość i
Seks” Wydawnictwa Europa. Autor - Lew
Starowicz. ISBN 83-87977-17-9. Rok
wydania 1999.] – (lat.) vaginizmus; a női
hüvelynek fájdalmas érzékenysége, mellyel
gyakran görcsös szűkülés is járhat; többnyire
ideges tünet
wagon [pojazd poruszający się po szynach; też:
pojazd kolejki linowej] – (ang. waggon)
vagon, kocsi; vasúti kocsi; mértékegységben
100 métermázsa
wagon bagażowy – poggyászkocsi
wagon bez miejscówek – helyjegy nélküli kocsi
wagon bezpośredni – közvetlen kocsi
wagon bydlęcy – marhavagon
wagon chłodnia – (vasúti) hűtőkocsi
wagon cysterna – tartálykocsi
wagon dla bydła – marhavagon, állatszállító
(vasúti) kocsi
wagon dla niepalących – nemdohányzók részére
fenntartott kocsi („nemdohányzó”)
wagon dla palących – dohányzók részére
fenntartott kocsi („dohányzó”)
wadon dla trzady – marhavagon
wagon do przewozu drobnicy – darabáru
szállítására szolgáló vasúti kocsi
wagon kolejowy – vasúti kocsi
wagon kryty – fedett vagon
wagon lodownia – vasúti hűtőkocsi
wagon osobowy – vasúti személykocsi;
személyszállító vagon
wagon otwarty – nyitott vagon
wagon pocztowy – mozgóposta, postakocsi
wagon
pulmanowski
[kolejowy
wagon
pasażerski mający długi korytarz, z
którego
prowadzą
wejścia
do
poszczególnych przedziałów] – pullmann
kocsi; Pullmann-kocsi [azok az amerikai
eredetü vasúti kocsik, melyek két forgó
alvázon nyugosznak, igen hosszuak és belült
téresek s nagy fényűzéssel berendezett háló-,
étkezőés
termes-kocsik
gyanánt
használtatnak a nagy távolságra menő
vonatoknál. Első szerkesztőjük George M.
Pullman volt, aki elnöke az általa alapított
chikagói nagy vasúti kocsiépítő-társulatnak]
wagon restauracyjny (wars) – (fr.) wagonrestaurant; étkezőkocsi
wagon rzuca, rzucił – a vagon ráz
wagon salonowy – szalonkocsi; társalgószerűen
berendezett vasúti kocsi
wagon samowyładowczy – önürítős vasúti kocsi v.
tehervagon
wagon służbowy – szolgálati kocsi
-
Wersja 05 06.2017
wagon sypialny – (fr.) wagon-lit; hálókocsi
wagon
towarowy
–
(vasúti)
teherkocsi;
teherszállító vagon
wagon tramwajowy – villamoskocsi
wagon tranzytowy – átmenő kocsi v. vagon
wagon węgla – egy vagon szén
wagon z miejscówkami – helyjegyes kocsi
wagon zarezerwowany – fenntartott kocsi
wagon zbiorowy – gyűjtővagon
wagonetka [mały wagon kolejki wąskotorowej,
mający kształt otwartej skrzyni] –
(bány.) csille, bányacsille
wagonik [zdrobnienie od: wagon] – csille, kis
vagon (normál- v. keskenynyomközű);
villamoskocsi
wagonik kolejki – függővasút kabinja
wagonowy, -a, -e – vagonwagonowa sprzedaż węgla – széneladás
vagontételben
wagowe [opłata za ważenie ładunku] – mérési díj
wagowy, -a, -e – mérleg-; mérés-, mérési
wagowy [pracownik obsługujący wagę]; wagowa
– mérő, mérlegelő, mérlegkezelő (ffi/nő);
méréssel, mérlegeléssel foglalkozó személy
wagusy [wycieczki samowolne uczniów w
godzinach lekcyj szkolnych] – „Wagusy”
(tanulók önkényes kirándulásai az iskolai
tanórák idején)
wahabizm, wahhabizm [muzułmańska doktryna
religijno-polityczna, głosząca powrót do
pierwotnej czystości islamu] – (vall.)
vahabizmus; mohamedán vallási-politikai
kinyilatkoztatás [megalapításával Al-Vahab
vissza akarta állítani az iszlám eredeti
tisztaságát; hívei szigorúan a Korán tanításai
szerint élnek; szigorú vahabizmus hajlamos
hangsúlyozni a dzsihád kötelességét]
wahabicki, wahhabicki, -a, -e – (vall.) vahabita-;
fanatikus muzulmán szektával kapcsolatos
wahabita, wahhabita – (vall.) vahabita; a
vahhabita szekta tagja [vahhabiták: a XVIII.
sz.-ban keletkezett reformizáló jellegű
puritán, fanatikus mohamedán szekta
Arábiában]
wahać się [zob. wahnąć się] – ing, himbálódzik;
(átv.) ingadozni, tétovázni, habozni; vívódni;
vonakodni
wahać się (między czymś) – habozni
wahadełko [1. zdr. od wahadło w zn. 1.;
2. przyrząd
w
postaci
ciężarka
zawieszonego na nici, używany m.in. w
radiestezji
do
wykrywania
źródeł
naturalnego promieniowania] – kis inga,
ingácska
7504
wahadło [1. część urządzenia służącego np. do
pomiaru czasu lub ważenia, wykonująca
ruch
wahadłowy;
2. ćwiczenie
gimnastyczne polegające na wykonywaniu
ciałem ruchów wahadłowych] – inga
wahadło cykloidalne [wahadło matematyczne, w
którym punkt materialny, poruszając się,
zakreśla cykloidę] – cikloidális inga (az
inga egy Ciklois-görbe vonalát követi)
wahadło fizyczne [ciało zawieszone na osi
poruszającej się ruchem cyklicznym
wokół położenia równowagi pod wpływem
siły ciężkości] – fizikai inga [Ha egy merev
testet egy tömegközéppontján kívül húzódó
vízszintes tengelyre felfüggesztjük, az így
létrejött mechanikai rendszer a fizikai inga.]
wahadło kompensacyjne – kiegyenlítő v.
kompenzációs inga
wahadło matematyczne [1. punkt materialny,
zawieszony
na
nieważkiej
i
nierozciągliwej
nici,
wykonujący
cykliczne wahania wokół położenia
równowagi, przy czym czas wykonania
jednego pełnego cyklu nie zależy od
wielkości wychylenia, ale od długości
nici] – matematikai inga [Az inga egy
tömegközéppontján
kívüli
pontban
felfüggesztett test, mely a gravitáció
hatására a függőleges síkban lengéseket
végez. A matematikai inga olyan idealizált
inga, mely súlytalan fonálból és rá erősített
tömegpontból áll. A valóságos (fizikai)
ingákat a matematikai inga csak jó
közelítéssel modellezi.]
wahadło sekundowe – másodpercinga
-
Wersja 05 06.2017
wahadłowiec [1. pojazd kursujący tam i z
powrotem po tej samej trasie; 2. statek
kosmiczny, zdolny do wielokrotnego
startu z Ziemi na orbitę okołoziemską
oraz do powrotu na Ziemię] – (űrh.)
űrkomp, űrreplőgép
wahadłowo – ingaszerűen, nem állandóan
wahadłowy, -a, -e [1. dotyczący wahadła,
zwłaszcza: zaopatrzony w wahadło;
2. kursujący tam i z powrotem po jakiejś
krótkiej trasie] – ingaszerű, nem állandó
wahający się – tétova, vonakodó, ingadozó,
habozó, megingó, tétovázó; (árak) hullámzó
wahanie, wahania [1. niepewność, wątpliwości,
brak zdecydowania; 2. zmienność zjawisk
zamykająca się w określonych granicach]
– ingás, rezgés, lengés, változás; (átv.)
ingadozás, habozás, tétovázás; hullámzás
wahania napięcia – feszültségingadozás
wahania cenowe – árhullámzás
wahania cykliczne – ciklusos ingadozás
wahania koniunkturalne – konjunkturális
ingadozás
wahania kursów – árfolyamhullámzás
wahania napięcia – feszültségingadozás
wahania periodyczne – periodikus hullámzás
wahania popytu – kereslethullámzás
wahania rynkowe – piacingadozás
wahanie – bizonytalanság; ingadozás; ingás
wahanie cen – árhullámzás; áringadozás
wahanie (pulsacja) szumu – fiz. zavaringadozás
wahanie kursu – árfolyamingadozás
wahanie prędkości przesuwu taśmy – nyávogás
[Flutter] [lemezjátszók vagy magnók
egyenfutásának
ingadozása.
Megkülönböztetnek rövididejű ("flutter") és
hosszabb időtartamú ("wow") ingadozást. A
magyar szóhasználatban a kettőt együtt
minősítik nyávogásnak. A lemezjátszókét
szögsebesség-ingadozásnak is nevezik.]
wahanie statu zapasów (magazynowych) –
raktárkészlet ingadozása
wahanie się – lengés, rezgés, inogás, hullámzás,
ringatózás;
tétovázás,
habozás;
határozatlanság
wahliwie drzwi – lengőajtó
wahliwy, -a, -e [1. wykonujący ruchy
wahadłowe;
2. mający
właściwości
odchylania się od właściwego położenia;
3. taki, którego łatwo wytrącić z
równowagi, mający zmienne nastroje] –
ingó
wahnąć — wahać [poruszyć czymś, wprawiając
w ruch wahadłowy] – ide-oda mozgatni
7505
wahnąć się — wahać się [1. poruszyć się ruchem
charakterystycznym
dla
wahadła;
2. wahać się: nie móc się zdecydować,
rozważać różne możliwości; 3. o jakichś
wielkościach,
ocenach,
wymiarach:
zmienić się w określonych granicach] –
inogni, himbálózni, (átv.) ingadozni,
tétovázni, vívódni, vonakodni, habozni
wachnięcie – lengés
WAIS, Wide Area Information System (System
Informacji Rozległej) – WAIS Wide Area
Information System (System Informacji
Rozległej) – Wais v. WAIS Wide Area
Information System (hálózati információs
rendszer
dokumentum-adatbázisos
kutatásokra) [1. A gopherhez hasonló
információ kereső rendszer, azzal a
különbséggel, hogy főleg grafikus felületen
dolgozhatunk vele, és hogy a keresett
információ helye nem kötött. Például egy
megadott szó alapján egy listát kapunk
minden olyan előfordulási helyről, ahol
szerepel az adott szó, függetlenül attól, hogy
az egy ftp-vel elérhető file neve, vagy egy
gopher menüpontja, stb. 2. a Z39.50
adatbázis-lekérdező szabvány első népszerű
megvalósítása és kibővítése az Interneten; a
kliens/szerver elven működő rendszer
különböző típusú, elsősorban bibliográfiai és
teljes szövegű adatbázisokban való egységes
és egyidejű keresést tesz lehetővé, a találatok
relevancia szerint rendeztethetők vele, és a
legjobbak segítségével a keresés tovább
finomítható; több internetes keresőrendszer
(search engine) tartalmaz WAIS elemeket]
WAIS (zob. Wide Area Information Server) WAIS (Wide Area Information Servers) 'WAIS'-rendszer (nagy hatótávú információs
szerver - széles kiterjedésű információs
szerverek) [Internet-adatbázisok adatbázisa
(több mint 400), amely a Telnet-rendszeren
keresztül érhető el; nagymennyiségű
információ hathatós felkutatására alkalmas]
wajdelota [w czasach przedchrześcijańskich na
Litwie: wieszczek, śpiewak pełniący
funkcję kapłana niższego rzędu] – pogány
litván pap; litván énekes, dalnok, bárd
wajgelia [1. zob. krzewuszka; 2. roślina z rodziny
przewiertniowatych;
krzewuszka;
zakrzewnia]; wajgela – rózsalonc [A
rózsalonc a nevét Christian Ehrenfried von
Weigel német botanikusról kapta. Botanikai
besorolását tekintve a rózsalonc a loncfélék
családjába (Caprifoliaceae) tartozik. Hazája
távolkelet: Japán, Kína, Korea]
waka [syn. szarogłaz] – (ang.) Greywacke v.
Graywacke (én. grauwacke; agyagos
homokkő
-
Wersja 05 06.2017
wakacje [1. okres wolny od zajęć szkolnych;
2. okres wolny od pracy i obowiązków; 3.
(u Zygmunta Glogera) Wakacje, czyli czas
letniego wypoczynku, trwały zwykle po
dawnych szkołach jezuickich od dnia Św.
Ignacego do św. Idziego czyli od ostatniego
lipca przez sierpień do d. I-go września.
Po akademjach były w tym czasie także
wakacje.] – (lat.) vakáció; szünidő, iskolai
szünidő, nyári szünet; téli szünidő; szünet,
pihenés, szabadságidő
wakacje letnie – nyári szünet v. szünidő
wakacje podatkowe [okres, w którym firma jest
zwolniona od płacenia podatków] –
adószünet
wakacje szkolne – iskolai szünidő
wakacyjny, -a, -e – vakációs, szünidei, szabadidei
wakan, wakanda, wakon, wakonda [jęz. Sioux, w
wierzeniach Indian amer., zwł. Siuksów,
nadnaturalna potęga, podobna do many
wyspiarzy polinezyjskich, objawiająca się
w zwierzętach i przedmiotach, niekiedy
udzielająca im niezwykłych właściwości, a
uważana
na
ogół
za
źródło
nadzwyczajnych wydarzeń] – (indián)
wakan, wakanda, wakon, wakonda [Nagy
Szellem, kiemelkedő hatalom; az indiánok
nem meghatározott alakban képzelik el, azt
mondják, hogy sose látták a wakandát; ezért
nem is állítják, hogy személy lenne]
wakancja, wakowanie [1. puste miejsce w węźle
sieci krystalicznej; 2. (u Zygmunta Glogera)
otworzenie się jakiego miejsca, zwłaszcza
urzędu
ziemskiego.
W
r.
1374
postanowiono, iż wakancje ma król
rozdawać nobilibus indigenis bene meritis,
possessionatis (Vol. leg. I, f. 57 oraz f. 90 i
f. 248). W r. 1576 postanowiono prawo o
rozdawaniu kaduków. Przed sejmem
walnym koronnym immediate przypadłe,
na początku tegoż sejmu rozdawane być
mają. A gdzieby wątpliwość o prawie
królewskim była, ma być o tym na tymże
sejmie koduicja. Wyjąwszy miejskie
kaduki, które do szafunku wolnego
królewskiego należą. Wakancjami w
ziemiach Pruskich według przywileju
incorporationis i kaucyi od Królów danej,
Król ma dysponować (Vol. leg. IV, f. 132).
O wakancjach w w-dztwie Smoleńskiem
vide sub. lit. Województwa: Smoleńskie.
Wakancje Ministeriorum belli, aby sejmów
nie trudniły, abhinc ad jus Majestaticum
należeć mają.] – puszta helyek; valamilyen
hely megnyitása
wakans, wakat [łac. vacans p.pr. od vacare zob.
vacat; druk. wakat, nie zadrukowana
7506
stronica w książce] – (lat.→ném.) (lat.)
vacans; (ném.) vakant, vákát; betöltetlen,
üres; (nyomd.) üres oldal
wakans [1. daw.; zob. wakat w zn. 1.;
2. nieobsadzona pozycja węzłowa w sieci
przestrzennej kryształu atomowego lub
jonowego] – (lat.) vakáns; üresedés;
üresedésben lévő, betöltetlen (állás, hivatal)
wakans na stanowisku profesora – megüresedett
v. betöltetlen egyetemi tanári állás
wakcyna [łac. vaccinus 'krowi' od vacca 'krowa';
krowia
ospa,
med.
szczepionka;
krowianka; element oprogramowania
zwalczający wirusy komputerowe] – (lat.)
vakcina; (orv.) élő v. gyengített kórokozókat
tartalmazó oltóanyag védőoltásokhoz; himlő
elleni oltóanyag
wakcynacja
[1.
med.
szczepienie
przeciwzakaźne;
2.
uodpornienie
przeciwko ospie za pomocą żywego wirusa
ospy krowiej (krowianka)] – (lat.)
vakcináció; (orv.) védőoltás; himlő elleni
oltás, himlőoltás
wakcynować – (orv.) vakcinálni; védőoltást
végezni
Wake on LAN, (WoL) [metoda włączania
komputerów poprzez sieć lokalną (LAN)]
– Wake on LAN, (WoL); hálózati
bekapcsolás
wakeboarding [sport wodny, polegający na
płynięciu na powierzchni wody za pomocą
specjalnej
deski
wakeboardingowej
trzymając się liny zaczepionej do łodzi lub
na wyciągu. Wakeboarding powstał z
połączenia nart wodnych, snowboardingu
i surfingu.] – wakeboard [egy a szörfözés
ihlette, extrém sport.A wakeboardnak két
fajtája van a kötélpályás és a motorcsónakos.
Történelmi
szempontból
különböző
időpontokhoz
köthető
a
két
fajta
kialakulása.]
wakować [łac. vacans p.pr. od vacare, zob.
vacat; 1. o stanowisku, etacie lub
beneficjum kościelnym: być wolnym,
nieobsadzonym; 2. być nie obsadzonym,
wolnym (o posadzie, stanowisku, miejscu
pracy)] – üresedésben van, nincs betöltve
(állás)
wakuje posada – üresedésben van az v. egy állás
wakujący, -a, -e – üresedő, hiányos, betöltetlen
wakująca posada – üresedésben levő v. betöltetlen
állás
wakuum, vacuum [wym. wakuum] [łac. 'jw.' z
r.nij. od vacuus 'próżny; bezludny; bez
zajęcia'; próżnia] – (lat.) vákuum; űr,
légüres tér; (műsz.) légritkított tér, a légköri
-
Wersja 05 06.2017
nyomásnál
kisebb
nyomás
(gyakran
összetételek előtagjaként)
wal [1. nazwa niektórych gatunków wielorybów;
2. ssak morski, potocznie nazywany
wielorybem] – (néhány tengeri halfaj neve)
walać [brudzić, plamić] – bemocskolni,
bemázolni, bekenni, foltot ejteni vmin;
(festék) fogni
walać coś – összekoszolni, összepiszkolni vmit
walać się [1. być rzuconym byle gdzie; 2. brudzić
siebie lub swoje ubranie; 3. być
brudzonym, stawać się brudnym] –
bemocskolja magát; hemperegni, hánykódni,
kallódni, fetrengeni; hányódni
walący się – roskatag; omladozó
walc [1. taniec towarzyski w takcie 3/4, w tempie
umiarkowanie szybkim; też: muzyka do
tego tańca lub utwór muzyczny oparty na
jego rytmie] – (ném.) valcer; (ol) valse;
keringő
walc angielski [odmiana walca o powolniejszym
tempie] – angol keringő
walc wiedeński – bécsi keringő
walcować1 [1. ugniatać coś walcem; 2. poddawać
metale i ich stopy obróbce plastycznej] –
(techn.) hengerelni, mángorolni, laposítani,
lapítani
walcować drogę – utat hengerelni
walcować stal – acélt hengerelni
walcować2 [pot. tańczyć walca] – (ném)
keringőzni, valcert táncolni
walcują po całym pokoju – végigkeringőznek a
szobán
walcowałem
zapomiętale
–
önfeledten
keringőztem
walcowanie1 [rodzaj obróbki plastycznej metali
wykonywany na walcarkach] – hengerlés,
hengerelés, mángorlás; döngölés
walcowanie metali – fémhengerlés
walcowanie na ciepło, walcowanie na gorąco –
meleghengerlés
walcowanie na zimno – hengerlés, hideghengerlés
walcowanie2 – keringőzés
7507
walcowany, -a, -e [otrzymany w wyniku
walcowania] – hengerelt, mángorolt,
laposított
walcowaty, -a, -e [pot. podobny z kształtu do
walca] – henger alakú, hengerszerű,
hengeres, hengerded
walcownia [dział huty wyposażony w urządzenia
do walcowania metali] – henger, nyújtó
(eszköz); hengermű, nyújtűmű; hengerde
walcownia metali – fémhenger, fémhengermű
walcownia kształtowników – idomacélok v.
szelvények hengerdéje
walcownik [pracownik huty zajmujący się
walcowaniem
metali]
–
hengerész;
hengerműben dolgozó ffi; hengerdei v.
hengerező munkás (jestem walcownikiem)
walcowy1, -a, -e – valcer-; keringőwalcowy2, -a, -e – hengeres
walcówka [metalowy pręt lub kształtownik
służący do wyrobu drutów, śrub, nitów
itp.] – henger, úthenger, mángorló; hengerelt
áru v. acél
walczący, -a, -e – harcoló, küzdő
walczące strony – harcoló felek
walczący naskoczyli na siebie – a küzdők
egymásnak ugrottak
walczyć [1. brać udział w walce; 2. starać się
kogoś pokonać w rywalizacji lub sporze;
3. brać udział w zawodach sportowych;
4. przeciwdziałać czemuś; 5. opierać się
swoim potrzebom; 6. dążyć do osiągnięcia
lub zachowania czegoś; 7. robić wszystko,
aby pozyskać czyjeś względy lub
zatrzymać
kogoś
przy
sobie;
8. występować w obronie kogoś lub
czegoś] – (z kim/czym) harcolni, küzdeni
(vki/vmi ellen), csatázni, viaskodni; (o co)
harcolni,
küzdeni
(vmiért);
(átv.)
veszekedni, vitázni, vitatkozni; átv. vívni
walczyć despereracko – kétségbeesetten küzdeni
walczyć do upadłego – a végsőkig harcolni
walczyć na kilku frontach – több fronton harcolni
(átv. értelemben is)
walczyć na pióra – vitatkozni, vitázni, tollharcot
vívni
walczyć o co – harcolni vmiért
walczyć o byt – a létért, életért harcolni v. küzdeni
walczyć o lepsze jutro – a jobb jövőért harcolni
walczyć o niepodległość – függetlenségért harcolni
walczyć o palmę pierwszeństwa – küzdeni v.
harcolni az elsőség pálmájáért
walczyć o pokój – harcolni a békéért
walczyć o prawdę – harcolni az igazságért
walczyć o wolność – harcolni a szabadságért
walczyć pod kim – vki vezetése alatt harcolni
-
Wersja 05 06.2017
walczyć przeciw komuś – harcolni vki ellen
walczyć u czyjego boku – vki oldalán harcolni
walczyć w półfinale – a középdöntőben küzdeni
walczyć z kimś – harcolni, mérkőzni vkivel
walczyć z nieprzyjacielem – harcol az ellenség
ellen
walczyć z przeszkodami – harcol az akadályok
ellen, küzd a nehézségekkel
walczyć z samym sobą – küzd, harcol magával
walczyć z wiatrakami – (átv.) szélmalomharcot
folytat
walczyć za ideę – harcol az eszméért
walczyć ze śmiercią – a halállal vívódik;
haldokolni
walczyć ze złem – harcol a rossz ellen
walczyk – keringő, rövid valcer; keringőcske
walczył jak lew – úgy harcolt, mint egy oroszlán
walczył pod sztandarem Kościuszki – Kosciuszkó
zászlaja alatt harcolt
Waldek, Walduś – a Valdemár beceneve
Waldemar [Imię Waldemar jest germańskiego
pochodzenia; znaczyło "sławny władzą".]
– Valdemár [germán eredetű; jelentése:
uralom + hírnév]
Waldensi
[ugrupowanie chrześcijańskie,
zawiązane w południowej Francji ok.
1170 r. jako tzw. "ubodzy z Lyonu".] –
valdensek; olasz előreformátorok, Wald
Péter követői
walec [1. bryła geometryczna powstała przez
obrót prostokąta dokoła jednego z jego
boków; 2. maszyna z ciężkimi wałami
służąca do ubijania i wyrównywania
gruntu; 3. element maszyn roboczych
ugniatający
coś;
4.
jest
bryłą
geometryczną ograniczoną powierzchnią
walcową
i
dwiema
płaszczyznami
nierównoległymi do jej tworzącej. Jeżeli
płaszczyzny są prostopadłe do tworzącej,
wówczas jest to walec prosty.] – henger
[hengerek térbeli testek. A henger alapját egy
görbe, a vezérgörbe adja. Többnyire olyan
hengerről van szó, aminek alapját ellipszis,
speciális esetben kör alkotja. Legtöbbször ezt
nevezik hengernek.]
walec drogowy – úthenger, úthengerlő (gép)
walec fonograficzny – beszélőgép hangere
walec hiperboliczny – hiperbolikus henger
walec kafarowy – cölöpverő henger
walec kołowy prosty [jest bryłą geometryczną
powstałą w wyniku obrotu prostokąta
wokół jednego z jego boków. Podstawą
walca oraz jego górną częścią jest koło, a
jego szerokość jest w każdym miejscu taka
sama.] – egyenes köralapú henger
7508
-
walecznie – bátran, vitézül, hősiesen, derekasan, jól
waleczność – bátorság, vitézség, hősiesség
waleczny, -a, -e [odznaczający się męstwem,
dzielny w boju; też: świadczący o takich
cechach] – bátor, vitéz, hősies, hős, katonai
waleczny [ten, kto odznacza się męstwem,
odwagą w walce] – bátor, vitéz, hősies ffi
Walek, Waluś – Bálintka
walencja – (gram) valencia
walenrodyzm, wallenrodyzm [1. postępowanie
polegające na pozornym współdziałaniu z
wrogiem ojczyzny; 2. dywersja, wcielenie
sie w szeregi wroga w celu zniszczenia go
od wewnątrz] – (barátsággal álcázott
bosszú, Mickiewicz „Konrad Wallenrod-ja
után)
Wallenrodyzm jest postawą, której
nazwa wywodzi się od nazwiska
tytułowego bohatera powieści poetyckiej
Adama
Mickiewicza
Konrada
Wallenroda. Bohater ten poświęca całe
swoje życie i honor walce z wrogiem
ojczyzny. Ukazuje w swoich działaniach
moralnie naganne metody postępowania,
gdyż dopuszcza się zdrady. Miał on
jednak świadomość, że nie ma innej
metody, którą można by pokonać wroga.
Powoduje to konflikt wewnętrzny
bohatera i jego klęskę. Zasadność i
dopuszczalność takiego postępowania
była często przedmiotem dyskusji.
Trzeba walczyć dwojako: trzeba być lisem i
lwem... dobra walka nie opiera się tylko na
sile, mocy, trzeba być na tyle sprytnym,
żeby
móc
swojego
przeciwnika
przechytrzyć.
Pogląd ten stanowi motto Konrada
Wallenroda. Pochodzi ono z dzieła
szesnastowiecznego
pisarza
Niccolò
Machiavellego, Książę.
Trzeba jednak pamiętać, że Konrad tak
naprawdę
nie
reprezentuje
makiawelizmu: "dwulicowego" działania
nie traktuje jako moralnie neutralnego,
wręcz przeciwnie: przeżywa dramat, że
zmuszony jest podeptać rycerskie
wartości, poświęca się dla ojczyzny i
cierpi z powodu takiej konieczności.
Gdyby tylko mógł, wybrałby inną drogę.
walenrodyczny, wallenrodyczny, -a, -e
wallenrod-i
Walenie (Cetacea) [rząd ssaków (w
kladystyce to klad w obrębie
–
Wersja 05 06.2017
parzystokopytnych). Występują one
głównie w oceanach. Wyjątkiem są delfiny
słodkowodne, zamieszkujące rzeki oraz
nieliczne gatunki żyjące na styku tych
dwóch środowisk (estuaria). Rząd waleni
skupia około 80 gatunków dużych
zwierząt, takich jak delfin, morświn,
kaszalot, płetwal błękitny. Ich
podobieństwo do ryb ma charakter
konwergencji.] – cetek (Cetacea) [az
emlősök osztályának egyik rendjét alkotják.
A legújabb genetikai alapú rendszertan a
ceteket a párosujjú patásokkal együtt a
Cetartiodactyla nevű új rendbe sorolja. Ez
azonban még nem terjedt el eléggé, ezért a
ceteket továbbra is külön rendként
tárgyaljuk. A cetek rendjébe tartoznak a
bálnák és a delfinek, valamint a kihalt
Archaeoceti („őscetek”).]
A cetek legkorszerűbb rendszertani
osztályozása a következő:
 Archaeoceti alrend
Autoceta csoport:
 Sziláscetek (Mysticeti) alrendjébe az alábbi
családok tartoznak:
o simabálnafélék (Balaenidae)
o szürkebálnafélék (Eschrichtiidae)
o barázdásbálna-félék
(Balaenopteridae)
o törpesimabálna-félék
(Neobalaenidae)
 Fogascetek (Odontoceti) alrendjébe az alábbi
családok tartoznak:
o ámbráscetfélék (Physeteridae)
o törpeámbráscet-félék (Kogiidae)
 törpe ámbráscet (Kogia
breviceps)
 kis ámbráscet (Kogia simus)
o csőröscetfélék (Ziphidae)
o delfinfélék (Delphinidae)
o disznódelfin-félék (Phocoenidae)
o Folyamidelfinek (Platanistoidea)
öregcsaládjába az alábbi családok
tartoznak:
 Platanistidae
 gangeszi folyamidelfin
(Platanista gangetica)
 indusi folyamidelfin
(Platanista minor)
 Iniidae
 amazonaszi
folyamidelfin (Inia
geoffrensis)
 bolíviai folyamidelfin
(Inia boliviensis)
 Lipotidae család
 kínai folyamidelfin
(Lipotes vexillifer)
 Pontoporiidae család
 sósvízi folyamidelfin
o
vagy La Plata-i delfin
(Pontoporia blainvillei)
Squalodontoidea öregcsalád - kihalt
 Squalodontidae család
7509
1:Grönlandi bálna 2:Kardszárnyú delfin 3:Simabálna
4:Ámbráscet 5:Narvál 6:Kékbálna 7:Barázdásbálna
8:Beluga
1. Wieloryb grenlandzki 2. Orka 3. Wieloryb biskajski 4.
Kaszalot 5. Narwal 6. Płetwal błękitny 7. Sejwal 8.
Białucha. (Wszystkie walenie zostały przedstawione
proporcjonalnie do swojej wielkości.)
walenie się – omlás
Walenty, Walentyn [imię męskie pochodzenia
łacińskiego, które wywodzi się od
przydomka Valentinus, utworzonego z
kolei od łac. valens - "mocny, silny,
zdrowy". Imię to było notowane w Polsce
od XIII w. w formie Valentinus, natomiast
w formie Walenty i Walentyn - od XV w.
(zapis formy Walentyn jest o niemal 30 lat
późniejszy, niż formy Walenty). Imię to
było popularne zwłaszcza w XVI w.] –
Bálint [a latin Valentinus családnévből
származó férfinév. A Valentinus alapszava, a
valens jelentése erős, egészséges.]; Valentin
[férfinév a Bálint név németes alakjából
ered. Női párja: Valentina.]
Święty Walenty (zm. ok. 269) [biskup,
męczennik, święty Kościoła katolickiego.
Święty
Walenty
jest
patronem
Limanowej] –Szent Bálint (Valentin, vagy
Valentinus) [egy vagy több keresztény mártír
volt az ókori Rómában. A szerelmesek, a
lelkibetegek és az epilepsziától szenvedők
védőszentje. A római katolikus naptár szerint
1969-ig ünnepét február 14-én tartották,
amikor kivették a külön napon ünnepelt
szentek sorából. Ez a nap azonban ma is
Bálint, illetve Valentin névnapja. (Lásd még:
Bálint-nap)]
Walentyna – Valentina
Walentynka – Valika
-
Wersja 05 06.2017
Walentynianie [zob. Zwolennicy Walentyna] –
valentiniánusok [A gnosztikus tanokat
hirdető Valentinus követői, akik szinkretista
befolyás alatt mesterüknél távolabb álltak a
keresztyénségtől.]
waleń [zob. wieloryb] – (áll.) cetfélék, (közb.)
bálnák
Walerek – a Valér beceneve
Waleria [żeński odpowiednik imienia Walery] –
Valéria [latin eredetű név, a Valerius férfinév
(magyarul Valér) női párja. Jelentése: erős,
egészséges.]
Waleria
z
Mediolanu
[męczennica
chrześcijańska,
święta
Kościoła
katolickiego, według tradycji żona
Witalisa z Mediolanu oraz matka
męczenników Gerwazego i Protazego.
Poniosła śmierć z rąk pogan, w okolicach
lub samym Mediolanie, w czasach Nerona
lub Marka Aureliusza, po tym, jak jej
męża pogrzebano żywcem za odmowę
wyrzeczenia się Jezusa Chrystusa.
Niewykluczona jest również śmierć
małżonków w III wieku w czasach
Dioklecjana.] – Valéria (keresztény vértanú)
[Mediolanum (Milánó)]
Walerian [Walerian, oznaczające "należąca do
Waleriusza, pochodząca od Waleriusza] –
Valér [latin eredetű férfinév, a Valerius
nemzetségnévből.
Jelentése:
erős,
egészséges. Női párja: Valéria.]; (lat.)
Valerián
Święty Walerian, łac. Valerianus (ur. II wiek, zm.
ok. 230) [męczennik chrześcijański, święty
Kościoła katolickiego i prawosławnego.] Szent Valerián vértanú, † 229
waleriana [śrdw.łac. valeriana 'jw.'; bot. kozłek,
zwł. lekarski; dawny lek uspokajający z
kozłka lekarskiego] – (lat.) valeriána; (növ.)
macskagyökér v. Baldrian [(Valeriana) a
macskagyökérfélék
(Valerianaceae)
családjába
tartozó
növénynemzetség,
melynek világszerte mintegy 250, Európában
20, Magyarországon 4 faja él.]; (orv.) a
belőle kivont nyugtató, idegcsillapító szer
Waleriana
[imię
żeńskie
pochodzenia
łacińskiego, żeński odpowiednik imienia
Walerian, oznaczające "należąca do
Waleriusza, pochodząca od Waleriusza"]
– (a Walerian női változata)
walerianowy, -a, -e – valériánWalery [imię męskie pochodzenia łacińskiego.
Powstało ono z przydomka Valerius, który
pochodzi z nazwy rodu Waleriuszów i
oznaczał pierwotnie "człowieka z rodu
Waleriuszów".] – Valér [latin eredetű
férfinév, a Valerius nemzetségnévből.
Jelentése: erős, egészséges. Női párja:
Valéria.]
walet [1. najniższa figura w kartach do gry;
2. pot. osoba mieszkająca bez meldunku u
kogoś w domu akademickim] – (karty)
jung; alsó, bubi, filkó
7510
walet kier – kőrbubi
waleta [w literaturze staropolskiej: utwór
elegijny] – (dawno) elégikus alkotás v. mű
Walhalla [nm. Walhall(a) 'jw.' ze st.skand.
Valhöll dosł. 'pałac poległych'; valr
'poległy'; höl 'hala; pałac'. mit. płn.
miejsce, gdzie bóg Odyn przyjmował
dusze poległych w walce bohaterów;
panteon] – (óskandináv) Valhalla; Walhalla;
Odinnak (Wotannak), a germán mitológia
főistenének palotája, ahol a harcban elesett
hősök szellemei lakoznak
wali [tur. 'zarządca' z arab. wāli dosł.
'dobroczyńca, opiekun; jw.'; zarządca
wilajetu, jednostki adm.-terytorialnej w
Turcji (por. sandżak); arab. zarządca
prowincji; 1. zarządca wilajetu;
2. w
islamie: święty muzułm.] – (arab, tör.) váli;
a vilajet élén álló kormányzó; muzulmán
szent
Walia (wal. Cymru, ang. Wales) [jedna z czterech
części składowych w Wielkiej Brytanii,
celtycka
kraina historyczna,
część
składowa
Zjednoczonego
Królestwa
Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.] –
Wales
(walesiül:
Cymru;
kiejtése
kb."kamrí") [nyugat-európai ország, egyike
az Egyesült Királyságot alkotó négy
tagországnak. Területileg a Brit-sziget
délnyugati részén helyezkedik el, keletről
Anglia Cheshire, Shropshire, Herefordshire
és Gloucestershire megyéi, délről a Bristolicsatorna, délnyugatról a Szent Györgycsatorna, nyugatról és északról az Ír-tenger
határolja.]
walić (walę, wali) [zob. walnąć] – (uderzać) ütni,
megütni, csapni, rácsapni, megcsapni, vágni,
megvágni; verni, verdesni, döngetni,
dörömbölni; dobálni; vagdalni; (obalać)
ledönteni, rombolni, lerombolni; (sunąć
hurmem) özönleni, tódulni; (átv.) áthárítani,
ráfogni; ledönteni, feldúlni, szétverni,
döngetni; dobni, vetni, hajítani; (átv.)
ráfogni, ráhárítani
walić kijem – bottal verni v. püfölni
walić kogo kijem – vkit megbotozni
-
Wersja 05 06.2017
walić kogo na ziemię – földhöz vágni (vkit)
walić młotem – kalapáccsal ütni; veri a
kalapáccsal, kalapálni
walić mury – falakat dönteni v. lerombolni
walić na ziemię – földhöz vágni
walić w coś młotem – kalapáccsal ráütni vmire
walić w drzwi – döngetni az ajtót
walić z armat – ágyúval lőni, ágyúzni
walili na nich z murów kamienie – a falakról
köveket dobtak rájuk
wał po doktora! – rohanj az orvosért!
wał prawdę! – beszélj! ki vele!
wał to na podłogę – dobd a padlóra
walić się [zob. walnąć się] – düledezni, összedőlni,
omladozni,
bomladozni,
összeomlani,
leomlani, összeesni; vágódni; (padać) leesni,
ledőlni,
zuhanni;
özönleni,
tódulni;
verekedni
walić się (na kogo/co) – rázúdulni (vkire/vmire)
walić się z nóg – leesik a lábáról (kimerülésében),
az orrára esik
walidacja (validation) [Proces potwierdzania, że
określone, poddanie ocenie osiągnięcia w
uczeniu się, uzyskane przez uczącego się,
odpowiadają efektom wymaganym dla
uzyskania
danej
kwalifikacji.
Źródło: Od Europejskich do Krajowych Ram
Kwalifikacji, Warszawa 2009] – validáció
[egy strukturált folyamat, amely az egyén
előzetesen megszerzett tudásának és
képességienek felmérésére, értékelésére,
dokumentációjára és elismertetésére irányul,
tekintet nélkül arra, hogyan, milyen keretek
között szerezte ismereteit az egyén.]
walidacja [1. termin wprowadzony do
psychologii
przez Ericha
Fromma
oznaczający
sprawdzanie
zgodności
naszych
własnych
spostrzeżeń
ze
spostrzeżeniami innych ludzi dotyczących
tego samego zjawiska. Erich Fromm
uważał, że ludzie dzięki walidacji
odczuwają, że rzeczywiście istnieją i bez
niej to odczucie nie mogłoby istnieć. 2. w
psychometrii jest to oszacowanie trafności
testu. Jest procesem zbierania i oceniania
danych
świadczących
o
trafności
określonej interpretacji wyników testu.
Procedura walidacji, nie kończy się na
podaniu jednego współczynnika trafności,
a polega na prowadzeniu ciągłych badań i
gromadzeniu informacji. 3. w naukach
technicznych i informatyce działanie
mające na celu potwierdzenie w sposób
udokumentowany i zgodny z założeniami,
że procedury, procesy, urządzenia,
materiały,
czynności
i
systemy
rzeczywiście prowadzą do zaplanowanych
7511
wyników.] – validáció [egy strukturált
folyamat, amely az egyén előzetesen
megszerzett tudásának és képességienek
felmérésére, értékelésére, dokumentációjára
és elismertetésére irányul, tekintet nélkül
arra, hogyan, milyen keretek között szerezte
ismereteit az egyén. Így nem kizárólag
formális keretek között, iskolai rendszerben
megszerzett tudásról van szó, hanem akár a
munkavégzés során, sőt a szabadidőben
megszerzett ismeretek és készségek, azaz az
informális
és
nemformális
tanulás
eredményeinek elismertetéséről is. A
validáció megkönnyítheti a foglalkoztatást,
illetve az oktatási-képzési folyamatok során
a tananyagnak a tanuló valós szintjéhez való
hozzáigazítását.]
Walijczyk [mieszkaniec Walii], Walijka – walesi
(ffi/nő)
walijski, -a, -ie [związany z Walią] – walesi
waliza, walizka (fr. valise z wł. valigia) [1. rodzaj
płaskiego podróżnego kufra ze skóry,
dermy itp.; 2. sztywna torba podróżna w
kształcie prostopadłościennego pudła z
uchwytem] – bőrönd, táska, utazótáska
walizeczka – kis bőrönd; bőröndöcske, kis
utazótáska
walizka [przenośne opakowanie na bagaż,
używane najczęściej w trakcie podróży. W
kształcie zbliżona jest do płaskiego
prostopadłościanu
z
zaokrąglonymi
krawędziami. Składa się z dwóch
ruchomych względem siebie części,
połączonych
zawiasami.
Walizki
wykonywane są z różnych materiałów:
tkaniny, tworzywa sztucznego, skóry.
Zwykle poszczególne boki są dodatkowo
usztywnione wewnętrznymi wkładkami,
aby zapobiec deformacji kształtu. Na
jednym z boków znajduje się uchwyt
służący
do
przenoszenia.
Często
dodatkowo walizka jest wyposażona w
kółka oraz wysuwany uchwyt, które
umożliwiają przemieszczanie walizki
bezpośrednio
po
podłodze,
bez
podnoszenia. Niektóre walizki posiadają
zamki, chroniące ich zawartość.] –
utazótáska, diplomatatáska, kis bőrönd
-
Wersja 05 06.2017
walizka podróżna – utazóbőrönd
walizka weekondowa – kisbőrönd, egyszemélyes
bőrönd
walizka z fibry – vulkánfiber bőrönd
walizkowy, -a, -e – táskawalizkowa maszyna do pisania – táskaírógép
walizkowa maszyna do szycia – táskavarrógép
walka [1. starcie uzbrojonych grup, oddziałów,
zorganizowane działanie sił zbrojnych w
celu pokonania przeciwnika; 2. zmaganie
się pojedynczych przeciwników lub
zespołów w sporcie; też: konkretna
rozgrywka, mecz; 3. działanie mające na
celu usunięcie czegoś; 4. zmaganie się ze
stanem swojego ciała, ducha lub umysłu;
5. działanie mające na celu zdobycie,
odzyskanie kogoś lub czegoś; 6. ścieranie
się sprzecznych interesów, poglądów; 7. *
bój] – harc, viadal, küzdelem, csata,
viaskodás; (sport) mérkőzés, tusa; átv. vívás
walka artylerii – tüzérségi harc
walka byków – bikaviadal
walka duchowa – lelki harc, lelki küzdelem
walka duchowa Jezusa – Jézus lelki harca
walka dobra ze złem – zob. walka duchowa – lelki
harc, lelki küzdelem; a jó viadala a rosszal
walka o podwyżkę płac – bérharc
walka o zbawienie dusz – zob. walka duchowa –
lelki harc, lelki küzdelem; megváltás
walka ekonomiczna – gazdasági harc
walka ideologiczna – ideológiai harc
walka klas, walka klasowa [walka pomiędzy
klasami społ.; u franc. historyków okresu
Restauracji (A. Thierry) była to gł. walka
trzeciego stanu (mieszczaństwa) przeciw
szlachcie, której kulminacją stała się
rewolucja
1789,
tłumaczyli
oni
pochodzenie klas uprzywilejowanych
podbojem, a w.k. traktowali jako bunt
klas
uciskanych
(ludu)
przeciwko
ciemiężcom; koncepcje w.k. przejął i
zmodyfikował Marks, widząc w niej walkę
o zmianę stosunków produkcji i własności,
której kres miał nastąpić wraz ze
zwycięstwem
proletariatu,
uspołecznieniem stosunków produkcji i
nadejściem społeczeństwa bezklasowego] –
osztályharc
walka kogutów – kakasviadal
walka
konkurencyjna
–
konkurrencia,
konkurrenciaharc; verseny, versenyküzdelem
„walka kulturowa” (niem. kulkurkampf)
[ograniczenie
wpływów
kościoła
katolickiego w państwie] – kulturharc
[Viszály az egyház és az állam vagy egyes
felekezetek között. Történetileg először a
7512
porosz állam és egyház között kjiütött
viszályt (1872-80) nevezték így.]
walka na bagnety – szuronyroham, szuronyharc;
kézitusa, közelharc
walka na pięści – ökölharc, ökölviadal [viadal
neme, melyben ököllel ütik, lökdösik, verik
egymást az ellenfelek]
walka na szable – kardvívás
walka na szpady – párbajtőr, párbajtőrvívás
walka na śmierć i życie – élet-halálharc
walka na zabój – élet-halál harc
walka o byt [w Darwinowskiej teorii ewolucji:
współzawodnictwo o warunki bytowe
między osobnikami danej populacji lub
między populacjami różnych gatunków] –
harc az létért; létküzdelem, a létért való
küzdelem; a létért folyó küzdelem
walka o klienta – harc a vevőért
walka o pokój – (pol.) harc a békkért; békeharc
walka o przetrwanie – küzdelem a túlélésért
walka o rynek – harc a piacért
walka o tron – trónviszály
walka o władzę – harc a hatalomért; hatalmi harc
walka o wolność – szabadságharc
walka o życie – agónia, haláltusa, halálküzdelem
walka obronna – védelmi harc
walka ogniem – tűzharc
walka oporu – ellenállási harc
walka partii (o co) – pártharc
walka partyzancka – partizánharc
walka podziemna – földalatti harc
walka podziemna w czasie II wojny światowej –
földalatti harc a II. világháború idején
walka poglądów – vélemények harca
walka powietrzna – légiharc
walka pracy z kapitałem – a tőke és a munka
harca
walka słowna – szóharc; szócsata
walka strajkujących – sztrájkharc
walka szamanów – táltosviaskodás; sámánok harca
(győztese lesz a sámánkirály)
walka trwa – a harc v. küzdelem tovább tart v.
folyik
walka uliczna – utcai harc
walka wewnątrzpartyjna – belső pártharc, párton
belüli harc
walka wre – tombol v. dúl a harc
walka wręcz – kézitusa, közelharc
walka wyzwoleńcza – fölszabadító harc
walka z analfabetyzmem – harc az írástudatlanság
ellen
walka z bliska – közelharc
walka z brakoróbstwem – selejt elleni harc
-
Wersja 05 06.2017
walka z ogniem – harc a tűzzel (tűzoltás)
walka z reakcją – harc a reakció ellen
walka zaostrza się – harc kiélesedik
walka ze spekulacją – harc az üzérkedés v. a
spekuláció ellen
walka ze śmiercią – agónia, haláltusa,
halálküzdelem
walki byków [widowisko, w którym matador i
toreadorzy walczą z bykami na arenie] –
bikaviadal
walki heroicznę – hősies küzdelem
walki wolnościowe – szabadságharc
walki z hajdamaczyzną – harc a hajdamákok ellen
walkman
[wym.
okmen]
[przenośny,
kieszonkowy magnetofon kasetowy ze
słuchawkami
(zastrzeżony
znak
towarowy)] – walkman, sétálómagnó
walkower
[1.
przyznanie
zwycięstwa
zawodnikowi lub drużynie bez walki z
powodu niestawienia się przeciwnika albo
niedopełnienia przez niego warunków
regulaminu; 2. przyznanie zwycięstwa
drużynie lub zawodnikowi z powodu
niestawienia się przeciwnika (bądź
drużyny przeciwnej); 3. w sporcie to
przyznanie
zwycięstwa
jednej
z
rywalizujących stron z powodu braku
przeciwnika, jego wycofania się z
zawodów lub dyskwalifikacji (np. za
występ w drużynie nieuprawnionego
zawodnika, stosowanie dopingu lub inne
naruszenia regulaminu zawodów.) Słowo
"walkower" pochodzi od angielskiego
"walk-over" (dosłownie: przejść nad
kimś). Stosowanym w Polsce skrótem
oznaczającym walkower jest "wo."] – (sp.)
walkover (verseny, amelyben csak egy ló
futvagy egy versenyző vesz részt); (átv.)
könnyű győzelem
walkonienie – henyélés, lustálkodás
Wall Street [wym. uo:l stri:t] [ang. 'ulica na
dolnym Manhattanie (Nowy Jork), w
pobliżu (i na) której mieszczą się
największe banki i giełda (akcyjna), jw.';
wall 'mur' z łac. vallum 'szaniec; palisada;
mur' od vallus 'pal; palisada; jp.'; street
'ulica' od późn.łac. strata 'droga
brukowana' z łac. r.ż. od stratus;
oligarchia
finansowa USA;
wpływ
kapitału finansowego w gospodarce USA;
por. city] – (ang.) Wall Street; New York-i
utca, ahol a tőzsde és a legnagyobb bankok
vannak; (átv.) az Amerikai Egyesült
Államok uralkodó pénzügyi körei
walmowy, -a, -e – konty-, kontyos
7513
walnąć — walić [1. pot. mocno uderzyć; 2. pot.
grając na jakimś instrumencie, mocno
uderzyć np. w struny; 3. pot. strzelić z
dział, karabinów itp.; 4. pot. o piorunach:
spaść, trafiając w jakieś miejsce; 5. walić:
pot. wydobywać się skądś w dużych
ilościach, gwałtownie; 6. walić: pot. iść,
jechać, zwłaszcza tłumnie, gromadnie –
szybko i zdecydowanie; 7. pot. przewrócić
coś; 8. pot. zrzucić coś gwałtownie, byle
jak; 9. pot. powiedzieć coś wprost; 10. pot.
zrobić coś zdecydowanie, niedelikatnie] –
csapni, megcsapni, lecsapni, megütni, ráütni,
odavágni, lesújtani; verni
walnąć/uderzyć/kopnąć w kalendarz – (szó
szerint: rávág/ráüt a naptárra, belerúg a
naptárba) meghalt
walnął go w twarz – pofon ütütte
walnął młotem w kowadło – a kalapáccsal az
üllőre csapott, ütött
walnął pięścią w stół, żeby się uciszyli – öklével
az asztalra csapott, hogy elhallgassanak
walnąć się — walić się [1. pot. uderzyć samego
siebie; 2. pot. zadać sobie wzajemnie ciosy;
3. pot. spaść bezwładnie, często niszcząc
się lub wywołując zniszczenie; 4. pot. o
człowieku: paść bezwładnie, rzucając się
na ziemię, na łóżko itp.; 5. walić się: pot.
zamieniać się w ruinę; 6. walić się: pot.
popadać w dezorganizację; 7. walić się:
pot. o jakichś sprawach, kłopotach,
pracach: stawać się czyimś udziałem w
męczącym nadmiarze] – roskadozni,
zuhanni; megcsapja, megüti, odavágja
magát; özönleni
walnica – gerenda, keresztgerenda, mestergerenda;
nyersöntvény
walnie – sokat, döntően, nagyon
walnie przyczynił się do zwycięstwa – nagy
mértékben hozzájárult a győzelemhez
walnięcie – ütés, csapás, verés
walnięty, -a, -e [pot. niezrównoważony
psychicznie]
–
(átv.)
pszichikailag
kiegyensúlyozatlan,
lelki
egyensúlyát
vesztett
walny, -a, -e [1. ogólny, powszechny; 2. mający
decydujące znaczenie] – általános, köz-; fő,
fontos; kiváló, remek
walna bitwa – a nagy csata, nagy ütközet, döntő
ütközet
walne zebranie; walne zgromadzenie – közgyűlés
walne zgromadzenie członków spółdzielni –
szövetkezeti tagok közgyűlése
walne zwycięstwo – nagy győzelem
walne żyto – remek rozs
walny chłop – remek fickó
-
Wersja 05 06.2017
walny koń – pompás ló
walny zjazd, walne zebranie, zgromadzenie
[zjazd wszystkich członków jakiejś
organizacji, jakiegoś stowarzyszenia itp.,
na którym podejmowane są najważniejsze
decyzje] – közgyűlés, naggyűlés
Walon, Walonka – vallon (ffi/nő)
walon [wojłokowy but z cholewką; walonek,
filcówka] – magasszárú nemez cipő v.
csizma
walonka, walonek; walonki [1. ciepły wojłokowy
but z cholewką; 2. wojłokowy but z
cholewką; walonek, filcówka; 3. ciepłe,
nieprzemakalne buty do kolan zrobione z
filcu i ze skóry, pochodzenia tureckiego.
Popularne i masowo produkowane w
Rosji podczas II Wojny Światowej, choć
znane dużo wcześniej, ponoć noszone już
przez carycę Katarzynę II. Dzisiejsze
walonki
występują
we
wszystkich
kolorach,
ozdabiane
aplikacjami,
koronkami i koralikami robią furorę nie
tylko wśród młodzieży rosyjskiej, ale w
całej Europie .] – (közb.) nemezcsizma,
hallnacsizma
waloński, -a, -ie [przymiotnik od: Walonia] –
vallon
walor [1. wartość, znaczenie; ekon. papier
wartościowy; plast. natężenie tonu barwy,
stopniowanie światła i cienia; (l.mn.)
zalety, cnoty; 2. dodatnia cecha; 3. papier
wartościowy; 4. w malarstwie, grafice,
fotografii: różny stopień natężenia barwy i
cienia] – (fr.) valőr; érvény, érték, minőség;
jelentőség, jó oldala vminek; (műv.) színérték
(festményen); érdem
walor jakiego zdarzenia – vmilyen esemény jó
oldala
walory intelektualne – szellemi képességek
walory [pieniądze, dewizy, kosztowności itp.] –
értékpapír; pénz, deviza stb.
walory
dłudoterminowe
–
hosszúlejáratú
értékpapír
7514
walory
krótkoterminowe
–
rövidlejáratú
értékpapír
walory
dłudoterminowe
–
hosszúlejáratú
értékpapír
walory państwowe – állami értékpapír
walory skarbowe – kincstári értékpapír
waloryzacja [1. ustalenie wysokości istniejących
świadczeń pieniężnych, np. emerytur, rent
lub płac, w związku ze zmianą systemu
pieniężnego lub jednostki monetarnej;
2. przywrócenie czemuś, np. środowisku,
wartości lub naturalnych walorów; 3.
przerachowanie zobowiązań pieniężnych
na skutek zmienionej wartości pieniądza]
– (lat.) valorizáció; (közg.) értékjavítás,
átértékelés, felértékelés; valorizálás, új érték
megállapítása a régi érték meghatározott
százalékában a pénz értékcsökkenése okozta
veszteség kiegyenlítésére
waloryzacyjny, -a, -e – valorizációs; értékjavítási,
felértékelési
waloryzować – valorizálni; értéket javítani,
felértékelni, átértékelni, valóságos értékre
emelni
Walpurgi noc [nm. Walpurgisnacht 'jw.'; Nacht
'noc'; por. Goethego Faust, część I. - z 30
IV na 1 V (na św. Walpurgę), kiedy, wg
legend śrdw., odbywały się sabaty
czarownic na górze Brocken (granitowy
szczyt, najwyższy w górach Harcu, 1142
m)] – Walpurgis-éj; a Szent Walpurgis
ünnepét megelőző éjszaka, amikor a
középkori hit szerint a németországi Brocken
hegyen varázslók és boszorkányok vad
tivornyát csapnak
Walter – Valter
waltornia [1. instrument znany jest również pod
nazwą waltornia; zaliczany do grupy
dętych blaszanych; 2. instrument dęty
blaszany w kształcie długiej, wąskiej rury
zwiniętej
w
trzy
kręgi,
silnie
rozszerzającej się na końcu] – vadászkürt
waltornista, waltornistka – vadászkürtös (ffi/nő)
waltorniowy, -a, -e – vadászkürtwaluacja – értékelés, értékmegállapítás
waluacja dyskretna – diszkrét értékelés
Waluacja dyskretna to funkcja:
gdzie A - pierścień przemienny.
waluciarz [osoba zajmująca się nielegalnym
handlem obcymi walutami] – valutaüzér,
valutázó, valutacsempész; síber, csempész
waluta [1. jednostka pieniężna będąca podstawą
systemu pieniężnego w danym kraju; typ
systemu pieniężnego (w. złota, srebrna,
papierowa);
banknoty,
monety
-
Wersja 05 06.2017
zagraniczne; 2. jednostka monetarna
będąca podstawą systemu pieniężnego w
danym kraju; 3. typ systemu pieniężnego
zależny od tego, jakie środki pieniężne są
w obiegu; 4. banknoty i monety
zagraniczne; 5. pot. pieniądze, gotówka] –
(ol) valuta; (közg.) külföldi pénzérték,
folyóérték, pénzrendszer; vmely ország
pénzrendszere; idegen állam fizetőeszköze;
(handl) érvényesség
waluta clearingowa – klíring-valuta
waluta kontraktu – szerződéses valuta
waluta krajowa – hazai valuta
waluta miejscowa – helyi valuta
waluta mocna – keményvaluta
waluta narodowa – nemzeti valuta
waluta niewymienialna – nem beváltható valuta
waluta obca – idegen valuta
waluta – valuta
waluta papierowa – papírvaluta
waluta pełnowartościowa – teljesértékű valuta
waluta płatności – fizetési valuta
waluta podwójna – kettős valuta
waluta rezerwowa – tartalékvaluta
waluta rozrachunkowa – elszámolási valuta
waluta światowa – világvaluta
waluta transakcji – tranzakciós valuta
waluta wolna – szabadvaluta
waluta wymielnialna – konvertibilis valuta
waluta zagraniczna – külföldi valuta
waluta złota – aranyvaluta
walutarny, -a, -e – (ol-lat.) valutáris; valutával
kapcsolatos
walutować – (ol) valutázni; külföldi pénzekkel
üzérkedni
walutowy, -a, -e – valuta- [rynek walutowy:
valutapiac;
kalkulator
walutowy:
valutakalkulátor, valuta kalkulátor]
wał [1. podłużne usypisko z ziemi, kamieni itp.,
powstałe naturalnie lub wzniesione
sztucznie;
2. narzędzie w
kształcie
grubego walca osadzonego w ramie na osi,
służące do ugniatania i wyrównywania
gruntu, nawierzchni dróg itp.; 3. element
maszyny obracający się w łożyskach,
mający kształt długiego walca z
osadzonymi na nim innymi elementami;
4. posp. o kimś głupim lub naiwnym –
sánc, (gát) töltés; gát, földgát; henger,
tengely; hullámfal
wał przeciwpowodziowy [sztuczne usypisko w
kształcie pryzmy o trapezowym przekroju
poprzecznym. Wznoszone wzdłuż rzeki w
pewnym oddaleniu od jej koryta, które
otaczając tereny zalewowe wzdłuż rzeki
7515
(międzywale) tworzy większe koryto (a w
praktyce
czasami
także
pewien
rezerwuar) dla przewidywanych wód
powodziowych,
przeciwdziałając
jednocześnie rozlaniu się tych wód na
chronione w ten sposób tereny sąsiednie
(zobacz: polder). Zazwyczaj ma znaczną
długość, odpowiednio do ukształtowania
doliny i chronionych przed zalaniem
terenów
zagospodarowanych.]
–
árvízvédelmi töltés
wał wysokiego ciśnienia [obszar wysokiego
ciśnienia rozdzielający dwa niże] –
nagynyomású területeket elválasztó gát v.
tengely
wał kalandrowy – kalanderhenger
wał kardanowy – kardántengely
wał kolankowy – forgattyú v. könyöktengely
wał korbowy [element maszyn, wał z wygięciami,
które wraz z drągami tłokowymi
umożliwiają zamianę ruchu tłoków na
ruch obrotowy] – forgattyús tengely, hajtó
tengely
wał nadoczodołowy [silne zgrubienie kostne nad
oczodołami, występujące u niektórych
naczelnych i u kopalnych przodków
człowieka] – szemüreg-feletti csontdudor
wał napędowy [mechanizm służący do
przenoszenia ruchu obrotowego ze
skrzyni biegów do poszczególnych
mechanizmów
napędowych]
–
hajtótengely, meghajtótengely v. meghajtó
tengely
wał obronny – védősánc
wał obrotowy – forgótengely
wał ochronny – sánc, védősánc, védsánc; védőgát;
védőtöltés
wał oczodołowy – homlokrekesz, csontos
szemöldökív
wał rozrządu, rozrządczy [część mechanizmu
rozrządczego
w
postaci
wału
z
krzywkami] – vezérlőtengely
wał śrubowy – csavartengely
wał transmisyjny – közlőműhenger
wałach [1. wykastrowany samiec konia; 2.
wykastrowany
koń
lub
inny
przedstawiciel koniowatych (np. muł lub
osioł), który w ten sposób przestaje być
ogierem. Etymologia terminu wywodzi się
od etnonimu Wołoch, i wynika stąd, że
prawdopodobnie Wołosi wprowadzili do
Polski wałaszenie ogierów] – kiherélt
csődör, herélt (ló v. szamár); Cieszynkörnyéki hegyilakó, juhász
wałaszyć [kastrować samca konia] – herélni,
kasztrálni
-
Wersja 05 06.2017
wałeczek – kis henger; (orv.) rudacska
wałeczek łożyska [element toczny łożyska
tocznego] – (ang.) bearing roller;
csapágygörgő
wałeczkowaty, -a, -e – (kis) tengelyhez hasonló,
tengelyszerű
wałek [1. przedmiot walcowatego kształtu,
służący
m.in.
do
nawijania
lub
rozpłaszczania
czegoś;
2. walcowaty
element różnych maszyn, urządzeń,
obracający się dokoła swej osi; 3. coś
zwiniętego w rulon lub tworzącego długi,
obły kształt; 4. pot. podłużne zgrubienie] –
(techn.) (kis) henger, görgő; orsó, tengely;
rúd; (do ciasta) sodrófa, nyújtódeszka;
(sport) nyújtó; (np. tapczanu) fejrész
wałek do ciasta – nyújtófa, sodrófa
wałek do maglowania – mángorló (rúd)
wałek do trwałej ondulacji – dauercsavaró
wałek do włosów – hajcsavaró
wałek malarski – festőhenger
wałek przewodni – vezetőgörgő v. henger
wałek tapczanu, kanapy [rodzaj walcowatej
poduszki tapicerskiej na tapczanie lub
kanapie] – (rúd alakú) dívány- v. fejpárna,
fejrész
wałek w kanapie – (rúd alakú) dívány- v. fejpárna,
fejrész
Wałęsa, Wałęska (nazwisko) – Wałęsa, Wałęska
(lengyel vezetéknevek)
Wałęsa, Lech (ur. 29 września 1943 w Popowie)
[polski działacz związkowy i polityk, z
zawodu elektryk. Lider Solidarności i
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w
latach 1990-1995. Człowiek roku 1981
według magazynu Time oraz laureat
Pokojowej Nagrody Nobla (1983).] – Lech
Wałęsa (Popowo, Lengyelország, 1943.
szeptember 29. – ) [lengyel politikus, a
Szolidaritás
(lengyelül
Solidarność)
szakszervezeti mozgalom egyik alapítója,
Nobel-békedíjas, volt lengyel államfő]
wałęsać się [pot. chodzić bez celu z miejsca na
miejsce] – tekeregni, ténferegni, csavarogni,
kószálni, kóborolni, kódorogni, csatangolni;
lebzselni; lézengeni
wałęsanie się – csavargás, kóborlás, csatangolás,
tekergés
wałki – hajcsavarók
wałkonić się [pot. próżnować] – henyélni,
lustálkodni, tétlenkedni, lopni a napot
wałkonienie się – henyélés, lustálkodás
wałkoń [pot. próżniak] – dologtalan, henyélő,
himpellér, lógós, naplopó, ingyenélő
wałkować [1. rozpłaszczać za pomocą wałka; 2.
formować z czegoś miękkiego wałek;
7516
3. pot. mówić ciągle o czymś, aż do
znudzenia] – (techn.) hengerelni; (ciasto)
nyújtani, kinyújtani, sodorni (tésztát);
teregetni, mángorolni; (átv.) unalmasan,
aprólékosan megtárgyalni [nyújtani, mint a
rétestésztát]
wałkować a. wałkowywać ciasto – kinyújtani a
tésztát
wałkować ciasto na kluski – tésztát gyúrni
galuskának
wałkować się [1. zwijać się w wałki; 2. pot. być
ciągle
omawianym]
–
hengerlődni;
kinyújtózkodni
wałkowanie – nyújtás, hengerlés, (átv.) aprólékos
megbeszélés
wałować [ugniatać glebę wałem m.in. w celu
rozkruszenia brył i umożliwienia lepszego
wnikania
wody;
też:
ugniatać
i
wyrównywać wałem nawierzchnię drogi,
boiska itp.] – hengerelni, lehengerelni;
simítani, lesimítani
wałowanie – hengerlés, lehengerlés, simítás,
lesimítás
wałowy, -a, -e – sánc-, töltés-, gát-; hengerwałówa [potocznie: prowiant na drogę] –
(lat→ném) proviant; élelem, élelmiszer,
élelmiszerkészlet; eleség; útravaló (étel)
wałówka [pot. jedzenie zabierane w podróż, na
wycieczkę itp.] – (közb.) úticsomag,
útiélelem, hideg élelem
wały [pot. lanie, cięgi] – (lanie, cięgi) verés,
elverés, csapás
wambesch
wam – nektek; a részetekre
wambesch [charakterystyczny dla okresu
średniowiecza (szczególnie XIV i XV
wieku)
element
odzieży
męskiej
przeznaczonej do noszenia pod zbroją.
Był to rodzaj bluzy z rękawami, składała
się ona z kilku warstw mocnego płótna,
pakuł konopnych i wełny albo bawełny
przeszywanych razem. Często noszony
jako jedyna ochrona, szczególnie w
-
Wersja 05 06.2017
przypadku pachołków i łuczników.] –
(daw) férfi kabát, amit a páncél alatt viseltek
wamp [ang. vamp 'wamp'; kobieta uwodzicielska
i demoniczna; typ kobiety (pierw. w
filmach
amer.)
niebezpiecznej
dla
mężczyzn, opętującej ich swą demoniczną
urodą, aby ich doprowadzić do ruiny a. do
zguby] – (ang.) vamp; démon; erotikus
megjelenésével
a
szenvedélyeket
felkorbácsoló, de józan, hidegen számító
nőtípus
WAMP (Windows – Apache – MySQL – PHP)
[pakiet wolnego oprogramowania do
obsługi
witryn
internetowych
w
środowisku MS Windows, zawierający
programy open source: serwer Apache,
język skryptowy PHP, bazę danych
MySQL
i
oprogramowanie
uzupełniające.] – WAMP [négy szoftver
nevéből alkotott mozaikszó. A négy szoftver
együttes használata esetén használatos. A
WAMP
egy
Windowson
futtatható
alkalmazáskiszolgáló programcsomag]
wampir [vampire 'wamp(ir) z nm. Vampir
'upiór; wampir' pochodzenia słowiań.
Według słowiańskich wierzeń, wampir
(zwany także wąpierz, upiór, upir,
martwiec, wiesczy, wupi) ― 1. według
dawnych
wierzeń
ludowych:
trup
wstający z grobu i wysysający krew z
ludzi; 2. ktoś, kto zyskuje siłę, energię,
bogactwo itp. kosztem innych ludzi;
3. seryjny morderca napadający zwłaszcza
na kobiety i zabijający je w okrutny
sposób; 4. nietoperz o ostrych zębach,
żywiący się wyłącznie krwią ssaków i
ptaków, żyjący w Ameryce Południowej i
Środkowej;
5.
legendarna
istota,
najczęściej żywiąca się ludzką krwią,
prawie nieśmiertelna, o ludzkiej postaci i
charakterystycznych wydłużonych kłach]
– (szerbhorvát) vámpír; mesebeli éjjeli
kisértet, amely a sírokból jön elő és az
emberek vérét szívja; (átv.)
várszopó,
vérszívó; (áll.) vámpír [Egy Dél-Amerikában
élő denevérfaj (Vampirus spectrum). E
jelentésváltozat használata igen ritkán fordul
a beszélt és írott nyelvben, tekintve, hogy
hozzáteszik; vámpír-denevér.]
Wampir zwyczajny (Desmodus rotundus)
[najbardziej rozpowszechniony nietoperz
z podrodziny wampirowatych, liczącej
tylko
3
gatunki,
jedyny
żyjący
współcześnie
przedstawiciel
rodzaju
Desmodus Wied-Neuwied, 1826. Jest to
nieduże zwierzę: rozpiętość skrzydeł do 40
cm, masa ciała ok. 30g. Jak wszystkie
nietoperze potrafi latać, ale w odróżnieniu
od innych nietoperzy potrafi też biegać i
7517
skakać. Występuje wyłącznie w Ameryce
Południowej i Środkowej.] – rőt vérszopó
denevér [A rőt vérszopó denevér
(Desmodus
rotundus)
az
emlősök
(Mammalia) osztályának a denevérek
(Chiroptera) rendjéhez, ezen belül a kis
denevérek (Microchiroptera) alrendjéhez és
a hártyásorrú denevérek (Phyllostomidae)
családjához tartozó faj. A rőt vérszopó
denevér Közép- és Dél-Amerikában, trópusi
és szubtrópusi vidékeken Mexikótól ÉszakChiléig és Észak-Argentínáig honos. A
denevér
hossza
8
centiméter,
szárnyfesztávolsága 20 centiméter és
testtömege 30 gramm. Bundája barna.]
wampiryczny, -a, -e – vámpírwampirzyca (wamp) [1. kobieta wampir;
2. kobieta o ekscentrycznym wyglądzie,
uwodząca mężczyzn i doprowadzająca ich
do zguby] – (ang.) vamp; démon; erotikus
megjelenésével
a
szenvedélyeket
felkorbácsoló, de józan, hidegen számító
nőtípus; női vámpír
wampowaty, -a, -e – (ang.) vamp-; vampszerű (nő)
wams [1. element stroju męskiego, szyty z sukna,
atłasu lub aksamitu, często rzezany lub też
ozdabiany haftem albo pasmanterią.
Usztywniony
przez
podwatowanie,
charakterystyczny dla wieku XVI i
początków
wieku
XVII.
Znany
praktycznie w całej Europie, tyle że pod
różnymi nazwami. 2. rodzaj kaftana
noszonego przez mężczyzn od połowy XVI
do XVII wieku; 2. rodzaj kaftana, na ogół
atłasowego noszonego przez mężczyzn od
połowy XVI do XVII wieku, głównie w
Hiszpanii i Niemczech. Wams był
usztywniony i podwatowany, zdobiony
-
Wersja 05 06.2017
nacinaniem, haftem lub pasmanterią. Był
obcisły, na przodzie wydłużony w szpic, z
krótką baskiną.] – (ném.) Wams; (daw)
ujjas, zeke
Portrait of Don Gabriel de la Cueva The Duke of
Albuquerque
WAN (Wide Area Network), WAN-sieć rozległa (z
ang. Wide Area Network, rozległa sieć
komputerowa) - sieć rozległa [1. sieć
komputerowa znajdująca się na obszarze
wykraczającym poza jedno miasto (bądź
kompleks miejski); 2. Rozległy system
komunikacyjny, łączący odległe miejskie
sieci komputerowe. Łączność między tymi
ośrodkami jest realizowana za pomocą
publicznej
sieci
telekomunikacyjnej,
publicznej
sieci
pakietowej
lub
wydzielonych sieci pakietowych. W
połączeniach rozległych stosowane są
łącza
kablowe,
światłowodowe,
mikrofalowe i satelitarne. 3. Sieć
obejmująca swoim zasięgiem np. systemy
w różnych miastach lub nawet krajach.
Określenie to obejmuje nie tylko wielkość
obszaru, na którym rozmieszczone są
stacje, ale również rodzaj podstawowych
usług udostępnianych w sieci.] – WAN,
Wide Area Network - nagytávolságú
(területi, országos vagy világméretű) hálózat
- 'WAN' –hálózat (széles kiterjedésű hálózat)
[1. Magyarul nagy kiterjedésű, vagy
távolsági hálózatként ismert.]; nagytávolságú
számítógép-hálózatok; 2. legalább egy
régióra vagy országra kiterjedő, de gyakran
világméretű számítógépes hálózat (pl. az
Internet); 3. Magyarul nagy kiterjedésű, vagy
távolsági hálózatként ismert. 4. Széles
területre kiterjedő hálózat. Általában egy
vagy több országot, országrészt lefedő
számítógép hálózat. 5. széles kiterjedésű
kommunikációs
hálózat,
amely
egy
7518
épületnél, telephelynél, vagy iskolánál
nagyobb területet fed le; (ellentétben egy
helyi jellegű (LAN) hálózattal); WANhálózatok fizikai ismertető jelei települések
esetében magas épületekre, azon kívül pedig
főleg főutak mentén e célra felállított
fémoszlopokra
szerelt
rövidhullámú
adóantennák]
wan (zob. van; typ samochodu przeznaczony do
przewozu większej liczby pasażerów) –
kisbusz
wanad [st.skand. Vanadis 'Freja, bogini skand.'
chem. pierwiastek, Tabl. 1, metal trudno
topliwy, b. twardy] – vanádium; (vegyt.)
igen kemény, rideg fémes elem; acélok
keményítésére használják (vegyjele: V) [egy
germán istennő, Vanadis nevéről]
wanadowce [grupa (rodzina) pierwiastków
chem. ciężkich, trudno topliwych metali:
wanad, niob, tantal] – vanádiumcsoport; a
periódusos rendszer Vb oszlopának fémei
(vanádium, nióbium, tantál, protaktínium)
Wanda [1. imię pochodzenia germańskosłowiańskiego, a może nawet celtyckiego.
Chyba, że - przedindoeuropejskiego. No,
bo na pewno nie semickiego. 2. imię
żeńskie wymyślone najprawdopodobniej
przez Wincentego Kadłubka, wcześniej
nieznane.; 3. (u zygmunta Glogera) Wanda,
starożytne niewieście imię polskie. Prawie
u wszystkich narodów imiona pierwotne
dla ludzi brano z nazwań różnych
przedmiotów,
zwierząt,
kwiatów
wyróżniających
się
pewnymi
przymiotami.
Z imion
niewieścich
polskich dochowały się: Wanda i Rzepka.
Pierwsze oznacza narzędzie do łowienia
ryb przynęconych, a więc symbol
pociągania i przynęty, drugie jest nazwą
warzywa, będącego symbolem jędrności
ciała. O Wandzie, córce Krakusa, pisze
Kromer, powtarzając słowo w słowo
Długosza: „Była Wanda urody nadobnej,
tak, że słusznie ją Wendą, jakoby wędką
nazwano, bo uroda jej przypatrujących się
ku sobie pociągała”. W języku rosyjskim
dotąd ванда zowie się pewien przyrząd
rybacki, a вандовщикъ – rybak łowiący
takowym. W dźwiękach nosowych ludu
mazurskiego węda rybacka także bliższą
jest brzmienia wandy. Ł. Górnicki za
czasów
Zygmunta
Augusta
daje
przestrogę dworzaninowi, „aby tak
przyjaźnią nie ułowił, jako pokarmem ryba
na wędzie”.] – Vanda (horgászó)
[német/lengyel
származású
női
név.
Jelentése: biztonság, rejtettség, védelem,
illetve vend nyelven nő.]
-
Wersja 05 06.2017
Obraz Piotrowskiego Śmierć Wandy.
Ilustracja z książki Dzieje Polski z 1909 roku
zatytułowana:
Wanda, córka Krakusa, rzuca się w nurty Wisły.
wandal [1. łac. Vandalus, l.mn. Vandali(i)
'Wandale; staroż. lud germ., który
najechał Galię, Hiszpanię i Afrykę Płn. w
IV i V w., a w 455 r. wkroczył do Italii,
złupił Rzym i zniszczył wiele dzieł sztuki i
lit.'; 2. człowiek umyślnie niszczący czyjąś
lub wspólną własność, zwłaszcza dobra
kulturalne; 3. człowiek rozmyślnie
niszczący dobra, wartości kulturalne,
monumenty,
dzieła
sztuki
itd.;
barbarzyńca, dewastator, niszczyciel] –
vandál;
(hist.)
kegyetlenségéről
és
pusztításairól hírhedtté vált népvándorlás
korabeli germán törzs tagja; (átv.)
kíméletlenül, oktalanul romboló ember
wandalizm [rozmyślne niszczenie, dewastacja,
uszkadzanie dóbr kulturalnych] – (lat.)
vandalizmus; oktalan, kíméletlen pusztítási
düh; barbarizmus, a kultúra értékeinek ilyen
pusztítása (a vandálok római rombolásából
ered)
wandalski, -a, -ie – vandál; vad-, barbár-; romboló
Wandeczka, Wandzia – Wandácska
wanienka [1. mała wanna do kąpieli; 2. płytkie
naczynie laboratoryjne lub kuchenne] –
kiskád; (dla dzieci) gyermekkád, kádacska;
egyfülű dézsa
wanilia [1. pnącze nadrzewne o jajowatych
liściach, żółtozielonych kwiatach i długich,
cienkich owocach, rosnące w Ameryce
Południowej i Środkowej; też: owoc tej
rośliny; 2. aromatyczna przyprawa z
odpowiednio
spreparowanych
i
wysuszonych owoców tej rośliny, używana
do ciast, lodów, likierów itp.] – vanília
(fűszernövény, melynek latin neve: Vanilla
planifolia)
Wanilia płaskolistna (Vanilla planifolia Andrews)
[gatunek
pnącza
z
rodziny
storczykowatych
(Orchidaceae).
Występuje w stanie dzikim w Ameryce
Południowej i Ameryce Środkowej.] –
vanília [a kosborfélék (Orchidaceae)
családjába tartozó Vanilla nemzetségnek,
illetve a nemzetségbe tartozó néhány faj
fűszerként
felhasználható
termésének
elnevezése. Erre a célra elsősorban a Vanilla
planifolia fajt termesztik, de felhasználható a
Vanilla pompona and Vanilla tahitiensis is.]
7519
wanilijka
[heliotrop]
(növ.)
kunkor
(Heliotropium)
wanilina [biała, aromatyczna substancja
krystaliczna występująca w owocach
wanilii, otrzymywana też syntetycznie] –
(vegyt.)
vanilin
(3-metoxi-4-oxibenzaldehid). CH3O(HO)C6H3CHO [Az
aromás aldehidek közé tartozó vegyület. A
vaniliának (Vanilla aromatica) zamatos,
értékes része. Régente a vanilia hüvelyes
gyümölcséből éterrel való kioldás és
kristályosítás útján állították elő; manapság
már csakis mesterségesen készítik, még
pedig a tűlevelü tobozos fák kambiumának
levéből kiválasztott koniferin oxidálása
révén.]
waniliowy, -a, -e – vaníliás, vaníliawanna [1. duże, głębokie naczynie do kąpieli;
2. piec hutniczy, w którym ogrzewane
przedmioty pobierają ciepło od gorącej
cieczy; 3. duże naczynie używane w
różnych gałęziach przemysłu, np. do
moczenia, płukania, barwienia] – kád,
fürdőkád
wanna, kadź [w Drugiej Księdze Mojżeszowej
większe naczynie miedziane, w którym
kapłani obmywali ręce i nogi przed
rozpoczęciem
zajęć
w
namiocie
zgromadzenia.] – vörösréz mosdótál, kád
[Az oltár közelében vörösréz mosdótál is
volt, itt mostak kezet a papok.]
wanna do kąpania – fürdőkád
wanna
elektrolityczna
[urządzenie
do
przeprowadzania elektrolizy] – (műsz.)
elektrolitos kád
-
Wersja 05 06.2017
wanna galwanizerska, galwaniczna [wanna
elektrolityczna
używana
w
galwanotechnice] – (műsz.) galvánkád,
galvanizáló kád
wanna narożnikowa – sarokkád
wanna siedząca – ülőkád
wańczos [1. drewno obrobione z 3 stron, a z
czwartej pokryte korą 2. deska na klepkę,
zwłaszcza do naczyń bednarskich] –
háromélű fa
wańtuch [daw. grube płótno konopne używane
na worki i opakowania; też: worek z
takiego płótna] – durvaszálú kendervászon
WAP (Wirleless Application Protocol) [zbiór
otwartych,
międzynarodowych
standardów
definiujących
protokół
aplikacji bezprzewodowych.] - WAP
(Wirleless Application Protocol) - 'WAP'
protokoll
(drótnélküli
alkalmazás
protokollja) [a WAP rendszer minimálisra
(kis szövegekre) egyszerűsített, speciális
web-oldalak vezetéknélküli átvitelét teszi
lehetővé; feladata hordozható készülékek
(telefon, PDA, stb.) kis sávszélességű
rendszeréből és kis felbontású kijelzőiből
adódó megkötések adaptálása; korszerűbb és
jobban alkalmazkodik a hálózatok és
alkalmazások mai követelményeihez mint az
eredeti HTTP Web-protokollok, de csak
szövegszerű adatok kezelésére képes;
kilencszer nagyobb szövegállományokat tud
kezelni mint az SMS, köztük URL
címláncokat is, de képeket és más nemszövegszerű állományokat nem; a vezeték
nélküli készülékek és az Internet hálózat
közötti kommunikáció WAP szabványát a
WAP fórum készíti elő; kezdeményezői
Nokia, Ericson, Motorola, Unwired Planet
mobilgyártó cégek; Microsoft később
csatlakozott, de ugyanakkor az angol STNC
cég felvásátlásával annak Hitchhiker
programját is biztosította magának, mely
ugyanezt a célt szolgálja, kevesebb
beavatkozással az Internet szabványokba; a
WAP a "WML" (Wireless Markup
Language)
jelölőnyelvet
használja
a
"HTML" jelölőnyelv helyett, de az átfejtés
könnyen lehetséges; a legtöbb európai mobil
szolgáltató fenntart ma már a Világhálón
WAP-kompatibilis oldalakat is; a WAP
jövője bizonytalan, mert a fejlődés nem áll
meg csak szőveg-továbbátásra képes
rendszereknél,
hanem
-hordozható
eszközökön is- a Web teljes tartalmának és
bemutatását
veszi
célba;
azonkívül
komolytalan javaslat telefon-billentyü- zettel
bővebb
szövegek
szerkeszthetőségét
feltételezni]
7520
wapiennik [1. zakład przemysłowy produkujący
wapno; 2. piec do prażenia wapienia;
3. osoba
obsługująca
taki
piec;
4. odkrywkowa kopalnia wapienia] –
mészégetőkemence,
mészégető
üzem,
mészégető munkás
wapienny, -a, -e – mész-; meszes, mésztartalmú
wapienna gleba – meszes talaj
wapień [1. miękka skała osadowa pochodzenia
organicznego, o białej, żółtawej lub szarej
barwie; 2. skała osadowa (chemogeniczna
lub organogeniczna) zbudowana głównie z
węglanu wapnia, przede wszystkim w
postaci kalcytu.] – (ásv.) kalcit [Borátok,
karbonátok, nitrátok ásványosztályban az
önálló
kalcitcsoport
ásványegyüttesébe
tartozó ásvány. Elnevezésének szinonimája:
mészpát];
mészkő
[jellemzően
monomineralikus (egyásványos) üledékes
kőzet, aminek legalább 90%-a kalciumkarbonát (CaCO3), azaz kalcit vagy aragonit.
A
fennmaradó
rész
főleg
más
karbonátásvány, kvarc vagy kova, agyag és
szerves anyag.], mészpát; vegy kalcium
wapień hipurytowy [wapień powstały ze skorup
hipurytów] – Hippurites kagylók és
változataik héját, törmelékét tartalmazó
mészkő
[a mélyülő tengerben először
mészkő vált ki, amely magába foglalta a
vastaghéjú Hippurites kagylók és változataik
héját, törmelékét]
wapień kryptogeniczny – kriptogén (titkos
eredetű) mészkő
wapień muszlowy [zob. muszlowiec; nieformalna
jednostka
stratygraficzna
triasu
wydzielona na terenie Polski poza
karpackiej, Niemiec (poza Alpami) i
Beneluxu] – (triász-kori) kagylós mészkő
wapień numulitowy [wapień powstały ze
skorupek numulitów] – Nummulites
(nummulinás mészkő)
wapień oolityczny – oolitikus mész
wapień ziarnisty – szemcsés mész
wapień zbity krzemienisty – kovasavas tömött
mészkő
wapniak1 [1. zmielony wapień używany jako
nawóz sztuczny; 2. zob. jajo wapnowane] –
meszes tojás; (ásv.) mészpát, kalcit, mészkő
wapniak2 [lekcew. w języku młodzieżowym: o
człowieku
dorosłym], wapniaczka
–
megcsontosodott (ffi/nő)
wapniaki [lekcew. w języku młodzieżowym: o
rodzicach]
–
begyepesedett,
megcsontosodott (szülők)
wapniarka – meszesgödör; mészbánya; mésszállító
kocsi
-
Wersja 05 06.2017
Wapniarka albo Bielica [wzniesienie 532 m
n.p.m. w południowo-zachodniej Polsce w
Sudetach Wschodnich, w Masywie
Śnieżnika] – Wapniarka v. Bielica
(hegymagaslat)
wapniarz – mészégető ffi
wapnić – meszelni; elmeszesíteni; mésszel deríteni;
mészben áztatni, meszezni
wapnieć [1. o tkance kostnej: nasycać się solami
wapnia w procesie formowania się kości
lub gojenia złamań; 2. o żyłach, tętnicach,
mięśniach i tkankach innych niż kostna:
nasycać
się
odkładającymi
się
patologicznie
solami
wapnia]
–
meszesedni, elmeszesedni, meszessé válni
wapnienie – kalcifikáció, meszesedés
wapniowy, -a, -e – meszes
wapnisty, -a, -e [zawierający duże ilości
związków wapnia] – meszes, mész-;
mésszerű
wapno [1. tlenek wapnia, biały proszek
otrzymywany w wyniku prażenia wapieni;
2. pot. lekarstwo, którego głównym
składnikiem jest przyswajalny związek
wapnia] – mész (CaCO3) [oltott mész lassan
felveszi a levegőből a szén-dioxidot és újra
kalcit keletkezik (Ca(OH)2 + CO2 => CaCO3
+H2O)]
wapno bielące, chlorowane [zob. chlorek w zn.
4.] – klórmész; fehérítésre és fertőtlenítésre
használt, fehér színű klórszagú por
wapno budowlane – épületmész, építkezéshez
használt mész
wapno chlorowane, wapno chlorowe – klórmész
wapno gaszone [wodorotlenek wapnia, biała,
krystaliczna substancja otrzymywana w
wyniku działania wody na wapno palone]
– oltott mész [Ca(OH)2]
wapno hydrauliczne – hidraulikus mész, cement
wapno nawozowe [różnorodne związki wapnia
stosowane w rolnictwie do wapnowania
gleb] – (földekre) kihordott v. kiszállított
mész
wapno niegaszone – oltatlan mész
wapno palone [tlenek wapnia, biały proszek
otrzymywany przez prażenie wapienia] –
égetett mész (vagy E529) [CaCO3 + hő =>
CaO + CO2, mely reakció terméke az égetett
mész: kalcium-oxid (CaO)]
wapno tężeje – a mész duzzad
wapnować, wapniować [nawozić gleby kwaśne
dużymi dawkami nawozów wapniowych w
celu odkwaszenia tych gleb] – meszelni,
meszezni; porcsávázni
wapnować pszenicę – gabonát porcsávázni
7521
wapnować rolę, łąki – mésszel trágyázni v.
meszezni földet, mezőt [erősen elsavanyodó
nyírségi talajok meszezése]
wapnowanie – meszelés, meszezés
wapnowanie gleby – talajmeszezés
wapń (Ca, łac. calcium) [1. nazwa ta pochodzi od
łacińskiego rzeczownika calx - wapno, co
oznacza więc "metal z wapna",
pierwiastek chemiczny z grupy metali
ziem alkalicznych w układzie okresowym.
2.
pierwiastek
chemiczny,
miękki,
srebrzystobiały metal] – kalcium (latinul
calcium) [kémiai elem az elemek periódusos
rendszerében. Vegyjele Ca]
wapory1 [daw. wyziewy, opary] – (dawno)
kigőzölgések, szelek
wapory2 [daw. atak histerii] – (dawno)
rángógörcs, hisztéria; hisztérikus roham
waporyzator – (lat.) vaporizátor; (vegyt.)
elpárologtató készülék
waporyzować – (lat.) vaporizálni; párologtatni,
elgőzölögtetni [Jak waporyzować zioło
przez żarówke?: Hogyan párologtassunk
elektromos izzókkal?]
war [1. daw. wrzący płyn; 2. daw. wielkie gorąco;
3. daw. wrażenie gorąca odczuwane w
jakiejś części ciała z powodu wstydu, lęku,
podniecenia itp.; 4. daw. gwałtowność,
wielkie nasilenie czegoś; 5. ilość produktu
otrzymana jednorazowo w wyniku
gotowania surowców lub półproduktów; 6.
wrzątek; ukrop] – forró víz, forrásban lévő
víz; (átv.) zűrzavar, összevisszaság; (átv.)
forróság, hőség, kánikula
War chalking (dosł. wojenne znakowanie)
[identyfikowanie miejsc zawierających
niezabezpieczone,
aktywne
sieci
bezprzewodowe,
albo
za
pomocą
fizycznego znakowania budynku czy
chodnika za pomocą kredy, albo też przez
umieszczanie fozycznego adresu na stronie
internetowej
zawierającej
bazę
hotspotów.] – War-chalking [nem más, mint
a war-driving módszerrel megtalált vezeték
nélküli hálózatok megjelölese.]
War driving (dosł. wojenna jazda) [jeżdżenie po
danym obszarze z laptopem i adapterem
-
Wersja 05 06.2017
sieci bezprzewodowej 802.11 w celu
wykrycia
niezabezpieczonych
sieci
bezprzwodowych. Gdy adapter (NIC) jest
w odpowiedni trybie, odbiera dowolne
pakiety w swoim zasięgu. Celem jest
znalezienie miejsc wrażliwych na atak, w
których można uzyskać nielegalny dostęp
do firmowych danych.] – War driving [Egy
új kifejezés, amely a drótnélküli hálózati
védetlensége miatt jött létre. Olyan
tevékenységet jelent, amikor a hacker a
kocsijából keres laptopját használva olyan
drótnélküli hálózatokat, amik nincsenek
megfelelően védve. Így hozzáférhet céges
adatokhoz, a céges intranet hálózathoz, vagy
csak egyszerűen a szomszéd levelezéséhez.]
Warchalking [to oznaczanie miejsc, w których
dostępne są sieci bezprzewodowe] – Warchalking [nem más, mint a war-driving
módszerrel megtalált vezeték nélküli
háalózatok megjelölese.]
war myśli – a gondolatok zűrzavara
war, var [1. jednostka mocy elektrycznej biernej
równa jednemu watowi 2. jednostka mocy
elektrycznej biernej (1 war = 1 wat),
legalna, nienależąca do układu SI; var] –
var [Csak elektromos meddő teljesítmény
meghatározására használható teljesítménymértékegység a var; jele: var. 1 var = 1 W.]
wara!
[pot.
wykrzyknik
wyrażający
kategoryczny zakaz dostępu do osoby,
rzeczy lub sprawy, o której jest mowa] –
menj! ne érj hozzá! távozz!
wara ci od tego! – ne merj hozzányúlni!
waraji [1. rodzaj tradycyjnego japońskiego
obuwia; sandały wyplatane ze słomy,
wiązane. Linki przeznaczone do wiązania
waraji wychodzą z ich przedniej części i
przeprowadzane są przez pętelki ze słomy
w innej części buta. Sposób w jaki
przewiązywało się linki był zależny od
wykonywanego zawodu, np. chłop wiązał
waraji inaczej niż żołnierz. 2. sandały
wyrabiane ze słomianych sznurów, w
przeszłości
stanowiące
standardowe
obuwie zwykłych ludzi w Japonii. Obecnie
noszone głównie przez trzymających się
tradycji mnichów buddyjskich. Wedle
tradycji, waraji były ofiarowywane w
świątyniach wraz z prośbą o bezpieczną
podróż lub o zdrowie dolnej części ciała.
Największe waraji na świecie można
zobaczyć podczas Festiwalu Waraji w
Fukushima (jap. Fukushima Waraji
Matsuri), który odbywa się corocznie w
pierwszy piątek i sobotę sierpnia.] – (jap)
Waraji (fonott szandál); japán szandál
(szalmából
készítették);
folyamatos
-
Wersja 05 06.2017
o
o
o
gyékényfonatból készült fűzős, könnyű
szandál, amiket buddhista papok viselnek
7522
waraji
waran [duża, drapieżna jaszczurka o bocznie
spłaszczonym ogonie, żyjąca w Azji,
Afryce i Australii] – varánusz
Waranowate, warany (Varanidae) [rodzina
jaszczurek. Obejmuje 1 współczesny
rodzaj, do którego zaliczanych jest blisko
70 gatunków – wśród nich największe ze
współcześnie żyjących jaszczurek: waran
z Komodo, waran papuaski, waran
paskowany i waran wielki – oraz kilka
rodzajów wymarłych.] – varánuszfélék
(Varanidae) [a gyíkok rendjébe tartozó
varánuszalakúak
(Varanoidea)
vagy
(Platynota) – egyes, új rendszertanokban
(Autarchoglossa) alrendág egyik családja,
mintegy harminc fajjal]

A családba tartozó egyetlen nem a varánusz
(Varanus). Ide az alábbi alnemek és fajok
tartoznak.


 Empagusia alnem
o bengáli varánusz (Varanus
bengalensis)
Dumeril-varánusz (Varanus
dumerilii)
o sárga varánusz (Varanus flavescens)
o érdes varánusz (Varanus rudicollis)
 Euprepriosaurus alnem
o türkizvaránusz (Varanus
caerulivirens)
o Varanus cerambonensis
o kékfarkú varánusz (Varanus
doreanus)
o Fincsh-varánusz (Varanus finschi)

o

Indiai varánusz (Varanus indicus)
sepik varánusz (Varanus jobiensis)
rennell-szigeti varánusz (Varanus
juxtindicus)
o ausztrál barna varánusz (Varanus
keithorni)
o biak szigeti varánusz (Varanus
kordensis)
o kék varánusz (Varanus macraei)
o Varanus melinus
o smaragdvaránusz (Varanus prasinus)
o Varanus spinulosus
o Varanus telenesetes
o Varanus yuwonoi
Odatria alnem
o Varanus auffenbergi
o fekete varánusz (Varanus beccarii)
o Varanus bogerti
o Varanus flavirufus
o Varanus storri
o Varanus teriae
o tüskésfarkú varánusz (Varanus
acanthurus)
o Varanus baritji
o rövidfarkú varánusz (Varanus
brevicauda)
o Varanus caudolineatus
o Varanus eremius
o Gillen-varánusz (Varanus gilleni)
o Glauert-varánusz (Varanus glauerti)
o Varanus glebopalma
o King-varánusz (Varanus kingorum)
o Mitchell-varánusz (Varanus
mitchelli)
o pilbara varánusz (Varanus
pilbarensis)
o Törpevaránusz (Varanus primordius)
o Varanus scalaris
o Varanus semiremex
o timori varánusz (Varanus timorensis)
o Varanus tristis
Papusaurus alnem
o pápuavaránusz (Varanus salvadorii)
Philippinosaurus alnem
o Panay-varánusz (Varanus mabitang)
o olajzöld varánusz (Varanus
olivaceus)
Polydaedalus alnem
o nílusi varánusz (Varanus niloticus)
o Varanus ornatus
o fehértorkú varánusz (Varanus
albigularis)
o sztyeppi varánusz (Varanus
exanthematicus) más néven
pápaszemes varánusz (Varanus
ocellatus) – Heyden 1830
o jemeni varánusz (Varanus
yemenensis)
Psammosaurus alnem
o pusztai varánusz vagy szürke
varánusz (Varanus griseus)
 Soterosaurus alnem
o szalagos varánusz vagy vízi varánusz
(Varanus salvator)
 Varanus alnem
o óriás varánusz (Varanus giganteus)
o homoki varánusz vagy Gouldo
o
o
o
7523
varánusz (Varanus gouldii)
komodói sárkány vagy komodói
varánusz (Varanus komodoensis)
Mertens-varánusz (Varanus mertensi)
Varanus panoptes
Rosenberg-varánusz (Varanus
rosenbergi)
Spencer-varánusz (Varanus spenceri)
tarka varánusz (Varanus varius)
o
o
warcabista – dámajátékos
warcabowy, -a, -e – halma-, dámajátékwarcaby [1. dwuosobowa gra prowadzona na
szachownicy 12 pionkami białymi i 12
czarnymi; też: przybory do tej gry; 2. (u
Zygmunta Glogera) Warcaby lub arcaby.
Gra znana powszechnie i oddawna.
Warcab, pionek czyli bierka do grania na
warcabnicy, t. j. desce z wymalowaną na
niej szachownicą.] – halma [A játékosok
abban versenyeznek, ki telepíti át kevesebb
lépésből a saját kezdőállását a tábla átellenes
oldalára. Felváltva lépnek egy-egy saját
bábujukkal: vagy a szomszédos üres mezőre,
vagy átugorhatják a szomszédos mezőn álló
bármely bábut, ha az mögöt üres mező van.
Ugrássorozat, (azaz egy lépésben több ilyen
ugrás), nemcsak megegedett, de kell is a
győzelemhez...],
dáma,
dámajáték
(dámajátékban úgy lehet ütni, hogy
átugorjuk az ellenfél figuráját. A klasszikus
dámajáték szabályai szerint az ütés
kötelező); ostábla
warchlak [1. prosię świni domowej; 2. dzik w
pierwszym roku życia] – süldő, a
növendéksertés néhány hónapos (2-4
hónapos) korában; (dzik) vadmalac, a
vaddisznó malaca
warcholić – egyenetlenséget szítani, viszályt
előidézni v. szítani v. kelteni
warcholski, -a, -ie – veszekedő, összeférhetetlen,
izgága
warcholstwo – lázítás, bujtogatás, izgatás
warchoł [osoba wywołująca kłótnie i zamęt
swoją samowolą] – bujtogató, lázító, izgató,
veszekedő, összeférhetetlen, izgága ember;
falurossza
warczeć (warczę, warczy) [zob. warknąć] –
morogni, dörmögni, (motor) berregni, zúgni,
búgni
warczenie [odgłos podobny do dźwięku wrr,
wydawany zwykle przez psa] – morgás,
-
Wersja 05 06.2017
mormogás, dörmögés, vicsorgatás (fog);
(műsz.) berregés, zúgás, dübörgés
Wardęga (Wadąg) [rzeka (struga) w Polsce,
dopływ Łyny. Wardęga bierze swój
początek w jeziorze Serwant, a kończy w
Tumańskim.] – (földr.) Wardęga (lengyel
folyó)
warehouse {rzecz.} (też: magazine, storeroom,
storehouse); magazyn {m.}; duży sklep
{m.}, dom towarowy {m.} – (ang.)
warehouse (raktár, nagy bolt, áruház); (inf.)
Warehouse (adattárház)
warez site [Statystyki, opis i inne dane strony] –
warez site - 'warez' (webhely) illegálisan
másolt programok lelőhelye [1. Nem
(teljesen) legális vagy nem publikus dolgok
gyűjtőhelye az Interneten; jellemzően feltört
szoftverek,
titkos
jelszavak
és
sorozatszámok, játékleírások, hacker és
cracker tanácsok és trükkök találhatók
ezeken a helyeken; 2. a szoftverkalózok
világából származó kifejezés, mely alatt
szerzői joggal védett, illegálisan feltört, de a
Webről letölthető programokat értik; warezwebhelyek legtöbbször játékprogramokat
tartalmaznak, de néha freeware vagy
shareware programokat is közvetítenek; az
illegális warez szoftver annyiban különbözik
a szintén illegális
'Napster' (P2P)
gyakorlattól,
hogy
utóbbi
nem
szervergépekről (web-helyekről) hanem
internetezők privát gépeinek merevlemezéről
tölthetők le]
http://warez.top-100.pl/szczegoly.php?id=rooy
warga (wargi) [1. każdy z dwóch fałdów
skórnych ograniczający od przodu otwór
ustny wielu kręgowców; 2. każda z dwóch
części korony niektórych kwiatów;
3. część gębowych narządów owadów] –
ajak, száj; (bonc, növ.) labium
warga dolna (łac. labium inferius) – alsó ajak
warga górna (łac. labium superius) – felső ajak
warga (piszczałka organowa) – ajak, ajaksíp
(orgona)
warga piszczałki (organy) – ajak, sípnyílás
(orgona)
wargi maciczne – szeméremajkak
wargi opierzchły – felrepedezett v. székifújta ajak
wargi sromowe [(łac. labia pudendi) to parzyste
fałdy skórne otaczające szparę sromową
(wargi
sromowe
większe)
oraz
przedsionek pochwy (wargi sromowe
mniejsze).] – szeméremajkak
wargi sromowe mniejsze – (anatomia) kisajkak
-
Wersja 05 06.2017
hatására az ajkak ráncolódását, meleg időben
megnagyobbodását
és
felpuhulását
eredményezi.]
7524
wargi sromowe większe (łac. labia pudendi
majora) [1. to dwa duże parzyste fałdy
skóry owłosionej, zawierające dodatkowo
dużą ilość tkanki tłuszowej. U góry łączą
się tworząc tzw. spoidło warg przednie
(łac.commisura labiorum anterior), poniżej
której leży łechtaczka. Od tyłu łączą się w
miejscu zwanym spoidłem tylnym (łac.
commisura
labiorum
posterior).
Rozwojowo odpowiadają mosznie u
mężczyzn.] – nagyajkak; Labia Majora:
(nagyajkak) [1. A nagyajkak a szeméremtest
külső ajkai, melyeket zsírszövet bélel, és a
gát fölött található. Rendszerint fanszőrzet
borítja és belső felszíne fokozatosan
nyálkahártya
jellegűvé
válik,
sok
faggyúmiriggyel, melyeknek az illata
szexuálisan
izgató
lehet.
2.
A
szeméremdombtól
lefelé
tartó,
a
szeméremtesti
hasadékot
szűkítően
közrefogó két hosszanti bőrredő hátul a
gátban egyesül, ahol találkoznak a
végbélnyílás előtt. Ezek a nagyajkak
(labidum május) védik a szeméremtest belső
részeit. A nagyajkak külső felszíne
fanszőrzettel fedett. A belső felszínen ez
hiányzik,
viszont
verejtékés
faggyúmirigyek
bőven találhatók. A
nagyajkak bőre alatt laza kötőszövetbe
ágyazottan zsírpárnák találhatók. Ez a
zsírszövet - a csípőtájék és az emlők
zsírszövetéhez hasonlóan - igen érzékeny
ösztrogénhatásra. Ezért vastagszik meg
(hipertrofizál) a nagyajkak és a vulva többi
része a pubertás után, és sorvad (atrofizál) a
menopauza - klimax - során. A bőr alatti
zsírszövet alatt, mélyen a nagyajkak szöveti
állományában nagy vénás (visszeres)
hálózatot tartalmazó, ezáltal duzzadó szövet
található, mely szexuális izgalom hatására
vérrel telik meg. E szövetféleség alkotja az
úgynevezett bulbus vestibuli vagtnae-t, mely
körülveszi a hüvely-bemenetet, és a férfi
hímvessző szivacsos testének (corpora
spongiosa) felel meg. A nagyajkak bőre alatt
simaizomrostok futnak, melyek a herezacskó
izomzatához hasonlóak. Ez a bőr alatti
izomzat hőmérsékletérzékeny, és hideg
Wargi sromowe mniejsze (łac. labia pudendi
minora) [są utworzone z cienkiej
nieowłosionej skóry o zwiększonej ilości
melany,
pozbawione
natomiast
są
gruczołów
potowych.
Rozwojowo
odpowiadają skórze prącia u mężczyzn.] Labia Minora (kisajkak) [Labia Minora
(kisajkak) A szeméremtest belső ajkai a
kisajkak, mely a nagyajkaktól beljebb
található, rugalmas vékony bőrkettőzetből
állnak. Feladata a csikló, a húgycső és a
hüvely védelme. Megjelenési formája igen
változatos, lehet nagyon kicsi méretű, a
nagyajkak között elrejtve, de lehet
előrenyúló nagy méretű is. A legelterjedtebb
metafora formáját tekintve a virág alakja.
Mind a kisajkak, mind a nagyajkak érintésre,
nyomásra meglehetősen érzékenyek és
néhány nő esetében igen rugalmasak. A
kisajkak hasonlóak a férfi herezacskóhoz és
az érzékenységük is ugyanolyan mértékű.]
Budowa warg sromowych:
1 – napletek łechtaczki, 2 – łechtaczka, 3 – wargi
sromowe mniejsze, 4 – wejście do pochwy, 5 –
wargi sromowe większe
Wargi ust (łac. labia oris) [struktury okalające
szparę ust u zwierząt. Wargi mają
znaczenie przy spożywaniu pokarmów
oraz artykulacji głosek] – ajak, száj
wargowa zgłoska – ajakhang
wargowy, -a, -e – ajak-; ajakszerű, ajakalakú;
(gram) ajak-, labiális
7525
wariacja [1. utwór literacki, film, obraz itp.,
nawiązujący do jakiegoś popularnego
tematu, motywu lub innego utworu i
przetwarzający
go
twórczo;
też:
przedmiot nawiązujący do innego lub
będący jego odmianą; 2. utwór muzyczny,
w którym występują zmiany tematu,
melodii, harmonii itp.; 3. popisowy taniec
solowy w balecie klasycznym; 4. w
kombinatoryce: dowolny ciąg utworzony z
elementów
danego
zbioru;
5. nieregularność
ruchu
Księżyca,
wywołana perturbacyjnym działaniem
Słońca; 6. pot. obłęd, szaleństwo] – (lat.)
variáció; változás, változatosság, variáns,
változat; (él) változat; bizonyos eltérés az
alapvető
típusból;
(zene)
valamely
(különösen zenei) téma megismétlése
különféle változatokban; változat; (menny.)
adott számú elemből adott számú elem
kiválasztása meghatározott sorrendben;
(szał)
őrültség,
téboly,
esztelenség,
bolondság
wariacją bez powtórzeń [k-wyrazową zbioru nelementowego A (1 ≤ k ≤ n) nazywa się
każdy k-wyrazowy ciąg k różnych
elementów tego zbioru (kolejność tych
elementów ma znaczenie). Gdy k=n,
wariację bez powtórzeń nazywa się
permutacją.] – (mt) ismétlés nélküli
variáció
wariacja funkcjonału (różniczka w sensie
Frécheta) [podstawowe pojęcie rachunku
wariacyjnego] – funkcionális variáció
wariacją z powtórzeniami [k-wyrazową zbioru
n-elementowego A nazywa się każdy kwyrazowy ciąg elementów tego zbioru
(dowolny
element
może
wystąpić
wielokrotnie w ciągu).] – (mt) ismétléses
variáció
wariacje [1. zmiany tematu, melodii, harmonii,
rytmu
itp.
w
przebiegu
utworu
muzycznego;
2. duża
różnorodność
czegoś] – variációk
wariacje [a w zasadzie temat z wariacjami, to
samodzielna forma muzyczna lub część
większego utworu
instrumentalnego:
sonaty, symfonii, koncertu o dość
swobodnej budowie. Istotą wariacji jest
przetworzenie tematu lub jego motywów.
Ilość przetworzeń zależy od inwencji
kompozytora, waha się od kilku do
kilkunastu. Temat może być własny,
zaczerpnięty z dzieła innego kompozytora
lub oparty na motywach z muzyki
ludowej.] – (muz) variációk [Variációnak
nevezzük a barokk zenében azt a formát,
amelyben a zeneszerző egy adott - általában
-
Wersja 05 06.2017
ismert, népszerűbb - dallamot különféle
változatokban, ötletességét és fantáziáját
bemutatva dolgoz fel.]
wariacki, -a, -ie – esztelen, őrült, bolond, tébolyult
wariacki pomysł – bolond ötlet
wariacko – bolondul
wariactwo [1. pot. coś sprzecznego ze zdrowym
rozsądkiem; 2. daw. choroba umysłowa] –
bolondság, őrültség, téboly, esztelenség,
hülyeség, eszelősség; megőrülés; őrület
wariacyjność – változatosság
wariacyjny, -a, -e – változatos
wariant [inne opracowanie tego samego tekstu
lub inne rozwiązanie jakiegoś problemu] –
(lat.) variáns; változat; variáció; (irod.)
szövegváltozat; (él) válfaj, változat
wariant fonemu (alofon) – fonémavariáns
(allofón)
wariant inwestycyjny – beruházási változat
wariant morfemu – morfémavariáns
wariant optymalny – optimális változat
wariant rdzenia – (gram) tőváltozat
wariant rozwiązania – megoldási változat
wariantować – (lat.) variálni; váltogatni,
cserélgetni, más-más formában ismételni
wariantować rozwiązanie – a megoldást variálni
warianty do wyboru – választható elemek
warianty tekstowe – szövegvariációk
wariat [1. pot. osoba chora psychicznie; 2. pot.
osoba postępująca nieobliczalnie lub
bezsensownie], wariatka – bolond, őrült,
tébolyodott, őrjöngő (ffi/nő); (átv.) bolond,
különc, ostoba
wariat patentowany – sült bolond
wariat z mokrą głową – forrófejű, nagyon merész,
vakmerő;
hóbortos,
agyalágyult;
hűbelebalázs; sült bolond
wariograf [urządzenie rejestrujące nieświadome
reakcje
osoby
przesłuchiwanej
na
zadawane
pytania,
pozwalające
wnioskować o jej prawdomówności] –
variográf
wariografia
(badania
wariograficzne)
–
variográfia
wariograficzny, -a, -e – variográfiai
wariometr [1. przyrząd służący do zmiany
indukcyjności obwodu elektrycznego;
2. przyrząd
wskazujący
prędkość
wznoszenia się lub opadania samolotu] –
(lat.+gör.) variométer; (távk.) az önindukció
folyamatos változását ellenőrző műszer; (fiz.)
valamely
érték
megváltozását
(pl.
mágnesesség, gravitáció, légnyomás stb.)
mérő műszer; (rep) magasságmérő; a
repülőgépekben
használt
(legtöbbször
7526
szelencés kivitelű) műszer, ami a jármű
függőleges sebességét méri
wariometryczny, -a, -e – magasságmérőwariować [1. pot. zapadać na chorobę umysłową;
2. pot. zachowywać się nieobliczalnie;
3. pot. przejawiać jakieś uczucia w sposób
nieopanowany; 4. pot. zachowywać się lub
bawić się bardzo swobodnie i hałaśliwie] –
med. megbolondulni, megőrülni; őrjöngeni,
tombolni, elmegy az esze; átv. variálni,
váltogatni, cserélgetni; vacakolni
wariować za kim – bolondulni vki után
warkliwy, -a, -e [1. opryskliwy, burkliwy; 2. o
dźwięku: przypominający warczenie; 3. o
zwierzęciu: często warczący] – dörmögő,
dongó, morgó, vakkantó
warknąć — warczeć [1. o psach: wydać
wibrujący, gardłowy dźwięk, wyrażający
złość lub strach; 2. warczeć: wydawać
furkoczące, terkotliwe dźwięki; 3. pot.
powiedzieć coś burkliwie, opryskliwie, ze
złością]
–
morogni,
vakkantani,
megmordulni, felmordulni; felhördülni;
(motor) berregni, felzúgni, dübörögni
warknięcie – vakkantás
warkocz [1. splot z trzech pasm długich włosów;
2. coś, co przypomina taki splot; 3. o
czymś długim, wiszącym lub ciągnącym
się za czymś; 4. (u Zygmunta Glogera)
Warkocz, inaczej kosa, włosy splecione u
dziewic, są najcelniejszą ozdobą ich głowy
i symbolem ich dziewictwa, z wplecioną w
koniec warkocza czerwoną wstążką.
Dziewice polskie splatały zawsze włosy w
jeden lub dwa warkocze, które bądź
spływają na plecy, bądź okrążają dokoła
głowę. Pannie młodej przy oczepinach
ucinano warkocz, zostawiając tylko
„kędry”, bo mężatkom nie godziło się
nosić i trefić warkoczy, ale dozgonnie
zawijać rąbkiem. Obcinano i pannom, gdy
utraciły wieniec. Stąd do ślubu rozplatają
im warkocz, żeby świat widział, że nie
mają włosów obciętych. (Ob. Posag, Enc.
Star. t. IV, str. 102).] – (włosy) varkocs,
hajfonat, copf; fonott haj; csóva
-
Wersja 05 06.2017
warkocz komety [zob. ogon komety] – az üstökös
farka v. csóvája
warkocz upięty – hajkoszorú
warkocze upięte na uszach – csigafrizura
warkoczyk – copfocska, kis varkocs
warkot [dźwięk przypominający warczenie,
wydawany przez silniki lub inne
urządzenia] – kattogás, kattanás, csattogás,
búgás,
zúgás,
zakatolás,
berregés,
motorzúgás
warkot motoru – motorberregés, motorzúgás,
motorbúgás
warkotać (warkoczę v. warkocę, warkocze v.
warkoce) [o maszynach, silnikach itp.:
wydawać warkot] – kattogni, búgni,
zakatolni
Warna (bułg. Варна) [1. miasto w Bułgarii, port
nad Morzem Czarnym. Ma 312 tys.
mieszkańców (2006). Jest trzecim pod
względem liczby ludności miastem
Bułgarii (po Sofii i Płowdiwie). Polska
posiada tam konsulat generalny. Stolica
obwodu Warna. 2. Warna. „Pod Warną
poginęli nasi marno”. Takie powstało
przysłowie po klęsce poniesionej przez
Polaków w bitwie z Turkami za Dunajem
d. 20 listopada 1444 r., gdzie poległ i 20letni król Władysław Jagiellończyk.] –
Várna [Bulgária harmadik legnagyobb
városa. A Fekete-tenger partján fekszik, a
hasonló nevű megye székhelye, fontos
turisztikai célpont, kereskedelmi és kulturális
központ. A magyarok számára Hunyadi
János vesztes csatája révén ismeretes hely.]
Warmia lub Warmija (pruskie Wormjan –
czerwona ziemia, warm. Warńija, mazur.
Warmzia, łac. Varmia, Warmia, niem.
Ermland
lub
Ermeland)
[kraina
historyczna w obecnym województwie
warmińsko-mazurskim. Nazwę wzięła od
pruskiego plemienia Warmów. Barwy
historycznej Warmii to czerwień i biel.
Powierzchnia Warmii – 4249 km².] –
(földr.) Warmia (földrajzi terület ÉszakLengyelországban. A terület 1945-től
tartozik Lengyelországhoz.)
Warmiacy [grupa etniczna - mieszkańcy
Warmii] – Warmia lakói, warmiaiak [A
warmiaiak ugyan lengyelül beszéltek, de
vallási, kulturális, civilizációs szempontból a
németekkel éreztek közösséget.]
Warmiak – Warmia lakója
warmijski,
-a, -ie [rzadko:
warmiński
(przymiotnik od: Warmia)] – warmiai
warnia – (bány) védőfülke; gőzfürdő
warnik [1. zob. bojler; 2. ogrzewany parą lub
wodą
kocioł
do
odparowywania
7527
roztworów, głównie w celu wydzielenia z
nich kryształów; 3. ogrzewany zbiornik
chłodziarki absorpcyjnej służący do
odparowywania czynnika chłodniczego z
jego stężonego roztworu] – boiler, bojler
(boyler), vízmelegítő és víztároló készülék;
katlan
warować [1. o psie: przywierać brzuchem do
ziemi, w pozycji oczekującej; 2. pot. o
ludziach: nie ruszać się z miejsca, zwykle
pilnując czegoś lub czekając na coś] –
(pies) elnyúlni (pihenő kutya); (dawno)
védelemre felszerelni, fortifikálni, erődíteni;
biztosítani,
garantálni;
őrséget
állni,
vigyázni, óvni
warować miasto, obóz – várost, tábort
megerősíteni
warować sobie dożywocie – életfogytig tartó
haszonélvezetet biztosít magának
warować
wolność
religii,
wyznania
–
vallásszabadságot biztosítani
warowali do rana – reggelig őrséget álltak
warownia [dawna budowla lub gród o
charakterze
obronnym]
–
erőd,
erődítmény, erősség; vár; fellegvár, citadella;
(hist.) végvár; védővár
warownia pograniczna – végvár
warowność – vminek várszerű, erődszerű,
megerősített, fortifikált volta v. jellege
warowny, -a, -e [zabezpieczony przed wrogiem
murami, fosą itp.] – várszerű, erődszerű,
megerősített, fortifikált
warowny gród – vár, megerősített kastély
warrant [1. rodzaj papieru wartościowego,
wystawionego na przyszłe emisje akcji,
obligacji itp.; 2. dokument wydawany
przez przedsiębiorstwo składowe, na
podstawie którego towar składowany
można dać pod zastaw] – (ang.) warrant;
közraktári árujegy
warstewka – rétegecske
warstwa [1. pewna ilość czegoś tworząca
jednolitą płaszczyznę na powierzchni lub
między czymś a czymś; 2. składniki jakiejś
rzeczy lub jakiegoś zjawiska, stanowiące
pewną całość; 3. grupa społeczna jednolita
pod jakimś względem; 4. nagromadzenie
osadu i skał osadowych w kształcie
płaskiej płyty] – (geol.) réteg, lerakódás; (w
drzewie) évgyűrű; réteg; rétegvonal;
(informatika) réteg [A mai modern
számítógép-hálózatok tervezését struktúrális
módszerrel végzik, azaz a hálózat egyes
részeit réteg-ekbe (layer) vagy más néven
szint-ekbe (level) szervezik, amelyik
mindegyike az előzőre épül.]
-
Wersja 05 06.2017
Warstwa abstrakcji sprzętowej (ang. hardware
abstraction layer) [sterownik urządzenia
dla płyty głównej. Stanowi ogniwo
pośredniczące między sprzętem a jądrem
systemu operacyjnego. Odseparowuje
konkretną
architekturę
systemu
komputerowego od oprogramowania
użytkowego.
Dla
programisty
jest
sposobem komunikacji ze sprzętem przez
udostępniane funkcje biblioteczne i
sterowniki. Systemami, które korzystają z
HAL-a są: AmigaOS4, rodzina systemów
BSD, Linux, Mac OS X, Solaris, Windows
NT (od wersji 5.0/2000).] – HAL Hardware
Abstraction Layer (hardver absztrakciós
réteg)
warstwa fluorescencyjna [patrz fluorescencyjna
warstwa] – fluoreszkáló réteg v. bevonat
warstwa granicza tłumiąca drgania – viszkózus
akusztikai határréteg
warstwa inwersyjna – inverz réteg
warstwa izotermiczna [warstwa atmosfery
ziemskiej, w której temperatura powietrza
nie zmienia się wraz ze zmianą wysokości]
– izotermikus réteg
warstwa kamieni spłyciła rzekę – a kőréteg
elsekélyesítette a folyót
warstwa kulturowa [warstwa ziemi zawierająca
ślady działalności ludzkiej, pozostałości
dawnych kultur] – kultúrréteg
wartswa ludności – népréteg
warstwa łącza [1. druga warstwa w modelu
OSI/ISO i w modelu TCP/IP (=modelu
DoD). Protokoły tej warstwy służą do
przemieszczania datagramu pojedynczym
łączem. Protokół warstwy łącza danych
definiuje format pakietów wymienianych
między węzłami znajdującymi się na
końcach łączy, a także działania
podejmowane przez te węzły w momencie
wysyłania
i
odbierania
pakietów.
Jednostki danych przesyłane przez
protokół warstwy łącza danych są
nazywane ramkami, każda taka ramka
zwykle kapsułkuje jeden datagram
warstwy sieci. Operacje wykonywane
przez protokół warstwy łącza danych w
chwili wysyłania i odbierania ramek
uwzględniają
detekcję
błędów,
retransmisje, kontrolę przepływu i losowy
dostęp. Przykładami protokołów warstwy
łącza danych są takie protokoły jak
Ethernet
802.11
(stosowany
w
bezprzewodowych sieciach lokalnych;
określany również terminem WiFi), token
ring i PPP. W wielu sytuacjach ATM też
może być uważany za protokół warstwy
łącza danych. 2. Druga warstwa modelu
7528
referencyjnego OSI nazywana jest
warstwą łącza danych. Jak wszystkie
pozostałe warstwy, również ona pełni dwie
główne funkcje: nadawania i odbierania.
W ramach nadawania, warstwa łącza
danych
jest
odpowiedzialna
za
opakowywanie rozkazów, danych, itp. W
ramki. Ramka jest strukturą właściwą
warstwie łącza danych zawierającą ilości
informacji wystarczającą do pomyślnego
przesłania danych przez sieć LAN do
miejsca ich przeznaczenia. Warstwa łącza
danych
jest
odpowiedzialna
za
wykrywanie i korygowanie wszelkich
błędów, jak również za ponowne zbieranie
danych otrzymanych z warstwy fizycznej
z powrotem w ramki. Biorąc pod uwagę,
że przesyłane są zarówno zawartość jak i
struktura
ramek,
to
nie
można
powiedzieć, że są one odtwarzane, lecz
raczej, że dane otrzymane z warstwy
fizycznej są buforowane do uzyskania
całej ramki.] – adatkapcsolati réteg (data
link layer) [Feladata adatok megbízható
továbbítása az adó és fogadó között. Ez
általában úgy történik, hogy az átviendő
adatokat (amelyek általában bitcsoportba
kódolt formában – pl. byte-okban – jelennek
meg) adatkeretekké (data frame) tördeli,
ellátja kiegészítő cím, egyéb és ellenőrző
információval,
ezeket
sorrendhelyesen
továbbítja, majd a vevő által visszaküldött
nyugtakereteket (acknowledgement frame)
véve ezeket feldolgozza..]
warstwa ozonowa rozrzedza się – az ózonréteg
elvékonyodik
warstwa podskórna [ta jest położona pod skórą
właściwą i odgrywa w życiu zwierzęcia
dość ważną rolę, łącząc skórę z ciałem
zwierzęcia.] – bőralja [bőrünk legalsó,
szintén laza rostos kötőszövetből álló része.
A rostok közötti hézagokban zsírszövet
található, mely energiaraktárként tárolja a
szervezetbe
fölöslegesen
bejutott
tápanyagokat. A mechanikai védelem
funkcióját „párnázó” anyagként biztosítja. A
bőralja rögzíti a bőrt az alatta levő izomhoz
vagy csonthoz. A bőralja vastagságával és
formájával jelentősen meghatározza az arc és
a test esztétikai körvonalát (zsírpárnák). A
bőraljában találhatók a szőrtüszők és az
idegvégződések is.]
warstwa pracująca – dolgozó réteg
warstwa
rozpraszająca
głębinowa
(hydroakustyka) – E-réteg (ionoszféra)
warstwa społeczna [pojęcie warstwy społecznej
wprowadził Max Weber] – társadalmi réteg
-
Wersja 05 06.2017
warstwa sesji (ang. session layer) [piąta warstwa
standardu
protokołów
ISO
OSI
odpowiadająca za implementację sesji,
czyli
protokołów
komunikacyjnych
między procesami, określających zasady
rejestrowania zdalnego w komputerach,
przesyłania plików i poczty.] —
együttműködési réteg (session layer) [1. A
viszonylati réteg vagy viszonyréteg (angolul:
Session Layer) az OSI hivatkozási modell
ötödik rétege. A csatorna adategységei a
SPDU rövidítéssel jelölt Session Procotol
Data Unitok. A réteg lehetővé teszi, hogy két
számítógép
felhasználói
kapcsolatot
létesítsenek egymással. A viszonyréteg
segítségével egy felhasználó állományokat
mozgathat számítógépek között. Jellegzetes
feladata a logikai kapcsolat felépítése és
bontása,
párbeszéd
szervezése.
Szinkronizációs
feladatokat
is
ellát,
ellenőrzési pontok beépítésével. Gyakran az
együttműködési réteg elnevezéssel is illetik.
2. Más néven: viszony réteg. A különböző
gépek felhasználói viszonyt létesítenek
egymással, például bejelentkezés egy távoli
operációs rendszerbe, állománytovábbítás
két gép között. Átvitt adatfolyamokba
szinkronizációs
ellenőrzési
pontok
beiktatása. Ez azt biztosítja, hogy hosszú
átvitt adatfolyam átvitele alatt bekövetkező
hiba esetén elegendő az utolsó ellenőrzési
ponttól ismételni az elvesztett adatokat]
warstwa średnia [zob. klasa średnia] – közép
réteg, középosztály
warstwa średniaków – középparasztréteg
warstwa tłuszczu – zsírréteg
warstwa transparantna (CD) – transzparens réteg
[A CD hátoldalán található, kb. 1,2 mm
vastag réteg. Kialakítása olyan, hogy
törésmutatója egyenletesen 1,55.]
warstwa wodonośna [warstwa skalna, w której
woda może się zatrzymać, a potem się
wydostać] – sziklaréteg; vízhordozó réteg
warstwować – rétegezni, rétegenként rakni
warstwowanie [określone ułożenie drobnych
warstewek w obrębie warstwy skalnej] –
rétegződés
warstwowo – rétegesen
warstwowy, -a, -e – réteges, rétegződött
warstwowy materiał [Materiał z podbiciem
utworzony przez połączenie dwóch lub
więcej
płaskich
materiałów
włókienniczych lub niewłókienniczych.] –
rétegezett kelme [Két vagy több különböző
kelme vagy nem textíliából készült síklapú
anyag (pl. fólia) egyesítéséből álló
képződmény.]
warstwy geologiczne ziemi – földtani rétegek
7529
Warszawa (W-wa) [1. Warszawa (pełna nazwa
formalna: miasto stołeczne Warszawa) –
stolica i największe miasto Polski,
położone w środkowo-wschodniej części
kraju, na Mazowszu nad rzeką Wisłą. 2.
(u Zygmunta Glogera) O Warszawie były
różne przysłowia polskie, np.: 1) Będziesz
ty z Litwy albo Kijowa, gdy masz co w
mieszku, Warszawa schowa. 2) Choć
Warszawa ciasna, ale jasna. 3) Do
Warszawy po buty, do Krakowa po żonę.
4) Kto nie umie kraść i oszukiwać, nie ma
się po co w Warszawie znajdywać. 5)
Lepiej w nocy na wsi, niż w dzień w
Warszawie. 6) Poszła bieda do Warszawy,
i tam nie ma wielkiej sławy. 7) Warszawa
nie Podlasie, kupiłem ja, kup i wasze. 8)
Wszystkiego w Warszawie dostanie, tylko
ojca i matki nie dostanie. 9) Warszawa
matka, Kraków ojciec. 10) Warszawy nie
zadziwisz. 11) W Warszawie taki zwyczaj:
kiedy nie masz, nie pożyczaj. 12) W
Warszawie, w Krakowie i we Lwowie, kto
bez grosza, głodu się dowie. 13)
Warszawski trzewik, toruński piernik,
wódka gdańska i panna krakowska,
najlepsze są w Polsce. 14) Wyszczekana,
jak przekupka warszawska. (O nazwie ob.
Enc. St. t. II, s. 268).] – Varsó [(lengyelül
Warszawa) lengyel főváros a Visztula
partján; érsekség, egyetem, főiskolák,
múzeumok,
ipari
és
közlekedési
központ;1550 óta Lengyelország fővárosa,
1795. porosz, 1813. orosz, 1918. a lengyel
köztársaság fővárosa. 1939 szeptemberében
Lengyelország nagyobb részével együtt
német kézre került, 1945-ben szabadult fel.]
Warszawa
-
Wersja 05 06.2017
Warszawa, lotnisko Okęcie [Port Lotniczy im.
Fryderyka Chopina] – dawn Varsó, Okęcie
repülőtér
Warszawa serce Polski – Varsó Lengyelország
szíve
warszawiak,
warszawianin
[potocznie
o
mieszkańcu Warszawy]; warszawianka –
varsói lakos, varsói (ffi/nő)
Warszawiak [mieszkaniec Warszawy] – varsói
lakos
warszawianka (Cosmos bipinnatus Cav.) [1.
kosmos podwójnie pierzasty, onętka,
kosmea; 2. zob. onętek: roślina o wysokiej
łodydze, pierzastych liściach i białych,
różowych lub czerwonych koszyczkach
kwiatowych; gatunek uprawiany; kosmos
siarkowy]
–
pillangóvirág
(Cosmos
bipinnatus Cav.)
-
Wersja 05 06.2017
Oby dniem wskrzeszenia był!
W tęczę Franków Orzeł Biały
Patrząc, lot swój w niebo wzbił.
Słońcem lipca podniecany
Woła do nas z górnych stron:
"Powstań, Polsko, skrusz kajdany,
Dzis twój tryumf albo zgon!"
Hej, kto Polak, na bagnety!
Żyj, swobodo, Polsko, żyj!
Takim hasłem cnej podniety
Trąbo nasza wrogom grzmij!
Na koń, woła Kozak mściwy,
Karać bunty polskich rot,
Bez Bałkanów są ich niwy,
Wszystko jeden zgniecie lot.
Stój! Za Bałkan pierś ta stanie,
Car wasz marzy płonny łup,
Z wrogów naszych nie zostanie,
Na tej ziemi, chyba trup.
7530
Warszawianka [1. Warszawianka 1831 roku napisana przez Casimira Delavigne na
cześć polskiego powstania, czyli polskiej
rewolucji narodowej. "Powstań Polsko,
skrusz kajdany, Dziś twój tryumf albo
zgon!". ― 2. Warszawianka 1905 roku Nie znam tej pieśni, ale brzmi groźnie:
"Ha! Zemsta straszna dzisiejszym katom,
co wysysają życie z milionów! Ha!".] –
Warszawianka v. Varsavjanka (varsói dal);
Varsó-induló
[lengyel
kommunista
mozgalmi dal, amelyet más népek forradalmi
dalaival együtt (a német Geyer Flórián dala,
az olasz Avanti Popolo stb.) az 1950-es
években magyarítottak és népszerűsítettek, a
Rákosi Mátyás vezette kommunista időszak
alatt. Az eredeti lengyel változat szövegének
szerzője Wacław Święcicki, a dallam
szerzője Karol Krupiński (1758-1857). A 19.
század végén keletkezett lengyel dal
Oroszországban az 1905-ös és 1917-es
forradalmak alatt terjedt el, magyar átvétele
szovjet mintára történt és a proletár
internacionalizmust volt hivatva példázni,
illetve
propagálni.
Magyarországhoz
hasonlóan
valószínűleg
elterjedt
a
kommunista blokk többi országában is, sőt
nyugati országok kommunista mozgalmaiban
is. Elhangzott többek között Jancsó Miklós
1970-ben bemutatott A pacifista (La
pacifista) című filmjében és ezután Nanni
Balestrini szövegével a Vörös Brigádok
indulója lett.]
Warszawianka 1831 roku (fr. La Varsovienne) –
polska pieśń hymniczna, patriotyczna,
zaczynająca się od słów Il est levé voici le
jour sanglant....
Oto dziś dzień krwi i chwały,
Droga Polska, dzieci Twoje,
Dziś szczęśliwszych doszły chwil,
Od tych sławnych, gdy ich boje,
Wieńczył Kremlin, Tybr i Nil.
Lat dwadzieścia nasze męże,
Los po obcych ziemiach siał,
Dziś, o Matko, kto polęże,
Na Twem łonie będzie spał.
Wstań Kościuszko! Ugodź serca,
Co z litością mamić śmią,
Znałże litość ów morderca,
Który Pragę zalał krwią?
Niechaj krew tę krwią dziś spłaci,
Niech nią zrosi grunt, zły gość,
Laur męczeński naszej braci
Bujniej będzie po niej rość.
Tocz Polaku bój zacięty,
Ulec musi dumny car,
Pokaż jemu pierścień święty,
Nieulękłych Polek dar,
Niech to godło ślubów drogich,
Wrogom naszym wróży grób,
Niech krwią zlane w bojach srogich,
Nasz z wolnością świadczy ślub.
O Francuzi! Czyż bez ceny
Rany nasze dla was są?
Spod Marengo, Wagram, Jeny,
Drezna, Lipska, Waterloo
Świat was zdradzał, my dotrwali,
Śmierć czy tryumf, my gdzie wy!
Bracia, my wam krew dawali.
Dziś wy dla nas nic – prócz łzy.
Wy przynajmniej coście legli,
W obcych krajach za kraj swój,
Bracia nasi z grobów zbiegli,
Błogosławcie bratni bój.
Lub zwyciężym – lub gotowi,
Z trupów naszych tamę wznieść,
By krok spóźnić olbrzymowi,
Co chce światu pęta nieść.
Grzmijcie bębny, ryczcie działa,
Dalej! dzieci w gęsty szyk,
Wiedzie hufce wolność, chwała,
Tryumf błyska w ostrzu pik.
Leć nasz orle, w górnym pędzie,
Sławie, Polsce, światu służ!
Kto przeżyje wolnym będzie,
Kto umiera, wolny już!
7531
Żyj, swobodo, Polsko, żyj!
Takim hasłem cnej podniety
WARSZAWIANKA 1905
Śmiało podnieśmy sztandar nasz w górę,
Choć burza wrogich żywiołów wyje,
Choć nas dziś gnębią siły ponure,
Chociaż niepewne jutro niczyje....
O, Bo to sztandar całej ludzkości,
To hasło święte, pieśń zmartwychwstania,
To tryumf pracy, sprawiedliwości,
To zorza wszystkich ludów zbratania!
Naprzód, Warszawo, na walkę krwawą,
Świętą a prawą, marsz, marsz, Warszawo!
Dziś, gdy roboczy lud ginie z głodu,
Zbrodnią w rozkoszy tonąć jak w błocie,
I hańba temu, kto z nas za młodu
Lęka się stanąć choć na szafocie!
O, nie bez śladu każdy z tych skona,
Co życie sprawie oddaje w darze,
Bo nasz zwycięski marsz ich imiona
Milionom ludzi ku czci przekaże!
Naprzód, Warszawo ...
Hura! Zerwijmy z carów korony,
Gdy ludy dotąd chodź w cierniowej,
I w krwi zatopmy nadgniłe trony,
Spurpurowiałe we krwi ludowej!
Ha! Zemsta straszna dzisiejszym katom,
Co wysysają życie z milionów!
Ha! Zemsta carom i plutokratom,
A przyjdzie żniwo przyszłości plonów!
-
Wersja 05 06.2017
Granaty w dłoniach i bagnet na broń!
Jasny świt się roztoczy,
Wiatr owieje nam oczy
I odetchnąć da płucom i rozgorzeć da krwi.
I piosenkę, jak tęczę, nad nami roztoczy
W równym rytmie marsza - raz, dwa, trzy!
Hej chłopcy, bagnet na broń!
Bo kto wie, czy to jutro, pojutrze czy dziś,
Przyjdzie rozkaz, że już, że już trzeba nam iść!
Piosenka została napisana w styczniu 1943 roku. Jej
autorką była Krystyna Krahelska,
zmarła 2 sierpnia 1944 roku na skutek ran odniesionych
w godzinie "W".
1.
Rontása tört ránk a dúló viharnak,
Ordas had áradata kelt ellenünk.
Vesztünkre esküdtek ádáz hatalmak,
S tudtuk egy életen át kell küzdenünk.
Refrén:
Álltunk a vészben, álltunk merészen,
Lelkünkben tűzpirosan izzott a cél.
Munkások, álljunk a nagy harcra készen,
Melyből az emberi nem új napja kél.
2.
Kínzó igában legörnyedt a hátunk,
Mégis reméltük ama nagy diadalt,
Szenvedve távol jövendőbe láttunk,
S harsogva zengtük a szent csatadalt.
(Refr.)
3.
Vérünk nem omlott a harcban hiába,
Mártírjainknak neve nagy lett s dicső.
Emlékük az fonja legszebb dalába,
Melyért elestek: a boldog jövő.
(Refr.)
warszawski, -a, -ie [dotyczący Warszawy lub
Warszawskiego (region)] – varsói
Warszawska Syrenka [symbol Warszawy, a
także element jej herbu] – Varsói sellő
Naprzód, Warszawo ...
HEJ CHŁOPCY, BAGNET NA BROŃ
Długa droga, daleka przed nami
Mocne serca, a w ręku karabin
Ciemna noc się nad nami
Roziskrzyła gwiazdami
Białe wstęgi dróg w pyle, długie noce i dni,
Nowa Polska zwycięska jest w nas i przed nami
W równym rytmie marsza - raz, dwa, trzy!
Długa droga daleka, przed nami trud i znój,
Po zwycięstwo my młodzi idziemy na bój,
7532
Warszawski Układ (Układ Warszawski) [oficjalna
nazwa: Układ o Przyjaźni, Współpracy i
Pomocy Wzajemnej] – Varsói Szerződés
(VSz)
Warszawskie Zakłady Gastronomiczne (WZG) –
(hist.) Varsói Vendéglátóipari Vállalat
warsztat [1. stół z narzędziami lub urządzeniami
do wykonywania określonej pracy, zwykle
rzemieślniczej;
2. pomieszczenie
wyposażone w urządzenia i narzędzia do
wykonywania
określonych
prac,
najczęściej rzemieślniczych; też: zakład
wykonujący takie prace; 3. ogół metod i
środków stosowanych przez kogoś w
pracy artystycznej, naukowej itp.] –
műhely, dolgozóhely, műterem
warsztat bednarski – bognárműhely
warsztat garbarski – tímárműhely; cserzőműhely
warsztat instalacyjny – szerelőműhely
warsztat jubilerski – ékszerészműhely
warsztat kilimjiarski – kilimszövő műhely
warsztat kołodziejski – kerékgyártóműhely
warsztat koronkarski – csipkeverő műhely v.
üzem
warsztat kotlarski – üstkészítő műhely,
kazángyártó üzem
warsztat kowalski – kovácsműhely
warsztat
mechaniczny
–
gépműhely;
szerelőműhely
warsztat naprawczy, warsztat naprawy –
javítóműhely
Warsztat Naprawczy Maszyn i Urządzeń
Hydraulicznych – Hiadraulikus Gépek és
Berendezések Javító Műhelye
warsztat nożowniczy – késműves műhely
warsztat okrętowy – hajójavítóműhely
warsztat podręczny – munkapad
warsztat pracy – munkahely, műhely
warsztat remontowy – javítóműhely
warsztat reparacyjny; warsztat reperacyjny –
javítóműhely
warsztat samochodowy – autószervíz, autójavító
műhely
warsztat
siodlarski
–
nyergesüzem,
nyergesműhely
warsztat stolarski – asztalosműhely; gyalupad
warsztat szewski – cipészműhely
warsztat szkolny – tanműhely
warsztat ślusarski – lakatosműhely
warsztat tkacki [proste urządzenie do
wytwarzania tkanin nazywane również
krosnem ręcznym.] – takácsműhely,
szövűműhely; (krosno) szövőszék
warsztat tokarski – esztergaműhely
-
Wersja 05 06.2017
warsztat trykociarski – kötőszövő üzem v. műhely
warsztat zabawkarski – játékkészítő műhely,
játéküzem
warsztat złotniczy – ötvösműhely
warsztatowy, -a, -e – műhelyi, műhelywarsztaty [zajęcia praktyczne doskonalące jakąś
umiejętność] – műhely
warsztaty kolejowe – vasúti javítóműhely v.
javítóműhelyek;
vasúti
műhelytelep,
járműjavító műhely
warsztaty kolejowe przy Dworcu Głównym we
Wrocławiu – kocsijavító műhely a
főpályaudvarnál Wrocławban
warsztaty okrętowe – hajógyár
warsztaty okrętowe w Gdyni – Gdynia-i hajógyár
warsztaty Wiedeńskie [Wspólnota artystów i
artystów rzemieślników (1903-1932) z
prężną sekcją projektowania tekstyliów i
mody.
Cel:
kreowanie
ubiorów
naj¬wyższej jakości, z najlepszych tkanin,
pięknych
wzorniczo,
precyzyjnie
wykonanych. Nie przetrwała kryzysu, ale
ma ogromne zasługi w promowaniu
„ubioru zreformowanego”, czyli estetyki
prostoty.] – (műv, divat) bécsi műhely
(1903-1932)
wart1 [1. mający określoną cenę; 2. mający jakąś
wartość; 3. zasługujący na coś, na kogoś] –
érdemes, méltó, megéri az árát, ér vmennyit;
(czego) érdemes (vmire), megér (vmit)
wart fatygi – megéri a fáradtságot
wart Pac pałaca, a pałac Paca [anonimowe
powiedzenie o pałacach jakie w
Dowspudzie na Suwalszczyźnie i w
Warszawie przy ulicy Miodowej w latach
dwudziestych XIX wieku wybudował
hrabia Ludwik Pac herbu Gozdawa,
ostatni pan na Dowspudzie, świetny
gospodarz i administrator, generał,
bohater powstań narodowych. ― Po raz
pierwszy powiedzenie zostało przytoczone
przez Adama Mickiewicza w Panu
Tadeuszu w księdze XI, wiersz 516.] –
(közm.) (Pac annyit ér mint a palota és a
palota anmnyit ér mint a Pac) egyik
tizenkilenc, másik egy híján húsz; egy húron
pendülnek
wart pochwały – dícséretet érdemel
wart2 (nurt) – folyókanyar, a folyó főiránya, hajóút
Warta [trzecia pod względem długości rzeka w
Polsce; główny, prawy dopływ Odry.] –
(földr.) Warta (németül Warthe) [folyó
Lengyelországban
az
Odera
mellékfolyója.Hossza 808 km, ebből kb. 400
km hajózható. Vízgyűjtő területe 54 529
km².]
warta
7533
[1. grupa zwykle uzbrojonych ludzi
pilnujących kogoś lub czegoś albo pełniąca
straż honorową; 2. pełnienie takiej służby]
– (wojsk) őrség, őrjárat, őrhely, őrszolgálat;
műszak
warta grzechu – (közb.) bűnre csábító, vonzó, szép
nő
warta dwuzmianowa – kétváltásos őrség
warta honorowa – díszőrség
warta pokoju – (dawno) békeműszak
wartki, -a, -ie [1. szybko płynący; 2. szybko się
toczący] – gyors, fürge, szapora, pergő,
forgó, mozgékony
wartka mowa – gyors, szapora beszéd
wartka rzeka – sebes sodrású folyó
wartki potok – fürge folyású patak
wartko – gyorsan, szaporán, fürgén
wartkość – gyorsaság, szaporaság
warto [jest sens, korzyść w czymś, w zrobieniu
czegoś] – érdemes, megéri, jó, kell, illik,
kijár
warto by – érdemes, megéri hogy
warto by to kupić – érdemes volna ezt megvenni
warto go zobaczyć – érdemes megnézni
warto o tym pomyśleć – érdemes ezen
elgondolkodni
warto odwiedzić – érdemes meglátogatni
warto wiedzieć – érdemes tudni
warto zaznaczyć – érdemes megjegyezni
warto zobaczyć Carmen w operze – érdemes
megnézni a Carment az operában
warto zobaczyć wystawę malarstwa, zbiory
sztuki nowoczesnej, kolekcję bursztynów,
muzeum plakatu – érdemes megnézni a
festészeti
kiállítást,
a
modern
képzőművészeti
gyűjteményt,
a
borostyángyűjteményt, a plakátmúzeumot
wartogłów
[daw.
osoba
lekkomyślna,
niezrównoważona] – kótyagos fejű, bolond
wartołka, warchołka [ob. Cyga (Enc. Star. t. I, str.
254)] – (daw) búgócsiga
wartości autoteliczne [wartości stanowiące cel
sam w sobie] – autotelikus érték
wartości autoteliczne [wartości stanowiące cel
sam w sobie] – autotelikus értékek
wartości efektywne – tényleges érték
wartości graniczne – határérték
wartości instrumentalne [wartości służące
realizacji innych wartości i celów] – (lat.)
instrumentális érték
wartościować [poddawać coś ocenie] – értékelni,
árat megállapítani
wartościowanie – értékelés, értékmegállapítás
wartościowo – értékesen, drágán, becsesen
-
Wersja 05 06.2017
wartościowość [liczba wiązań chemicznych, jakie
może utworzyć atom danego pierwiastka z
innymi atomami] – értékesség; (chem)
vegyérték [Vegyértéknek nevezzük azt a
számot, amely megmutaja, hogy valamely
elem hány atom hidrogént, vagy hidrogénnel
egyenértékű atomot képes lekötni. A
vegyérték mindig egész szám és a különböző
elemeknél 1 és 8 között változik. Másképpen
úgy is megfogalmazható, hogy: A vegyérték
az a szám, amely megadja, hogy az atom
hány elektronnal vett részt a közös kötés
kialakításában. ]
wartościowy, -a, -e [1. mający dużą wartość
materialną; 2. mający dobrą jakość,
wysoki poziom; 3. mający wiele zalet] –
értékes, drága, becses; nagybecsű
wartościowy człowiek – értékes ember
wartość [1. to, ile coś jest warte pod względem
materialnym; 2. cecha tego, co jest dobre
pod jakimś względem; 3. posiadanie zalet;
4. zasady i przekonania będące podstawą
przyjętych w danej społeczności norm
etycznych; 5. liczba określająca, ile
jednostek zawiera dana wielkość fizyczna
lub wielkość mogąca zastąpić wyrażenie
algebraiczne, jego zmienne] – érték, ár,
becs
wartość akuteczna ciśnienia akustycznego –
effektív hangnyomás
wartość aproksymatywna – közelítőérték
wartość bankowa – bankérték
wartość bezwzględna (z) – abszolútérték
wartość bieżąca – folyóár, folyóérték
wartość bilansowa – mérlegérték
wartość bojowa – harcérték
wartość dewizowa – devizaérték
wartość do oclenia – elvámolási érték
wartość dodana [przyrost wartości towaru
powstający w wyniku jego przetworzenia
w
toku
produkcji
w
danym
przedsiębiorstwie, wyrażający się różnicą
między
utargiem
całkowitym
przedsiębiorstwa a kosztem poniesionym
na wytworzenie tego towaru] – hozzáadott
érték; értéktöbblet
wartość dodatkowa [w ujęciu marksistowskim:
część wartości towarów wytworzonych
przez
robotników
najemnych,
przywłaszczana przez kapitalistów] –
értéktöbblet; kiegészítő, pótló v. többlet érték
wartość empiryczna – empírikus v. tapasztalati
érték
wartość fakturowa – számlaérték
wartość funkcji – függvényérték
wartość giełdowa – tőzsdeérték
7534
wartość globalna – teljes érték
wartość graniczna [oznacza wartość Lden lub
Lnight i, tam gdzie właściwe, Lday i Levening,
ustaloną przez Państwo Członkowskie, po
której przekroczeniu właściwe władze są
obowiązane rozważyć lub wprowadzić
środki
łagodzące;
dopuszcza
się
różnicowanie
wartości
granicznych
według różnych rodzajów hałasu (z ruchu
kołowego, szynowego, lotniczego, z
działalności przemysłowej itd.), różnego
otoczenia
i
różnej
wrażliwości
mieszkańców na hałas; dopuszcza się
także ich różnicowanie w zależności od
istniejącej sytuacji i dla nowych sytuacji
(w przypadku gdy nastąpiła zmiana
sytuacji w zakresie źródła hałasu lub
korzystania z otoczenia)] – határérték [1. A
matematika területén a határérték (limesz)
fogalmát
használják
egy
függvény
tulajdonságának a leírására, ahogy az
argumentuma
egyre
közelebb
kerül
valamilyen véges értékhez vagy végtelenhez;
vagy egy sorozat viselkedésének leírására,
ahogy az indexe végtelenhez tart. A
határérték
fogalmát
felhasználja
a
matematikai analízis a differenciálhányados
és a folytonosság definíciójához. A latin
limes szóból lim-ként rövidítik. 2.
Környezetvédelem:
környezetvédelmi
határérték, zajhatárérték, területi határérték
stb.]
wartość handlowa – kereskedelmi érték
wartość imienna – névérték
wartość inwentarzowa – leltárérték
wartość inwestycji – beruházási érték
wartość kaloryczna – kalóriaérték
wartość kapitałowa – tőkeérték
wartość komercyjna – kereskedelmi érték
wartość komulacyjna – halmozott érték
wartość konsumpcyjna – használati v. fogyasztási
érték
wartość kosztorysowa – költségvetési érték
wartość książkowa – könyvérték
wartość kursowa – árfolyamérték
wartość liczbowa – számérték
wartość likwidacyjna – felszámolási érték
wartość limitowana – limitérték, határérték
wartość materialna – anyagérték
wartość międzyszczytowa – csúcstól-csúcsig érték
wartość minimalna – legalacsonyabb érték
wartość
modalna
–
modális
számok,
felharmónikus rendszámok
wartość modalna [zob. dominanta w zn. 2.] –
domináns; modális érték
-
Wersja 05 06.2017
wartość nabywcza – vásárlóérték
wartość
nominalna
[wartość
emisyjna
banknotów, papierów wartościowych,
znaczków pocztowych itp. uwidoczniona
na nich] – nominálérték; névérték, névleges
érték, használati érték
wartość nowowytworzona – új érték
wartość
oczekiwana
(wartość
średnia,
przeciętna,
dawniej
nadzieja
matematyczna)
[w
rachunku
prawdopodobieństwa wartość określająca
spodziewany
wynik
doświadczenia
losowego. Wartość oczekiwana to inaczej
pierwszy moment zwykły. Estymatorem
wartości oczekiwanej rozkładu cechy w
populacji jest średnia arytmetyczna.] –
várható érték
wartość
odniesienia
–
alapfrekvencia,
alapértékfrekvencia
wartość odżywcza – tápérték
wartość opałowa [liczba kalorii uzyskiwanych
przy spaleniu 1 kilograma materiału
opałowego] – fűtőérték; tüzelő v. fűtő érték
(kcal/kg)
wartość parytetowa – paritásos érték
wartość pełna – teljes érték
wartość pieniądza – pénzérték
wartość podatkowa – adóérték
wartość pozycji (dziesiątka, setka, tysiąc) –
helyiérték (tízes, százas, ezres)
wartość prawdziwości – valódi érték
wartość progowa – küszöbérték
wartość realna – reálérték; valódi v. reális érték
wartość rynkowa – piaci érték
wartość rzeczywista – valódi érték
wartość siły roboczej – munkaerő értéke
wartość skuteczna – effektív érték (True RMS);
hangnyomás (effektív érték, r.m.s. érték) peff,
Pa [a hangnyomás (effektív) értéke (röviden:
hangnyomás) adott pont hangnyomáspillanatérték meghatározott intervallumra
számított négyzetgyöke]
wartość społeczna – társadalmi érték
wartość sprzedażna – eladási érték
wartość szacunkowa – becsült érték
wartość szczytowa – csúcsérték [valamely változó
mennyiség (pl. feszültség, áram stb.)
legnagyobb pillanatnyi értéke, amplitúdónak
is nevezik]
wartość szczytowa (drgań) – rezgésmaximum,
rezgéscsúcs, rezgésamplitúdó
wartość szkody – kárérték
wartość średnia – átlagérték
wartość środkowa (zob. mediana w zn. 2.) –
középérték; medián
7535
wartość tej książki 1000 złotych – a könyv értéke
meghaladja az 1000 złotyt
wartość towaru – áruérték
wartość ubezpieczenia – biztosítási érték
wartość użytkowa – használati érték
wartość wymienna – csereérték
wartość wytworzona – előállított érték
wartość względna – relatív érték
wartość zespolona – egyesített érték
wartość zużycia – értékcsökkenés
wartować – őrt állni, őrizni
wartownia [pomieszczenie dla wartowników] –
őrbódé, őrház; (pokój) őrszoba
wartownicy luzowali się co godzinę – az őrök
óránként váltották egymást
wartowniczka – női őrszem
wartowniczy, -a, -e – őr-, őrtálló
wartownik [osoba pilnująca obiektów cywilnych
lub wojskowych] – őr, őrszem, díszőrség,
éjjeli őr
warty [(u Zygmunta Glogera) Warty po miastach
i fortecach urządzone były dla Ks.
Warszawskiego
podług
wzoru
francuskiego. W tym celu wydrukowana
została (r. 1808 w m. Rawiczu u J. C. S.
Ludwika) książeczka o 31 stronicach,
obejmująca złożoną ze 100 paragrafów
„Instrukcję dla wart w mieście i dla wart w
fortecach z regulaminu francuskiego
wytłómaczoną”. (Ob. Odwach, Enc. Star. t.
III, str. 279).] – (daw, wojsk) őrhelyek
wartwica (poziomica) – (földr.) rétegvonal; (ép)
kőműves vízmérték
waruga [(żeglarstwo) warta pełniona przez
marynarzy na statku] – hajóőr, őrtállás
waruga (Scopus umbretta) [(zoologia) 1. ptak z
rzędu
pełnopłetwych.
Jedyny
przedstawiciel rodziny warug. 2. duży
ptak afrykański o brązowym upierzeniu i
wydatnym czubie z tyłu głowy; 3. ptak o
kasztanowym ubarwieniu, jedyny gatunek
ptaka z rodziny warug] – gogó v.
kalapácsfejű madár (Scopus umbretta) [a
madarak osztályba és a gólyaalakúak
(Ciconiiformes) rendbe tartozik. A gogófélék
(Scopidae) családjának és a Scopus nemnek
az egyetlen képviselője.]
-
Wersja 05 06.2017
waruneczek – kisebb feltétel
warunek [1. czynnik, od którego uzależnione jest
istnienie lub zajście czegoś; 2. zastrzeżenie
w umowie, od którego spełnienia zależy
zrealizowanie czegoś; 3. we wnioskowaniu
implikacyjnym: stan rzeczy, który musi
zajść, aby mógł zaistnieć inny stan rzeczy]
– feltétel, erőfeltétel, kikötés, kivétel;
körülmény, viszony; alap, alapfeltétel,
kritérium
warunek dostateczny [warunek,
którego
spełnienie gwarantuje zajście drugiego
zdarzenia] – elegendő v. elégséges feltétel
warunek kodycylowy – pótvégrendeleti feltételek
warunek konieczny, warunek sine qua non
[wym. – s-ine kwa non] [1. warunek, który
musi być spełniony, aby mogło zajść jakieś
zdarzenie; 2. wniosek wypływający z
danego faktu. Jeżeli fakt ma zaistnieć, to
zaistnieć (koniecznie) musi również fakt
będący wnioskiem.] – (lat.) Conditio sine
qua non; elengedhetetlen v. szükséges
feltétel, kötelező feltétel
warunek nie do spełnienia – kielégíthetetlen
feltétel
warunek podstawowy – alapvető feltétel
warunek umowy – szerződési feltétel
warunek wystarczający a. dostateczny [każdy
warunek, z którego dany fakt wynika] –
elégséges feltétel
warunki [1. okoliczności, w których ktoś żyje,
działa, przebywa, w których coś się dzieje,
zachodzi; 2. zespół cech predestynujących
kogoś do czegoś] – feltételek
warunki atmosferyczne – légköri viszonyok
warunki bytu; warunki bytowe; warunki
bytowania – életkörülmények, létfeltételek,
életfeltételek
warunki cen – árkikötések
warunki dostawy, ogólne – általános szállítási
feltételek
warunki działania – működési feltételek
warunki eksploatacyjne – üzemeltetési feltételek
warunki klimatyczne – éghajlati viszonyok
warunki kontraktu – szerződési feltételek
warunki licytacyjne – árlejtési v. árverési
feltételek
warunki materialne – anyagi körülmények v.
feltételek
warunki mieszkaniowe –
lakásviszonyok,
lakáskörülmények
warunki nie do przyjęcia – elfogadhatatlan
feltételek
warunki optymalne – optimális feltételek
waruga (Scopus umbretta)
7536
warunki płatności a. warunki płacy – fizetési
feltételek
warunki pola swobodnego – szabadhangtéri
körülmények
warunki
pracy
–
munkaviszonyok,
munkakörülmények
warunki pracy szkodliwe dla zdrowia –
egészségre ártalmas munkaviszonyok
warunki produkcji – termelési viszonyok
warunki propagacji – terjedési viszonyok
warunki
sluchania
w
pomieszczeniu
mieszkalnym –meghallgatási körülmények
lakószobákban; lakószobai meghallgatási
körülmények
warunki słyszenia – lehallgatási (meghallgatási)
viszonyok
warunki społeczne – társadalmi viszonyok
warunki społeczno-gospodarcze – társadalmigazdasági viszonyok
warunki sprzedaży – értékesítési v. eladási
feltételek
warunki tak się ułożyły, że... – a körülmények úgy
alakultak v. úgy adódtak, hogy...
warunki techniczne – műszaki feltételek
warunki terenowe – terepviszonyok
warunki ubezpieczenia – biztosítási feltételek
warunki umowne – szerződési feltételek
warunki zapłaty – fizetési feltételek
warunki zdrowotne – egészségügyi körülmények
v. állapotok v. helyzet
warunki życia – életkörülmények
warunkować
[1. być
warunkiem
czegoś,
wpływać decydująco na przebieg jakiegoś
procesu, zajście jakiegoś wydarzenia;
2. stawiać
coś
jako
warunek;
3. modyfikować
zachowanie
się
organizmów żywych przez wytwarzanie
nowych połączeń bodźca i reakcji] –
feltételekhez kötni, kikötni, megszabni,
feltételt szabni; függővé tenni
warunkowo – feltételesen
warunkowy, -a, -e [zależny od pewnych
warunków] – feltételes
warunkowe odroczenie kary – a büntetés
feltételes felfüggesztése
warunkowe zwolnienie – feltételes szabadlábra
bocsátás
warza – főznivaló
warząchew [dawna, duża, drewniana łyżka
kuchenna] – nagy fakanál; főzőkanál
warzelnia [zakład przemysłowy lub jego dział, w
którym odbywa się warzenie jakiegoś
surowca spożywczego] – főzde, főzőüzem,
gyár; főzőház
-
Wersja 05 06.2017
warzelnictwo [gałąź przemysłu zajmująca się
warzeniem soli] – sófőző ipar
warzelniczy, warzelny, -a, -e – sófőzőwarzelnik – sófőző munkás
warzenie – főzés, főzés útján való gyártás
warzonka [najlepszy gatunek soli kuchennej»] –
(vízből kifőzött) só, konyhasó
warzony, -a, -e – főzött; forralt
Warzucha lekarska (Cochlearia officinalis)
[roślina
z
rodziny
kapustowatych,
występująca na wybrzeżach morskich i
solniskach
śródlądowych
północnej
półkuli]
–
Kanáltorma
(Cochlearia
officinalis L.) - Brassicaceae. [fűszer és
ízesítő, önállóan is kitűnő zöldségnövény]
warzyć [1. utrzymywać coś w stanie wrzenia na
pewnym etapie procesu technologicznego;
2. o mrozie lub upale: powodować
więdnięcie roślin; 3. daw. gotować
potrawy] – főzni; (dawno, táj) forralni,
megfőzni
warzyć kaszę – kását főzni
warzyć piwo [produkować piwo] – sert v. sört
főzni
warzyć sól [odparowywać solankę w celu
otrzymania soli jadalnej] – sót készíteni,
sót párolni
warzyć się [1. o mleku, śmietance: psuć się przy
podgrzaniu,
wydzielając
drobne
cząsteczki ściętego białka; 2. daw. być
gotowanym] – forrni, erjedni; összefutni,
összemenni (tej)
warzywa – zöldség
warzywa gruntowe [warzywa uprawiane na
grządkach, a nie w szklarni lub inspekcie]
– szabadföldi zöldség
warzywa i owoce – zöldség-gyümölcs
warzywa inspektowe – melegágyi zöldségféle
warzywa liściaste – levélzöldségek
warzywa liściowe – leveles zöldségek
warzywa strączkowe – hüvelyesek
warzywnictwo [uprawa roślin warzywnych] –
zöldségkertészet,
konyhakertészet;
zöldségtermesztés
warzywniczy, -a, -e – veteményes, konyhakerti
warzywnik1 [ogród lub część ogrodu, gdzie
uprawia się warzywa] – zöldségeskert,
konyhakert, veteményeskert
warzywnik2 [ogrodnik zajmujący się uprawą
warzyw] – konyhakertész
warzywny, -a, -e – veteményes, konyhakerti,
zöldséges
warzywo, warzywa [1. roślina zielna, której
korzenie, liście, kwiatostany lub owoce
używane są jako pożywienie; 2. jadalna
7537
roślina zielna] – zöldség, zöldségféle;
vetemény; főzelékféle, főzelék
was – titeket
wasal [1. w średniowieczu: ktoś, kto złożył
przysięgę
wierności
feudałowi
i
zobowiązał się do służby wojskowej u
niego w zamian za ziemię i opiekę;
2. państwo,
organizacja
itp.
podporządkowane silniejszemu państwu,
organizacji; 3. w średniowieczu - człowiek,
który za otrzymaną ziemię (lenno) lub
pieniądze zobowiązany był do świadczenia
usług dającemu to lenno; lennik] –
vazallus [kelta 1. történelmi kifejezés:
hűbéres; olyan személy, aki a hűbérúrtól
földbirtokot kapott, s az őt ezért egész sor
szolgáltatásra, főleg katonai szolgálatra
kötelezte; 2. átv. alárendelt, függő
helyzetben lévő személy], csatlós; hűbéres
wasalny, -a, -e – hűbéres-, hűbéri
wasalstwo – hűbériség
wasan – (dawno) maga, kend
wasąg [dawny pojazd konny z nadwoziem
drabinkowym lub w kształcie wiklinowego
kosza; też: takie nadwozie] – kocsiderék,
kas
wasągowy, -a, -e – kasszerű
Waskulum a. Wasculum (od łac. vasculum - dosł.
'małe naczynko') [metalowe lub szklane
naczyńko z wodą, stojące zazwyczaj obok
tabernakulum. Kapłan po skończonym
komunikowaniu dokonuje tam tzw.
ablucji palców; oczyszczenia ich z
drobnych okruszków hostii św., które jako złożone tylko z wody i mąki,
rozpuszczają się w znajdującej się tam
wodzie.] – (lac.) vasculum, edényke; kis
fedeles ostyatartó
Wassersuppe [nm., waserzupka [wym. ...r-z...],
nm. Wasser 'woda'; Suppe 'zupa';
wodzianka, wodnista zupa; przen. o
wodnistych, rozwlekłych przemówieniach,
tekstach lit., polit. itd.] – híg leves,
kenyérleves, üres leves
wasz, wasza, wasze; wasi [1. zaimek oznaczający,
że to, co jest wyrażone przez rzeczownik,
którego dotyczy, należy lub odnosi się do
grupy, w skład której wchodzi osoba, do
której zwraca się mówiący; 2. zaimek
dotyczący osób lub przedmiotów, które ta
grupa osób wybiera z pewnego zbioru,
uznając je za najlepsze pod jakimś
względem, np. Chodźmy do tej waszej
kawiarenki.]; wasi [osoby, z którymi nasi
rozmówcy czują więź opartą na
przynależności do tej samej grupy] –
tiétek, a ti …-tok, -tek, -tök; Öné, Önöké; az
-
Wersja 05 06.2017
Ön v. Önök …-a; a maga v. az ön v. önök
…-ja, -je, -a, -e; a tiétek
wasi wygrali – a tieitek győztek
wasz dom – a ti házatok
wasz kraj – a ti országotok, az Ön/Önök országa
Wasza Cesarska Mość [zwrot grzecznościowy,
tytularny, używany w stosunku do
cesarza] – császári fensége
Wasza Dostojność [forma zwracania się do osób
zajmujących
wysokie
stanowiska,
godności] – Ő főméltóság; Ő excellenciája;
(egyház) Ő eminenciája (dostojeństwo)
Wasza Ekscelencja [zwrot grzecznościowy,
tytularny używany w stosunku do
dostojników państwowych i kościelnych] –
excellenciád; Ő excellenciája
Wasza Eminencja [zwrot grzecznościowy,
wysokich rangą dostojników kościelnych]
– eminenciád; Ő eminenciája
Wasza Królewska Mość [zwrot grzecznościowy,
tytularny, używany w stosunku do króla]
– Ő királyi fensége; királyi fenséged
Wasza Książęca Mość [zwrot grzecznościowy,
księcia] – hercegséged; Ő hercegi fensége
wasza kuchnia bardzo mi smakowała – nagyon
ízlett a konyhájuk (konyhátok)
Wasza Magnificencja [zwrot grzecznościowy
używany w stosunku do rektora wyższej
uczelni] – Nagyságod
Wasza Miłość [zwrot grzecznościowy, tytularny,
używany dawniej w stosunku do osób
zajmujących wysoką pozycję społeczną] –
(dawno) kegyelmed, kegyed, méltóságod
wasza mość – kegyelmed, kegyességed
wasza ojczyzna – a ti hazárok
Wasza Przewielebność, Wasza Wielebność
[formy zwracania się do wyższych
duchownych] – főtisztelendőséged
Wasza Świątobliwość [zwrot grzecznościowy,
przywódców religijnych] – Eminenciád
Wasza
Wielebność
–
tisztelendőséged,
főtisztelendőséged,
tisztelendő
v.
főtisztelendő úr
Wasza Wielmożność – (dawno) nagyságod,
méltóságod
Wasza Wysokość [forma zwracania się do osób z
rodziny królewskiej lub książęcej] –
Fenséged; (király, herceg, fejedelem) ő
magassága
wasze mieszkanie – a ti lakásotok
waszeć [1. daw. tytuł używany między szlachtą;
wasza miłość; waszmość; 2. (u Zygmunta
Glogra) Waszeć, waść, wać, wasze, wasz-
7538
mość. Są to wszystko skrócenia z wyrazów
wasza miłość; waćpan jest skróceniem z
waszmość-pan; asińdziej jest skróceniem z
waszmość-dobrodziej.
Przed
upowszechnieniem się „pan dobrodziej”,
mówiono zwykle „wasza miłość”.] –
(dawno) kegyelmed, kegyed, méltóságod
waszmość [daw. zwrot grzecznościowy używany
między szlachtą, zwykle w wyrażeniach:
waszmość pan, waszmość pani, waszmość
panna] – (dawno) kegyelmed, kegyed
(nőre), kend
waszmość pan – kegyelmed, kend, kelmed (férfire)
waszmość pani – kegyed (nőre)
waszmość panna – kegyed (fiatalasszonyra)
waszkorb [kosz na pranie] [Teatr Śląski im
Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] –
mosókosár
Waszyngton,
Dystrykt
Kolumbii
(ang.
Washington D.C., District of Columbia) –
stolica Stanów Zjednoczonych. Położony
jest pomiędzy stanami Maryland i
Wirginia, na lewym brzegu rzeki
Potomak, przy ujściu rzeki Anacostia, z
którą uchodzą wspólnie do zatoki
Chesapeake. W 2000 liczył 572 tys.
mieszkańców. Jest częścią obszaru
metropolitalnego Waszyngton-Baltimore,
który ma 7,6 mln mieszkańców (2000). –
Washington, D.C. [az Amerikai Egyesült
Államok fővárosa, önálló szövetségi kerület.
Nevét az ország első elnökéről, George
Washingtonról kapta.]
Waszyngton (ang. Washington State) [stan w
północno-zachodniej części USA na
granicy z Kanadą] – Washington [állam az
USA északnyugati sarkában helyezkedik el.
Délen Oregonnal, keleten Idahóval, északon
Kanadával (Brit Kolumbia), nyugat felől
pedig a Csendes-óceánnal határos. Fővárosa
Olympia, legnagyobb városa Seattle.]
Waszyngton; Jerzy Waszyngton (ang. George
Washington), (ur. 22 lutego 1732, zm. 14
grudnia 1799) [amerykański generał i
polityk,
wódz
naczelny
Armii
Kontynentalnej (1775-1784), deputowany
do Kongresu Kontynentalnego, pierwszy
Prezydent Stanów Zjednoczonych (17891797), był wolnomularzem. Uważany za
ojca narodu amerykańskiego.] – George
Washington (1732. február 22. – 1799.
december 14.) [az Amerikai Egyesült
Államok első elnöke (1789–1797), a
függetlenségi
háború
(1775–1783)
főparancsnoka és győztes hadvezére. Elnöki
tevékenysége előtt szerepet játszott az
Egyesült
Államok
alkotmányának
-
Wersja 05 06.2017
megírásában (1787), majd később az elsők
között írta alá a dokumentumot.]
waść [poufały tytuł używany między szlachtą
(skrócone: wasza miłość)] – kegyed, maga,
kend
waśnić (waśnę, waśni) [doprowadzać do kłótni
lub nieporozumień] – viszályt v.
veszekedést kelteni, összeveszni
waśnić kogo z kim – öszekülönböztetni vkit vkivel;
veszekedést kelteni (vkik között)
waśnić się [kłócić się] – torzsalkodni, viszálykodni,
összeveszni
waśń [kłótnia, spór] – torzsalkodás, viszály,
vivakodás,
veszekedés,
cívódás,
viszálykodás, gyűlölködés
waśnie narodowe – nemzeti gyűlölködés
wat [1. jednostka mocy: moc, przy której praca
jednego dżula jest wykonana w czasie
jednej sekundy; 2. jednostka mocy lub
strumienia energii w układzie SI
(jednostka
pochodna
układu
SI),
oznaczana W] – watt (jele: W); (vill.) a
villamos teljesítmény mértékegysége: 1 volt
feszültségű 1 amper erősségű áram munkája;
a
teljesítmény
SI-ből
származtatott
mértékegysége; a watt az a teljesítmény,
amelyet 1 J munka 1 s alatt létrehoz (J. Watt
angol mérnök nevéből)
wata
[1. luźna
masa
cienkich
włókien
bawełnianych,
używana
do
celów
technicznych, krawieckich i jako materiał
opatrunkowy; 2. wypowiedź pozbawiona
istotnej treści] – vatta, fagyapot
wata celulozowa (lignina) – papírvatta; fagyapot
wata cukrowa [przysmak w postaci puszystego
pasma włókien wytwarzanych z cukru i
nawijanych na patyk] – vattacukor
wata drzewna, celulozowa (zob. lignina w zn. 1.)
– lignin; fagyapot
wata higroskopijna [wata opatrunkowa] –
higroszkópos vatta
wata karbolizowana – karbol-vatta; karbolos vatta
wata opatrunkowa – kötszergyapot, kötöző vatta
wata
szklana
[materiał
termoizolacyjny
składający się z krótkich, luźnych włókien
otrzymywanych przez rozdmuchiwanie
stopionego szkła] – üveggyapot
wata żelazna [wata nasycona roztworem chlorku
żelazowego, używana do tamowania
krwotoków] – vasgyapot
wataha
[1. duża
grupa
ludzi,
zwykle
niebezpieczna lub uciążliwa dla otoczenia;
2. łow. stado wilków lub dzików; 3. daw.
uzbrojona gromada rabusiów; 3. (u
Zygmunta Glogera) Wataha, watacha –
czereda, banda, drużyna, towarzystwo,
7539
hufiec, oddział, archandrja.] – (hist.)
felfegyverzett banda; rabló tatár horda; (átv.)
rablóbanda
wataman, ataman, watman [(u Zygmunta
Glogera) zwierzchnik, dozorca. W Vol. leg.
(II, f. 1330) znajdujemy: „Burmistrze,
wójty, watamany, mają mieć pieczą na to,
żeby od nich nie chodził nikt na Niż”.
„Wójtowie, watamani albo tywonowie
przysięgać będą na sprawiedliwe oddanie
poboru z domów i pługów” (III, f. 51).] –
(tör.) atamán; a kozákok választott kapitánya
(hetman); felettes, előljáró, főnök, vezető
watażka [1. przywódca bandy rozbójniczej;
przywódca rozbójników, watahy; 2. w
dawnej Polsce: dowódca Kozaków
ukraińskich] – régi ukrán, kozák katonai
osztag vezetője; nagy bandavezér
waterklozet [daw. ubikacja] – W. C., vízöblítéses
árnyékszék
waterlinia [linia, do której statek zanurza się w
wodzie; linia wodna, wodnica] – hidr.
vízvonal
waterpolista – vízilabdázó, vízipólózó
waterpolistka – női vízilabdázó
waterpolo [wym. waterpolo, ‫א‬oterpolo] (zob.
piłka wodna) – vízilabda, vízipóló
waterpolowy, -a, -e – vízilabdawatolina [1. gruba, puszysta dzianina wszywana
pod podszewkę zimowych i jesiennych
okryć; 2. wyrób włókienniczy w postaci
dzianiny z puszystych przędz obustronnie
drapanych albo włókniny igłowanej.
Używa się jej do ocieplania odzieży
zimowej, np. kurtek i płaszczy, a także
jako
izolację
dźwiękochłonną
w
elektroakustyce.] – vatelin [1. Igen ritka
pamut típusú szövet, pamut és gyapjú
vetülékkel, mindkét oldalán bolyhozva. - 2.
Raschel-gépen (lásd: raschel-kelme) készült
puha, laza szerkezetű kötött kelme, aminek
pamutból
készült
alapszerkezetébe
láncirányban vastag, laza sodratú gyapjúvagy vigonyfonalakat fektetnek be. Mindkét
oldalát felbolyhozzák. - Mind a szövött,
mind a kötött változatot meleg kabátbélés
készítésére használták. Ma már ritkán fordul
elő, helyette sokkal olcsóbban gyártható
nemszőtt kelméket alkalmaznak ilyen célra.
Elnevezése a német "Watte" szóból ered,
aminek jelentése: vatta.]; szintetikus vatta
-
Wersja 05 06.2017
watolina, podkład [miękki, elastyczny, puszysty
dziany lub tkany lekki materiał, który jest
wytwarzany jako materiał do napawania;
może
również
służyć
do
celów
izolacyjnych lub jako modelujący wkład.]
– vatelin
watolinowy, -a, -e – vatelinwatować [1. podszywać coś watą lub watoliną
albo wypychać coś watą; 2. wypełniać luki
w czymś, np. w repertuarze teatru, w
wypowiedzi,
bezwartościowymi
elementami; 3. wypychać watą] – vattázni,
vattával bélelni
watować pałto – kabátot vattával bélelni v.
vatelinozni
watowanie [1. ocieplenie odzieży przez wszycie
warstwy
watoliny
wełnianej
lub
bawełnianej; 2. ocieplenie odzieży poprzez
wszycie warstwy watoliny wełnianej albo
bawełnianej. 3. dawniej, wyścielenie watą
fragmentów ubioru co nadawało mu
formę niezależną od budowy ciała
ludzkiego. Stosowane w kostiumach o
sztywnej sztucznej sylwetce. Watowany
był na przykład kostium hiszpański z
drugiej połowy XVI wieku albo choboty –
spodnie, których wywatowana nogawka
otrzymywała kształt niemal kulisty. 4.
nadanie ubiorowi samodzielnej formy
przez wyłożenie watą jego fragmentów i
uniezależnienie go od budowy i gestu ciała.
Stosowane jest w każdym kostiumie o
sztucznej, sztywnej sylwetce, deformującej
człowieka i zmieniającej jego kształty. W
średniowieczu
podwyższano
rękawy
kaftana, co było jednym ze sposobów
wyostrzenia sylwetki gotyckiej. Rycerze
podczas turniejów rycerskich okładali się
różnymi podpinkami, aby wyglądać
okazalej i groźniej i zmniejszyć siłę
natarcia. Wywatowany był również
teatralny,
manierystyczny
kostium
hiszpański drugiej połowy XVI wieku,
który musiał być sztywny bez fałdu.] –
bélelés
watowany, -a, -e – vattázott, vattával bélelt
watowana kołdra – (vattázott) paplan
7540
watówka [1. pot. watowana kurtka; 2. środ.
wkładka z waty wstawiana do szytego
ubioru; też: watowana część garderoby
aktora stosowana dla nadania ubraniu
lub figurze pożądanego kształtu] –
vattaruha, vattakabát, pufajka
watra [reg. Ognisko; w gwarze góralskiej
ognisko] – hamu, tábortűz
Watykan [to siedziba najwyższych władz
Kościoła
rzymskokatolickiego,
gdzie
rezyduje papież] – Vatikán (másként
Vatikánváros v. Szentszék); a pápa palotája
Rómában (Vaticanus); 1. pápai állam,
Szentszék; mai formájában 1928 óta létezik;
eredetileg már a 7. sz.-tól “Péter
örökségeként” emlegették; 2. a rk.
világegyház
igazgatási és
szervezeti
központja [a katolikus egyház központi
kormányzata, egyben teokratikus miniállam;
egyházi állam; a pápa világi fennhatósága
alatt álló kis terület Rómában, a katolikus
egyház vallási, igazgatási és szervezeti
központja]
watykański, -a, -ie – vatikáni
WAV (ang. wave form audio format) [format
plików dźwiękowych stworzony przez
Microsoft oraz IBM. WAVE bazuje na
formacie RIFF, poszerzając go o
informacje o strumieniu audio, takie jak
użyty kodek, częstotliwość próbkowania
czy ilość kanałów. WAV podobnie jak
RIFF
został
przewidziany
dla
komputerów IBM PC, toteż wszystkie
zmienne zapisywane są w formacie little
endian. Odpowiednikiem WAV dla
komputerów Macintosh jest AIFF.] –
(Waveform Audio) - 'WAV' hangformátum,
WAV-formátum
[1.
digitális
audióállományok egyik adatformátuma.
Szemben
az
MP3
és
más
adatformátumokkal, a WAV formátum
általában nem tömöríti az audioadatokat.
Lehetséges viszont tömörített adatok tárolása
WAV formátumban. A WAV formátumot
(pontos neve: RIFF WAVE) a Microsoft
definiálta a Windows operációs rendszer
számára "Resource Interchange Format"
(RIFF) néven. 2. szabványos, 8/16 bit
mélységű hang/zene kódolási eljárás; a
formátum ismertető jele a .wav kiterjesztés;
lejátszásához megfelelő dekóderprogram
szükséges; valós idejű hangközvetítésre
alkalmatlan; a WAV hangállományt először
teljes egészében tárolni kell és csak azután
lejátszható]
Wavelenght - (długość fali) [Używana do
mierzenia
intensywności
energii
elektromagnetycznej. Jest ona odległością
-
Wersja 05 06.2017
między
wartością
maksymalną
(wierzchołkiem) fali i jej wartością
minimalną (dołem). Za pomocą długości
fali określane są zjawiska o wysokich
częstotliwościach fali takie jak światło,
promieniowanie X oraz promieniowanie
gamma.] – (ang.) Wavelenght [ez határozza
meg egy hullámperiódus hosszát]
Wavetable [synteza tablicowa, alternatywny w
stosunku do syntezy FM sposób
generowania dźwięków. Krótkie próbki
(ang. sample) danego instrumentu
muzycznego są przetwarzane na dźwięk o
odpowiedniej wysokości i czasie trwania.
Technika ta opracowana została pod
koniec lat 70. przez Wolfganga Palma.] wavetable (hullámtábla) [A hullámtábla
tulajdonképpen egy memória, amely a
hangkártyákon található a célból, hogy a
megszólaltatandó hangok digitális mintáit
tárolja. Élethűbb, mint az FM szintézis, mert
itt nem matematikailag számolja ki a kártya a
hangot, hanem a hullámtáblában tárolt
eredeti digitális hangjelet játssza le.]
Wawel [1. wzgórze w Krakowie; 2. nazwa stara
góry zamkowej krakowskiej.] – Wawel
(magaslat Krakkóban, melyen a régi királyi
palota és a székesegyház épült.)
Wawel przeddziejowy – történelem előtti Wawel
wawelski, -a, -ie [przymiotnik od: Wawel] –
waweli
7541
wawrzyn, Wawrzyn szlachetny (laur) (Laurus
nobilis L.) [1. gatunek krzewu należący do
rodziny wawrzynowatych; 2. drzewko o
wiecznie
zielonych,
aromatycznych
liściach używanych jako przyprawa
kuchenna,
rosnące
w
strefie
śródziemnomorskiej; też: liście, gałązki tej
rośliny; 3. wieniec z liści, gałązek tej
rośliny, będący od czasów starożytnej
Grecji i starożytnego Rzymu symbolem
zwycięstwa
i
chwały;
4. nagroda
przyznawana za wybitne osiągnięcia w
jakiejś dziedzinie] – babér, babérlevél,
babérkoszorú;
(díj)
babérkoszorú
[a
legrégebben ismert és igen elterjedt
fűszernövények közé tartozik. A KisÁzsiában, a Földközi-tenger vidékén és az
Atlanti-óceán mediterrán éghajlatú szigetein
vadon is, de főleg kultúrákban növő örökzöld
cserje v. fa egészben használt levele (Lauri
folium) értékes karakterű fűszer. Magyar
népies nevei: albertlevél, szagos levél, illatfa,
bürbérfa.]; (átv.)
babér; (przyprawa)
babérlevél
Wawrzyn (Laurus L.) [nazywany także laurem,
drzewem laurowym – rodzaj drzew i
krzewów z rodziny wawrzynowatych
(Lauraceae). Występuje głównie w basenie
Morza Śródziemnego, na Maderze,
Azorach i Wyspach Kanaryjskich.] –
babér (Laurus) [1. a babérfélék (Lauraceae)
-
Wersja 05 06.2017
család névadó nemzetsége három-négy
cserje termetű, vagy kis fává növő fajjal.
Ezek közül a babér fűszert szolgáltató
nemes babér (Laurus nobilis) fajt magyarul
többnyire
ugyancsak
közönségesen
babérnak nevezzük, úgyhogy az alábbiakban
ennek a fajnak a leírása is olvasható. 2.
Babérfa (Laurus nobilis) A babérkoszorú a
költők, atléták győzelmi jelvénye volt . A
babér a Földközi-tenger térségének egyik
tipikus örökzöld növénye. Valahányszor
szóba kerülnek az észak-izraeli Karmelhegység szépségei, mindenki megemlíti a
babérfákat. Levelei illatozó éteres olajban
gazdagok, és fűszerként használatosak. Az
olajat gyógyászati célokra is használják.
Olaja serkentően hat az álmodásra, és
szárnyakat ad a fantáziánknak. Jóslásnál is
ezt alkalmazták. A babér a jövendőmondás
növénye. Élesíti az elmét és az érzékelést.
Keverékeit a delphoi jósdában is használták
füstölésre.
Pythia
látnoknő
babér
segítségével esett transzállapotba, és úgy
jósolt. Bogyói az olajbogyóhoz hasonlatosak.
Pestis ellen is hatásos növény volt.]
Gatunki
 Laurus azorica (Seub.) Franco – wawrzyn
azorski
 Laurus nobilis L. – wawrzyn szlachetny
 Laurus porrecta Roxb.
Több faj is a fás növénytársulások egy-egy
csoportjának karakterfajai közé tartozik:
 a nemes babér a keménylombú erdők,
 a kanári babér és az azori babér a
makaronéziai babérlombú erdők jellemző
fája.
Wawrzyn szlachetny, laur (Laurus nobilis L.)
[gatunek krzewu należący do rodziny
wawrzynowatych (Lauraceae). Występuje
w
stanie
dzikim
na
obszarze
śródziemnomorskim aż do południowych
Alp, jednak jest uprawiany także w
krajach południowej Europy, Afryce i obu
Amerykach.] – nemes babér (Laurus
nobilis) [1. a babérfélék (Lauraceae)
családban a névadó babér nemzetség
legismertebb, fajjal. Magyarul többnyire
közönségesen babérnak nevezzük. A babér
a legrégebben ismert és igen elterjedt
fűszernövények közé tartozik. A KisÁzsiában, a Földközi-tenger vidékén és az
Atlanti-óceán mediterrán éghajlatú szigetein
vadon is, de főleg kultúrákban növő örökzöld
cserje vagy fa egészben használt levele
(Lauri folium) értékes karakterű fűszer.
Olasz-, Francia- és Spanyolországból jut a
magyar kereskedelembe, nálunk üvegházban,
vagy az ország enyhébb klímájú vidékein
7542
szabadföldben tartható (ld. pl.: Corvinus
Egyetem, Villányi úti arborétum). A világ
minden, mediterrán éghajlatú részén ültetik.
A Törökországban és Kaliforniában termett
levelek a legkeresettebbek. Magyar népies
nevei: albertlevél, szagos levél, illatfa,
bürbérfa. 2. Babér (Laurus nobilis, ezrâch,
vadfa). Hitelesen csak egy helyen szerepel
(Zsolt 37,35—36). Levele megszárítva
ételízesítésre alkalmas, nem növeszt nagy
fát. Virága kicsi, jelentéktelen. Átvitt
értelemben egyébként utal rá Mózes III.
könyve: „semmi munkát ne végezzetek, se a
bennszülött, se a közöttetek tartózkodó
jövevény.” (3 Móz 16,29 és 18,26) (7).]
Zsolt. 37,35-36:
„Láttam
elhatalmasodni
a
gonoszt
és
szétterjeszkedett az, mint egy gazdag lombozatú
vadfa;
Mégis elmúlt és ímé nincsen! Kerestem, de nem
található.”
Biblia Warszawska:
„Widziałem
okrutnego
bezbożnika,
Rozpierającego się jak cedr Libanu.
Ale przeminął i nie ma go, Szukałem go, ale nie
można było go znaleźć.”
Biblia Tysiąclecia:
„Widziałem, jak występny się pysznił i rozpierał
się jak cedr zielony.
Przeszedłem obok, a już go nie było; szukałem go,
lecz nie można było go znaleźć.”
Biblia Gdańska:
„Widziałem niezbożnika nader wyniosłego, a
rozłożonego jako drzewo zielone samorosłe.
Ale przeminął, a oto go nie było; szukałem go,
alem go znaleść nie mógł.”
-
Wersja 05 06.2017
kánonjában is helyet kapott, vértanúságának
napja a régi római naptárban kiemelt ünnep
volt.]
Wawrzynek, Wawrzek, Wawrzyk, Wawek,
Wawo [Zdrobnienia] – Lőrincke
Wawrzynek główkowy, wawrzynek główkowaty
(Daphne cneorum L.) [gatunek krzewu
należący do rodziny wawrzynkowatych.
Występuje dziko w południowej i
środkowej Europie. W Polsce (gdzie
osiąga
północno-zachodnią
granicę
zasięgu) znaleźć go można na Wyżynie
Lubelskiej, Wyżynie Sandomierskiej i w
Kotlinie
Sandomierskiej.]
–
henye
boroszlán
(Daphne
cneorum)
[a
boroszlánfélék (Thymelaeaceae) családjában
a boroszlán (Daphne) nemzetségbe tartozó,
Magyarországon is őshonos és védett
növényfaj]
wawrzynek wilcze łyko, wilcze łyko [krzew o
różowych,
wonnych
kwiatach
i
czerwonych, trujących owocach] –
boroszlán
[wawrzynek
wilcze
łyko
wawrzynek główkowy: Henye boroszlán;
Murányi boroszlán (Daphne arbuscula)]
Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum L.)
wawrzynkowatych. Występuje w całej
Europie, w zachodniej Syberii, na Ałtaju i
Kaukazie, także w Azji Mniejszej. W
Polsce na całym terytorium, ale jest
rośliną rzadką.] – farkasboroszlán (Daphne
mezereum) [a boroszlánfélék családjába
tartozó, lombhullató, felálló szárú kis cserje]
wawrzyn poetycki – költői babér
Wawrzyniec [imię pochodzenia słowiańskiego.
Wywodzi się od słowa wawrzyn ("laur,
wieniec") i jest polskim odpowiednikiem
łacińskiego imienia Laurenty oraz
Laurencjusz (laurus).] – (Vávzsinec),
(Laurencjusz) Lőrinc [latin eredetű férfinév.
Jelentései: Laurentum vidékéről származó
férfi; babérkoszorúval díszített. A Lőrinc
férfinév női párja a Laura.] [Święty
Wawrzyniec,
diakon
i
męczennik
chrześcijański z III w (zm. 10 sierpnia 258):
Szent Lőrinc]
Święty Wawrzyniec (zm. 10 sierpnia 258 w
Rzymie)
[diakon
i
męczennik
chrześcijański z III wieku. Święty ten
wymieniany
jest
w
Modlitwie
Eucharystycznej Kanonu rzymskiego.] –
Szent Lőrinc (? – Róma, 258. augusztus
19.?) [a katolikus egyház leginkább tisztelt
szentjeinek egyike, annak ellenére, hogy
életéről, haláláról és tetteiről vajmi keveset
tudunk bizonyosan. A szentmise római
7543
wawrzynowy, -a, -e – babérwawrzyny poetyckie – költői babérok
waza
[1. ozdobne
naczynie
ceramiczne,
kamienne lub metalowe, często kształtem
zbliżone do dzbana; 2. duże naczynie
ceramiczne, zwykle z pokrywką i dwoma
uchwytami, służące do podawania zupy] –
edény, váza, padlóváza; tál, levesestál
waza do zupy; waza na zupę – levesestál
waza grecka – görög váza
Waza – Vasa
Wazowie (szw. Vasaätten) [dynastia szwedzka
panująca w Królestwie Szwecji w latach
1523-1654, w Rzeczypospolitej Obojga
Narodów w latach 1587-1668 oraz na
Śląsku w Księstwie Opolsko-Raciborskim
w latach 1645-1666 i w Księstwie NyskoOtmuchowskim w latach 1625-1655.] –
Vasa-dinasztia [1521 és 1654 között
Svédországban és 1587 és 1668 között
Lengyelországban uralkodó királyi ház volt.
A család szimbóluma egy búzakalász
(svédül: vasa), innen ered a család neve.]
wazektomia (łac. vasotomia) [zabieg urologiczny
polegający na przecięciu nasieniowodu lub
nasieniowodów. Odmianą tego zabiegu
jest podwiązanie nasieniowodu (łac.
vasoligatura).]
–
vasectomia;
az
ondóvezeték egy szakaszának műtéti
kimetszése
wazelina [1. tłusta, mazista substancja używana
m.in. w farmacji i kosmetyce do produkcji
maści i kremów; 2. pogard. przesadne
pochlebianie i usługiwanie komuś; 3. zob.
wazeliniarz] – (ném.) vazelin; (vegyt.) az
ásványolaj v. nyersolaj desztillációjának
maradéka, a finomításánál nyert fehéres
színű
kenőcs
(a
gyógyászatban,
kozmetikában és technikai célokra mint
kenőanyagot használják)
wazelina borna – bórvazelin
wazeliniara
[kobieta
przesadnie
komuś
nadskakująca, przypochlebiająca się w
celu osiągnięcia własnych korzyści] –
hízelgő, talpnyaló nő
wazeliniarski, -a, -e – hízelgő, talpnyaló
wazeliniarstwo – (közb.) hízelgés, talpnyalás
wazeliniarz [pogard. osoba, która dla korzyści
przesadnie komuś pochlebia i usługuje] –
hízelgő, talpnyaló ember
wazelinowy, -a, -e – vazelin-; vazelines
wazka – edényke, vázácska; tálacska
wazodilatacja a. wazodylatacja [1. rozszerzenie
się światła naczyń krwionośnych wskutek
rozkurczu ich mięśni gładkich; 2.
medyczny termin określający rozkurcz
-
Wersja 05 06.2017
mięśni gładkich w ścianie naczyń
krwionośnych. Skutkiem tego procesu jest
poszerzenie światła naczyń i spadek
ciśnienia krwi, ponieważ rośnie ogólna
objętość układu krwionośnego przy stałej
objętości krwi. Procesem przeciwnym do
wazodilatacji
jest
wazokonstrykcja.
Substancje powodujące wazodilatację
wykorzystywane są często jako leki w
leczeniu nadciśnienia.] – vazodilatáció
(vasodilatatio) [értágítás]
wazodilatator, wazodylatator – vazodilatátor
(vasodilatator); az ér űrterét tágító (szer,
eszköz)
wazomotor – vazomotor (vasomotor); érmozgató
(ideg)
wazomotoryczny,
-a,
-e
–
érmozgató
(vasomotorikus)
wazon [1. ozdobne naczynie na cięte kwiaty;
2. reg. naczynie, w którym hoduje się
kwiaty] – váza, virágváza
wazon do kwiatów – virágváza
wazon stojący na stole – asztalon álló váza
wazon upadł i zostały po nim skorupy – a váza
leesett és cserép maradt belőle
wazonik – váza, kis váza, vázácska; virágváza
wazonkowiec (doniczkowiec) [skąposzczet żyjący
w wilgotnym podłożu] – nedves aljzaton élő
gyűrűsféreg
wazonkowiec biały (Enchytraeus albidus) –
közönséges televényféreg (Enchytraeus
albidus)
wazy etruskie – etruszk vázák
ważenie – értékelés, súlyozás, mérlegelés, mérés
ważenie na ryzyko – kockázatvállalás; habozás,
ingadozás
ważenie się – méretkezés; mérlegelés, az, hogy
rászánja magát vmire
ważka1 [owad o wielkich oczach i dwóch parach
błoniastych, przezroczystych skrzydeł,
zwykle jaskrawo ubarwiony, żyjący nad
wodami] – (zool) szitakötő [A szitakötők
(Odonata) lárva korukban édesvízben
fejlődő, ragadozó rovarok.]
o Szablak krwisty: Közönséges szitakötő
(Sympetrum vulgatum)
o świtezianka
dziewica
Wazka:
A
kisasszony-szitakötő (Calopteryx virgo) a
kis szitakötők (Zygoptera) színes szárnyú
szitakötők (Calopterygidae) családjába
tartozó, ragadozó rovar.
ważka2 – (waga) kis mérleg
ważka do listów – levélmérleg
ważki, -a, -ie; ważcy [mający duże znaczenie] –
súlyos, nehéz; (ważny) jelentős, fontos,
nyomós
7544
Ważki różnoskrzydłe (Anisoptera) [podrząd
owadów z rzędu ważek. Przednia para
skrzydeł różni się od tylnej kształtem i
rozmiarem. Tylne skrzydła są szerokie
przed nasadą. Ważki różnoskrzydłe
poruszają dwiema parami skrzydeł
niezależnie od siebie, a kiedy odpoczywają
nie składają skrzydeł jak to robią ważki
równoskrzydłe (Zygoptera). Skrzydła
pozostają rozpostarte na boki, czasem
nieco opuszczone w dół i do przodu. Duże
oczy Anisoptera mogą przylegać do siebie.
Larwy mają skrzelotchawki rektalne w
jelicie tylnym. Ważki różnoskrzydłe
polują tylko w locie na owady latające. Ich
odwłok jest krótszy niż u ważek
równoskrzydłych.] – egyenlőtlen szárnyú
szitakötők v. nagy szitakötők (Anisoptera)
[az egyik legősibb rovarrend, a szitakötők
(Odonata) három alrendjének egyike. Mint
nevük
is
mutatja,
megkülönböztető
jellegzetességük,
hogy
és
hátulsó
szárnypárjuk hosszabb és szélesebb is az
elülsőnél. Széles toruk, mellkasuk miatt
szárnyukat pihenő helyzetben sem képesek
teljesen összecsukni; azt többnyire oldalt
széttárva helyezik el.]
Az alrendet három öregcsaládra tagolják, összesen
10 családdal.
Rendszerezésük a Kárpát-medencei fajaikkal (a
Magyarországon védett fajok természetvédelmi
értékével):
 Aeshnoidea öregcsalád
o Petaluridae család
o Karcsú acsák családja (Aeshnidae) Żagnicowate
 Aeshnini nemzetség
 Anactini nemzetség
 óriás szitakötő (Anax imperator)
 tavi szitakötő (Anax parthenope)
 nyerges acsa (Hemianax
ephippiger)
 Brachytroninae alcsalád
 Brachytronini nemzetség
 szőrös szitakötő (Brachytron
pratense)
o folyami szitakötők vagy csermelyszitakötők
(Gomphidae) családja – Gadziogłówkowate
 Gomphinae alcsalád
 sárga szitakötő vagy sárgalábú
szitakötő (Gomphus flavipes,
Stylurus flavipes) Értéke:
10 000 Ft.
 feketelábú szitakötő (Gomphus
vulgatissimus) Értéke: 2000 Ft.
 csermelyszitakötő(Onychogomphu
s forcipatus) Értéke: 10 000 Ft.
 erdei szitakötő (Ophiogomphus
cecilia) Értéke: 2000 Ft.
 Cordulegastroidea öregcsalád
-
Wersja 05 06.2017
o hegyi szitakötők (Cordulegastridae)
családja – Szklarnikowate
 sárgasávos hegyi szitakötő (sárgafoltos
hegyi szitakötő, Cordulegaster boltonii)
Értéke: 10 000 Ft.
 kétcsíkos hegyi szitakötő
(Cordulegaster heros) Értéke: 100 000
Ft.
 hegyi szitakötő (Cordulegaster
bidentata, Cordulegaster bidentatus)
Értéke: 10 000 Ft.
o Austropetaliidae család
o Neopetaliidae család
 Libelluloidea öregcsalád
o Chlorogomphidae család
o Corduliidae család
 Corduliinae alcsalád
 érces szitakötő (Cordulia aenea)
 fémzöld szitakötő (Somatochlora
metallica)
 sárgafoltos szitakötő
(Somathochlora flavomaculata,
Somathochlora aenea)
 kétfoltú szitakötő (Epitheca
bimaculata). Értéke: 2000 Ft.
 sárgafoltos szitakötő (Somatochlora
flavomaculata). Értéke: 2000 Ft.
o Laposhasú acsák családja (Libellulidae) Ważkowate
 Libellulinae alcsalád
 négyfoltos acsa (Libellula
quadrimaculata)
 mocsári szitakötő (Libellula fulva)
Értéke: 2000 Ft.
 laposhasú acsa (Libellula
depressa)
 vízipásztor (Orthetrum
cancellatum)
 fehér pásztor (Orthetrum
albistylum)
 pataki szitakötő (Orthetrum
brunneum) Értéke: 2000 Ft.
 kék pásztor (Orthetrum
coerulescens)
 Sympetrinae alcsalád
 déli szitakötő (Crocothemis
erythrea)
 közönséges szitakötő (Sympetrum
vulgatum)
 gyakori szitakötő (Sympetrum
striolatum)
 sárgatorú szitakötő vagy csíkos
katona-szitakötő, sárgás szitakötő
(Sympetrum meridionale)
 atkás szitakötő (Sympetrum
fonscolombei)
 útszéli szitakötő vagy sárgaszárnyú
szitakötő (Sympetrum flaveolum)
 alföldi szitakötő vagy vörös
katona-szitakötő (Sympetrum
sanguineum)
 lassú szitakötő (Sympetrum
7545
depressiusculum) Értéke: 2000 Ft.
 fekete szitakötő (Sympetrum
danae)
 szalagos szitakötő vagy
barnacsíkos szitakötő, barnafoltos
szitakötő (Sympetrum
pedemontanum)
 Leucorrhiniinae alcsalád
 tócsaszitakötő (Leucorrhinia
caudalis) Értéke: 10 000 Ft.
 piros szitakötő (Leucorrhinia
pectoralis) Értéke: 10 000 Ft.
 Leucorrhinia albifrons
o Synthemistidae család
-
Wersja 05 06.2017
 szablak




ważkość psofometryczna – zajértékelés
ważkość
psofometryczna
(przy
danej
częstotliwości) – pszofometrikus súlyozó
(tényező)
Ważkowate (Libellulidae) [rodzina owadów z
rzędu ważek należąca do podrzędu ważek
różnoskrzydłych. Jest najliczniejszą w
gatunki rodziną ważek – obejmuje około
1000 współcześnie żyjących gatunków
występujących niemal na całym świecie.
Są to duże ważki występujące nad
zbiornikami wody stojącej, a także na
terenach zalesionych. Przedstawicieli tej
rodziny
charakteryzuje
niemal
kwadratowy w przekroju odwłok, tylny
brzeg oka bez wycięcia, prosty. Ciało nie
ma metalicznej barwy, z wyjątkiem
tułowia
Leucorrhinia
spp.,
który
delikatnie
pobłyskuje
metalicznym
fioletem. Larwy są krępe i stosunkowo
krótkie. Rodzajem typowym rodziny jest
Libellula.]
–
laposhasú
acsafélék
(Libellulidae)
[a
rovarok
(Insecta)
osztályába, ezen belül a szitakötők
(Odonata) rendjébe tartozó család]

W
odonatofaunie
Polski
stwierdzono
występowanie następujących gatunków:
 lecicha białoznaczna (Orthetrum albistylum) Fehér pásztor (Orthetrum albistylum)
 lecicha mała (Orthetrum coerulescens) - Kék
pásztor (Orthetrum coerulescens)
 lecicha południowa (Orthetrum brunneum) pataki szitakötő (Orthetrum brunneum)
 lecicha pospolita (Orthetrum cancellatum) vízipásztor (Orthetrum cancellatum) [a rovarok
(Insecta) osztályába a szitakötők (Odonata)
rendjébe, a Libellulidae családba tartozó faj]
 szablak przepasany (górski) (Sympetrum
pedemontanum) - barnacsíkos szitakötő,
barnafoltos
szitakötő
(Sympetrum
pedemontanum)
 szablak krwisty (Sympetrum sanguineum) alföldi szitakötő (Sympetrum sanguineum)










podobny
(późny)
(Sympetrum
striolatum) - Gyakori szitakötő (Sympetrum
striolatum)
szablak południowy (Sympetrum meridionale) Sárgatorú szitakötő vagy csíkos katonaszitakötő, sárgás szitakötő (Sympetrum
meridionale)
szablak
przypłaszczony
(Sympetrum
depressiusculum) - Lassú szitakötő (Sympetrum
depressiusculum)
szablak szkocki (czarny) (Sympetrum danae) Fekete szitakötő (Sympetrum danae)
szablak wędrowny (wiosenny) (Sympetrum
fonscolombei) - Atkás szitakötő (Sympetrum
fonscolombei)
szablak zwyczajny (Sympetrum vulgatum) Közönséges szitakötő (Sympetrum vulgatum)
szablak żółty (Sympetrum flaveolum) - útszéli
szitakötő (Sympetrum flaveolum) [a rovarok
(Insecta) osztályába a szitakötők (Odonata)
rendjébe és a Libellulidae családjába tartozó
faj]
szafranka czerwona (Crocothemis eryhtraea) déli szitakötőnek (Crocothemis erythraea)
ważka czteroplama (Libellula quadrimaculata)
- Négyfoltos acsa (Libellula quadrimaculata)
ważka płaskobrzucha (Libellula depressa) laposhasú acsa vagy közönséges acsa (Libellula
depressa)
ważka żółta (ruda) (Libellula fulva) - mocsári
szitakötő (Libellula fulva) [a rovarok (Insecta)
osztályába a szitakötők (Odonata) rendjébe és a
Libellulidae családjába tartozó faj]
zalotka białoczelna (Leucorrhinia albifrons) Fehérképű szitakötő (Leucorrhinia albifrons)
zalotka czerwonawa (Leucorrhinia rubicunda)
- Leucorrhinia rubicunda
zalotka spłaszczona (Leucorrhinia caudalis) Tócsaszitakötő (Leucorrhinia caudalis)
zalotka torfowcowa (wątpliwa) (Leucorrhinia
dubia) - Leucorrhinia dubia
zalotka większa (Leucorrhinia pectoralis) Piros szitakötő (Leucorrhinia pectoralis)
ważniactwo – fontoskodás, elbizakodottság,
nagyképűség, nagyzolás, rátartiság
ważniak [1. pot. ten, kto podkreśla ważność
swojej osoby; 2. pogard. o kimś mającym
władzę],
ważniaczka
–
fontoskodó,
nagyképű, elbizakodott, nagyzoló, rátarti
(ffi/nő)
ważnica (budynek wagi miejskiej) [1. Ważnica
mieściła się w osobnym budynku; 2. (u
Zygmunta Glogera) po miastach i w
rynkach budynek, w którym ważnik
miejski sprawdza wszystko na miarę i
wagę
przez
wojewodę
lub
podwojewodziego
sprawdzoną.
Pamiętamy jeszcze ważnicę na rynku
tykocińskim w postaci kwadratowego
daszku na 4-ch słupach.] – (daw) városi
mérlegház
7546
ważnie – súlyosan, jelentősen, fontosan
ważniejsze dzieła – főbb művei (f. m.)
ważniejsze role – főbb szerepei (f. sz.)
ważniejsze zagadnienia – a főbb kérdések
ważność [cecha tego, co ważne, mające moc
prawną, mające duże znaczenie] –
fontosság, jelentőség; (dokumentu) érvény,
érvényesség, érvényességi idő, szerződés
hatálya, hatály; (med.) érvényesség [validity]
[Egy teszt szándékolt céljára vonatkozó előre
jelző
ereje.
Az
érvényesség
a
tesztpontszámok és a bejóslandó adatok
(kritérium) közötti korrelációs együtthatóval
jellemezhető.]
ważność paszportu – útlevél érvényessége
ważny, -a, -e [1. mający duże znaczenie;
2. mający odpowiedzialne stanowisko,
duże wpływy; 3. wyrażający czyjeś
przekonanie o swoim znaczeniu; 4. iron.
okazujący swoją wyższość; 5. mający moc
prawną; 6. o jakimś produkcie: nadający
się do użytku] – (mający duże znaczenie)
fontos, jelentős, jelentékeny, súlyos;
érdemleges; (o dokumentach) érvényes,
hatályos
ważna osoba – fontos személyiség; (biz.)
nagykutya
ważna praca – fontos munka
ważna wiza – érvényes vízum
ważne aż do odwołania – visszavonásig érvényes
ważne na czas ograniczony – korlátolt ideig
érvényes
ważne telefony – fontos telefonszámok
ważne, że dzieci czują się dobrze i że się kochają!
– fontos, hogy a gyerekek jól érezzék
megukat, és hogy szeretik egymást!
ważny czynnik – fontos tényező
ważny interes – fontos ügy
ważny na wszystkie kraje świata – a világ minden
országára érvényes
ważny paszport – érvényes útlevél
ważony poziom ciśnienia dźwięku – súlyozott
hangnyomásszint
waży, jak w aptece – patikusmérlegen mérni;
dekára v. grammra kimérni (mindent)
ważyć [1. określać ciężar czegoś za pomocą wagi;
2. mieć
pewien
ciężar;
3. oceniać
przybliżony ciężar czegoś, trzymając to w
ręku; 4. zastanawiać się nad czymś;
5. mieć znaczenie lub mieć wpływ na coś
lub na kogoś; 6. daw. poważać] – értékelni,
súlyozni;
(stwierdzać
ciężar)
mérni,
megmérni, lemérni; lemázsálni; (átv.)
-
Wersja 05 06.2017
megfontolni, fontolgatni, mérlegelni (ítélni);
(ryzykować) kockáztatni, veszélyeztetni;
(mieć pewną wagę) nyomni, súlya van
ważę sześćdziesiąt pięć kilogramów – hatvanöt
kiló vagyok
ważyć coś – mérni vmit (súlyt)
ważyć jabłka, mąke – almát, lisztet mérni
ważyć każde słowo – (átv.) mérlegelni minden
szót; minden szót megfontolni
ważyć nowe plany – mérlegelni az új terveket
ważyć paczkę – csomagot megmérni
ważyć swoje życie – életét teszi kockára
ważyć towar – megmérni v. lemérni az árut
ważyć się [1. określać swój ciężar za pomocą
wagi; 2. być w stadium ustalania (się);
3. mieć odwagę uczynić coś] – nyomni; (być
ważonym) megméri magát, méredzkedni,
méretkezni; (śmieć) merni, merészelni,
merészkedni, elszánja magát; libegni,
lebegni; eldőlni; habozni, ingadozni, ide-oda
hajlani
ważyć się co tydzień – hetenként méretkezik v.
megméri a súlyát
ważą się czyjeś losy – vkinek a sorsa eldől
ważą się losy – sorsok dőlnek el
wąchać [1. wciągać nosem zapach czegoś; 2. pot.
dowiadywać się o coś ukradkiem; 3. pot.
narkotyzować się, wdychając odurzające
opary
z
podgrzewanego
kleju,
rozpuszczalnika
itp.]
–
szagolni,
megszagolni;
(átv.)
szimatolni,
megszimatolni, vizslatni; szaglászni
wąchać kwiat – virágot szagolni
wąchać kwiatki od spodu – (szó szerint: alulról
szagolja a virágokat) fűbe harap; alulról
szagolja az ibolyát
wąchać się [1. wąchać samego siebie; 2. wąchać
jeden drugiego; 3. pot. wchodzić w
potajemne układy z kimś] – megszagolja
magát; szaglász (szaglász v. egymást);
összejátszik, érti, értik, megértik egymást
wądół [1. wąska, głęboka dolina o podmokłym
dnie; 2. dół, zwłaszcza na drodze; 3.
zagłębienie w nawierzchni drogi; wybój;
wykrot] – mélyút, szakadék, hasadék,
szurdok, szűk árok, mélyedés
wągier, wągr [1. zatykająca por w skórze ciemna
grudka utworzona z wydzieliny gruczołów
łojowych
i
obumarłych
komórek
naskórka; zaskórnik; 2. larwa niektórych
gatunków
tasiemca
bytująca
w
pęcherzyku wypełnionym płynem; 3.
drugie stadium larwalne tasiemca.
Powstaje z onkosfery. Rozwija się w
mięśniach żywiciela.; 4. postać larwalna
tasiemców
zaliczanych
do
rzędu
7547
Cyclophyllidea, przekształcająca się w
ciele żywiciela ostatecznego w osobnika
dojrzałego. Wągier powstaje z onkosfery
w organizmie żywiciela pośredniego.] –
pattanás, pörsenés; bőratka; mitesszer;
borsóka
(Cysticercus) v. hólyagfark,
hólyagféreg [a galandférgek ivartalan
lárvája; legismeretesebb a sertések husában
élő köles v. lencse nagyságu, amely a
husevő állatok, valamint az ember gyomrába
kerülve galandféreggé fejlődik.]
wąglik [ostra bakteryjna choroba zakaźna,
zwłaszcza bydła, owiec i koni] – (orv., áll.)
lépfene (más néven anthrax) [akut, néhány
formájában magas halálozási aránnyal járó
fertőző megbetegedés, melyet a Bacillus
anthracis nevű baktérium okoz.]
wągrowacieć – bőratkát kapni
wągrowaty, -a, -e – pattanásos, pörsenéses;
borsókás
wągrzyca [choroba pasożytnicza zwierząt i ludzi
wywołana obecnością wągrów w różnych
narządach] – (áll.) sertésborsóka-kór
Wąkrota zwyczajna (Hydrocotyle vulgaris L.)
[gatunek rośliny wieloletniej z rodziny
araliowatych (Araliaceae) (w systemach
XX-wiecznych zwykle w selerowatych
Apiaceae).] – vízi gázló (Hydrocotyle
vulgaris)
wąs,
wąsy [1. zarost nad górną wargą
mężczyzny; też: jedno z dwu pasm włosów
składających się na ten zarost; 2. jeden z
długich, sztywnych włosów czuciowych
lub wydłużonych wyrostków skórnych po
obu stronach pyska zwierzęcia; 3. długi,
giętki wyrostek, zwłaszcza u pnączy,
którym roślina przyczepia się do podpory;
4. wąski, długi przedmiot, służący np. do
przytrzymywania
lub
przyczepiania
czegoś]
– bajusz (ma wąsy, wąsaty:
bajuszos); (növ.)
selymes bibeszál,
kukoricahaj, bajusz, inda, (szőlő) kacs
wąs angielski – angolbajusz
wąs czepny – kapaszkodó kacs
wąs mu się sypie – pelyhedzik az álla
Wąs Polaka [skalnica rozłogowa] – Indás
kőtörőfű (Saxifraga stolonifera)
-
Wersja 05 06.2017
Wąs Polaka
wąs zawiesisty – busa, függő, lelógó bajusz,
harcsabajusz
wąsacz, wąsal [pot. mężczyzna o dużych, długich
wąsach] – nagybajuszú ember
Wąsal senegalski (Lybius dubius) – szakállas
bajszika (Lybius dubius)
wąsatka [pszenica z kłosami o długich ościach] –
(növ.) tátogatók; szakállas búza
Wąsatka (Panurus biarmicus) [1. niewielki ptak
osiadły lub koczujący z rodziny
Panuridae,
zaliczany wcześniej do
ogoniatek
(Paradoxornithidae),
pokrzewek (Sylviidae) lub tymaliowatych
(Timaliidae). Zamieszkuje Europę na
wschód od Polski na północy i Ukrainy na
południu, Azję Środkową, Chiny i Azję
Mniejszą. W Polsce nieliczny ptak lęgowy
niżu, częstszy na zachodzie kraju. 2. ptak
podobny do wróbla, z trójkątnymi
plamami
po
bokach
dzioba
wyglądającymi jak wąsy] – barkóscinege
(Panurus biarmicus) [a madarak (Aves)
osztálya
verébalakúak
(Passeriformes)
rendjén belül a Panuridae család és a
Panurus nem egyetlen faja. A legutóbbi
időkig
a
papagájcsőrűcinege-félék
(Paradoxornithidae) családjába sorolták.]
wąsaty, -a, -e [1. o człowieku, zwierzęciu: mający
duże wąsy; 2. o twarzy: taka, na której są
wąsy; 3. o niektórych zbożach, trawach
itp.: mający plewki opatrzone ościami] –
bajuszos
wąsik – bajuszka, kis bajusz
wąsiki – spanyolbajusz
wąsina – rendetlen, torzonborz bajusz
wąsisko – mérges, szúrós v. lógó bajusz
wąsisko solidne – szolid bajusz
wąski,
7548
-a, -ie [1. mający mały wymiar
poprzeczny; 2. ograniczający się do
niewielkiego zakresu] – keskeny, szűk;
(átv.) korlátolt
wąska droga – keskeny út
wąska spódnica – szűk szoknya
wąska ulica – keskeny utca
wąski pasek wyściółki – ragasztós szalag [Keskeny
szalag, amelynek hőre lágyuló műanyag
bevonata hő és nyomás hatására ragasztóként
működik, így ez a szalag közbélésként
rétegek összeragasztására használható.]
wąski umysł – nehéz felfogás, korlátoltság
wąskie gardło – szűk keresztmetszet (torok); (átv.)
szűk, keskeny átjáró, torkolat
wąskie spodnie [modne, damskie trzy-czwartej
długości spodnie z rozporkiem] - Caprinadrág
[Divatos,
háromnegyedes
hosszúságú, nyári női nadrág, oldalt
felhasítva.]
wąskie spodnie
wąsko – (közb.) szűken, soványan
wąskolisty, -a, -e – keskeny levelű
wąskość – keskeny v. szűk volta vminek;
keskenység
wąskotorowy, -a, -e [1. mający wąskie tory;
2. posuwający się po wąskich torach] –
keskeny vágányú; keskeny nyomtávolságú
wąskotorówka [pot. kolejka wąskotorowa] –
keskenyvágányú vasút; kisvasút
wąsowica – bajusz-spicc v. díszítés
wąsy (elementy szabli) – markolattüske
wąsy jęczmienia – az árpa bajusza
wąsy rośliny – növ inda
wąsy u kotu, lwa, suma – macska, oroszlán, harcsa
bajusza
wąsy w stylu kolonialnym – kefebajusz
wątek [1. rozwijający się w czasie logiczny ciąg
myśli, słów lub wydarzeń; 2. każdy z
rozwijanych przez autora i tworzących
pewną
całość
tematów
utworu
fabularnego; 3. układ nitek biegnących w
poprzek
tkaniny;
4. przędza
przeznaczona na te nitki] – (tekstyl) szál,
-
Wersja 05 06.2017
keresztszál, fonal; (átv.) fonal, folyamat;
(ir.) a „cselekmény fonala”
wątek [układ odwracalnych nici w tkaninach;
bardziej prujący się niż nić osnowowa] –
vetülékfonal-rendszer
[A
szövetben
keresztirányban (szélesség irányban) húzódó,
ún. vetülékfonalak összessége.]
wątek akcji – cselekményszál
wątek miłosny w „Panu Tadeuszu” – a „Pan
Tadeusz” szerelmi cselekménye
wątek myśli – a gondolat fonala
wątek opowiadania – az elbeszélés fonala
wątek rozmowy – a beszélgetés fonala
wątkowy, -a, -e – (tekstyl) szál-, keresztszál-, fonalwątleć [1. stawać się wątłym; 2. tracić na sile lub
intensywności] – kevesbbedni, csökkenni,
fogyni;
gyöngülni,
meggyöngülni,
elsatnyulni, legyengülni; ájuldozni
wątlenie – fogyás, gyöngülés, ájulás
wątlić (wątlę, wątli) – fogyasztani, gyöngíteni
wątło, wątle – satnyán, véznán
wątłość – satnyaság, véznaság, erőtlenség,
gyengeség
wątłusz [zob. dorsz] – tőkehal
wątłuszowy, -a, -e – tőkehalwątły, -a, -e [1. odznaczający się słabą budową
ciała, słabym zdrowiem; 2. o budowie
ciała: szczupły, mizerny; 3. mający słabą
konstrukcję, chwiejny, wiotki; 4. słabo
postrzegalny; 5. pozbawiony podstaw,
zagrożony unicestwieniem] – satnya, vézna,
gyenge, csenevész, erőtlen, kimerült
wątlutki, -a, -ie – satnyácska, véznácska
wątpiąco – kétkedve, kételkedően, kételkedve
wątpiący, -a, -e [będący wyrazem czyichś
wątpliwości] – kétkedő, szkeptikus;
kételkedő
wątpić [nie być pewnym, czy coś się stanie lub
czy jest prawdą] – kétkedni; (w co, o czym)
kételkedni (vmiben); kétségbe vonni (vmit),
tamáskodni
wątpić o czym, wątpić w co, wątpić w coś –
kételkedni vmiben
wątpienie – kétkedés, kételkedés
wątpienie (grec. diakrino - różnić się; także distazo
- być niepewnym, stać na rozdrożu) [wyrazu
tego w Starym Testamencie nie ma.
Wątpienie jest silnym narzędziem w
rękach szatana, który, ponieważ nie może
odebrać nam zbawienia, próbuje nam
zakłócić pewność zbawienia, radość
zbawienia,
spokój
wewnętrzny.
Chrześcijanin musi temu przeciwdziałać
przez częste czytanie Pisma Świętego,
specjalne modlitwy, społeczność z głęboko
7549
wierzącymi, a szatan musi zostać
pokonanym.] – (gör. διακρίνω – diakrinō =
különbözni, eltérni); (διστάζω – distazō =
kétkedni, kételkedni) kétkedés, kételkedés
wątpię czy – kétlem
wątpienie – kétség, kétkedés
wątpliwie – kétes, kétséges, nem biztos, nem
valószínű; kérdésesen, kétesen, kétségesen
wątpliwość [1. niepewność co do prawdziwości
jakichś słów, słuszności rozstrzygnięć,
postępowania itp.; 2. cecha tego, co jest
wątpliwe] – kétség, kétkedés, kételkedés,
kétely; bizonytalanság
wątpliwy, -a, -e [1. o faktach, twierdzeniach lub
ocenach: budzący podejrzenia co do
prawdziwości
lub
słuszności;
2. pozbawiony wartości, którą powinien
mieć] – kérdéses, kétes, kétséges,
bizonytalan; problematikus
wątroba (grec. ήπαρ hepar, łac. iecur)
[1.
wielofunkcyjny gruczoł, część układu
pokarmowego
położony
wewnątrzotrzewnowo; 2. wielofunkcyjny
gruczoł, część układu pokarmowego
położony wewnątrzotrzewnowo. Jej masa
u dorosłego mężczyzny wynosi ok. 1500–
1700 g, a u kobiety 1300–1500 g. Masa
przyżyciowa jest o 500–800 g wyższa, ze
względu na zawartą w niej krew.] – máj
(gör. hepar) [a gerincesek egyik szerve. Az
ember
legnagyobb
mirigye,
tömege
felnőttben 1,2 – 1,5 kg. Fontos szerepet
játszik
az
anyagcsere-folyamatokban,
méregtelenítésben, bizonyos vegyületek
termelésében. Ezeken kívül epét is termel,
melynek az emésztésben van szerepe. A
májjal kapcsolatos orvosi kifejezések
gyakran
hepatovagy
hepatikus
kifejezéseket tartalmaznak (ezek a görög
hepar szóból származnak). Jellegzetes
vörösesbarna színű, ami gazdag vérellátása
és természetes okkerbarna színe miatt van.
Jellemző rá, hogy kettős vérellátása van
(vena portae és arteria hepatica által). A
vena portae-n keresztül kapja a belekből
felszívott tápanyagokat tartalmazó vért,
magyarul kapuérnek nevezik, mert a májba
érve újra hajszálerekre bomlik. A máj
lebenyes szerkezetű, ezeket a lebenyeket
kötőszövet választja el egymástól.]
wątrobianka [pot. kiszka wątrobiana] – májas
hurka, kenőmájas
wątrobianka wiejska – falusi kenőmájas
wątrobianka wędzona – füstölt májas hurka
wątrobiany, -a, -e [1. związany z chorobą
wątroby; 2. o potrawie, wędlinie: zrobiony
z wątroby zwierzęcej] – máj-, májas
-
Wersja 05 06.2017
wątrobiarz [potocznie: człowiek chory na
wątrobę; wątrobowiec] – májbeteg ember
wątrobnica [w XVI w. w gwarze złodziejskiej,
woreczek na pieniadze, sakiewka] – (daw)
pénzeszacskó; bugyelláris
Wątrobowce
(Marchantiophyta
syn.
Hepaticophyta) [gromada roślin, dawniej
sytuowana jako klasa w gromadzie
mszaków. Należą tu drobne rośliny, u
których pokoleniem dominującym jest
gametofit
posiadający
pojedynczy
(haploidalny) zestaw chromosomów. Do
gromady tej zalicza się ok. 8 tysięcy
gatunków.] – májmohák (Marchantiophyta,
Hepaticophyta vagy gyakran, tévesen
Hepatophyta) [nem szövetes szárazföldi
növények, a növények országának egyik
törzse]
wątrobowiec1 [potocznie: człowiek chory na
wątrobę; wątrobiarz] – májbeteg ember
wątrobowiec2 [przedstawiciel klasy mszaków,
rozmnażających się wegetatywnie lub
przez
zarodniki
i
występujących
zazwyczaj w miejscach wilgotnych,
zacienionych] – májmoha
wątrobowy, -a, -e – máj-, májas
wątróbka [1. wątroba zwierzęcia, zwłaszcza
małego; 2. pot. wątroba człowieka;
3. potrawa z wątroby zwierzęcej] – máj;
(átv.) ember mája; (potrawa) máj (étel) [A
disznó egyik legfontosabb, legmarkánsabb
ízű, legértékesebb része a máj.]
wątróbka cielęca – borjúmáj
wątróbka gęsia – libamáj
wątróbka pieczona – pirított borjúmáj
wątróbka smażona – pirított máj
wąwóz [1. głęboka, sucha dolina o wąskim dnie i
stromych
zboczach;
2. o
ciasnej
przestrzeni zamkniętej z dwu stron
ścianami] – hegyszoros; szoros, szurdok,
horhó, mélyút
wąwóz górski – hegyszoros
wąziuchny, -a, -e; wąziutki, wąziuteńki, -a, -ie –
szűk, szűköcske, nagyon keskeny, keskeny
wąziutko, wąziuteńko – keskenyen, szűken;
szűköcskén
wąż [1. drapieżny gad o silnie wydłużonym,
beznogim ciele pokrytym łuskami; 2. długi
szereg ludzi lub pojazdów stojących lub
poruszających się jeden za drugim; 3. o
czymś migającym, poruszającym się
zygzakiem; 4. o człowieku chytrym,
podstępnym; 5. długa, giętka rura
doprowadzająca ciecz lub gaz] – kígyó;
hosszú sor; (átv.) tömlő, locsolócső,
öntözőcső, slag
7550
Wąż (hebr. nachasz) [wąż jest symbolem
giętkości
ruchów,
wymigliwości,
krętactwa, chytrości i dźwigania trucizny.
Szatan został nazwany wężem, bo posiada
wszystkie te cechy. On odwrócił człowieka
od Boga. Zwany także smokiem. Pan
kazał uczniom Swoim być roztropnymi i
mądrymi jako węże, ale bez fałszu jak
gołębice.] – kígyó; suttogó/varázsló; Szátán
v. Diabolosz [A kígyó héberül náchás, ami
suttogót jelent, de ebből eredően varázslót,
igézőt,
jövendőmondót
is,
rövid
magánhangzókkal ejtve (nachas) pedig
jelentése: varázslás, jövendölés, igézés.]
"És parancsola az Úr Isten az embernek,
mondván: A kert minden fájáról bátran egyél. De
a jó és gonosz tudásának fájáról, arról ne egyél;
mert amely napon ejéndel arról, bizony meghalsz.
– A kígyó pedig ravaszabb vala minden mezei
vadnál, melyet az Úr Isten teremtett vala, és
monda az asszonynak: Csakugyan azt mondta az
Isten, hogy a kertnek egy fájáról se egyetek? És
monda az asszony a kígyónak: A kert fáinak
gyümölcséből ehetünk; de annak a fának a
gyümölcséből, mely a kertnek közepette van, azt
mondá az Isten: abból ne egyetek, azt meg se
illessétek, hogy meg ne haljatok. És monda a
kígyó az asszonynak: Bizony nem haltok meg;
hanem tudja az Isten, hogy amely napon ejéndetek
abból, megnyilatkoznak a ti szemeitek, és olyanok
lesztek, mint az Isten: jónak és gonosznak tudói.
És látá az asszony, és evék, és ada vele levő
férjének is, és az is evék. És megnyilatkozának
mindkettőjüknek szemei" (Mózes 1. könyve 2,16–
17; 3,1–7)
A kígyó héberül náchás, ami suttogót jelent, de
ebből eredően varázslót, igézőt, jövendőmondót
is, rövid magánhangzókkal ejtve (nachas) pedig
jelentése: varázslás, jövendölés, igézés. A kígyó
rendkívül
hipnábilis
(hipnotizálható
és
hipnotizálni képes) volta nemcsak Walt Disney
Maugli-filmjének Ká figurájáról közismert,
hanem etológiai (állat-viselkedéstani) tény.
A Biblia első könyvének kígyóját – régi zsidó
hagyományt követve – a Biblia utolsó könyve
azonosítja a Sátánnal: "És vetteték a nagy sárkány
(a görög drakón szó tengeri kígyót jelent), ama
régi (ősi) kígyó, aki neveztetik ördögnek
(görögül: diabolosz) és a Sátánnak, ki mind az
egész föld kerekségét elhiteti, vetteték a földre, és
az ő angyalai is ővele levettetének a mi
atyánkfiainak vádolója levettetett, ki vádolja vala
őket éjjel és nappal a mi Istenünk előtt."
(Jelenések könyve 12,9) Eszerint a kígyó nemcsak
"suttogó/varázsló", hanem Szátán és Diabolosz is.
A bukott angyalok fejedelmének e két Szentírásbeli neve – előbbi héber, utóbbi görög szó –
pontosan ugyanazt jelenti.
http://www.hetek.hu/hit_es_ertekek/200008/ragalom_va
gy_bizalom
wąż co rok lenieje – a kígyó évenkint vedlik
wąż gumowy – (gumowy) gumicső, gumitömlő
wąż jadowity – mérgeskígyó v. mérges kígyó
-
Wersja 05 06.2017
wąż metalowy – acélkígyó, fém cső v. csővezeték
Wąż Miedziany (hebr. nehusztan - kawałek
miedzi) [został zrobiony przez Mojżesza
na puszczy podczas plagi węży (około
roku 1450 przed Chrystusem). Były to
węże ogniste, rozpuszczone przez Pana za
nieposłuszeństwo Izraelitów (już po
śmierci Aarona). Węża miedzianego
Mojżesz umieścił na palu, a każdy
ukąszony, który spojrzał na niego,
pozostawał przy życiu. Wąż ten zabrany
został do ziemi Kanaan: Izraelici mieli go
za czasów Jozuego, Sędziów, Dawida,
Salomona i w czasach późniejszych
królów. Zrobiono z niego później fetysza.
Zniszczył go potem bogobojny i rozumny
król judzki Ezechiasz, by spoganizowani
Żydzi nie szukali mu ofiar. Ani Mojżesz,
ani sam Bóg nie kazali się do tego węża
modlić, bo wąż ten miał tylko Żydom
przypominać, że ratunek jest w Bogu.
Wąż ten jest typem osądzonego grzechu.
Pan nasz stał się grzechem, chociaż w nim
nie było grzechu; wziął nasze grzechy na
Siebie i oddał się sądowi. Ponieważ był
grzechem, Bóg musiał Go opuścić, gdy był
na krzyżu, bo Bóg nie może patrzeć na
grzech.] – rézkígyó (héb. nehustan) [a Szám
21,4-9 alapján a bűnből való gyógyulás
jelképe, a kereszt előképe. Mózes egy kígyó
képmását póznára erősítette; ha a kígyómart
ember fölnézett a ~ra, életben maradt. A
póznára erősített kígyó arra a régi sumér
kígyóbotra emlékeztet, melyre 2 kígyó
tekeredik, valamint Aszklépiosz kígyóbotjára
a róm. korból.]
wąż morski [1. wąż o jaskrawym ubarwieniu,
żyjący w morzach tropikalnych; to
rzekomo istniejące zwierzę morskie
przypominające lądowego węża, jeden z
głównych
obiektów
zainteresowania
kryptozoologii] – tengeri kígyó (méregfogú
siklók második alcsaládja) [A legmérgesebb
kígyók a tengerben élő csúszómászók. Ők
kisebb változatosságot mutatnak, hiszen
táplálékuk nagyon hasonló: a hekk! Vagy
valami más halacska. Így nem volt
szükségük arra, hogy méregpalettájukon
megjelenjenek extrás változatok is. A vízben
élő kígyók alkata is teljesen különbözik
szárazföldi rokonaikétól. Egy irányban kissé
lapított testük a gyors és pontos
lábtempóhoz - izé: úszótechnikához idomult.
Nincs
kopoltyújuk,
vagyis
rendszeresen fel kell jönniük a felszínre
levegőért. – A kettősszínű tengeri kígyó
(Pelamis platurus) például az egyik
legmérgesebb kígyóféle, akivel nem érdemes
szembetalálkozni a vízben. Ugyanis amellett,
7551
hogy egy csepp mérgével 2-3 embert is
kinyírhat, még igen agresszív is. De a
kígyószakik azt mondják, nem kell félni:
csak akkor támad, amikor éhes. És amikor
rossz hangulatban van. Viszont akkor
gyorsan
és
biztosan,
egyetlen
méregkomponenssel mindent visz.]
wąż niejadowity – nem mérges kígyó
wąż odkurzacza – szívócső, gégecső
wąż ogrodowy – slag; locsolótömlő
wąż opełzł hamien i ukazał się z drugiej strony –
a kígyó körülkúszta a követ és a másik
oldalon bújt elő
wąż syknął – a kígyó sziszegett
wąż wije się – a kígyó tekereg
wąż wypełznął zza kamienia – a kígyó kicsúszott
v. kimászott a kő mögül
wąż zielony półprzeżroczysty – félig átlátszó zöld
gumitömlő
wąż zwinął się w dzwona – a kígyó korong alakúra
összecsavarodott
wąż zza ołtarza wypełznął – a kígyó az oltár
mögül mászott ki
wbicie, wbijanie – beverés; ráütés, ráhúzás; (orv.)
beékelődés, engomphosis, gomphosis
wbić — wbijać [1. spowodować zagłębienie się w
czymś lub w coś uderzanego, naciskanego
przedmiotu; 2. nasunąć coś na coś,
pokonując opór; 3. w grach w piłkę, w
hokeju itp.: zdobyć punkt przez
wrzucenie piłki lub krążka do bramki lub
do kosza przeciwnika] – beütni, beverni,
begyömöszölni; ráhúzni, ráütni; (földre)
leverni
wbić (co) sobie w głowę – fejébe ver (vmit)
wbić co w co – belevésni vmibe vmit
wbić a. wbijać gwóźdź – szöget beverni
wbić a. wbijać gwóźdź w coś – szöget beverni
vmibe
wbić gwóźdź w ścianę – szöget verni a falba
wbić a. wbijać jajka do czegoś – beleütni a tojást
vmibe
wbić a. wbijać młotem v. młotkiem – kalapácsolni
wbić klin (między co) – éket verni (vmi közé),
ékelni
wbić klin pomiędzy przyjaciół – (átv.) éket verni a
barátok közé
wbić kogo na pal – (hist) karóba húzni vkit
wbić kogo w ambicję – vkinek az önérzetére
tapintani
wbić kogo w dumę – büszkévé tenni vkit
wbić kołek w ścianę – csapot v. tiplit verni a falba
wbić komu ćieka w głowę – gondolkodóba ejteni
vkit; szöget ütni vkinek a fejébe
wbić komu nóż w plecy – hátbatámadni vkit
-
Wersja 05 06.2017
wbić na pal – (hist) karóba húzni
wbić pal w ziemię – karót ver a földbe
wbić sobie drzazgę w nogę – szárkát szúr a lábába
wbić w pamięć – emlékezetébe vés
wbij to sobie w głowę – barátkozz meg azzal a
gondolattal; ezt jól vésd a fejedbe
wbijać słupki – karókat verni be
wbić się — wbijać się [wskutek uderzenia lub
nacisku zagłębić się w coś] – furakodni;
belenyomulni, beleszorulni, belemenni;
(átv.) elárasztja, eltölti vmi
wbić się w dumę, w pychę – büszkélkedni, felveti
a büszkeség
wbiec
(wbiegnie), wbiegnąć — wbiegać
[1. biegnąc, dostać się dokądś; 2. biegnąc,
dostać się na wyżej położone miejsce] –
befutni, beszaladni; (na górę) felszaladni
wbiec do pokoju – beszaladni a szobába
wbiec na górę – felszaladni, hegyre v. dombra futni
wbiec po schodach – felszalad a lépcsőn
wbieg – futás, szaladás; kiút, rés, nyílás
wbieganie, wbiegnięcie – befutás, beszaladás,
berohanás
wbrew [przyimek komunikujący, że coś stało się
w sposób niezgodny z tym, o czym jest
mowa, np. Postąpił wbrew przyjętym
konwencjom., lub komunikujący, że dana
osoba nie chciała, by się zdarzyło to, o
czym jest mowa, np. Wbrew ojcu poszła do
klasztoru.] – ellenkezőleg, dacára, annak
ellenére; (komu/czemu) vki/vmi ellenére
wbrew mojej woli – akaratom ellenére
wbrew oczekiwaniom – várakozás ellenére
wbrew przepisowi – (az) előírás ellenére,
szabályellenesen
wbrew przyjętym zwyczajom – a szokás ellenére
v. dacára
wbrew temu, coś mówił – ellentétben azzal, amit
mondtál
wbrew wszełkiemu oczekiwaniu – minden
várakozás ellenére
wbudować — wbudowywać 1. umocować coś na
stałe
wewnątrz
jakiejś
budowli,
konstrukcji lub wewnątrz jakiegoś
urządzenia;
2. uczynić
coś
stałym
elementem
większej
struktury]
–
beleépíteni, beépíteni
wbudować się — wbudowywać się [stać się
częścią jakiejś większej struktury w
procesie biologicznym, chemicznym itp.] –
beleépülni, beépülni
wbudowanie – beépítés, berendezés
wbudowany PostScript (polecenia języka
PostScript umieszczone wewnątrz grafiki)
– (kat.: informatyka) EPS; Encapsulated
7552
PostScript (állományformátum vektoros és
raszteres képeknek)
W.C. (toaleta) – (ang.) W.C. (water closet);
vízöblítéses illemhely; mosdó, illemhely
wcale1 [1. partykuła podkreślająca, że wyrażony
w zdaniu sąd zaprzeczony mówiący uważa
za prawdziwy, wbrew przypuszczeniom,
że mogłoby być inaczej, np. Nie twierdzę
wcale, że on coś takiego powiedział.; 2. pot.
partykuła,
wraz ze
słowem
nie,
zaprzeczająca temu, co ktoś powiedział,
np. Te spodnie są za szerokie. – Wcale nie,
teraz się takie nosi.] – (partykuła)
egyáltalán, éppen, éppenséggel
wcale2 [1. przysłówek komunikujący, że dany
stan rzeczy nie przysługuje obiektowi w
najmniejszym stopniu, np. Wcale się nie
opaliłaś.;
2. pot.
przysłówek
komunikujący, że dana cecha przysługuje
obiektowi w stopniu wystarczającym, np.
Mają wcale niezłe mieszkanie.] –
(przysłówek)
egészben,
egészében,
érintetlenül, teljesen; eléggé
wcale dobrze się obyje bez niego – egészen jól
megvan nélküle
wcale dobrze to zrobił – ezt egészen jól csinálta
wcale go nie kocham, odwrotnie nienawidzę –
nem szeretem őt, ellenkezőleg gyűlölöm
wcale mi się nie podoba – egyáltalán nem tetszik
wcale nie – egyáltalán nem; távolról sem
wcale nie mogę zrozumieć – egyáltalán nem
tudom megérteni
wcale nie widać – egyáltalán nem látni v. nem
hallható
wcale nie wygrał, lecz przegrał – egyáltalán nem
nyert, sőt (ellenkezőleg), vesztett
wcale nie-pochlebny epitet – nem éppen hízelgő
jelző
wcale pięknie maluje – egész szépen fest
wcale wysoko mierzy – elég magas mértékkel mér
wcale wcale1 [pot. taki, który w zupełności
odpowiada mówiącemu]
wcale wcale2 [pot. w sposób w zupełności
odpowiadający mówiącemu]
WCDMA (Wideband Code Division Multiple
Access) [technologia związana z dostępem
do sieci radiowej stosowana w sieciach
komórkowych budowanych w standardzie
UMTS. Jej specyfikacja opublikowana w
1999 roku stała się podstawą do budowy
wielu sieci, które umożliwiały osiągniecie
przepływności danych na poziomie 384
kbit/s (uwzględniona w tej specyfikacji
opcja 2 Mb/s nigdy nie została
zaimplementowana). Obecnie w wielu
sieciach UMTS, na bazie interfejsu
-
Wersja 05 06.2017
WCDMA wprowadza się technologię High
Speed Packet Access (HSPA), która
oferuje użytkownikom transfer danych z
maksymalną teoretyczną przepływnością
21.6 Mb/s w stronę terminala i 5.6Mb/s w
stronę stacji bazowej (obecnie, tylko
niektóre sieci oferują taki transfer).] –
WCDMA Wideband Code Division Multiple
Access
(3.
Generációs
szélessávú
kódosztásos többszörös hozzáférés)
wchłaniać wiedzę – magába szívja a tudást
wchłanianie [zob. resorpcja] – reszorpció;
elnyelés, felszívódás
wchłonąć — wchłaniać [1. wessać lub wciągnąć
coś w siebie; 2. uczynić coś lub kogoś
częścią większej całości lub grupy;
3. przyswoić sobie jakąś wiedzę szybko i
gruntownie; 4. odebrać jakieś bodźce
bardzo intensywnie] – felszívni, elnyelni;
magába szív, elnyelni; magába foglalni;
megemészteni
wchłaniać ciepło – hőt felvenni
wchłonąć w co – beszív vmibe
wchłonąć w sobie – beszív magába vmit; magába
foglal, felölelni
wchłonąć wiedzę – issza a tudományt
wchłonął całą wiedzę matematyczną – magába
szívta az egész matematikai tudományt
wchłonąć się — wchłaniać się [zostać
wchłoniętym, wessanym] – elnyelődni
wchłonięcie – elnyelés, felszívódás
wchłonięty, -a, -e [syn: pochłonięty, przyłączony,
przyswojony,
strawiony,
wciągnięty,
wessany,
włączony,
wyssany,
zaabsorbowany, zassany, zasymilowany] elnyelt, felszívódott; mellékelt; csatolt;
odakapcsolt,
hozzákapcsolt;
fölszívott,
beszívott, abszorbeált; asszimilált
wchłonka – (bonc) labirintusfolyadék
wchodzenie – belépés, bejárás
wchodzić (wchodzę, wchodzisz, wchodzi) do + B.
[zob. wejść] – bemenni, bejönni, belépni;
(égitest) kel
wchodzić (na górę) – feljárni
wchodzić a. wejść w reakcję z czymś – reakcióba
lépni vmivel
wchodzi w jego kompetencje – vkinek a
hatáskörébe tartozni
wchodzi w rachubę – számbajönni, számottevő
wchodzić komu w drogę – vkinek az útját
keresztezni, útjában állni v. lenni vkinek;
akadályozni vkit
wchodzić a. wejść (na kogo/co) – rámenni
(rámegy) (vkire/vmire)
7553
wchodzić na górę – hegyre mászni, felmászni a
hegyre
wchodzić pod górę – felfelé menni
wchodzić w czyje położenie – beleéli magát vkinek
a helyzetébe; vkinek a helyébe képzeli magát;
vkinek a helyére állni; vkinek a (vmilyen)
helyzetébe kerülni
wchodzić w grę – közrejátszani; beállni a játékba;
szerepet játszani
wchodzić w modę – divatba jönni
wchodzić w rachubę – számításba jönni
wchodzić w reakcje chemiczne – vegyi reakcióba
lépni
wchodzić w skład czego – vminek a tagjai sorába
lépni; vminek a kebelébe tartozni
wchodzić w szczegóły – részletekbe bocsátkozni
wchodzić w świat – világot látni; megfordul a
világban
wchodzić w układy – tárgyalásokat kezdeni;
tárgyalásokba bocsátkozni
wchodzić w zakres (czyjej) kompetencji – (vkinek)
a hatáskörébe tartozik
wchodzić w życie – életbe lépni
wchodzić z kim konszachty – titkos üzelmeket
folytatni vkivel
wchodzić z kim w pertraktacje – tárgyalésokba
bocsátkozni vkivel
wchodzić z kim w szranki – versenyre kelni v.
versenyezni vkivel
wchodzić wzwyczaj – szokássá válni
wchodzili po dwóch – kettesével léptek be
wchód [dawniej: wchodzenie, wstępowanie;
wejście, dostęp] – (dawno) bejárat, belépés,
bejárás, bemenet
wciąć (wetnę, wetnie; wciał, wcieli; wetnij) —
wcinać [1. wgłębić coś w powierzchnię
czegoś, przecinając ją; 2. wcinać: pot. jeść
łapczywie, z apetytem] – bevágni,
bemetszeni,
vágással
bemélyíteni v.
elcsorbítani vmit; (közb.) bevágni, bekapni,
befalni; habzsolni, falatozni; zabálni
wciąć wiersz [odsunąć wiersz od lewego
marginesu] – sort bevágni v. elhúzni (a
baloldali margótól)
wciąć się — wcinać się [1. wcisnąć się w
powierzchnię czegoś, przecinając ją;
2. sięgnąć klinem do jakiegoś miejsca;
3. pot. wtrącić się do czyjejś rozmowy,
przeszkodzić komuś w czymś] –
bevágódni, bemetsződni
wciągać – szipákolni; szipogni; szürcsölni
wciągać buty – felhúzza a cipőjét
wciągać do nosa tabakę – tubákolni, tubákot
felszippantani
wciągać a. wciągnąć do wojny – háborúba sodorni
-
Wersja 05 06.2017
wciągać spodnie – felhúzza a nadrágot
wciągać zaległości – behajtani a kinnlevőségeket
wciągarka
[urządzenie
do
podnoszenia,
opuszczania lub przesuwania ładunków
zawieszonych na linie, łańcuchu itp.] –
horgonycsiga,
vasmacska
csigája;
emelőszerkezet (járművekhez)
wciągnąć — wciągać [1. ciągnąc, wprowadzić
kogoś, coś w jakieś miejsce, zwykle do
środka czegoś; 2. ciągnąc, podnieść kogoś,
coś w górę i umieścić wyżej; 3. wraz z
wdechem wchłonąć coś do płuc;
4. namówić kogoś do udziału w czymś;
5. wplątać kogoś w kłopotliwą lub trudną
sytuację; 6. zainteresować kogoś w
wysokim stopniu; 7. włożyć na siebie lub
na kogoś jakieś ubranie albo buty;
8. umieścić kogoś, coś w jakimś spisie] –
behúzni, bevonszolni; (powietrze) behúzni,
beengedni,
beszippantani,
beszívni;
szürcsölni; (átv.) bevonni, belerántani,
rábeszélni; (na siebie) felhúzni, felvinni;
ráhúzni;
áthúzni,
felvonni;
beírni,
elkönyvelni; (átv.) rábeszélni, belerángatni,
„behúzni a csőbe”; (átv.) hozzászoktatni
wciągnąć brzuch – behúzza a hasát
wciągnąć buty – cipőt húzni, cipőt felvenni
wciągnąć do czego – beleírni v. bevezetni vmibe
wciągnąć (do nosa) – szippantani
wciągnąć do ewidencji – nyilvántartásba venni
wciągnąć do ksiąg – beírni, beiktatni, bevezetni
(könyvbe), elkönyvelni, lekönyvelni
wciągnąć do rozmowy – társaságba bevonni
wciągnąć flagę – zászlót felvonni
wciągnąć a. wciągać gumę – behúzza a gumit
wciągnąć kosz na strych – felhúzza a kosarat a
padlásra
wciągnąć na listę – listára, névsorba felvenni
wciągnąć w co – behúzni, belerántani vmibe
wciągnąć w pułapkę – lépre csalni
wciągnąć żagiel – vitorlát felvonni
wciągnąć się — wciągać się [1. chwytając się
czegoś, dostać się gdzieś wyżej; 2. pot.
przyzwyczaić się do jakiejś czynności lub
pracy, nabrać sprawności w czymś] –
belejönni v. beletanulni vmibe
wciąż [1. cały czas przez jakiś okres; 2. raz po
raz] – folyton, állandóan, mindig,
szüntelenül, folytonosan, szakadatlanul,
únos-úntalan; minduntalan
wciąż baluje i hula – állandóan bálozik és mulat
wciąż czegoś szukam – állandóan keresek vmit
wciąż jeszcze – még mindig
wciąż przeżuwa smutne wspomnienia – állandóan
szomorú emlékein rágódik
wcieknąć — wciekać [cieknąc lub
spływając, dostać się do wnętrza czegoś] –
belefolyni, ömleni, beömleni, beletorkollik,
beáramlik, beözönlik
wcielenie [1. postać uosabiająca jakąś ideę,
postawę lub jakieś cechy; 2. postać
stwarzana przez aktora w filmie lub w
teatrze; 3. przyjęcie przez istotę boską
postaci cielesnej; 4. w religiach Wschodu:
kolejna cielesna postać, jaką przyjmuje
nieśmiertelna dusza] – megtestesülés
wcielić — wcielać [1. uczynić kogoś, coś częścią
składową czegoś; 2. wprowadzić w życie
jakieś
plany,
zasady,
wartości;
3. wyposażyć postać literacką w jakieś
cechy, idee; 4. uczynić kogoś lub coś
częścią składową czegoś; dołączyć;
włączyć] – eggyéforrasztani, hozzácsatolni,
egybekötni,
egyesíteni,
egybeönteni;
besorolni,
hozzávenni,
beiktatni;
megvalósítani, valóraváltani; alakot adni
wcielić co w czyn – végrehajtani, megvalósítani;
teljesíteni vmit
wcielić do programu – programba venni
wcielić marzenie w czyn – valóraváltja álmát
wcielić myśli w słowa – gondolatot szavakba
ölnteni
wcielić terytorium – területet hozzácsatolni
wcielić w życie (realizować, urzeczywistniać,
wdrożyć,
wprowadzać
w
życie,
wykonywać) – életbeléptetni (realizálni,
megvalósítani, bevezetni)
wcielić się — wcielać się [przybrać czyjąś postać]
– testet, alakot, formát ölteni; megvalósulni,
tetté válni, testet ölteni
wcielony, -a, -e [będący uosobieniem czegoś] –
beiktatott, bekebelezett, besorolt
wcielona dobroć – maga a megtestesült jóság
wcierać [zob. wetrzeć] – beledörzsölni, bedörzsölni
wcierać a. wetrzeć maść – bedörzsöli a kenőcsöt
wcieranie – beledörzsölés; (orv.) dörzsölés; szidás
wcięcie [1. wgłębienie w czymś; 2. zwężenie w
pasie; 3. odstęp wiersza lub kilku wierszy
od lewego marginesu] – vágás, bevágás,
metszés, bemetszés; (beljebb
kezdés)
bekezdés
wcięcie w pasie – derékban metszés
wcięty, -a, -e [1. o ubraniu: zwężony w pasie,
ściśle dopasowany w talii; 2. o człowieku:
szczupły w pasie] – bevágott, bemetszett
wcinać [zob. wciąć] – bevágni, belevagdosni,
bemetszeni; habzsolni; (wulg.) zabálni,
habzsolni, falni
wcisnąć (wciśnie) — wciskać [1. silnie cisnąc,
umieścić coś w miejscu ciasnym lub już
czymś wypełnionym; 2. dać coś komuś
wciec,
7554
-
Wersja 05 06.2017
wbrew jego woli; 3. usilnymi namowami
skłonić kogoś do kupna czegoś;
4. nacisnąć jakiś klawisz, przycisk, pedał;
5. włożyć, nasunąć coś na coś głęboko,
pokonując opór; 6. wkroplić do czegoś
sok wyciskany z czegoś; 7. pot. pomimo
trudności uzyskać dla kogoś jakieś
stanowisko lub umieścić kogoś gdzieś] –
benyomni,
belenyomni,
beleszorítani,
belegyömöszölni; rányomni, átszorítani,
ráhúzni; belenyomni, belefacsarni
wcisnąć brudną bieliznę do worką – piszkos
fehérneműt gyömöszöl a zsákba
wcisnąć gaz – nyomja a gázt
wcisnąć kaplusz na głowę – fejébe vágja v. fejére
teszi a kalapot
wcisnąć parę kropel cytryny do dowy – néhány
csepp citromot facsar a vízbe
wcisnąć pieniądz do ręki – pénzt nyom a markába
wcisnąć sprzęgło – nyomni a kuplungot
wcisnąć stalówkę w obsadkę – tollhegyet tesz a
tollszárba
wcisnąć się — wciskać się [1. wejść do
zatłoczonego miejsca; 2. wtulić się mocno
w coś; 3. dostać się dokądś przez
szczelinę, przez wąskie lub trudne
przejście; 4. pokonując czyjś opór, dostać
się do jakiegoś środowiska, zdobyć
stanowisko itp.; 5. być odczuwanym lub
oddziaływać mimo czyjegoś oporu lub
niechęci; 6. pot. włożyć, naciągnąć na
siebie z trudem coś ciasnego] –
benyomulni, beszorulni; (átv.) betolakodni,
befurakodni
(befurakszik);
bemászni,
bejutni; (átv.) befurakodni, behatolni
wcisnąć się w bikini – bikinibe öltözni
wciśnięcie – benyomás, begyűrés
wczasować – üdültetni
wczasować się – üdülni; (szervezett) üdülésben v.
naralásban résztvenni; nyaralni
wczasowisko [pot. miejscowość, w której
skupione są domy wczasowe] – üdülőhely,
üdülőtelep
wczasowicz
(urlopowicz),
wczasowiczka
(urlopowiczka) [osoba przebywająca na
wczasach] – üdülő személy (ffi/nő); nyaraló,
üdülővendég, beutalt (ffi/nő)
wczasowy, -a, -e – üdültetési, üdülési
wczasy [wypoczynek, którego organizatorzy za
opłatą zapewniają noclegi, wyżywienie, a
niekiedy także rozrywki] – üdülés, pihenő,
üdülő; szabadság, (szervezett) nyaraltatás
wczasy – üdülés, (letnie) nyaralás
wczasy dla dzieci – gyermeküdültetés
wczasy lecznicze – gyógyüdültetés
7555
wczasy nad morzem – nyaralás v. üdülés a
tengernél
wczasy w górach – nyaralás v. üdülés a hegyekben
wczasy w Polsce – nyaralás v. üdülés
Lengyelországban
wczepić się — wczepiać się [1. przywrzeć do
czegoś, czepiając się pazurami, kolcami
itp.; 2. chwycić coś kurczowo, szukając
ratunku] – belekapaszkodni (vkibe/vmibe)
wczesnobarokowy, -a, -e [dotyczący wczesnego
baroku] – korai barokk, korabarokk
wczesnochrześcijański, -a, -ie [dotyczący
pierwszych lat ery chrześcijańskiej] –
korai keresztény
wczesnochrześcijański klasztor – korai keresztény
kolostor
wczesnobarokowy, -a, -e – korabarokk
wczesnogotycki, -a, -e – koragótikus
wczesnojesienny, -a, -e [dotyczący początkowego
okresu jesieni] – koraőszi
wczesnopiastowski, -a, -ie – korai Piaszt- [okres
wczesnopiastowski: korai Piaszt időszak]
wczesnosłowiański, -a, -ie – korai szláv
Wczesnosłowiański Gród Wiślan [Gród Wiślan z
VII–IX wieku, jeden z największych w
Małopolsce (ok. 15 hektarów). Dobrze
widoczny zarys murów z drogi głównej w
Gołkowicach.] – Korai Szláv Wiślan Vár
wczesnośredniowieczny, -a, -e – koraközépkori
wczesność – korai volta vminek
wczesność godziny – korai óra, korán
wczesny, -a, -e [1. będący początkową fazą
jakiegoś okresu; 2. znajdujący się w
początkowej fazie rozwoju, pochodzący z
tego okresu; 3. następujący, występujący,
odbywający się przed właściwą porą lub
na początku właściwej czemuś pory; 4. o
roślinach:
mający
krótki
okres
dojrzewania; też: siany lub sadzony przed
innymi
gatunkami;
5. wcześniejszy:
poprzedzający coś, kogoś, występujący w
okresie poprzedzającym coś] – időbeni;
kora, korai; (np. owoc) korán érő, korai; a
maga idejében való, pontos
wczesna godzina – kora reggeli óra
wczesna wiosna – koratavasz
wczesna zima – télelő
wczesne kartofle – korai burgonya
wczesny owoc – korai gyümölcs
wczesny ranek – kora reggel
wczesnym rankiem – kora reggel
wcześniactwo [1. przedwczesne urodzenie się
niemowlęcia; 2. zespół objawów z tym
związanych] – (orv.) koraszülés
-
Wersja 05 06.2017
wcześniak [noworodek urodzony w wyniku
przedwczesnego porodu] – koraszülött
wcześnie – időben, jókor, korán
wcześnie [przysłówek] – naponta [határozószó]
wcześnie rano – korán reggel; virradatkor
wcześnie wstać – korán kelni
wcześniej – korábban, előbb
wcześniej czy później – előbb-utóbb; hovatovább
wcześniejszy, -a, -e – korábbi, előbbi
wczołgać się — wczołgiwać się [czołgając się,
dostać się pod coś, do środka lub na
wierzch czegoś] – kúszni, kúszni-mászni
wczora – (dawno) tegnap; a tegnapi napon;
nemrégen
wczoraj1 [1. w dniu poprzedzającym dzień
dzisiejszy; 2. w niedalekiej przeszłości] –
tegnap; a tegnapi napon; nemrégen
wczoraj2 [1. dzień wczorajszy; 2. niedawna
przeszłość] – tegnap; nemrég, közelmúlt
wczoraj był dokuczliwy mróz – tegnap csípős
hideg volt
wczoraj był poniedziałek (niedziela) – tegnap
hétfő (vasárnap) volt
wczoraj była niedzieła – tegnap vasárnap volt
wczoraj byłem tutaj – tegnap it voltam
wczoraj byłem u ciebie, a dzisiaj jestem u jej –
tegnap nálad voltam, ma nála vagyok
wczoraj było bardzo zimno – tegnap nagyon
hideg volt
wczoraj miałem/miałam czas – tegnap volt időm
wczoraj miałem/miałem ostatnie zajęcie – tegnap
volt az utolsó foglalkozásom
wczoraj pada deszcz – tegnap esett az eső
wczoraj pada śnieg – tegnap esett a hó v. havazott
wczoraj pojechałem autobusem, ale często jeżdżę
tramwajem – tegnap autóbusszan utaztam,
de gyakran utazok villamossal
wczoraj rano – tegnap reggel
wczoraj robiłem zadanie, kiedy przyszedł kolega
– tegnap a feladatot csináltam, amikor a
barátom megjött
wczoraj wieczorem zrobiłem zadanie – tegnap
este elkészítettem a házifeladatot
wczoraj wieczorem zrobiłem zadanie, a potem
czytałem książkę – tegnap este a
megcsináltam a feladatot, és utána könyvet
olvastam
wczoraj wróciłam wcześnie, ale często wracam
późno – tegnap időben jöttem visza, de
gyakran későn jövök vissza
wczoraj zaproszono mnie na przyjęcie (na
prywatkę, na brydża) – tegnap meghívtak
vendégségbe ( egy bulira, bridzsezni)
7556
wczoraj zemdlałem (zemdlałam) – tegnap
elájultam
wczorajszy, -a, -e – tegnapi
wczorajszy dzień – a tegnapi nap
wczucie się, wczuwanie się – beleélés; önmaga
beleélése vmibe
wczuć się — wczuwać się [1. doznać tego samego
uczucia co ktoś inny i dzięki temu
zrozumieć czyjś stan; 2. wnikając w coś
głęboko, poznać i zrozumieć to] – beleéli
magát
wczuł się w czyje zmartwienie – beleélte magát
vkinek a gondjaiba
wczuć się w swoją rolę – átéli a szerepet; beleéli
magát a szerepébe
wczytać się — wczytywać się [czytając, wniknąć
dokładnie w treść czegoś] – elmélyedni,
belemélyedni v. belemerülni az olvasásba
wczytać się w autora – megismerkedni egy szerző
művével; elmélyedni egy szerző művei
olvasásába
wczytać się w co – elmélyedni v. belemélyedni
vminek az olvasásába
wdać się (wdam się, wda się) — wdawać się
(wdaje się) [1. wziąć udział w czymś;
2. interweniować w jakiejś sprawie;
3. zająć się czymś przez dłuższy czas;
4. odziedziczyć po kimś jakieś cechy; 5. o
rzeczach, zjawiskach niepożądanych:
wystąpić,
zaistnieć]
–
közbelépni,
beleavatkozni, beleszólni; belekeveredni,
belegabalyodni; (w kogo) hasonlítani (vkire);
(z kim) összeállni, összeadja magát (vkivel);
elegyedni; hasonlítani
wdać się w amory – szerelembe esni, szerelmes
lenni
wdać się w dyskusje (z kim) – vitába szállni
(vkivel)
wdać się (w kogo) – átv. hasonlít vkire; ráüt vkire
wdać się w matkę – anyjára hasonlít
wdać się w ojca – apjára üt
wdać się w pertraktacje – tárgyalásokba
bocsátkozni vkivel
wdać się rozmowę – beszédbe elegyedni
wdać się, wdawać się w rozmowę (z kim) –
beszédbe ereszkedni (vkivel):
wdał się w długie wywody które jednak nikogo
nie przekonały – hosszas érvelésekbe
bocsátkozott, amelyekkel azonban nem
győzött meg senkit
wdać się w kogo – hasonlítani vkihez
wdał się w ojca – az apjára ütött, az apjára hasonlít
wdać się z kim – összebarátkozni, megbarátkozni
vkivel
-
Wersja 05 06.2017
wdały, -a, -e [dobrze zbudowany, niczego sobie,
postawny, przystojny, rosły, zgrabny] –
deli; daliás; férfias termetű, délceg; jó
kiállású
wdany, -a, -e; wdawany, -a, -e – belekeveredett;
összeállt
wdarcie się – berontás, betörés, beözönlés, invázió
wdarcie się do twierdzy – betörés az erődbe
wdarcie się do ambasady USA przez Serbów – a
szerbek betörése az USA nagykövetségre
WDDX (Web Distributed Data Exchange)
[protokół XML pierwszej generacji.
Został opracowany w roku 1998 przez
firmę Allaire Corporation (obecnie Adobe
Inc.) w odpowiedzi na potrzebę wymiany
danych pomiędzy aplikacjami sieciowymi.
WDDX umożliwia wymianę złożonych
struktur danych niezależnie od języka
programowania.]
–
WDDX
(Web
Distributed Data Exchange)
wdech [wciągnięcie powietrza do płuc] –
belégzés, lélegzetvétel
wdechowy, -a, -e – lélegzetvétel-; lélegzetvételnyi
wdepnąć [1. idąc, wejść w coś lub nastąpić na coś
przez nieuwagę; 2. pot. wstąpić gdzieś po
drodze; 3. pot. znaleźć się przypadkowo w
niewygodnej sytuacji, zaangażować się
niechcący w jakąś przykrą sprawę] –
belelépni, beletaposni, belegázolni; (tréf.)
benézni, belépni
wdepnąć w co – belelépni, belemászni vmibe
wdepnąć w przykrą sprawę – kellemetlen ügybe
keveredni v. pottyanni v. lépni
wdeptać (wdepcę, wdepce v. wdepczę, wdepcze) —
wdeptywać [depcząc, wgnieść coś w coś] –
belelépni, beletaposni, beletiporni
wdeptać w błoto – sárba lépni
wdeptanie – belelépés, belegázolás
WDL; biblioteka sterowników systemu Windows
(kat.: informatyka) – WDL, Windows Driver
Library [projekt, amelyben az UNESCO
mellett 32 könyvtár és kutatóintézet vesz
részt]
wdławić (wdusić) – belenyomni, beleszorítani,
belefojtani
WDM (ang. Wavelength Division Multiplexing)
[zwielokrotnianie w dziedzinie długości
fali,
jest
to
rodzaj
technologii
zwielokrotniania sygnałów, za pomocą
światła laserowego] – 1. WDM (ang.
Wavelength-Division
Multiplexing)
hullámhossz-osztásos
multiplexelés;
2.
WDM, DWDM ((Dense) Wavelength
Division Multiplexing) - 'WDM', 'DWDM'
(hullámhossz osztásos multiplex) [a jövő
száloptikai
használatának
igéretes
7557
nagysebességű
technológiái
a
többhullámhosszú fény használata; kisérleti
színten 1 Tbps átviteli sebességet értek el
10000 km-es szakaszon (Fujitsu 1999);
elemzők 2005 táján a hálózati korlátozások
gyakorlati eltűnését igérik]
WDMA (ang. Wavelength Division Multiple
Access) [wielodostęp z podziałem długości
fali. System współdzielenia medium
stosowany w technice światłowodowej. Do
jednego światłowodu wpuszczane są fale o
różnych
częstotliwościach,
którym
przyporządkowuje się określoną szerokość
pasma. Pozwala to na przesyłanie w tym
samym czasie wielu informacji na różnych
kanałach - długościach fali, dzięki czemu
zwiększa się możliwa szybkość transmisji.]
– WDMA (ang. Wavelength Division
Multiple Access) (Dam) – hullámhosszosztásos többszörös elérés / hozzáférés
WDRAM, Windows Dynamic Random Access
Memory – WDRAM, Windows Dynamic
Random Access Memory
wdmuchanie – fújás, belefújás
wdmuchiwanie – befúvás
wdmuchnąć, wdmuchać — wdmuchiwać
[wtłoczyć coś do czegoś, dmuchając] –
belefújni, felfújni
wdmuchnięcie – belefúvás
wdowa [1. kobieta, której mąż umarł;
2. jadowity pająk o czarnym lub
brunatnym odwłoku; 3. (u Zygmunta
Glogera) Statut Kazimierza Wiel. z r. 1347
postanowił, że wdowa po śmierci męża
swego zostaje przy datku i posagu i przy
każdych rzeczach z wyprawy wniesionych,
A po śmierci jej na potomstwo wszystko
spada. Wdowa, mając z pierwszym mężem
dzieci, a chciałaby iść za mąż, tedy
zostawiwszy wszystkie dobra ojcowskie
dzieciom pierwszym w całości, z częścią
macierzyńskich dóbr działem na nie
przypadłych, dopiero z ostatkiem części
dóbr swoich iść ma zamąż. W r. 1511
postanowiono, iż wdowy kmieciów
zmarłych wolność mają zamąż iść, i u
osiadłych mężów mieszkać (Vol. leg. I, f.
379). W „silva rerum” Karola Żery,
franciszkanina drohickiego z połowy
XVIII w., znajdujemy anegdotkę o
wdowie, która mając dorosłą córkę, sama
pierwej chciała wydać się za mąż, a
ciekawa o rzeczy publiczne pytała się
brata swojego, który był posłem na sejm,
nad czem też w sejmie radzą? Brat, znając
intencje siostry, odrzecze z całą powagą,
że radzą teraz nad prawem, iżby córki
wdów, nie mających lat 50, nie wychodziły
-
Wersja 05 06.2017
pierwej przed matkami za mąż. Córka,
słysząc to, pyrchnęła oburzeniem, co
widząc pani matka odpowie surowo: „Nie
będzie tak jakobyś aśćka chciała, ale jako
panowie senatorowie uradzą”. 4. Pismo
Święte poświęca dużo miejsca wdowom.
Polecane były specjalnej opiece. Nosiły
specjalne
odzienie.]
–
özvegy,
özvegyasszony (özv.); (bibl.) özvegyek
[Isten törvénye kiváltképpen védi őket
(2Móz 22,22; 5Móz 27,19; Zsolt 94,6; Ez
22,7; Mal 3,5); minden harmadik évben
részesedtek a tizedből (5Móz 14,29; 26,12);
egyéb kiváltságaik is voltak (5Móz 16,11.14;
24,19-21);
újra
férjhez
mehettek
sógorházasság keretén belül (5Móz 25,5-6;
Mt 22,23-30); külön öltözékük volt (1Móz
38,14.19);
az
apostoli
korban
a
gyülekezeteknek különös gondja volt reájuk
(ApCsel 6,1; Jak 1,27; 1Tim 5,4.9-10).]
wdowa [1. kobieta, której mąż umarł;
2. jadowity pająk o czarnym lub
brunatnym odwłoku] – özvegy nő; [czarna
wdowa (pająk); (Latrodectus hesperus) Fekete Özvegy (pók)]
wdowa po poległym na wojnie – hadiözvegy (nő)
wdowi, -ia, -ie
– özvegy-, özvegyasszony-;
özvegyiwdowi grosz [1. nie liczy się wysokość ofiary, ale
wartość, jaką ma ona dla ofiarującego; 2.
ofiara lub dar okupiona wieloma
wyrzeczeniami,
ostatnie
pieniądze
przeznaczone na szlachetny cel (Mk 12,4144): Potem usiadł naprzeciw skarbony i
przypatrywał się, jak tłum wrzucał
drobne pieniądze do skarbony. Wielu
bogatych wrzucało wiele. Przyszła też
jedna uboga wdowa i wrzuciła dwa
pieniążki, czyli jeden grosz. Wtedy
przywołał swoich uczniów i rzekł do nich:
«Zaprawdę, powiadam wam: Ta uboga
wdowa wrzuciła najwięcej ze wszystkich,
którzy kładli do skarbony. Wszyscy
bowiem wrzucali z tego, co im zbywało;
ona zaś ze swego niedostatku wrzuciła
wszystko, co miała, całe swe utrzymanie».]
– (átv.) szegények jószívvel tett adománya;
szegényasszony pénze
wdowia piosenka – özvegy énekesnő
wdowiec [mężczyzna, którego żona umarła] –
özvegy ffi; özvegyember
wdowieństwo [bycie wdową lub wdowcem] –
özvegység
wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i
zmarłych inwalidach wojennych –
hadiözvegyek
wdówka [1. pot. zdr. od wdowa w zn. 1.;
2. nieduży ptak afrykański o bardzo
7558
długim ogonie i ciemnym upierzeniu] –
özvegy, özvegyasszony, fiatal özvegy; (áll.)
dominikánus vidapinty; (növ.) háromszínű
ibolya, árvácska
Wdówka rajska (Vidua paradisaea) [gatunek
ptaka
z
rodziny
wdówek]
–
paradicsomvida v. Paradicsom vidapinty
[Vidua paradisaea másút Vidua verreauxi
vagy Steganura paradisaea (Linnaeus,
1758)]
Wdówki (Viduinae) [podrodzina ptaków z
rodziny
wikłaczowatych
z
rzędu
wróblowych] – Viduinae v. Vidák (afrikai
madarakr)
wdrapać się — wdrapywać się [wejść z trudem
na górę lub na coś wysokiego] –
felkapszkodni, felmászni, felkúszni, felhágni
wdrapać się na górę – felkapaszkodni a hegyre;
megmászni a hegyet wdrapywać się
wdrażać [zob. wdrożyć] – beindítani, bevezetni,
rávezetni, ráirányítani; (kogo do czego)
ránevelni (vkit vmire); (komu co)
rászoktatni (vkit vmire)
wdrażać karność – fegyelmezni
wdrażać kogo do dyscypliny – fegyelmezni
wdrażanie konteneryzacji – konténerizálás
bevezetése
wdrażanie reformy gospodarczej – gazdasági
reform bevezetése
wdrażanie
wynalazków
–
találmányok
alkalmazása
wdrobić [drobiąc coś, wrzucić do płynu, napoju
itp.]
–
szétmorzsolni,
felmorzsolni;
beleaprítani, beleszeletelni
wdrobić chleba w rosół – kenyeret aprítani a
húslevesbe
wdrożeniowy, -a, -e [dotyczący wdrożeń nowych
technologii, wynalazków itp.] – előkészítő,
bevezető, elinduló
wdrożyć — wdrażać [1. ćwiczeniem wyrobić w
kimś jakąś umiejętność lub jakiś nawyk;
2. podjąć jakieś działania; 3. zacząć
stosować coś w praktyce] – (jog) indítani,
folyamatba tenni; beindítani, bevezetni;
szoktatni, rászoktatni; ránevelni, beoltani
wdrożyć kogo do porządku, do posłuszeństwa –
rendre, engedelmességre szoktatni vkit
wdrożyć komu co – beoltani vkibe vmit
wdrożyć proces, dochodzenie – pert, eljárást
indítani
wdrożyć śledztwo – vizsgálatot indítani
wdrożyć się — wdrażać się [wyrobić w sobie
jakiś nawyk lub jakąś umiejętność] –
beindulni, megszokni
wdrożyć się do czego – megszokni vmit
-
Wersja 05 06.2017
wdusić — wduszać [siłą wtłoczyć gdzieś coś lub
kogoś] –
belenyomni,
beleszorítani,
belefojtani
wdychać — wdychiwać [wciągać nosem lub
ustami powietrze do płuc] – belélelegezni,
belehelni, lélegzetet venni; lehelni
wdychanie – belégzés
wdygować – (közb.) cipelni, becipelni
wdziać — wdziewać [nałożyć na siebie jakieś
ubranie] – felölteni, felvenni, felhúzni (vkire
v. magára)
wdziać buty – cipőt húzni, felhúzza a cipőt
wdziać mundur żołnierski – katonának állni,
„beöltözni”
wdziać na sobie suknię – felveszi a szoknyát
wdzianie – öltözés, öltözködés, felvevés, felvétel
wdzianko [żakiet lub marynarka, najczęściej o
luźnym kroju] – ingkabát; női v. férfi
kiskabát, zsakett
wdzierać się [zob. wedrzeć się] – behatolni
wdzierać się w czyje atrybucje – vkinek jogkörébe
tartozni
wdzieranie się – behatolás, felhágás
wdzieranie się w wewnętrzną konstrukcję słowa
– szóelemzés, a szó belső szerkezetébe való
behatolás
wdzieranie się wody morskiej
– tengervíz
behatolása
wdziewać [zob. wdziać] – felölteni, felvenni,
felhúzni (vkire v. magára)
wdzięcznie – hálásan, hálálkodva
wdzięczność – hála, háládatosság, köszönet,
kedveskedés
[spłacać a. spłacić dług
wdzięczności: lerója a háláját]
wdzięczny, -a, -e [1. mający serdeczne uczucia
dla
swego
dobroczyńcy,
pragnący
podziękować i odwzajemnić się za
doznane
dobro;
2. pełen
wdzięku;
3. przynoszący
dobre
wyniki,
zadowolenie; 4. o słuchaczach, widzach:
żywo na coś reagujący] – hálás, hálára
kötelezett, háládatos; lekötelezett; kedves,
kellemes, édes, szeretetreméltó, bájos,
rokonszenves; kecses
wdzięczna postać – bájos alak
7559
wdzięczna powierzchowność – kellemes külső
wdzięczne audytorium – hálás közönség
wdzięczny głos – kellemes hang
wdzięczny komuś – hálás vkinek
wdzięczny uśmiech – bájos mosoly
wdzięczny za co – hálás vmiért
wdzięczyć się [robić przymilne miny i gesty, aby
spodobać się komuś lub zdobyć czyjąś
przychylność] – kedveskedni, hízelegni,
kacérkodni, tetszelegni, kelleti magát
wdzięczy się, jak pies do kija – (közm.)
[kacérkodik, mint kutya a husánggal]
kacérkodik, mint kutya a korbáccsal
wdzięk [ogół cech stanowiących o tym, że ktoś
lub coś sprawia miłe wrażenie] – báj,
kellem, varázs; gödröcske, arcgödröcske
wdzięki [atrakcyjne i ponętne dla płci
przeciwnej cechy ciała] – báj, kellem
we = w – -ba, -be; -ban, -ben
we czwórkę – négyesben
we dnie – nappal
we dnie, w nocy; we dnie i w nocy – éjjel-nappal;
nappal és éjjel
we dwoje – ketten, kettesben (egy férfi és egy nő);
párosával; ketté, kétrét, két részre (hajtani)
we dwójkę – ketten, kettesben
we Francji – hsz. Franciaországban; mn. francia,
franciaországi
we mnie – belém, bennem
we troje – hárman, hármasban
we własnej osobie – személyesen
we właściwy sposób – sajátos v. sajátságos módon
we Włoszech – Olaszországban
we wnętrzu ziemi – a föld belsejében v. mélyén
we wrzącej wodzie – forrásban lévő vízben
we wrzątku – forró vízben
we wrześniu – szeptemberben
we współbrzmieniu – egyhangon, egyszólamban,
uniszónó
we wszystkie strony – úton-útfélen; minden
oldalon
we wszystkim mu się darzy – neki minden sikerül,
mindenben szerencséje van
we wtorek – kedden
we wzory – mintás
we śnie – álomban
we- [przedrostek odpowiadający znaczeniowo
przedrostkowi
w-,
używany
przed
zbiegiem niektórych spółgłosek, np.
wedrzeć się, wepchnąć, westchnąć] – -ba-, beweba (niem. Webe) [1. bardzo cienkie płótno
lniane; 2. „Wyższy gatunek płótna
lnianego”. (Słownik języka polskiego, t. 7,
-
Wersja 05 06.2017
red. J. Karłowicz, A. Kryński, W.
Niedźwiedzki, Warszawa 1952 - 1953, s.
497). Najcieńsza, gęsta tkanina lniana o
splocie płóciennym, bielona, używana na
bieliznę osobistą i pościelową. 3.
najwyższy gatunek płótna lnianego albo
bawełnianego,
tkanego
fabrycznie,
bielonego. Charakteryzuje się ono spora
szerokością, oraz tym, iż jest bardzo
cienkie. Używane do produkcji bielizny
osobistej oraz pościeli] – legfinomabb
lenvászon; a szövőszéken lévő egész
szövetdarab
webowy, -a, -e [czytaj: łebowy] [przymiotnik od:
web, np. aplikacje webowe] – vékony
lenvászonból való
Web [środ.; zob. WWW, skrót od: World Wide
Web: usługa internetowa polegająca na
udostępnianiu
dokumentów
elektronicznych zawierających łącza do
innych podobnych dokumentów] –
világháló (angol eredetiben World Wide
Web, WWW vagy röviden Web) [az
interneten működő, egymással úgynevezett
hiperlinkekkel összekötött dokumentumok
rendszere]
Web Accessibility Initiative (WAI) (pl. Inicjatywa
dostępności do sieci) [inicjatywa W3C
mająca na celu zwiększenie szeroko
rozumianej dostępności stron WWW.
Oprócz
dostępności
dla
osób
niepełnosprawnych, WAI walczy o
równouprawnienie wszelkich sposobów
korzystania z Internetu. Obecnie wiele
stron dyskryminuje np. osoby z wadami
wzroku lub słuchu, które używają
specjalistycznych urządzeń do surfowania,
użytkowników
wolnych
łącz
internetowych,
właścicieli
urządzeń
przenośnych (np. palmtopy, telefony
komórkowe itp.), starych komputerów
posiadających niskie rozdzielczości lub
przeglądarki tekstowe.] – WAI (Web
Accessibility Initiative); A W3C nemzetközi
testület akadálymentesség ajánlása
Web bug (także Web beacon, pixel tag, clear GIF
invisible GIF) [metoda przekazywania
informacji z komputera użytkownika do
witryny innej osoby, używana we
współpracy z cookies, która pozwala
gromadzić i śledzić informacje o
zachowaniach użytkowników Internetu.
Web bug jest zwykle przezroczystym
plikiem GIF o rozmiarach 1x1 piksela,
aczkolwiek może być też plikiem
widzialnym, zaś dołączony kod HTML
wskazuje stronę pobierającą dane. Web
bug może być też stosowany w poczcie
elektronicznej przesyłanej w formacie
7560
HTML. Web bug jest stosowany zwykle w
celu pozyskania informacji pozwalających
trafniej
pozycjonować
działania
reklamowe w Internecie; sam użytkownik
pozostaje
zazwyczaj
anonimowy,
natomiast informacje mają charakter
statystyczny.] – (ang.) Web-bug [1. Webkém (szószerint: Web-poloska) [Webböngészéskor a felhasználó tudta nélkül, a
számítógép adattáraiban kémkedő program;
akárcsak a 'cookie', ez is egy Web-oldal
látogatásakor indul el; de míg előbbi
bejelentkezik, ezt a Web-böngésző nem
veszi észre; a 'lehallgatások' lehetnek politiai
vagy üzletpolitikai jellegűek, de várhatóan
személyazonosításra is használhatók lesznek;
a begyűjtött adatokat a 'detektívügynökségek'
kormányszerveknek, biztonsági szerveknek,
reklámirodáknak, stb. adják el; adatvédelmi
intézmények is elkezdtek foglalkozni a Webkémkedésnek ezzel a formájával; a Webbugnek semmi köze a softver bug-hez, azaz a
programhibákhoz. 2. A Web bug, vagy más
néven Web-kém egy internetes apró (1x1
képpont nagyságú) követő eszköz, mely egy
adott honlapon van elhelyezve és e honlapon
a látogatók mozgását képes követni az ő
tudtuk nélkül. Meg tudja határozni, hogy egy
felhasználó mit csinál ezen a honlapon, mire
kattint először, mi a legfigyelemfelkeltőbb
számára, hol időzik hosszabb ideig, mit
miután néz meg, vagy olvas el, ezáltal igen
hasznos [marketing eszköz]? a honlap
tulajdonosa számára, mivel ez által jobban
megismerheti
látogatóit,
szokásaikat,
valamint
visszajelzést
kap
honlapja
tartalmának minőségéről. A Web bug
adatvédelmi szempontból megkérdőjelezhető
online marketing eszköz.]
webcast [jest terminem używanym do określenia
produkcji, transmisji i dostarczania
prezentacji zawierających video, dźwięk
oraz
tekst
poprzez
przeglądarkę
internetową.
Odbiór
nadawanej
transmisji
odbywa
się
w
czasie
rzeczywistym, czyli w skrócie „na żywo”.
W przeciwieństwie do konwencjonalnego
sposobu nadawania, który jest tylko
jednokierunkowy, webcasting pozwala
widowni,
zaproszonym
uczestnikom,
współdziałać z twórcą i kształtować to, co
jest dostarczane. Najprostsza forma
nadawania przez sieć www wykorzystuje
strumień danych medialnych (fonia, wizja
i tekst), którego treść określa moderator
transmisji.]
−
webcasting
tartalomkézbesítés a Web-en [1. a
"broadcasting" mintájára képzett szó a Weben való hír-, vagy rádió-, vagy televíziós
-
Wersja 05 06.2017
műsorszolgáltatásra; 2. rádió és tv
tartalomkézbesítés a Világhálón; ez a rádió
és tv világára (broadcasting) emlékeztető
kifejezés megtévesztő, mert Webcasting
esetében a tartalom csak egy szűkebb
körhöz, a megrendelők- höz jut el
(=narrowcasting) nem pedig mint a
"casting"=szórás-nál
feltételezhető
tömegekhez; a tartalom a megrendelőkhöz
valós időben, vagy időben eltolódva, hívásra
(on demand) jut el; technológiailag ez a
szolgáltatás az Interneten -főleg videotartalom esetében- a mainál jobb hálózati
infrastrukturát feltételez]
Web-clipping – (ang.) Web-clipping - Web-nyírás
[segédprogram, mely egy Web-oldalon belül
csak a lényeges információt tölti le;
szükségesse abból adódik, hogy sok üzleti
érdekelt- ségű oldalon a tengernyi reklám
között elvész az -esetleges- valóban hasznos
tartalom; legegyszrűbb formája a 'webnyírásnak', amikor az oldalakat képek nélkül
töltjük le, ennél azonban sokkal eszmésebb
változatok is lehetségesek]
WebDAV (ang. Web-based Distributed Authoring
and Versioning) [rozszerzenie protokołu
HTTP 1.1 o metody COPY, LOCK,
MKCOL,
MOVE,
PROPPATCH,
UNLOCK. Pozwala na zarządzanie i
kontrolę wersji plików na serwerze
WWW. Jedyną przeglądarką posiadającą
funkcję zapisu poprzez protokół DAV jest
Konqueror. Implementacja WebDAV na
serwerze WWW Apache odbywa się
poprzez
rozszerzenie mod_dav.]
–
WebDAV (ang. Web-based Distributed
Authoring and Versioning) [A Web-based
Distributed Authoring and Versioning
(webes, elosztott szerző- és verziókezelés)
szolgáltatás használatával az alkalmazások
közvetlenül módosíthatják a fájlokat az ix12
eszközön.]
Web Content Accessibility Guidelines (WCAG)
(pl. Wytyczne dotyczące dostępności treści
internetowych)
[zbiór
dokumentów
opublikowany przez WAI zawierający
zalecenia dotyczące tworzenia dostępnych
serwisów internetowych] – (ang.) Web
Content Accessibility Guidelines (WCAG)
[A
honlapok
akadálymentességét
a
nemzetközileg legelfogadottabb, a W3C által
kibocsájtott Web Content Accessibility
Guidelines (WCAG) útmutatója alapján
mérik.
Az
útmutató
három
akadálymentességi szintet tartalmaz (A, AA,
AAA). A teljesen akadálymentes honlap az,
amely eléri a WAI-AAA szintet, de a WAIA feltételeit teljesíteni kell minden olyan
7561
weboldalnak,
amelynek
kijár
az
akadálymentes megnevezés. ]
Web hosting [Hosting to udostępnianie przez
dostawcę usług internetowych zasobów
serwerowni.] – Web-hosting - Webgazdaság [1. az a fajta szolgáltatás, amikor a
HTTP szerverek üzemeltetői helyet adnak a
felhasználóik Web-oldalainak és elérhetővé
teszik azokat az Interneten; a szolgáltatás
díja az igényelt tárterület nagyságával
arányos, de egyre több szerveren kínálnak
néhány Mbyte-nyi ingyenes "otthont" is a
honlapoknak,
többnyire
reklámok
elhelyezéséért cserébe; 2. szolgáltatás a
Világhálón, melynél a 'gazda' az ügyfelek
Web-kiadványait
-napi
24-órás
hozzáféréssel- az arra hivatottak számára
számára hozzáfér- hetővé teszi; a Webkiadvány a gyakorlatban lehet egy egyszerű
honlap-,
de
lehet
egy
Web-tanya
tulajdonosának terjedelmes mondanivalója,
eseteleg zene- vagy videoarchívuma is; a
szolgáltatás díjazása az igényelt tárterület
(pl. 1-20 MB), esetleg a várható forgalom
nagyságától függ; amennyiben a szolgáltatás
'ingyenes', akkor a szolgáltató többnyire
reklámokkal terheli az oldalakat; fenti
feladatot a gyakorlatban a szolgáltató
szerver- gépe látja el; egy rokon szolgáltatás
az ipari "tartalom-gazdaság" (content
hosting), mely pl. a használatban lévő
programok és az ősszes üzemi dokumentáció
biztonságos tárolását jelenti, erre specializált
cégek által]
web page {rzecz.}; strona internetowa {f.}; (też:
page); strona {f.} [komp.] – Web-page Web-oldal, honlap [egy HTML oldal a Weben; egy Web-site rendszerint több, linkekkel
összekapcsolt Web-lapból áll, ezek közül a
kezdő oldalt hívják homepage-nek]
Web Services Description Language (WSDL)
[opracowany przez Microsoft i IBM,
oparty na XML język do definiowania
usług sieciowych. Język opisuje protokoły
i formaty używane przez usługi sieciowe.
Opisy WSDL mogą być umieszczane w
rejestrze UDDI – kombinacja WSDL i
UDDI ma się przyczynić do promocji
rozwiązań usług sieciowych w Internecie.
WSDL wykorzystuje język XML do opisu
punktów dostępu do usług sieciowych.
Język WSDL definiuje zestaw kilku
struktur XML pozwalających na pełny
opis
usług
(struktury
danych
wymienianych z usługą, sposób połączenia
z usługą [najczęściej HTTP])] –
Webszolgáltatás leíró nyelv (Web Services
Description
Language,
WSDL)
[webszolgáltatások leírására szolgáló XML
-
Wersja 05 06.2017
formátum. Az 1.1-es verziót a World Wide
Web Consortium (W3C) nem hagyta jóvá,
viszont dolgozik a 2.0-s verzión, ami egy
ajánlás (hivatalos szabvány) lesz, és így
jóváhagyja a W3C. Általában WSDL-nek
rövidítik és gyakran "vizdl"-nek ejtik.]
I web site {rzecz.} [komp.] (też: storefront);
witryna {f.}, witryna internetowa {f.}
[komp.] — II Web site {rzecz.}; miejsce
WWW {n.} [komp.] [zł.] – Web-site - Webtanya, Web-hely, Web-terület, Web-telep,
Hálótér, Hálóhely, lelőhely, tartalomtár a
Hálón [1. egy (többnyire saját domain név
alatt levő) nagyobb Web szolgáltatás; egyegy HTTP szerveren egyszerre több önálló
Web-site is lehet; magyarul: Web-hely vagy
Web-kikötő vagy hálószem; 2. önálló URLcímmel rendelkező egy vagy többoldalas
kiadvány, 'tanya' vagy 'terület' a Világhálón;
míg a honlap kifejezés inkább a címoldalt, a
'névjegyet' jelenti, addig a Web-site az egész,
önálló információs egységnek tekinthető
tartalmat,
beleértve
az
esetleges
szolgáltatásokat is; a Web-tanya teljes
tartalma
az
URL-cím
kiterjesztésein
keresztül érhető el; a címláncok (hyperlinks)
segítségével befűzött tartalom más Webtanyákon (más URL-címeken) található]
Web TV [Serwis Web TV na portalu orange.pl
został wzbogacony o 5 nowych kanałów –
TVN24, TVN CNBC, TVN Meteo, TVN
Style i TVN Turbo.] – WebTV [1. TV-hez
kapcsolt célszámítógép (set-top box)
segítségével megvalósított technika a Web
böngészésére; a "valódi" számítógépes Webklienseknél jóval kevesebb szolgáltatást
nyújt és a televízió készülékek rosszabb
képminősége miatt egyelőre nem túl sikeres,
bár jóval olcsóbb; 1997-ben a Microsoft
megvásárolta a technológiát, és saját MSN
rendszerébe integrálta; 2. 2. olcsó 'Internetvevő', amely egy teljesértékű számítógép
helyett, egy kis, zárt, a TV- készülék tetejére
helyezhető dobozba foglalja az Internetkapcsolathoz
szükséges
elemeket,
monitorként
pedig
a
TV-készüléket
használja; az USA-ban a rendszer speciális
szolgáltatókon keresztül működik (WebTV
Network), Európában egy szolgáltatótól
független megoldás is fejlesztés alatt van;
célja az olcsó, felhasználóbarát Internetkapcsolat a nem-műszaki átlagember
számára; az első ilyen készülékek USAkivitelben 100/300.- dollár között kaphatók;
ha a fogyasztó ezt az egyszerű, de a TVhasználat- tal ütköző megoldást elfogadja:
tehát felváltva működtet passzív és interaktív
információs kapcsolatot, akkor a doboz
tartalmát idővel ugyanúgy a TV-készülékbe
7562
fogják integrálni, mint annakidején a
Teletext-dekódert; műszaki kompromisszum
a rendszernél t.k. az is, hogy a mai TVkészülékek képcsatornájának felbontása
elmarad a számítógép-monitorok felbontása
mögött, magyarul: egy tetszőleges Webhonlap a TV-n nem olyan éles mint egy
jóminőségű monitoron; 1997 derekán
Microsoft
megvásárolta
a
WebTV
hálózatfejlesztő
céget
szolgáltatásaival
együtt, részben mert a Windows-CE
operációs
rendszernek
keresett
új
alkalmazást; (az átütő siker még több okból
várat magára); a WebTV európai PAL
változata már megjelent, több országban
folynak ezzel kisérletek; a PAL változatú
készülékeket jelenleg a PACE, Philips,
Grundig, cégek fejlesztik]
Webmail a. Web-mail (Web-based e-mail)
[aplikacja
internetowa
pozwalająca
użytkownikom korzystać z usług poczty
elektronicznej,
przy
wykorzystaniu
przeglądarki internetowej w roli klienta
poczty elektronicznej.] - Web-mail (Webbased e-mail) - Web-posta (Web-alapú eposta) [a Világhálón elérhető személyes
postafiók; a hagyományos (POP3) protokoll
helyett a HTTP protokoll szerint működik;
előnye,
hogy
-ellentétben
a
helyi
szolgáltatónál bérelt (POP3) postafiókkal- a
Web-postafiók a világon mindenhonnan
elérhető, ahol Web-hozzáférés adott; nem
szükséges hozzá saját Web-hozzáférés
bérlete, de még egy saját számítógép sem,
csak az egyéni azonosító ismerete; az ilyen
postafiók
nyilvános
könyvtárakból,
barátoktól elérhető; írásra, olvasásra Webfelületű levelezőrendszerek a web-szerkesztő
és a böngésző-program tulajdonságait
haszálják, nem szükséges tehát külön
levelező ügyfélprogram (kliens) és kikerüli a
sok eltérő levelezési szabványt (7/8 bit);
hátrány, hogy az írás és olvasás a többnyire
'webrekapcsolt' állapotban történik -miután
az ügyfél egy megadott URL-címre
azonosítószámával
bejelentkezettami
természetesen huzamos web-kapcsolatot
igényel;
Web-alapú levelezőrendszerek
lehetőségei
korlátozottabbak
mint
a
hagyományos
(POP-3)
rendszereké;
népszerüségük az u.n. "ingyen" levelezés
-
Wersja 05 06.2017
csalogató lehetőségeiből ered; a fenntartók
bevételei a Web-oldalakhoz könnyen
csatolható tarka reklámokból származnak; a
levelesládák méretét megszabják (pl.
legfeljebb 2MB); a Web-alapú levél nem
tévesztendő össze a HTML- levéllel (HTML
e-mail)]
Webmaster (ang. mistrz sieci) [szeroki termin, do
niedawna oznaczający jedną osobę
zajmującą
się
projektowaniem,
kodowaniem,
szatą graficzną oraz
aktualizacją witryny internetowej.] –
Webmaster [egy HTTP szervert vagy Website-ot menedzselő személy, aki a
szolgáltatás tartalmi és/vagy technikai
oldaláért felelős; a webmesterek nevét és email címét rendszerint a kezdőlapon
(homepage) szokták feltüntetni]; Webmaster/
Webmistress - Web-rendszergazda/ vagy
'gazdasszony' [hálózati gazdagépet (szervert)
kezelő szakértő]
WebPad - WebPad - (kézi) böngészőtábla [egyik
hordozható,
LCD-kijelzőre
alapozott
elektronikus 'palatábla' márkaneve; egy
anyagéppel (személyi számítógéppel) rádióösszeköttetésben működik; ellentétben a
noteszgépek kijelzőivel, a WebPad olyan
érintőfelületes LCD-megjelenítést használ,
melyet Web-böngészésre optimalizáltak;
Cisco kivitelezésében a készülékre egy USB
csatolón keresztül egér és billentyűzet is
csatlakoztatható]
Webring [jest już klasyczną, powszechnie i
chętnie
używaną,
zwłaszcza
przez
zachodnich internautów, formą zrzeszania
ludzi posiadających strony WWW.] –
Webring v. Web-ring - Web-gyűrű, Weblánc [1. 1995-ben indult "mozgalom" az
Interneten,
melynek
keretében
egy
szerkesztő (moderátor) segítségével egy-egy
gyűrűbe összekapcsolják az azonos témájú
(fontosabb) Web-site-okat; a felhasználó a
linkeket követve könnyen átnézheti az illető
téma
valamennyi
lényeges
információforrását, míg végül visszatér a
kiinduló pontra; 2. azonos témakörű Webterületek láncba fűzött címoldalai; egy
tetszőleges láncba fűzött honlapról, a lánc
mentén egyik vagy másik irányba elindúlva,
kattintgatva, minden befűzött oldalra el lehet
jutni, esetleg többet átugorva az eredeti
oldalra vissza lehet térni; a gyűrű tehát
bizonyos szabályok szerint csoportosított,
válogatott könyvjelzők gyűjteménye; az
eredeti elképzelés szerint, felvétel előtt egy
moderátor (webmester) ellenőrizte a
bekapcsolandó
honlapokat,
hogy
megfelelnek-e a szabályoknak, és ellenőrizte
pl., hogy nem üzleti érdekeltségű-e a honlap;
7563
utóbbi kitétel megszünni látszik amióta a
Geocities vette meg a rendszert, pontosan
reklámterjesztési célokból... az eredeti
"WebRing" gyűrűt egy 19-éves diák
gondolta ki 1995-ben, azóta már közel 70
ezer ilyen Web-gyűrű létezik, közel
egymillió láncba fúzött honlappal pl. zene,
természetjárás, sport, stb. területeken; a
Web-gyűrűk bizonyos mértékig egy ekönyvtár egyik könyvespolcát mintázzák,
melyen egy moderátor által válogatott
honlapok sora található; szigorú moderálás
esetén elérhető pl., hogy az olvasó a keresett
témakörben ne botoljon reklámokkal terhelt
honlapokba! a "WebRing" rendszer egyik
hasonmása a "WebSurf"]
Webspace – (ang.) Web-space - Web-tárhely
[Web-tanyák
fenntartásához
szükséges
tárhely a szolgáltató szerverén; Internet
szolgáltatók többnyire 1-25 MB tárhelyet
biztosítanak ügyfeleik honlapjának, Weboldalainak a publikálására; szővegszerű
dokumentumok esetében ez rendkívül sok,
képek, zeneszámok de főleg kisfilmek és
archivumok hozzáférhetővé tételére viszont
rendszerint kevés]
Webtalk a. Web Talk [np. umożliwia dostęp do
systemu automatyki z sieci Internet, łączy
potężną funkcjonalność systemu BACtalk
z
ogólnie
znanym
interfejsem
przeglądarek WWW i elastycznością sieci
TCP/IP. WEBtalk daje użytkownikom
sieci WWW dostęp do danych systemu
automatyki
budynku
w
czasie
rzeczywistym.] - Webtalk - Web-párbeszéd,
Web-telefon
[1.
Web-felületen
való
telefonálás az Interneten egy kliens program
segítségével; többfajta technika versenyez
egymással, és nemcsak két számítógép,
hanem egy gép és egy hagyományos
telefonkészülék között is lehetséges a
beszélgetés; jóval olcsóbb, de rosszabb
minőségű szolgáltatás, mint a hagyományos
távhívás; 2. telefonálási lehetőség a Web-en
keresztül; előnye: tetszőleges távhívás helyi
tarifa mellett; szükséges segédeszközök:
mikrofon, hangkártya, hangszóró valamint
megfelelő
párbeszéd-program;
két
technológiája használatos: a) hasonló
számítógép-állomások között, b) számítógép
és egy hagyományos telefon között]
Webzine - Web-magazin
wecować [daw. ostrzyć lub polerować coś] –
élesíteni, fenni
wecować brzytwę – borotvát fenni
wecowanie – élesítés, fenés
wedeta1 [1. przestarzale: popularna aktorka lub
gwiazda filmowa; 2. daw. sławna aktorka
-
Wersja 05 06.2017
teatralna lub filmowa] – híres színesznő,
filmszínésznő v. filmcsillag
wedeta2, wideta [1. daw. posterunek, warta,
czujka; 2. dawniej: posterunek, pikieta,
czujka; vedetta; wideta] – poszt; őrs,
őrszoba; (wojsk) őrség, őrjárat, őrcsapat,
őrszolgálat; (miejsce) őrhely, állomás, előőrs
wedle czego – vmi szerint
wedle jego uznania – belátása szerint
wedle prastarego obyczaju – ősi szokások szerint
wedle rozkazu! – parancsára!; értettem!
wedle v. według rozkazu – parancs szerint
wedle możliwości a. wedle możności – lehetőség
szerint
wedle rozkazu! – parancs szerint! parancsára!
wedle sił – erejéhez mérten
wedle stawu grobla – az adott v. megszabott
lehetőségek határán belül
wedle swego upodobania – tetszése szerint,
belátása szerint
wedle swego uznania – belátása szerint
wedle upodobania – tetszés szerint
według, wedle + B. (wg, w/g) [1. przyimek
wskazujący na zgodność czegoś z czymś,
np. Pociąg przyjechał według rozkładu.;
2. przyimek wskazujący na osobę, książkę
lub inne źródło przytoczonej w zdaniu
informacji, np. Według zeznań świadków
oskarżony znał ofiarę od dawna.] – nyomán,
(czego) vmi szerint; vmihez képest,
következésképp; (vminek) megfelelően
według adresu – cím szerint
według alfabetu – ábécé szerint, betűrendben
według brzmienia umowy – szerződés szerint v.
értelmében
według czego – vmi nyomán
według dawnych zwyczajów – régi szokás szerint
według informacji – az értesülések v.
tájékoztatások szerint
według kolejności – sorban, egymás után,
sorrendben
według kursu – árfolyam szerint
według kursu dnia – napi árfolyam szerint
według mego mnimania – véleményem szerint
według mego rozumienia – véleményem szerint
według mego zdania – véleményem szerint,
szerintem; az én véleményem szerint…
według mnie – véleményem szerint; szerintem
według modły – minta szerint
według moich środków – anyagi eszközeim szerint
według mojej opinii – véleményem szerint
według mody – divatosan
według nazwiska – név szerint
7564
według niego/niej – szerinte
według normy – norma szerint
według obrządku – szertartás szerint
według parytetu – paritás szerint
według porządku – sorban
według programu – műsor v. terv szerint
według przekonania – meggyőződés szerint
według rozkazu [odpowiedź podkomendnego
wyrażająca gotowość wykonania polecenia
dowódcy] – parancs, előírás, utasítás szerint
według rozkładu – menetrend szerint
według rozkładu jazdy powinien przyjechać o
godzinie pierwszej – menetrend szerint
egykor kell érkeznie
według rytuału – szertartás szerint
według sprawiedliwości – jogosan, igazság szerint
według stanu czego – vminek állapota szerint
według swego gustu – szájíze szerint
według swoich najlepszych umiejętności –
legjobb képessége szerint
według szacunkowych obliczeń – a becslések
szerint
według tego – eszerint, aszerint; vmi szerint
według tego co ja wiem – úgy tudom; eszerint
tudom
według uznania – tetszés v. belátás szerint
według wielkości – nagyság szerint
według własnego upodobania – kénye kedve
szerint
według woli – kívánsága szerint
według wskazówek – útmutatás szerint
według wstępnych szacunków – előzetes
becslések szerint
według wszelkich (posiadanych) danych –
minden rendelkezésre álló adat szerint
według wszelkich przewidywań – minden
valószínűség v. elképzelé szerint
według wszelkiego prawdopodobieństwa –
minden valószínűség szerint
według zasług – érdemei szerint
według zwyczaju – szokás szerint
według życzenia – kívánság szerint
wedrzeć się (wedrę się, wedrze się) — wdzierać
się [1. wejść gdzieś, używając siły lub
podstępu; 2. wspiąć się na coś, pokonując
przeszkody; 3. o wojsku: zaatakowawszy,
zająć jakieś pozycje; 4. pokonując opór,
wejść w głąb jakiejś substancji; 5. o
żywiołach: gwałtownie objąć jakąś część
terenu; 6. o niepożądanych dźwiękach,
zapachach itp.: gwałtownie pobudzić
zmysły,
wywołując
nieprzyjemne
wrażenia] – behatolni, befurakodni, betörni,
betolakodni
-
Wersja 05 06.2017
wedrzeć się na dach – felmászni a tetőre
wedrzeć się na górę – felmászni a hegyre
wedrzeć się na teren (czego) – területre behatolni
wedrzeć się przemocą do pokoju – erőszakkal
behatolni a szobába
weduta [obraz, sztych, rysunek przedstawiający
panoramę miasta a. ulice, place, zespoły
archit.; por. prospekt] – (ol.) veduta;
látkép; mély távlat, széles látókörű, vmely
vidéket magasabb helyről ábrázoló kép
wedutysta [wł. vedutista, specjalizacja plast.
wyodrębniona w Holandii XVII w.,
rozkwitająca w Wenecji XVIII w. (A.
Canale, B. Bellotto zw. Canaletto,
działający m.in. w Polsce, M. Marieschi,
F. Guardi), rozprzestrzeniona w 2. poł.
XVIII w. w Europie, od veduta 'widok';
panorama od vedere 'widzieć' z łac. videre;
plastyk malujący a. rysujący weduty] –
vedutista [a látott városképet teljes hűséggel
ábrázoló művész]
Wedy, Weda ("wiedza"; podobieństwo tych słów
wynika
ze
wspólnego
językowego
praprzodka indosłowiańskiego) [1. zbiór
świętych ksiąg starohinduskich; 2. to
święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa
religijnych tekstów sanskryckich, które
stanowiły całość ówczesnej wiedzy
człowieka o świecie ludzi i bogów;
antologia tekstów z różnych okresów, o
różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu.
Objętoscią Wedy przewyższają Biblię
sześciokrotnie.] – (szanszkrit) védák; (vall.)
a hinduk ősi, szent könyvei
Podział
Wedy dzielą się na trzy rodzaje:
 śruti – "objawienie", dosłownie "to, co
usłyszane";
 smryti – "zapamiętane";
 njaja – wiedza opierająca się na logice.
Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity
(zbiory), które służyły jako "mszały" w obrzędzie
ofiary wedyjskiej (śrauta, jadźńa):
 Rygweda – "wiedza hymnów pochwalnych"
(ryć) – 1028 hymnów ułożonych w dziesięć
mandali
 Jadźurweda – "wiedza formuł ofiarnych"
(jadźus)
 Samaweda – "wiedza śpiewów ofiarnych"
(saman)
 Atharwaweda – "wiedza zaklęć magicznych" –
zbiór
formuł
magicznych,
zaklęć
i
egzorcyzmów najpóźniej włączony do kanonu.
Poszczególne sanhity przypisano kapłanom
biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej:
-
 hotar – recytował hymny Rygwedy, głosząc
chwałę bogów i zapraszając ich do udziału w
ofierze.
 udgatar
("kantor")
–
śpiewał
teksty
Samawedy.
 adhwarju (wykonywał wszelkie czynności
manualne związane z obrzędem) – recytował
półgłosem formuły Jadźurwedy.
 brahman (główny kapłan, który czuwał nad
7565
poprawnością wszelkich czynności związanych
z ofiarą) – miał recytować w myślach zaklęcia
Atharwawedy, chroniąc w ten sposób
uczestników przed niebezpiecznymi skutkami
potencjalnych uchybień w obrządku.
Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty:
brahmany, aranjaki i upaniszady. Czasem mianem
"Weda" określa całą taką grupę tekstów.
A Védák mai formájukban négy fő részből
(gyűjteményből, szamhitá) állnak. A Rigvédaszamhitá
himnuszokat,
a
Jadzsurvéda
áldozóigéket, a Számavéda ősi dallamokat, míg
az Atharvavéda főként varázsigéket foglal
magába. Legősibb közülük az 1028 himnuszból
álló Rigvéda, amely valószínűleg a Kr. e. 1000–
800 közötti időszakban keletkezett. Ősi
memorizációs technikákra (vikriti) támaszkodva e
szövegek évszázadokon keresztül szájhagyomány
útján terjedtek. Sőt, mivel rituális értéke csak az
apáról-fiúra, mesterről-tanítványra élőszóban
áthagyományozott szövegnek volt, azért még az
írás megjelenése (Kr. e. VII. sz.) után is, egészen
a legutóbbi időkig (azaz majdnem háromezer éven
keresztül), szinte kizárólag szájról szájra őrződtek
meg e szövegek. A himnuszok és imák az
istenekhez szólnak, többek között az ősi
Áditjákhoz
(Varunához,
Mitrához
és
Arjamanhoz), Agnihoz, Indrához, a Mennyhez és
a Földhöz, a Naphoz, a Szélhez s még számos
istenhez. A himnuszok körülbelül negyedét Indra
istennek szentelték.
E gyűjteményekhez később a papok további
részeket, úgynevezett áranyjaka-, bráhmana- és
upanisad-szövegeket csatoltak.
wedyjski, -a, -e [język staroindoaryjski z rodziny
indoeuropejskiej] – védikus
wedyzm [najstarsza religia w Indiach, której
zasady zawarte są w Wedach] –
(szanszkrit-lat.) védizmus; (vall.) India ősi
vallása, amely a brahmanizmusba fejlődött át
weekend [wym. χikend] (z ang. week - tydzień, end
- koniec), czyli koniec tygodnia) [okres od
piątkowego popołudnia do niedzieli
włącznie, wolny od pracy i nauki; też:
wypoczynek poza miejscem zamieszkania,
zorganizowany w tym czasie] – (ang.)
weekend,
wikend;
hétvége,
hétvégi
munkaszünet; hétvégi pihenés, szórakozás,
üdülés
weekendowy, -a, -e – hétvégi, vikend
wegetacja [1. śrdw.łac. vegetare 'rosnąć;
kwitnąć' z łac. 'ożywiać, pobudzać' od
Wersja 05 06.2017
vegēre 'pobudzać; podniecać'; biol. proces
rozwoju
roślin;
roślinność;
życie
bezczynne, nudne, bierne, apatyczne;
życie zapewniające tylko minimum
egzystencji;
2. życie
organizmu
ograniczone do procesów fizjologicznych;
też: okres w ciągu roku, kiedy roślina
intensywnie wzrasta, kwitnie i owocuje;
3. życie człowieka pozbawione aspiracji,
celów i perspektyw] – (lat.) vegetáció;
tenyészet, élet; növényzet, növénytakaró,
növényvilág; (növ.) tenyésztés, fejlődés,
vegetálás;
(orv.)
szövetburjánzás,
túlsarjadzás; (átv.) tengődés, vegetálás
wegetacja
metaliczna
–
fémburjánzás
(ágasbogasan kiváló fémkristályok, pl.
„Bleimbau”)
wegetacyjny, -a, -e [dotyczący wegetacji] – (orv.)
vegetatív; (növ.) vegetációs
wegetarianin
[jarosz,
zwolennik
wegetarianizmu,
odżywiania
się
bezmięsnego], wegetarianka – (lat.)
vegetariánus ffi/nő; a vegetariánizmus híve;
növényevő
wegetarianizm (jarstwo) [sposób odżywiania się
polegający na wyłączeniu z diety mięsa,
ryb i wszystkich lub tylko niektórych
produktów pochodzenia zwierzęcego] –
(lat.) vegetariánizmus; „növényevés” [az a
táplálkozási gyakorlat, amely mindenféle
állatok (négylábúak, halak, madarak és
ízeltlábúak) húsát elveti az ember
étrendjéből; csupán növényi
eredetű
ételekkel, esetleg ezenkívül tojással, tejjel és
tejtermékkel való táplálkozás]
wegetariański,
-a,
-ie
[dotyczący
wegetarianizmu, wegetarianów; jarski] –
(lat.)
vegetáriánus,
vegetárius;
a
vegetáriánizmussal kapcsolatos, rá jellemző
wegetatywność – vegetatív képesség
wegetatywny, -a, -e [1. o cechach właściwych
roślinom; (rozród) bezpłciowy; (układ
nerwowy) autonomiczny; (o funkcjach)
właściwy
zarówno
roślinom
jak
zwierzętom; 2. związany z podstawowymi
procesami fizjologicznymi organizmu;
3. związany z bezpłciowym rozmnażaniem
się organizmów żywych] – (orv.) vegetatív
(vegetativus);
(él)
tenyésző;
(él.)
táplálkozásra és tenyésztésre vonatkozó;
(med.) akarattól függetlenül működő; zsigeri
(viszcerális)
wegetatywny układ nerwowy [zob. autonomiczny
układ nerwowy] – vegetatív idegrendszer;
[1. az idegrendszernek az a része, amely a
belső szerveknek (szív, mirigyek stb.)
akaratunktól független mozgását, működését
irányítja, 2. a környéki idegrendszernek a
7566
zsigereket beidegző része (szimpatikus,
paraszimpatikus, enterális idegrendszer)]
wegetować [1. u roślin: rozwijać się, rosnąć 2.
prowadzić puste, bezcelowe, pozbawione
perspektyw życie] – (lat.) vegetálni; nőni,
növekedni, fejlődni, élni; tenyészni, teremni;
(átv.) tengődni, tengeni; vegetálni; sínylődni;
tengeti az életét; tespedni
wegetować w nędzy – sínylődni
wegnać, wgonić — wganiać [zapędzić zwierzęta
lub ludzi do jakiegoś pomieszczenia lub
ogrodzonego
miejsca]
–
behajtani,
bezavarni, beterelni
wegnać bydło w las – az erdőbe hajtja a jószágot
Wehrmacht [wym. we:r...] [nm. 'jw.'; Wehr
'obrona';
Macht
'siła;
władza;
moc(arstwo)'. nazwa nm. sił zbrojnych w
latach 1935-45] – (ném.) Wehrmacht
(véderő); (hist.) a hitleri hadsereg neve
wehikuł [pojazd, zwłaszcza dziwaczny lub
staromodny] – szekér, kocsi, hajó, jármű
wehikuł czasu [w powieściach lub filmach
fantastycznonaukowych:
urządzenie
przenoszące ludzi w przeszłość lub
przyszłość] – időhajó
weimarski,
-a,
-ie [czytaj:
wajmarski]
[przymiotnik od: Weimar (miasto w
Niemczech)] – weimari
wejrzeć (wejrzę, wejrzy; wejrzał), wglądnąć —
wglądać [1. zapoznać się z czymś
dokładnie; 2. skierować wzrok w głąb
czegoś] – betekinteni, belenézni, benézni,
bepillantani; (dawno) pillantást v. szemet
vetni
wejrzyj w siebie – nézz v. tekints magadba
wejrzyj w tę sprawę i zrób porządek – tekints
bele ebbe az ügybe és csinálj rendet
wejrzenie [spojrzenie, wyraz oczu] – belenézés,
betekintés, bepillantás, látás, ellenőrzés;
tekintet, pillantás
wejrzenie w siebie – lelkiismeretvizsgálat
wejrzenie w sprawę – betekintés az ügybe
wejście [1. drzwi, brama itp., przez które można
wejść do jakiegoś pomieszczenia lub na
jakiś
zamknięty
teren;
2. prawo
wchodzenia na jakiś teren; 3. pot.
znajomości w jakichś urzędach i
instytucjach, które mogą pomóc w
nieformalnym załatwieniu jakiejś sprawy;
4. wprowadzana do systemu informacja,
źródło
danych
dla
programu
przetwarzającego
informację;
5. urządzenie,
które
służy
do
wprowadzania informacji do systemu;
6. ściśle wyznaczony przez dyrygenta
moment, w którym instrumentalista lub
śpiewak zaczyna odtwarzać swoją część
-
Wersja 05 06.2017
partytury; 7. pojawienie się w programie
radiowym lub telewizyjnym emitowanej
na żywo wypowiedzi, rozmowy lub relacji
reportera,
kontrastującej
z
resztą
programu; 8. pierwsze pojawienie się
artysty na scenie podczas spektaklu;
9. urządzenie, od którego pobierany jest
sygnał;
10. miejsce
w
obudowie
urządzenia, w które wkłada się wtyczkę
przewodu doprowadzającego energię lub
sygnał od innego urządzenia] – bejárat,
bemenet; nyílás, kapu, ajtó, küszöb; nyílás,
bemenet; porta; (akusztika) minden olyan
csatlakozás az erősítőn, magnón stb.,
amelyen keresztül a készülék elektromos
jelet fogad vmely másik készüléktől; input
wejście (przyrządu, układu), wstęp (muzyczny) –
belépés (zene)
wejście boczne – oldalbejárat
wejście do jaskini – a barlang bejárata v. szája
Wejście do Jerozolimy [jedno z dwunastu
wielkich świąt, ustanowione na pamiątkę
przybycia Chrystusa do Jerozolimy przed
swoją
męczeńską
śmiercią
i
zmartwychwstaniem (Mt 21,1-2; Mk 11,110; Łk 19,29-38; J 12,12-15). Świętowane
w ostatnią niedzielę przed Paschą. Inna
nazwa święta - Niedziela Palmowa, gdyż
zgodnie ze świadectwami Ewangelii
mieszkańcy
Jerozolimy
wyszli
na
spotkanie Jezusa z gałązkami palmowymi.
W kościelnym rytuale w Rosji rolę palmy
pełni
gałązka
wierzbowa
stąd
Wierzbowa Niedziela. Święto ustanowiono
w III w. Kanon jutrzni ułożył Kosma z
Maiumy. Ikona „Wejście do Jerozolimy"
znajduje się w rzędzie ikon świąt
ikonostasu.]
–
Jézus
bevonulása
Jeruzsálembe (Virágvasárnap)
(Máté ev. 21:-9.) S amikor az olajfák hegyén lévő
Betfaga felől Jeruzsálemhez közeledtek, Jézus
elküldé két tanítványát és mondá nékik:
„Menjetek a faluba, mely előttetek fekszik; ott
találtok egy megkötött nőstény szamarat
csikajával; oldjátok el és vezessétek Hozzám. És
ha valaki valamit szól, mondjátok, hogy az Úrnak
szüksége van azokra és ő rögtön nektek fogja
engedni!”. Mindez pedig azért történt, hogy
beteljesedjék, ami a prófétán keresztül mondatott,
aki így szólt: „Mondjátok meg a Sion leányának:
Íme a te királyod jő szelíden tehozzád, és
szamáron ül és a teherhordozó szamár csikaján!”.
– A tanítványok mentek és úgy cselekedtek, amint
nekik Jézus megparancsolta: elhozták a szamarat
és a csikaját, és reá teríték ruháikat és Őt
ráültették. Sok nép pedig az útra teríté ruháját;
mások gallyakat vagdaltak a fákról és az útra
hinték. A nép pedig, mely Előtte és utána ment,
kiált vala, mondván: „Hozsánna a Dávid fiának!
Áldott legyen, aki az Úr nevében jő! Hozsánna a
magasságban!”
7567
wejście do kanału – csatorna nyílás
wejście do katakumb – a katakomba bejárata
wejście do krtani – (orv.) gégebemenet
wejście frontowe – főbejárat
wejście główne – főbejárat
wejście głosowe (akustyczne) – belépés (zene)
wejście kuchenne [boczne wejście od strony
kuchni, dawniej przeznaczone dla służby]
– konyhai bejárat
wejście kuli – a golyó behatolási helye
wejście na górę – feljárat
wejście na perony – bejárat a vágányokhoz
wejście od frontu – bejárat előlről, bemenet a
főbejáraton, a bejárat elől
wejście od kuchni – a konyha felőli bejárat; bejárat
a konyha felől
wejście od tylu – bejárat hátulról, hátsó bejárat
wejście po złotym od osoby – a belépőjegy
személyenként egy złoty
wejście pod górę – feljárat
wejście w życie a. w moc – életbeléptetés,
életbelépés
wejście wzbronione! – tilos a bemenet v. bejárat!,
belépni tilos!
wejście wjazdowa – kapualj
wejściowy, -a, -e – bejárati, bemeneti, belépti
wejściowa oporność zespolona – meghajtó
pontimpedencia
wejściówka [bilet dający prawo wstępu na jakąś
imprezę i zajęcie miejsca stojącego,
ewentualnie wolnego miejsca siedzącego] –
(közb.) belépő, belépőjegy, beugró
wejść (wejdę, wejdziesz, wejdzie; wszedł/weszła) —
wchodzić [1. przekroczyć granicę jakiegoś
pomieszczenia lub obszaru; 2. wspiąć się
na coś; 3. idąc, nadepnąć na coś nogą;
4. przemieszczając się, zetknąć się z czymś
lub kimś; 5. dokonać podboju, zajęcia
jakiegoś
terytorium;
6. przekroczyć
umowną granicę jakiejś sfery lub strefy;
7. znaleźć się w nowej fazie życia, rozwoju,
działalności itp.; 8. stać się uczestnikiem
czegoś; 9. stać się członkiem jakiejś grupy;
10. stać się elementem jakiegoś zbioru lub
układu, 11. poruszając się, rozpocząć inną
fazę lub inny rodzaj ruchu; 12. wniknąć w
coś myślą, rozważyć coś dokładnie;
13. zagłębić się w czymś] – bejönni,
bemenni, belépni (proszę wejść: kérem,
jöjjön be!); belopódzkodni; felmenni,
felmászni; illik vmire, elférni, helye van;
belehatolni, elmélyüni, megérteni, felfogni;
megállapodni vkivel vmiben; bejutni, részévé
válni vminek
-
Wersja 05 06.2017
wejść do czego – bejönni, bemenni, belépni vhová
wejść do drugiej tury – második fordulóba v.
menetbe bejutni
wejść do finału – (sp) bekerül, bejut a döntőbe
wejść do grona – tagjai sorába lépni (vminek)
wejść do Internetu – rákapcsolódni az internetre
wejść do miasta – bemegy a városba; városba
menni
wejść do pierwszej tury – első fordulóba v.
menetbe bejutni
wejść do pokoju – belépni a szobába
wejść do rodziny – bekerül a családba
wejść do sali – belépni a terembe
wejść do sieci – belépni a hálózatba
wejść do sklepu – bemenni az üzletbe
wejść do środka – bemegy (vminek a közepébe)
wejść na afisz – színre v. színpadra, képernyőre
kerülni
wejść na dobrą drogę – jó útra térni; megjavulni
wejść na drogę postępu – a haladás, a fejlődés
útjára lépni
wejść na drzewo – fára mászni
wejść na giełdę – tőzsdére kerülni
wejść na górę – felmenni; felkapaszkodni a hegyre
wejść na katedrę – dobogóra felmenni
wejść na kazalnicę – felmenni a szószékre
wejść na kort – pályára lépni
wejść na manowce – rossz útra térni, rossz útra
tévedni
wejść na pokład – felmenni a fedélzetre
wejść na scenę – felmenni a színpadra
wejść na terytorium – behatolni a territóriumba
wejść piąte piętro – felmenni az ötödik emeletre
wejść na płot – felmászni a kerítésre
wejść na salę obrad – bemenni az ülésterembe v. a
tanácsterembe
wejść po drabinie – felmenni a létrán
wejść przez drzwi do kuchni – belépni az ajtón a
konyhába
wejść w koligację – rokonságba v. atyafiságba
kerülni vkivel, beházasodni vhová
wejść w kolizję z prawem – törvénybe ütközik
[Nigdy nie zdarzyło mi się wejść w kolizje z
prawem: Sohasem vétettem a törvény ellen.]
wejść w konflikt z kimś/czymś – konfliktusba
keveredni vkivel/vmivel
wejść w kontakt – kapcsolatba lép, kapcsolatot
létesít (vkivel)
wejść w modę – divatba jön
wejść w okres czego – vminek az időszakába lépni
wejść w posiadanie czego – birtokába jut vminek
wejść w siebie – elmélyül önmagában; magába
száll
7568
wejść w skład czego – belekerülni vmibe; részévé
válni vminek
wejść w sprawę – elmélyed az ügyben
wejść w stosunki handlowe – kereskedelmi
kapcsolatba lépni
wejść w stosunki z kim – vkivel kapcsolatba lépni
wejść w styczność – kapcsolatba v. érintkezésbe
lépni vkivel
wejść w układy – szerződést kötni
wejść w zwyczaj – szokássá válni
wejść w życie – életbe lépni
wejść (z kim) w kontakt – kapcsolatba v.
összeköttetésbe lépi (vkivel); összeköttetést
létesíteni (vkivel)
wejść z kim w spółkę – társas viszonyba lépni
vkivel
wejść z kim w związek małżeński – házasságot
kötni v. házasságra lépni vkivel
wek, weck [wym. wek] [słoik ze szklaną
pokrywką, zamykany hermetycznie za
pomocą gumowej uszczelki i metalowej
sprężynki, służący do przechowywania
przetworów] – dunsztos v. befőttes üveg
wekiera (pol. nasieka, nasiek, nasiekaniec,
siekaniec, siekanka) [1. odmiana maczugi
na drewnianym lub metalowym stylisku z
metalową głowicą nabijaną ostrymi
kolcami. Z uwagi na sporą masę była
najczęściej używana przez rycerstwo lub
ciężką piechot i służyła do rozbijania zbroi
lub hełmu przeciwnika. 2. maczuga z
wielką gałką, żelaznymi kolcami nabitą.
W zbiorze Rysińskiego z r. 1619 jest
przysłowie: „Uciekaj, Marku, Antoni, nim
cię wekiera dogoni”.] – buzogány
wekować [konserwować produkty żywnościowe,
gotując je w wekach zanurzonych w
wodzie] – befőzni, konzerválni
wekowy, -a, -e – dunsztos v. befőttes üveg-
weksel [1. dokument stanowiący pisemne
zobowiązanie wystawcy lub wskazanej
przez niego osoby do zapłacenia
określonej
sumy
pieniędzy
osobie
wymienionej w dokumencie lub jego
okazicielowi w oznaczonym terminie; 2.
dokument, w którym dłużnik zobowiązuje
się zwrócić wierzycielowi określoną sumę
pieniędzy w określonym czasie; 3.
dokument kredytowy na specjalnym
-
Wersja 05 06.2017
blankiecie, zawierający bezwarunkowe
zobowiązanie zapłaty określonej sumy w
określonym
terminie
przez
osoby
podpisane (por. trata)] – váltó
weksel (przest. zwrotnica) – (kolej) váltó (vasúti)
weksel akceptowany – elfogadott váltó
weksel asygnacyjny – telepített váltó
weksel bankowy – bankváltó
weksel bez pokrycia – fedezetlen váltó
weksel ciągniony – intézvényezett váltó
weksel długoterminowy – hosszú lejáratú váltó
weksel domicylowany [weksel z określonym na
nim miejscem płatności] – telepített váltó
weksel finansowy – pénzügyi váltó
weksel
grzecznościowy
–
(kereskedelem)
szívességi váltó
weksel gwarancyjny – garanciaváltó
weksel handlowy – kereskedelmi váltó
weksel in blanco – biankó v. üres váltó
weksel kaucyjny – fedezeti váltó
weksel krótkoterminowy – rövid lejáratú váltó
weksel na okaziciela – látra v. bemutatóra szóló
váltó
weksel obcy – idegen váltó
weksel okazowy – látra szóló szóló váltó
weksel płatny w terminie rocznym – éves lejáratú
váltó
weksel prolongacyjny – prolongált váltó
weksel prosty – egyszerű váltó
weksel protestowany – óvatolt váltó
weksel przeterminowany – lejárt váltó
weksel skarbowy – kincstári váltó
weksel terminowy – határidős váltó
weksel towarowy – kereskedelmi váltó
weksel trasowany, ciągniony [weksel, w którym
wystawca wskazuje dłużnika, mającego
zapłacić sumę wekslową na rzecz
wierzyciela] – intézményezett váltó;
intézvény váltó
weksel umiejscowiony – telepített váltó
weksel własny, weksel sola [weksel, w którym
wystawca zobowiązuje się do zapłacenia
określonej osobie w określonym czasie i
miejscu sumy wymienionej na wekslu] –
váltó; egy példányban kiállított váltó; saját
váltó
weksel zagraniczny – külföldi váltó
weksel zwrotny – ellenváltó
weksle [(u Zygmunta Glogera) J. Moraczewski
twierdzi, że weksle wynaleźli Żydzi, kiedy
w XII w. zostali wypędzeni z Francyi. Ks.
Śmiglecki w dziełku o Lichwie (Kraków,
1607 r.) na pytanie: czy kupiec, biorąc
tysiąc złotych w Poznaniu, aby je odliczyć
7569
kazał w Norymbergu, słusznie za
napisanie kartki do faktora swego dolicza
50 złotych? odpowiada: „że to zysk słuszny,
byle jednomierny, bo idzie za przenoszenie
pieniędzy z miejsca na miejsce, które godne
jest szacowania i dla trudności i dla
bezpieczeństwa”] – (daw., hist.) váltók
weksle do dyskontu – leszámítolandó váltók
wekselek – váltócska
wekslarz [w Polsce średniowiecznej osoba
zajmująca się wymianą pieniędzy podczas
ówczesnych
wielkich
wydarzeń
handlowych, jakimi były jarmarki.] –
pénzváltó, börzés
wekslować [1. pot. zmieniać temat rozmowy;
2. kierować pociąg, lokomotywę itp. na
odpowiedni tor, przestawiając zwrotnicę;
3. o pociągu, lokomotywie: wjeżdżać z
jednego toru na drugi; 4. przest.
przestawiać
zwrotnicę;
(zwekslować)
skierować (rozmowę) na inny temat] –
váltani, átváltani (pl. beszélgetés, váltót stb.)
wekslować na inny temat – témát váltani; másra
terelni a szót
wekslowy, -a, -e – (ker.) váltóweksylologia (z łac. vexillum – sztandar,
chorągiew) [1. nauka o sztandarach,
chorągwiach, proporcach itp. stanowi
uzupełnienie heraldyki i historii symboli;
2.
dyscyplina
pomocnicza
historii.
Zajmuje
się
chorągwiami
jako
rzeczywistymi i symbolicznymi znakami
wojskowymi,
państwowymi,
terytorialnymi,
organizacji
i
grup
społecznych
czy
wyznaniowych]
–
vexillológia v. zászlótan [a zászlókkal,
lobogókkal,
a
zászlók
történetével,
szimbolikájával
foglalkozó
történeti
segédtudomány. A tudományág alapjait, és
magát az elnevezést is Whitney Smith
amerikai heraldikus alkotta meg 1957 körül.
A vexillológiát kezdetben a heraldika egyik
ágának tekintették, és ez a nézet máig tartja
magát. Mások inkább a szemiotika részének
tartják. A történetiségen kívül a vexillológia
gyakran kitér a zászlók esztétikájára és
szimbolizmusára is. A vexillológia mint
tudományág nem azonos a zászlók
tervezésével, mint művészi tevékenységgel
(vexillográfia), bár gyakran együtt jár vele.]
wektor [1. łac. vector 'przewoźnik; pasażer;
podróżnik (morski); jeździec' od vehere;
fiz. odcinek (prostej), którego jeden z
końców nazywa się początkiem, a drugi
końcem,
tzn.
odcinek,
któremu
przypisujemy
zwrot
(przykładami
wielkości wektorowych są: prędkość, siła);
2. wielkość, która poza swoją wartością
-
Wersja 05 06.2017
liczbową ma kierunek i zwrot i może być
przedstawiona geometrycznie w postaci
odcinka zakończonego strzałką; też:
odcinek prostoliniowy łączący dwa
punkty, z których jeden jest wyróżniony
jako początek, a drugi jako koniec;
3. element
genetyczny
służący
do
wprowadzania fragmentu DNA do
odpowiedniej komórki w celu jego
sklonowania lub wytworzenia białka] –
(lat.) vektor; (menny., fiz.) vektormennyiség;
iránnyal is rendelkező mennyiség (pl. erő,
sebesség, gyorsulás); (vegy.) vírushordozó v.
vírusvivő anyag; (biol) (hordozó) Olyan
DNS-molekula, amely egy adott sejtben
biztosítja egy idegen DNS-fragmentum (gén)
fennmaradását.
wektor kolumnowy [macierz, która ma tylko
jedną kolumnę i m wierszy (m×1)] –
oszlopvektor
wektorowy, -a, -e – vektorwelens, welenc [1. szata względnie narzutka na
zbroję;
2. (u Zygmunta Glogera)
zwierzchnia suknia na zbroję, może z łac.
velamen, zasłona, okrycie. Cło od
welensów prostych
na pachołków,
holenderskich,
ryńskich,
gdańskich
oznaczone jest w Vol. leg. IV, f. 358.
Paszkowski wspomina „welence subtelne z
wełny”.] – a páncélt fedő ruha
welf (gwelfowie) – (hist.) guelf [itáliai politikai párt
a 12.- 14. században. Tagjai a pápák és a
német-római
császárok
között
folyt
harcokban (invesztitúraharc) a pápákat
támogatták a császárpárti ghibellinekkel
szemben]
welin, welinowy papier [1. fr. vélin 'skóra cielęca
wyprawiona
na
kształt
cienkiego
pergaminu;
delikatna
koronka
(z
7570
Alençon); jw.' z łac. vitellus zdrobn. od
vitulus 'cielę'; b. gładki i cienki, wysokiego
gatunku; 2. luksusowy papier, cienki i
gładki;
3. skóra cielęca,
dokładnie
wyprawiona, używana dawniej do pisania
lub druku] – (fr.) velin; (írásra v.
nyomtatásra alkalmas) vékony borjúbőr;
borjúbőrből
készült
finom
merített
pergamenpapír; vékony hártyapapír; sima,
merev papír
welinowy, -a, -e – hártyaszerű
WELL (The Whole Earth Lectronic Link) –
WELL (The Whole Earth Lectronic Link)
[régi, "kultikus" (fizetős) online szolgáltatás
az
USA-ban;
elsősorban
beszélgető
fórumairól híres; a telefonhálózat mellett az
Internetről is elérhető már]
welocyped [1. fr. vélocipède 'welocyped; rower';
vélo 'rower' z łac. velox dpn. velocis
'szybki';
-pède;
pierwotny
rower
bezłańcuchowy, z pedałami osadzonymi
na osi przedniego, b. dużego koła; 2.
dawny rower, zwykle z przednim kołem
dużym, a tylnym małym] – (dawno)
velocipéd; kerékpár, bicikli
welocypedowy, -a, -e – (dawno) kerékpár-, bicikli-;
kerékpáros, biciklis
welocypedysta;
welocypedystka
(kolarz;
kolarka)
–
(dawno)
kerékpáros,
kerékpározó, biciklista (ffi/nő)
welodrom [fr. vélodrome 'tor kolarski a.
motorowy'; przest. arena kolarska; tor
kolarski]
–
(lat.+gör.)
velodrom;
kerékpálya, kerékpár- v. motorkerékpárversenypálya
-
Wersja 05 06.2017
gazy w kolorze białym; jest atrybutem
panny młodej, w wielu kulturach ma
znaczenie symboliczne.] – fátyol, arcfátyol,
apácakendő; (żałobna) gyászfátoly; (Welon,
złota rybka) aranyhal (Carassius auratus
auratus), akváriumi hal
Welon, bursa i stuła
welon
kielichowy [z tejże samej materii
jedwabnej uszyty, co ornat, do którego
należy, i z podszewką jedwabną ma być
tak wielki, aby przykrywał dostatnio
palkę i część przednią kielicha, więc około
48 cm długości i tyleż szerokości. Na
środku
części
przedniej
zwykle
wyszywany jest galonem krzyżyk, choć na
to przepisu nie ma. Cały welon także
obszyty jest z krajów wąskim galonem.] –
vélum calicis; kehelytakaró [A lit-ban: vélum
calicis: kehelyborító kendő, mely a palla
fölött letakarja a kelyhet a fölajánlásig és az
áldoztatás után]
Zasadniczo spośród przedmiotów liturgicznych
rozróżniamy dwa rodzaje welonów:
 Welon służący jako okrycie diakona lub
Carassius auratus auratus
welon [1. kawałek cienkiej tkaniny, upinany na
głowie lub przypinany do kapelusza,
będący częścią kobiecego stroju ślubnego
lub żałobnego, noszony również przez
zakonnice i duchownych niektórych
wyznań; 2. w liturgii katolickiej: tkanina
przykrywająca kielich mszalny; 3. rybka
akwariowa z długą, wiotką płetwą
ogonową; 4. smuga mgły, dymu itp.
okrywająca coś lub ciągnąca się za czymś;
5. rodzaj zasłony noszonej przez kobiety
na głowie. Welon może osłaniać włosy
oraz twarz. Zwykle szyty z przezroczystej
tkaniny, np. tiulu, koronki, muślinu lub
kapłana niosącego lub błogosławiącego Lud
Boży
Najświętszym
Sakramentem.
Przedmiot ten można też zaliczyć do szat
liturgicznych. Podaje go ministrant i
nakłada go diakonowi lub kapłanowi na
ramiona. Ten zapina welon dzięki dwóm
sprzączkom przyszytych do welonu. W
welonie znajdują się od strony wewnętrznej
małe "rękawki", w które diakon lub kapłan
wkłada dłonie. Chodzi o to, by w czasie
niesienia Najświętszego Sakramentu nie
dotykać bezspośrednio monstrancji. Welon
po zdjęciu go przez kapłana winien być
starannie złożony i położony w godnym
miejscu.
 Welon kielichowy - w formie prostokątnej
lub kwadratowej chusty, nieraz bardzo
zdobionej, nakrywającej kielich w czasie
Mszy św. od procesji wejścia do
przygotowania darów, oraz po puryfikacji
do końca Eucharystii. Jego kolor zawsze
odpowiada kolorowi szat liturgicznych
kapłana, a czasem jest wykonany z tego
samego materiału co używany ornat.
Osobno można jeszcze wymienić sukienkę,
którą przykrywa się puszki przechowywane w
tabernakulum (patrz: puszka).
7571
welon ślubny – menyasszonyi fátyol
welonik – kalapfátyol, arcfátyol
welum (łac. velum - żagiel a. żagielek) [w
ikonografii nazwa tkaniny (zwykle w
kolorze czerwonym) zarzuconej na dwie
budowle. Oznacza, że wydarzenie ma
miejsce we wnętrzu, na niektórych
ikonach („Narodzenie Bogurodzicy",
„Wprowadzenie
Bogurodzicy
do
świątyni", „Zwiastowanie", „Spotkanie
Pańskie") symbolizuje związek Starego i
Nowego Testamentu.] – vélum [1. (lat.): 1.
függöny, mellyel az ajtók nyílásait az
ajtószárnyak helyett ellátták; a császári
palotában külön tisztségviselők, a velarii
húzták
szét
a
belépő
előtt.
Oszlopcsarnokokban a vela a közönséget a
nap sugarai, eső és szél ellen védték, épp
úgy,
mint
a
színházakban
v.
amphitheatrumokban, ahol a nézőtér (cavea)
fölé feszítették ki. – 2. vitorla. – 3. A
liturgiában: a) vélum calicis: kehelyborító
kendő, mely a palla fölött letakarja a kelyhet
a fölajánlásig és az áldoztatás után; b) vélum
humerale 50–70 cm széles, kb 2,5 m hosszú,
selyemből v. más nemes szövetből készült
stóla (liturgikus ruhák), melyet a pap az
Oltáriszentség hordozásakor és ünnepélyes
szentségi áldáskor visel; c) a cibórium kis
selyem köpenye. 2. lepel, fátyol; a kat.
egyházban 1. a miseruhával ugyanabból a
kelméből készült kendő, mellyel a kehely
befedetik; 2. fehér gyolcsból vagy selyemből
készült, arannyal himzett kendő, mellyel a
pap a szentségmutatót kezeibe veszi; 3. A
miséző kelyhet a felajánlásig, majd az
áldoztatás után borító kehelytakaró. Színe és
anyaga megegyezik a miseruháéval.]
welur [1. fr. velours 'aksamit; meszek, puszek';
ze st.prowans. velos od łac. villosus
'kosmaty' z villus 'kłak, strzępek sierści,
włosów'; aksamit; tkanina drapana i
strzyżona, naśladująca aksamit; skóry na
cholewki i lekkie obuwie, garbowane
chromowo, o powierzchni aksamitnej,
barwione;
por.
welwet;
2. tkanina
podobna do aksamitu; 3. skóra cielęca,
-
Wersja 05 06.2017
barania, świńska lub kozia o aksamitnej
powierzchni. 4. rodzaj delikatnego i nisko
strzyżonego
aksamitu
jedwabnego
używanego
do
produkcji
odzieży
damskiej; 5. wełniana materia o splocie
płóciennym albo skośnym, tkana z
przędzy zgrzebnej lub z użyciem przędzy
czesankowej (jako osnowy). Falowana,
drapana i strzyżona, może być kolorowo
tkana bądź jednobarwna. Produkuje się z
niej okrycia zimowe. 6. ciężka odmiana
flauszu] – velúr [1. Velours (velúr): Ványolt
és bolyhozott gyapjúanyag rövid bolyhokkal,
általában száliránnyal. Fogása bársonyos
(franciául a velours bársonyt jelent). A
nehéz, szálirány nélküli minőségeket
flausch-nak nevezzük. 2. Gyapjúszövet rövid
bolyhokkal, általában száliránnyal. Ha a
bolyhok magasabbak, akkor flausról
beszélhetünk.]; (skóra barania) bárányvelúr,
bárány velúrbőr, melynek gyapjas oldalát
(szőr) laposra nyírják, és befelé viselik [1.
Bársonyos felszínű bőr. A bőr belső oldala
(húsoldal) van megnyúzva és letisztítva. 2. A
bőr belső oldala (húsoldal) csiszolt.]
welur [miękka, delikatna tkanina o grubej
runowej powierzchni; jej przeciągnięte
runo tworzy nie cięte oczka. Stosowany do
damskich formalnych sukienek i płaszczy]
– epinglé (1) [Vastag, puha, finom szövet
felvágatlan plüsshurkokkal. Női ruhák és
kabátok, nehezebb kivitelben bútorhuzatok
gyártására használják.]
welur (skóra barania) – bárány velúr [Velúrbőr,
mely a bárány bőréből készül. A bárány
irháját megnyírják, és ezt befelé fordítva
hordják.]
welur, materiał welurowy (1) [tkanina wełniana ,
która jest miękka w dotyku i posiada
podobne do aksamitu, grube, krótkie
runo, które pokrywa jej skośny lub
atłasowy splot. Jest średnio lub bardzo
ciężka, wytworzona z pojedynczych
zgrzeblonych przędz. Stosowana do
damskich i męskich płaszczy. Nazwa
pochodzi o francuskiego słowa ("velours"
7572
= aksamit). V. jest szeroko, ale
niepoprawnie znany jako flausz.] – velúr
kabátszövet [Közepes súlyú vagy nehéz,
puha, bársonyszerű gyapjúszövet, rövid
száltakaróval, amely elfedi a szövet sávolyvagy atlaszkötésű szerkezetét. Egyágú kártolt
fonalakból szövik és férfi- és női kabátok
készítésére használják. Lásd még: velúr.]
welur, materiał welurowy (2) [określenie
stosowane głównie odnośnie tkanin o
krótkim runie.] – velúr (1) [Viszonylag
vastag,
bársonyszerű
száltakaróval
rendelkező szövött vagy kötött kelmék
gyűjtőneve,
amelyek
egy
alapkelmeszerkezetből és egy, a bársonyszerű
felület
kialakítására
szolgáló
fonalrendszerből állnak. Az elnevezés a
francia "velour" szóból származik, aminek
jelentése: bársony.]
welur, welwet, aksamit [tkanina z grubą, bardzo
niską i lekką okrywą włosową. Jest ona
uformowana z nici osnowy jedwabiu
naturalnego lub sztucznego, bawełny lub
wełny na bazie tkanin o płóciennym lub
diagonalnym splocie. Tkanina jest
zazwyczaj bawełniana ale w droższych
przypadkach zrobiona jest z jedwabiu
naturalnego. Wykorzystywana jest na
damskie
wyroby
bankietowe
lub
wizytowe.] – velúr (2) [Alacsony
száltakaróval rendelkező bolyhos kelme,
amelynek felülete vékony, finom szálakból
áll. A bolyhos felület a láncfonalat alkotó
természetes
vagy
mesterséges
selyemfonalak, pamut- vagy gyapjúfonalak
szálaiból képződik, a kelme alapját vászonvagy sávolykötésben szövik. A kelme
többnyire pamutból készül, de drágább
változataiban valódi selyemből is készítik.
Leggyakrabban női ruhák anyagául szolgál.]
welurowy, -a, -e – velúrweluwać [głosować] [Teatr Śląski im Stanisława
Wyspiańskiego w Katowicach] – szavazni,
voksolni
welwet [1. gładka lub prążkowana, lśniąca
tkanina
bawełniana,
podobna
do
aksamitu; 2. miękka skóra wykończona od
strony lica przez oszlifowanie; 3. tkanina
runowa o podłużnych wąskich prążkach
utworzonych
z
okrywy
włókien.
Jednobarwna lub drukowana. Używana na
sukienki, ubranka dziecięce.] – velvet [1. A
bársony angol megfelelője. A kifejezést a
nem valódi bársonyra használják, ahol a
bolyhok a keresztirányban beillesztett anyag
által keletkeznek. Ezt a kifejezést használják
valódi bársonyra is, ha a bolyhokat a láncok
képzik. 2. A bársony angol neve, ami
-
Wersja 05 06.2017
franciául
velours.
A
kifejezést
a
láncbársonyra (valódi bársony) és a
vetülékbársonyra (nem valódi bársony)
alkalmazzák.];
bársony;
pamutbársony,
kordbársony, kordbársony, manchesteri
bársony [pamutbársony, melynek bolyhos
felülete a pótvetülék felmetszése folytán áll
elő]
welweton
(welwet)
[technol.1.
miękka,
bawełniana
tkanina
odporna
na
zgniecenia, zwykle jednobarwna, głównie
do wyrobu ubrań sportowych. 2. Tkanina
bawełniana lub wiskozowa.] – velveton
[1. pamutbársony: Bolyhozott és csiszolt
felületű bársonyimitáció, mely optikájában a
vadbőrre hasonlít. Egyéb elnevezések:
barackbőr vagy düftin. 2. Bársonyimitáció
bolyhozott és csiszolt felülettel, amely
optikájában a vadbőrre emlékeztet. Egyéb
elnevezések barackbőr (peau de pêche),
düftin (duvetine)]
welwetowy, -a, -e – bársony-, kord-, kordbársonywelwetowa
marynarka
–
bársonykabát,
kordbársony kabát
wełenka – gyapjúcska
wełna [ang. Wool, niem. Wolle — 1. sierść
owiec, wielbłądów, kóz i niektórych
innych zwierząt; 2. przędza otrzymana z
tej sierści; też: wyrób z tej przędzy; 3.
okrywa włosowa owiec, kóz, wielbłądów,
lam; włókna i tkaniny wytwarzane z tego
surowca; 4. naturalne włókno zwierzęce,
które jest uzyskane poprzez cięcie,
rozczesywanie lub epilację włosów lub
sierści zwierząt (np. Owce, kozy,
wielbłądy, króliki, zające). Owcza wełna
ma najszersze zastosowanie w przemyśle
włókienniczym; wełna z wielbłąda i kozy
jest także popularna, jednak mniej. Włos
jest to włókno keratynowe, które wyrasta
ze skóry.(Keratyna składa się z węgla,
wodoru, azotu, tlenu i małej proporcji
siarki). Wyróżniamy włos puszysty (który
jest delikatny i często kręcony) oraz
doghair (bardziej szorstki i prostszy).
Selektywna
hodowla
konkretnych
zwierząt – w szczególności zwierząt –
służy eliminacji lub redukcji ilości
doghair,
aby
powstawały
jedynie
delikatne, długie włosy puszyste. 5.
przędziwo uzyskane z sierści zwierząt,
między innymi lam, królików, owiec,
wielbłądów, kóz i innych. Stanowi
surowiec do produkcji dzianin, tkanin i
włóknin. Stosowana do wyrobu odzienia
od czasów starożytności. Istnieje wiele
rodzajów wełny, w zależności od gatunku
zwierzęcia, z którego jest pozyskiwana a
7573
także
od
sposobu
pozyskania.
Wyróżniamy wełny owcze: merynos,
szewiot, szetland; królicze: angora; kozie:
moher i kaszmir; wielbłądzie: kamel,
vikunia lub wełnę z lamy – alpakę. Jeśli
chodzi o pozyskiwanie wełny to
rozróżniamy
wełnę
żywą,
czyli
pochodzącą z okresowego strzyżenia
żywych zwierząt; garbarską – z obróbki
skór w garbarniach; skórną, która
pochodzi
od
zwierząt
ubojowych;
futrzarską – z odpadów przy produkcji
futer oraz wtórną, pozyskiwaną dzięki
rozwłóknieniu ścinków lub starych
wyrobów wełnianych. 6. biała wełna
symbolizuje obmytego z grzechów
człowieka co może być dokonane tylko
przez krew Chrystusa. W Starym
Testamencie mieszanie wełny i lnu było
zakazane, co wskazuje na to, że
chrześcijanin nie powinien mieszać spraw
cielesnych z duchowymi.] – gyapjú [az
állatoknak összefüggő darabokban lenyírható
szőrköntöse, szűkebb értelemben a juhok
szőrzete (1Móz 38,12)]; posztó; (sukno)
gyapjúszövet; fonal
[1. Az állatok
bundájából nyert textilipari nyersanyag,
amihez úgy jutnak hozzá, hogy az arra
alkalmas állatokat (pl. juhot, kecskét,
bizonyos teve- és lámafajtákat, nyulat stb.)
időnként megnyírják. A legáltalánosabban
használt gyapjúfajta a birkagyapjú. Az
állatok szőrzetét alapvetően fehérje (keratin)
alkotja. Bundájuk kétféle szőrtípusból áll: a
finom, sokszor göndör pehelyszőrből és a
durvább, egyenes szálú felszőrből. A
felszőrök az eső, hó ellen, a pehelyszőrök a
hideg ellen védik az állatot. 2. Természetes
szálú anyag, könnyen összemegy, mivel
minden szál "hártyája" fedi egymást.
Megkeményedik és filcesedik. Érintése
meleg, kezdetben ellenáll a nedvességnek.
Ideális bútorszövetnek és függönynek. 3.
Erősen
bolyhozott
anyagok,
melyek
eredetileg
sportos
divat
volt.
Ár
szempontjából legtöbbször kémiai fonalból
készül, ami drágább minta a gyapjú vagy a
pamut. 4. Juhoknak és más vastagprémű
állatoknak a szőre; tilos volt a gyapjút
lenfonállal egybeszőni (3Móz 19,19; 5Móz
22,11).]
-
Wersja 05 06.2017
wełna, filc [1.Płaszcz wełniany Płaszcz wykonany
z owczej
wełny
składającej
się
z puszystych
włókien.
Są
one
otrzymywane poprzez strzyżenie zwykle
żyjących zwierząt.Po strzyżeniu wełna
pozostaje ze sobą w jednej całości
posklejana potem, zabrudzeniami. Zwykle
owca strzyzona jest przynajmniej raz na
rok.
Wskutek
częstego
strzyzenia
otrzymywana
jest
krótka
wełna.
Niestrzyżona śerść może mieć negatywny
wpływ na zdrowie owcy szczególnie latem.
Waga wełny zależy od pożywienia, płci,
wieku, klimatu. Waga wełny z dobrze
odżywionej i utrzymanej owcy wynosi ok.
4-7 kg. Wełna jest dzielona na klasy w
zależności od jakości. Najlepsza wełna
uzyskiwana jest z okolic łopatek i bioder,
gorsza jakośc jest z pleców, najgorsza jest
z nóg, głowy i ogona. 2. Runo – płaski
wyrób włókienniczy] – bunda [A juhok
szőrzete, amely hosszú, vastag felszőrökből
és lágy, finomszálú pehelyszőrökből áll.
(Lásd:
birkagyapjú,
juhgyapjú.)
A
gyapjúszálak
csoportosan,
pászmákban
nőnek, több pászma egyesüléséből fürtök
keletkeznek, és a fürtök összessége a bunda.
A bundát az élő állatról nyírással távolítják
el. A lenyírt bunda egyben marad, mert a
beleragadt
verejték, zsír és egyéb
szennyeződés (pl. bogáncsok) egyben tartják.
A juhokat évente egyszer vagy többször
nyírják, az évi nyírások száma a gyapjú
hosszát és a gyapjúhozamot befolyásolja:
többször nyírva rövidebb szálú, de – a lenyírt
gyapjú össztömegét tekintve – nagyobb évi
hozamot kapunk. A tavaszi nyírás rövidebb
szálú gyapjút eredményez, a késői nyírás
viszont az állat egészségére lehet ártalmas
(megfázás veszélye). Az egy-egy állatról
lenyírható gyapjúmennyiség a juh fajtájától,
korától,
egészségi
állapotától,
táplálkozásától, a nyírás időpontjától stb.
függően 2-7 kg. Az állat különböző
testrészein általában különböző finomságú
szálak nőnek, ezért a lenyírt bundát a további
feldolgozás során szétszedik és a különböző
finomságú bundarészeket szétválogatják. A
legjobb minőségű gyapjú rendszerint a
vállakon, a legrosszabb minőségű a lábakon,
a fejen és a farokrészen van, az állat hátán
közepes minőségű gyapjú található. 2.
Bundának
nevezik
a
rendezetlen
szálhalmazból álló lapszerű, nem túl vékony
képződményt is, ami pl. egyes nemszőtt
kelmék alapját képezi. Ha ez a rendezetlen
szálakból álló lapszerű képződmény nagyon
vékony, akkor a neve: fátyol. Bundát ilyen
fátylak
többszörös
rétegezésével
is
készítenek.]
7574
wełna angorska – angóragyapjú
wełna czesankowa; wełna czesana – fésűsgyapjú
(hosszú szálú, a legjobb minőségű gyapjú) [a
fésűsfonal
előállítására
alkalmas,
kiegyenlített, erős, rugalmas szálú, 6 cm-nél
hosszabb
fürthosszúságú
gyapjú
elnevezése.];
kártolt
gyapjú
wełna
czesankowa
wełna drzewna [cienkie wiórki drzewne używane
do opakowania delikatnych przedmiotów
lub owoców, stosowane też do produkcji
płyt budowlanych] – fagyapjú, fa gyapjú;
fagyapot
wełna jagnięca [wytwarzana z mocnych, raczej
sztywnych, przędziona z sierści psa, i z
cienkiego,
miękkiego,
pofalowanego
puchu. Otrzymywana z lamy, z rodziny
przeżuwaczy, która może osiągnąć
wysokość 160 cm i zamieszkuje w górach
Południowej Ameryki. Strzyżenie odbywa
się raz na dwa lata, aby zapewnić
zwierzętom ochronę przed ciężkimi
warunkami w górach; uzyskuje się około 2
kg - 4 kg włókna. Wykorzystuje się do
produkcji
wysokiej
jakości
tkanin
z okrywą na płaszcze i cienkie koce.] –
lámagyapjú [A tevefajtákhoz tartozó, DélAmerikában élő láma szőre. Az állat
bundáját egyenes, meglehetősen merev
felszőrök és puha, göndör pehelyszőrök
alkotják.
Kétévenként
nyírják,
hogy
meghagyják az állatoknak az időjárás
viszontagságai elleni védelmet; nyírásonként
egy-egy állatról 2-4 kg gyapjút nyernek. Női
és férfiruhák, felöltők, bélésanyagok, takarók
készítésére használják.]
wełna kędzierzawa – göndör gyapjú
wełna koloru naturalnego – nyers, természetes
színű gyapjú
-
Wersja 05 06.2017
wełna
martwa [wełna zdjęta ze zwierząt
martwych lub z ich skór] – holt gyapjú
wełna Merynosowa [bardzo zwarta wełna z
owiec Marynosowych, które pierwotnie
były hodowane w Hiszpanii, później we
Francji, a następnie w Europie. W
dzisiejszych czasach hodowane są w
Australii. Wełnę Merynosową stosuje się
w produkcji wysokiej jakości tkanin i
dzianin wełnianych.] – merinó gyapjú
[Spanyolországból származó, később Európa
más országaiban is tenyésztett finomgyapjas
juhok szőre. Manapság főleg Ausztráliában
és Dél-Afrikában tenyésztik. 36-150 mm
szálhosszúságú, erősen göndör, matt, lágy és
finom gyapjúfajta. Nagyon egyenletes és
rugalmas
szálak.
Kiváló
minőségű
gyapjúszövetek készítésére használják.]
wełna mineralna [materiał izolacyjny w postaci
krótkich, szklistych nici otrzymanych ze
stopionego bazaltu, żużlu lub dolomitu] –
ásványi gyapjú; kőgyapot
wełna moherowa [ma włókna o długości 20 mm 30 mm, najczęściej występuje w śnieżnej
bieli, ale może też być czarna lub szara;
jest bardzo delikatna i elastyczna, ma
mocny skręt i wysoko jedwabisty połysk.
Jest otrzymywana z kóz angorskich, które
hodowane były z Azji Mniejszej; w
dzisiejszych czasach hoduje się je w
krajach byłego Związku Radzieckiego,
Jugosławii, Hiszpanii, Południowej Afryce
i Australii. Stosowana w produkcji tkanin
na damskie płaszcze, w błyszczących i
delikatnych materiałach w celu nadania
miękkości i metalicznego połysku.] –
moher gyapjú [Az angórakecske bundájából
nyert 200-300 mm hosszú, legtöbbször
hófehér, ritkábban fekete vagy szürke szálak;
nagyon finomak, rugalmasak, fényesek,
erősen göndörödnek. Az angórakecske
eredetileg Törökországban élt, de tenyésztik
Dél-Afrikában,
Ausztráliában,
Spanyolországban, a Balkánon, a volt
Szovjetunió egyes területein és ÉszakAmerikában is. Puhasága és szép fénye miatt
nagyon finom, fényes kelmék állíthatók elő
belőle, amiből főleg kabátszöveteket és
felsőruházati kötöttárut készítenek.]
owcza [naturalne włókno zwierzęce
otrzymane z owcy. Składa się z wełny,
która
jest
tworzona
za
pomocą
nieprzerwanej powłoki czystych włosów.
Dolna powłoka tworzy dół krótkich,
czystych, łukowych włosów; Zewnętrzna
powłoka składa się z dłuższych, bardziej
szorstkich włosów. W zależności od
jakości – zwłaszcza czystości – wełny,
wyróżniamy następujące rodzaje owcy: a)
owca z czystą wełną – bez włosów
sztywnych (zwłaszcza owca merynos)] –
birkagyapjú, juhgyapjú [A juh szőrzete, a
textilipar
számára
a
természetes
szálasanyagok egyik legfontosabb fajtája. (A
magyarban önmagában a "gyapjú" szó
általában a juhgyapjút jelenti.) A juh
szőrzetében a hosszú, vastag "felszőrök" az
eső és hó ellen, a lágy, finomszálú, pelyhes
"pehelyszőrök" a hideg ellen védik az állatot.
A
textilipar
szempontjából
megkülönböztetünk a) finom gyapjút adó
juhokat (merinó fajták), b) hosszúszálú
gyapjút adó fajtákat (pl. cheviot, lincoln), c)
crossbred - keresztezett - fajtákat és d) durva
gyapjút adó juhokat (pl. karakül, racka,
cigája).]
wełna płaszczowa – kabátnak való gyapjúkelme
wełna
7575
vicuna
wełna vicuna [wełna z vicua (z rodziny
Camelidae), charakterystyczna z powodu
jej delikatnych, krótkich puszystych
włosów (50 mm - 80 mm) i dłuższych
doghair, których długosć może dochodzić
do 130 mm. Sdtosowane w produkcji
tkanin o bardzo wysokiej jakości
prznaczonych na płaszcze i koce.] –
vikunya (gyapjú); Vikunya-gyapjú [1. A
lámafajták közé tartozó vikunya DélAmerikában, a magas hegyekben vadon él.
Bundája rövid (50-80 mm) pehelyszőrből és
hosszabb, akár 130 mm-t is elérő felszőrből
áll. Nagyon drága, kiváló minőségű kabátok
és takarók nyersanyagaként használják.2. a
dél-amerikai Andok hegyvidékein élő
különleges állatok befogása és nyírása után
kapott jó minőségű gyapjú. A világ egyik
-
Wersja 05 06.2017
legdrágább állatának tartott vikunya gyapja
annyira finom, hogy az aranynál is drágább.
A vadon élő állatokat a nyírás után szabadon
engedik a helybéliek. A nagy becsben tartott
hegyvidéki állatok hagyományos befogását
és megnyírását chaccu-nak hívják az
indiánok. Az Inka birodalom idején a király
jelenlétében zajlott a szertartás, amely akkor
meglehetősen véres véget ért. A nyáj több
állatát feláldoztak az isteneknek. Ilyesmit ma
már nem tesznek az inkák leszármazottai,
akiknek más megélhetési forrásuk nincs a
kopár Andokban, mint a vikunya gyapja,
amely olyan finom, hogy az aranynál is
többet ér.]
wełna
wielbłądzia
[włosy
dwulub
jednogarbnego wielbłąda, powstały z
szorstkich włosów (między 60 mm a 100
mm w długości), w kolorze ciemnym
brązowym lub czarnym. Ma delikatne,
wygięte w łuk (o długości między 100 mm
a 160 mm)w kolorze żółtawo czerwonym
lub piaskowym brązowym. Spód jest
przędzony w wełniane przędze w
połączeniu z wełna owczą lub innymi
włóknami, w celu wytworzenia tkanin na
płaszcze i koce. Włosy sztywne SA
przędzone w szorstkie przędze zgrzeblone
do zastosowania w produkcji filcu i
dywanów. Najczęściej stosowany jest w
Chinach, Mongolii, stanów byłego USSR i
Afryce.] – teveszőr [A baktrián (kétpúpú)
vagy a dromedár (egypúpú) ill. az ezek
keresztezésével kialakított bokharai teve
szőre, ami részben 60-100 mm hosszú, durva
felszőrből, részben finom és lágy, 100-160
mm hosszú pehelyszőrből áll. Feldolgozás
előtt ezeket fésüléssel szétválasztják. Színe
sárgásbarna. Tisztán, vagy gyapjúval, esetleg
más szálakkal keverve dolgozzák fel. Drága
női és férfikabátok, takarók készítésére
szolgál, a gyengébb minőségű szálakból
szőnyeget és melegbéléseket állítanak elő. A
teveszőr-kivitel
szempontjából
a
legfontosabb Kína, Mongólia, Afrika és
néhány más közép-ázsiai ország.]
„Azokban a napokban pedig eljöve Keresztelő
János, aki prédikál vala Júdea pusztájában. És ezt
mondja vala: Térjetek meg, mert elközelített a
mennyeknek országa. Mert ez az, akiről Ézsaiás
próféra szólott ezt mondván: Kiáltó szó a
pusztában: Készítsétek az Úrnak útját, és
egyengessétek meg az Ő ösvényét. Ennek a
Jánosnak a ruhája pedig teveszőrből vala, és
bőröv vala a dereka körül, elesége pedig sáska és
erdei méz." (Mt.3.1-4.)
wełna z alpaki [Cienka, miękka, błyszcząca,
sierść alpaki, przeżuwaczy z rodziny
wielbłądowatych, które zamieszkują Andy
w południowej Ameryce, często na
7576
ekstremalnych
wysokościach
około
6000m. Ich okrywa jest rezultatem
adaptacji do otoczenia. Strzyżenie odbywa
się raz na dwa lata i tylko w partiach,
krtóre pozwolą na przetrzymanie i
ochronę przeciwko surowym warunkom;
wydajność jest pomiędzy 2kg a 4kg.
Wykorzystywane w produkcji tkanin
połyskliwych i wysokiej jakości tkanin z
przędz
zgrzebnych
typu
wełny
wielbłądziej. Tkaniny produkowane z
wełny z alpaki mają tę samą nazwę.
Czasami określenie wełna alpaka jest
używane dla materiałów produkowanych
z wełny alpaki.] – alpakagyapjú [1. Egy
Dél-Amerikában, az Andok 6000 méteres
magasságaiban honos lámafajta, az alpaka
finom, puha, fényes szőre, ami épp az ottani
időjárási viszonyok hatására alakult ki
ilyenre. Az alpakát kétévenként nyírják, de
akkor is csak részben, hogy ne fosszák meg a
mostoha körülmények között védelmet adó
bundájától. Egy állat egy-egy nyírásnál 2-4
kg szőrt ad. Az alpakagyapjút lüszter szövet
és más drága, teveszőr típusú szövetek
készítésére használják, és ebből készül az
alpaka szövetnek nevezett ternék is. 2. Az
alpaka gyapjú erősebb és háromszor
melegebb a juh gyapjúnál. Rendkívűl puha,
selymes, érintése a kázsmirra emlékeztet. Az
alpaka
gyapjú
mikroszkopikus
levegőbuborékokat tartalmaz, ami a könnyű
súlyt garantálja. Mindez kombinálva a magas
hőmegtartó tulajdonsággal, rendkívűl jó
minőségű gyapjút eredményez. Mivel a
gyapjú lanolint nem tartalmaz, ezért viselése
viszketést nem okoz. Vigyázzunk azonban
amikor alapaka termékeket vásárolunk.
Egyes országokban engedélyezett az alpaka
gyapjút más állatok, pl. lámák szőrével
kombinálni (ez a nagyságrend a 40%-ot is
elérheti), ami bőrirritációt okozhat. Ha a
termék címkéjén 100% alpaca szerepel,
akkor is a legjobb ha a bőrünkön teszteljük a
gyapjú minőségét.]
-
Wersja 05 06.2017
wełna z angory
[Uzyskiwana od królika
angorskiego
przez
strzyżenie
albo
depilację. Główne regiony, w których jest
hodowany to Europa i wschodnia Azja.
Jego siedliskiem jest Turcja i rejony
Morza Czarnego. Królik angorski został
„sprowadzony” do centralnej Europy z
Francji w drugiej połowie dziewiętnastego
wieku. Wełna z angory jest jednym z
najdoskonalszych włókien ze wszystkich jest miękka, lekka, ciepła i stosunkowo
długa (może mieć nawet 60mm).
Wydajność waha się pomiędzy 0.9kg i
1.1kg wełny rocznie. Wykorzystywany w
produkcji materiałów tekstylnych i
robótek na drutach, występuje głównie w
mieszankach z wełną i innymi włóknami w
granicach 100%. Produkty wyróżnia ich
lekkość, miękkość i ciepło. Bardzo
odpowiednia do produkcji bielizny
pościelowej dla szpitali.] – angóragyapjú
[Az angóranyúl lenyírt vagy kitépett szőre.
Az angóranyúl fő élőhelye Törökország és a
Fekete-tenger vidéke, de Európában és
Kelet-Ázsiában is tenyésztik. KözépEurópába Franciaországon át került a 19.
század második felében. Bundájának
viszonylag hosszú (akár a 60 mm-t is elérő)
szálai a legfinomabb textilszálak közé
tartoznak: puhák, könnyűek, melegtartók.
Egy-egy angóranyúl évente 0,9-1,1 kg szőrt
ad. Készítenek belőle szövetet és kötöttárut
egyaránt, főleg gyapjúval vagy más
szálakkal keverve. A belőle készült termékek
kitűnnek könnyű súlyukkal, puhaságukkal,
melegtartásukkal. Kitűnően beváltak kórházi
ágyneműk készítésére.]
wełna zabiegła się w praniu – a gyapjú a
mosásban összement
wełna zgrzebna [wełna przeznaczona na grubsze
tkaniny] – vastagabb szövet céljára szánt
gyapjú
wełna żywa [wełna zestrzyżona z żywych
zwierząt] – I. élő gyapjú (állaton); II.
Kizárólag azok a gyapjú-anyagok, melyek
ólom hozzáadása nélkül közvetlenül a
gyapjúból készül. A Nemzetközi Gyapjú
Titkárság csak ezt a minőséget tűnteti ki
gyapjúpecséttel és a „tiszta élő gyapjú“
kifejezéssel.
A
tiszta
élő
gyapjú
alkalmazkodik a hőmérséklethez, nyáron
hűsít, télen melegít.
7577
wełniak [gruba tkanina samodziałowa tkana
zwykle w barwne pasy; też: wyrób z tej
tkaniny] – háziszövésű gyapjúszövet;
gyapjú ruhadarab (paraszti)
wełniany, -a, -e – gyapjú-, gyapjúból való,
gyapjúszerű
wełniana tkanina Kazan [miękka, dwustronna,
ciężka, zgrzebna wełniana tkanina, której
okrywa przykrywa jej płócienny lub
cztero – skokowy podwójny splot
diagonalny. Kazan jest wykorzystywany w
produkcji damskich koszul i sukienek.
Nazwa pochodzi od Tatarskiego miasta
Kazan, które było rejonem słynącym
z produkcji tego typu tkaniny.] – Kazan
szövet [Nehéz, puha, mindkét oldalán
bolyhozott gyapjú típusú szövet, száltakarója
elfedi a vászon- vagy négyfonalas kétoldalú
atlaszkötésű szerkezetet. Női blúzokat és
ruhákat készítenek belőle. Az elnevezés a
tatárföldi Kazan helység nevéből származik,
itt készítették először ezt a szövetfajtát.]
wełniana suknia – gyapjúruha (női)
Wełnianka (Eriophorum) [1. roślina o okwiecie
przekształcającym
się
w
czasie
owocowania w biały puch; 2. rodzaj roślin
należący do rodziny ciborowatych. Należy
tu około 25 gatunków występujących
głównie w strefie klimatu chłodnego i
arktycznego północnej oraz na terenach
górskich półkuli północnej.] – (növ.)
gyapjúsás (Eriophorum)
Wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum
L.)
[gatunek
rośliny
z
rodziny
ciborowatych
(Cyperaceae)
(turzycowatych).
Występuje
w
umiarkowanej strefie od niżu po piętro
alpejskie w Europie, Ameryce Północnej i
Azji. W Polsce występuje na niżu oraz w
górach.] – Hüvelyes gyapjúsás (Eriophorum
vaginatum, Cyperaceae)
Wełnianka szerokolistna (Eriophorum latifolium)
[gatunek rośliny z rodziny ciborowatych
(Cyperaceae)
(turzycowatych).]
széleslevelű
gyapjúsás
(Eriophorum
latifolium) a palkafélék (Cyperaceae)
családjába tartozó, Magyarországon védett
növényfaj
Wełnianka
wąskolistna
(Eriophorum
angustifolium) [gatunek rośliny z rodziny
ciborowatych. Roślina dość pospolita na
terenie Polski.] – keskenylevelű gyapjúsás
(Eriophorum angustifolium Hunck) a
sásfélék (palkafélék) családjába tartozó
védett növény. [Sík- és dagadó-, átmeneti
lápokon szinte egész Európában elterjedt,
nálunk a középhegységi, dunántúli és a
Duna-Tisza közi mészkerülő, tőzegmohás és
-
Wersja 05 06.2017
üde
lápréteken,
magassásosokban
szórványosan fordul elő.]
wełniarstwo – gyapjúipar
wełniarz – gyapjúkereskedő
wełnisty, -a, -e [1. o zwierzętach: porosły wełną;
też: hodowany ze względu na wełnę;
2. kędzierzawy, skręcony; 3. podobny do
puszystych kłębów nieprzędzonej wełny] –
gyapjas, hullámos
wełnista owca – gyapjas bárány
wełniste włosy – göndör v. kondor haj
wełnopodobny, -a, -e [przypominający wełnę] –
gyapjúhatású, gyapjúszerű
Wełtawa [(czes. Vltava, niem. Moldau) —
najdłuższa rzeka w Czechach, lewy,
największy dopływ Łaby. Długość - 435
km, powierzchnia zlewni - 28 tys. km².] –
Moldva (csehül: Vltava) [Csehország egyik
legfontosabb,
egyben
leghosszabb,
nemzetinek számító folyója]
wemknąć się — wmykać się [daw. wejść gdzieś
ukradkiem] – bújni, belebújni, belecsúszni,
belopódzni, titokban besurranni v. beosonni
wemknąć się cicho do mieszkania – csöndben
besurranni a lakásba
wemknięcie się – belopódzás, besurranás
wemknięcie się do miasta – besurranás a városba
wena [łac. vena, anat., geol. 'żyła; kanał;
przyrodzenie;
charakter;
skłonność;
natchnienie;
uzdolnienie';
1. zapał
twórczy,
natchnienie;
2. szczęście
sprzyjające komuś, zwłaszcza w grze; 3.
natchnienie twórcze; łatwość tworzenia,
werwa; przest. powodzenie, szczęście, zwł.
w grze; przest. anat. żyła.] – (lat.) véna
(vena); (orv.) (żyła) gyűjtőér, visszér, vivőér;
(átv.) ér, tehetség, fantázia, véna; alkotói,
főleg írói tehetség, költői tehetség, írói véna;
(hazárdjátékban) szerencse, disznó, malac
wena poetycka – költői tehetség v. véna
wena twórcza – alkotói tehetség
Wendelin [imię męskie o nieustalonym do końca
pochodzeniu, ale przyjmuje się, że stanowi
ono skróconą formę imion germańskich
dwuczłonowych, takich jak Wendelbert,
Wendelmar, Wendelgart. Pierwszy człon,
Wendel-, najprawdopodobniej oznaczał
"pochodzący z plemienia Wandalów". Św.
Wendelin był pasterzem i być może
mnichem, według tradycji przybyłym z
Irlandii.] – Vendel [ Német eredetű név,
Wendelin név rövidülése, ez pedig a
Wendelmar névből származik. Jelentése a
vandálok népéhez tartozó]
Święty Wendelin [Według legendy irlandzko –
szkocki królewicz , który porzucił
7578
dostojeństwa i żył jak pustelnik. Zmarł w
617 roku.] – Vendel [kora középkori szent
(†617). A pásztorok pártfogója, és
Magyarországon a szőlőskerteknek is
védője.]
wendeta, vendetta (kwawa zemsta) [wł. 'zemsta,
odwet' z łac. vindicta 'ratunek; zemsta;
kara' od vindicare,1. krwawa zemsta
dokonywana zwłaszcza przez członków
włoskiej mafii; 2. wróżda, krwawa zemsta
rodowa, odwet rodu za krzywdę
wyrządzoną jednemu z jego członków (na
Korsyce i Sycylii do pocz. XX w.).] – (ol.)
vendetta; bosszú, vérbosszú
Wenecja [była państwem-miastem, na wzór
greckich poleis, jej ustrojem była
republika] – Velence
Wenecja (wen. Venezsia/Venexia, wł. Venezia, łac.
Venetia) [miasto i gmina na północy Włoch
nad Adriatykiem, stolica regionu Wenecja
Euganejska; 2. miasto i gmina na północy
Włoch nad Adriatykiem, stolica regionu
Wenecja Euganejska.] – Velence (olaszul
Venezia, velencei nyelvjárásban Venezsia) [a
lagúnák városa, az észak-olaszországi
Veneto régió székhelye]
Wenecja [wieś w Polsce położona w
województwie kujawsko-pomorskim, w
powiecie żnińskim, w gminie Żnin na
przesmyku
jezior:
Biskupińskiego,
Weneckiego i Skrzynka.] – Wenecja
(lengyel falu)
Velence [miasto w komitacie Fejér w północnozachodnich Węgrzech, na północnym
brzegu
jeziora
Velence.
Ośrodek
letniskowy, kąpielisko, tor kajakowy,
muzeum rybołówstwa. Nazwa miasta Velence znaczy po węgiersku "Wenecja" pochodzi od weneckich rzemieślników,
osiedlonych w tej okolicy przez króla
Macieja Korwina.] – Velence [egy város
Fejér megyében, a Gárdonyi kistérségben. A
város déli része, Velencefürdő, főként
üdülőtelep.]
wenecjanin [mieszkaniec Wenecji] – velencei ffi
wenecjanka [mieszkanka Wenecji] – velencei
lány v. nő
-
Wersja 05 06.2017
wenecjański, -a, -ie – przym. velencei
Wenecka
(tkanina)
[spilśniona,
cienka,
błyszcząca wełniana tkanina, która jest
miękka w dotyku i ma delikatne
prostokątne sploty dwuprawe; w splocie
osnowowym pięcionitkowym jedwabie lub
wzmocnionym pięcionitkowym jedwabie
ze zgrzeblonych i średnio-cienkich
czesankowych przędz. Czasami jest
czesana. Stosowana do płaszczy damskich
i męskich. Nazwa jest nadana ze względu
na podobne tkaniny jedwabne oryginalnie
produkowane w Wenecji.] – Velencei
szövet [Finom, fényes, puha, telt fogású
gyapjú típusú szövet, finom átlós bordázattal.
Ötfonalas lánc oldalú atlaszkötésben, vagy
megerősített ötfonalas atlaszkötésben szövik
finom kártolt fonalakból és közepes
finomságú fésült fonalakból. A hátoldalát
esetleg felbolyhozzák. Férfi- és női kabátok
készítésére szolgál. Elnevezését egy hasonló
selyemszövetről kapta, amit Velencében
készítettek.]
wenecki, -a, -ie [1. przymiotnik od: a) Wenecja
(miasto we Włoszech); b) Wenecja
Euganejska (kraina historyczna i region
autonomiczny we Włoszech); 2. odnoszący
się do Wenecji, związany z Wenecją,
wywodzący się z Wenecji; 3. jęz. zespół
dialektów używanych w północnowschodnich Włoszech] – velencei
wenecki diabeł – furcsa öltözetű vadóc
Wenera [zob. Wenus w zn. 1.] – (csill., hitr.)
Venus; (átv.) Vénusz
weneracja [1. daw. szacunek, poważanie; 2.
dawne określenie czci, szacunku] –
tisztelet, megbecsülés; (dawno) (ocenienie
wartości) becslés, felbecsülés, értékelés;
(átv.) nagyrabecsülés; hódolat, mély tisztelet,
imádat
wenerolog [specjalista w zakresie wenerologii] –
(lat.+gör.)
venerológus
(aki
a
nemibetegsékkel foglalkozik)
wenerologia [dział medycyny zajmujący się
leczeniem chorób wenerycznych] –
(lat.+gör.)
venerológia;
(orv.)
az
orvostudománynak a nemi betegségekkel
foglalkozó ága
wenerologiczny, -a, -e – (lat.+gör.) venerológiai
7579
wenerować – (dawno) becsülni, tisztelni,
tiszteletreméltónak tartani
wenerycznie – nemileg
weneryczny,
-a,
-e
[dotyczący
chorób
przenoszonych drogą płciową] – venereás;
nemiweneryk [pot. osoba chora na chorobę
weneryczną], weneryczka – nemibeteg;
venereás beteg; vérbajos, bujakóros
Wenezuela
(Boliwariańska
Republika
Wenezueli, República Bolivariana de
Venezuela, nazwa wprowadzona przez
Hugo Cháveza w 1999 roku) [państwo
położone w północnej części Ameryki
Południowej] – Venezuela [ország DélAmerikában. Az ország nevének jelentése:
kis Velence (a Venecia kicsinyítőképzős
alakja spanyolul)]
veni, Sancte Spiritus [łac., znijdź, Duchu Święty;
początek i nazwa XII-wiecznej sekwencji
mszalnej na Pentekost] - venisancte (lat.)
ünnepélyes tanévnyitó mise, istentisztelet
vagy ima
wenta [daw. kiermasz, z którego dochód
przeznaczony jest na cele dobroczynne] –
bazár v. vásár
wenta dobroczynna – jótékonysági bazár v. vásár
wentyl [przest., techn. zawór] – (lat.) ventil;
szelep, szelentyű; szellőztető;
(zene)
szelepgomb [a réz fúvós hangszereken
alkalmazott szelepes szerkezet, amellyel a
csőmeghosszabbításokat a levegőjáratnak
megnyitják]
wentyl bezpieczeństwa [1. zawór otwierający się
samoczynnie, gdy ciśnienie gazu albo pary
w zbiorniku lub przewodzie przekroczy
dopuszczalną wielkość; 2. o czymś, co
przyczynia się do rozładowania napięć i
konfliktów] – biztonsági szelep, biztosító
szelep
wentyl gry (organy) – játszószelep (orgona)
wentylacja [1. łac. ventilatio 'przewiew(anie)' od
ventilare
'przewiewać;
kołysać;
wachlować, wzniecać' z ventulus zdrobn.
od
ventus
'wiatr';
przewietrzanie
(pomieszczeń); 2. wymiana powietrza w
pomieszczeniach,
odbywająca
się
samoczynnie lub za pomocą urządzeń;
3. system wentylatorów i innych urządzeń
do odświeżania powietrza; 4. usuwanie
powietrza z płuc podczas wydechu i
napełnianie ich powietrzem podczas
wdechu] – (lat.) ventilláció; szellőzés,
szellőztetés, légcsere; a gázok és a levegő
mozgása; szellőzőberendezés
wentylacyjny, -a, -e – (lat.) ventillációs
-
Wersja 05 06.2017
wentylator [urządzenie wirnikowe wywołujące
ruch powietrza lub gazu] – (lat.) ventilátor
[latin ventus = szél, *-lator = szélhozó (a
ferre, tuli, latum igéből]; szellőző; szellőztető
készülék v. berendezés; szellőzőberendezés
wentylator chłodnicy – hűtőventilátor
wentylatorowy, -a, -e – ventilátoros, ventillátorwentylatorek – kis ventilátor
wentylować – (lat.) ventillálni; szellőztetni,
szellőzni, a levegő jár
wentylowanie – szellőztetés, ventillálás
Wenus [1. Wenus: mit. rzym. bogini miłości;
2. Wenus: druga według oddalenia od
Słońca planeta Układu Słonecznego;
3. piękna kobieta] – Vénusz (a szerelem és
a szépség latin istennője; bolygó); (csill.) az
esthajnalcsillag, a Naptól számított második
bolygó; (átv.) női szépség, gyönyörű nő,
igazi szépség
Wenus z Urbino [malowidło (akt kobiecy) pędzla
włoskiego malarza Tycjana z 1538 roku.
Uważany za jeden z najważniejszych dzieł
malarstwa europejskiego.] – Urbinoi
Vénusz (Tiziano festménye, 1538)
weń v. w niego – belé
WEP (ang. Wired Equivalent Privacy) [to
standard szyfrowania stosowany w
sieciach bezprzewodowych standardu
IEEE 802.11. Standard ten powstał w
1997 roku.] – Wired Equivalent Privacy
(WEP)
=
Vezetékessel
Egyenértékű
(Biztonságú) Hálózat (vezetékes szintű
adatbiztonság) [mára már egy korszerűtlen
algoritmus
az
IEEE
802.11-ben
megfogalmazott vezeték nélküli hálózatok
titkosítására. — A vezeték nélküli hálózatok
rádiójelek segítségével sugározzák szét az
üzeneteket,
ami
sokkal
könnyebben
lehallgatható, mint a vezetékes hálózatok. A
WEP 1997-es bemutatásakor arra szánták,
hogy
hasonló
bizalmas
hálózatként
működjön, mint egy általános vezetékes
hálózat. 2001 elején néhány komoly
gyengeséget találtak rajta a kriptográfiai
szakemberek, amik miatt ma a WEP
7580
protokollal titkosított hálózati kapcsolatokat
percek alatt fel tudják törni egyszerű
szoftverek segítségével. Néhány hónapon
belül az IEEE egy új, a 802.11i szabványt
indítványozta,
hogy ellensúlyozza
a
problémát. 2003-ban a Wi-Fi Alliance (=
Wi-Fi Szövetség) kihirdette, hogy a WEP-et
hatálytalanítja a Wi-Fi Protected Access
(WPA) = Wi-Fi Védett Hozzáférés, ami a
802.11i módosítás része volt. Végül 2004ben
az
egész
802.11i
szabvány
jóváhagyásakor (aka WPA2), az IEEE
kijelentette, hogy mind a WEP-40, mind a
WEP-104 érvénytelenné válik, mivel nem
felelnek meg a biztonsági előírásoknak. A
gyengeségei ellenére a WEP protokollt még
mindig széles körben használják. Általában
ez az első, amit a router-ek (= útválasztók)
lehetőségként felkínálnak a felhasználó
számára, mivel azokat elriasztják a
különböző biztonsági szintek, amiket
legfeljebb csak véletlenül használnak, így a
hálózatukat sebezhetően hagyják átgondolt
kompromisszumok helyett.]
wepchnąć, wepchać — wpychać [1. umieścić
gdzieś coś lub kogoś, używając siły i
pokonując opór; 2. pot. zmusić kogoś do
przyjęcia lub kupna czegoś, używając siły
lub podstępu; 3. pot. pokonując jakieś
trudności, umieścić kogoś gdzieś, np. na
jakiejś posadzie] – belökni, betaszatani,
bedugni, betolni, betuszkolni
wepchnąć (co komu) – nyakába sózni (vkinek)
wepchnąć się, wepchać się — wpychać się [1.
pchając się, wejść do zatłoczonego
pomieszczenia lub w ciasne miejsce;
2. pot. dostać się gdzieś, używając siły lub
podstępu] – benyomulni, behatolni
wepchnięcie – betaszítás, betuszkolás
wepchnięcie się – befurakodás
weprzeć — wpierać [1. silnie opierając się na
czymś lub prąc na coś, przywrzeć do tego
lub zagłębić się w to; 2. wpierać: wmawiać
coś komuś] – benyomni, beszorítani
weprzeć się — wpierać się [1. oprzeć się o kogoś
lub o coś całym ciężarem; 2. prąc jeden na
drugiego, przywrzeć do siebie nawzajem;
3. wedrzeć się, wcisnąć się gdzieś siłą] –
benyomódni, beszorulni; benyomakodni; –
benyomják, beszorítják egymást
Wera [imię żeńskie pochodzenia łacińskiego,
stanowiące żeńską formę łacińskiego
imienia Werus (pierwotnie cognomen),
równe wyrazowi pospolitemu vera —
"rzetelna, prawa, słuszna, sprawiedliwa".
Forma ta jest również w użyciu jako
zdrobnienie od imienia Weronika lub
zachodnia adaptacja rosyjskiego imienia
-
Wersja 05 06.2017
Wiera. Rozpowszechniła się ona być może
pod wpływem działaczki socjalistycznej i
komunistycznej Marii Koszutskiej, która
przybrała pseudonim Wera Kostrzewa.],
Weronka – Vera [női név több név
egybeesése: egyrészt a Veronika önállósult
beceneve, másrészt a Veréna német Verena
alakjából ered, továbbá a szláv Vera névből,
amelynek jelentése: hit, végül a latin verus
melléknév női alakjából, amelynek jelentése:
igaz, igazmondó.]; a Weronika beceneve
weranda [przybudówka przy domu, kryta
dachem, bez ścian lub ze ścianami
oszklonymi] – (indusztáni→ang.) veranda;
(fedett) tornác; a házhoz épített, többnyire
kiugró és üvegezett falu élőhelyiség
weranda oszklona – üvegezett veranda
werandowy, -a, -e – verandawerandka – kis tornác
werandować (leżeć na werandzie) – fedett
tornácon feküdni, pihenni v. tartózkodni;
fekvőkúrát tartani [leżeć na werandzie w
naszym domku: a verandán feküdni a
házunkban]
werandowanie – verandán való tartózkodás,
fekvőkúra, napozás v. napoztatás (verandán)
werbalista – fecsegő, szószátyár
werbalizm [objaśnianie, nauczanie czysto
słowne, nie poparte doświadczeniem,
dowodami,
faktami,
konkretami;
pustosłowie, czcze, jałowe, akademickie
rozprawianie] – (lat.) verbalizmus; a
lényeget a szavak áradatába fullasztó
nyelvhasználat; üres szószaporítás; (átv.)
szóáradat,
szóözön,
szószátyárkodás,
bőbeszédűség, szóbeszéd
werbalny, -a, -e [późn.łac. verbalis 'słowny';
dosłowny] – (lat.) verbális; szóbeli,
szószerinti
werbel [1. bęben opatrzony od spodu kilkoma
rezonującymi
strunami;
2. dźwięk
wydobywany z tego instrumentu przez
szybkie uderzanie na przemian dwiema
pałeczkami; 3. (u Zygmunta Glogera) W
XVIII
w.
wobec
przechodzącego
prezydenta
miasta
lub
marszałka
trybunału, jak również gdy niesiono na
ratusz lub odnoszono krzyż prezydencki
albo laskę marszałkowską, oficer na
odwachu prezentował broń i warta biła
werbel. Tak nazywano uderzenie w bęben
po trzy razy.] – dob, kisdob, katonai dob;
(tryl) dobolás, dobpergés
7581
werbena; werwena [fr. verveine 'jw.' z łac.
verbena bot. witułka]; Werbena ogrodowa
(Witułka) [n.łac. Verbena 'jw.' z łac. l.poj.
od verbenae 'gałęzie z poświęconych drzew
lauru, oliwki i mirtu, używane przy
zawieraniu przymierza, przy poselstwach,
dla wieńczenia ołtarzy, dla ofiar
domowych; farm. rośliny powściągające,
chłodzące, jak cyprys, mirt, tamaryszek,
róża, laur, bluszcz'; bot. witułka] – (lat.)
verbéna; (növ.) vasfű; vasfű v. verbéna
(Verbena) a vasfűfélék vagy verbénafélék
(Verbenaceae) családjának mintegy 200 fajt
számláló, névadó nemzetsége
werbena lekarska (Verbena officinalis) – Verbéna;
közönséges vasfű (Verbena officinalis)
Werbena ogrodowa, witułka (łac. Verbena
hybrida) – kerti verbéna (Verbena Hybrida)
[Peru és Brazília területén őshonos. Színei,
változatos, illatos virágai az egyik
legkedveltebb balkon-növénnyünkké tették.]
Werbena pospolita (Verbena officinalis) [1.
gatunek byliny z rodziny werbenowatych;
2. Bylina o łodydze wzniesionej,
kanciastej, górą gałęzistej, wysokości do
70 cm. Liście naprzeciwległe, dolne
niedzielone, górne 3-dzielne, nierówno
wcinano karbowane; kwiaty drobne,
długości 3-5 mm. Rośnie na suchych
zboczach, przydrożach na niżu i pogórzu;
u nas rozproszona. Roślina lecznicza,
używana w medycynie ludowej w
chorobach dróg żółciowych, nerek i
-
Wersja 05 06.2017
innych. Kwitnie VI-IX.] – Verbéna;
közönséges vasfű (Verbena officinalis);
acélfű, uborkafű
[Parlagokon, kavicsos
vízpartokon, utak mentén terem. Mindenütt
igen gyakori. 30-80 cm magas, évelő
növény, melynek szára átellenes ágas, élei
érdesek. Alsó levelei nyelesek, a felsők ülők,
lemezük szárnyasan szeldelt. Virágzata apró,
lilás virágokból áll, végálló keskeny füzér.
Júliusban, augusztusban virágzik.]
werbować (werbuje) [1. namawiać kogoś do
wzięcia udziału w czymś lub do
przystąpienia do czegoś; 2. starać się o
pozyskanie sobie zwolenników; 3. wcielać
do wojska w ramach zaciągu] – (ném.)
(hist.) verbuválni; (wojsk) toborozni,
újoncozni; (átv.) híveket toborozni
werbować się [być werbowanym] – betoborozzák
werbowanie [zob. rekrutacja] – toborzás
werbowniczy, -a, -e – toborzówerbowniczy – aki toboroz
werbownik [osoba starająca się o pozyskanie
zwolenników, namawiająca do udziału w
czymś] – toborzó, rábeszélő, verbuváló (ffi)
werbunek [zob. rekrutacja] – (hist.) verbuválás,
toborzás
werbunek robutników – munkástoborzás
werbunkowy, -a, -e – toborzásra vonatkozó
weredyk [człowiek mówiący wszystkim prawdę
w oczy, bez ceremonii, bez ogródek, prosto
z mostu; por. verba veritatis] – igazmondó,
őszinte, egyenes ember
werdykt [1. ang. verdict 'jw.' z łac. vere dictum
'słusznie powiedziane' od vere dicere
'mówić zgodnie z prawdą'; verus
'prawdziwy; słuszny'; orzeczenie ławy
przysięgłych o winie oskarżonego; wyrok
sądu; decyzja komisji sędziowskiej, jury;
2. orzeczenie sędziów, jurorów itp.; 3.
wyrok sądu, orzeczenie ławy przysięgłych,
decyzja komisji sędziowskiej, jury itp.] –
(lat.) verdikt; az esküdtszék határozata;
esküdtszéki döntés, ítélet; igazmondás
7582
weredyczka [mówiąca prawdę bez względu na
konsekwencje] – (dawno) igazmondó,
őszinte, egyenes nő v. lány
weredyk [człowiek mówiący prawdę w oczy bez
ogródek, szczery do bólu] – (dawno)
igazmondó, őszinte, egyenes ember
weredyzm [mówienie prawdy bez względu na
konsekwencje;
charakter
weredyka;
prawdomówność]
–
igazmondás,
őszinteség; igazmondó, őszinte jellem
wereszka [1. strzałka z ułamanem ostrzem,
brzechwa; 2. (nazwa regionalna) – dawniej
kosz z pręci (witek) łozinowych służący do
połowu ryb w korytach wąskich rzeczek
używany na Polesiu Lubelskim w
województwie lubelskim.] – (wojsko)
nyílvessző; stabilizátor (lövedék, bomba);
(reg) halászeszköz
Wergiliusz [Publius Vergilius Maro (ur. 15
października 70 p.n.e., zm. 21 września 19
p.n.e.) – wybitny poeta rzymski epoki
augustowskiej, autor Eneidy - eposu
narodowego Rzymian.] – Vergilius [Publius
Vergilius Maro (Andes, Mantua közelében, i.
e. 70. október 15. – Brundisium, ma Brindisi,
i. e. 19. szeptember 21.) A Vergiliusként
ismert római költő, Ovidius és Horatius
mellett az augustusi aranykor költőtriászának
legnagyobb epikus költője. Neve korábban
Virgilius alakban volt ismert. Legismertebb
művei az Aeneis című eposz, a Georgicon
című eposz-„tanköltemény” és a Bucolica
avagy Eclogák néven ismert tíz eclogából
álló bukolikus gyűjtemény.]
Weria (nw.gr. Βέροια, st.gr Βέροια, biblijna
Berea, oficjalna translit. Veroia) [miasto w
Grecji w regionie Macedonia Środkowa,
na terenie historycznej Tracji. Leży na
żyznej równinie u podnóża góry Wermion
(starożytne Bermion), ok. 35 km od morza
Egejskiego, 509 km od Aten i 69 km od
Salonik. Liczy około 47 tys. mieszkańców i
jest
środkiem
administracyjnym
prefektury
Imatia.
Ośrodek
administracyjny
prefektury
Imatia.
Według Biblii, Berea była ludnym
miastem w prowincji Macedonia, które
apostoł Paweł z Sylasem odwiedził
podczas swej drugiej podróży misyjnej,
gdy z powodu rozruchów musieli w nocy
opuścić Tesalonikę. Obaj głosili w
synagodze tamtejszym Żydom.] – Bérea
(nehéz, terhes, fontos). [Város Macedónia
délnyugati részén (ApCsel 17,10-14; 20,4);
Pál második missziói útja alkalmával
gyülekezetet
alapított
benne.
Lakói
naponként kutatták a Szentírást, hogy
-
Wersja 05 06.2017
egyezik-e vele Pálnak Jézusról mondott
bizonyságtétele.]
werk [mechanizm zegarka] – szerkezet, mű,
mechanizmus; óramű
werk w zegarku – óraszerkezet, szerkezet az
órában
wermiszel [makaron w kształcie cienkich nitek]
– levestészta, finommetélt, cérnametélt
wermut [nm. 'piołun(ówka); jw.; gorycz' ze
st.g.nm. vermuota 'piołun'; białe wino
zaprawione
wyciągiem
z
ziół
aromatycznych (jak kolender, korzeń
kosaćca, kora chinowa, tatarak, kwiat bzu
czarnego,
dzięciel,
goździki,
gałka
muszkatołowa, szałwia), jasne i wytrawne
(w. fr.) a. bursztynowe i słodkie (w. wł.)] –
(ném.) vermut; ürmös (bor)
(węgierski) wermut – ürmös
v. ürmös bor
(vermutbor)
[Több-kevesebb
cukrot
tartalmazó édes csemegebor, amelynek a
borhoz hozzáadott ürömtől (Artemisia
absinthium) és egyéb fűszerkeveréktől
származóan sajátságos íze, illata és zamata
van. Legalább 12 térf.% alkoholtartalmú
alapbornak, sűrített mustnak és magasfokú
borpárlatnak a felhasználásával készül. A
fűszerek között a jellegzetességet az üröm
adja.]
wernalizacja [łac. vernalis 'wiosenny' od vernus
'jp.' z ver 'wiosna'; zob. jarowizacja] –
(lat.) vernalizáció; (mezőg.) magvak kezelése
alacsony hőmérsékleten a növény virágzási
idejének megrövidítése céljából
Werner
[imię
męskie
pochodzenia
germańskiego] – Verner [német (Wernher)
eredetű férfinév, jelentése: had, sereg; warin
(népnév)]
werniks [1. przezroczysta substancja żywiczna
stosowana do powlekania obrazów,
zabezpieczająca je przed wpływami
atmosferycznymi oraz dodająca głębi
barwom; 2. płynny, szybko schnący
pokost, którym pokrywa się obrazy olejne
i temperowe (a. także inne przedmioty) w
celu nadania im połysku i zabezpieczenia
ich przed wpływami atmosferycznymi] –
lakk, fénymáz
werniksować – lakkozni, fénmázzal bevonni
wernisaż
[fr.
vernissage
'pokostowanie;
lakierowanie;
wernisaż'
od
vernir
'pokostować; lakierować' z vernis 'lakier;
pokost; blichtr' od śrdw.łac. veronice,
veronix 'rodzaj żywicy pokostowej' z gr.
berenikē 'bursztyn; jp.' od (?) Berenike,
miasta w Cyrenajce (dziś Bengasi) — 1.
oficjalne otwarcie wystawy malarskiej dla
krytyków, specjalistów, prasy i in.
zaproszonych
gości,
poprzedzające
7583
udostępnienie wystawy publiczności; 2.
uroczyste otwarcie wystawy dzieł sztuki] –
(fr.) vernissage, vernisszázs; megnyitó
(esemény); (műv.) a műtárlatok főpróbája, a
kiállítás
megnyitását
megelőző
nap;
művészeti kiállítás v. tárlat megnyitása [A
vernisszázs-francia szó (vernissage, tkp.
‘firniszelés’ a vernisser igéből (‘firnisszel
beken’) ― Régebben a festményeket a
kiállítás megnyitása előtti este firniszelték,
lakk védőréteggel vonták be a festő
jelenlétében, aki erre az alkalomra meghívta
legszűkebb baráti körét, hogy másoknál
előbb láthassák meg a kiállított képeket.]
Wernyhora [(jego prawdopodobne imię to Mosij
lub Mojżesz) to wędrowny starzec, lirnik
kozacki
z
XVIII
wieku,
który
przepowiadał losy Polski. Jego imię
oznacza w jęz. ukraińskim Waligóra.] –
Vernihora (zaporozsjei kozák lantos, 1766tól Lengyelországban élt, híres jóslásai)
weronal [środek nasenny i przeciwwymiotny] –
veronál (kémiai neve: diathyl-barbitursav)
[altató és hányáselleni szer]
Weronika [imię żeńskie, ludowy wariant
Bereniki. Nawiązuje do legendy o św.
Weronice, która otarła chustą twarz
Chrystusowi. Powstały w ten sposób na
chuście wizerunek określany był jako
prawdziwy wizerunek Chrystusa - łac.
Veraikon. Etymologia imienia wywodzona
jest też z greki od słów phero - nieść i nike
- zwycięstwo.], Berenika – Veronika
[görög-latin eredetű női név, jelentése:
győzelmet hozó, igaz kép. A névhez
kapcsolódik, hogy egy, a Bibliához
kapcsolható apokrif irat szerint Veronika volt
annak az asszonynak a neve, aki a
keresztúton Jézusnak egy kendőt nyújtott át.]
weronika [roślina zielna, inna jej nazwa przetacznik] – (növ.) Veronika, Veronikafű,
Orvosi veronika (Veronica officinalis L.)
[Tátogatók családjába tartozik. Száraz,
mészmentes talajt szereti, és erdőkben,
irtásokon, cserjésekben, kerítések mentén,
bozótosokban, árkokban, utak mellett és
erdőszéleken
nő.Teáját
köhögés
csillapítására, asztma és szívasztma ellen
használják.]
wers [fr. vers 'wiersz' z łac. versus 'bruzda; rząd,
linia, wiersz';najmniejsza, podstawowa
jednostka
kompozycji
utworu
wierszowanego;
(wyodrębniona
graficznie) linijka wiersza] – (lat.) versus;
vers
wers [jedna linijka wiersza lub innego tekstu] –
verssor
-
Wersja 05 06.2017
Wersal (fr. Versailles ) [miejscowość i gmina we
Francji, w regionie Île-de- France, w
departamencie Yvelines. Budowę Wersalu
rozpoczęto w roku 1668.] – Versailles [A
Versailles-i kastély egy barokk épület,
amelyet XIV. Lajos francia király építtetett.
A kastély 1682-től egészen a Nagy Francia
Forradalomig, azaz 1789-ig a francia
királyok lakhelye volt. Versailles egy kicsi
falucska volt, majd miután XIV. Lajos
felépíttette a kastélyt, ez lett a francia
politikai élet központja. Ma Versailles már
Párizs egyik külvárosa.]
wersal [przesadna grzeczność i elegancja] –
előkelőség, ceremónia, versailles-i szokások
wersalik [czcionka dużej litery alfabetu] –
(nyomd.) verzál
wersaliki [nm. Versalien 'wersaliki' (od Vers
'wiersz; zwrotka') i fr. verset 'werset;
ustęp' (od verse, zob. wers) z łac. versus,
zob. wers ― 1. druk. majuskuły, czcionki
dużych liter alfabetu; por. kapitaliki; 2.
czcionka dużej litery alfabetu] –
nyomtatott nagy kezdőbetű, verzál-betű;
kiskapitális [Olyan formátum, amely a
kisbetűs szöveget csökkentett méretben,
nagybetűkkel jeleníti meg]
wersalikowy, -a, -e – verzál-, nyomtatott nagy
kezdőbetűs, verzál-betűs
wersalka [rozkładana kanapa] – szétnyitható,
kihúzható kanapé; rekamié
wersalski, -a, -ie – versailles-i
wersalskie maniera – (átv.) versailles-i modor v.
viselkedésmód
werset [wiersz a. fragment tekstu (np. z Biblii a.
z Koranu) stanowiący pewną całość
(rytmiczną)] – vers, versrész, versezet,
szakasz
wersety z Biblii – vers a Bibliából
wersja [1. jeden z kilku możliwych sposobów
opracowania tematu; 2. jedna z kilku
różnych relacji o tym samym wydarzeniu;
3. jedna z kilku odmian jakiegoś
produktu; 4. jedna z postaci czegoś,
częściowo różniąca się od innych; wariant;
odmiana] – (lat.) verzió; változat vmely tény
7584
v. esemény elmondásában; szövegváltozat;
hír, téma, értesülés, pletyka
wersja filmowa – filmváltozat
wersja oryginalna – eredeti változat
wersyfikacja [1. zasady budowy wiersza; 2. zob.
wersologia]
–
verselés,
versfaragás,
versmérték
wersyfikacja metryczna; wersyfikacja miarowa
– időmértékes verselés
wersyfikacja węgierska – magyaros,, nemzeti
verselés
wersyfikacyjny, -a, -e – verselési
wersyfikator [osoba układająca wiersze] –
verselő, versfaragó, versifikátor
wertep – tévút, útvesztő; rossz, elhanyagolt út
wertepy [teren wyboisty, trudny do przebycia] –
gödrös terület, rögös út
wertiko [kredensik na ubrania] [Teatr Śląski im
Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] –
ruhásszekrény
wertować [przeglądać (książkę, materiały,
papiery), czytać pobieżnie (przerzucając
kartki); przeglądać pilnie, studiować,
zgłębiać] – lapozni, átlapozni, forgatni,
keresgélni, böngészni (könyvet)
wertować grube tomy – vastag köteteket
böngészni
wertowanie – lapozás, böngészés
wertykalizm [1. zasada kompozycyjna dzieła
sztuki polegająca na jego rozbudowaniu
wzwyż lub na szczególnym podkreśleniu
jego
linii
pionowych;
2.
zasada
kompozycyjna dzieła sztuki, która polega
na podkreślaniu kierunków pionowych.
Stanowi przeciwieństwo horyzontalizm.
Wertykalizm był szczególnie popularny w
czasach
późnego
średniowiecza
(architektura
gotycka).]
–
(műv.)
vertikalizmus; A függőleges vonalak túlsúlya
az építészetben; főként az északi csúcsíves
architektúrát jellemzi.
wertykalnie – függőlegesen
wertykalność – függőlegesség, vminek függőleges
volta
wertykalny, -a, -e [późn.łac. verticalis 'pionowy'
od vertex, vortex, 'wir; szczyt' z vertere,
przest. pionowy] – (lat.) vertikális;
függőleges
wertykulator
(skaryfikator)
[urządzenie
ogrodowe służące do napowietrzania oraz
oczyszczania trawnika z mchu, zalegającej
starej trawy i niektórych jednorocznych
chwastów. Ze względu na rodzaj,
wertykulatory dzieli się na ręczne,
spalinowe i elektryczne] – vertikulátor
[fűlevegeztető és mohtlanító gép a pázsit
-
Wersja 05 06.2017
tisztítására, moha, fűmoholy eltávolítására,
valamint
földrögök
aprítására,
terepkiegyenlítésre.]
werwa [energia objawiająca się w chęci do pracy
i zabawy] – lelkesedés, hév, tűz, lendület
werwać się (werwę się, werwie się) – behatolni,
befurakodni, betörni, betolakodni
werwena [roślina z rodziny werbenowatych;
werbena; witułka] – verbéna
weryfikacja [śrdw.łac. verificatio 'sprawdzenie' z
verificare
'sprawdzać';
łac.
verus
'prawdziwy' ― 1. sprawdzenie; kontrola
zgodności z prawdą, autentyczności;
stwierdzenie,
poświadczenie
prawdziwości;
2.
sprawdzenie
prawdziwości,
przydatności
lub
prawidłowości
czegoś;
3. ocena
pracownika
i
sprawdzenie
jego
przydatności na danym stanowisku] –
igazolás,
ellenőrzés,
felülvizsgálás,
felülvizsgálat; vizsgálat, megerősítés
weryfikacja urzędników – a hivatalnokok
megerősítése v. véglegesítése
weryfikacyjny, -a, -e – igazoló, igazolási,
vizsgálati
weryfikator – (lat.) verifikátor; igazoló, ellenőrző,
felülvizsgáló [weryfikator sum kontrolnych
dla numerów]
weryfikować
[1. sprawdzać
prawdziwość,
przydatność lub prawidłowość czegoś; 2.
zmieniać swoje poglądy, plany itp. pod
wpływem
jakichś
okoliczności;
3. powodować zmianę czyichś poglądów,
planów itp.; 4. oceniać pracownika i
sprawdzać jego przydatność na danym
stanowisku] – (lat.) verifikálni; igazolni,
megerősíteni; ellenőrizni, felülvizsgálni
weryfikowanie
–
igazolás,
ellenőrzés,
felülvizsgálás, vizsgálat, megerősítés
werysta – (lat.-ol.) verista; a verizmuson alapuló,
rá jellemző
werystycznie – (lat.-ol.) verista módon
7585
werystyczny, -a, -e – (lat.-ol.) verista; a verizmus
híve
weryzm [1. wierne odtwarzanie rzeczywistości;
2. włoska odmiana naturalizmu] - (lat.-ol.)
verizmus; (műv., irod.) Olaszországban a
XIX. század végén keletkezett irodalmi és
művészeti irányzat, amely a valóságnak
szépítés nélküli ábrázolására törekedett; az
olasz naturalizmus
werżnąć (wrzynać) – bevágni, bemetszeni
werżnąć się — wrzynać się [o czymś wąskim lub
ostrym: zagłębić się w czymś, tworząc
ślad, bruzdę lub przecinając to] –
behatolni, bemélyedni
wesela
[Dawne
nasze
gody
weselne
przedstawiają od pierwszej chwili swatów
do końca biesiady, zwanej przenosinami,
dziwnie piękny i rdzennie słowiański
dramat z życia rodziny polskiej. Jest to
cały poczet obrazów rzewnych albo
wesołych, symbolicznych, rycerskich, a
zawsze wysnutych z ducha nawskroś
swojskiego i okraszonych mnogością
starożytnych i pięknych pieśni, dających
razem wierny obraz obyczaju, pojęć i
życia rodzinnego w narodzie, obraz
niezmiernie
ciekawy
dla
etnologa,
estetyka, poety i badacza przeszłości.] –
mennyegzők, vígasságok
wesele [1. przyjęcie i zabawa z okazji ślubu;
2. daw. radość, wesołość] – lakodalom,
mennyegző, nász, lagzi; (dawno) öröm,
boldogság, vígasság; (uczta) mulatság,
lakoma,
eszem-iszom,
dínomdánom,
vigalom; vígság
wesele z hukiem – (közb.) nagy felhajtással
megtartott esküvő
weselić [wywoływać radość] – felvidítani,
megörvendeztetni, örömet okozni
weselić się [1. odczuwać radość; 2. bawić się
wesoło] – vidulni, vigadni, mulatni,
örvendezni
weselisko – lakodalom, lakodalmi ünnepség, lakzi
weselne przyjęcie – lakodalom, lagzi
weselnicy – násznép
weselnik [uczestnik wesela; uczestnik przyjęcia
weselnego] – lakodalmi vendég, a lakodalom
résztvevője
weselny, -a, -e – lakodalmas, lakodalmi, esküvői,
nász-; vidám, boldog, felvidító
weselni goście – násznép, lakodalmas nép, (átv.)
vendégsereg
weselnie – (dawno) örömmel, vidáman
Wesole kumoszka z Windsoru – A windsori víg
nők
[író:
William
Shakespeare
(1564. - 1616.)]
-
Wersja 05 06.2017
wesoluchny, -a, -e, wesolutki, -a, -ie [zdrobnienie
od: wesoły] – nagyon boldog
wesołek [1. pot. osoba chętna do żartów; 2. daw.
zawodowy błazen] – kedélyes, mókás,
vidám ember v. fickó, tréfacsináló
wesołkowaty, -a, -e – kedélyes, mókás, vidám
wesołkowatość – kedélyesség, vidámság
wesoło – vidáman, vígan, jókedvűen
wesoło mi – jókedvem van v. jó kedvem van
wesoło śpiewać – vidáman énekelni
wesoło tu u was – nagyon jó itt a hangulat
wesołość [wesoły nastrój, dobry humor] – derű,
derültség, vidámság, vígság, jókedv
wesoły, -a, -e [1. mający dobry humor, pełen
radości i optymizmu; też: świadczący o
takim
stanie
lub
usposobieniu;
2. wprowadzający w dobry humor; 3.
spędzony w radosnym nastroju, na dobrej
zabawie; 4. o kolorze: jasny i żywy] –
vidám, víg, jókedvű, jókedélyű; derűs,
kedélyes, vidor; örömteli, örömteljes; (szín)
élénk, vidám, világos
wesoła banda – vidám társaság
wesoła kompania – vidám társaság v. kompánia
wesoła wdówka – vígözvegy
wesołe miasteczko – „angolpark”; vidámpark;
(vidám kis város v. városka)
Wesołe Miasteczko w Budapeszcie [zob.
Budapeszteńskie Wesołe Miasteczko] ‒
Budapesti Vidám Park
Wesołego Alleluja! – Boldog Halleluját!, Kellemes
Húsvéti Ünnepeket
wesołego usposobienia – jókedvű, kedélyes
wesołej zabawy! – jó mulatást! kellemes
szórakozást!
wesoły nastrój – jókedv
wesoły rechot biesiadników – a lakomázók vidám
nevetgélése
Wesołych Świąt! – Kellemes v. Boldog
Ünnepeket!
Wesołych Świąt Bożego Narodzenia! – Kellemes
Karácsonyi Ünnepeket!
Wesołych
Świąt
Bożego
Narodzenia
i
Szczęśliwego Nowego Roku 2008 –
Kellemes Karácsonyi Ünnepeket és Boldog
Új Évet 2008-ra!
Wesołych Świąt Wielkanocnych! – Kellemes
Húsvéti Ünnepeket!
wesół (wesoły) [mający dobry humor, pełen
radości i optymizmu; też: świadczący o
takim stanie lub usposobieniu] – vidám,
víg, jókedvű, derűs, kedélyes, vidor
wesółko, wesołuch [Tak lud w niektórych
okolicach kraju nazywa grajka czyli
7586
muzykanta weselnego.] – (daw) vígasság,
mulatság; mennyegző
wespół [wspólnie z kimś innym, w tym samym
czasie lub miejscu] – együtt, együttesen,
egymással közösen; közösen
wesprzeć (wesprę, wesprze; wsparł) — wspierać
[1. oprzeć o coś, podtrzymać czymś od
dołu lub z boku; 2. udzielić pomocy
materialnej, moralnej lub zbrojnej;
3. dostarczyć argumentów lub dowodów
na poparcie jakiejś tezy] – támogatni,
gyámolítani, segíteni, segélyezni, segítséget
nyújtani
wesprzeć kogo radą – tanácsot adni vkinek
wesprzeć się — wspierać się [1. podeprzeć się
czymś, oprzeć się na czymś lub o coś; 2. o
budowlach lub jej częściach: spocząć na
podporze, zostać opartym na czymś;
3. podtrzymać się wzajemnie; 4. udzielić
sobie nawzajem pomocy; 5. być czymś
udokumentowanym, uzasadnionym] –
támaszkodni, támogatják egymást
wesprzeć się na kiju – botra támaszkodni
wessać (wessę, wessie) — wsysać [ssąc, wciągnąć
coś] – beszívni, felszívni; magába szív
wessać się — wsysać się [1. zostać wessanym;
2. ssąc, przylgnąć do czegoś] – beszívódni,
felszívódni
West End [ang., dosł. 'zachodni kraniec
(miasta)'; dzielnice Londynu, w których
mieszczą się m.in. rezydencje wyższych
sfer, najlepsze magazyny, hotele, teatry,
kina itd., z grubsza na przestrzeni od
Hyde Parku do Trafalgar Square] – (ang.)
West End; Nyugati Városvég (londoni
városrész); London nyugati része; előkelő
üzleti és lakónegyed
Westa mit. rzym. [bogini domowego ogniska] –
Vesta; a házi tűzhely, a családi élet
tisztaságának védőistene az ókori római
mitológiában
-
Wersja 05 06.2017
Westalka (łac. virgo Vestalis) [1. '(dziewica)
westalska' od Vesta 'Westa'; staroż. jedna
z sześciu kapłanek rzymskiej bogini
ogniska
domowego,
Westy,
które
przebywały w jej służbie przez lat 30,
dochowując ślubu czystości i pilnując
świętego ognia; przen. przest. Dziewica; 2.
kapłanka rzymskiej bogini domowego
ogniska, Westy] – vestaszűz; Vestának igen
nagy tiszteletben álló, önmegtagadó életet
élő papnője, Veszta papnő
westchnąć — wzdychać [1. głęboko i głośno
odetchnąć, dając tym wyraz smutkowi,
przygnębieniu
lub
uczuciu
ulgi;
2. powiedzieć coś z westchnieniem;
3. wzdychać: tęsknić do kogoś lub pragnąć
czegoś]
–
sóhajtani,
felsóhajtani,
felhangzani; bánkódni, vágyódni
westchnąć do czego – bánkódni vki után
westchnąć głęboko – mélyet sóhajtani
westchnąć za kim – vágyódni vki után
westchnął z głębi piersi – mélyen felsóhajtott
westchnąłem już do odpoczynku – már nagyon
várom a pihenést
westchnienie [głośne wciągnięcie powietrza do
płuc, będące wyrazem różnych uczuć] –
sóhaj, sóhajtás, fellélegzés; fohász
westchnienie do Boga – fohász
western [wym. uestern] [ang. 'zachodni; jw.'
powieść, film, sztuka, słuchowisko,
widowisko TV rozgrywające się na tzw.
Dzikim Zachodzie USA w okresie
pionierskim (w 2. poł. XIX w.)] – (ang.)
western; az első telepesek idején ÉszakAmerikában a „vadnyugaton” játszódó
cselekményű film
Western Digital Corporation (WD, NYSE:
WDC)
[jeden
z
największych
producentów dysków twardych. Firma
posiada długą historię w zakresie
przemysłu elektronicznego jako producent
układów scalonych. Western Digital został
założony 23 kwietnia 1970 r. jako General
Digital głównie jako wykonawca sprzętu
do testowania półprzewodników MOS.
Firma szybko stała się producentem
półprzewodników. W lipcu 1971 r. nazwę
zmieniono na Western Digital oraz
przeniesiono siedzibę do Newport Beach w
Kalifornii. Wkrótce potem wydano
pierwszy produkt – WD1402A UART.] –
Western
Digital
Corporation
(WD)
[http://www.westerndigital.com/en/products]
Westerplatte [półwysep w Gdańsku, przy ujściu
Martwej Wisły.] – Westerplatte (félsziget
Gdańskban)
Westalka (łac. virgo Vestalis)
7587
westybul [1. (łac) reprezentacyjny przedpokój,
przedsionek przy wejściu do pałacu,
rezydencji;
hall,
poczekalnia
lub
przedsionek w budynku użyteczności
publicznej; 2. pomieszczenie w budynkach
publicznych, usytuowane przy głównym
wejściu i prowadzące do głównej klatki
schodowej; 3. w pałacach: przedpokój o
charakterze reprezentacyjnym; 4. łac.
vestibulum
'plac
przed
domem;
przedsionek;
wejście'.
przedsionek,
przedpokój (zwł. obszerny, w budynku
publ.); hall] – (lat.) vestibulum; (fr)
vestibule;
előcsarnok
[egy
épület
előcsarnokát, hallját jelenti, vagy egy
folyosót, amely összeköti a bejáratot az
épület belső helyiségeivel]; kis előszoba v.
csarnok a bejáratot követően; (dawno) A
római építészetben egy részlegesen zárt teret
jelöl az utca és a ház belső helyiségei között,
ötvözet napjaink előcsarnoka és tornáca
között. Római házakban a vestibulumot az
átrium követte.
wesz, weszka [1. drobny owad bez skrzydeł,
pasożytujący na ciele człowieka i zwierząt,
żywiący się ich krwią; 2. obraźl. o
człowieku odrażającym moralnie] – tetű
wesz głowowa [wesz gnieżdżąca się na głowie
człowieka] – Fejtetű, hajtetű (Pediculus
humanus capitis)
Wesz ludzka (Pediculus humanus) – tetű (emberi)
wesz łonowa [zob. mendoweszka] – (állat)
Lapostetű (Phthirus pubis)
wesz odzieżowa [wesz gnieżdżąca się w szwach i
załamaniach noszonego przez człowieka
ubrania] – Ruhatetű (Pediculus humanus
humanus)
weszka – rüh [A rühösség (scabies) atkafertőzés,
mely apró, vörös kiütéssel, és igen erős
viszketéssel jár. Okozója a Sarcoptes scabiei
nevű atka.]
weszli do lochu – beléptek a barlangba v. börtönbe
weszli do sali jadalnej – beléptek az étterembe
weszli do sali naraz – mindketten egyszerre léptek
a terembe
weś się w garść! – szedd össze magad!
wet za wet [odpłacenie złem za zło] – rosszért
rosszal fizetés; szemet szemért, fogat fogért;
kölcsön kenyér visszajár
wetchnąć – belehelni, belélegezni
weteran [1. stary, doświadczony żołnierz,
uczestnik minionej wojny lub minionego
powstania; 2. osoba, która przepracowała
gdzieś
wiele
lat
lub
ma
duże
doświadczenie w czymś; 3. w starożytnym
Rzymie: żołnierz zwolniony z armii po
odbyciu służby wojskowej, otrzymujący
-
Wersja 05 06.2017
odprawę pieniężną lub działkę ziemi; 4. (u
Zygmunta Glogera) Weterani. W armii
Królestwa Kongresowego od r. 1815
stanowili weterani oddzielny korpus. Byli
to wysłużeni oficerowie i żołnierze z
legjonów polskich we Włoszech i
napoleoniści
z
doby
Księstwa
Warszawskiego a stanowili ostatnie
ogniwo, łączące czasy Rzplitej z wiekiem
XIX. W roku 1831 utworzono z
weteranów pułk piechoty, który jako z
doświadczonych wojowników złożony
odznaczał się w całej kampanii,
szczególniej pod Ostrołęką. Mieli mundur
granatowy jasny bez żadnych rabat i
kołnierza innej barwy, z wązką wypustką
amarantową i takimże lampasem u
spodni. Składali oni wraz z inwalidami, t.
j. kalekami i ciężko rannymi, jeden
korpus, mający sztab oddzielny, a jedni i
drudzy dzielili się na kompanje.
Inwalidów było 2 kompanje, weteranów
12.] – (lat.) veterán (ffi/nő); kiszolgált
katona; obsitos; agg harcos, tisztes öreg ffi;
(átv.) vmely mozgalomnak érdemes, régi
harcosa; (átv.) köztiszteletben álló idős,
érdemes ember
weteran wojenny – hadastyán, veterán, öreg harcos
weteranka – veterán nő, vmely mozgalomnak
érdemes, régi harcosa (nő)
weterański, -a,-ie – veterán
weterynaria [1. nauka o chorobach i leczeniu
zwierząt; 2. wydział lub kierunek na
wyższej uczelni obejmujący studia w tym
zakresie]
–
állatorvos
tudomány,
állatorvoslástan
weterynaryjny, -a, -e, weterynarski, -a, -ie –
állatorvosi
weterynarz, weterynarka – (lat.) veterinárius;
állatorvos (ffi/nő); (dawno) lódoktor
wetkać, wetknąć — wtykać [1. włożyć coś do
środka czegoś, pomiędzy jakieś rzeczy;
2. pot. włożyć coś gdzieś niedbale,
nieuważnie; 3. pot. dać coś komuś do ręki
lub włożyć w kieszeń ukradkiem lub
wbrew jego woli] – (coś, gdzieś)
belenyomni, beledugni, bedugni, közbedugni
wetknąć kij w mrowisko – (átv.) felbolygatja a
hangyabolyt; riadalmat kelteni
wetknąć nos w coś – beleüti az orrát vmibe
wetknięcie – bedugás, közbeszúrás, hozzávetés
weto, veto [zgłoszony oficjalnie sprzeciw w
jakiejś sprawie] – (lat.) vétó, óvás; vétójog
[egyes személyeknek az a joga, hogy
tiltakozásukat bejelentve megakadályozzák
vmely határozat elfogadását, érvényre,
jogerőre emelését]
7588
wetować [oponować, sprzeciwiać się] –
visszaadni,
kölcsönt
visszafizetni,
visszaadni, kölcsönt megfizetni, viszavágni,
megbosszulja magát; (hist.) vétót emelni;
wetrzeć (wetrę, wetrze) — wcierać [trąc,
spowodować przeniknięcie wcieranej
substancji w zewnętrzną warstwę tartego
przedmiotu lub ciała] – beledörzsölni,
bedörzsölni
wetrzeć się — wcierać się [zostać wtartym w coś]
– beledörzsölődni
wety [1. daw. słodki deser; 2. Prof. Brückner
powiada, że wyraz wet w mowie polskiej
dość zagęszczony (np. wet za wet, wety,
odwet, powetować) pochodzi z niem.
Wette, t. j. pamiętne, opłata dla sędziego,
pobierana w Polsce przez sąd za słuchanie
przysięgi.] – (dawno) csemege, utóétel,
desszer
wety parnaskie – (átv.) isteni eledel, olimpuszi
csemege
wewnątrz1 [przyimek komunikujący, że to, o
czym mowa w zdaniu, znajduje się lub
odbywa
w
granicach
zamkniętej
przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy] –
(czego) benn, vmin belül, bent, odabenn;
vminek a belsejében; be, befelé
wewnątrz2 [1. w
granicach
zamkniętej
przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy;
2. w psychice człowieka] – belül; bensőben
wewnątrz domu – a ház belseje
wewnątrz- [pierwszy człon przymiotników
złożonych wskazujący na występowanie
albo odbywanie się czegoś we wnętrzu lub
obrębie tego, co określa drugi człon
złożenia] – bennwewnątrzatomowy, -a, -e – atomon belüli
wewnątrzkomórkowy, -a, -e [znajdujący się lub
zachodzący wewnątrz komórki] – sejten
belüli, intracellularis, a sejt belsejében levő
wewnątrzmieśniowy, -a, -e – intramuskuláris;
(orvosi) izomba adandó (befecskendezés);
izmon belüli (ez a latin kifejezés elsősorban
az izomba adott injekció jelzőjeként
használatos)
wewnątrzpartyjny, -a, -e [dotyczący spraw
wewnętrznych partii] – párton belüli,
pártonbelüli
wewnątrzzakładowy, -a, -e [dotyczący spraw
wewnętrznych zakładu] – üzemen belüli
wewnętrznie – belül, belsőleg, (átv.) mélyen
wewnętrzny, -a, -e [1. znajdujący się we wnętrzu
czegoś; 2. zachodzący lub istniejący
wewnątrz jakiegoś kraju, środowiska,
jakiejś instytucji itp.; 3. zachodzący w
psychice człowieka; 4. dotyczący relacji
pomiędzy
elementami
jakiegoś
-
Wersja 05 06.2017
zamkniętego układu] – belső, bel-, benti;
közbenső
wewnętrzny [1. pot.
oddział
chorób
wewnętrznych w szpitalu; 2. pot. telefon
wewnętrzny; 3. pot. numer telefonu
wewnętrznego] – (átv.) belső (osztály,
telefon, telefonszám stb.)
wewnętrzny listek zarodkowy [zob. endoderma
w zn. 1.] – endoderma
wewnętrzny telefon – házitelefon
wezbrać (wbiorę, wzbierze; wezbrał) — wzbierać
[1. o wodzie, rzece, fali itp.: gwałtownie
podnieść
się
powyżej
normalnego
poziomu; 2. o łzach, ślinie, krwi itp.:
napłynąć, gromadząc się w jakimś
miejscu; 3. o pewnych częściach żywego
organizmu:
wypełnić
się
płynem
wytworzonym przez organizm; 4. o
uczuciach,
przeżyciach,
zjawiskach:
nasilić się znacznie] – (o wodach) áradni,
megáradni; nőni, megnőni, dagadni,
megdagadni,
feldagadni,
felduzzadni,
felemelni, emelkedni, felemelkedni; (átv.)
megtelni
wezbranie – felemelés, felduzzadás
wezbranie łez – könnyek áradása
wezbranie uczuć – (átv.) érzések tömkelege
wezbranie wód – (víz) áradás
wezbrany, -a, -e [podniesiony powyżej
normalnego poziomu] – (o wodach) áradt,
emelkedett, dagadt, megdagadt, feldagadt,
nőtt; felduzzadt, megduzzadt; (átv.) megtelt
wezbrana rzeka – felduzzadt folyó
wezbrana rzeka zatopiła łąki i przybrzeżne lasy
– a megáradt folyó elöntötte a réteket és a
partmenti erdőket
wezbrana woda przerwała tamę – a megáradt víz
áttörte a gátat
wezbrany uczuciem – (átv.) elérzékenyült
wezgłowie [1. poprzeczna, zwykle podwyższona
ściana łóżka, o którą opiera się poduszkę;
2. miejsce, w którym kładzie się głowę na
łóżku, tapczanie itp.; 3. daw.; zob.
podgłówek; 4. płaszczyzna, na której
opiera się łęk lub żebro sklepienia.
Przenosi siły pionowe i poziome od
konstrukcji łęku.] – ágyfej, fejrész; párna,
kis matrac, derékalj
Wezuwiusz (łac. Vesuvius, wł. Vesuvio) [jeden z
najbardziej znanych wulkanów w lądowej
części Europy, położony na terenie Włoch]
– Vezúv (olasz nyelven Vesuvio, latinul
Mons Vesuvius) [az európai kontinens
egyetlen működő vulkánja Olaszország
Campania régiójában, Nápolytól 9 km-rel
keletre.]
7589
Wezuwiusz (łac. Vesuvius, wł. Vesuvio)
wezwać (wezwę, wezwie; wezwał) — wzywać
[1. kazać komuś stawić się gdzieś;
2. zawiadomić policję, straż pożarną,
pogotowie ratunkowe o konieczności
natychmiastowej interwencji w jakimś
miejscu; 3. zwrócić się do kogoś z apelem
o coś; 4. dać sygnał do rozpoczęcia czegoś]
– hívni, felhívni, behívni, szólítani,
felszólítani; idézni, beidézni, behívni
(hatóság elé)
wezwać czyjej pomocy – segítséget kérni,
segítségért kiáltani
wezwać dłużnika do zapłaty – adóst fizetésre
felszólítani
wezwać a. wzywać do czegoś – felszólítani vmire
wezwać do kogo doktora – orvost hívni vkihez
wezwać do tablicy – táblához kihívni
wezwać do telefonu – telefonhoz hívni
wezwać kogo – beidézni vkit
wezwać kogo na pojedynek – párbajra kihívni
(vkit)
wezwać kogo na świadka – tanúként beidézni vkit
wezwać kogoś do czegoś – felszólítani vkit vmire
wezwać kogoś do odpowiedzi – felszólítani vkit
(felelni)
wezwać kogo do zapłacenia długów – tartozásának
kifizetésére szólítani fel vkit
wezwać kogoś na świadka – beidézni vkit tanúnak
wezwać lekarza – kihívja az orvost; orvost hív
wezwać lekarza do domu – házhoz hívni az orvost
wezwać na świadka – tanúként v. tanúnak beidézni
v. megidézni
wezwać pasażerów do kontroli biletów – az
utasokat felszólítják a jegykezelésre
wezwać pogotowie – kíhívni a mentőket
wezwać policję – riasztani, hívni a rendőrséget
wezwać obsługę pokoju – (hotelban) hívja v.
felhívja a szobát
wezwanie [1. pismo urzędowe nakazujące stawić
się gdzieś, by zapłacić jakąś należność,
dopełnić formalności itp.; 2. apel, odezwa;
-
Wersja 05 06.2017
3. daw. nazwa, imię, tytuł] – felhívás,
szózat; felszólítás, (np. na świadka) behívás,
idézés, beidézés; behívó, idézés (irat);
(dawno) név, cím, megszólítás; hívás
wezwanie do strajku – sztrájkfelhívás
wezwanie do udziału w konkursie – pályázati
felhívás
wezwanie do wojska – katonai behívás; behívó,
behívólevél
wezwanie
do
współzawodnictwa
–
versenyfelhívás
wezwanie do zapłaty, wezwanie do zapłacenia –
fizetési felszólítás, fizetési meghagyás
wezwanie mówcy wywołało natychmiastowy
skutek – a szónok felhívásának azonnal meg
volt az eredménye v. foganatja
wezwanie sądowe – bírósági idézés
wezwanie telefoniczne – telefonhívás
wezwanie zarządu miejskiego do obywateli
miasta – a városi tanács felhívása a város
lakóihoz v. lakosságához
wezykatoria [1. plaster leczniczy wywołujący
pęcherze; 2. plaster sporządzony z
kantarydyny, wywołujący pęcherze na
skórze, używany dawniej jako środek
leczniczy] – (dawno) tapasz
wezyr [1. tur. wezir z arab. wazir 'podpora;
pomocnik' od wazara 'dźwigać'; wysoki
urzędnik różnych krajów muzułm.,
minister, radca stanu; (wielki w.)
najwyższy urzędnik w państwie muzułm.,
zwł. w dawn. Turcji sułtańskiej; 2. Od
czasów Abbasydów najważniejszy urząd
na dworze kalifów.Wzrost znaczenia
wezyra miał związek z przyjęciem przez
Abbasydów ceremoniału orientalnego,
który uniemożliwiał władcy bezpośrednie
komunikowanie się z poddanymi, co
spowodowało,
że
wezyr
stał
się
wyrazicielem woli kalifa. Wezyr już od
czasów Omajadów, stał na czele kancelarii
państwa, przez którą przechodziły dekrety
kalifów.] – (tör.) vezír, miniszter (arab és
perzsa írással: ‫ريزو‬, vazír) [1. vezír magas
rangú politikai vezető, miniszter a muszlim
kormányzatokban. Bár először a 8. század
végén jelent meg a tisztség az Abbászida
kalifák udvarában, és csak a 9. század során
érte
el
hatalmának
teljességét,
visszamenőlegesen is szokás alkalmazni a
szót a hasonló jogkört betöltő politikusokra,
például az ókori Egyiptomra vonatkozóan. A
vezíri tisztség a muszlim világban általános
volt, így az Oszmán Birodalomban is, ahol a
20. század elejére afféle miniszterelnöki
pozíciót jelölt. Mára a szó arab és perzsa
nyelvterületen a modern miniszteri funkció
7590
megjelölésére szolgál. ― 2. a nagyvezír
utáni legnagyobb méltóság, a diván
(országtanács) elsőrendű tagja: a) méltóság a
török népeknél: (eredetileg perzsául vazír)
különféle keleti birodalmak főminisztere
volt; b) ókori egyiptomi méltóság: az ókori
Egyiptomban a fáraót szolgáló legmagasabb
rangú tisztségviselő. Az egyiptomi tjati rang
általánosan
elfogadott
fordítása;
c)
sakkfigura]
weź się w garść! – szedd össze magad!
weżreć się (weżrę się, weżrze się) — wżerać się
[1. wniknąć do wewnątrz czegoś, trawiąc i
niszcząc; 2. wgryźć się w coś zębami,
kłami itp.; 3. uwierając, uszkodzić skórę,
ciało; 4. o nieprzyjemnych myślach,
wspomnieniach, zjawiskach: utrwalić się
w pamięci, zapaść w sercu] – belemarja
magát
węborek [1. w gwarze poznańskiej: wiadro;
wymborek; 2. (u Zygmunta Glogera)
kubełek drewniany z klepek, z pałąkiem
czyli kabłękiem, do noszenia wody, mleka
i t. d. W żalniku średniowiecznym na wsi
Pajewie w Tykocińskiem Z. Gloger
wykopał postawiony w grobie maleńki
węborek w rodzaju wiaderka, z którego
drzewo zgniło bez śladu, ale kształt można
było odtworzyć z pozostałego żelaznego
okucia a mianowicie 3 obręczek, kabłęka i
2 uszek od kabłęka, które pozaginane
wewnątrz wskazywały nawet grubość
klepek.] – (dawno, táj) vödör, veder, csöbör
węch [1. zmysł powonienia, zdolność ludzi i
zwierząt do odczuwania zapachów; 2. pot.
zdolność trafnego przewidywania rozwoju
wydarzeń; 3. jeden z dwóch – obok smaku
– zmysłów chemicznych. Działanie węchu
polega na wykrywaniu (detekcji) i
rozpoznawaniu bodźców, jakimi są
cząsteczki
określonych
związków
chemicznych
lub
ich
mieszaniny
(odoranty).] – szaglás, szimat [A szaglás a
levegőben oldott anyagok észlelését jelenti.
Az ízek és a szagok kölcsönösen hatnak
egymásra. A szaglás a legösszetettebb vegyi
érzékelési
mód.
A
gerincesek
szaglóreceptorai rendszerint az orrban
helyezkednek el.]
węchowy, -a, -e – szaglás-, szaglással kapcsolatos
węda [1. linka zakończona haczykiem z
umocowaną na nim przynętą, służąca do
połowów na głębokich wodach; 2. linka
zakończona haczykiem z przynętą,
ciągniona przez płynący statek lub
zakotwiczona na łowisku] – horgászbot,
horgászfelszerelés, horog
-
Wersja 05 06.2017
wędka [przyrząd służący do łowienia ryb,
składający się z wędziska oraz żyłki ze
spławikiem i haczykiem, na którym
umocowuje się przynętę] – horgászbot,
horgászfelszerelés
wędkarstwo [łowienie ryb na wędkę] – horgászat,
horgászás
wędkarstwo gruntowe – fenekező horgászat
wędkarz [osoba amatorsko poławiająca ryby
przy użyciu wędki] – horgász, sporthorgász
wędkować – horgászni
wędkować
wędlina, wędliny [1. wyrób z przyprawionego
mięsa, zwykle wędzony i peklowany; 2. to
przetwory
mięsne
z
surowca
rozdrobnionego
w
naturalnej
lub
sztucznej osłonce] – felvágott, hentesáru,
füstöltáru
wędliniarka – hús és hentesárúval dolgozó nő
wędliniarnia [sklep, w którym sprzedaje się
wędliny] – hentesüzlet
wędliniarstwo [wyrób wędlin] – hús és hentesáru
wędliniarz – mészáros, hentes
wędliny jałowcowe – finom, különlegesen, házilag
füstölt hentesáru
wędrować (wędruje) [1. przebywać długą drogę
skądś dokądś; 2. zmieniać miejsce pobytu;
3.
iść,
chodzić
dokądś;
4. być
przekazywanym, transportowanym; 5. o
rzeczach, zjawiskach: przemieszczać się,
zmieniać
miejsce]
–
barangolni,
bebarangolni, kalandozni, utazni, utazgatni,
vándorolni,
zarándokolni,
bejárni;
mendegélni
wędrować dokądś – vándorolni vhová
wędrować w świat – világgá menni
wędrowiec, wędrownik [osoba wędrująca,
zwłaszcza pieszo] – vándor, vándorló,
turista, zarándok
7591
Wędrownicy
[grupa
metodyczna
w
organizacjach harcerskich, skupiająca
młodzież ponadgimnazjalną i starszą.
Symbolem wyróżniającym spośród innych
grup jest naramiennik wędrowniczy.] rover v. más néven vándor korosztály [a
cserkészet egyik korosztálya, amely – bár a
korhatárok országonként eltérhetnek –
jellemzően a 18-25 éves korosztályt szólítja
meg. A korosztály tagja a rover vagy vándor
(angolul: Rover Scout – fiú, ill. Ranger
Guide – lány). A korosztály a cserkészet
sikeres elterjedését követően, 1922-ben jött
létre azzal a céllal, hogy programot nyújtson
a cserkészet elsődleges célkorosztályából
kinőtt
fiataloknak.
A
roverek
világtalálkozóit eredetileg World Rover
Moot, majd 1990-től World Scout Moot
néven szervezik meg. Európai szintű
rovertalálkozó a RoverWay, amelyet 2003ban
Portugáliában,
2006-ban
Olaszországban,
2009-ben
Izlandon
rendeztek meg.]
wędrowniczek [zdrobnienie od: wędrownik] – kis
vándor v. turista; turistagyerek
wędrowniczka – női vándor; kiránduló; turista
Wędrowniczka [w ZHR czwarty, a w SHK
Zawisza piąty żeński stopień harcerski.
Przeznaczony dla harcerek w wieku 16-18
lat. Oznaczany poprzez złota lilijkę i złoty
okrąg nabity na krzyż. W niektórych
środowiskach ZHP używa się tej nazwy
dla stopnia Harcerki Orlej.] – (cserkészet)
Vándor (Rover Scout) [női rendfokozat;
ZHR:
Związek
Harcerstwa
Rzeczypospolitej;
SHK
Zawisza:
Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego
"Zawisza"]
wędrowniczy, -a, -e – vándorló, utazó, zarándokló
wędrowny, -a, -e [1. często zmieniający miejsce
pobytu; 2. związany z wędrówką] –
vándor-, vándorló, utazó, zarándokló,
földönfutó, költöző
-
Wersja 05 06.2017
wędrowna
trupa
–
vándorszíntársulat,
vándorcirkusz, vándorszínész csapat
wędrowne ptaki – vándormadarak, költöző
madarak
wędrowny handlarz (fluktuant) – házaló,
vándorkereskedő
„wędrowny ptak” – „vándormadár”; olyan
munkás, aki egymás után cseréli a munkahelyét
wędrówka [1. przenoszenie się z miejsca na
miejsce ludzi lub zwierząt; 2. odbywanie
długiej drogi, zwykle pieszo, połączone z
odwiedzaniem
wielu
miejsc;
3. przemieszczanie się czegoś z miejsca na
miejsce,
zmiana
położenia
czegoś;
4. odwiedzanie kolejno wielu miejsc, np. w
poszukiwaniu
czegoś]
–
vándorlás,
vándorút; (sport) gyalogtúra
wędrówka
dusz
[zob.
reinkarnacja]
–
lélekvándorlás, reinkarnáció
wędrówka narodów a. ludów – népvándorlás
wędrówka a. wędrówki ludów [masowe migracje
ludności; występowały od paleolitu, w
starożytności, średniowieczu, rzadziej w
czasach
nowszych.
Przyczyną
występowania wędrówek ludów m.in. są
niekorzystne zmiany klimatu, trudności z
wyżywieniem społeczności, nadmierny
wzrost liczby ludności.] – népvándorlás
népvándorlás
wędrówka ptaków – madarak átrepülése, húzása
wędrująca nerka, nerka wędrująca [med. anat.
nabyte przemieszczanie się nerki z
powodu niedostatecznej ilości tkanki
tłuszczowej stanowiącej jej torebkę; może
prowadzić do zastoju i zakażeń moczu;
też termin używany na określenie lewej
nerki przeżuwaczy; jest ona podwieszona
na dość długiej krezce, co pozwala na
zmianę jej położenia w zależności od
stopnia wypełnienia przedżołądków.] –
(anat.) vándorvese [(ren migrans), a vese
azon állapota, midőn rendes helyét elhagyja
és a hasban sima felületű, a vesealakot
utánzó, a lélekzési mozgásokat nem követő,
7592
de többnyire jól mozgatható daganat
alakjában kitapintható. A vesén néha a
vesekapunak megfelelő bemélyedés, sőt a
veseverőér lüktetése is kivehető.]
wędzarnia [1. pomieszczenie, w którym wędzi się
produkty
spożywcze;
2. pot.
pomieszczenie pełne dymu tytoniowego] –
füstölő, füstölőkamra; (zakład) füstölőüzem;
(tréf.) dohányzó
wędzenie – füstölés, húsfüstölés
wędzić (wędzę, wędzi) [poddawać mięso, ryby lub
sery działaniu dymu z palącego się
drewna w celu ich odwodnienia oraz
nadania smaku i trwałości] – füstölni,
felfüstölni, megfüstölni
wędzić coś – füstölni vmit
wędzić się [1. być wędzonym; 2. pot. o ludziach:
przebywać
w
zadymionym
pomieszczeniu] – megfüstölődni
wędzidełko napletka – (anatómia) fitymafék
wędzidło [1. metalowy pręt, do którego
umocowane są lejce, wkładany koniowi do
pyska,
umożliwiający
kierowanie
zwierzęciem; 2. coś, co ogranicza czyjąś
swobodę, czyjeś działania; 3. (u Zygmunta
Glogera) W spisie wyprawy królowej
Katarzyny, żony Zygmunta Augusta, z r.
1553 znajdujemy 3 żelazne wędzidła
krygowe
pozłacane,
jakie
dla
twardoustych koni używano.] – zabla;
(átv.) fék
wędzisko [długi, cienki kij lub pręt stanowiący
część wędki] – horgászbot
wędzonka
[wędzone
mięso
wieprzowe,
przerośnięte tłuszczem] – füstölt hús
wędzonki [to przetwory mięsne wykonane z
jednego kawałka mięsa peklowanego
(szynka, baleron, boczek, polędwica)] –
füstölt húsok
wędzony, -a, -e – füstölt
węgar [belka ograniczająca z boku otwór
drzwiowy lub okienny, na której wspiera
się łuk lub nadproże] – szárfa, ajtófélfa
węgiel [1. czarna lub brązowa skała, powstała w
dawnych epokach geologicznych
z
obumarłych części roślin; 2. bryłka takiej
skały; 3. pierwiastek chemiczny będący
niemetalem, tworzący liczne związki, z
których
zbudowane
są
wszystkie
organizmy żywe występujące na Ziemi;
4. miękka pałeczka z węgla drzewnego,
służąca do rysowania na papierze; też:
rysunek zrobiony taką pałeczką] – (min
chem) szén [nemfémes kémiai elem, jele C.,
atomsúlya 12. A természetben a tiszta
állapotban mint gyémánt és grafit, hatalmas
-
Wersja 05 06.2017
telepekben mint kőszén, barnaszén és tufa
fordul elő]
węgiel aktywny, aktywowany [odmiana węgla o
porowatej powierzchni i właściwościach
adsorpcyjnych, stosowana m.in. w filtrach
do wody i maskach gazowych] – aktív szén
węgiel brunatny [węgiel kopalny barwy od
brązowej do czarnej, miększy od węgla
kamiennego i o mniejszej wartości
energetycznej, pochodzący z młodszych
epok geologicznych] – barnaszén [A
barnaszén szénültségi foka szerint a lignit és
a feketekőszén közé helyezhető. Az eocén
korban, 60-75 millió évvel ezelőtt sűrű
láperdőkből keletkezett (hanonlóan a
mostani trópusi, szubtrópusi, mérsékelt égövi
növényzetekhez) A magyarországi barnaszén
is ekkor keletkezett a Pannon-tenger partján,
de kisebb mennyiségben találhatunk kréta
kori barnaszenet is (kora: 75-125 millió év).]
węgiel bunkrowy [węgiel kamienny o małej
zawartości gazu] – bunkerszén
węgiel drzewny [węgiel otrzymany w procesie
ogrzewania
drewna
bez
dostępu
powietrza] – faszén
węgiel gazowy [węgiel kamienny zawierający
dużo gazu i smoły] – gázszén [az a szén,
melyből sok világítógázt fejleszthetünk,
azonban igy nevezik azt a kemény, tömött
szenet is, mely a gázratorták falaira rakodik
(retortaszén). Ennek fajsulya 2,356.]
węgiel kamienny [węgiel kopalny, najczęściej
barwy czarnej, twardy jak kamień,
pochodzący głównie z epoki karbonu] –
kőszén [szerves eredetű, éghető üledékes
kőzet]; feketekőszén [üledékes kőzet, aminek
nagy része biogén eredetű szén. A régi
osztályozás szerint az üledékek biogén
csoportjába tartozik, ma az intrabazinális
üledékek közé sorolják. Szénültségi fokában
(széntartalmában) a barnakőszén és az
antracit között áll. Jelentős ipari nyersanyag,
elsősorban energiatermelés céljából.]
węgiel koksujący a. koksowy [węgiel kamienny, z
którego otrzymuje się koks i inne
produkty] – kokszolható szén
węgiel koksuje się – a szén kokszosodik
węgiel kostkowy – kockaszén
węgiel kostny [produkt zwęglania kości
zwierzęcych, stosowany do wyrobu węgla
aktywnego i jako środek odbarwiający i
oczyszczający] – csontszén [(Spodium)
Előállítják a csontoknak levegőtől elzárt
térben való elszenesítése által]
węgiel lekarski, leczniczy [węgiel aktywny w
postaci czarnych tabletek, stosowany w
leczeniu zatruć i biegunek] – orvosi szén
7593
węgiel na opał – szén fűtésre
węgiel promieniotwórczy [promieniotwórczy
izotop węgla, którego atomy ulegają
bardzo powolnemu rozpadowi, co pozwala
określić przybliżony czas powstania
różnych
substancji organicznych i
datować znaleziska archeologiczne] –
radioaktív szén, radiokarbon; C14 [A
radiokarbon kormeghatározást Chicago
Egyetemen dolgozó Wollard F. Libby
fedezte fel 1946-ban. A szénnek 3 izotópja
létezik. A leggyakoribb a 12-es (C12)
tömegszámú 6 protont és 6 neutront
tartalmazó változat, ami stabil. A 13-as és
14-es (C14) tömegszámú izotóp egy illetve
kettő plusz neutront tartalmaz, ami csökkenti
az atommag stabilitását, tehát a két izotóp
radioaktív. Kémiailag a három izotóp között
nincs különbség. A kormeghatározásban a
C14-et használják.]
węgielek [mały kawałek węgla; żarzący się
kawałek węgla] – aprószén
węgielnica [przyrząd używany przez cieśli,
murarzy i mierniczych do wytyczania
kątów prostych] – szögmérő; prizma
węgielnica pryzmatyczna – prizmás szögmérő
węgielnica ruchoma – mozgó szögmérő
węgielny1, -a, -e – szén-, szénből való
węgielny2, -a, -e – sarok-, szöglet-; (átv.) sarkalatos
pont, alaptétel, alapelv
węgieł [miejsce zetknięcia się dwu pionowych
ścian zewnętrznych budynku] – szöglet,
sarok, szög; boronák v. boronagerendák
végei
Węgier [obywatel Węgier] – magyar (ffi), magyar
ember, magyar férfi
Węgier z pochodzenia – magyar születésű
Węgier
należący
do
mniejszości
narodowościowej mieszkającej na terenie
Słowacji – szlovákiai magyar
węgierka [(u Zygmunta Glogera) Tak zwano w
Polsce szablę roboty węgierskiej, gatunek
śliwki najlepszej na powidła, z Węgier
pochodzącej, i szubkę niewieścią lub
męską,
krótką
z
szamerowaniem,
barankami
obramowaną.
Szuba
węgierska dłuższa, zwana bekieszą (ob.
Bekiesza), weszła w modę u nas za
panowania króla Stefana Batorego,
wówczas gdy wszystko, co węgierskie,
stało się w Polsce modne.] – (daw) magyar
termék (szablya, szilva, suba stb.)
węgierka1 [1. odmiana śliwy; owoc tej śliwy; 2.
śliwa o fioletowych, owalnych, bardzo
słodkich owocach; też: owoc tej śliwy] –
magyar szilva, gömbölyű szilva [węgierka
-
Wersja 05 06.2017
zwykła, węgierka łowicka, węgierka
dąbrowicka]
węgierka2 – magyar kard, hosszúszárú pipa;
dolmány, sujtás, kabát
Węgierka3 – magyar (nő), magyar nő, magyar
leány, magyar asszony
Węgierka4 [wieś w Polsce położona w
województwie podkarpackim, w powiecie
jarosławskim, w gminie Roźwienica, na
Pogórzu Dynowskim, ok. 19 km na
południowy wschód od Jarosławia.] –
Węgierka (lengyel falu)
Węgierka5 – 1. (or.) Vengerka oroszul magyar nő;
2. (átv.) (or.) (dawno) Magyarországról
Kelet-Európába kivándorolt félvilági nő [A
vengerka szerte az orosz birodalom fényeshavas tájain kurvát jelentett – írja Lengyel
Péter Macskakő című regényében, melynek
egyik szála egy tragikus sorsú vengerka
életútját követi. A Vengerkák című regény
1915-ben jelent meg, s megrázta a
közvéleményt. Nagy siker volt, számos
kiadást ért meg, több nyelvre lefordították.
Színdarab is készült belőle. Góth Sándorral
(Buda v. Pest, 1869. okt. 19.–Bp., 1946.
szept. 7.) együtt írta a szerző. 1917-ben
mutatta be a Vígszínház.]
węgierski, -a, -ie (węg.) [dotyczący Węgier,
Węgrów]
–
magyar
(m.,
ma.);
magyarországi (mo.-i)
węgierski [język węgierski] – magyar; magyar
nyelv
Węgierska Agencja Prasowa (powstała w 1881
r.) – Magyar Távirati Iroda (MTI)
Węgierska Agencja Telegraficzna – Magyar
Távirati Iroda (MTI)
Węgierska Akademia Nauk (WAN) węg: Magyar
Tudományos
Akadémia
(MTA)
[jej
inicjatorem i założycielem był hrabia
István Széchenyi, który w roku 1825 na
założenie
towarzystwa
naukowego
przeznaczył roczny dochód swoich dóbr.]
– Magyar Tudományos Akadémia (MTA)
- Magyar
Tudományos
Akadémia
Számítástechnikai
és
Automatizálási
Kutatóintézet (Hungarian Academy of
Sciences- The Computer and Automation
Research Institute)
węgierska bandera – magyar címeres lobogó
Węgierska Biblioteka Elektroniczna (MEK)
[posiada największy zbiór dokumentów
cyfrowych dotyczących Węgier. Oferuje
dostęp do różnego rodzaju piśmiennictwa,
począwszy od krótkich wierszy po
wielotomowe
leksykony.
Artykuł
przedstawia jej historię, pełnione usługi
oraz działalność związaną z Biblioteką
7594
Narodową
Széchényi.]
–
Magyar
Elektronikus Könyvtár (MEK) [1. egy 1994ben indult, jelenleg már több mint 8 ezer
digitális könyvet tartalmazó ingyenes
internetes szolgáltatás. 2. terjedelmes,
számos szakterületre osztott, renszerezett,
címlánc-kapcsolatokra alapozott virtuális
könyvtár (címlánc-gyűjtemény); fenntartása
részben
állami,
részben
alapítványi
forrásokból történik]
Węgierska Demokratyczna Partia Ludowa –
Magyar Demokrata Néppárt (MDNP) [egy
keresztény-konzervatív párt. 1996-ban vált ki
az MDF-ből, majd két választást ért meg,
míg 2005. április 2-án újraegyesülési
megállapodást írt alá az MDF-fel.]
Węgierska Galeria Narodowa – Magyar Nemzeti
Galéria (MNG)
Węgierska Izba Gospodarcza – Magyar
Gazdasági Kamara (MGK) [1985. Törvényerejű rendelet (1985. évi 11. tvr.)
többletfeladatokkal ruházza fel a Magyar
Gazdasági Kamarát; 1994. évi XVI. törvény
(hatályos 1994. április 6. óta) alapján
újjáalakul a Magyar Kereskedelmi és
Iparkamara. Az alakuló küldöttgyűlés:
1994. december 21.]
Węgierska Izba Handlowo-Przemysłowa –
Magyar Kereskedelmi és Iparkamara
(MKIK)
węgierska kuchnia – magyar konyha
Węgierska Norma – Magyar Szabvány (MSZ)
Węgierska Partia Komunistyczna – Magyar
Kommunista Párt (MKP)
Węgierska Partia Komunistów – Kommunisták
Magyarorsazági Pártja (KMP) [ez volt az
első magyarországi leninista kommunista
párt, 1918-ban alakult]
Węgierska Partia Ludowa – Magyar Néppárt
(MNP)
Węgierska Partia Obywatelska (węg. Magyar
Polgári Párt) [(Fidesz to węgierski skrót
nazwy Związek Młodych Demokratów:
Fiatal
Demokraták
Szövetsége),
centroprawicowa
partia
polityczna
działająca na Węgrzech. Od maja 2003 r.
Fidesz działa pod nową nazwą: Węgierska
Unia Obywatelska.] – Fidesz – Magyar
Polgári Szövetség (rövidített nevén Fidesz)
[konzervatív-keresztényszociális gyűjtőpárt.
Régebbi
nevei:
Fiatal
Demokraták
Szövetsége (Fidesz), Fidesz – Magyar
Polgári
Párt
(Fidesz–MPP).
Ifjúsági
szervezete a Fidelitas.]
Węgierska Partia Prawdy i Życia – Magyar
Igazság
és
Élet
Pártja
(MIÉP)
-
Wersja 05 06.2017
[Magyarországon bejegyzett
jobboldali
radikális párt]
Węgierska Partia Socjaldemokratyczna –
Magyarországi
Szociáldemokrata
Párt
(MSZDP) [(korábban Szociáldemokrata Párt
– SZDP) 1890. december 7-én alakult
magyar
munkáspárt.
A
Szocialista
Internacionálé tagja. Jelenleg két párt tartja
magát
örökösének:
a
„történelmi”
Szociáldemokrata Párt és a jelen szócikk
tárgyát
is
képező
Magyarországi
Szociáldemokrata Párt.]
Węgierska Partia Socjalistyczna [(węg. Magyar
Szocialista Párt) to partia socjalistyczna
istniejąca na Węgrzech. Jej korzenie
sięgają Węgierskiej Socjalistycznej Partii
Robotniczej.] – Magyar Szocialista Párt
(röviden:
MSZP)
[magyarországi
szociáldemokrata párt. 1989. október 7-én
alakult a Magyar Szocialista Munkáspárt
XIV., egyben a Magyar Szocialista Párt I.
kongresszusán, ahol többek között döntöttek
a párt nevében szereplő „Munkás” szó
elhagyásáról is. Az 1990. évi első szabad
választások óta a többpárti országgyűlés
egyik parlamenti pártja.]
Węgierska Partia Zielonych – Magyarországi
Zöld Párt (MZP); A Magyar Szociális Zöld
Párt (MSZZP, rövidebb nevén Zöld Párt,
Zöldek) [társadalmi szervezet, párt]
węgierska piechota [ob. Piechota polska (Enc.
Star. t. III; str. 342, 343)] – (daw., hist.)
magyar gyalogság
węgierska pieśń ludowa – magyar népdal; nóta
Węgierska Republika (RW) – Magyar
Köztársaság (MK)
Węgierska Republika Ludowa (WRL) [nazwa
państwa węgierskiego w latach 1947-1990.
Członek Układu Warszawskiego, RWPG,
jedno z państw członków tzw. Bloku
wschodniego.]
–
(dawno)
Magyar
Népköztársaság (MNK)
Węgierska Socjalistyczna Partia (WSP) [(węg.
Magyar Szocialista Párt) to partia
socjalistyczna istniejąca na Węgrzech. Jej
korzenie
sięgają
Węgierskiej
Socjalistycznej Partii Robotniczej. Partia
ta jest członkiem Partii Europejskich
Socjalistów.] – Magyar Szocialista Párt
(MSZP)
Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnica
(WSPR) [rządząca w latach 1956-1989
węgierska
partia
komunistyczna
utworzona w listopadzie 1956 r. w wyniku
reorganizacji
Węgierskiej
Partii
Pracujących (Magyar Dolgozók Partja),
istniejącej od 1948. W październiku 1989
r., w wyniku postępującego upadku
7595
państw
"demokracji
ludowych",
przekształcona została w Węgierską
Partię Socjalistyczną wraz z odrzuceniem
dotychczasowej ideologii komunistycznej.]
– (hist.) Magyar Szocialista Munkáspárt
(MSZMP) [1956 novembere és 1989
októbere közötti kommunista állampárt
Magyarországon, amely szovjet támogatással
és felügyelettel kizárólagosan gyakorolta a
hatalmat.]
Węgierska Spółka Akcyjna Ropy i Gazu –
Magyar Olaj- és Gázipari Részvénytársaság
(MOL); A Magyar Olaj- és Gázipari
Nyilvánosan működő Részvénytársaság
(röviden: MOL Nyrt.) [egy magyar központú
multinacionális vállalat. A cég jogelődje az
1957-ben alapított Országos Kőolaj- és
Gázipari Tröszt (OKGT), mely állami
vállalatként 1991-ig működött. A MOL Rt.-t
1991. október 1-jén hozták létre a Országos
Kőolaj- és Gázipari Tröszt és egyéb tröszt
vállalatok jogutódjaként.]
węgierska sukmana – szűr
Węgierska telewizja M1 i M2 - M2 (közszolgálati
magyar televízió 1 és 2 csatornája)
węgierska telewizja publiczna – (magyar)
közszolgálati televízió
Węgierska Wytwórnia Filmów – Magyar
Filmgyártó Vállalat (MAFILM: A Mafilm
(nemzetközileg ismert, angol nyelvű nevén
Mafilm
Hungarian
Film
Studios)
Magyarország egyik legnagyobb, legrégibb
filmgyártó központja, a valamikori Hunnia
Filmgyár Rt utódja.) [dawno: Magyar
Filmgyártó
Állami Vállalat; Magyar
Filmgyártó Vállalat Hunnia Filmstúdió;
Magyar Filmgyártó Nemzeti Vállalat]
Węgierska Wytwórnia Filmów Spółka Akcyjna
– Magyar Filmgyártó Rt.
Węgierska
Wyższa
Szkoła
Rzemiosł
Artystycznych – Magyar Iparművészeti
Főiskola (MIF)
Węgierska Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych –
Magyar Képzőművészeti Főiskola (MKF) [A
Magyar Képzőművészeti
Egyetem
a
magyarországi képzőművészeti felsőoktatás
országos
központja,
állami
egyetem
Budapest VI. kerületében, az Andrássy út
69-71. szám alatt. A tanintézmény 1871-ben
Magyar
Királyi
Mintarajztanoda
és
Rajztanárképezde néven alakult meg, 1908tól Magyar
Királyi
Képzőművészeti
Főiskola, 1945-től Magyar Képzőművészeti
Főiskola néven működött, mai nevét 2001
óta viseli.]; Magyar Képzőművészeti
Főiskola (Veszprém, Tihany)
węgierska zupa rybna – halászlé
-
Wersja 05 06.2017
Węgierska Żegluga Dunajsko-Morska Spółka
Akcyjna – Magyar Duna-Tengerhajózási
Részvénytársaság (MAHART) [hist., dawno
Magyar Királyi Duna-Tengerhajózási RT.
(DTRT)]
Węgierski Bank Narodowy; Narodowy Bank
Węgier (węg.: Magyar Nemzeti Bank, w
skrócie MNB) [węgierski bank centralny
powstały w 1924 roku, działający na
podstawie ustawy o Narodowym Banku
Węgier z 2001 roku, pełniący funkcję
banku centralnego na Węgrzech.] –
Magyar
Nemzeti
Bank
(MNB)
[Magyarország központi bankja. A központi
bankok – vagy más néven jegybankok – fő
feladatai elsősorban a monetáris politika
vitele, az árstabilitás fenntartása, a pénzügyi
rendszer stabilitásának biztosítása, és sok
ország esetében a devizatartalékok kezelése.
A Magyar Nemzeti Bank feladatait a 2001.
évi LVIII. törvény (jegybanktörvény)
rögzíti.]
Węgierski Instytut Kultury [węgierska placówka
kulturalna w Polsce. Jest jednym z
najstarszych instytutów kultury w Polsce,
działającym od 1935. Instytut Węgierski
do dziś posiada szczególny status w
polskim życiu kulturalnym i publicznym,
o czym świadczą liczne kontakty z
najważniejszymi osobistościami polskiego
życia kulturalnego i artystycznego.] –
Magyar
Kulturális
Intézet;
Magyar
Művelődési
Intézet
(Varsói
Magyar
Kulturális Intézet)
Węgierski Instytut Kultury w Warszawie –
Varsói Magyar Kulturális Intézet [Magyar
Kulturális Intézet; Magyar Művelődési
Intézet]
Węgierski Komitet Olimpijski – Magyar Olimpiai
Bizottság (MOB)
Węgierski Konsulat Generalny w Krakowie –
Magyar Főkonzulátus Krakkóban v. a krakkó
Magyar Főkonzulátus
Węgierski MOL będzie szukać ropy i gazu w
Indiach – a magyar MOL Indiában fog
olajat és gázt keresni
Węgierski Patriotyczny Front Ludowy –
Hazafias Népfront (rövidítve: HNF) [sajátos
társadalmi szervezet volt 1954 és 1990
között, amelynek célja "a magyar társadalom
valamennyi
osztályának,
rétegének
összefogása" volt. Egyéni tagsága nem volt,
tömegmozgalomként működött. Az akkori
politikai rendszer minden elemét, az
MSZMP-t, a tömegszervezeteket, valamint a
társadalmi és kulturális szervezeteket
egyesítette. Önálló napilapja volt 1954 és
1989 között: a Magyar Nemzet.] —
7596
[Patriotyczny Front Ludowy (Hazafias
Nepfront):
odpowiednik
Frontu
narodowego w Polsce]
Węgierski Rewolucyjny Rząd RobotniczoChłopski (pod przywództwem Janosa
Kadara) – (dawno) Magyar Forradalmi
Munkás-Paraszt Kormány
Węgierski Ruch Narodowo Demokratyczny –
Magyar Nemzeti-demokratikus Mozgalom
(1998-1999)
Węgierski Urząd Patentowy – Magyar
Szabadalmi Hivatal (MSZH) [A Magyar
Szabadalmi Hivatal 1896 óta, több mint száz
éve szolgálja a magyar iparjogvédelem
ügyét. 1920-ig működött Szabadalmi
Hivatalként, 1920 és 1949 között Szabadalmi
Bíróságként, majd Országos Találmányi
Hivatalként látta el feladatait. A szerv 1996ban ismét "visszavette" eredeti nevét.]
Węgierski Urząd Sportu i Kultury Fizycznej –
(dawno) Magyar Testnevelési és Sporthivatal
Węgierski Związek Lekkoatletyki – Magyar
Atlétikai Szövetség (MASZ)
Węgierski Związek Młodzieży Komunistycznej –
(dawno) Magyar Kommunista Ifjúsági
Szövetség (KISZ)
Węgierski Związek Piłki Nożnej – Magyar
Labdarúgó Szövetség (MLSZ)
węgierskie baranki – perzsabunda, báránybunda;
pannofix
Węgierskie Forum Demokratyczne (węg. Magyar
Demokrata Fórum MDF) [węgierska
konserwatywna
partia
polityczna,
chrześcijańsko-demokratyczna,
przewodzona
przez
Ibolyę
Dávid.
Najbardziej znaną osobistością był jednak
Jozsef Antall, premier Węgier w latach
1990-1993.] - Magyar Demokrata Fórum
(röviden MDF) [egy bejegyzett politikai párt
Magyarországon. A párt alapításának
„hivatalos” időpontja 1987. szeptember 27.
Első elnöke Bíró Zoltán volt, őt követte
Antall József, aki 1990-től 1993-ban
bekövetkezett
haláláig
Magyarország
miniszterelnöke volt. A párt jelenlegi elnöke
Dávid Ibolya]
Węgierskie Koleje Państwowe (Spółka Akcyjna)
– Magyar Államvasutak Zrt. (MÁV Zrt.);
[Magyar Államvasutak (MÁV) 1868. július
1-jén "született", amikoris a magyar kir.
kormány megvásárolta a csődbement
Magyar Északi Vasutat]
Węgierskie
Linie
Lotnicze
–
Magyr
légiközlekedési Vállalat (MALÉV) [hist.
Węgierskie państwowe linie lotnicze
założono w 1946 roku]
-
Wersja 05 06.2017
Węgierskie
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego
dla
Przemysłu
Maszynowego – (dawno) Magyar gépipari
Külkereskedelmi
Vállalat
(TECHNOIMPEX)
Węgierskie
Przedsiębiorstwo
PromocyjnoReklamowe – Magyar Hírdető (MAHÍR)
Węgierskie Przedsiębiorstwo dla Handlu
Zagranicznego Wyrobami Chemicznymi –
(dawno) Magyar Vegyi áru Külkereskedelmi
Vállalat (CHEMOLIMPEX)
Węgierskie
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego Wyrobów Technicznych –
(dawno) Magyar Műszaki Külkereskedelmi
Vállalat (FERUNION)
Węgierskie
Przedsiębiorstwo
Komunikacji
Lotniczej (Spółka Akcyjna) – Magyar
Légiközlekedési Vállalat Rt. (MALÉV)
Węgierskie Przedsiębiorstwo Obsługi Ruchu
Turystycznego
Spółka
Akcyjna
–
Idegenforgalmi, Beszerzési, Utazási és
Szállítási
Részvénytársaság;
"IBUSZ"
Idegenforgalmi, Beszerzési, Utazási és
Szállítási Rt., Budapest
Węgierskie Przedsiębiorstwo Spedycyjne –
(dawno) Magyar Általános Szállítmányozási
Vállalat (MASPED)
Węgierskie Przedsiębiorstwo Transportowe –
(dawno) Magyar Általános Szállítmányozási
Vállalat (MASPED)
Węgierskie Radio (Spółka Akcyjna) – Magyar
Rádió (Részvénytársaság); Magyar Rádió
Zrt. (MR)
Węgierskie Radio i Telewizja – Magyar Rádió és
Televízió (MRT) [A Magyar Rádió és annak
televíziós fóosztályából hozták létre a
Magyar Rádió és Televíziót 1958-ban
(MRT). 1974-ben vált szét a ma ismert
Magyar Rádióra (MR) és Magyar
Televízióra (MTV). Az MRT rendezésében
kerültek
megszervezésre
a
magyar
Táncdalfesztiválok 1966-tól 1972-ig. Az
MRT szétválásában nagy szerepet játszott
Nagy Richárd, aki az így megalakuló önálló
Magyar Televízió elnöke lett.]
Węgierskie Siły Powietrzne (Magyar Légierő) [powstały w 1918 roku] – Magyar Légierő
(angolul Hungarian Air Force) [a Magyar
Honvédség része. Nemzetközi rövidítése:
HuAF.]
Magyar Légierő jelzése (1919)
Magyar Légierő emblémája
7597
Węgierskie Wojsko Ludowe – (dawno) Magyar
Néphadsereg (MN) (1951–1989)
węgierskiego? – magyart?
węgiersko-polskie związki literackie [do wieku
XVIII w Polsce były ograniczone do
zainteresowania
kronikami
i
wydarzeniami aktualnymi na Węgrzech.
Informacje o Polsce przedostawały się na
Węgry od średniowiecza za pomocą
kontaktów o charakterze religijnym. Po
XVIII wieku nastąpiło poszerzenie
osiągnięć hungarologii polskiej. Od XIX
wieku zaczęły ukazywać się obszerniejsze
informacje
na
temat
literatury
węgierskiej, jednak dopiero w epoce
romantyzmu szczególnie zwrócono uwagę
na kulturę węgierską.] – magyar-lengyel
irodalmi kapcsolatok
węgierskość – magyarosság, magyarság
węgierszczyzna [1. język węgierski; 2. to, co jest
charakterystyczne dla Węgier lub
stamtąd pochodzi] – magyar nyelv és
szokások; magyarság, magyarosság; magyar
jellege v. volta vminek; a myagarok földje,
magyar föld v. terület
węglan [sól lub ester kwasu węglowego] – (chem)
karbonát
węglan kwaśny [zob. wodorowęglan] –
hidrogénkarbonát (HCO3-)-ion
węglan sodu [biała, higroskopijna substancja
używana m.in. do produkcji mydła,
proszków do prania i do zmiękczania
wody] – nátriumkarbonát, nátrium-karbonát
(Na2CO3)
[a
szénsav
nátriumsója,
hagyományos néven szóda v. sziksó];
szénsavas nátrium (szóda)
węglan wapnia; sys. trioksowęglan(IV) wapnia,
CaCO3, [1. sól kwasu węglowego i wapnia
stanowiąca główny składnik wapieni i
marmurów
2.
biała
substancja
krystaliczna, trudno rozpuszczalna w
wodzie – roztwarza się w wodzie
nasyconej
tlenkiem
węgla(IV)
(przechodząc w wodorowęglan wapnia)
lub w roztworze chlorku amonu
(przechodząc w chlorek wapnia).] –
-
Wersja 05 06.2017
mészkő,
kalcium-karbonát;
szénsavas
kalcium, CaCO3
węglanowy, -a, -e – karbonátos
węglarka [odkryty wagon towarowy, służący do
transportu materiałów sypkich. Ściany w
postaci odchylanych klap ułatwiają
rozładunek.] – szeneskocsi, szénszállító
hajó; (wagonik) csille; szénkereskedő,
szénégető
węglarnia – szénraktár, szenespince, szénlerakodó
[Węglarnia Dolnośląska s.c. Wrocław]
węglarski, -a, -ie – szenes
węglarstwo [1. rozwożenie i sprzedaż węgla;
2. zob. karbonaryzm] – szénégetés;
szénkereskedelem; (pol.) karbonárizmus,
karonárik [Az idegen elnyomás ellen és
Olaszország egyesítéséért harcoló titkos
mozgalom a 19. század elején (a. m.
szénégetők).]
węglarz [1. człowiek zajmujący się handlem
węgla, pracujący w składzie węgla; 2.
członek
tajnego
stowarzyszenia
politycznego założonego we Włoszech w
XIX wieku, w celu walki o niepodległość i
zjednoczenie kraju; karbonariusz; 3.
dawniej:
człowiek
zajmujący
się
wypalaniem węgla drzewnego]
–
szénkereskedő;
szenes,
szenesember;
szénégető
węglik [związek węgla z metalem lub
niemetalem] – (vegyt.) karbid
węglik krzemowy – szilíciumkarbid
węglik wapnia (zob. karbid) – (vegyt.) karbid
węglik żelazna – vaskarbid
węglopochodny, -a, -e [1. uzyskiwany w wyniku
przetworzenia węgla; 2. dotyczący
organicznych związków chemicznych,
czyli
związków
zawierających
przynajmniej jeden atom węgla] – széneredetű
węglowiec [1. każdy pierwiastek należący do
czternastej grupy układu okresowego
pierwiastków; 2. pierwiastek z 4 grupy
układu
okresowego;
3.statek
przeznaczony do przewozu węgla] –
(vegyt.) feketeszén, antrachit; szénszállító
hajó
węglowodan [związek organiczny zbudowany z
węgla, wodoru i tlenu, stanowiący
podstawowe źródło energii koniecznej dla
podtrzymania procesów życiowych] –
(chem) szénhidrát
węglowodanowy, -a, -e – szénhidrátos
węglowodany
(cukrowce,
sacharydy)
[organiczne związki chemiczne składające
się z atomów węgla, wodoru i tlenu. Są to
związki zawierające jednocześnie liczne
7598
grupy hydroksylowe, karbonylowe oraz
czasami mostki półacetalowe. Ogólnym
wzorem sumarycznym węglowodanów jest
CnH2nOn lub Cn(H2O)n (znane są jednak
węglowodany niespełniające tego wzoru,
np. deoksyryboza).]
– szénhidrátok
(szacharidok); szénből, hidrogénből és
oxigénből álló szerves vegyületek [élő
szervezetek által termelt, szén, oxigén és
hidrogéntartalmú
szerves
vegyületek,
melyekben a H:O arány legtöbbször 2:1
(mint a vízben), ezért régen a szén
hidrátjainak gondolták őket (pl. cukor,
keményítő, dextrin)]
węglowodorowy, -a, -e – (chem) szénhidrogénwęglowodory [to organiczne związki chemiczne
zawierające w swojej strukturze tylko
atomy węgla i wodoru. Wszystkie one
składają się z podstawowego szkieletu
węglowego (powiązanych z sobą atomów
węgla) i przyłączonych do tego szkieletu
atomów
wodoru.
Wzór
ogólny
węglowodorów to CxHy .] – szénhidrogének
[Csak szenet és hidrogént tartalmazó
vegyületek. A szerves vegyületek egy jelentő
csoportja. Sok száz ilyen vegyületet
ismerünk. Főleg a szénben, kőolajban és
földgázban fordulnak elő. Két fő csoportjuk:
az alifás szénhidrogének, amelyek közül a
metán (CH4) a legegyszerűbb, és az aromás
szénhidrogének, amelyeknek a benzol az
alapvegyülete. Az alifás szénhidrogének
további három csoportja: alkánok, alkének és
alkinek.]
węglowodory aromatyczne, areny [cykliczne
węglowodory, w których istnieje układ
naprzemiennie położonych sprzężonych
wiązań podwójnych i pojedynczych
między atomami węgla. Cząsteczki
związków aromatycznych są płaskie (o ile
ich struktura przestrzenna nie wymusza
odchyłek, jak np. dla fullerenu C60), a
wszystkie
atomy
pierścienia
aromatycznego muszą mieć hybrydyzację
sp2.] – aromás szénhidrogének (vagy ritkán
használatos megnevezéssel arének) [olyan
gyűrűs telítetlen szénhidrogének, amelyek
molekulájában egy vagy több benzolgyűrű
található.]
węglowodory nienasycone [charakteryzują się
udziałem
wiązań
podwójnych
lub
potrójnych między sąsiadującymi ze sobą
atomami węgla] – telítetlen szénhidrogének
węglowodór [związek organiczny złożony
wyłącznie z atomów węgla i wodoru] –
(chem) szénhidrogén
-
Wersja 05 06.2017
węglowodór
aromatyczny
[zob.
związek
aromatyczny]
–
(chem)
aromás
szénhidrogén
węglowodór nasycony [węglowodór zawierający
między atomami węgla tylko wiązania
pojedyncze] – telített szénhidrogén
węglowodór
nienasycony
[węglowodór
zawierający między atomami węgla
wiązania
wielokrotne]
–
telítetlen
szénhidrogén
węglowy, -a, -e [przymiotnik od: węgiel] – szén-,
szeneswęgłowy, -a, -e – sarok-, szögWęgorek pszeniczny (łac. Anguina tritici, czyt.
angwina tritici) [pasożyt żyjący w kłosach
pszenicy i żyta] – Búzafonálféreg
(Anguina tritici). [A károsított növények
töve megduzzad, levelei dugóhúzó-szerűen
csavarodnak.]
węgorz [drapieżna ryba podobna do węża,
żyjąca w wodach słodkich, na tarło
wędrująca do morza] – angolna [(Anguilla
anguilla) a csontos halakon belül a
sugarasúszójúak
(Actinopterygii)
csoportjába, az angolnaalakúak rendjébe és
azon belül az angolnafélék (Anguillidae)
családjába tartozó hal.]
Węgry (węg. Magyarország; dawn. Republika
Węgierska, Magyar Köztársaság) [państwo
w Europie Środkowej. Od 2004 r. należy
do Unii Europejskiej] – Magyarország
(Mo.)
(hivatalos
nevén a
Magyar
Köztársaság) [független, demokratikus állam
Közép-Európában, a Kárpát-medencében]
7599
Węgry leżą w Europie – Magyaroszág Európában
van v. fekszik
Węgry wygrały z Niemcami dwa do zera –
Magyarország
kettő
nullára
győzött
Németország ellen
Węgrzy albo Madziarzy (węg. l.poj.: magyar,
l.mn.: magyarok) [naród liczący w sumie
ok. 14,5 mln, w tym na Węgrzech 10,5
mln, pozostałe ok. 4 mln tworzy
mniejszości w Rumunii (Siedmiogród),
Serbii (Wojwodina), Słowacji, Słowenii,
Ukrainie (rejon Karpat) i Austrii. Jedna z
grup
mniejszości
węgierskojęzycznej
zamieszkującej rumuński Siedmiogród
zwana jest Szeklerami (węg. l.poj.:
Székely, l.mn.: Székelyek). Część badaczy
skłania się ku poglądowi, że Szeklerzy są
nie Węgrami, lecz potomkami Hunów.] magyarok [Közép-Európában, a Kárpátmedence területén élő nép. A magyarság mai
lélekszáma kb. 14,5 millió fő. A magyar
anyanyelvűek száma a világon 13,5 millió.
Ebből kb. 10 millióan élnek a Magyar
Köztársaságban, kb. 2,5 millióan a
szomszédos országokban, és kb. 1,5 millióan
szerte a világban. A magyarok alkották a
Magyar
Királyság
államalkotó
és
legnagyobb létszámú népét. A királyság
felosztása (trianoni békeszerződés, 1920) óta
a magyarság egy része nemzeti kisebbséggé
vált
a
Magyarországgal
szomszédos
országokban. A magyarság összlétszámát
tekintve ma is a Kárpát-medence legnagyobb
népe.]
Węgrzy żyjący poza granicami – határon túli
magyarok
węgrzyn [dawne słodkie wino węgierskie] –
(dawno) magyar bor
węgrzyni [(u Zygmunta Glogera) Węgrzynami,
Węgrami, krukami, kurpikami (od złego
obuwia) nazywał lud warszawski w XVIII
w. żołnierzy z chorągwi, będącej strażą
przyboczną marszałka wiel. koronnego, w
obcisłem
ubraniu
granatowem
z
czerwonemi wyłogami i w giwerach.
Słynęli oni z zręczności w łapaniu złodziei.
B. Gemb.] – (hist.) gránátosok és lövészek
megkülönböztető elnevezése; városi őrség
węgrzynek – (dawno) magyarruhás szolga
węszyciel [ktoś, kto szpera, poszukuje czegoś] –
böngésző; vmit kereső
węszyć [1. o zwierzętach: szukać czegoś lub
wyczuwać coś węchem; 2. pot. próbować
dowiedzieć się czegoś o kimś lub o czymś;
3. pot. szukać jakiejś zdobyczy, korzyści;
4. pot. podejrzewać coś, dopatrywać się w
kimś lub w czymś ukrytych złych cech,
zamiarów] – szagolni, szimatolni, szaglászni
-
Wersja 05 06.2017
węszył w tym coś złego – (átv.) vmi rosszat
szimatolt ebben
węzeł [1. splot powstały w miejscu przeplecenia
lub związania czegoś długiego lub kilku
długich rzeczy; 2. to, co łączy ludzi;
3. zawikłana
sprawa,
trudny
do
rozwiązania problem, 4. miejsce lub
miejscowość, gdzie krzyżują się drogi,
arterie,
szlaki
komunikacyjne;
5. zgrupowanie w jednym miejscu i w
jednym pionie urządzeń technicznych,
przyłączonych
do jednego zespołu
przewodów; 6. jednostka prędkości równa
jednej mili morskiej na godzinę; 7. punkt
przecięcia się płaszczyzny orbity ciała
niebieskiego z ekliptyką lub z równikiem
niebieskim; 8. punkt przecięcia się
krawędzi komórek elementarnych w sieci
przestrzennej kryształu; 9. zob. kolanko w
zn. 3.; 10. połączenie wstążek, sznurków
lub końców chusty mający cel praktyczny
lub/i dekoracyjny. Węzły miały ogromne
znaczenie w stroju antycznym egipskim.
Obok spinki i pasa były początkowo
jedyną formą umocowania odzieży, która
składała się głównie z chust różnej
wielkości i kształtu.; 11. to specjalne
skrzyżowanie sznurów, wstążek, pasemek
włosów czy końców chusty dla ich
złączenia, albo ozdoby. W stroju
antycznym greckim i rzymskim węzeł miał
ogromne znaczenie, właśnie praktycznodekoracyjne, gdyż ubiór ten obywał się
bez krawca, bez nici , bez igły; królowały
wtedy węzły i spinki. W średniowieczu,
lubiącym symbole, robiono na stroju
węzły na znak ślubów lub życzenia. Gdy
wszystko stało się jak trzeba węzeł
kasowano. Na pamiątkę tego wiążemy dziś
supełki na chusteczkach.] – csomó, kötés,
göb, bog; csomópont; kötelék; összekötés;
(med.) góc (orvosi); (żegl) csomó; csomó (a
nyakkendőn); masni; gócpont; (madzagon)
göb
węzeł (fali) – csomópont
węzeł drgań – csomópont, rezgés csomópontja,
rezgéscsomópont
węzeł dramatyczny – (drámai) tetőfok
węzeł gordyjski [to kunsztownie zawiązany lub,
jak chcą inni, bardzo splątany węzeł z
dereniowego łyka. Połączone nim były
jarzmo i dyszel starego królewskiego wozu
- daru wotywnego umieszczonego przez
frygijskiego króla Gordiosa lub jego syna i
następcę Midasa w świątyni Zeusa w
Gordion we Frygii (obecnie centralna
Anatolia). Wedle przepowiedni wyroczni
człowiek, który rozplącze węzeł, zostanie
panem Frygii lub - według innych wersji całej Azji.] – gordiusi csomó; bonyolult,
megoldhatatlannak látszó feladat (az ókori
mondában Gordius, Frigia királya készítette
rendkívül összebogozot csomó; egy jóslat
annak ígérte Ázsia uralmát, aki ezt a csomót
megoldja. Nagy Sándor a csomót kardjával
kettévágta)
7600
węzeł kolejowy – vasúti csomópont, vasúti gócpont
węzeł małżeński – házastársi kötelék
węzeł
marynarski,
żeglarski
[trwały,
niezaciskający się i nierozluźniający się
samoczynnie węzeł, łączący liny lub
mocujący je na uchwycie lub kołku] –
tengerész csomó
węzeł nerwowy [ganglion] – idegdúc
węzeł płaski [węzeł, który po zaciśnięciu jest
płaski, a końce lin, sznurków itp.
wychodzą z przeciwnych stron] – sima
csomó
węzeł podwójny zderzakowy (podwójny rybacki)
[węzeł stosowany we wspinaczce m.in. do
łączenia lin o różnej średnicy] – dupla
halász csomó [egyszerű csomó két kötél
összekötéséhez,
illetve
kötélgyűrű
készítéséhez]
węzeł sanitarny [instalacja doprowadzająca do
odpowiedniego miejsca w mieszkaniu lub
budynku wodę bieżącą i odprowadzająca
stamtąd brudną wodę do kanalizacji] –
egészségügyi csomó
węzeł sieci, węzeł sieci komputerowej [1.
Urządzenie komunikacyjne o charakterze
cyfrowym, uczestniczące w przekazie
pakietowym, którym może być host, stacja
robocza, komputer lub serwer sieciowy
wraz
z
dołączonymi
kanałami
komunikacji. 2. urządzenie sieciowe, które
zawiera
w
sobie
wiele
łączy
telekomunikacyjnych
i
kieruje
przesyłaniem informacji na odpowiednie
łącze. Węzły sieci mogą być używane np.
w sieciach lokalnych jako router lub
przełącznik.] – hálózati csomópont
węzeł wodny – vízi gócpont
węzeł zarodkowy, embrioblast [1. anat. grupa
komórek
powstających
w
wyniku
bruzdkowania w rozwoju zarodkowym
owodniowców, część blastocysty ssaków z
których powstaje właściwy zarodek; 2.
grupa komórek zarodkowych ssaków, z
-
Wersja 05 06.2017
których rozwija się nowy organizm; 3.
Grupa komórek zarodkowych znajdująca
się od wewnętrznej strony trofoblastu
blastuli. Z embrioblastu rozwija się
zarodek i błony płodowe (z wyjątkiem
kosmówki, która powstaje z trofoblastu).]
– (ang.) embryoblast, (petesejt) embrioblast;
három csíralemez (ecto-, meso-, entoderma);
embriócsomó
węzełek [1. mały węzeł; 2. kawałek tkaniny,
związanej rogami po przekątnej, zwykle z
jakimiś rzeczami w środku] – csomó, göb,
bog, kisebb csomó, köteg, csomócska; kis
csomag, batyu
węzełkowaty, -a, -e – csomós
węzełkowy, -a, -e [przymiotnik od: węzełek] –
csomós, göbös, bogos
węziej – keskenyebben
węzłowato – csomósan; tömören, röviden, velősen
węzłowaty, -a, -e [pełen supłów, zgrubień] –
csomós, bogos; tömör, rövid
węzłowy, -a, -e [przymiotnik od: węzeł] – csomós,
csomówęzłowy a. kluczowy problem – kulcskérdés
węzłowe zagadnienie – kulcskérdés
węzłówka [kątnica, wiązanie kątowe - wiązanie
działające w jednej płaszczyźnie] –
háromszög
- Węzłówka
dziobowa
element
konstrukcyjny jednostki pływającej o
drewnianej konstrukcji szkieletowej
(zobacz:
szkielet
żaglowca)
wzmacniający połączenie stępki ze
stewą dziobową – vitorláshajó váza;
orrszerkezet
- Węzłówka
rufowa, dejwud (ang.
deadwood), kolano rufowe - wiązanie
będące elementem szkieletu jednostki
pływającej – a hajó vezszerkezetében
hátul beépített háromszögű rész
węzły chłonne, limfatyczne [narządy stanowiące
skupiska tkanki limfatycznej, w których
powstają limfocyty i w których limfa
oczyszczana jest z bakterii i toksyn,
znajdujące się w pachwinach, pod
pachami i w szyi] – nyirokcsomó
węzły krwi – vérségi kötelék, vérrokonság
węzły przyjaźni – (átv.) baráti kötelékek,
kapcsolatok
węzły przyjaźni – a barátság szálai
węża w zanadrzu pielęgnować – (átv.) kígyót
melenget a kebelében v. kebelén
wężowa skóra – kígyóbőr
wężowato – kígyószerűen, kígyózóan, spirálisan,
tekergősen
7601
wężowaty, -a, -e [przypominający kształtem
węża lub wijący się jak wąż] – kígyóalakú,
kígyószerű, kígyóvonalú, kígyózó
wężowisko [1. legowisko węży lub kłąb węży;
2. masa skłębionych rzeczy] – kígyófészek
wężownica [1. rura wielokrotnie wygięta w celu
osiągnięcia na małej przestrzeni dużej
powierzchni zwiększającej wymianę ciepła
pomiędzy czynnikiem przewodzonym
przez rurę a otoczeniem; 2. zob.
sansewieria] – spirális vonal; csigaszerű
tárgy; (műsz.) hajlított cső
Wężownik (łac. Ophiuchus, dop. Ophiuchi, skrót
Oph) [wyraźny gwiazdozbiór znajdujący
się w rejonie równika niebieskiego] –
Kígyótartó
(latin:
Ophiuchus)
[egy
csillagkép]
wężowo – kígyószerűen; hosszú sorban
wężowy, -a, -e – kígyówęższy, -a, -e – keskenyebb, szűkebb
wężyk [1. mały wąż; 2. linia falista] – fiatal kígyó,
kiskígyó; kígyó alakú díszítés
wężykiem – csigavonalban, cikkacakkban
wężykowato – kígyószerűen, kígyózva
wężykowaty, -a, -e [zbliżony kształtem do węża
lub wijący się jak wąż] – kígyó alakú,
csavart, kígyószerű
wężykowy, -a, -e – kígyówężymord [pospolita roślina o żółtych kwiatach]
– (növ.) pozdor
Wężymord (Scorzonera L.) [rodzaj roślin
należący
do
rodziny
astrowatych.
Gatunkiem typowym jest Scorzonera
humilis L.]; wężymord czarny korzeń –
(növ.) pozdor
Wężymord niski (Scorzonera humilis) [gatunek
byliny należący do rodziny astrowatych.
Występuje w Środkowiej Europie, na
północy do południowej Skandynawii i w
południowej Europie. W Polsce rośnie na
całym obszarze nizinnym i niższych
partiach górskich, wyżej bardzo rzadko.
Roślina do 40 cm wysokości, prawie naga.]
– alacsony pozdor (Scorzonera humilis)
Wężymord stepowy (Scorzonera purpurea)
[gatunek rośliny wieloletniej należący do
rodziny astrowatych. W Polsce jest rośliną
rzadką, występuje wyłącznie na niżu,
-
Wersja 05 06.2017
częściej w południowej części kraju, na
północy wyłącznie wzdłuż Odry i Wisły.] –
Piros pozdor (Scorzonera purpurea L.)
wężysko – nagy kígyó
WFQ - ważone sprawiedliwe kolejkowanie (ang.
weightedfair queuing, WFQ) - (ang.
weightedfair queuing, WFQ); Weighted Fair
Queuing; súlyozott sorbaállítási algoritmus;
weighted fair queuing algorithm = súlyozott
egyenlő esélyű sorba-állítási algoritmus
wg = według – szerint
wganiać (wegnać, wgonić) – behajtani, bezavarni,
beterelni
wgiąć (wegnę, wegnie; wgiął/wgięła) — wginać
[uderzając lub naciskając, zrobić w czymś
wgłębienie lub załamanie] – begörbíteni,
behorpasztani, behajlítani
wgiąć się — wginać się [zostać wgiętym] –
behorpadni
wgięcie [wgłębienie, wklęsłość w czymś] –
horpadás, bemélyedés, begörbítés, hajlat,
görbület
wginanie się – horpadás
wgięty, -a, -e – begörbített, behorpadt, meghajlított
wgląd
[zajrzenie do
czegoś,
zbadanie,
skontrolowanie czegoś] – betekintés,
bepillantás, ellenőrzés, megvizsgálás
wglądnąć — wglądać [zob. wejrzeć] – betekinteni,
bepillantani, belenézni
wgłębić — wgłębiać [1. zagłębić coś w czymś;
2. zrobić w czymś wgłębienie] –
bemélyíteni
wgłębić się — wgłębiać się [1. wejść, wcisnąć się
w głąb czegoś; 2. gruntownie coś
zanalizować,
poznać]
–
mélyülni;
elmélyülni, belemélyedni, belemerülni,
elmélyedni, elgondolkodni
wgłębienie [wklęsłość, dołek] – bemélyedés,
mélyedés, elmélyedés, kimélyítés, gödör;
horpadás
wgłębienie się – elmélyülés, belemerülés,
elmélyedés
wgłębiony, -a, -e – homorú; horpadt
7602
wgłębny, -a, -e [1. wykonany na określoną
głębokość;
2. znajdujący
się
lub
zachodzący na znacznej głębokości;
3. przenikający, sięgający w głąb ziemi;
4. wydobywający coś z głębi ziemi] – mély,
mélyben levő, fenékwgłobienie (łac. invaginatio, intussusceptio, ang.
intussusception) [patologiczny stan, w
którym część jelita cienkiego wsuwa się
teleskopowo w inną część jelita.
Najczęstszym miejscem wgłobienia jest
okolica
kątnicy.
Wgłobienie
jest
najczęstszą
przyczyną
niedrożności
mechanicznej przewodu pokarmowego u
niemowląt.] - (latin) invaginatio [orvosi
kifejezés, az egyik bélrésznek a másikba való
betüremkedése];
(lat.)
intussusceptio,
bélbetüremkedés
wgłobienie jelita [wgłębienie się jednego odcinka
jelita w drugi powodujące niedrożność] –
bélbetüremkedés
wgniatanie, wgniecenie – begyömöszölés,
beszorítás
wgnieść (wgniotę, wgniecie) — wgniatać
[1. cisnąc lub uderzając, zrobić w czymś
wgłębienie; 2. wcisnąć coś do środka
czegoś] – begyömöszölni, beszorítani
wgnieść się — wgniatać się [1. zostać
wgniecionym, zapaść się pod wpływem
nacisku; 2. zostać wciśniętym w coś; też:
zostać zgniecionym] – begyömöszölődni,
beszorulni
wgnieździć się (wgnieżdżę się wgnieździ się) –
befészkelődni, beköltözni
wgrać — wgrywać [1. włączyć do istniejącego
nagrania
jakiś
nowy
element;
2. wprowadzić program komputerowy lub
inny plik na twardy dysk lub na
dyskietkę] – betölteni
wgrać plik – fájlt v. adatállományt beolvasni v.
betölteni
wgrywać program – programot betölteni
wgramolić się [pot. wejść gdzieś lub na coś z
trudem, niezgrabnie, powoli] – felmászni,
felkapaszkodni
wgrywać się – betöltődni
wgryźć się (wgryzie się) — wgryzać się [1. wpić
się w coś zębami; 2. przeniknąć w głąb
czegoś; 3. drążąc, dostać się do wnętrza
czegoś; 4. wniknąć w szczegóły] – beeszi
magát, belemarja magát, belefúrja magát,
behatolni
Wheatstone'a mostek [pomiarowy służy do
pomiaru oporności elektrycznej; od
nazwiska ang. fizyka i wynalazcy Charlesa
Wheatstone'a (1802-75), który w 1843 r., z
-
Wersja 05 06.2017
inspiracji
matematyka
Samuela
Christiego, skonstruował, a potem
spopularyzował
to
urządzenie]
–
Wheatstone-híd; (vill.)
az elektromos
ellenállás mérésére szolgáló kapcsolás (Ch.
Wheatstone angol fizikus nevéről)
Whetstones [benchmark testujący operacje
zmiennoprzecinkowe; wyniki są wyrażane
w whetstones na sekundę. Whetstone I
testuje operacje 32-bitowe, a Whetstone II
- operacje 64-bitowe.] – Whetstone
[Lebegőpontos számokkal dolgozó, műszaki
és tudományos számításokat modellező,
sebességmérő tesztprogram.]
whisky [wym. uiski] [ang. whisk(e)y 'jw.' z
irl.celt. uisce beathadh a. szkoc.celt. uisge
beatha, dosł. 'woda życia' st.irl. uisce
'woda'; bethu dpn. bethad 'życie';
anglosaska wódka zbożowa (z żyta,
kukurydzy, prosa a. pszenicy) lub
kartoflana, zawierająca zazw. 40-50%
alkoholu (por. bourbon; scotch)] – (ang.)
whisky;
az
angolszász
népek
gabonapálinkája [Angliában malátából,
Amerikában rozsból és tengeriből főzött
pálinka]
White hat (biały kapelusz) [haker, który odkrywa
słabości systemu komputerowego i
informuje o tym jego posiadacza
(telefonicznie lub e-mailem, niekiedy przez
pozostawienie "wizytówki" w systemie),
aby mógł wnieść poprawki, zanim
skorzystają z niej inne osoby (np. black
hat).
Białe
kapelusze
są
zwykle
hobbystami, niektórzy włamują się za
opłatą, jako oficjalni konsultanci. Termin
pochodzi ze starych westernów, gdzie
pozytywni bohaterowie nosili jasne
kapelusze, natomiast "źli faceci" mieli
czarne.] – White hat (fehér kalap)
[jóindulatú hacker]
white pages {l.mn.}; białe strony {niemęskoos.}
[komp.] [zł.] – (ang.) White Pages [a hálózat
használóinak név- és címadatait tartalmazó
elektronikus "telefonkönyv" szolgáltatások
összefoglaló neve]
Who's who? [wym. hu:z hu:] [Kto kim jest?;
tytuł wielu almanachów (leksykonów)
biograficznych ang. i amer., które zazw.
podają biografie i dane personalne
wybitniejszych osób żyjących] – (ang.)
Who's who? (Ki kicsoda?); híres emberekről
számot adó lexikonszerű angol kézikönyv
WHOIS – WHOIS [egyes hálózati gépeken
működtetett szolgáltatás a felhasználók
nyilvános adatainak lekérdezésére; az
Internet hálózaton elérhető személyek és
gépek elérési és címadatainak lekérdezésére
7603
szakosodott
host-ok
és
programok
összefoglaló neve]
whois server {rzecz.}; serwer obsługujący
program whois {m.} [komp.] – WHOIS
szerver
wiać (wieję, wieje; wiał) [1. o wietrze: przesuwać
się z jakąś prędkością i siłą; 2. o chłodzie,
wilgoci, zapachu itp.: być odczuwalnym w
dochodzącym skądś powietrzu; 3. o
ogólnym, zwykle przykrym wrażeniu: być
odczuwalnym w kontakcie z czymś lub z
kimś; 4. pot. szybko uciekać; 5. oddzielać
ziarno od plew w wialni] – (wiatr) fújni,
fújdogálni; (szellő) lebbenni; fújtatni; (átv.)
futni, száguldani; (umykać skądś) elfutni,
elrohanni, elmenekülni; rostálni, pelyvától
megtisztítani; (tréf) megszökni
wiać zboże – gabonát rostálni
wiej stąd! – szaladj innen!, tűnj el!
wiaderko – vödör, vödröcske, kis vödör, kis kanna
wiadoma [wielkość znana, występująca w
równaniu lub nierówności] – ismeretek
wiadomo [1. jest rzeczą znaną; 2. jest oczywiste,
zrozumiałe] –
ismeretes, közismert,
köztudomású, tudjuk, mindeki tudja
wiadomo ogólnie – köztudomású
wiadomo, że – ismeretes, hogy; mindenki tudja,
hogy…; tudvalevő, hogy…
wiadomostka – hírekecske; röpke hír, jelentéktelen
kis hír; álhír
wiadomości [1. zasób wiedzy w jakiejś
dziedzinie; 2. audycja radiowa lub
telewizyjna, w czasie której przekazywane
są aktualne informacje z kraju i ze świata;
3. najważniejsze i najnowsze informacje] –
(wieści) hírek; híradó, krónika, híranyag;
(wiedza) tudás
wiadomości dnia – a nap hírei; napi hírek
wiadomości fachowe – szakismeretek; szakmai
ismeretek
wiadomości krajowe – belföldi hírek
wiadomości dziennika radiowego – (dziennik
radiowy) rádióhír v. rádióhírek
wiadomości sportowe – sporthírek, telesport
wiadomości wyssane z palca – légből kapott hírek;
átv. az ujjából szopta ki
wiadomości zagraniczne – külföldi hírek
wiadomość [nowa informacja o czymś] – hír,
(nowina) újság, tudnivaló; tudomás, újsághír,
üzenet; értesülés; (wiedza) tudás, ismeret,
tudomány; (inf.) üzenet
wiadomość autentyczna – szavahihető hír; hiteles
hír
wiadomość bezpodstawna – alaptalan hír
wiadomość elektryzuje kogoś – a hír felvillanyoz
vkit
-
Wersja 05 06.2017
wiadomość nie dociera do adresata – az üzenet
nem éri el a címzettet
wiadomość obeszła wszystkie zakątki – a hír
hamar elterjedt mindenütt
wiadomość obleciała całą okolicę – a hír szájról
szájra járt az egész környéken
wiadomość podziałała na niego – a hír
nyomasztóan v. leverőn hatott rá
wiadomość ta odbiła się szerokim echem – ez a
hír széles visszhangot talált
wiadomość wraca – az üzenet visszajön
wiadomość z pierwszej ręki – első kézből vett hír;
közvetlen hírforrásból származó értesülés
wiadomość
zawarta
w
sygnale
–
modulációtartalom, jeltartalom
wiadomość zelektryfikowała wszystkich – a hír
felvillanyozott mindnyájunkat
wiadomy, -a, -e [1. znany, podany do
wiadomości; 2. wyraz używany zamiast
wymieniania nazwiska osoby lub nazwy
rzeczy, której mówiący z jakichś powodów
nie chce wymieniać, a której słuchacz się
domyśla] – ismert, ismeretes, közismert;
tudvalevő, köztudomású, tudott
wiadro (inaczej kubeł) [1. naczynie walcowatego
kształtu, z pałąkiem, używane do noszenia
lub trzymania w nim wody, węgla, śmieci
itp.; też: zawartość takiego naczynia2.
naczynie
w
kształcie
walca
lub
odwróconego, ściętego stożka, najczęściej
blaszane albo z tworzywa sztucznego,
zaopatrzone w ruchomy, kabłąkowaty
uchwyt. Używane jest zazwyczaj jako
pojemnik na ciecze lub materiały sypkie.
Pojemność typowego wiadra to około 15
litrów.] – vödör, veder; kanna, csöbör,
cseber
wiadro [to także dawna jednostka objętości
stosowana w Rosji. Składała się z 10
krużek i 100 czarek. Odpowiadała
objętości 12,3 litra.] – (dawno) (orosz
folyadékmérték)
wiadrowy, -a, -e – vödör-
wiadukt
7604
wiadukt [most wsparty na filarach, przerzucony
nad doliną, wąwozem, drogą, torami itd.
(często, prócz tego, nad wodą); 2. most
zbudowany nad torami kolejowymi,
drogą, wąwozem itp.] – (lat.) völgyhíd;
völgy v. szakadék felett emelt híd;
völgyáthidalás; közúti híd; vasúti híd
wiagno [suknia dworska za Stanisława Augusta,
fałdzista, ze stanem pod samymi
piersiami, pozostająca pod niewątpliwym
wpływem antycznej tuniki.] – (daw) udvari
ruházat
wialnia [1. urządzenie używane do oddzielania
plew od ziarna lub do rozdzielania
kawałków węgla albo rudy według
wielkości ziaren; 2. urządzenie rolnicze
napędzane siłą mięśni rąk lub z napędem
mechanicznym służące do oczyszczania
młóconego ziarna, oddzielenia go od plew i
innych zanieczyszczeń] – szelelőrosta,
magtisztító,
szeleltető
gép;
gabonarostáltatógép
wianeczek – (kisebb) koszorú
wianeczek
ruciany
–
vesszőkoszorú,
venyigekoszorú
wianek [1. kółko uplecione z kwiatów, gałązek
itp., noszone na głowie jako ozdoba; też:
ornament o takim kształcie; 2. pewna
liczba przedmiotów nanizanych na
związany koliście sznurek lub splecionych
ze sobą; 3. o czymś mającym kształt koła
lub półkola; 4. daw. dziewictwo; 3.
najprostsza ozdoba głowy, pleciona z
kwiatów, liści lub wici roślinnych.
Popularny w gotyku a potem w modzie
romantyczno-ludowej. W Polsce wianek z
kwiatów stanowił symbol dziewictwa i był
atrybutem panny młodej. W starożytnej
Grecji wieńcami z liści laurowych
dekorowano
zwycięzców
Igrzysk
Olimpijskich, zaś w Rzymie laurowe
wieńce były elementem uroczystego stroju
dowódców wojsk i cesarzy podczas parad i
triumfów. 4. rodzaj nakrycia głowy
(wieńca) upleciony z ziół i kwiatów.
Tradycyjnie wianki noszone były przez
dziewczęta i niezamężne kobiety, stąd
stały się symbolem niewinności. O
kobiecie zamężnej mówiło się, że "straciła
wianek". Zgodnie z polską, a także
ogólnosłowiańską tradycją, panna młoda
oddaje druhnom swój wianek podczas
weselnych oczepin. W dawnych czasach
zakonnice chowane były w wiankach.
Zielony wieniec składany na grobie to
symbol czci oddanej tam pochowanym.
Wianek pojawia się też na wielu obrazach
o treści religijnej. Biały wianek jest też
-
Wersja 05 06.2017
elementem
stroju
dziewczynek
przystępujących do Pierwszej Komunii.
Wianek zakłada się też do strojów
ludowych,
np.
krakowskiego.
Tradycyjnym obyczajem jest puszczanie
wianków w Noc Świętojańską.] – füzér,
koszorú, védőpártázat; párta; (dawno)
szűzesség, ártatlanság
wianek
wianek grzybów – gombafüzér
wianek obwarzanków – perec-füzér
wianuszek – koszorúcska, füzér
wianek chabrowy – búzavirágkoszorú
wianek kwiatów a. wianek z kwiatów – virágfüzér
wianek mirtowy – mirtuszkoszorú, mirtuszfüzér;
menyasszonykoszorú
[Jerzy
Żuławski
(1874-1915) Wianek mirtowy (A Myrtle
Wreath) - 1903]
wianki [zwyczaj puszczania wianków na wodę w
noc świętojańską, połączony z wróżbami i
zabawą] – füzérek, koszorúk; koszorúk
vízredobása (június 23-i népszokás)
Wianków święcenie [zob. Boże Ciało] – Úrnapja
(Úr teste) (több más nyelven Corpus Christi;
latinul Festum Eucharistiae, Solemnitas
Corpus Domini) [katolikus főünnep az
eucharisztia tiszteletére, teljes nevén az Úr
Testének és Vérének ünnepe. Általános
szokás a körmenet és a sok virágdísz: az
úrnapja idejére már teljes virágdíszbe
öltözteti a tavaszt vagy a kora nyarat a
természet.
Az
úrnapi
körmenettel
Magyarországon és másutt is összeforrt a
virágszőnyegek, a falusi virágsátrak, a
virágokkal díszített oltárok képe.]
wianie – szélfúvás, fuvallat; rostálás
wiano [1. daw. posag i wyprawa panny młodej;
2. w dawnym prawie polskim: suma
zapisywana żonie przez męża, równa
sumie posagu] – (posag) hozomány,
kelengye; (dawno) özvegyi jog, özvegyi
eltartás, ráiratás
7605
wiano klasztorne [majątek wnoszony przez
osobę wstępującą do klasztoru] – kolostori
hozomány (a lány hozományt vitt magával a
nővérek közösségébe)
wianuszek – (posag) hozományka, kelengyécske
Wiara [imię żeńskie, nazwa jednej z cnót
chrześcijańskich – wiary (łac. fides). Imię
to najbardziej rozpowszechnione jest w
Rosji
i
w
ogóle
na
obszarze
wschodniosłowiańskim,
w
brzmieniu
Wiera (rozpowszechnioną na Zachodzie
transliteracją tego imienia jest Vera). W
Polsce rzadkie.] – Wiara (női név)
Wiara (ros. Wiera, łac. Fides, Nadzieja, ros.
Nadieżda, łac. Spes, Miłość, ros. Lubow, łac.
Caritas, koine Πίστις, Ἐλπὶς καὶ Ἀγάπη
(Pistis, Elpis i Agape) [chrześcijańskie
męczennice zm. ok. 137, córki św. Zofii
Rzymskiej, dziewice, święte prawosławne i
katolickie. — Wiara (najstarsza z sióstr),
oraz jej młodsze siostry: Nadzieja i
Miłość, zostały zamęczone, gdy ich matka
odmówiła złożenia ofiary bogini Dianie.
Dziewczynki podpalano, oblewano wrzącą
smołą, kaleczono ostrymi przedmiotami
oraz bito pałkami. Kiedy odkryto, że
jeszcze żyją, zostały ścięte mieczem. Trzy
dni później zmarła ich matka z żalu po
utracie córek. Śmierć sióstr i ich matki
nastąpiła w Rzymie. W chwili śmierci
Wiara miała 12 lat, a najmłodsza Miłość 9
lat.] – Szent Fides szűz és vértanú [Szent
Fides, Spes, Caritas szűz vértanuk + 120,
anyjuk Szent Sophia. (Hit, Remény, Szeretet,
anyjuk a szent Bölcsesség)]
wiara [1. określona religia lub wyznanie; też:
przekonanie
o
istnieniu
Boga;
2. przekonanie, że coś jest słuszne,
prawdziwe, wartościowe lub że coś się
spełni; 3. przeświadczenie, że istnieją
istoty lub zjawiska nadprzyrodzone;
4. pot. grupa ludzi zżytych ze sobą; 5. daw.
wierność komuś lub czemuś] – hit, hivés,
hitel; (religia) vallás, hitvallás, hit;
(zaufanie) bizalom; hűség; bizalom, hitel;
meggyőződés; (dawno) hívők
wiara (hebr. aman), (łac. fides); wierzyć (grec.
pisteo) [1. wyrazy mało spotykane w
Starym Testamencie, ale Nowy Testament
poświęca im dużo miejsca. Spróbuję
pojęcie ich przedstawić przy pomocy
małej ilustracji: Gdy w podręczniku
geografii czytam, że Warszawa leży nad
Wisłą,
to
wierzę
autorowi
tego
podręcznika; gdy zaś pojadę do Warszawy
i zobaczę i miasto i rzekę Wisłę, to mogę
powiedzieć, że wiem, że Warszawa leży
nad Wisłą, bo się naocznie o tym
-
Wersja 05 06.2017
przekonałem (z tym, że musiałem mieć
pewność, że miasto to było Warszawą, a
rzeka ta była Wisłą). Dobrze jest, gdy sią.
o pewnych rzeczach mogę przekonać, co,
niestety, w wielu wypadkach nie jest
możliwe. Gdy mi ktoś powie, że atom
składa się z jądra i krążących wokoło
niego protonów, to muszę wierzyć
fizykom, bo mogę nie być w stanie
przekonać się o tym naocznie. Fizycy są
dla mnie autorytetem, którym muszę
wierzyć. Muszę wierzyć historykom, że
Aleksander Macedoński był uczniem
Arystotelesa, że był synem Filipa II, że był
władcą wielkiej monarchii; ale jak ja to
sprawdzę, gdy to się działo 2350 lat temu?
Nie rnogę się przenieść w ten czas, a
świadków naocznych też nie ma. Ten
rodzaj wiary posiadamy, gdy wierzymy, że
Jezus Chrystus istniał. I tę wiarę posiada
także szatan i demony. Ale Pismo Święte
mówi jeszcze o innej wierze. Ta posiada
wszystko, co ta poprzednia i jeszcze coś
więcej, bez czego byłaby taka jak ta
pierwsza. Tę drugą posiadali Noe,
Abraham, Mojżesz, prorocy, Dawid,
Rahab, apostołowie i wielu, wielu innych.
Wiara tych ludzi nie polegała tylko na
tym, że ci ludzie tylko wierzyli, ale oni się
także całkiem oddali Bogu i we wszystkim
polegali na Bogu, miłowali Go z czystego
serca (czego szatan nie czyni). Gdy więc
wiem, że Bóg jest, że Chrystus jest, to
moja wiara nie r6żni się od tej, którą
posiada szatan; ale gdy się Bogu całkiem
oddam, słucham Go i czynię to z miłości,
to mogę powiedzieć, że mam taką wiarę
jak Abraham i apostołowie. Wiarę,
podobnie jak życie, daje nam Bóg, ale my
jesteśmy odpowiedzialni za to, żeby ona w
nas rosła i była zgłębiana. Wiarą
pojmujemy plany Boże. Kto polega tylko
na tym, co zmysłami poznać można, jest
ograniczonym człowiekiem, bo zmysły nie
wystarczają na poznanie wszystkiego, co
istnieje i się dzieje. Dlatego Pan powiedział
do Tomasza: ''Żeś mię ujrzał, Tomaszu,
uwierzyłeś; błogosławieni, którzy nie
widzieli, a uwierzyli''. Pamiętać należy o
tym, że wiara bez uczynków (owoców) jest
martwa. Wiara nie może być obłudna. Bez
wiary nie można podobać się Bogu. Kto
mówi, że wierzy, a nie wie, że był kiedyś
czas, w którym nie wierzył, i nie wie, kiedy
uwierzył, niechaj lepiej sprawdzi, póki
jeszcze ma czas, czy on w ogóle został
zbawionym, czy wiara jego jest żywa.
Uwierzyć znaczy zostać zbawionym. 2.
uznawanie czegoś za prawdę na podstawie
7606
czyjegoś autorytetu. Jeśli podstawą w. jest
autorytet Boga, mówi się o w. religijnej,
nadnaturalnej, objawionej. Teologowie
odróżniają w. subjektywną (fides qua
creditur), t. j. wewnętrzne przekonanie
religijne, od w. objektywnej (fides quae
creditur),
t. j.
od
sumy
prawd,
stanowiących przedmiot w.] – hit [A
Bibliában aktív és passzív értelemben
használatos. Az előbbi egy személyhez vagy
ígérethez való hűségre vonatkozik; az utóbbi
egy másik személy kijelentésébe vetett
bizalomra.Az ÓSZ-ben főnévként mindössze
kétszer találkozunk vele (5Móz 32,20; Hab
2,4), igeként pedig harmincnál kevesebbszer.
Hogy mi a hit, azt Isten szolgáitól
tanulhatjuk
meg,
akik
rendíthetetlen
bizalommal és engedelmességgel szánták
oda életüket Istennek. A hit már az ÓSZ-ben
sem jelenti csupán valamely tantétel
elfogadását, vagy egy törvénnyel való
külsőleges egyetértést; hanem mindig
mélyről fakadó bizalmat Isten hűsége és
szavahihetősége iránt, és akaratának való
szeretetteljes engedelmességet.Az ÚSZ-ben a
"hit" és "hinni" szavak csaknem ötszázszor
fordulnak elő. Az ÚSZ kijelentésének
alaptétele, hogy eljött a megígért Messiás,
Aki pedig nem más, mint a Názáreti Jézus.
Jézus maga Isten Fiának jelentette ki magát,
és újra hangsúlyozta, hogy az örök élet
elnyeréséhez szükség van a Benne való hitre.
Az első keresztyének "hívők"-nek nevezték
magukat (ApCsel 2,44). – A Szent Szellem
által ösztönözve mindent elkövettek azért,
hogy másokat is a Jézusban való hitre
indítsanak (ApCsel 6,7; 28,24). A páli
levelek a cselekedetekkel szemben a hitet
hangsúlyozzák mint a megváltáshoz vezető
utat (Róm 3,20-22). A hit Pálnál bizalmat
jelent Jézus személye, tanításának igazsága
és a kereszten elvégzett megváltói műve
iránt. A hit irányulhat a keresztyén örömhír
és tanítás egyetemes, átfogó igazságára is
(Júd 3).]
wiara eschatologiczna – eszkatologikus hit
wiara heretycka – eretnek hit
wiara małżeńska – házastársi hűség
wiara w Boga – istenhit, az Istenbe vetett hit
wiara w prawdy objawione – hit a
kinyilatkoztatott igazságban
wiara w siebie – önbizalom, magabiztosság
wiardunk, wiardunek [(u Zygmunta Glogera)
czwartak lub ferton, z niemieck. Viertung,
Ferding, czwarta część dawnej grzywny,
równa 12 groszom szerokim Kazimierza
Wielkiego. Stąd i mędle 12-snopowe na
polu
nazywano
„wiardunkami”,
a
-
Wersja 05 06.2017
dziesięciny snopowe wiardunkowemi.
Uchwała sejmowa z roku 1676 oznacza
wartość fertona na groszy ówczesnych 18.
Ob. Pieniądze w Polsce, Encyklopedya
Staropolska t. IV, str. 4.] (történelem)
négyes; (ném.) verdung [a német régi nyelvi
vierding, vierdung megfelelője jelentése
pedig ’valamilyen súly-, illetve űrmérték
negyedrésze’, legfőképpen a fonté]; (dawno)
régi
lengyel
pénzegység,
különböző
értékekben
wiarogodnie – szavahihetőleg, hitelt érdemlően
wiarogodność – szavahihetőség; hihetőség, hitel;
hűség
wiarogodny, -a, -e – szavahihető, hitelt érdemlő;
hiteles
wiarogodny świadek – szavahihető tanú
wiarołomca [ten, kto złamał przysięgę lub
popełnił zdradę] – hitszegő, hitét
megszegő, szószegő, áruló
wiarołomnie – hitszegően, hitét megszegve
wiarołomność – hitszegés, szószegés; hűtlenség
wiarołomny, -a, -e – hitszegő, hűtlen, szószegő,
áruló, hitehagyó
wiarołomny mąż – hűtlen férj
wiarołomstwo – hitszegés, szószegés, árulás;
házasságtörés
wiarogodny odpis – hiteles másolat
wiarus [pot. stary, dzielny żołnierz] – öreg harcos,
bátor katona
wiarygodnie, wiarogodnie – hitelt érdemlő
wiarygodność, wiarogodność [różnica między
wartościami
otrzymywanymi
w
eksperymencie, a wartością prawdziwą] –
vminek hitelt érdemlő volta; hitelesség
wiarygodny, wiarogodny -a, -e [godny wiary,
zasługujący na zaufanie] – hiteles,
hiteltérdemlő, megbízható, szavahihető
wiarygodna reklama – hiteles reklám
wiarygodny świadek – szavahihető tanú
wiata [lekka budowla w postaci dachu wspartego
na słupach,
wzniesiona np.
nad
przystankiem lub parkingiem] – védtető,
szélvédő,
esővédő
(pályaudvaron,
buszmegállban, villamosmegállóban)
wiaterek – szellő, szelecske
wiatr [1. ruch powietrza powstający na skutek
nierównomiernego rozkładu ciśnienia
atmosferycznego na powierzchni Ziemi;
2. tendencja, prąd, zjawisko, wywołujące
zmiany w jakimś środowisku; 3. łow. węch
zwierzęcia; też: zapach właściwy danemu
zwierzęciu lub człowiekowi, wyczuwany
przez zwierzę] – szél (levegő), szellő; szag,
szaglás
7607
wiatr burzy wodę – a szél felkorbácsolja a vizet
wiatr chwilami cichnie – a szél időnként
elcsendesül; a szél el-elcsendesül
wiatr dmie – (erős szél) fúj a szél
wiatr dmuchnął – szél kerekedett, szél támadt; a
szél fúj
wiatr drzewo kolebie – a szél lengeti a fát
wiatr gwiżdże – sivít v. süvít a szél
wiatr halny [silny, porywisty wiatr wiejący w
Karpatach i Sudetach] – havasi v. hegyi
szél; a Tátrából fújó (meleg) szél
wiatr huczy – a szél zúg
wiatr igra jej włosami – a szellő borzolja v. lengeti
a haját
wiatr katabatyczny [wiatr spływający w dół z
pochyłości wzgórz lub z lodowca. Wiatr
cieplejszy niż otoczenie nosi nazwę fen,
przykładami są chinook, Santa Ana,
Zonda, Bergwind, Diabolo czy wiatr
halny w Tatrach. Wiatry zimne to Mistral
- na Morzu Śródziemnym, Bora na
Adriatyku lub Oroshi w Japonii, a jako
wiatr opadający grawitacyjnie wiatr
górski zwany nocnym. Terminu wiatr
katabatyczny (od greckiego słowa
katabatikos - idący w dół) zazwyczaj
używa się dla określenia wiatru
zimniejszego niż otoczenie. Istnieje też
pojęcie
cyrkulacji
dolinno-górskiej.
Cyrkulacja ta zależy od dziennej zmiany
temperatury.] – katabetikus szél [1. amely
éjjel-nappal a gleccserek mentén a völgyek
felé fúj; 2. olyan szélmozgás, amely nagy
sűrűségű
levegőt
szállít
magasabb
területekről lejtő mentén lefelé irányuló
légmozgás mellett]
wiatr łamie a. wyrywa drzewa z korzeniami – a
szél fákat dönt le v. gyökerestül szakít ki
wiatr mocno wieje – a szél erősen fúj
wiatr nagnał chmur – a szél összeterelte a felhőket
wiatr nasila się – megélénkült a szél
wiatr nawalił drzew – a szél sok fát döntött ki
wiatr obala drzewo – a szél kidönti a fát
wiatr odmienił kierunek – a szél megváltoztatta az
irányát
wiatr podszyty – széllelbélelt
wiatr podwiewa włosy – a szél játszik a hajával v.
lengeti üstökét
wiatr południowy [wiatr wiejący z południa] –
déli szél
wiatr pomiotał liście – a szél elsodorta a leveleket
wiatr pomyślny – kedvező szél; (wiatr w plecy)
hátszél
wiatr powiał – szél kezdett fújdogálni
wiatr powiewa – a szél fújdogálni
-
Wersja 05 06.2017
wiatr powiewa chorągwią – a szél lengeti a zászlót
wiatr północno-zachodni – északnyugati szél
wiatr północny [wiatr wiejący z północy] – északi
szél
wiatr przeciwny – ellenszél
wiatr przenika człowieka na wskroś – a szél
átfújja az embert
wiatr rozwiał jesienne liście – a szél szétfújta az
őszi leveleket
wiatr sfalował wodę – a szél felborzolta a vizet
wiatr siecze – a szél vág v. metsz
wiatr
słoneczny,
gwiazdowy
[strumień
naładowanych elektrycznie cząsteczek
wypływających ciągle we wszystkich
kierunkach ze Słońca i innych gwiazd] –
nap- v. csillagszél
wiatr świszcze – sivít v. süvít a szél
wiatr uspokaja się – mérséklődik a szél
wiatr uspokoił się – a szél elült
wiatr ustaje – mérséklődik a szél
wiatr ustał – a szél elállt
wiatr w plecy – hátszél
 ‘pomocny wiatr, pomoc, wsparcie w drodze
do celu; okoliczności sprzyjające jakiemuś
działaniu’; wyr. rzecz.; Gdy wychodzę na
start, zawsze życzy mi powodzenia i wiatru
w plecy (…). – „Angora”.
wiatr wachluje firanką – a szél lebegteti a
függönyt
wiatr wieje – a szél fúj; fúj a szél
wiatr wionał – a szél fújt; szél volt, fújt a szél
wiatr wschodni [wiatr wiejący ze wschodu] –
keleti szél
wiatr wywiał śmiecie z pokoju – a szél kiseperte a
szemetet a szobából (elfújta)
wiatr wywróci drzewa – a szél kidönti a fákat
wiatr wzdął żagle – a szél kifeszítette a vitorlákat
wiatr wzmaga się – megélénkült a szél
wiatr wzmógł się – a szél megerősödött
wiatr zabujał gałązka – a szél ringatta az ágat
wiatr zachodni [wiatr wiejący z zachodu] –
nyugati szél
wiatr zapiaszczył rolę – a szél homokkal fújta be a
földet
wiatr zawiał drogę śniegiem – befújta az utat a hó
wiatr zawichrzył trzcinę – a szél felborzolja a
nádat
wiatr zrywa dachy – a szél eszakítja v. letépi a
tetőket
wiatr zrywa się – megélénkült a szél
wiatraczek
[1. niewielki
przedmiot
przypominający
kształtem
skrzydła
wiatraka lub poruszający się tak jak one;
2. mały wentylator] – (zabawka) fogó; kis
ventilátor; szelelő, szellőztető; (sp.) moulinet
(franc., ejtsd: muliné), malmocska, továbbá
forgatható keresztsorompó a gyalogutakon; a
vívásban körvágás a karddal, több oldalról
intézett vágás vagy ütés elhárítása; szélkakas
wiatrak [1. budowla ze skrzydłami poruszanymi
siłą wiatru, napędzającymi wał, na
którym są osadzone urządzenia do
mielenia ziarna, pompowania wody lub
wytwarzania
energii
elektrycznej;
2. wentylator zaopatrzony w obracające
się skrzydła; 3. młyn wietrzny] –
szélmalom
7608
wiatrak
holenderski
[wiatrak
mający
murowany,
nieruchomy
korpus
i
ruchomą, obracaną przy nastawianiu na
kierunek wiatru głowicę ze skrzydłami] –
hollandiai szélmalom; falazott szélmalom
Tés
wiatrak kozłowy [wiatrak obracający się w
całości przy nastawianiu na kierunek
wiatru] – faszerkezetes szélmalom
-
Wersja 05 06.2017
wiatrem podszyty – (palto) vékony, könnyű,
(człowiek) szeles, könnyelmű
wiatrochron [1. szyba ze szkła organicznego
umieszczona w samolocie z przodu
otwartej kabiny, osłaniająca pilota przed
pędem powietrza; też: podobna osłona w
innych pojazdach, np. w motocyklu;
2. osłona od wiatru] – szélvédő
wiatrołap – szélfogó
wiatrołom [1. drzewo złamane przez wiatr;
2. teren, na którym wiatr połamał drzewa]
– (erd.) széltörte fa v. erdőrész
wiatromierz [przyrząd do mierzenia prędkości i
kierunku wiatru] – szélmérő, szélirányjelző
wiatronogi, -ia, -ie – szélsebes, gyorslábú
wiatropylność, anemogamia, rozsiewanie i
przenoszenie pyłku przez wiatr [U roślin
nagozalążkowych pyłek przenoszony jest
bezpośrednio
na
zalążek,
u
okrytozalążkowych - na znamiona
słupków. Rośliny wiatropylne produkują
dużo lekkiego i suchego pyłku.] –
szélbeporzás
wiatropylny, -a, -e [zapylany przez wiatr] –
porzós
wiatrowskaz [1. przyrząd służący do określania
kierunku wiatru, używany w nawigacji;
zob. anemoskop] – széljelző, szélirányjelző,
széliránymutató
(szélkakas,
szélzászló,
szélzsák); szélkakas
wiatrowy, -a, -e [1. wywołany przez wiatr;
2. poruszany siłą wiatru] – szeles
wiatrówka [1. lekka kurtka zabezpieczająca
przed wiatrem i deszczem; 2. broń palna
wyrzucająca
pociski
za
pomocą
sprężonego powietrza] – (bluza) viharkabát,
széldzseki; (strzelba) légpuska
wiatrówka [(1) lekkie, krótkie, kurtko-podobne
sportowe ubranie, które sięga bioder i
zwykle ma kaptur. Ma jedną lub dwie
kieszenie, a niższa część rękawów może
być zwężona. Zwykle wkładana przez
głowę, może mieć także zapięcie na zamek.
Jest luźna i ma nisko umieszczone rękawy,
co
ułatwia
wykonywanie
ruchów.
Wytwarzana z lekkiej bawełnianej,
poliamidowej lub poliestrowej tkaniny.
Noszona podczas sportów zimowych. ―
(2) krótka, sportowa kurtka, wygodna i
praktyczna; posiada wiele rodzajów
zapięć. Długość wiatrówki zależy od
zastosowania. Produkowana z różnych
tkanin, dzianin futer, syntetycznych skór i
skór naturalnych.] – széldzseki [(1) Rövid,
könnyű, szorosan záródó kiskabát, ami az
ülepig ér és rendszerint csuklya is tartozik
hozzá. Egy vagy két zsebe van, az ujjak vége
szűkíthető. Többnyire bebújós, de lehet
húzózáras is. Ejtett bevarrott ujjakkal készül,
amik nagy mozgásszabadságot adnak.
Könnyű
pamut-,
poliamidvagy
poliészterszövetből készül és sportolásnál
használják. ― (2) Rövid, kényelmes
szabású, praktikus kialakítású sportdzseki,
különféle záródásokkal. Derékban és az alján
húzott, hossza a funkciójától függ.
Különböző anyagokból (szövetekből, kötött
kelmékből, szőrméből, bőrből és műbőrből)
készülhet.]
7609
wiatrówki – légpuska; szandál, saru
wiatry, gazy [substancje lotne wytwarzane w
jelitach] – (orv.) szelek, gázok; bélszél
wiatry borealne – északi szelek
wiatyk [1. łac. viaticum 'zaopatrzenie na drogę'
od viare 'podróżować' od via, Kośc.
chrześc.
komunia
udzielana
w
niebezpieczeństwie (a. na łożu) śmierci; 2.
w Kościele katolickim: komunia udzielana
umierającemu] – (lat.) viaticum; útravaló;
(vall.) az oltári szentségnek halálos beteg
számára való kiszolgálása; (haldokló) utolsó
áldozása
wiąd [daw.; zob. uwiąd w zn. 1.] – sorvadás,
türővész
wiąd rdzenia kręgowego [postać kiły atakującej
rdzeń kręgowy po 20–35 latach od chwili
zakażenia pierwotnego] – gerincvelő v.
hátgerinc sorvadás
Wiąz (Ulmus L. ) [1. rodzaj drzew, rzadziej
krzewów
z
rodziny
wiązowatych
(Ulmaceae), obejmujący ok. 30 gatunków.
Występuje w strefie umiarkowanej półkuli
północnej; 2. drzewo o sztywnych,
ząbkowanych
liściach,
drobnych
kwiatach, zebranych w grona lub pęczki, i
o płaskich, okrągłych owocach –
orzeszkach; też: drewno tego drzewa] –
szilfa (Ulmus) [a rózsavirágúak (Rosales)
rendjében a szilfafélék (Ulmaceae) névadó,
egyúttal legnagyobb és legészakabbra hatoló
nemzetsége.]
-
Wersja 05 06.2017
Wiąz angielski (Ulmus procera) – angol szil
(Ulmus procera)
wiąz – (átv.) kötelék
wiąz górski [zob. brzost] – szilfa
Wiąz szypułkowy, limak, (Ulmus laevis) [gatunek
drzewa należący do rodziny wiązowatych]
– vénicszil (Ulmus laevis) [a kétszikűek
(Dicotyledonopsida)
osztályának
a
csalánvirágúak (Urticales) rendjébe, ezen
belül a szilfafélék (Ulmaceae) családjába
tartozó fa.]
wiązać (wiążę, wiąże; wiązał) [1. robić węzeł,
kokardę itp., przeplatając i zaciskając
końce czegoś; 2. łączyć ze sobą przedmioty
za pomocą sznura, taśmy itp.; 3. splatać
coś z czymś lub wyplatać coś z czegoś;
4. okręcać ciasno człowieka lub zwierzę
sznurem,
rzemieniem
itp.,
uniemożliwiając mu poruszanie się;
5. uwiązywać gdzieś kogoś lub coś za
pomocą linki, łańcucha itp.; 6. stanowić
łącznik, więź między ludźmi, rzeczami,
zjawiskami; 7. łączyć komunikacyjnie
miejscowości; 8. łączyć ze sobą dwie różne
rzeczy, dostrzegać związek między czymś
a czymś lub między kimś a czymś;
9. zobowiązywać
do
stosowania,
zachowania lub przestrzegania czegoś;
10. o roślinach: tworzyć pączki, owoce,
główki; 11. o substancjach: być elementem
zespalającym coś z czymś; 12. o
substancjach półpłynnych: twardnieć,
tężeć; 13. przyłączać atomy lub cząsteczki
tej samej lub innej substancji chemicznej]
– kötni, összekötni; fűzni; kötözni (orvosi);
(átv.) kapcsolni, összekapcsolni; kötelezni;
gúzsba kötni
wiązać bukiet – csokrot kötni
wiązać co na tasiemki – szalagra kötni vmit
wiązać coś – megkötni, adszorbeálni vmit
wiązać kogo przysięgą – esküvel kötni vkit
wiązać kokardę – kokárdát kötni
wiązać koniec z końcem [prowadzić skromne
życie; mieć mało pieniędzy, mieć trudności
z utrzymaniem się, lecz ostatecznie dawać
radę] – (átv.) beosztja a meglevőt; szerény
életet él; kijön; összeköti az elejét a végével
wiązać ręce – összeköti a kezét
wiązać pętlę – hurkolni
wiązać sieci – hálót kötni
wiązać snopy a. snopki – kévét kötni
wiązać w pęczki – csomóba kötni; köteget,
nyalábot készíteni
wiązać w snopy – kévékbe kötni
wiązać zboże w snopki – zsupba kötni a gabonát
7610
wiązać się [1. obwiązywać siebie sznurem, liną
itp.; też: przymocowywać się do czegoś; 2.
związywać się wzajemnie, przywiązywać
się sznurem, liną itp. jeden do drugiego;
3. nawiązywać jakieś więzi, przyłączać się
do kogoś lub czegoś; 4. organizować się w
grupy; 5. składać się na coś, łączyć się w
jedną całość; 6. łączyć się logicznie, mieć
związek przyczynowy; 7. przyjmować
zobowiązanie; 8. o roślinach: tworzyć
pączki, główki, owoce; 9. o atomach,
cząsteczkach: łączyć się za pomocą wiązań
chemicznych] – kötődni, összekötődni;
kapcsolódni, összekapcsolódni, kapcsolatban
állni; öszeforrni; kötelezettséget vállalni;
fűződni; (vegyt.) vegyülni; megkötődni
wiązać się słowem – szavát adja, szóval kötelezi
magát
wiązać się z czymś – összefügg vmivel
wiązać się z kimś – szoros kapcsolatot kötni vkivel
wiązadła głosowe – hangszálak, hangszalag
wiązanka [1. kompozycja z kwiatów; 2. kilka
popularnych melodii dobranych ze
względu na podobna cechę; 3. potocznie:
wyzwiska] – csomó; bokréta; köteg; csokor
wiązanka chrustu – rőzseköteg
wiązanka kwiatów – köteg virág; virágfüzér;
virágcsokor
wiązadła macica – méhszalag
wiązadło 1. błona lub pasmo zbudowane z tkanki
łącznej, podtrzymujące lub wzmacniające
niektóre narządy; 2. służy do wiązania
czegoś] – köteg; (bonc.) szalag, ínszalag;
bőnye (fascia, aponeurosis) [Az izomkötők, pólyák - (fascia) kötőszővetekből álló
boritékok, amelyek az izomkötegek közé is
bemenve, az izmot kötegekre osztják be.]
wiązadło głosowe [zob. struny głosowe] –
hangszalagok
wiązalnia, wiązałka [zob. snopowiązałka] –
(mezőg.) szalma-, kévekötő, kévekötőgép
wiązanie [1. element łączący ze sobą jakieś części
konstrukcji; też: taka część konstrukcji;
2. układ cegieł w murze; 3. oddziaływanie
wytworzone
za
pośrednictwem
elektronów, występujące między atomami
w cząsteczkach, jonach, kryształach;
4. urządzenie mocujące buty do nart] –
kötés, összekötés, kapcsolás, összekapcsolás;
(wiązadło) kötő, kötelék; (ép) kötés; (dawno)
ajándék
wiązanie, łączenie [postępowa metoda dla
dodatkowego, stałego łączenia dwóch
materiałów włókienniczych bez tkania
albo dziania; jest to osiągane za pomocą
środka wiążącego, najczęściej stosowane
są
warstwy
sprężystej
pianki
-
Wersja 05 06.2017
poliuretanowej, która po wpływem ciepła
albo innych warunków spaja dwie
warstwy. Celem tego łączenia jest
otrzymanie lepszej jakości materiałów
włókienniczych z nowymi wartościami
funcjonalnymi, szczególnie jeżeli chodzi o
lekkie,
łatwe
w
użytkowaniu
i
konserwacji, materiały przeznaczone na
podszewki, które dzięki łączeniu nie
przepuszczają powietrza, a także obniżają
koszty w dalszym przetwarzaniu. Łączone
materiały włókiennicze są odpowiednie do
zastosowania w różnych typach odzieży.] –
rétegezés (vegyi) [Két kelmeréteg tartós
egyesítésére szolgáló korszerű eljárás. Az
egyesítést ragasztóanyagal, legtöbbször az
egyesítendő
rétegek
közé
helyezett
valamilyen műanyag fóliával vagy rugalmas
poliuretán habbal végzik, amely hő- vagy
más hatásra összetapasztja a két réteget. Az
eljárás célja egy új kelmefajta létrehozása,
amelynek
használati
tulajdonságai
különösen a tömegre vonatkoztatva - jobbak
az eredeti anyagokénál, könnyen kezelhető,
mérettartó, lélegzőképes, és olcsóbbá teszi a
további feldolgozási műveleteket is azáltal,
hogy nem kell alá külön bélés. Ilyen
rétegezett kelmét sokféle ruházati célra
használnak.]
wiązanie metaliczne [wiązanie w substancjach
metalicznych
między
dodatnio
naładowanymi
zrębami
atomowymi
(rdzeniami), osadzonymi w węzłach sieci
przestrzennej,
pozostającymi
w
równowadze z gazem elektronowym,
wypełniającym
przestrzeń
sieciową.
Liczba elektronów oddanych przez
poszczególne atomy nie odpowiada zwykle
liczbie elektronów walencyjnych, zatem
zręby atomowe mogą mieć ładunek
odmienny niż jony danego metalu w
związkach chemicznych. Właściwości
elektryczne metali z reguły pochodzą od
elektronów orbitali s i p, a tylko u metali
bloku d układu okresowego również od
elektronów orbitali d. Właściwości
magnetyczne są także ściśle związane z
obsada tych podpowłok elektronowych.] –
kémiai kötés [Kémiai kötésnek nevezzük a
kémia területén azt az állapotot, amikor
különböző anyagok atomjai reakcióba lépnek
egymással, hogy stabilis (telített) külső
elektronhéj alakuljon ki. Vegyi reakciók
során, a vegyértékelektronok révén elsőrendű
kémiai kötés alakul ki.]
wiązanie dachu – tetőkötés
wiązanie drewniane – fakötés
7611
wiązanie jodełkowe [układ cegieł stosowany w
sklepieniach, polegający na skośnym
ustawieniu cegieł do ścian] – fenyőkötés
wiązanie jonowe [wiązanie chemiczne powstałe
wskutek elektrostatycznego przyciągania
się różnoimiennych jonów] – ionos
(heteropoláris) kötés [elsőrendű kémiai
kötés, mely ellentétes töltésű ionokat
tartalmazó anyagokban fordul elő]
wiązanie koordynacyjne [wiązanie chemiczne
utworzone
przez
parę
elektronów
pochodzącą od jednego z wiążących się
atomów] – datív kötés, koordinációs kötés
wiązanie kowalencyjne, kowalentne, atomowe
[wiązanie chemiczne powstałe przez
połączenie pary elektronów, w której
jeden elektron pochodzi od jednego, a
drugi od drugiego z wiążących się
atomów] – kovalens (másként homopoláros)
kötés
wiązanie metaliczne [ogólna nazwa dla wszelkich
wiązań
chemicznych
występujących
bezpośrednio między atomami metali] –
fémes kötés [az egész kristályra kiterjedő
közös elektronfelhő által létrehozott kémiai
kapcsolat, mely fémek szerkezetében
jelentkezik. A fémekben az elektronok
delokalizáltan helyezkednek el, így az egyes
pozitívan töltött fémionok (atomtörzsek)
között oszlanak meg.]
wiązanie nart, wiązania do nart – (sp) síkötés
wiązanie podwójne – kettős kötés
wiązanie pojedyncze – egyszeres kötés
wiązanie puściły – kioldott kötés
wiązanie snpów – zsupolás
wiązanie wielokrotne [wiązanie chemiczne
między dwoma atomami, w którym bierze
udział więcej niż jedna para elektronowa]
– komplex kötés
wiązanka [1. pęk związanych razem kwiatów;
2. zestaw popularnych melodii, piosenek
lub fragmentów utworów dobranych ze
względu na temat lub nastrój; 3. pot.
przekleństwa i wyzwiska kierowane do
kogoś lub będące wyrazem czyjejś złości]
– köteg, csokor, virágcsokor, füzér; (muz)
egyveleg
wiązanka kwiatów – virágcsokor
wiązanka pieśni – dalcsokor
wiązany, -a, -e – kötött, kapcsolt
wiązar [główny element nośny konstrukcji
dachu] – (ép.) fedélszék
wiązarka – kévekötőgép
wiązarka ramowa – karos kötözőgép
wiążąco – kötelezve
-
Wersja 05 06.2017
wiążący, -a, -e [taki, który zobowiązuje do
czegoś, ma skutki prawne] – kötelező
wiązenie haczykowe – horogkötés
wiązenie klinowy – ékkötés
wiązka [1. związany pęk czegoś; 2. strumień
energii, światła emitowany z tego samego
źródła; 3. w telekomunikacji: zespół
przewodów tworzących konstrukcyjną
całość] – köteg, nyaláb
wiązka boczna – mellékhurok
wiązka drzewa – fanyaláb
wiązka dźwiękowa – hangsugár [végtelen távoli
pontból
kiinduló
végtelen
keskeny
hangnyaláb. A hangsugár iránya mindig
merőleges
a
haladó
hullámok
hullámfelületeire.]; hangsugárnyaláb
wiązka główna – főnyaláb
wiązka kierunkowa – irányított nyaláb (sugár)
wiązka kolumn – oszlopköteg
wiązka pozaosiowa – melléksugár
wiązka
promieni
fali
akustycznej
–
hangsugárnyaláb
wiązka promieniowania – sugárnyaláb
wiązka słomy – szalmaköteg, egy nyaláb szalma;
zsúp [gabonaféle növény összetöretlen
szalmája, melyből a szemek cséplővel
vannak kiverve]
wiązka ultradźwiękowa – ultrahangsugár
wiązki przewodzące (w. łykodrzewne, w. sitowonaczyniowe) [pasma łyka i drewna
przewodzące wodę i sole mineralne do
wszystkich części rośliny, przebiegające
wzdłuż łodyg i korzeni oraz w unerwieniu
liści] – szállítóedénynyaláb (növényben)
wiązowy, -a, -e – szilfaWiązówka błotna (Filipendula ulmaria) [jest dość
dużą byliną, dlatego polecić ją można
głównie do większych oczek wodnych] –
réti legyezőfű (Filipendula ulmaria) [népies
nevén bajnóca, hazánkban főként az Északiés
Dunántúli-középhegységben,
illetve
Észak-Dunántúlon
található
meg
a
természetben,
nyirkos
réteken,
vizi
életközösségekhez közel.]
7612
wiązówka bulwkowa (Filipendula vulgaris = F.
hexapetala)
–
Koloncos
legyezőfű
(Filipendula vulgaris)
wiążący, -a, -e [taki, który zobowiązuje do
czegoś, ma skutki prawne] – kötőWIBOR, ang. Warsaw Interbank Offered Rate
[stosowana
w
Warszawie
stawka
oprocentowania
depozytów
międzybankowych,
tzn.
środków
deponowanych w banku przez inny bank
mający nadwyżkę płynności] – (ang.)
Warsaw Interbank Offered Rate; Varsó
Interbank Offered Rate a varsói bankok által
jegyzett, különböző futamidőkre vonatkozó,
referencia jellegű bankközi pénzpiaci
kínálati oldali offer kamatlábak. [→BUBOR
Budapest Interbank Offered Rate]
wibracja [1. drganie o dużej częstotliwości;
2. falowanie częstotliwości i natężenia
dźwięku,
występujące
w
głosach
śpiewaków, uzyskiwane również w grze na
instrumentach smyczkowych i dętych;
3. pobudzenie emocjonalne lub napięcie,
które ktoś odczuwa w jakimś miejscu lub
w kontakcie z kimś albo czymś] – (lat.)
vibráció, vibrálás; rezgés, remegés
wibracja głosu – hanglebegés
wibracyjny, -a, -e – rezgő, remegő, vibráló
wibrafon [instrument perkusyjny wydający
wibrujące dźwięki, będący odmianą
dzwonków orkiestrowych] – (ol-fr.)
vibrafon; (zene) behangolt fémlapokból
készült ütőhangszer, a fémlapok alatt
rezonátorcsövekkel [xilofonszerű elektromos
ütőhangszer, amelynek hangját erősítő és
hangszóró teszi hallhatóvá]
wibrafonista – (ol-fr.) vibrafonista
wibrato (wym. wibrato) = wibrując [[wł.],
wibracja,
vibrato,
muz.
falowanie
wysokości (i natężenia) dźwięku w głosie
śpiewaków, także w instrumentach
smyczkowych i dętych.] – (ol) vibrato v.
vibrálás; (zene) a hangoknak állandó és
gyors, csekély magasságbeli különbségeket
eredményező remegtetése [1. egy zenei
effektus, ahol a hangmagasság v. a
frekvencia gyorsan fel és le változik, ezáltal
megdúsítva a hangot; 2. a zenei hangoknak
6…8 Hz-cel periodikusan változtatott
frekvencia-modulációja, a művészi zenei
hang jellemzője]
wibrator1 [1. urządzenie służące do wytwarzania
drgań mechanicznych, używane np. do
masażu lub w budownictwie do ubijania
betonu; 2. część instrumentu muzycznego,
wprawiana w drganie i wydająca dźwięk]
– (lat.) vibrátor; rezgéskeltő készülék; rezgő,
-
Wersja 05 06.2017
rezgést végző gépalkatrész v. készülék; a
betonhomokot tömörítő készülék
wibrator
kostny,
słuchawka
kostna
–
csontvezetéses gerjesztő
wibrator2 [w instrumentoznawstwie muzycznym
jest częścią instrumentu wytwarzającą
drgania dźwiękowe. Wibrator może
stanowić główną część instrumentu,
jednak równie często może być to jeden z
najdrobniejszych
elementów
w
instrumencie. Wibrator odpowiada za
wysokość dźwięku, oraz współuczestniczy
w jego barwie.] – (lat.) vibrátor; (zene)
rezgéskeltő zenei hangszer
wibrator3 [to wibrujące urządzenie służące do
masturbacji, najczęściej wykorzystywane
przez kobiety] – (lat.) vibrátor
wibrator do betonu [urządzenie służące do
zawibrowywania masy betonowej w celu
uzyskania przez nią jak największej
spoistości i jednorodności (pozbawia beton
pęcherzyków powietrza)] – betontömörítő
wibrować (wibruje) [1. drgać bardzo szybko; 2. o
głosie lub dźwięku: rytmicznie zmieniać
się i brzmieć raz wyżej, raz niżej;
3. wprawiać coś w drgania za pomocą
wibratora] – (lat.) vibrálni; rezegni (test);
remegni
(hang);
frekvenciamodulálni,
vobulálni, lebegtetni, ingadozni, csicseregni
wibrowanie – vibrálás
wic, witz [wym. wic] [pot. dowcip, żart] – (közb.)
vicc, tréfa
wice-, vice- [1. łac. vice ablat. od vicis 'zmiana;
los; miejsce, rola, zadanie'; w złożeniach:
zastępca; 2. pierwszy człon wyrazów
złożonych nazywających osobę będącą
czyimś zastępcą lub zajmującą drugie
miejsce, np. w zawodach, albo stojącą o
stopień niżej od kogoś] - (lat.) vice-;
helyettes, al-, segéd-, helyetteswiceadmirał (wadm., wiceadm.) [wojskowy
stopień oficerski w polskiej Marynarce
Wojennej, odpowiadający generałowi
dywizji w Wojskach Lądowych i Siłach
Powietrznych.
Jego
odpowiedniki
znajdują się także w marynarkach
wojennych innych państw.] – altengernagy
[a
szárazföldi
haderők
altábornagyi
rendfokozatának felel meg]
wicedyrektor (wicedyr.) [zastępca dyrektora] –
aligazgató, igazgatóhelyettes
wicedyrektorka – igazgatóhelyettes asszony
wicehrabia [ten jest to tytuł odnoszący się do
rodziny
hrabiowskiej
z
prawem
primogenitury, gdzie tytuł hrabiego
przypada najstarszemu członkowi rodu, a
wtedy tytuł wicehrabiego przypada jego
7613
synowi. Tytuł wicehrabiego funkcjonował
także we Francji (vicomte}, i funkcjonuje
nadal w Wielkiej Brytanii (viscount) jako
samodzielny
tytuł
arystokratyczny,
nadawany
rodzinom
bez
tytułu
hrabiowskiego. Pierwszy raz nadany we
Francji w 819 r., przez Normanów
wprowadzony w Anglii, później przyjęty
także m.in. w Hiszpanii, Portugalii,
Włoszech, Belgii, Holandii. W Polsce tytuł
wicehrabiego
był
niepraktykowany,
wszyscy
członkowie
danego
rodu
hrabiowskiego tytułowali się hrabią
niezależnie od wieku i pozycji w rodzinie.
Rzadko również używany w Niemczech,
Austrii i Rosji. Od tytułu wicehrabiego
Mediolanu pochodzi nazwisko słynnego
rodu panującego w latach 1277-1447 w
tym mieście - Visconti.] – várgróf v.
magódgróf [a gróf és a báró közötti főnemesi
cím]; magyarul algróf és vikomt formában is
ismeretes; latinul vicecomes [Vármegyei
tisztségviselő Magyarországon, aki a 13.
század végétől az ispán, a 15. századtól a
főispán nevezett ki helyettesének a
familiárisai közül.]; alispán
Wicek, Wicuś – a Vince beceneve
wicekonsul [zastępca konsula] – alkonzul
wicekról (hiszp. virrey, ang. viceroy) [urzędnik
królewski, sprawujący władzę nad danym
terytorium w imieniu swojego władcy.] –
helytartó, alkirály; alkirályságok (spanyolul
virreinatos)
wicemarszałek [zastępca marszałka sejmu lub
senatu] – marsallhelyettes
wicemarszałek sejmu – a szejm elnökhelyettese v.
alelnöke
wiceminister
[zastępca
ministra]
–
miniszterhelyettes, a miniszter helyettese
wicemistrz [tytuł osoby lub drużyny, która
zajęła drugie miejsce w zawodach lub
konkursie; też: osoba lub drużyna, która
zdobyła ten tytuł] – (sp) második helyezett;
ezüstérmes (versenyző)
wicemistrz Europy – európai második helyezett
wicemistrzowski, -a, -e – második helyezettwicemistrzyni – (sp) második helyezett;
ezüstérmes versenyzőnő
wicepremier
[zastępca
premiera]
–
miniszterelnök-helyettes
wiceprezes [zastępca prezesa] – elnökhelyettes,
alelnök
wiceprezydent [zastępca prezydenta] – alelnök,
elnökhelyettes
wiceprezydent miasta – alpolgármester
wiceprezydent miasta Gdyni, Łodzi, Szczecina –
Gdynia, Łódź, Szczecin alpolgármestere
-
Wersja 05 06.2017
wiceprzewodniczący – elnökhelyettes, alelnök
wiceprzewodniczący parlamentu – képviselőház
alelnöke
wicher [1. silny, porywisty wiatr; 2. silny wstrząs
dziejowy; 3. silne uczucie, któremu nie
można się przeciwstawić] – vihar, szélvihar,
szélvész, forgószél; zivatar; (átv.) zavar,
zavarok; (u włosów) forgó, kócos haj, üstök;
(átv.)
szeleburdi,
csélcsap,
szeles,
szeleskedő, forrófejű, heveskedő ember
wicher rozszalał się – az orkán tombolt
wicher się zrywa, podnosi – vihar kerekedik
wicherek – kis vihar
wichlarz [przednia część cholewy, wyższa pod
kolanem niż tylna na łydce] – (daw) a
csizma elülső része
wichrować się [pot. odkształcać się, wyginać się
w różne strony] – meggörbülni, meghajolni,
hullámos lesz; (átv.) megborzongani,
eltorzulni, meggörnyedni
wichrowaty, -a, -e [pot. mający nierówną,
powyginaną w różne strony powierzchnię]
– heves, féktelen, erőszakos, nyugtalan,
viharos
wichrowy, -a, -e – viharwichrzenie – felbújtás, bújtogatás
wichrzenie się – kócolódás
wichrzyciel, wichrzycielka – rendbontó, felbújtó,
bújtogató, zavart okozó (ffi/nő)
wichrzycielski, -a, -e – rendbontó, felbújtó,
bújtogató, zavart okozó
wichrzycielska natura – bújtogató természet
wichrzycielstwo
–
rendbontás,
felbújtás,
bújtogatás, zavarás
wichrzyć [1. plątać, mierzwić coś; 2. namawiać
do buntu, agitować przeciwko komuś lub
czemuś] – bújtogatni, felzavarni, keveredést
okozni; összekócolni, összekavarni
wichrzyć włosy – összekócolja a haját
wichrzyć się [1. być targanym, mierzwionym;
2. kłębić się, burzyć się pod wpływem
wiatru] – vihar keletkezik; összekócolódni
wichrzysko – hatalmas, óriási, rettentő vihar v.
zivatar v. forgószél
wichura [gwałtowny, silny wiatr] – vihar,
szélvész, orkán, szélvihar; fergeteg
wici [1. w dawnej Polsce: łozowe witki lub pęki
powrozów rozsyłane do rycerzy jako
wezwanie do stawienia się na wyprawę
wojenną;
później
też:
uniwersały
królewskie zwołujące pospolite ruszenie;
2. (u Zygmunta Glogera) Starożytnym
obyczajem
obwoływano
w
Polsce
pospolite ruszenia, rozsyłając wici. Od XV
w., gdy nauka pisania i czytania
7614
znakomicie się w kraju rozszerzyła,
wiązano do wiechy czyli wici, może „laski
opolnej”, listy z pieczęcią panującego,
które woźny obwoływał na „miejscach
zwykłych”, t. j. po starostwach, urzędach i
dworach urzędników ziemskich. Król
przesyłał takie wici wojewodom i
starostom, a ci rozsyłali je w swoich
ziemiach i powiatach. Wić miała
symboliczne znaczenie rózgi czyli kary w
razie
nieposłuszeństwa
rozkazowi.
Niestawającym groziła utrata życia i dóbr
(r. 1510). Później tracili tylko cześć i
dobra. Najdawniejszą i najciekawszą
wzmiankę o wiciach zawiera dokument
małopolski z roku 1325.] – (hist.) királyi
körlevél népfelkelés kihirdetésére (a régi
Lengyelországban)
Wicia – Viki
wicie gniazda – fészekrakás
wiciowiec, WICIOwiec – a lengyel Falusi Ifjúsági
Szervezet (1928-1948), a VICI tagja
wiciowiec,
wiciowce
[1.
pierwotniak
jednokomórkowy poruszający się za
pomocą wici; 2. jednokomórkowy
pierwotniak poruszający się za pomocą
wici] – (áll.) Ostorosok v. állati ostorosok
[olyan heterotróf protozoon egysejtűek
gyűjtőneve (tehát nem valós rendszertani
kategória), melyeknek nincsenek színtesteik,
testük hosszúkás és ostorral mozognak,
melynek száma lehet 1, 2 vagy több.
Némelyik állábakkal is rendelkezik.]
wicina [(u Zygmunta Glogera) Wiciny służą do
spławu na Niemnie a w części i na
Szczarze, długie są od 75 do 90 łokci
polskich, szerokie są od 12 do 20 łokci a
zagłębiają się w wodzie do 2 łokci.
Przodową
część
statku
zajmuje
pomieszczenie dla czeladzi i kuchnia,
środkową najobszerniejszą skład na
towar, w tylnej znajduje się t. zw.
szafarnia czyli kajutka dla właściciela
wiciny lub towaru i gospodarza.] –
(dawno) nagy gabonaszállító hajó
Wicina (niem. Witzen) [wieś w Polsce położona w
województwie lubuskim, w powiecie
żarskim, w gminie Jasień] – Wicina
(lengyel falu)
Wiciokrzew,
przewiercień,
suchodrzew,
Lonicera, [1. pnącze o rurkowatych
kwiatach;
2.
rodzaj
z
rodziny
przewiertniowatych (Caprifoliaceae), ok.
200 gatunków krzewów i pnączy
występujących głównie na półkuli
północnej. W Polsce rosną 3 gatunki:
wiciokrzew
suchodrzew
(Lonicera
xylosteum), pospolity krzew leśny,
-
Wersja 05 06.2017
wiciokrzew czarny (Lonicera nigra),
występujący w lasach górskich, i
wiciokrzew
pomorski
(Lonicera
periclymenum),
pnącze
rosnące
w
północno-zachodniej części kraju. Często
uprawiany jest wiciokrzew przewiercień
(Lonicera caprifolium), efektowne pnącze
z południowej Europy, znane pod nazwą
kapryfolium.] – (növ.) lonc, szulák; jerikói
lonc
Wiciokrzew czarny, (syn. suchokrzew czarny)
Lonicera nigra L. [gatunek rośliny
wieloletniej o zdrewniałym pnączu,
należący do rodziny przewiertniowatych.
Występuje w górach środkowej i
południowej Europy, w Alpach do 2000 m
n.p.m. Na terenie Polski występuje
głównie w Sudetach oraz Karpatach od
Beskidu Śląskiego po wschodnią część
Bieszczadów, od 270 m n.p.m. w Sudetach
Zachodnich do 1625 m n.p.m. w Tatrach.
Gatunek
neutralny
wobec
kontynentalizmu.Takson rodzimy lub
trwale zadomowiony.] – Fekete lonc
(Lonicera nigra)
Wiciokrzew japoński (Lonicera japonica) - Japán
lonc (Lonicera japonica)
Wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum
L.) [gatunek zdrewniałego pnącza
należący do rodziny przewiertniowatych.
Występuje w Europie zachodniej i
południowej, w Polsce osiąga wschodnią
granicę
zasięgu.
Roślina
często
uprawiana, głównie ze względu na
efektowne, silnie pachnące kwiaty. Na
stanowiskach naturalnych w Polsce
podlega
ścisłej
ochronie
prawnej.
Czerwone, kuliste owoce są lekko trujące]
– búbos lonc (Lonicera periclymenum) [a
mácsonyavirágúak (Dipsacales) rendjéhez,
ezen belül a loncfélék (Caprifoliaceae)
családjához tartozó faj.]
Wiciokrzew pospolity, suchodrzew pospolity,
wiciokrzew
suchodrzew
(Lonicera
xylosteum L.) [gatunek krzewu z rodziny
przewiertniowatych. Pochodzi z Europy i
wschodniej Azji. Rozprzestrzenił się
również w Ameryce Północnej. W Polsce
jest średnio pospolity na całym niżu i w
niższych położeniach górskich. Jest
czasami
uprawiany]
–
ükörkelonc
(Lonicera xylosteum) [a mácsonyavirágúak
(Dipsacales) rendjéhez, ezen belül a
loncfélék
(Caprifoliaceae)
családjához
tartozó faj]
7615
Wiciokrzew przewiercień (Lonicera caprifolium),
zwyczajowo
nazywany
czasami
kapryfolium [gatunek rośliny należący do
rodziny przewiertniowatych. Pochodzi z
Europy, ale rozprzestrzeniony został
również w innych rejonach świata.
Sprowadzony został do Polski w XVIIIXIX w. jako roślina ozdobna. Czasami
dziczeje. Występuje miejscowo w dolinie
Wisły, Odry . Status gatunku we florze
Polski: kenofit] – jerikói lonc (Lonicera
caprifolium)
[a
mácsonyavirágúak
(Dipsacales) rendjéhez, ezen belül a
loncfélék
(Caprifoliaceae)
családjához
tartozó faj. Egy időben jerikói rózsának is
nevezték.]; (lat., növ.) caprifolium
wiciokrzew suchodrzew (Lonicera xylosteum) –
ükörkelonc (Lonicera xylosteum)
wicować [żartować] [Teatr Śląski im Stanisława
Wyspiańskiego
w
Katowicach]
–
szellemeskedni,
tréfálni,
tréfálkozni,
viccelni, viccelődni, tréfát űzni
wić (wiję, wije) [splatając coś, robić wieniec lub
gniazdo] – fonni, kötni, csavarni, becsavarni,
tekerni, betekerni, sodorni; szőni
wić bukiety – csokrot kötni
wić gniazdo a. gniazdko – fészket rakni
wić wianek a. wianki – koszorút kötni
-
Wersja 05 06.2017
wić się [1. o zwierzęciu: pełznąć zygzakowatym
ruchem; 2. o człowieku: wyginać się w
różne strony; 3. przybierać kształt
serpentyny; 4. o niektórych roślinach:
oplatać coś i piąć się po tym; 5. o włosach:
układać się w loki] – fonódni, csavarodni,
tekeredni; felkunkorodni (haj); felfutni,
felkapaszkodni
(növény);
(strumyk)
kanyarogni,
kanyarodni;
tekerőzni;
vonaglani, összegörnyedni, hétrét görnyedni;
(wąż) kígyózni, siklani
wić się z bólu – fájdalmában vonaglik
wić się w boleściach – hétrét görnyed a fájdalomtól
wić (łac. flagellum, l.mn. flagella) [1. długa,
cienka i elestyczna gałązka; 2. nitkowaty
wyrostek
będący
aparatem
ruchu
niektórych
organizmów
jednokomórkowych
oraz
niektórych
komórek wielokomórkowców; 3. zob.
rozłóg w zn. 2.; 4. zob. wąs w zn. 3; 5.
organellum
ruchu
wyrastające
z
powierzchni komórki u niektórych
mikroorganizmów,
bakterii,
pierwotniaków, niższych roślin i komórek
zwierząt, np. u wiciowców, młodocianych
korzenionóżek, promienionóżek, komórek
kołnierzykowo-biczykowatych
gąbek,
plemników.] – gally, vessző, botocska; inda
[(lat.) flagellum = eredetileg: ostor, a
növénytanban: inda.]
widać1 [można zobaczyć] – (kogo/co) látszik,
meglátszik; látható (vki/vmi); látni lehet
(vkit/vmit); ellátszani (ellátszik); kilátszani
(kilátszik)
widać jak na dłoni – napnál világosabb,
kézenfekvő
widać na twarzy zakłopotanie – a gond
meglátszik az arcán
widać z daleka wieżę – messziről látszik a torony
widać z tego, że – ebből látható, hogy
widać2 [widocznie,
zapewne,
chyba]
–
(személytelen ige) úgy látszik, valószínű,
nyilván, valószínűleg; biztosan; hacsaknem,
legfeljebb,
alighanem;
hacsak
nem;
bizonyára
widać już nie przyjdzie – úgy látszik, már nem jön
widać, że był chory – meglátszik, hogy beteg volt
Wide Area Information Server (WAIS)
[rozproszony
system
wyszukiwania
tekstów na zdalnych komputerach, typu
klient-serwer, wykorzystujący protokół
ANSI Z39.50. Protokół i serwery WAIS
zostały upowszechnione przez firmę
Thinking
Machines
z
Cambridge,
Massachusetts - programy klienckie były
dostępne dla rozmaitych systemów
operacyjnych, jak Windows, Macintosh i
7616
Unix. Po bankructwie Thinking Machines
w 1995 r. prymitywny interfejs WAIS
został stopniowo wyrugowany z użycia
przez wyszukiwarki dostępne z poziomu
WWW, aczkolwiek do dzisiaj istnieje
pewna liczba działających serwerów
WAIS. Jednym z twórców WAIS był
Brewster Kahle, który opuścił Thinking
Machines, aby z Bruce'em Gilliatem
założyć WAIS Inc w Menlo Park w
Kalifornii. Po sprzedaniu swojej firmy
AOLowi w maju 1995, za 15 mln USD,
Kahle i Gilliat założyli za te pieniądze
Internet Archive, a potem Alexa Internet.]
– Wide Area Information Server (WAIS)
[egyrészt egy programgyűjtemény, másrészt
egyfajta szabvány, amely az ANSI Z39.50
protokoll kiterjesztése. A WAIS tervezői
pontosan definiáltak egy adattárolási és
visszakeresési formátumot, amely alkalmas
szöveges, numerikus és a későbbiekben képi,
ill. hang állományok kezelésére. Azok az
Internet
információforrások,
amelyek
megfelelnek ennek a szabványnak, egy ún.
kliens (client) program segítségével egységes
módon kérdezhetők le, függetlenül attól,
hogy
fizikailag
különböző
gépeken
helyezkednek el. A felhasználó gépén futó
client program a távoli host-on működő
server programmal kommunikál, a kikeresett
információk letöltése a háttérben, a
felhasználó elől rejtve történik. A WAIS
rendszert az amerikai Thinking Machines
cégnél fejlesztik. Az ottani gépről
(think.com) letölthetők a különböző gépekre
készült (X Windows, Macintosh, NeXT stb.)
client programok. A WAIS használatánál
először ki kell választanunk azokat az
információforrásokat, amelyekben keresni
akarunk, majd meg kell adnunk a
keresőkérdést (ez akár természetes nyelven is
történhet). A megadott kulcsszavakat
tartalmazó
dokumentumokat,
adatbázis
rekordokat, leveleket, szövegrészleteket a
WAIS
ezután
letölti
a
megfelelő
szerverekről, majd súlyozza őket a keresett
szavak előfordulásának száma és helye
szerint. A felhasználó ezekből választhat és
esetleg
kérhet
még
más,
hasonló
dokumentumokat is.]
widelczyk – kis villa
widelczyk do ciastek – süteményes villa
widelec [1. przedmiot w kształcie widełek,
służący do nabierania i podnoszenia do ust
kawałków jedzenia; 2. rozwidlona część
roweru lub motocykla, łącząca koło z
ramą pojazdu; 3. (u Zygmunta Glogera)
Widelce stołowe upowszechniły się
dopiero w Polsce w XVII wieku a jeszcze
-
Wersja 05 06.2017
w XVIII rzadko bywały trójzębne, tylko
dwójzębne, t. j. widełkowate, od czego i
nazwę swoją wzięły. Tych ostatnich
widelców z doby saskiej z trzonkami
obłożonymi
dwustronnie
kością
posiadamy
w
zbiorach
jeżewskich
kilkanaście. Nie idzie jednak zatem, aby i
w wiekach dawniejszych widelce nie były
używane, zwłaszcza do rozbierania
mięsiwa i przez ludzi możnych. Wśród
sprzętów Zygmunta Augusta mamy
wymienione widelce złote. Tem późnem
upowszechnieniem się widelców tłómaczy
się owa dawna konieczność umywania rąk
przed i po jedzeniu, jadano bowiem przy
pomocy noża, łyżki i palców, jak dotąd
jeszcze jadają nawet możni u ludów
wschodnich.] – villa (evőeszköz)
widelec do nakładania sałaty – salátásvilla
widelec do ryb – halvilla
widelczyk [zdrobnienie od: widelec; mały
widelec] – villácska, kis villa, süteményes
villa
widelczyk deserowy – deszertes villa
widełki
[1. ruchoma
część
aparatu
telefonicznego, na której leży słuchawka;
2. małe widły; 3. przedmiot w postaci
pręta zakończonego rozwidleniem o dwu
zębach; 4. dwie różne liczby, które
wyznaczają zakres, w którym mieści się
jakaś wielkość] – villa, villás tartó
widełki płacowe – bérsáv
widełki strojowe, widelki stroikowe [kamerton o
kształcie zbliżonym do litery U, służący do
sprawdzania
i
regulowania stroju
instrumentów] – (zene) hangvilla
widełkowaty, -a, -e; widełkowy, -a, -e – szétágazó,
villásodó, villaszerű
wideo, wideodysk [ang. video 'telewizyjny' z łac.
videre; taśma z programem TV w
wideokasecie] – videó, videodiszk [digitális
videodiszk (DVD)]
Wideo na życzenie (skrót VoD lub VOD; ang.
Video on Demand - wideo na żądanie), pot.
także oglądanie na żądanie [usługa
zezwalająca na oglądanie nadawanego
materiału filmowego lub słuchanie
nadawanego nagrania dźwiękowego w
wybranym
przez
kogoś
czasie,
późniejszym niż czas emisji. Nadawana
(także "na żywo") audycja może być
dzięki temu przesunięta w odbiorze dla
pojedynczego widza i słuchacza.] — VOD
Video On Demand (video, igény szerint,
vagy kívánság szerint, ill. személyre szabott
video) [1. angol kifejezés, röviden VoD.
Magyar fordítása körülbelül annyit tesz:
7617
Videó, amikor és ahogy akarod. A VoD
szolgáltatással igény szerinti videó és
hanganyagokat,
filmeket,
archivált
eseményeket,
tudunk
egy
központi
adatbankból letölteni, igény szerinti időben.
A szolgáltatást már a letöltés alatt is igénybe
vehetjük, vagy a Set-top Boxra való teljes
letöltés után nézzük meg. Az ügyfél egy
műsoregység listából választja ki az
aktuálisan megtekintendő tartalmat és ezért
az egységért fizet. Olyan értéknövelt
szolgáltatásokat tartalmaz, mint a filmek
megállításának,
gyors
előreés
hátracsévélésének lehetősége. Amerikában,
Japánban, illetve Európa nyugati országaiban
már évekkel ezelőtt lehetőség volt ezt a
szolgáltatást igénybe venni. Angliában 2000
utolsó negyedévében vezette be a Video
Networks. Magyarországon több cég
egyszerre fejlesztett ki különböző VoD
szolgáltatásokat
országszerte.
Először
hotelek zárt láncú médiahálózatán, illetve
interkontinentális
repülőjáratokon
volt
elérhető a szolgáltatás, majd útjára indult az
első IPTV. 2. a műsoridőhöz kötött
televízióadással szemben a néző által kívánt
időpontban
összefoglaló neve; egyes
kábeltévé rendszerekben is van erre
lehetőség, de már az Interneten is
kísérleteznek vele. 3. Interneten vagy helyi
(pl. hotel-) hálózaton keresztül, egy video
szerverről tetszőleges időpontban lehívható,
digitális kódolású TV-műsor ('video'); példa:
a Duna-TV napi hírműsorai adásuk után
"RealVideo" kódolásban a Web-ről bármely
időpontban lehívhatók; [a "RealVideo"
kódolás szerény minőséget jelent ugyan, de
mutatja a video kérésre eljárás elvét;
teljesértékű képminőség (pl. MPEG-2
kódolással)
csak
a
hálózatok
sávszélességének lényeges növekedése után
várható]]
wideodysk - CD combo [połączenie wideo z płytą
kompaktową] – videodiszk [digitális
videodiszk (DVD)]
wideofon, wideotelefon [1. audiowizor, telefon
połączony z monitorem, aby osoby
prowadzące rozmowę telefoniczną mogły
się nawzajem widzieć (urządzenie to,
mimo że inwestowano w nie miliony
dolarów, nie miało powodzenia); 2. aparat
telefoniczny z kamerą i monitorem
umożliwiającymi wzajemne widzenie się
rozmówców; 3. domofon zaopatrzony w
kamerę i monitor]; wideotelefon –
(lat.+gör.) videofon, videotelefon; (távk.)
távolbalátó telefon; olyan távbeszélő
összeköttetés, amely lehetővé teszi, hogy a
beszélők láthassák egymást
-
Wersja 05 06.2017
wideogra [gra rozgrywana przez manipulowanie
punktami
świetlnymi
na
ekranie
telewizora a. in. aparatu za pomocą
elektronicznego a. skomputeryzowanego
przyrządu kontrolnego] – videojáték [egy
olyan játék, amellyel a játékos egy
felhasználói
felületen
keresztül
lép
kölcsönhatásba (interakcióba) és arról egy
kijelző
eszközön
keresztül
kap
visszajelzéseket]
wideokamera – videokamera; video felvevő
wideokaseta [1. kaseta z taśmą magnetyczną,
przeznaczona do rejestrowania obrazu i
dźwięku oraz do odtwarzania w
magnetowidzie; 2. kasetka wideotaśmy
używana w TV kasetowej] – videokazetta
[mozgókép és hang együttes rögzítésére és
tárolására
szolgáló,
mágnesszalagos
adattároló. A kazettán tárolt videoanyagot
megnézni, illetve a kazettára videoanyagot
rögzíteni videomagnetofon és televízió
segítségével lehetséges.]
wideoklip
[kilkuminutowy
program
TV
zrealizowany na temat piosenki, która
stanowi jego warstwę dźwiękową] –
videoklipp v. videoklip [(a video- előtag és
az angol clip „kivágás, lecsípés, csipet”
szavakból) videón történő terjesztésre és
televíziós sugárzásra készített rövidfilm, egy
zeneszám vizuális megjelenítési formája.
Számos
változata
ismeretes
a
legegyszerűbbtől
a
legbonyolultabbig,
különféle vizuális és elektronikus effektusok,
valamint a helyszínek változatossága
folytán]
wideokonferencja [interaktywna komunikacja
multimedialna, realizowana zazwyczaj za
pomocą
komputerów
desktopowych,
polegająca na przesyłaniu z dużą
prędkością obrazu oraz dźwięku w czasie
rzeczywistym
pomiędzy
odległymi
lokalizacjami. Osoby posiadające sprzęt
umożliwiający
wykorzystywanie
wideokonferencji mogą między sobą
rozmawiać i jednocześnie widzieć się
nawzajem.] – (ang.) video conference;
videokonferencia [1. hálózaton keresztül két
vagy több ember által folytatott élő
beszélgetés hang- és (kvázi) mozgóképkapcsolattal; az Interneten már létezik
néhány
megoldás
videokonferenciák
lebonyolítására, de az igazán jó minőségű
átvitelhez
a
nagysebességű
vonalak
elterjedésére van szükség; 2. többrésztvevős
kapcsolat az Interneten, melynél a
hangkapcsolaton kívül a résztvevők egymást
(többnyire kisméretű) képeken élőben is
láthatják; ez az internetalkalmazás ma még a
nagysávszélességű hálózatokra vár, mint pl.
a DSL-Lite, ADSL, TV-kábel, stb.]
wideomagnetofon
[zob.
magnetowid]
–
videomagnó
7618
wideopłyta [płyta zapisująca dźwięki i obraz do
użycia w odbiornikach TV] – videolemez
wideotelefon – képtelefon, videotelefon
wideoteks [ten był jedną z najwcześniejszych
realizacji systemu informacyjnego dla
użytkownika końcowego. Od wczesnych
lat 70 do połowy lat 80 był
wykorzystywany
do
dostarczania
informacji (zwykle w postaci stron tekstu)
w formacie stosownym do wyświetlania na
ekranie telewizora lub specjalnego
terminala.] – videotex [1. általában fizetős
szolgáltatásként kínált interaktív információs
rendszer, rendszerint telefonhálózaton érhető
el és egy speciális szoftver szükséges a vett
jelek PC monitoron vagy tévéképernyőn való
megjelenítéséhez; az Internet terjedésével az
alapvetően karakteres és lassú videotex
rendszerek
a
világon
mindenütt
visszaszorulóban
vannak;
2.
telefonhálózatokra alapozott, a TV-adók
Teletext
szolgáltatásához
hasonló,
információs szolgáltatás; szabványa szines
szövegek mellett, csak durva grafika
ábrázolását teszi lehetővé (Vieuwdata,
Bildschirmtext, stb.); Nyugat-Európában
mindenütt megbukott, mert a szolgáltatók
(PTT-k) nem tudtak fizetésre érdemes
tartalmat szolgáltatni; kivétel maradt a
különleges módon finanszírozott francia
"MINITEL"]
wideta [zob. wedeta] – lovas őr, járőr
widlasto – villaalakúan, villaszerűen, villásan
widlasty, -a, -e [rozgałęziony, rozwidlony] –
villaalakú, villaszerű, villás, szétágazó
Widlicz cyprysowy, w. cyprysowaty, widłak
cyprysowaty,
zeglej
cyprysowaty
(Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub =
Lycopodium tristachyum = Distachium
tristachyum)) [gatunek rośliny z rodziny
-
Wersja 05 06.2017
widłakowatych]
–
laposkorpafű
(Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub)
Widlicz spłaszczony, widłak spłaszczony, zeglej
spłaszczony (Diphasiastrum complanatum
= Lycopodium complanatum = Diphasium
complanatum) [gatunek byliny należący do
rodziny widłakowatych. Występuje w
środkowej i północnej Europie, w
północnej
i
zachodniej
Ameryce
Północnej, w Małej Azji i niektórych
innych rejonach Azji. W Polsce na całym
terenie,
ale jest
rośliną rzadką,
szczególnie na nizinach.] – Közönséges
laposkorpafű (Lycopodium complanatum)
widlicz Zeillera (Diphasiastrum zeilleri =
Lycopodium complanatum = Diphasium
complanatum) – (növ.) Diphasiastrum
zeilleri
widliszek [komar, którego samice przenoszą
zarazki malarii] – (áll.) foltosszárnyú,
maláriaszúnyog
Widłak (Lycopodium) [1. rodzaj roślin
zaliczanych do rodziny widłakowatych.
Liczy około 200 gatunków, z których w
Polsce występują dwa. 2. roślina o
płożących się pędach, ze wzniesionymi
widlastymi odgałęzieniami bocznymi] –
(növ.) korpafű
widłak alpejski (Lycopodium alpinum) – Korpafű
(Lycopodium alpinum)
Widłak
goździsty,
babimór
(Lycopodium
clavatum L.) [roślina kosmopolityczna z
rodziny widłakowatych. Rośnie na
całym
świecie
w
klimacie
umiarkowanym. W Polsce pospolity na
niżu i w górach. Status gatunku w florze
Polski: gatunek rodzimy.] – kapcsos
korpafű (Lycopodium clavatum) [kis
termetű évelő növény, a korpafüvek
törzsének egyik legelterjedtebb faja.]
7619
Widłak
jałowcowaty,
widłak
gajowy
(Lycopodium annotinum L.) [gatunek roślin
wieloletnich z rodziny widłakowatych.
Występuje na terenie całej Polski, jednak
jest rośliną dość rzadką] – Kígyózó
korpafű (Lycopodium annotinum)
widłak spłaszczony (Lycopodium complanatum)
[zob. Widlicz spłaszczony] – Közönséges
laposkorpafű (Lycopodium complanatum)
widłak wroniec (Lycopodium) [zob. Wroniec
widlasty] – Részegkorpafű (Huperzia
selago)
widłak (Renifer) – (áll.) rénszarvas
widłakowy, -a, -e – korpafűwidłowaty, -a, -e (widlasty) – villaalakú,
villaszerű, villás, szétágazó
widłowy, -a, -e – villa alakú
widły [1. narzędzie rolnicze składające się z
trzech metalowych zębów osadzonych na
drewnianym trzonku; 2. rozgałęzienie
utworzone przez dwie rzeki, dwie ulice,
dwie gałęzie itp.; 3. zob. szpona] – villa,
vasvilla; (átv.) ág, elágazás; átv. a vitorlázat
része
widły do siana – vasvilla, szénavilla, szénahányó
villa
widły rzeki – a folyó elágazása
widłowy, -a, -e – vasvillawidmo [1. nierealna postać lub fantastyczne
zjawisko będące złudzeniem wzrokowym
lub wytworem wyobraźni; 2. perspektywa
czegoś złego, grożącego komuś; też:
przykre wspomienie czegoś; 3. fiz. rozkład
-
Wersja 05 06.2017
częstości występowania danej wielkości
fizycznej w zależności od pewnego
parametru
charakteryzującego
tę
wielkość] – látomás, kísértet, rém, rémkép,
szellem; csalóka látszat; (fiz.) színkép,
spektrum
widmo
absorpcyjne
[widmo
światła
pochłanianego przez daną substancję,
które ma postać ciemnych prążków
widzianych na tle zmieniającego barwę od
czerwieni do fioletu widma ciągłego] –
abszorpciós színkép
widmo akustyczne (widmo dźwięku) [rozkład
natężenia
składowych
dźwięku
w
zależności
od
częstotliwości
tych
składowych.
Widma
uzyskuje
się
metodami spektroskopii lub jako wynik
analizy fourierowskiej przebiegu falowego
dźwięku.] – hangszínkép [a hang
harmonikus
(szinuszos)
összetevőinek
megfelelő
amplitúdóknak
az
alapfrekvenciához rendelt módon való
ábrázolása]
widmo ciągłe [widmo światła mające postać
pasma barw przechodzących płynnie od
czerwieni do fioletu] – folytonos színkép v.
spektrum
widmo częstotliwości – frekvenciaspektrum
widmo częstotliwości słyszalnych – hallható
hangok
tartománya;
hangfrekvenciásspektrum (színkép)
widmo dyfrakcyjne – difrakciós színkép
widmo dźwięków pobudzanych udarowo –
testhangspektrum
widmo emisyjne [widmo światła emitowanego
przez ciała stałe lub ciecze] – emissziós v.
kibocsátási színkép
widmo gazów – gázok színképe
widmo głodu – az éhség réme
widmo liniowe [widmo światła emitowanego
przez pary i gazy w postaci prążków] –
vonalas színkép
widmo optyczne [obraz uzyskany w wyniku
rozłożenia światła za pomocą przyrządów
spektralnych na proste jednobarwne
składniki] – optikai spektrum v. színkép
widmo pasmowe [widmo światła emitowanego
przez cząsteczki chemiczne w postaci
pasm ostro ograniczonych z jednej i
rozmytych z drugiej strony] – sávos
színkép
widmo prążkowe (liniowe) – vonalas színkép
(spektrum)
widmo Słońca, gwiazd [widmo składające się z
widma ciągłego z ciemnymi prążkami
odpowiadającymi
długościom
fal
zaabsorbowanego lub emitowanego przez
7620
gwiazdę
promieniowania
elektromagnetycznego] – Nap, csillag
színképe
widmo szumu – zajspektrum
widmowa
gęstość
mocy
–
spektriális
teljesítménysűrűség
widmowo – színképszerűen
widmowość – színkép
widmowy, -a, -e – színképwidna noc – világos éjszaka
widnieć
(widnieje)
[być
widocznym]
–
megmutatkozni,
meglátszani,
feltűnni;
virradni, világosodni; (jaśnieć) derülni
widnieje [zaczyna się świt] – virrad, pirkad,
hajnalodik
widno – hsz. világos; világosan
widno, jak w dzień – úgy látni, mint nappal
widno się robi – virrad, világosodik; felkél a nap
widnokrąg [linia pozornego zetknięcia nieba z
ziemią lub z powierzchnią wody] –
láthatár, látóhatár, horizont; látókör
widnokrąg polityczny – politikai látóhatár
widny, -a, -e [1. pełen światła lub słońca; 2. daw.
widoczny] – világos, látható
widna kuchnia [kuchnia z oknem na zewnątrz] –
világos v. külső ablakkal ellátott konyha
widoczek – kicsi kilátás
widocznie,
najwidoczniej
[partykuła
wprowadzająca wniosek, uważany przez
mówiącego za prawdopodobny i możliwy
do przyjęcia, np. Nie mogę otworzyć drzwi,
widocznie zaciął się zamek.] – nyilván,
nyilvánvalóan;
valószínűleg,
láthatóan,
szemmel
láthatóan,
látnivalóan,
szemlátomást, látszólagosan
widocznie jest rozczarowana – nyilván csalódott
(nő)
widocznie zapomniał, że – valószínűleg
elfelejtette, hogy
widoczność – láthatóság, látási lehetőség, látási
viszonyok; kilátás
widoczny, -a, -e [1. dający się widzieć, zauważyć;
2. wyraźny, oczywisty] – valószínű,
nyilvánvaló;
látnivaló;
látható,
szemmellátható; kétségtelen; természetes;
(jasny) kézenfekvő
widoczna niechęć – nyilvánvaló húzódozás v.
kellemetlenség
widoczny gołym okiem – szabad szemmel látható
widok [1. widziana przestrzeń zapełniona
szczegółami; 2. wygląd czyjś lub czegoś;
też: widzenie kogoś lub czegoś] – kilátás,
látkép, látvány; szemle, közszemle; tájkép,
látkép, panoráma; látása v. meglátása
-
Wersja 05 06.2017
vminek; kilátások, remény, siker; (műsz.)
nézet; perspektíva; távlat
widok
widok olśnieniewający – elkápráztató látvány
widok z boku – oldalnézet
widok z dołu – alulnézet
widok z góry – felülnézet
widok z perspektywą – kilátás távlattal;
perspektíva
widok z przodu – elölnézet
widok zachwycający – elragadó látvány
widok zatkał mu dech – a látványtól elállt a
lélegzete
widoki [nadzieje na coś lub perspektywy czegoś]
– kilátások; remény vmire
widoki migają jak w kalejdoskopie – a képek
változnak, mint a kaleidoszkópban
widokowy, -a, -e – kilátó-, táj-, látképwidokówka [karta pocztowa z widokiem
krajobrazu, miasta, zabytku] – képeslap,
látképes levelezőlap; képes levelezőlap
widokówki – képes levelezőlapok
widomie – láthatóan, szemmelláthatóan
7621
widomy, -a, -e [dający się widzieć lub zauważyć]
– látható, természetes
widomy znak czego – látható jele van vminek
widowiska publiczne [(u Zygmunta Glogera)
Liczne
wzmianki
z
kronik
o
średniowiecznych
widowiskach
publicznych w dawnej Polsce podaliśmy w
artykule o „Pieśniach” (Enc. Star. t. IV,
str. 13). Tutaj dołączamy jeszcze kilka
luźnych
szczegółów:
Arcybiskup
gnieźnieński Jan III w r. 1326 postanowił,
„ażeby księża i ludzie świeccy ubrani w
maszkary nie snuli się po kościołach i
cmentarzach, podczas odbywającego się
nabożeństwa,
gdyż
przez
takowe
widowiska zabaw ostudza się miłość
nabożeństwa, cierpi na tem powaga
kościoła, stan kapłański idzie w
poniewierkę” (ne clerici et laici, induti
monstris
larvarum
ecclesias
aut
cimeteria....:
cum
per
hujusmodi
ludibrorum spectacula etc.). Wreszcie
chcąc raz na zawsze zaradzić złemu,
zakazał ten arcybiskup zupełnie widowisk
po kościołach i surową na przestępujących
ten zakaz postanowił karę. Długosz w
Dziejach mówi, że przedstawiano na
widowiskach
publicznych
przygody
nieszczęśliwej Ludgardy z rozkazu króla
Przemysława w Poznaniu uduszonej. W
Liber beneficiorum wyraża się Długosz o
Krakowie: In hac (civitate) gladiatorum et
theatrales eduntur ludi. Zamiłowanie do
widowisk religijnych po kościołach
musiało być bardzo trudnem do
wykorzenienia, skoro jeszcze kardynał
Bernat Maciejowski w r. 1603 zakazywał
podobnych przedstawień w swojej
djecezyi.
Wydalane
z
kościołów
znajdowały przytułek i protekcję w
murach szkolnych a do naszych czasów
przechowały się pod strzechami ludu w
postaci, szopek i przedstawień „króla
Heroda” w święta Bożego Narodzenia. W
r. 1902 Akademja Um. wydała w
Krakowie poważną i obszerną pracę prof.
St. Windakiewicza p. n. „Teatr ludowy w
dawnej Polsce”, traktującą przedmiot ten
głównie na tle wieku XVI. O dzisiejszych
przedstawieniach „szopek” i „króla
Heroda” ob. pod wyrazem Szopka w
niniejszej Encyklopedyi, także liczne
wiadomości rozrzucone w Kolbergu i
„Wiśle”. Z. Gloger podał w dziełku Wład.
Chomętowskiego:
„Dzieje
teatru
polskiego” (Warszawa, 1870 r.) ustęp o
przedstawieniach „króla Heroda” z okolic
Wizny i Tykocina (str. 66).] – (daw)
népszínművek; nyilvános előadások
-
Wersja 05 06.2017
widowisko [1. zdarzenie odbywające się w
obecności patrzących; 2. przedstawienie,
spektakl] – látványosság, előadás; színházi
előadás; színielőadás; show-műsor
widowisko baletowe – balettelőadás
widowisko teatralne – színházi előadás,
színielőadás
widowiskowość – látványosság
widowiskowość występów cyrkowych – cirkuszi
előadások látványossága
widowiskowy, -a, -e – látványos
widowiskowa jazda na lodzie – látványos
korcsolyázás
widownia [1. część sali teatralnej lub kinowej
przeznaczona dla publiczności; też:
publiczność zebrana w takim miejscu;
2. wszyscy, którzy obejrzeli lub dla
których jest przeznaczony dany film,
program itp.; 3. miejsce, w którym się coś
dzieje, odbywa] – küzdőtér, porond,
színpad; nézőtér, színtér; közönség, nézők
widownia dziejów – a történelem színpada
widywać [widzieć kogoś co jakiś czas] – látni
szokott (vkit), lát (időről időre)
widywać się [widywać siebie wzajemnie] –
találkozni (néha); gyarkan látják egymást,
szokták látni egymást; meg-meglátogatják
egymást
widywanie się – találkozás (néha)
widz [1. osoba oglądająca jakieś przedstawienie
lub widowisko; 2. osoba przyglądająca się
czemuś] – néző; (świadek) tanú, szemtanú
widz kinowy – mozinéző, mozilátogató
widz teatralny – néző, színházlátogató
Widzący [1. ludzie spełniający rolę proroczą
przed
ustanowieniem
proroków.
Nieposłuszni Bogu Izraelici nie lubili ich i
chcieli, by im prorokowali, co im się
podoba. 2. określenie proroka (zob. 1 Sm
9,9)] – látó; próféta (Sámuel első könyve 9.
fejezet; 9) [Régen ugyanis Izraelben
mindenki, aki elment megkérdezni az Urat,
azt mondta: "Gyertek, menjünk a látóhoz!"
Akit ugyanis ma prófétának neveznek, azt
régente látónak hívták.)]
widzenie [1. to, co widzimy, choć nie istnieje w
rzeczywistości; 2. odwiedziny u więźnia] –
látás, nézés; nézet, vélekedés; találkozás,
látogatás; látomás
widzenie jednooczne [zob. jednooczność] –
félszemű látás; félszeműség
widzenie stereoskopowe [zob. stereoskopia w zn.
1] – sztereoszkópikus látás
widzenie się – találkozás, látogatás
7622
widziadło [obraz, który nam się przyśnił lub
przywidział] – kísértet, látvány, látomás,
fantom; jelenés; képzelődés
widzialny, -a, -e [dający się widzieć] – (szemmel)
látható, észlelhető; észrevehető
widzialny horyzont – látható horizont
widziałem cię po raz pierwszy – először láttalak
widziałem go na własne oczy – saját szememmel
láttam őt
widziałem nieporównaną wystawę – a maga
nemében egyedülálló kiállítást láttam
widziany, -a, -e – látott
widzieć
(widzę,
widzisz,
widzi;
widział)
[1. postrzegać kogoś lub coś wzrokiem;
2. mieć zdolność reagowania na światło,
postrzegania osób i rzeczy; 3. obejrzeć
film, sztukę, wystawę; 4. spotkać się z
kimś; 5. przypominać lub wyobrażać sobie
coś; 6. zdawać sobie z czegoś sprawę;
7. rozumieć i oceniać coś w określony
sposób; 8. znajdować w kimś lub czymś
jakąś cechę; 9. sądzić, że ktoś nadaje się
do pełnienia jakichś funkcji] –
látni
(látszik); (kogo/co) látni; találkozni (vkivel)
widzi źdźbło w cudzym oku, a w swoim belki nie
widzi [(Łk 6,41-42): Czemu to widzisz
drzazgę w oku swego brata, a belki we
własnym oku nie dostrzegasz? Jak możesz
mówić swemu bratu: "Bracie, pozwól, że
usunę drzazgę, która jest w twoim oku",
gdy sam belki w swoim oku nie widzisz?
Obłudniku, wyrzuć najpierw belkę ze
swego oka, a wtedy przejrzysz, ażeby
usunąć drzazgę z oka swego brata.] – más
szemében
nézi a szálkát, de a saját
szemében pedig nem veszi észre a gerendát
[Jézus ismerte az emberi szívet, s így nem
tévesztették meg a rejtett szándékok. Azt
mondja: „Miért látod meg a szálkát testvéred
szemében, a gerendát pedig, amely a te
szemedben van, nem veszed észre?” (Lukács
6,41)]
" Miért nézed a szálkát atyádfia szemében, a
saját szemedben pedig nem veszed észre a
gerendát? Hogyan mondhatod atyádfiának:
Atyámfia, hadd vegyem ki szemedből a szálkát! mikor a saját szemedben nem látod a gerendát?
Képmutató, előbb vedd ki a gerendát a saját
szemedből, és akkor jól fogsz látni ahhoz, hogy
kivehesd a szálkát atyádfia szeméből.- Lukács 6,
41-42
widzę go wciąż przed oczami – állandóan magam
előtt látom
widzę jak przez mgłę – fátyolosan v. homályosan
látom
widzę jakaś postać – látok vmilyen emberi alakot
widzę, że jest naprawdę chory – látom, valóban
beteg
-
Wersja 05 06.2017
widzi pan, to wszystko! – látja, ennyi az egész v.
ez minden!
widzi tylko na jedno oko – csakl félszemére lát
widzi źdźbło w oku bliżniego a belki w swoim nie
widzi; widzi się źdźbło w oku blizniego, a
nie widzi się belki w swoim; źdźbło widzi
w oku bliźniego swego a belki w swoim już
nie! – (közm.) más szemében meglátja a
szélkát, de a magáéban a gerendát sem
widzieć Abrahama [mieć ponad 50 lat (Jn 8,57):
Pięćdziesięciu lat jeszcze nie masz, a
Abrahama widziałeś?] – Ábrahámot látni
(50 éves elmúlt) [“Ötven éves sem vagy és
láttad Ábrahámot?” – kérdezték tőle a
zsidók. (Jn 8,57)]
widzieć biale myszki [mieć halucynacje podczas
delirium
tremens]
–
hallucinálni,
képzelegni (főleg alkoholnál)
widzieć co na własne oczy – saját szemeivel lát
vmit
widzieć co w jakim świetle – vmilyen fényben v.
színben látni vmit
widzieć co w różowy barwach – rózsás színekben
látni vmit
widzieć coś w czarnych barwach a. kolorach –
vmit sötét színekben v. feketén látni
widzieć go nawet nie chcę – még látni sem akarom
widzieć jak przez mgłę – fátyolon keresztül v.
homályosan v. ködösen látni
widzieć kogo/co we śnie – álában lát vkit/vmit
widzieć się z kimś w ważnym interesie – fontos
ügyben találkozni vkivel
widzieć świat w różowych kolorach –
rózsaszínben látja a világot
widzieć tylko koniec swego nosa – nem lát tovább
az orra hegyénél
widzieć w ciemnych kolorach – sötét színben látni
widzieć w czarnych kolorach – fekete színben
látni
widzieć wszystko w różowym kolorze – mindent
rózsaszínben látni
wiem dużo o Krakowie – sokat tudok Krakkóról
wiem, gdzie jest akademik, uniwersytet, i gdzie
jest dobre piwo, ale nie wiem, gdzie jest
poczta, klub studenki i centrum handlowe
– tudom, hogy hol van a diákszálló, az
egyetem, és hogy hol van jó sör, de nem
tudom, hogy hol van a posta, a diáklub, és a
bevásárló központ
wiem, kto to jest – tudom, hogy ő kicsoda
wiem to na pewno – biztosan tudom
wiem to od naocznego świadka – ezt egy
szemtanútól tudom
wiem to z dobrego źródła – jó forrásból tudom
wiem, że + Ac. (= T) – tudom, hogy
7623
wiem, że ma – tudom, hogy van
wiem, że masz nowy wóz – tudom, hogy új kocsid
van
wiem, że nie ma – nm tudom, hogy van-e
wiem, że nie rozumiem po polsku - tudom, hogy
nem értek lengyelül
wiem, że on jest tu – tudom, hogy ő itt van
wiem, że ten człowiek mi sprzyja – tudom, hogy
ez az ember jóindulattal van irántam; tudom,
hogy ez jó emberem
wiemy, gdzie on mieszka – tudjuk, hogy ő hol
lakik
widzieć się – widywać się [1. widzieć swoje
odbicie w czymś; 2. widzieć siebie
wzajemnie; 3. spotkać się z kimś; 4. pot.
odnosić jakieś wrażenie, np. Coś mi się
widzi, chłopcy, żeście przesadzili.; 5. pot.
podobać się, np. Jak wam się to widzi?] –
látja magát vmiben; látják egymást;
találkoznak, kölcsönösen meglátogatják
egymást
widzieć się w lustrze – látja magát a tükörben
widzieć się z kim – találkozni vkivel
widzi mi się – úgy vélem v. látom; azt hiszem; az a
benyomásom v. érzésem
widzi mi się, że on przyjdzie – elképzelés v.
elképzelésem szerint megjön
widzimisię [pot. czyjeś stanowisko nieliczące się z
niczym] – tetszés, (saját) belátás, vélermény
widzisz? – látod?
wie kiedy wziąć, kiedy odrzucić kartę – tudja,
hogy mikor kell új kártyát húznia, mikor kell
elvetnie
wie Pan czego nie będzie u nas w domu od jutra
do szóstego maja? – tudja-e, hogy mi nem
lesz nálunk otthon holnaptól május
hatodikáig?
widzowie – nézőközönség, nézők
wiec
[1. zgromadzenie
ludzi
w
celu
przedyskutowania jakichś spraw lub
wyrażenia wobec nich swojej postawy;
2. zgromadzenie plemienne w dobie
przedpaństwowej; w średniowiecznej
Europie: zjazd możnowładców] – gyűlés,
nagygyűlés, népgyűlés, tanácskozás; (hist.)
colloquium generale
wiec plemienny [w państwach pierwszych
Słowian było to zgromadzenie, w którym
brać udział mogli wolni mężczyźni,
zazwyczaj należący do najważniejszych i
najbogatszych rodów] – törzsi v.
nemzetségi gyűlés v. tanács
wiec ludowy – népgyűlés
wiec protestacyjny – tiltakozó nagygyűlés
wiecej niż połowa – több, mint fele
-
Wersja 05 06.2017
wiecej stali i żelaza – termej v. termeljünk több
acélt és vasat!
wiecej zdziałasz dobrotliwością, niż przemocą –
többet érsz el v. többre viszed jósággal, mint
erőszakkal
wiecha [1. pęk czegoś, zwłaszcza słomy, gałęzi;
2. kwiatostan groniasty o gałązkach
bocznych rozgałęzionych; 3. pęk kwiatów,
traw i zielonych gałęzi zatykany na dachu
budującego się domu na znak, że budowa
jest na ukończeniu; 4. łow. ogon wilka] –
szalmacsutak, korcsmajelvény; zöld faág
(kész házon); buga, összetett fürt
wiecheć [1. pot.; zob. wiecha w zn. 1.; 2. pot. coś
sterczącego, poplątanego] – szalmacsutak,
szénacsomó; vmi kiálló v. összekuszált
wiecheć słomiany – szalmacsutak
wiechetek – kis szalmacsutak, szénacsomócska
Wiechlina łąkowa (Poa pratensis L.) [gatunek
rośliny z rodziny wiechlinowatych
(Poaceae (R. Br.) Barnh.), występujący
powszechnie w Europie, Azji, północnej
Afryce oraz Ameryce Północnej. W Polsce
rośnie dziko na całym niżu i w niższych
położeniach górskich i jest rośliną
pospolitą. Jest także rośliną uprawną.] –
réti perje (Poa pratensis)
wiecować
[1. uczestniczyć
w
wiecu;
2. dyskutować nad czymś zbiorowo] –
gyűlésen részt venni
wiecowanie – gyűlésezés, gyűlésekre való járás
wiecowy, -a, -e – naggyűlés-, népgyűlés-; gyűlési,
naggyűlési, népgyűlési
Wieczernik (łac.: Coenaculum), zwany także Salą
na górze [według tradycji chrześcijańskiej
sala, w której Jezus umył uczniom nogi,
odbywała się Ostatnia Wieczerza, Jezus
ukazał się apostołom i w której nastąpiło
zesłanie Ducha Świętego w dniu
Pięćdziesiątnicy. Badacze lokują tutaj
także miejsce wygłoszenia przez św. Piotra
kazania
w
dniu
Pięćdziesiątnicy.
Zachowały się także historyczne przekazy
świadczące o tym, że w istniejącym tam
przed
wiekami
sanktuarium
chrześcijańskim przechowywana była
korona cierniowa oraz kolumna przy
której biczowany był Jezus.] – Utolsó
vacsora terme, Coenaculum, diversorium
(lat.) [Jézus földi életének utolsó húsvéti
vacsoráját Jeruzsálemben, egy szálláshelyen
ünnepelte, egy nagy, étkezésre berendezett
felső helyiségben. (vö. Mk 14,12–16; párh.).
cenaculum, coenaculum (a lat. cena, 'napi fő
étkezés' szóból): az ókori lakóház emeleti
részében lévő ebédlő v. lakószoba. - A gör.
ÚSz különbséget tesz az utolsó vacsora
7624
terme, az anagaion (Lk 22,12; vö. Mk 14,15)
és a jeruzsálemi hívek gyülekezési helye, a
hüperóon (ApCsel 1,13; vö. 9,37.39; 20,8)
között. A Vg. mindkettőt ~nak fordítja. - 1.
Az utolsó vacsora terme. Mk 14,13-16-ból és
a párhuzamos helyekből nem derül ki
egyértelműen, hogy Jézus hol költötte el
tanítványaival az utolsó vacsorát.]
wieczerza [1. daw. posiłek wieczorny; 2. w
czasach biblijnych główny posiłek dnia, do
którego zbierano się po pracach
dziennych. Wieczerza wspomniana w
szesnastym rozdziale Ewangelii Łukasza
ilustruje Izrael, który zaproszony był
najpierw na wieczerzę przygotowaną
przez Pana, ale ponieważ ci odmówili,
dana została tym, co przyszli z chęcią. W
Objawieniu Jana 19;17 jest mowa o
wieczerzy dla ptaków żywiących się
ścierwem, co będzie miało miejsce przy
końcu wielkiego ucisku.] – (dawno)
vacsora, estebéd
wieczerza hojna, noc niepokojna – [bőséges
vacsora, nyugtalan éjszaka] kevés vacsora, jó
éjszaka
Wieczerza Pańska (1. ostatnia Pascha Jezusa; 2.
sakrament eucharystii; 3. Ostatnia
Wieczerza) – (w religii) Utolsó Vacsora [a
keresztény vallásban Jézus és 12 apostolának
utolsó közös vacsorája], Úrvacsora (latinul
communio, görögül eukharisztia) [1. a
magyar és nemzetközi protestáns egyházak
egyik szentsége. Oltáriszenteségnek is
nevezik. 2. Krisztus szerezte elárultatása és
elfogatása estéjén, a páskavacsorát követően,
emlékeztetőül megváltó halálára; az áldás és
szabadulás látható jele mindazok számára,
akik hisznek Jézusnak bűneikért elvégzett
helyettes
áldozatában.
Különböző
megjelölésekkel ünneplik: az új szövetség
teste és vére (Mt 26,26-28), közösség
Krisztus testével és vérével (1Kor 10,16), az
Úr kenyere és pohara (1Kor 11,27), a kenyér
megtörése (ApCsel 2,42; 20,7); az Úr
vacsorája (1Kor 11,20); nem szabad
méltatlanul részt venni benne (1Kor 11,2732).]
Wieczerza Pańska - obchodzenie wieczerzy
Pańskiej jest bardzo ważną rzeczą. Nie jest ona
wymysłem ludzkim, ale poleceniem samego Pana
Jezusa Chrystusa. Jest tak ważna jak chrzest,
który także wyraźnie został polecony przez Pana.
Pan polecił wiele innych rzeczy i te wszystkie są
bardzo ważne, a z tych tylko wieczerza i chrzest
połączone są z pewnym ceremoniałem. I w
jednym i w drugim Pan sam brał udział, Pan
również występował jako człowiek i jako
odwieczny Syn Żywego Boga, tzn. w dwóch
naturach: jako Bóg i jako człowiek. Był wzorem
człowieka wg woli Bożej i dlatego pokazał Siebie
-
Wersja 05 06.2017
jako człowieka w chrzcie i w wieczerzy ku
uczczeniu Jego śmierci. On jest nam także
wzorem w Jego zmartwychwstaniu, w czynie
pokazał nam triumf życia nad śmiercią, w czym i
my bierzemy udział dzięki Jego przelanej krwi.
Dlatego pierwotni chrześcijanie zaczęli już w ich
czasach obchodzić wieczerzę w pierwszy dzień
tygodnia, aby wykazać ścisły związek między
śmiercią Pana i Jego zmartwychwstaniem
(chociaż obchodzono wieczerzę i w inne dni). W
obchodzeniu wieczerzy Pańskiej powinniśmy iść
śladem pierwotnych chrześcijan i poświęcać jej
specjalne zebranie, które jest inne od wszystkich
pozostałych. Na tym zebraniu nie chcemy prosić o
chleb powszedni, miejsce zebrań, Boga pieczę
nad rodzinami naszymi, nad krajem i władzami
naszymi, nie chcemy studiować i wyjaśniać, ale
dziękować. W podziękowaniach naszych chcemy
Panu powiedzieć, że wiemy, że On jest
wypełnieniem tego, na co wszystko ofiary Starego
Testamentu wskazywały; że On jest tym
barankiem paschalnym, który głaidzi grzechy
świata, chcemy Mu powiedzieć, że wiemy, iż On
jest tym, o którym prorocy mówili setki lat przed
Jego ukazaniem się w ciele. I to nazywamy
wielbieniem Go. Na zebraniu tym obecny jest sam
Jezus Chrystus. Stąd wyrażenie: ''Zbieramy się w
imię Pańskie''. W greckim tekście wyrażenie ''eis
to emon onoma'' lepiej jest tłumaczyć: ''do imienia
mego'', bo słowo ''eis'' wskazuje na kierunek. Na
zebraniu tym może być obecny każdy człowiek,
który zachowaniem się i wyglądem swoim nie
przyniesie ujmy wielkości i świętości chwili. Ale
wielbić Pana mogą tylko ci, co zostali zbawieni.
Naturalny człowiek nie może dziękować za
zbawienie duszy swojej, bo nie jest jeszcze
zbawiony. Obchodzenie wieczerzy Pańskiej jest
dziękowaniem za zbawienie. Zebraniem tym musi
kierować Duch Święty, a nie ktokolwiek z
obecnych na tym zebraniu. Gdy więc ktoś chce
podarować podziękowanie, podać pieśń, albo
przeczytać stosowny urywek z Pisma Świętego, to
musi być pewnym, że działa pod kierunkiem
Ducha Świętego. W uwielbianiu nie możemy
nauczać ani wyjaśniać, ale dziękować, dlatego i w
tym wypadku nie może być wiele słów. Symbole,
chleb i kielich z winem, spełniają ważną rolę.
Chleb powinien być podawany w całym bochenku
(grec. artos ozn. bochenek chleba, a nie
kawałeczki chleba, albo opłatki), bo musi
wskazywać na jedność i niepodzielność ciała
Chrystusowego. (Symbole też muszą głosić,
przepowiadać śmierć Pańską). Zasadą jedności
musi także pokazywać kielich (w grec. potrion, co
nie ozn. kielich ale naczynie do picia, kubek). Na
wielkich zebraniach stosownym będzie używanie
kilku kielichów, z tym jednak, aby, dla
utrzymania jedności, nie jedna osoba, ale więcej
piło z jednego. Używanie już gotowych i
pokrajanych kawałków chleba, opłatka i
kieliszeczków do wina jest przeciw zasadzie
jedności ciała.
wieczerza wigilijna – karácsonyi v. karácsonyesti
vacsora
7625
wieczerzać [jeść wieczorny posiłek] – vacsorázni;
(dawno) vacsorálni
wieczko – kis fedő
wiecznie – örökké, örökösen, folyton, mindig,
szakadatlanul, állandóan; mindörökké
wiecznie to samo – mindig ugyanaz
wieczność [1. nieskończoność w czasie; 2. czas
bardzo
długi;
3. według
wierzeń
religijnych:
życie pozagrobowe]
–
örökkévalóság, halhatatlanság
wieczność, wieczystość, wiekuistość [(u Zygmunta
Glogera) wieczystość ziemska, w prawie
polskiem jus perpetuum, znaczy tyle, co
własność
dziedziczna
ziemska.
Krzyżanowski w „Dawnej Polsce” nazywa
to mylnie wieczysta dzierżawą, jak i lenna
nazywa mylnie wieczystemi dzierżawami
lub emfiteuzami. Są to różne między sobą
rzeczy, o których nie miał jasnego
pojęcia.] – örökkévalóság
wieczność (grec. aion), wieczny (aionios) [stan
poza czasem, nieskończoność. Bóg daje
żywot wieczny. Wieczne rzeczy są poza
czasem (i są niewidzialne). Bóg daje także
radość wieczną. Kara będzie wieczna dla
tych, co pagardzili łaską Boga.] – örök;
örökkévalóság; hosszú idő, régidő, ősidő,
hajdankor [A végtelen múlttal és jövővel,
Istennek minden időbeni jelenvalóságával
van kapcsolatban; Isten egyik lényegbeli
ismertetőjegye (Jer 1,5; Zsolt 90).]
Az “örök”, “örökké”, “olthatatlan” stb. héber és
görög szavak bibliai alkalmazása: Az Ó-Szövetség
héber szövege az “örök” szóra az “olám” szót, és az
Új-Szövetség görög szövege az “aion” szót;
melléknévként pedig az “aionosz” szót használja. Az
egész Bibliában ezek a szavak 541-szer fordulnak elő.
A különböző új-testamentumi szótárakban az “aion”
szónak igen sokféle jelentése van. Az “aion” és
“aionosz” – mint főnév és melléknév – jelentése lehet:
hosszú idő, régidő, ősidő, hajdankor; negatív
értelemben: soha, soha többé, befejezés, életfogytiglan,
generációk, jövőbeli korszak, állandóan, tartósan. Itt
egy néhány példa ennek a szónak a bibliai
használatára: II. Móz. 21-ben azt mondja az Írás a
héber szolgák jogaival kapcsolatosan: “De ha a szolga
azt mondaná: szeretem az én uramat, az én feleségemet
és fiamat, nem akarok felszabadulni; akkor vigye őt az
ő ura a bírák elé, és állítsa az ajtóhoz vagy az
ajtófélhez, és az ő ura fúrja át az ő fülét árral; és
szolgálja őt mindörökké.” (5-6. vers.) Itt az “örökre”
vagy “mindörökké” megjelölés egyszerűen azt jelenti,
hogy mindaddig, amíg él. II. Móz. 29,9. szerint
Áronnak és fiainak kell a papi szolgálatot végezni örök
rendelés szerint. Mindemellett tudjuk, hogy az ószövetségi áldozati és papi szolgálatot Krisztus
bevégezte és leváltotta. Itt az örök szó egy
meghatározott időt jelent.
Hasonló példákat találunk az Új-Szövetségben is. Máté
12,32. így szól: “Annak sem ezen, sem a más világon
meg nem bocsáttatik”. A “világ” szó az “aion”-ból van
-
Wersja 05 06.2017
fordítva; aion – örökkévalóság. Azt azonban nem
mondhatjuk, hogy sem ezen, sem azon az
örökkévalóságon... A jelentése tehát egyszerűen: világ.
A világ alatt a jelenvaló időszakaszt kell érteni.
Hasonló a helyzet Lukács 16,8-ban. Milyen
érthetetlenül hangzana Gal. 1,4. ha a “világ”-gal
fordított “aion” szó örökkévalósággal lenne
visszaadva! Timótheushoz írt levelében ír Pál
Démásról: “Engem elhagyott, e jelenvaló világhoz
(aion) ragaszkodván.” (II. Tim. 4,10.) Írhatnánk-e azt,
hogy ehhez az örökkévalósághoz ragaszkodott, amikor
éppen a mulandó világot akarta kifejezni?
Az örök szó jelentése lehet végtelen is, de csak akkor,
amikor az Istennel van kapcsolatban, vagy valamivel,
ami Istentől ered, pl. az élet. Ezért jelent az örök élet
végnélküli életet. Ilyen életet azonban nem bírhatnak
azok, akik Istentől elszakadtak, vagy elhagyták Ot.
Az “aion” szónak akkor van még örökkévalóság
jellege, ha az egész végtelenségre van kihatása. Ez
vonatkozik Jézus megváltási tettére. “És tökéletességre
jutván, örök üdvösség szerzője lett, mindazokra nézve,
akik neki engedelmeskednek.” (Zsid. 5,9.) “És nem
bakok és tulkok vére által, hanem az ő tulajdon vére
által ment be egyszer mindenkorra a szentélybe, örök
váltságot szerezve.” (Zsid. 9,12.) Ezt az örök
üdvösséget, ezt az örök megváltást Jézus a kereszten
hozott áldozata által szerezte. Ez egy egyszeri áldozat,
egy örök, vagy állandó hatással (Zsid. 9, 28. Róm.
6,10.).
Ebben az értelemben érvényes az örök szó az “örök
tűz”, “örök ítélet”, “örök halál”, “örök büntetés”
kifejezésekre is. A hatása megszüntethetetlen,
végtelen, de nem a tűznek, az ítéletnek és a
büntetésnek az időtartama. “Az egész íráshasználatban
tehát csak két fogalomnál találjuk meg a szó lényében
bennefoglalva, hogy az “aionosz” vagy “olám”
toldalékszócskák végnélküliséget jelentenek, ezek
pedig: Isten és élet.”
http://igemorzsa.hu/e-konyvek/nincs-t-halal/14.html
wieczność; wieczność Boga [1. Wieczność Boga
oznacza, że On jest. „Nie w jakiejś
przelotnej chwili jest, ale był i będzie, bez
końca ani początku..” (H. Paissac,
Istnienie i istota Boga, w. Wprowadzenie do
zagadnień teologicznych. Praca zbiorowa.
Dogmatyka, Poznań 1969, s.52); 2.
wieczność Bożego poznania; wieczność
Bożej miłości do nas; wieczność Bożych
zamierzeń
i
pragnień.]
–
Isten
örökkévalósága (lat. aeternitas Dei) [Isten
tulajdonságainak egyike, predikamentális
nyugvó, pozitív sajátság. - Azt jelenti, hogy
az ő létmódja abszolút módon fölötte áll
minden időbeli mértéknek.]
wiecznotrwały, -a, -e [niemający końca] –
örökkétartó, örök, örökös
wiecznotrwałość – örökkétartóság
wiecznozielony, -a, -e – örökzöld
wieczny, -a, -e [1. nieograniczony w czasie,
zawsze trwający; 2. stale się powtarzający
lub trwający od bardzo dawna] – örök,
7626
örökös, örökkévaló, örökkétartó; állandó;
halhatatlan
Wieczna lampka [Jej pochodzenie sięga
starożytności, kiedy lampki oliwne z gliny
lub brązu napełniano tłuszczem, głównie
oliwą i służyły do oświetlania domów i
kościołów. We wczesnym średniowieczu
utrwalił się zwyczaj palenia lampki w
dzień i w nocy przed miejscem
przechowywania
Najświętszego
Sakramentu. Stąd jej nazwa "wieczna".
Wieczna lampka wykonana była dawniej
ze srebra, miedzi i złoconego brązu,
posiadała kształt gołębicy, ryby lub
ozdobnego kosza. Zawieszano ją nad
tabernakulum, czuwając by nigdy nie
zgasła. Obecnie stosuje się lampy
elektryczne, wykonane z czerwonego
szkła, koloru symbolizującego miłość Boga
do Ludzi.] – örökmécses [Katolikus
templomokban az Oltáriszentség őrzési
helyét az örökmécses jelzi.]
wieczne miasto (Rzym) – az örök város (Róma)
wieczne pióro [przyrząd do pisania na papierze,
w którym materiałem pisarskim jest
płynny atrament spływający poprzez
działanie siły grawitacji przez specjalną
końcówkę
zwaną
stalówką
(wykorzystywane
jest
tu
zjawisko
kapilarne).] – töltőtoll
wieczny odpoczynek [modlitwa za zmarłych
zaczynająca się od tych słów] – örök
nyugalom (halál)
wieczny ogień – örök tűz
wieczny ogień na ołtarzach – örök tűz az oltáron;
oltáron égő örök tűz
wieczny pokój – örök békesség v. nyugalom
wieczny student – örök diák
wieczny śnieg, lód [śnieg, lód nietopniejący nigdy
całkowicie, występujący na szczytach
górskich lub w strefach polarnych] – örök
hó (hóhatár felett v. sarkokon)
wieczorek [pot. wieczorne spotkanie towarzyskie,
często
z
tańcami];
wieczorynka
[wieczorny program telewizyjny dla
najmłodszych dzieci] – est, mulatság,
táncos összejövetel; uzsonnatársaság, estély,
zsúr [A francia jour szóból. Lányos háznál
délutáni órákban tartott összejövetel,
születésnapi parti.]
-
Wersja 05 06.2017
wieczorek muzyczny – zeneest
wieczorek taneczny – tánccal egybekötött zsúr
wieczorek z programem artystycznym – műsoros
est
wieczorek zapoznawczy – ismerkedési est
wieczorem, wieczór [rzeczownik, (narzędnik)] –
este [főnév (eszköz eset)] (d.u. 5-6 – 8-9)
wieczorem, wieczorami, wieczorkiem [w porze
wieczornej] – este; esti időpontban
wieczorem będę w domu, mam dużo pracy – este
otthon leszek (maradok), sok munkám van
(sok a munkám)
wieczorem poprzedniego dnia – előző este
wieczorem wracamy – este visszajövünk
wieczornica [wieczorne spotkanie połączone z
tańcami,
popisami
artystycznymi,
organizowane w świetlicach, domach
kultury itp.] – est, estély; kultúrest
wieczornica literacka – irodalmi est
wieczornica z programem artystycznym –
műsoros est
wieczorny, -a, -e – esti
wieczorny seans filmowy – esti mozielőadás
wieczorowy, -a, -e – esti, estélyi
wieczorowa suknia [przeznaczona do noszenia
na specjalne wieczorowe okazje. Jej
długość nie jest ustalona, odpowie
wymaganiom mody. Wyróżniamy krótkie,
o średniej długości i długie suknie
wieczorowe. Krótka s.w. ma tę samą
długość, co zwykła sukienka dzienna; o
średniej długości znajduje się między
krótką a długą; długa s.w. sięga prawie do
stóp. S.w. często posiada dekolt, i zwykle
jest wytwarzana z ozdobnej tkaniny.] –
estélyi
ruha
(1)
[Különleges
esti
rendezvényeken viselt ruha. Hossza a
mindenkori divatiránynak felel meg. A rövid
estélyi ruha hossza olyan, mint az utcai
ruháé, a hosszú estélyi ruha legalább bokáig
ér, az ún. félhosszú estélyi ruha pedig e kettő
között helyezkedik el. Különlegesen szép
anyagokból, gyakran mély dekoltázzsal
készül.]
wieczorynka (potocznie: dobranocka) [1.
wieczorny program telewizyjny dla
najmłodszych dzieci; 2. wieczorny blok
programowy przeznaczony dla dzieci w
wieku od 5 do 12 lat] – esti mese
7627
wieczorynka
wieczorynkowy, -a, -e – esti, zsúr-; esti mesewieczór [1. część doby między zmierzchem a
nocą; 2. publiczne spotkanie z programem
literackim, muzycznym itp., odbywające
się wieczorem; też: spotkanie towarzyskie
odbywające się o tej porze] – est; este;
(impreza) est, estély
wieczór [wieczorem] – (pora dnia) este
wieczór autorski – szerzői est
wieczór dyskusyjny – vitaest
wieczór galowy – gálaest
wieczór
kawalerski
–
legénybúcsúztató,
legénybúcsú
wieczór kulturalny – kultúrest
wieczór literacki – irodalmi est
wieczór nadchodzi – esteledik
wieczór operektowy – operettest
wieczór panieński – leánybúcsúztató
wieczór pieśni – dalest
wieczór pieśni ludowej – népdalest
wieczór pożegnalny – búcsúest
wieczór prządek – székelyfonó [A Székelyfonó
Kodály Zoltán 1932. április 24-én
Budapesten, a Magyar Állami Operaházban
bemutatott egyfelvonásos daljátéka. A
zeneszerző
második
színpadi
műve,
tulajdonképpen egy hatalmas népdalfüzér.]
wieczór przedwigilijny – karácsonyest előtti este
Wieczór Sylwestrowy – Szilveszterest
wieczór tańcujący; wieczór taneczny – táncestély
wieczór wigilijny – szenteste, karácsonyest
wieczór zapoznawczy – ismerkedési est
wieczystość – örökkévalóság, öröklét
wieczysty, -a, -e [podn. nieprzemijający, wieczny]
– örök, örökös; örökletes, örökkévaló,
örökkétartó; végtelen
-
Wersja 05 06.2017
wieczysta dzierżawa [1. dzierżawa zawarta na
okres kilkudziesięciu lat; 2. umowa
zawarta na taką dzierżawę] – örökbér
wieczysto-lenne dobra [różne od dóbr prawem
ziemskiem posiadanych, były te, które
nadane na sejmie, ulegały szczególnej
sukcesyi, zwykle tylko z linii zstępnej i
wracały do dóbr królewskich, gdy linja
lennicza wygasła.
Były
one pod
jurysdykcją sądu asesorskiego i różniły się
od ziemskich co do ciężarów publicznych,
nie mogły być bez zezwolenia króla ani
dzielone, ani aljenowane, chybaby zostały
przemienione na ziemskie, jak tego mamy
przykład w r. 1764 co do dóbr Narowla,
obróconych in naturam dóbr ziemskich
dziedzicznych.] – (daw) örök hűbér javak
wieczyście – örökké, örökösen, szakadatlanul,
végtelenül
wiedenka [mieszkanka Wiednia] – bécsi nő
Wiedeń [1. (niem. Wien, łac. Vindobona) – stolica
Austrii, jej największe miasto oraz
kulturalne i polityczne centrum kraju,
położone nad Dunajem, na krańcu Lasu
Wiedeńskiego; 2. stanowi także jeden z
dziewięciu krajów związkowych Austrii.
Jest to jedno z bardziej znanych miast
środkowej Europy] – Bécs (németül Wien,
bajor nyelvjárásban Wean, horvátul Beč,
románul Viena, szlovénül Dunaj, szlovákul
Viedeň, oroszul Вена, franciául Vienne,
angolul, olaszul Vienna, latinul Vindobona,
lengyelül Wiedeń) Ausztria fővárosa és egyik
szövetségi tartománya.
wiedeńczyk [mieszkaniec Wiednia] – bécsi (ffi)
wiedeński, -a, -e [przymiotnik od: Wiedeń
(stolica Austrii)] – bécsi
wiedeńska karoca – bécsi hintó
wiedliszek [komary z rodzajów Anopheles] –
(áll.) anopheles [e: anofelész] a maláriát
terjesztő
egyik
szúnyogfajta;
maláriaszúnyogok (Anopheles sp.) [a
kétszárnyúak (Diptera) rendjébe és a
csípőszúnyogok (Culicidae) családjába
tartozó vérszívó rovarok.]
wiedza [1. ogół wiadomości zdobytych dzięki
badaniom, uczeniu się itp.; też: zasób
informacji
z
jakiejś
dziedziny;
2. znajomość czegoś; 3. (ang. knowledge) zasób powiązanych ze sobą faktów, zasad,
teorii i doświadczeń przyswojonych przez
osobę uczącą się] – tudás, ismeret,
tudomány; tudomás
wiedza do potęga – a tudás hatalom
wiedza dogłębna – mélyreható tudás
wiedza encyklopedyczna – enciklopédikus v.
lexikális tudás
7628
wiedza fachowa – szatudás, szakismeret; tárgyi
tudás
wiedza głęboka – mély tudás
wiedza gruntowna – alapos v. mélyreható tudás
wiedza hermetyczna [nauki tajemne kapłanów
babilońskich i egipskich] – hermetikus
tudás
wiedza niekompletna – hiányos tudás
wiedza nowoczesna – naprakész tudás
wiedza ogólna – általános tudás
wiedza powiezchowna – felületes tudás
wiedza szeroka – széles tudás
wiedza teoretyczna – elméleti tudás
wiedza to potęga – a tudás hatalom
wiedza ugruntowana – megalapozott v. alapos
tudás
wiedza wnikliwa – mélyreható tudás
wiedza wszechstronna – sokoldalú tudás
wiedza zawodowa – szaktudás, szakismeret
wiedzieć [wiem, wiesz, wie, wiemy, wiecie, wiedzą]
+ Ac.=T. [mieć wiedzę, wiadomości o
czymś i być świadomym tego] – tudni
wie, skąd wiatr wieje – tudja, honnan fúj a szél
wiedzieć coś – tudni vmit; tudomása van (vmiről)
wiesz co? – tudod mit?
wiesz czym to pachnie? – (bottal fenyegetőzve)
[tudod minek a szaga ez?] ismered ezt?
tudod, minek a következménye?
wiesz, jak on się nazywa? – Tudod hogy mi a
neve?
wiesz, mam imieniny – tudod, névnapom van
wiesz przecież – hiszen tudod, ugyis tudod
wiesz, śmiercią pachnie – [tudod, ennek
halálszaga van] tudod-e, hogy az életeddel
játszol?
wiedzę, że popełniłem a. zrobiłem błąd –
elismerem, hogy hibáztam
wiedzą sąsiedzi, jak kto siedzi – (közm.) tudják a
szomszédok, ki hogyan él
wiedzieć co z doświadczenia – tapasztalatból tudni
v. ismerni vmit
wiedział, że umiera i był zrezygnowany – tudta,
hogy haldoklik és rezignált volt
wiedziony, -a, -e – tudott
wiedźma [1. pot. o kobiecie brzydkiej i kłótliwej;
też jako wyzwisko; 2. zob. czarownica; 3.
(u Zygmunta Glogera) Wiedźma, wiedma,
czarownica, latawica] – (átv.) házsártos,
veszekedős nő; boszorkány, varázsló, vén
banya
wieje wiatr – fúj a szél
wiejski, -a, -ie [związany z wsią] – falusi, vidéki
wiejski dom – parasztház
wiejski bogacz – zsírosparaszt, kulák
-
Wersja 05 06.2017
wiejski kupczyk – falusi boltos v. szatócs; kupecparaszt
wiejskie izby porodowe – falusi szülőotthonok
wiejskość – falusi jelleg
wiek (w.) [1. długość życia człowieka od
urodzenia do danej chwili; też: długość
życia rośliny lub zwierzęcia lub czas
istnienia czegoś; 2. okres stu lat; 3. długi,
dłużący się okres; 4. okres wyróżniający
się czymś znamiennym] – (stulecie) század,
(sz.), évszázad; kor, korszak; (życia) kor,
életkor
wiek XVII – a XVII. század
Wiek apostolski [Księga Dziejów Apostolskich
(rozdziały 1-5) podaje, że po zesłaniu
Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy
apostołowie
zaczęli
dynamicznie
organizować działalność ewangelizacyjną
i strukturę wewnętrzną wspólnoty
chrześcijańskiej w Jerozolimie i Judei. W
miejsce zdrajcy Judasza wybrano przez
los Macieja i w tym składzie grono
Dwunastu zarządzało całością pierwszych
chrześcijan.] – APOSTOLI KOR. [A
keresztyén
egyház
(Gyülekezet)
történelmének az a korszaka, amikor az
apostolok még éltek és munkálkodtak.]
wiek atomu (zob. era atomowa; era atomu) –
atomkorszak
wiek balzakowski [etym. - por. powieść Balzaka
Kobieta trzydziestoletnia (1831 r.) 1. wiek
kobiety, około 40 lat; 2. kobiety trzydzieści do czterdziestu lat.] – balzaki
kor (30-40 éves nők)
wiek Chrystusowy [wiek 33 lat, zwłaszcza u
mężczyzn] – krisztusi-kor (33 év)
Wiek Człowieka [górna granica wieku człowieka
leży w latach 70-80. Nieporównywalnie
dłużej żyli ludzie przed potopem: Adam
żył 930 lat, Noe - 950, Metuszelach - 969,
Sem (już po potopie) - 600, Peleg - 239,
Abraham - 175, Mojżesz - 120. W
tysiącleciu (Millenium) prawdopodobnie
tylko bezbożni będą umierać.] – emberi
kor; életkor [a magas életkor a szülők iránti
engedelmesség jutalma (2Móz 20,12); az
élemedett korú emberek iránti tisztelet:
parancs (3Móz 19,32).]
wiek dojrzały – érett kor
wiek dojrzewania – kamaszkor, serdülőkor
wiek dorastania – serdülőkor; kamaszkor
wiek dorosły – felnőttkor
wiek dziecięcy (dzieciństwo) – gyermekkor
wiek feudalizmu – feudalizmus kora
wiek go zgarbił – a kor a vállát nyomja;
meggörnyedt a kotról
7629
wiek emerytalny [przewidziany ustawowo wiek,
w którym pracownik przechodzi na
emeryturę] – nyugdíjas időszak, nyugdíjkor,
nyugdíjkorhatár
wiek kapitalizmu – kapitalizmus kora
wiek krytyczny – kritikus kor, veszélyes kor
wiek Księżyca [liczba dni, jakie upłynęły między
ostatnim nowiem a daną fazą Księżyca] –
Hold időszak
wiek matuzalemowy
[sędziwy wiek]
–
matuzsálemi kor
wiek męski – férfikor
wiek miniony – elmúlt kor
wiek młodzieńczy – ifjúkor, serdülőkor
wiek niemowlęcy – csecsemőkor
wiek nieprodukcyjny [wiek, w którym człowiek
jeszcze nie jest lub już nie jest zdolny do
wydajnej pracy] – inproduktív-kor
wiek nowożytny – újkor
wiek odrodzenia – újjászületés, reneszánsz;
reneszánsz kor
wiek oświecenia – felvilágosodás kora
wiek poborowy – sorköteles v. katonaköteles kor
wiek podeszły (starość) – öregkor
wiek pokojowy – békés kor
wiek poprodukcyjny, pozaprodukcyjny [wiek, w
którym człowiek zakończył już pracę
zawodową] – a termelő munka utáni időszak
wiek postępu – fénykor, virágkor, aranykor
wiek produkcyjny [wiek, w którym człowiek
dysponuje pełnią sił i jest zdolny do
wydajnej pracy] – produktív-kor
wiek przedprodukcyjny [wiek, w którym
człowiek jeszcze się nie zajmuje pracą
zawodową, ale się uczy w szkole] – a
munka előtti időszak v. korszak
wiek przedszkolny [wiek, w którym dziecko
uczęszcza lub może uczęszczać do
przedszkola] – iskola előtti v. óvodás kor
wiek przejściowy
[1. okres dojrzewania
płciowego; 2. okres przekwitania] –
átmeneti v. változó kor; a változás kora v.
évei;
klimaktérium
(másnéven:
női
változókor)
wiek przeszły – elmúlt kor; múlt
wiek przyszły – következő, jövendő kor
wiek reprodukcyjny [wiek, w którym ludzie i
zwierzęta mogą mieć potomstwo] –
reproduktív v. nemzőképes-kor
wiek rozrodczy [wiek, w którym kobieta może
rodzić dzieci] – nemző v. szülőképes-kor
wiek starczy – szenilitás; szenilis kor
wiek szczenięcy – kamaszkor
wiek szkolny – iskoláskor
-
Wersja 05 06.2017
wiek trolejbusowy – (tréf.) (dawno) ötven és
hatvan év közötti életkor (a varsói
trolibuszok számozása alapján) [51-57]
wiek twarz mu zorał – (átv.) az idő barázdát
húzott ar arcára
wiek ubiegły – elmúlt v. múlt év
wiek, wieki [w obecnym pojęciu wiek liczy 100
lat. W Piśmie Świętym wiek może
oznaczać bardzo długi okres czasu. W
liczbie mnogiej, np. ''na wieki'', wyraz ten
może oznaczać nieskończoność.] – kor;
korszak
wiek wielkich odkryć – a nagy földrajzi
felfedezések kora
wieki średnie – középkor
Europa. Historia. Wieki średnie. Wielkie
wędrówki ludów w IV–VII w., wywołane
najazdem Hunów na Europę, doprowadziły do
upadku cesarstwa zachodniorzymskiego (476);
powstające na jego gruzach królestwa
germańskich
najeźdźców
podlegały
chrystianizacji,
wchłaniały,
w zbarbaryzowanej
wersji,
elementy
cywilizacji śródziemnomor.; w ciągu wieków
stapiały
się
społeczności:
rzymska
i germańskie,
wytwarzając
—
mimo
różnorodności etnicznej i wielości polit. —
zachodnioeur. jedność kulturową, opartą na
podobnej strukturze społ.-gosp. (feudalizm),
gdzie wiążącym czynnikiem ideowym stało
się
chrześcijaństwo
obrządku
łac.,
z hierarchiczną, ponadpaństw. strukturą kośc.,
podległą papieżowi w Rzymie; przywrócenie
Zachodowi jedności polit. przez państwo
Franków było krótkotrwałe, przyniosło jednak
odnowienie idei cesarstwa zachodniego (800,
Karol Wielki). Dawna cywilizacja gr.rzymska,
choć
schrystianizowana
i przekształcona,
znalazła
pełniejszą
kontynuację w gr. cesarstwie wschodnim
(bizantyńskie cesarstwo), które przetrwało
coraz bardziej ograniczane terytorialnie do
1453. Podboje arab. spowodowały, że od
VII w.
znaczne
obszary
rejonu
śródziemnomor.: zachodnią Azję, północną
Afrykę, a od VIII w. także Płw. Iberyjski,
objęła cywilizacja islamu. Mimo regresu kult.,
gosp. i polit. Zachodu oraz — patrząc
z uogólniającej perspektywy — postępującej
słabości cesarstwa wschodniego, atrakcyjność
obu tych sfer była wielka dla ludów
środkowej, północnej i wschodniej Europy;
wraz z przyjmowaniem chrztu — z Rzymu lub
Bizancjum — do świata cywilizacji
śródziemnomor.-chrześc. włączyła się od V do
przeł. X i XI w. cała Europa (ostatnie enklawy
do XIV w., jak Litwa); jednocześnie, wraz
z krystalizowaniem się struktury powiązań
kośc., polit. i kult., dokonał się jej podział na 2
kręgi: zachodni (łac.) i wschodni (gr.),
przypieczętowany 1054 rozłamem Kościoła na
katol. i prawosł. (tzw. schizma wschodnia);
granica między nimi przebiegła przez
zachodnią część Bałkanów, a dalej na północ
wyznaczył ją chrzest Węgier, Polski i krajów
skand. w obrządku zachodnim, a Rusi —
wschodnim. W kręgu zachodnim prawie
wyłącznym „nośnikiem” pisma, nauki i sztuki
było duchowieństwo, językiem pisanym —
łacina, ośr. przekazywania dziedzictwa kultury
i wiedzy — klasztory; drugą warstwą społ.,
w pewnym sensie wspólną dla Europy
i jednoczącą ją, stał się stan rycerski, który
odwoływał się do tych samych kanonów
postępowania, symboliki, wzorów moralnych.
7630
Po okresie przewagi kręgu bizant. w V–X w.,
kiedy w zachodniej i środkowej Europie wśród
wojen i najazdów zewn. (Normanowie,
Madziarzy) kształtowały się dopiero trwałe
organizmy państw., w końcu X i w XI w.
Zachód — dzięki zdobyczom techn. (pług
z odkładnicą, system trójpolowy) — przeszedł
do ekspansji gosp. i demograf.: nastąpiło
poszerzenie areału ziem uprawnych, wzrost
wydajności rolnictwa, odnowienie miast,
ożywienie handlu i rzemiosła, wzrost gęstości
zaludnienia;
od
XII/XIII w.
procesy
intensywnego rozwoju gosp. objęły również
Europę Środkowowschodnią; zjawiskom tym
towarzyszył rozwój kultury (ożywianej m.in.
przez zapożyczenia z islamu), której ważnymi
ośr. stały się zakładane od XII w. uniw.,
sprzyjające — ze względu na jednolitość
programową — unifikacji elit intelektualnych
i utrwalaniu poczucia ich przynależności do
łac. wspólnoty. Mimo ustalających się
podziałów państw., wspólnota rel.-kult.
umożliwiła
odnowienie
się
tendencji
uniwersalistycznych,
zmierzających
do
podporządkowania
całego
zachodniego
chrześcijaństwa władzy cesarza rzymskiego
(tytuł przywrócony 962 przez królów niem. po
opanowaniu północnych i środkowych Włoch,
kontynuacja
idei
jedności
imperium
rzymskiego) lub papieża (jako głowy
chrześcijaństwa łac.); przejawem łączności
świata łac. była również zewn. ekspansja
polit.-rel.
w konfrontacji
z islamem
(rekonkwista,
krucjaty);
walka
przeciwstawnych kierunków uniwersalizmu
doprowadziła ostatecznie do deprecjacji
autorytetu zarówno cesarzy, jak i papieży
(zwł. w epoce tzw. niewoli awiniońskiej oraz
schizmy zachodniej); wykrystalizowała się
Europa niezależnych monarchii nar. —
z wyjątkiem Niemiec i Włoch rozbitych
politycznie w wyniku osłabienia więzi
cesarstwa
rzymsko-niemieckiego.
Po
najeździe mong. na wschodnią Europę
w XIII w., zagrożenie dla państw wschodnioi środkowoeur.
stworzył
podbój
Płw.
Bałkańskiego przez osmańską Turcję w 2. poł.
XIV i w XV w. oraz jej dalszy napór (rozbicie
Węgier w pocz. XVI w.).
W XIV w. zachodnią
Europę objął
długotrwały kryzys gosp., spowodowany
zapewne
niedostatecznymi zdolnościami
produkcyjnymi średniow. rolnictwa, nie
-
Wersja 05 06.2017
mogącego zaspokoić potrzeb wynikających
z szybkiego przyrostu demograf.; klęski głodu
zwiększały podatność na choroby; zwłaszcza
epidemia tzw. czarnej śmierci 1347–50
zdziesiątkowała ludność wielu krajów w
zachodniej, południowej i północnej Europie
oraz naruszyła ich ekonomikę; zahamowaniu
uległo rozszerzanie kontaktów handlowych.
Kryzys tylko w niewielkim stopniu dotknął
środkową Europę, umożliwiając jej częściowe
nadrobienie opóźnień.
(http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4019491 )
wieko [wierzchnia część skrzyni, kufra itp.
zamykająca je od góry, zdejmowana lub
na zawiasach] – fedél, tető, fedő
wieko trumny – koporsófedél
wiekopomny, -a, -e [godny pamiętania] – örökké
emlékezetes,
örökkétartó,
örök,
felejthetetlen, halhatatlan
wiekować [pot. pozostawać gdzieś długo lub zbyt
długo] – örökké, nagyon soká tartani
wiekowość – kor; korosság
wiekowy, -a, -e [1. liczący lub trwający bardzo
wiele lat; 2. o człowieku: bardzo stary; 3.
dotyczący określonego wieku – lat życia] –
százados, évszázados; (stary) koros, idős,
agg, öreg, vén; ősrégi
wiekuistka (Ammobium alatum) [złociszek
oskrzydlony] – Papírvirág (Ammobium
alatum)
wiekuistość – örökkévalóság, örökkétartóság
wiekuisty, -a, -e [1. trwający wiecznie, zwykle w
odniesieniu do życia pozagrobowego;
2. istniejący od dawna, od zawsze] – örök,
örökkévaló, örökkétartó
wiekuiście – örökké
wielbiciel [1. osoba uwielbiająca kogoś lub coś;
2. mężczyzna obdarzający względami
jakąś kobietę] – imádó, rajongó, tisztelő,
hódoló; (starający się) udvarló ffi
wielbiciel sportu – sportrajongó
wielbiciel sztuki – műbarát
wielbicielka – női imádó v. rajongó
wielbić [1. otaczać kogoś czcią i miłością; 2. daw.
oddawać cześć] – tisztelni, imádni, isteníteni
wielbić kogoś – imádni vkit
7631
wielbienie – tisztelés, bálványozás, istenítés,
imádás, udvarlás
wielbląd – teve (Camelus), páros ujjú patásokhoz
tartozó, kérődző emlős
wielbłąd [zwierzę przeżuwające, wytrwałe na
upał, głód i pragnienie. Gromadzi zapasy
wody w specjalnym organie, a tłuszcz w
garbie. Żywi się pustynnymi roślinami,
gałązkami, słomą itp. Ze słusznością
nazywany jest ''okrętem pustyni''. Są
wielbłądy jednogarbne (dromader) i
dwugarbne (baktrian). W starożytności
określano bogactwo: liczbą posiadanych
wielbłądów. Job miał ich 3000. Posiadał je
Abraham. Chociaż tak pożyteczny i
lubiany, wielbłąd należał do zwierząt
nieczystych. Królowa Saby przyjechała z
wielką liczbą wielbłądów, do Salomona.
Jan Chrzciciel nosił odzienie z wielbłądziej
sierści.] – teve [Hátas-, igavonó, teherhordó
állat gyanánt szolgáltak (2Kir 8,9);
teveszőrből ruhákat készítettek (2Kir 1,8; Mt
3,4). Egyes vidékeken nagyra értékelték a
tejüket és húsukat. Az izráelitáknál a teve
tisztátalan állatnak számított (3Móz 11,4);
Ábrahámnak és Jóbnak sok tevéje volt. A
keleti városok falain rendszerint voltak kis
kapuk, amelyeken a főkapu bezárása után a
későn érkező utasokat bebocsátották. Ezeket
"tűfok"-nak nevezték (lásd ott is); ahhoz,
hogy a teve ezen átjuthasson, le kellett
térdelnie, terhét le kellett venni róla, és úgy
csúszott át rajta (vö. Mt 19,24).]
wielbłąd
dwugarbny;
baktrian
(Camelus
bactrianus) [ssak zaliczany do rodziny
wielbłądowatych, występujący niegdyś w
stanie dzikim na stepach centralnej Azji,
obecnie żyjący także jako forma
udomowiona.] – teve, kétpúpú teve
(Camelus bactrianus, régebben Camelus
ferus) v. baktrián (az ókori Baktria nevéből)
[egy nagyrészt háziasított közép-ázsiai
teveféle. Rokonával, az eredetileg Afrikában
és Arab-félszigeten elterjedt dromedárral
szemben hátán két púp magasodik.]
wielbłąd garbaty – púpos teve
wielbłąd jednogarbny; dromader (Camelus
dromedarius) [ssak zaliczany do rodziny
-
Wersja 05 06.2017
wielbłądowatych występujący w całej
Afryce Południowej, na Półwyspie
Arabskim, w Azji Mniejszej oraz w
południowo-zachodnich
Indiach,
rozpowszechniony także na obszarze
Australii,
Hiszpanii,
w
Stanach
Zjednoczonych i w południowej części
środkowej Ameryki Środkowej, gdzie
częściowo zdziczał.] – egypupú teve
(Camelus dromedarius) v. dromedár [egy
háziasított teveféle. Rokonával, az eredetileg
Közép-Ázsiában elterjedt kétpúpú tevével
szemben a hátán egy púp magasodik]
wielbłądnik – tevehajcsár
wielbłądzi, -ia, -ie – teve-, teveszerű
wielbłądzia sierść – teveszőr
wielbłądzia wełna (1) [obfita i miękka wełniana
tkanina, która jest pełna w dotyku i ma
lekką okrywę na powierzchni, tkanina
najczęściej w kolorze wielbłądziej sierści;
o diagonalnym lub atłasowym splocie.
Wykorzystywana na damskie i męskie
płaszcze. Nazwa pochodzi z Anglii.] –
teveszőr szövet
wielbłądzia wełna (2) [zastosowanie na damskie i
męskie płaszcze, produkowana przy
dużym udziale wełny wielbłądziej;
Najczęściej w kolorze beżu. Kształtem
odpowiada bieżącej modzie. Po raz
pierwszy została pokazana na Olimpiadzie
w Londynie w 1908, i stała się bardzo
popularna w latach 20 XIX wieku.] –
teveszőr-kabát [1. Férfi- vagy női kabát,
amelynek nyersanyaga jelentős mennyiségű
teveszőrt tartalmaz (v. ö. teveszőr-szövet).
Általában a teveszőrhöz hasonló drapp színű.
Formai kialakítása a mindenkori divatirányt
követi. Először az 1908. évi londoni
olimpiára készítették, az 1920-as években
lett nagyon népszerű. 2. Könnyű, terjedelmes
kabát az egy- vagy kétpúpő teve szőréből.
Az 1908-as londoni olimpiai játékok idején
magyar mágnások vezették be, ezért először
mágnáskabátnak
is
nevezték.
Azóta
sportosan elegáns kabát, általában jellegzetes
bézs-barnás
színben,
különféle
modellvariációkban. A harmincas évektől
női kabát is]
7632
wielbłądziarz – tevehajcsár
wielbłądzica [samica wielbłąda] – nőstényteve
wielbłądy najuczone złotem, srebem – arannyal,
ezüsttel megrakott tevék
wielce [w dużym stopniu] – nagyon, rendkívül,
igen, mélyen, erősen; felette, felettébb
wielce szanowny – mélyen tisztelt, nagyrabecsült;
igen tisztelt
wielce szanowna publiczności – mélyen tisztelt
közönség
wiele [1. wielka liczba, ilość czegoś lub kogoś;
2. w dużym stopniu, zakresie, np. Wiele się
u was zmieniło.] – sok, számos; nagyon sok;
hat. számosan, jócskán
wiele? – mennyi?, hány?
wiele domów – sok ház
wiele doznałem w życiu – sok mindent megértem,
sokat átéltem életemben
wiele hałasu o nic – sok hűhó semmiért
 Wiele hałasu o nic (ang. Much Ado About
Nothing) – komedia autorstwa Williama
Shakespeare'a z 1588. Należy do najczęściej
inscenizowanych przedstawień tego autora.
Została opublikowana w Pierwszym Folio w
1623 roku. Pięć aktów opowiada losy dwójki
kochanków i mimo że jest to główny temat
utworu, to śledzimy także losy Benedicka i
Beatrice, których niecodzienne stosunki mają
duży wpływ na całość przedstawienia. –
William Shakespeare: Sok hűhó semmiért
(Much ado about nothing) [Shakespeare talán
legnépszerűbb komédiájában Eve Best és
Charles Edwards alakítja Beatricét és
Benedicket, a stratfordi költő legszúrósabb
nyelvű szerelmespárját. Claudio és Hero
szerelmesek, ezért semmi sem választhatja el
őket. Benedick és Beatrice szerelmesek, ezért
semmi sem hozhatja össze őket! Vagy mégis?
A sértett herceg intrikája odáig fajul, hogy
Benedick Claudióval, jó barátjával is megvív,
csak hogy szerelemét bizonyítsa.]
wiele jest książek, które mówią nam jak się
kochać – sok könyv van, melyek elmondják,
hogyan szeretkezzünk
-
Wersja 05 06.2017
wiele przeszedł a. przeżył – sok mindenen ment
keresztül
wiele razy – sokszor
wiele razy dziennie – naponta sokszor (többször)
wiele ródzin poodnajdywało się po wojnie – a
háború után sok család talált egymásra
wiele tajemnie odkryje się w przyszłości – majd
sok titok kiderül még
wiele wody, a ryb małe – (átv.) sok az eszkimó,
kevés a fóka; sok a horgász, kevés a hal
wiele wody już upłynęło w rzece, odkąd ostatni
raz mówił się o kim – sok víz folyt le (a
folyóban), amióta utoljára beszélt (vkiről)
wiele znaczący – sokatmondó; (wybitny) kiváló,
kitűnő, nagyszerű
wielu – számos; sok
wielu chłopców – sok fiú
wielebność [honorowy tytuł duchownego] –
tisztelendő, főtisztelendő
wielebny
[przymiotnik
używany
przy
tytułowaniu osób duchownych] – (tytuł
duchownych
kalwińskich)
tiszteletes,
(duchownych) tisztelendő, főtisztelendő
(Wielebny) ksiądz! – Tisztelendő úr!
wielekroć, wielokroć [wiele razy] – sokszor,
többször, számtalanszor, gyakran
wieleznaczący, -a, -e – jelentőségteljes
Wielkanoc [1. święto kościelne obchodzone przez
chrześcijan
na
pamiątkę
zmartwychwstania Chrystusa, w niedzielę
po pierwszej wiosennej pełni Księżyca; 2.
w Dziejach Apostolskich 12;4 znaczy
święto Paschy.] – Húsvét (páska-ünnep) [1.
a keresztények legfontosabb ünnepe, de a
tavaszvárás, a tavasz eljövetelének ünnepe is,
melyet március vagy április hónapban (a
Hold állásának megfelelően) tartanak. 2. Az
a nap, amelyen a keresztyének az ő Uruk
Jézus Krisztus feltámadását ünneplik.]
wielkanocny, -a, -e – húsvéti
wielkanocne zwyczaje – húsvéti szokások
wielki, -a, -ie [1. znaczny pod względem
rozmiarów, liczby, ilości lub wartości;
2. przewyższający
inne
rzeczy
lub
zjawiska pod względem siły, intensywności
lub jakości; 3. mający duże znaczenie; 4. o
człowieku:
znacznie
przewyższający
swymi zdolnościami, umysłem, zasługami
itp. innych ludzi; 5. przydomek nadawany
wybitnym władcom, wodzom] – nagy,
hatalmas
(wielka) gmina – nagyközség (nk.)
Wielka Armia (fr. Grande Armée) [nazwa
nadawana kolejnym armiom, tworzonym
przez I Cesarstwo Francuskie w latach
1805-1808 i 1811-1814; potocznie nazwa
7633
armii Napoleona, utworzonej w celu
podboju Rosji w 1812. Motto formacji
brzmiało: "Valeur et Discipline" (męstwo i
dyscyplina).] - Grande Armée [I. Napóleon
francia császár nagy, soknemzetiségű
hadserege, amely kb. 600 000 főt számlált.
1805-ben a vette fel a francia hadsereg a
Grand Armeé címet, s egészen 1815-ig, a
császár bukásáig állt fenn. Az 1812-i
oroszországi hadjáratban a Borogyinói
csatában még győzelmet aratott, de Moszkva
bevétele és a fokozatos visszavonulás során
meggyengült, felbomlott. Érdekes, hogy a
600 000 fős seregből az oroszországi
hadjárat után alig 20 000-ren tértek haza.]
Wielka Brytania (ang. United Kingdom; UK)
[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii
i Irlandii Północnej, United Kingdom of
Great Britain and Northern Ireland,
państwo w północno-zachodniej Europie,
na Wyspach Brytyjskich położonych na
Morzu Północnym i na Oceanie
Atlantyckim. Granica lądowa z Irlandią.
― W skład Wielkiej Brytanii wchodzą:
Anglia, Walia i Szkocja położone na
wyspie
Wielka
Brytania,
Irlandia
Północna leżąca w północnej części wyspy
Irlandia, a także Wyspy Normandzkie i
wyspa Man, będące dependencjami
(terytoriami zależnymi).] – Nagy-Britannia
[Nagy-Britannia és Észak-Írország Egyesült
Királysága (angolul United Kingdom of
Great Britain and Northern Ireland vagy
Britain, a magyar köznapi használatban
többnyire Nagy-Britannia) nyugat-európai
ország, az Európai Unió tagja. Országrészei
Anglia, Wales, Skócia és Észak-Írország.]
wielka, brzydka grafika ASCII (pogardliwe
określenie nieestetycznej grafiki tworzonej
ze znaków ASCII); BUAG (Big Ugly
ASCII Graphic) – (kat.: informatyka,
żargon) ASCII graphics [7 bites ASCII kódú
karakterekből összeállított rajzok, melyek
könnyen
továbbíthatók
elektronikus
levelekben; gyakran használják üdvözlő
"képeslapok" céljára vagy az aláírás blokk
színesítésére]
wielka fala – magas v. nagy hullám
wielka figura – nagy forma; arg. fejes
wielka ilość – nagy mennyiség
Wielka Karta Swobód, Magna Charta
Libertatum, The Great Charter [akt
wydany w Anglii 1215 przez króla Jana
bez Ziemi pod naciskiem możnowładztwa,
wzburzonego królewską samowolą i
uciskiem podatkowym.] – (hist.) „magna
charta”; Magna Charta Libertatum [az 1215.
-
Wersja 05 06.2017
június 17-én Földnélküli János angol király
által aláírt szabadságlevél]
wielka litera (zob. duża litera) – nagybetű
wielka mi rzecz! – nem érdekel!
wielka miłość – nagy szeretet v. szerelem
wielka msza – nagymise
Wielka Niedziela
[niedziela wielkanocna
zamykająca Wielki Tydzień] – a nagyhetet
záró húsvétvasárnap
Wielka Niedźwiedzica (łac. Ursa Maior, dop.
Ursae Maioris, skrót UMa) [gwiazdozbiór
okołobiegunowy nieba północnego, a
zarazem trzecia co do wielkości
konstelacja nieba. W Polsce, a zatem na
naszej szerokości geograficznej, widoczna
przez cały rok.] – Göncölszekér,
Nagymedve [A közhiedelem szerint a Nagy
Medve másik magyar neve a Göncölszekér,
ez azonban nem igaz: csak a Nagy Medve
hét csillagból álló középső, legfényesebb
része
a
Göncölszekér.
Szintén
a
közhiedelemmel
ellentétben
ezt
a
csillagképápárészletet
nem
csak
Magyarországon illetik külön névvel. ÉszakAmerikában Big Dipper, az Egyesült
Királyságban Plough vagy Charles' Wain a
neve,
de
ismerik
Skandináviában
(Karlavagnen), Németországban (Großer
Wagen), Romániában (Carul Mare) és a
hindu csillagászatban is, sőt már a Biblia is
említi, mint a 'hét csillagot' (Ámosz 5:8)]
Wielka Nierządnica lub Babilon Wielki, Wielka
Nierządnica Babilońska [to według
Rastafarian
matka
nierządnic
i
obrzydliwości ziemi. Jest jednym z kilku
chrześcijańskich
i
rastafariańskich
alegorycznych przedstawień najwyższego
zła. Utożsamiana z Antychrystem i Bestią
z Apokalipsy, wg. wielu wyznań
protestanckich wyobraża kościół katolicki,
a konkretnie połączenie władz świeckich z
duchowymi] – Babilon, a Nagy Prostituált
wielka niewiadoma – (átv.) rejtély, toitokzatos
talány
Wielka Nizina Węgierska (węg. Alföld lub
Nagyalföld, słow. Veľká dunajská kotlina,
niem. Große Ungarische Tiefebene) [jedna z
trzech jednostek podziału geograficznego
Kotliny Panońskiej, zajmująca jej część
na wschód od doliny Dunaju.] – Alföld
(vagy régebben Nagy-Magyar-Alföld) [az
eurázsiai
sztyeppevidék
legnyugatabbi
területe, kiterjedése kb. 100 000 km²]
wielka obfitość – pazar bőség
wielka orkiestra symfoniczna – nagyzenekar
Wielka otchłań [poetyckie ujęcie chaosu, jaki
istniał
przed
stworzeniem
i
uporządkowaniem świata. Ta sama nazwa
określa ocean podziemny, który według
poglądów
rozpowszechnionych
na
starożytnym
Bliskim
Wschodzie
znajdował się pod ziemią.] – (héb.) Seol;
alvilág, a halottak birodalma
7634
wielka płyta [1. element konstrukcyjny w postaci
dużej, gotowej płyty betonowej; 2.
prefabrykowany element konstrukcyjny
używany do modułowej budowy bloków
mieszkalnych i innych budynków] – panel;
nagypanel (építészeti szerkezet)panelház
(röviden panel) [előregyártott vasbeton
elemekből készült lakótömb]
Wielka Rewolucja Październikowa [Rewolucja
październikowa w Rosji 1917, zamach
dokonany z inspiracji bolszewików 6-7
listopada (24-25 października starego
stylu), w stanie narastającego kryzysu
politycznego i wobec zbliżających się
wyborów do Konstytuanty.] – a Nagy
Októberi Szocialista Forradalom
wielka rzecz! – (gúny.) nagy dolog! az is valami?
na és!
wielka sala – nagyterem
wielka
schizma
wschodnia
[rozłam
w
chrześcijaństwie na Kościół wschodni i
zachodni. Za symboliczną datę tego
wydarzenia przyjmuje się rok 1054.] – nagy
egyházszakadás
v.
kelet–nyugati
egyházszakadás (skizma) [a középkori
keresztény egyház keleti és a nyugati felének
eltávolodására, majd 1054-ben történt
végleges kettéválására utal, amelynek
következményeként
kialakult
a római
katolikus és az ortodox (keleti) keresztény
egyház).]
Wielka
Sobota
[święto
chrześcijańskie,
przedostatni dzień Wielkiego Tygodnia i
ostatni
Triduum
Paschalnego
poprzedzający święto Zmartwychwstania.
Obchodzone przez chrześcijan obu
tradycji, wschodniej i zachodniej.] –
nagyszombat (a húsvétot megelőző nap a
keresztény naptárban) [Magyar elnevezése a
nagyhétre utal, nagyszombat maga is része a
"három szent napnak" (triduum sacrum):
nagycsütörtök, nagypéntek, nagyszombat.
Nagyszombat a húsvéti örömünnep kezete.
Este kezdődik az ünnep a tűzszenteléssel (ez
a VIII. századból eredő pogány szertartás),
ezt követi a keresztvíz-szentelés majd a
vigília (éjjeli) mise, ez már a feltámadást
ünnepli.]
Wielka
Socjalistyczna
Rewolucja
Październikowa,
Rewolucja
październikowa w Rosji 1917 [zamach
dokonany z inspiracji bolszewików 6-7
-
Wersja 05 06.2017
listopada (24-25 października starego
stylu), w stanie narastającego kryzysu
politycznego i wobec zbliżających się
wyborów
do
Konstytuanty.
―
Postanowiony na wniosek W.I. Lenina 29
(16)
października
na
posiedzeniu
Komitetu Centralnego Socjalistycznej
Partii Robotniczej Rosji (bolszewików),
został przygotowany przez Komitet
Wojskowo-Rewolucyjny
pod
przewodnictwem L.D. Trockiego. ―
Zapoczątkowany
wystrzałem
z
krążownika Aurora (sygnał do szturmu na
Pałac Zimowy - siedzibę Rządu)
doprowadził
do
obalenia
Rządu
Tymczasowego
i
utworzenia
bolszewickiego rządu - Rady Komisarzy
Ludowych z Leninem na czele. ― Oprócz
Piotrogrodu do największych walk doszło
w Moskwie 7-15 listopada 1917. W
terminologii komunistycznej rewolucja
październikowa zyskała miano "wielkiej
socjalistycznej
rewolucji",
wywarła
decydujący wpływ na zmiany w Rosji,
związane z wojną domową 1918-1920 oraz
z budową ustroju komunistycznego.] –
Nagy Októberi Szocialista Forradalom
[bolsevik hatalomátvétel Szentpétervárott
1917. november 7-én történt forradalmi
esemény Oroszországban]
Wielka Środa [dzień, w którym chrześcijanie
obchodzą pamiątkę sprzedania Jezusa
Chrystusa faryzeuszom przez Judasza za
30 srebrników. W tym dniu msze święte są
odprawiane normalnie. Apostołowie w
tym dniu przygotowywali się do święta
Paschy, które miało się odbyć następnego
dnia.] – nagyszerda (a nagyhét harmadik
napja.)
wielka, szlachotna dusza – nagy nemes lélkek v.
jellem
wielka wędrówka ludów [okres masowych
migracji plemion barbarzyńskich, w
szczególności Hunów i Germanów, na
ziemie Cesarstwa rzymskiego u schyłku
starożytności
i
w
początkach
średniowiecza (IV-VI wiek). Proces ten
radykalnie odmienił obraz kontynentu
europejskiego – doprowadził do zmian
etnicznych
na
dużych
obszarach,
wyznaczył koniec starożytności i pociągnął
za sobą upadek cesarstwa. Większość
powstałych na jego gruzach nowych
państw sama podzieliła jego los, jednak
niektóre (jak państwo Franków) stały się
podwalinami
nowożytnych
państw
europejskich.] – népvándorláskor v. a
népvándorlás kora [körülbelül a 4-8. század
közötti korszak Európában, a késő ókorból a
7635
kora középkorba való átmenet időszaka. A
népvándorlás folyamata mindenekelőtt a
gótok, vandálok és frankok mozgását
foglalta magában, számos más germán és
szláv nép, valamint az alánok, avarok,
onogurok stb. mellett. A népek elvándorlását
kiválthatta a hun betörés, amely a török
népek
Közép-Ázsiából
kiinduló
terjeszkedésével állt kapcsolatban, de
okozhatta a túlnépesedés vagy a korabeli
éghajlatváltozás is. A népek mozgása ezt
követően is folytatódott, még jóval a 8.
századot követően is, a vikingek, magyarok,
besenyők, úzok, kunok, tatárok egymást
követő hullámaival, amelyek gyökeresen
megváltoztatták
Kelet-Európa
etnikai
összetételét. Nyugat-európai történészek
ugyanakkor általában a Nyugat-Európa
történetére legnagyobb hatással
bíró
népmozgásokat hangsúlyozzák.]
wielka złość – veszett düh; féktelen harag
wielki bęben – nagydob, üstdob
wielki bury kocur – nagy szürke kandúr
Wielki Churał Państwowy [1. najwyższy organ
władzy państwowej w Mongolii; 2.
jednoizbowy, mongolski parlament do
którego wchodzi 76 deputowanych
wybieranych na 4 lata w wyborach
powszechnych] – Nagy Népi Hurál (mongol
parlament)
Wielki Czwartek [czwartek Wielkiego Tygodnia,
obchodzony
przez
chrześcijan
na
pamiątkę
Ostatniej
Wieczerzy]
–
Nagycsütörtök [a keresztény hagyomány
szerint az utolsó vacsora napja, amikor Jézus
a
Getsemáné-kertben
búcsút
vett
tanítványaitól és felkészült az áldozatra]
wielki hotel – nagyszálló [Książ Wielki hotel]
Wielki Izrael (również Cała Ziemia Izraela, hebr.
‫השלמה ישראל ארץ‬, Erec Jisrael HaSzlema)
irredentystyczny
termin
opisujący
historyczne i biblijne granice Ziemi
Izraela. Pomimo że granice Wielkiego
Izraela nie są jasno sprecyzowane, wielu
religijnych Żydów (jak również niektórzy
-
Wersja 05 06.2017
chrześcijanie), czerpią inspirację ze źródeł
biblijnych, z Księgi Rodzaju, która opisuje
przymierze Boga z Abrahamem:
"Wtedy to właśnie Jahwe zawarł przymierze
z Abramem, mówiąc: «Potomstwu twemu
daję ten kraj, od Rzeki Egipskiej aż do rzeki
wielkiej, rzeki Eufrat, wraz z Kenitami,
Kenizytami,
Kadmonitami,
Chetytami,
Peryzzytami,
Refaitami,
Amorytami,
Kananejczykami,
Girgaszytami
i
Jebusytami»." (Rdz 15:18-21)
W powyższym kontekście, Wielki Izrael
powinien składać się z ziem dzisiejszego
Izraela (wraz z Zachodnim Brzegiem,
Strefą Gazy i Wzgórzami Golan),
Jordanii, Libanu, dużej części Syrii,
Iraku, Kuwejtu oraz części Arabii
Saudyjskiej, Egiptu i Turcji.] – Nagy Izrael
(‫[ )השלמה ישראל ארץ‬Izrael Földjének bibliai
és történeti határait leíró irredenta
terminológia, politikai irányzat.]
1 Móz. 15:18-21: „E napon kötött az Úr
szövetséget Ábrámmal, mondván: A te magodnak
adom ezt a földet Égyiptomnak folyóvizétõl fogva,
a nagy folyóig, az Eufrátes folyóvízig.
1 Móz. 12,7., 1 Móz. 13,15., 1 Móz. 26,4., 5 Móz. 34,4., 2 Krón. 9,26. A
Keneusokat, Kenizeusokat, és a Kadmoneusokat.
A Hittheusokat, Perizeusokat, és a Refeusokat.
Az Emoreusokat, Kananeusokat, Girgazeusokat,
és a Jebuzeusokat.”
wielki kapitalista – nagytőkés; nagykapitalista
wielki kapitał – nagytőke
wielki kapitał międzynarodowy – nemzetközi
nagytőke
wielki komtur [najwyższy urzędnik i zastępca
wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego] –
nagykomtur (a nagymester helyettese)
wielki książę [1. w dawnej Rusi i na Litwie:
książę mający władzę zwierzchnią nad
udzielnymi
książętami;
2.
tytuł
suwerennego władcy używany na Rusi
Kijowskiej,
w
Wielkim
Księstwie
Litewskim oraz państwie moskiewskim
(później w odniesieniu do przedstawicieli
rodziny carów Rosji)] – nagyherceg
(németül Grossherzog, franciául grandduc,
angolul grand duke, olaszul granduca) [egy
nemesi rang, a királynál alacsonyabb rangú,
de az uralkodó hercegnél (fejedelemnél)
magasabb. Ma Luxemburg az egyetlen
állam,
amelynek
nagyhercegség
az
államformája.]
wielki majątek – nagy vagyon; nagybirtok
wielki mistrz (zob. mistrz w zn. 3.) – nagymester
wielki mistrz zakonu – (tört.) a lovagrend v. rend
nagymestere
wielki ołtarz – főoltár
7636
Wielki Ołtarz Zeusa [wolno stojący (niezwiązany
ze świątynią) ołtarz poświęcony Zeusowi i
Atenie Zwycięskiej (gr. Nikeforos).
Zbudowany został, według projektów
Menekratesa z Rodos, w latach (180-160
p.n.e.) w Pergamonie przez Eumenesa II
dla upamiętnienia zwycięstwa nad
Galatami.] – A Pergamon-oltár [egy
monumentális Zeusz-oltár, melynek építését
II. Eumenész király uralkodása alatt, Kr. e.
2. század első felében épült Kis-Ázsiában,
Pergamon város várhegyén.]
Wielki Ołtarz Zeusa
wielki palec (zob. duży palec) – hüvelykujj,
nagyujj
Wielki Piątek [1. święto ruchome w Kalendarzu
Chrześcijańskim. Przypada w Wielkim
Tygodniu, 2 dni przed Wielkanocą.
Obchodzone przez różne wyznania
chrześcijańskie na pamiątkę męki i
śmierci Jezusa.; 2. ostatni piątek przed
Wielkanocą, święto obchodzone na
pamiątkę ukrzyżowania Chrystusa] –
Nagypéntek [1. a keresztény felekezetek
szerint a húsvét előtti péntek. Ezen a napon
emlékeznek
meg
Jézus
Krisztus
kereszthaláláról.
2.
Jézus
Krisztus
szenvedésének,
keresztre
feszítésének,
halálának és eltemetésének napja.]
-
Wersja 05 06.2017
piec (hutniczy) [piec służący do
wytapiania surówki i rud żelaza] –
nagykohó, nagyolvasztó; nagyolvasztómű
wielki polityk – nagy politikus
wielki polityk angielski – nagy angol politikus
Wielki
Post
[w
Kościele
katolickim:
czterdziestodniowy okres od środy
popielcowej do Wielkiej Soboty, w którym
obowiązuje surowy post i zakaz
urządzania hucznych zabaw] – nagyböjt
Wielki Proletariat [I Proletariat, Wielki
Proletariat,
właśc.
Międzynarodowa
Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat,
pierwsza polska partia robotnicza,
opierająca się na założeniach marksizmu,
powstała w 1882 roku w Warszawie. Jej
założycielem był Ludwik Waryński.] – (az
első, egy időben igen erős, marxista lengyel
szocialista párt a XIX. században)
wielki przemysł – nagyipar
wielki skok naprzód – nagy lépés (ugrás) előre
wielki sukces – nagy siker
Wielki Szlem [sport., w tenisie: zdobycie tytułu
mistrzowskiego w czterech wielkich
zawodach
międzynar.:
Anglii
(Wimbledon), Francji (Roland-Garros),
USA (Forest Hills i Flushing Meadow) i
Australii.] – nagy szlem; az összes ütés;
Nagy Szlem (a négy nagy nemzetközi
teniszverseny)
wielki świat – a nagyvilág; a nagy világ
wielki tłok na jarmarku – nagy tömeg v. tolongás
van a vásárban
wielki tłum – nagy embertömeg
Wielki
Tydzień
[tydzień
poprzedzający
Wielkanoc] – (egyh.) Nagyhét [1. a nagyböjt
utolsó hete virágvasárnaptól nagyszombatig.
Napjai a nagyhétfő, nagykedd, nagyszerda és
a húsvéti szent háromnap; 2. a húsvét
ünnepét megelőző hét; fontos részei:
nagycsütörtök, nagypéntek, nagyszombat]
Wielki Ucisk * Ucisk – Izrael gyermekeinek
(Izraeliták) több mint két évszázados
egyiptomi rabsága
wielki upływ krwi – nagy vérveszteség
Wielki wezyr [dostojnik państwowy w Imperium
osmańskim, najważniejszy z ministrów
sułtana. Wielokrotnie posiadał większą
faktyczną władzę niż sułtan. Posiadał jego
pełnomocnictwo i mógł być odwołany ze
stanowiska wyłącznie przez Sułtana.
Największa ich władza przypadała na
okres 1656–1703 (władza rodu Köprülü).
W XIX wieku, po okresie tanzimatu,
wielki wezyr zaczął pełnić funkcję
odpowiadającą kompetencjami funkcji
premiera
w
Zachodnio-europejskich
wielki
7637
monarchiach.] – Nagyvezír [1. nagyvezír
(törökül: vezir-i azam; bas-vekil; persul
leírva: ‫ ;)ريزو‬2. az Oszmán Birodalomban
az uralkodó után a legfőbb tiszségviselő. A
szultán teljhatalmú helyettese.]
wielki wódz – nagyvezér
Wielki Wóz [asteryzm Wielkiego Wozu jest
utworzony dla obserwatora z Ziemi i
okolic z siedmiu największych gwiazd w
gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy] –
Gölcölszekér, Nagy-Göncöl
Wielki Wybuch (ang. Big Bang) [model ewolucji
Wszechświata uznawany za najbardziej
prawdopodobny. Według tego modelu ok.
13,75 (±0,11) mld lat temu dokonał się
Wielki Wybuch – z bardzo gęstej i gorącej
osobliwości początkowej wyłonił się
Wszechświat (przestrzeń, czas, materia,
energia i oddziaływania).] - (ang. Big
Bang) ősrobbanás [A kozmológiában az
ősrobbanás (vagy „Nagy Bumm”, angolul
„Big Bang”) egy olyan tudományos elmélet,
mely szerint a világegyetem egy rendkívül
sűrű, meleg (vagy hideg és nagy
energiasűrűségű) állapotból fejlődött ki
nagyjából 13,7 milliárd évvel ezelőtt. Az
elméletet Georges Henri Joseph Édouard
Lemaître (1894-1966) belga pap, a Louvain-i
Római Katolikus Egyetem fizika és
csillagászat tanára dolgozta ki először 1931ben „ősatom” név alatt.]
wielki z niego pan! – (gúny) micsoda nagy úr v.
nagyúr!
wielki zakład państwowa – állami nagyüzem
wielkie [suma (w niedzielę)] – (lat) summa,
szumma; összeg, pénzösszeg (vasárnap)
wielkie budowy komunizmu – a kommunizmus
nagy építkezései
wielkie dzieła – nagy tettek
Wielkie Góry Wododziałowe [(ang. Great
Dividing Range) – łańcuch górski ciągnący
się wzdłuż wschodnich wybrzeży Australii
od Cieśniny Bassa na południu po
półwysep Jork na północy na przestrzeni
ponad 3500 km. Zostały wypiętrzone
częściowo w orogenezie kaledońskiej, a
częściowo w - hercyńskiej.] – NagyVízválasztó-hegység
[Kelet-Ausztráliaihegyvidék
(Nagy-Vízválasztó-hegység):
3000 km hosszan észak-déli irányban húzódó
röghegység]
Wielkie Jezioro Słone – Nagy-sóstó
wielkie koło (w wesołym miasteczku) – óriáskerék
-
Wersja 05 06.2017
wielkie koło
Wielkie Księstwo Warszawskie [Księstwo
Warszawskie fr. Duché de Varsovie –
istniejące w latach 1807-1815 państwo
polskie, formalnie niepodległe, jednak w
rzeczywistości, jak wszystkie państwa
zachodniej Europy, podporządkowane
napoleońskiej Francji. Zostało stworzone
przez Napoleona I na mocy traktatów
pokojowych podpisanych 7 i 9 lipca 1807
w Tylży z ziem drugiego, trzeciego i części
pierwszego zaboru pruskiego, w 1809
powiększone o ziemie pierwszego i
trzeciego zaboru austriackiego. Formalnie
według
dzisiejszej
oceny
historii
utworzenie Księstwa Warszawskiego
zakończyło trwające 12 lat rozbiory
Polski. Główne miasta: Warszawa,
Kraków, Poznań, Lublin, Bydgoszcz,
Kalisz i Toruń.] – (tört.) Varsói
Nagyhercegség
wielkie łowy – nagyvadászat, hajtóvadászat
wielkie manewry – nagy hadgyakorlat
wielkie mi to mecyje! – (gúny.) nem olyan nagy
dolog ez számomra!
wielkie miasto – nagyváros
wielkie mocarstwo – nagyhatalom
wielkie mocarstwa – a nagyhatalmak
wielkie nic – egy nagy semmi v. senki
wielkie nieszczęście się stało – nagy baj történt
wielkie porządki domowe – nagytakarítás
7638
wielkie porządki w domu to umęczenie dla
gospodyni – a nagytakarítás kimeríti a
háziasszonyt
v.
nagy
fáradsága
a
háziasszonynak
wielkie powodzenie uskrzydliło artystę – a nagy
siker szárnyakat adott a művésznek
wielkie pranie – nagymosás
wielkie przedsiębiorstwo – nagyüzem
wielkie sprzątanie v. sprzątnie – nagytakarítás
wielkie wiadro – nagyvödör
wielkie zero – egy nagy semmi v. nulla v. senki
wielkiej sławy – nagyhírű
wielkiej wiedzy – nagytudású
wielkiej wagi – nagyfontosságú
wielkich rozmiarów – nagy méretű a. nagyméretű;
nagyarányú
wielkierz – (dawno) népszavazás
wielkierz gdańskiej wsi Pruszcz z 1485 roku –
Pruszcz gdanski falu 1485. évi népszavazása
wielkoczwartkowy, -a, -e – (egyh.) nagycsütörtöki
wielkodusznie – nagylelkűen
wielkoformatowy, -a, -e – nagyméretű; nagy
formátumú
wielkoduszność – nagylelkűség, önzetlenség,
nemeslelkűség
wielkoduszny, -a, -e [odznaczający się wielkimi
zaletami
ducha,
szlachetnością,
wyrozumiałością; też: świadczący o
czyjejś szlachetności, wyrozumiałości] –
nagylelkű, önzetlen, nemes; nemeslelkű
wielkoksiążęcy, -a, -e – nagyhercegi [17
Wielkoksiążęcy Pułk Dragonów (1
Meklemburski);
23
Wielkoksiążęcy
Przyboczny Pułk Dragonów (1 Heski)]
wielkolistny, -a, -e – nagylevelű
wielkolud
[1. w
baśniach:
olbrzym
o
nadzwyczajnej sile; 2. pot. osoba bardzo
wysoka] – óriás
-
Wersja 05 06.2017
wielkomiejski, -a, -ie; wielkomiastowy, -a, -e
[charakterystyczny dla wielkiego miasta]
– nagyvárosi, nagyvárosias
wielkomiejskość – nagyvárosiság, nagyvárosiasság
wielkomocarstwowy, -a, -e [właściwy wielkiemu
mocarstwu] – nagyhatalmi
wielkomocarstwowy szowinizm – nagyhatalmi
sovinizmus
wielkonakładowy, -a, -e [wydawany w wielkim
nakładzie] – nagypéldányszámú
wielkonosy, -a, -e – nagyorrú
wielkooki, -a, -ie [mający wielkie oczy] –
nagyszemű
wielkopański,
-a,
-ie
[arystokratyczny,
magnacki] – nagyúri, főúri, főnemesi;
nagyvonalú, nagystílű; arisztrokratikus
wielkopańska rezydencja – udvarház, főúri palota,
kastély
wielkopiecowy, -a, -e – nagykemencewielkopiątkowy, -a, -e – nagypénteki
wielkopiecowy, -a, -e – olvasztókemence-, kohówielkopłytowy, -a, -e – nagypaneles
Wielkopolanin [mieszkaniec Wielkopolski] –
nagylengyelországi,
nyugatlengyengyelországi ffi
Wielkopolanka [mieszkanka Wielkopolski] –
nagylengyelországi lány v. nő
Wielkopolska [kraina historyczna w zachodniej
części Polski ze stolicą w Poznaniu.
Patronką Wielkopolski jest księżna
kaliska bł. Jolenta Helena Arpad.] – NagyLengyelország (lengyelül: Wielkopolska,
németül: Großpolen, latinul: Polonia Maior);
„Ólengyelhon” [Lengyelország történelmi
régiója a mai ország középső-nyugati
területén. A mai Nagy-Lengyelország
területén helyezkedett el a IX-X. században a
polánok törzse.]
wielkopolski,
-a,
-ie
[przymiotnik
od:
Wielkopolska] – nagylengyelországi
wielkopostny, -a, -e – nagyböjti
wielkoprzemysłowy, -a, -e [dotyczący wielkich
zakładów
przemysłowych,
wielkiego
przemysłu] – nagyipari
wielkorządca [w dawnej Polsce: urzędnik
zarządzający dochodami z miast i dóbr
kólewskich] – helytartó, kormányzó; (daw.)
ispán
wielkorządztwo – kormányzóság
wielkorządztwo
krakowskie
–
krakkói
kormányzóság
wielkorządy [w dawnej Polsce dobra król. w
Małopolsce (bez ziemi sądeckiej i żup
solnych), kierowane przez wielkorządcę;
zorganizowane na pocz. XIV w., przed
1390 podzielone na w. krak. i sandom.,
istniały do 1794.] – kormányzóság; királyi
birtok
Wielkorządy krakowskie [ob. Krakowskie
wielkorządy (Enc. Star. t. III, str. 94).] –
(hist.) Krakkói kormányzóság
7639
wielkoseryjny, -a, -e – nagyszériás
wielkości dłoni – tenyérnyi, tenyérnagyságú
wielkości palca – ujjnyi
wielkości pięści – öklömnyi
wielkościowy, -a, -e – nagysági, kiterjedési,
mennyiségi, nagyság szerinti
wielkość [1. długość, szerokość i wysokość lub
głębokość czegoś materialnego; 2. cecha
tego, co odznacza się dużymi rozmiarami
lub wielkim nasileniem; 3. cechy umysłu,
charakteru wznoszące kogoś ponad
przeciętny
poziom;
też:
osoba
nieprzeciętna;
4. właściwość
ciał
fizycznych lub zjawisk, którą można
mierzyć] – (miara) méret, nagyság,
kiterjedés;
(mt.)
mennyiség;
(átv.)
nagyvonalúság, fennköltség; nagyzás
wielkość [suma wszystkich zarejestrowanych lub
podstawowych wymiarów; stosowana
także do sprawdzenia innych metod dla
zapewnienia i umieszczenia wykonanych
pomiarów w określonym porządku, które
są potrzebne do sporządzenia króju.] –
méretek [Mindazoknak a számértékeknek az
összessége, amelyek alapján egy bizonyos
ruhadarab
egyes
részeinek
méretei
megállapíthatók ill. ellenőrizhetők, és
amelyek megfelelő rendszerezésével a
szabásminták elkészíthetők. A ruházati
iparban a méretrendszer a testmagasság, a
mellkerület és (nőknél) a csípőkerület ill.
(férfiaknál) a derékkerület méretadatain
alapul.]
wielkość fizyczna – (fizikai) mennyiség
wielkość masy towarowej – árutömeg nagysága v.
mérete
wielkość niewymierna – irracionális mennyiség
wielkość odniesienia – vonatkoztatási mennyiség
wielkość okresowa – rezgésmennyiség
wielkość pierwotna – alapmennyiség
wielkość pochodna – származtatott mennyiség
wielkość produkcji – termelés nagysága
wielkość przeciętna – (Średnia) középérték
wielkość sinusoidalna tłumiona (o malejącej
amplitudzie) – csillapított szinuszos
mennyiség
wielkość skalarna [zob. skalar w zn. 1.] – skaláris
mennyiség [egy pozitív vagy negatív értékű
számadat és a mértékegysége jellemzi]
-
Wersja 05 06.2017
wielkość
szczytowa
zakłócenia
–
zavarfeszültségcsúcs
wielkość ubrania, rozmiar ubrania [tabelaryczne
zestawienie wymiarów; numery wskazują
rozmiary odzieży w wysokości sylwetki,
obwodzie klatki piersiowej, talii i bioder.
Rozmiary odzieży w wyrobach dzianych
dla mężczyzn są określone przez wysokość
sylwetki, obwód klatki piersiowej i talii;
dla kobiet są one określone przez
wysokość
sylwetki,
obwód
klatki
piersiowej i bioder. Rozmiar damskich
majtek i męskich slipów podany jest jako
obwód bioder; rozmiar męskich koszul
jako obwód szyi, wysokości sylwetki i
obwód klatki piersiowej; rozmiar dresów
za pomocą wysokości sylwetki i obwodu
klatki piersiowej.] – mérettáblázat [A
ruhaméretek szabványba foglalt táblázata,
amely
az
egyes
nagyságszámokhoz
(méretekhez) hozzárendeli a testmagasságot,
a mell-, derék- ill. csípőkerületet ("bőséget"), ingeknél a nyakkerületet ("bőséget"). Külön mérettáblázat van a férfi-, a
fiú-, a női és a lánykaruházatra, ezen belül a
különböző testalkatokra is (normál, vékony,
telt, erős, valamint fiúknál és lányoknál
korcsoportok szerint). Az egyes népek
antropológiai
különbségei
miatt
a
mérettáblázat sok esetben országonként
különbözik. Az ezekbe a táblázatokba foglalt
adatoknak megfelelően kell elkészíteni a
gyárilag, sorozatban előállított (tehát nem a
méretes szabóságok által egyedileg készített)
ruhadarabokat. Lásd még: méretjelölés,
méretek.]; ruhaméret, nagyság
wielkość wektorowa [zob. wektor w zn. 1.] –
vektor; vektormennyiség
wielkość zapasów, optymalna – optimális készlet
nagysága
wielkość zespolona – komplex mennyiség
wielkoświatowiec [bywalec salonów; człowiek
obracający się w tzw. wielkim świecie] –
nagyvilági ember, világfi
wielkoświatowy, -a, -e [1. należący do elity;
2. odznaczający się ogładą, wytwornością
form towarzyskich] – nagyvilági, előkelő
wielkotygodniowy, -a, -e – (egyh.) nagyheti
wielkozakładowy, -a, -e – nagyüzemi
wielmoża [w dawnej Polsce: członek wyższej
warstwy społecznej] – (dawno) méltóság,
országnagy, rangbeli ember, közjogi
méltóság
wielmożność
–
hatalmasság,
tekintetesség,
tekintetes (cím), nagyság
wielmożny, -a (WP, WPan, WPani) [dawniej:
tytuł, jakim zwracano się do osoby
7640
wysoko
postawionej
w
hierarchii
społecznej] – (hist.) (dawno) nagyságos,
méltóságos (mélt.), tekintetes
Wielmożny Pan, Wielmożna Pani, Wielmożni
Państwo
[wyrażenia
grzecznościowe
dodawane przed nazwiskiem adresata
listu lub przesyłki] – (dawno) Nagyságos
Úr, Nagyságos Asszony, Őnagyságáék
wielmożny panie! – (dawno) nagyságos uram!
wielobarwnie – sokszínűen, tarkán
wielobarwne zadrukowywanie [zadrukowywanie
farbami
triadowymi
zrastrowanych
ilustracji] – többszínnyomás
wielobarwność
–
tarkaság,
sokszínűség,
többszínűség
wielobarwny, -a, -e [1. złożony z wielu barw lub
z elementów różnego koloru; 2. obfitujący
w różnorodne, ciekawe fakty, zdarzenia] –
sokszínű, színes, tarka, tarkabarka
wieloboczny, -a, -e – sokoldalú
wielobok [1. figura geometryczna mająca wiele
boków; 2. kształt, forma, postać zbliżone
do wieloboku] – sokszög
wielobój [sport. dyscyplina sportowa obejmująca
kilka konkurencji rozgrywanych przez
tych samych zawodników] – (sp) több
sportágban való versenyzés; többtusa
wielobojowy, -a, -e – többtusawieloboista, wieloboistka – többtusázó (ffi/nő)
wielobóstwo [zob. politeizm] – többistenimádás,
politeizmus
wielobrażowy, -a, -e – sok szakmájú, több
foglalkozási
ághoz
tartozó
[zakład
wielobrażowy, sklep wielobrażowy]
wielocyfrowa (liczba) – sokjegyű (szám)
wielocyfrowy, -a, -e [1. wyrażony wieloma lub
kilkoma cyframi; 2. złożony z wielu cyfr] –
sokszámjegyű, sok számjegyből álló
wielocukier (ten składa się z olbrzymiej ilości
cząsteczek glikozy) – poliszaharid
wieloczęściowy, -a, -e [złożony z wielu lub kilku
części] – többrészes, sokrészes
wieloczłonowy, -a, -e [złożony z wielu lub kilku
członów] – többtagú, többágú
wieloczynnościowy,
-a,
-e [o aparacie,
urządzeniu itp.: wykonujący wiele lub
kilka czynności] – több művelet elvégzésére
alkalmas (készülék)
wieloczynnościowy robot kuchenny – elektromos
többfunkciójú háztartási robotgép
wielodniowy, -a, -e [mający lub trwający wiele
dni] – több v. néhánynapos
wielodzietność – nagycsalád, sokgyermekesség
wielodzietny
[mężczyzna
wielodzietny],
wielodzietna – sokgyermekes (ffi/nő)
-
Wersja 05 06.2017
wielodzietny, -a, -e [mający wiele dzieci; też o
rodzinie: licząca kilkoro dzieci]
–
sokgyermekes
wielofazowy, -a, -e [odbywający się w wielu
fazach] – (vill.) többfázisú
wielogatunkowość – sokféleség
wielogatunkowość powieści „Potop” Henryka
Sienkiewicza – Henryk Sienkiewicz
„Özönvíz” c. regényének sokfélesége
wielogatunkowy, -a, -e [złożony z wielu
gatunków] – sokfajta, különféle, sokféle
wielogłosowo – többszólamúan
wielogłosowość [1. polifonia (gr. πολυφωνία
polyphonia - "wiele głosów"); 2. oba
terminy mają zasadniczo znaczenie
synonimiczne, w praktyce jednak termin
polifonia stosuje się na określenie techniki
linearnej, kontrapunktycznej, podczas gdy
wielogłosowość ma raczej znaczenie
szersze
(np.
układ
harmoniczny
czterogłosowy);
pierwotne
formy
wielogłosowości
(dwugłosowości
początkowo) polegały na paralelizmie
głosów,
heterofonii,
zastosowaniu
burdonu; w ciągu średniowiecza rozwija
się następnie technika kontrapunktyczna i
homofoniczna] – (gör.) polifónia (gör.:
sokhangúság); (zene) többszólamúság; több
önálló
dallam,
szólam
együttes
megszólaltatása
wielogłosowy, -a, -e [1. śpiewany przez kilka
głosów lub grany na kilku instrumentach;
2. śpiewający wieloma głosami] – polifon,
többszólamú
wielogłowy, -a, -e [mający kilka głów] – sokfejű
wielogodzinny, -a, -e [trwający wiele godzin] –
többórás, több óráig tartó
wielogodzinna dyskusja – többórás vita
wielohak [Narzędzie używane w dawnych
arsenałach polskich do sprawdzania luf.
C. Gemb.] – (his) régi lengyel
fegyvertárakban ellenőrző eszközök
wielohektarowy, -a, -e [rozciągający się na wielu
hektarach lub składający się z wielu
hektarów] – sokhektáros
wieloizbowy, -a, -e – többszobás
wielojęzyczność [czynne lub bierne posługiwanie
się dwoma lub większą liczbą języków
przez jednostkę lub grupę społeczną.
Liczba osób wielojęzycznych na świecie
przewyższa liczbę osób posługujących się
tylko jednym językiem] – soknyelvűség,
többnyelvűség
wielojęzyczny, -a, -e [1. napisany, wydany,
mówiony w wielu językach; 2. mówiący
wieloma językami] – soknyelvű, többnyelvű
7641
wielokanałowy,
-a,
-e
[o
urządzeniu
elektronicznym: mający wiele kanałów
umożliwiających
przekaz
sygnałów
elektrycznych]
–
sokcsatornás,
többcsatornás
wielokąt (albo wielobok) [1. część płaszczyzny
ograniczona linią łamaną zamkniętą lub
sama ta linia; 2. spójny obszar
powierzchni
dwuwymiarowej,
ograniczony przez zamkniętą krzywą
złożoną z co najmniej trzech punktów
(wierzchołków wielokąta) połączonych
odcinkami (bokami wielokąta), przy czym
w każdym wierzchołku kończą się
dokładnie dwa boki. Punkty boków
również należą do wielokąta.] – sokszög
[sokszögnek (idegen szóval: poligonnak)
nevezzük azokat a síkidomokat, melyeket
véges sok egyenesszakasz alkotta zárt görbe
(azaz zárt töröttvonal) határol.]
wielokąt foremny [wielokąt, którego wszystkie
boki i kąty są równe] – szabályos sokszög
wielokąt nieforemny – szabálytalan sokszög
wielokąt opisany (na krzywej) [wielokąt, którego
boki są styczne do danej krzywej] – görbe
köré rajzolt sokszög
wielokąt opisany na okręgu [wielokątem
opisanym na okręgu nazywamy taki
wielokąt, którego wszystkie boki są
styczne do okręgu] – kör köré rajzolt
sokszög
wielokąt wypukły [wielokąt, w którym
przedłużenie żadnego z jego boków nie
przecina innych boków] – domború
sokszög
wielokątny, -a, -e – sokszögű
wielokolorowy, -a, -e [mający wiele kolorów] –
tarka, sokszínű, színes; tarkabarka
wielokolorowy [tkanina lub dzianina z wielu
kolorów i bez określonego wzoru,
osiągnięta przez jaskrawy melanż lub
przędze o różnych kolorach.] – (többszínű)
multikolor kelme [Határozott mintázatot nem
mutató, de különböző színeket tartalmazó
kelme, mely egyszínű összhatást ad.
Különböző élénk színű melanzs fonalakból
vagy több különböző színű fonal vegyes
felhasználásával állítják elő.]
-
Wersja 05 06.2017
wielokrążek [zespół krążków opasanych jedną
liną, używany do podnoszenia ciężarów,
naciągania lin itp.] – felvonó-, mozgó-,
forgócsiga, csigasor [mozgó és álló csigák
összetétele]
wielokrążkowy, -a, -e – felvonó-, mozgó-,
forgócsigás
wielokropek [znak interpunkcyjny złożony z
trzech kropek następujących po sobie,
oznaczający przerwanie toku mowy lub
niedomówienie]
– (…) három pont,
központozás, kipontozás
wielokrotna [1. powtarzający się wiele razy;
2. taki, który wiele razy dokonał czegoś;
3. wiele razy większy lub mniejszy od
czegoś] – (mt) többszörös
wielokrotnie – többször, sokszor, számtalanszor,
többízben, gyakran, többszörösen
wielokrotny [1. powtarzający się wiele razy;
2. taki, który wiele razy dokonał czegoś;
3. wiele razy większy lub mniejszy od
czegoś] – gyakori, sokszoros, többszörös,
többszöri, többrendbeli
wielokrotny mistrz – többszörös bajnok
wielokrotny morderca – többszörös gyilkos
wielokształtność – sokalakúság, polimorfság
wielokształtny, -a, -e [1. mający wiele kształtów;
2. przejawiający się w różny sposób] –
sokalakú, polimorf
wielokwiatowy, -a, -e [o niektórych roślinach:
mający wiele kwiatów] – sokvirágú
wieloletni, -ia, -ie [1. mający lub trwający albo
mający trwać wiele lat; 2. pracujący w
jakimś miejscu wiele lat lub od wielu lat] –
több éves, sokéves, idős, öreg; (roślina)
évelő
wieloletnia praktyka – többéves v. évtizedes
gyakorlat
wielomian [w matematyce wyrażenie zbudowane
ze zmiennych i stałych połączonych przez
działania dodawania i mnożenia] – (gör.)
polinom; (menny) többtagú kifejezés; (v.
többtagú algebrai kifejezés) egy olyan
7642
kifejezés, melyben csak számok és változók
egész kitevőjű hatványainak szorzatai illetve
ilyenek összegei szerepelnek
Wielomianowe mapowanie tekstur (Polynomial
Texture Mapping) – PTM Polynomial
Texture
Mapping
(polinomos
texturaleképzés)
wielomilionowy, -a, -e [1. liczący wiele milionów
jednostek; 2. mający wartość wielu
milionów] – többmilliós
wielomocz czyli poliuria [wydalanie moczu w
ilości powyżej 3 litrów na dobę, co zwykle
wiąże się z polidypsją. Występuje
fizjologicznie
przy
nadmiernym
spożywaniu płynów, kofeiny, alkoholu, w
ciąży oraz w stanach chorobowych, takich
jak cukrzyca, moczówka prosta, ostra
niewydolność nerek (w drugiej fazie, tzw.
fazie poliurii), zespół Conna.] – (gör.),
poliuria [1. ha 24 óra alatt 2 liternél több
vizelet ürül (egészséges embernél 24 óra
alatt 800--1500 ml vizelet távozik); 2. a
vizeletnek túlságos mennyiségben való
kiválasztása. Nem önálló betegség, hanem
csak betegségi tünet, amelynek értelmezése
csakis a többi tünet, s főleg a vizeletnek
megvizsgálása alapján lehetséges.]
wielomówność – szónoklás, bőbeszédűség,
ékesszólás
wielomówny, -a, -e (tyle co: gadatliwy) –
beszédes, fecsegő, bőbeszédű, szószátyár;
sokatmondó, jelentős
wielomówny człowiek – bőbeszédű ember
wielonarodowy, -a, -e, wielonarodowościowy, -a,
-e [zamieszkały przez wiele narodów lub
składający się z wielu narodów] –
többnemzetű, soknemzetiségű
wielonóżka (Scutigera coleoptrata) – (áll.)
százlábú; Pókszázlábú, légyölő pókszázlábú
wieloosobowy, -a, -e [1. złożony z wielu osób;
2. przeznaczony dla wielu osób] –
többszemélyes
wielopartyjność – többpártiság, többpártrendszer
wielopartyjność w dużym kraju – többpártiság
sok országban
wielopartyjny, -a, -e [taki, w którym istnieje
wiele partii] – többpártwielopasmowy zespół głośników – többcsatornás
sugárzó
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,
Policykliczne węglowodory aromatyczne
(w skrócie WWA od Wielopierścieniowe
Węglowodory Aromatyczne lub PAH z
angielskiego
Polycyclic
Aromatic
Hydrocarbons) [policykliczne węglowodory
zawierające skondensowane pierścienie
aromatyczne bez podstawników. Wiele z
-
Wersja 05 06.2017
nich podejrzewanych jest lub ma
udowodnione własności kancerogenne.
Powstają podczas niecałkowitego spalania
wszystkich węglowodorów z wyjątkiem
metanu. Wydzielają się także w trakcie
spalania drewna iglastego, palenia
papierosów, produkcji asfaltu, pracy
pieców koksowniczych, są obecne w
spalinach samochodowych i smole
pogazowej. W postaci czystej stosowane są
do produkcji leków, farb, pestycydów i
tworzyw sztucznych.] – policiklusos aromás
szénhidrogének (PAH) [olyak kémiai
vegyületek,
amelyek
összekapcsolódó
(kondenzált) aromás gyűrűkből állnak, és
nem tartalmaznak heteroatomot vagy
szubsztituenseket. A PAH-k előfordulnak az
olaj, kőszén és a kátrány üledékekben,
valamint melléktermékként keletkeznek az
üzemanyagok (mind a fosszilis, mind a
biomassza eredetűek) égetése során is.
Környezetszennyező
anyagként
azért
jelentősek, mivel ezen vegyületek egy része
bizonyított karcinogén, mutagén és teratogén
hatással rendelkezik.]
wielopiętrowy, -a, -e mający wiele pięter, wiele
kondygnacji] – többemeletes, sokemeletes
wieloplanowo – többsíkúan
wieloplanowość – többsíkúság
wieloplanowy, -a, -e [1. uwzględniający wiele
aspektów czegoś lub realizowany na wiele
sposobów; 2. o rysunku, malowidle itp.:
mający wiele planów] – többsíkú
wieloplaszczyznowy, -a, -e – több síkon mozgó
[wieloplaszczyznowy charakter a. obraz a.
obrazek]
wielopłat, wielopłatowiec – sokfedelű repülőgép
wielopłatowy, -a, -e [o samolocie: mający trzy
lub więcej niż trzy płaty nośne]
–
sokfedelű
wielopokoleniowość – vminek többnemzedékes
volta
wielopokoleniowy, -a, -e [1. obejmujący kilka
pokoleń; 2. istniejący od wielu pokoleń] –
többnemzedékes
wielopolowy, -a, -e – többnyomású, többszörös
vetésforgójú
wielopolówka
–
(mezőg.)
váltógazdaság,
többszörös vetésforgó
wielopostaciowość – többalakúság, polimorfizmus
wielopostaciowy, -a, -e [1. mający wiele różnych
form; 2. złożony z wielu postaci, osób;
3. biol. występujący w wielu postaciach,
przy zachowaniu cech jednego gatunku,
rodzaju itp.] – több alakú, polimorf
7643
wielopoziomowość – vminek sokszintű volta;
sokszintűség
wielopoziomowy, -a, -e [1. mający wiele
poziomów lub położony na wielu
poziomach;
2. uwzględniający
wiele
aspektów czegoś lub mający wiele
aspektów] – sokszintes
wieloprocesorowy system komputerowy [jest
systemem komputerowym, w którym do
dyspozycji jest więcej niż jeden procesor]
– Multiprocessing [Egy számítógépben több
processzor
alkalmazása,
párhuzamos,
szimultán programfuttatás megvalósítása.]
wieloraki, -a, -ie [występujący w wielu formach,
odmianach] – sokféle, sokrétű, változékony,
változatos, különböző, többféle
wielorako – sokféleképpen, sokrétűen, több
módon, többféleképpen
wielorakość
–
sokféleség,
sokrétűség,
változatosság
wieloramienny, -a, -e [mający wiele ramion,
rozgałęzień] – többkarú
wieloryb
[1.
wielki
ssak
morski
o
wrzecionowatym ciele i poziomej płetwie
ogonowej; 2. potoczna nazwa większego
walenia. Wieloryby są największymi
zwierzętami zamieszkującymi Ziemię; 3.
wielkie zwierzę, żyjące w morzach,
podobne do ryby, ale nią nie jest, bo
należy do ssaków (karmi swoje małe
mlekiem).] – bálna, cethal [A bálna szó a
latin balena származéka. A régi magyar
nyelvben baléna alakban szerepelt, a
nyelvújítás korában Bugát Pál módosította
bálna formára A bálna másik régi elnevezése
cet vagy cethal volt. A szó a latin cetus
(„bálna”) szóból származik, amely a
Bibliában, Jónás próféta történetében
szerepel, és cethal néven fordították
magyarra.]; (bibl.) cethal [Nagy, félelmetes
tengeri állat (Jób 7,12).]; Leviatán (Zsolt.
104,26); Nagy hal v. Cethal (Mt 12,40; Jón
2,1) [Valószínűleg: kardszárnyú delfin
(Orcinus orca)]
Hosszúszárnyú bálna (Megaptera novaeangliae)
-
Wersja 05 06.2017
Kardszárnyú delfin (Orcinus orca)
 Sziláscetek (Mysticeti) alrendje
o Simabálnák (Balaenidae) családja
 Grönlandi bálna (Balaena mysticetus)
 Északi simabálna (Eubalaena glacialis)
 Déli simabálna (Eubalaena australis)
o Szürke bálnák (Eschrichtiidae) családja
 Szürke bálna (Eschrichtius robustus)
o Barázdásbálna-félék (Balaenopteridae)
családja
 Csukabálna (Balaenoptera
acutorostrata)
 Déli csukabálna (Balaenoptera
bonaerensis)
 Tőkebálna (Balaenoptera borealis)
 Bryde-bálna (Balaenoptera edeni)
 Kék bálna (Balaenoptera musculus)
 Közönséges barázdás bálna
(Balaenoptera physalus)
 Hosszúszárnyú bálna (Megaptera
novaeangliae)
o Törpe simabálnák (Neobalaenidae) családja
 Törpe simabálna (Caperea marginata)
 Fogascetek (Odontoceti) alrendje
o Ámbráscetfélék öregcsaládja (Physeteroidea)
 Ámbráscetek (Physeteridae) családja
 Ámbráscet (Physeter
macrocephalus)
 Törpe ámbráscetek (Kogiidae)
családja
 Kogia breviceps
 Kogia simus
o Csőröscetfélék öregcsaládja (Ziphioidea)
 Csőröscetek (Ziphiidae) családja
 Arnoux-féle csőröscet (Berardius
arnuxii)
 Baird-féle csőröscet (Berardius
bairdii)
 Északi kacsacsőrű cet
(Hyperoodon ampullatus)
 Déli kacsacsőrű cet (Hyperoodon
planifrons)
 Mesoplodon bahamondi
 Északi csőröscet (Mesoplodon
bidens)
-
Wersja 05 06.2017
 Andrews-féle csőröscet
(Mesoplodon bowdoini)
 Hubb-féle csőröscet (Mesoplodon
carlhubbsi)
 Blainville-féle csőröscet
(Mesoplodon densirostris)
 Gervais-féle csőröscet



7644







(Mesoplodon europaeus)
Ginkgofogú csőröscet Mesoplodon
ginkgodensis)
Gray-féle csőröscet (Mesoplodon
grayi)
Hector-féle csőröscet (Mesoplodon
hectori)
Kapocsfogú csőröscet
(Mesoplodon layardii)
True-féle csőröscet (Mesoplodon
mirus)
Longman-féle csőröscet
(Mesoplodon pacificus)
Perui csőröscet (Mesoplodon
peruvianus)
Stejneger-féle csőröscet
(Mesoplodon stejnegeri)
Tasmán csőröscet (Tasmacetus
shepardi)
Cuvier-féle csőröscet (Ziphius
cavirostris)
Wieloryb grenlandzki – grönlandi bálna
wielorybi, -ia, -ie – bálnawielorybnictwo
[połowy
wielorybów]
–
bálnavadászat
wielorybniczy, -a, -e – bálnára vadászó,
bálnavadászwielorybnik [1. osoba trudniąca się połowem
wielorybów;
2. statek
do
połowu
wielorybów]
–
bálnavadász;
bálnavadászhajó; (áll.) cyamus
wielorzędowy, -a, -e [złożony z wielu rzędów] –
többsoros
wielosetletni, -ia, -ie [mający wieleset lat,
trwający wieleset lat itp.]; wielusetletni, ia, -ie – többszázéves
Wielosił błękitny (Polemonium caeruleum)
[gatunek rośliny należący do rodziny
wielosiłowatych (Polemoniaceae). Jest
uprawiany i czasem dziczejący] – kék
csatavirág (Polemonium caeruleum) [a
csatavirágfélék (Polemoniaceae) családjának
névadó nemzetségébe tartozó, Európa
mérsékelt éghajlatú részein élő növényfaj, a
csatavirág nemzetség típusfaja. Észak- és
Közép-Európától Ázsiáig (a Himalájáig)
fordul
elő,
láprétekben,
ligetekben,
cserjésekben. Magyarországon nem fordul
elő, dísz- és gyógynövényként ültetik,
esetleg elvadulhat.]
wieloskibowy, -a, -e – több ekevassal rendelkező
wieloskładniowy, -a, -e – több alktóelemből v.
elemből álló
[cement portlandzki
wieloskładniowy (CEM II/B-M (V-LL)
32,5R): kevert v. több alkotórészből álló
portlandcement]
wielostopniowy, -a, -e [1. mający wiele etapów;
2. o urządzeniu: składający się z wielu
członów] – többfokú
wielostronnie – sokoldalúan
wielostronność – sokoldalúság, többoldalúság
wielostronny, -a, -e [1. mający wiele aspektów
lub odnoszący się do wielu zagadnień;
2. dotyczący wielu zainteresowanych stron
– osób, państw lub organizacji] – sokoldalú
wielostronny umysł – sokoldalú szellem
wielostrunny,
-a,
-e
[o
instrumentach
muzycznych: mający wiele strun];
wielostrunowy, -a, -e – sokhúrú
wielostrzałowy, -a, -e [o broni palnej: mogący
oddać wiele strzałów po jednorazowym
naładowaniu] – többlövetű, soklövetű
wielosylabowy, -a, -e [o słowach: mający wiele
sylab] – sokszótagú, többszótagú (szó)
wieloszczet [przedstawiciel gromady pierścienic
występujących w morzach i oceanach,
prowadzących tryb życia głównie denny
lub osiadły] – gyűrűsféreg, gyűrű alakú állat
wielościan [1. bryła mająca kilka ścian; 2. bryła
geometryczna ograniczona przez tak
zwaną powierzchnię wielościenną, czyli
utworzoną z wielokątów o rozłącznych
wnętrzach, i każdym boku wspólnym dla
dwóch wielokątów] – poliéder; sokoldalú
test [egy olyan térbeli test, amelyet minden
oldalról síkok határolnak. Poliéder például a
kocka. A poliéder fogalma általánosítható
magasabb dimenziójú vektorterekre is.]
wielościan foremny [wielościan ograniczony
jednakowymi wielokątami foremnymi,
którego wszystkie kąty dwuścienne są
równe – czworościan (tetraedr), sześcian
(heksaedr),
ośmiościan
(oktaedr),
dwunastościan
(dodekaedr),
dwudziestościan (ikosaedr).] – szabályos
poliéder
7645
wielościan wypukły [wielościan leżący po jednej
stronie każdej z płaszczyzn, na których
leżą ściany tego wielościanu] – domború
poliéder
wielościenny, -a, -e – sokoldalú, soklapú, sokfalú
wielość [duża ilość lub duża liczba czegoś] –
sokaság, nagy mennyiség
wielotomowy, -a, -e [złożony z wielu tomów] –
többkötetes, sokkötetes
wielotorowo – (átv.) többirányúan, sokoldalúan
wielotorowość – többirányúság, sokoldalúság
wielotorowy, -a, -e [1. mający wiele lub kilka
torów; 2. realizowany lub rozwijany na
różne sposoby] – többsínű, többvágányú;
(átv.) többirányú, sokoldalú
wielotorowa działalność – többirányú tevékenység
wielotygodniowy, -a, -e [mający wiele tygodni,
trwający wiele tygodni itp.] – többhetes
wielotysięczny, -a, -e [1. liczący wiele tysięcy
jednostek; 2. mający wartość wielu
tysięcy; 3. przeznaczony dla wielu lub
kilku tysięcy osób lub rzeczy] – többezres
wielowarstwowo – többrétegűen
wielowarstwowość – többrétegűség
wielowarstwowy, -a, -e [1. składający się z wielu
lub
kilku
warstw;
też:
ułożony
warstwami;
2. taki,
który
można
rozpatrywać na wiele sposobów i pod
wieloma względami] – többrétegű
wielowarstwowa powieść – (átv.) többsíkú regény
wielowarsztatowiec
[robotnik
obsługujący
jednocześnie kilka maszyn, warsztatów] –
több gépen dolgozó ffi
wielowarsztatowość – több gépen való dolgozás
wielowarsztatowy, -a, -e – többgépes
wielowartościowość – (vegyt.) többértékűség
wielowartościowy, -a, -e [1. odznaczający się
wieloma wartościami; 2. o atomach
pierwiastków: mogący łączyć się z
-
Wersja 05 06.2017
wieloma lub kilkoma atomami innych
pierwiastków w związku chemicznym] –
(vegyt.) többértékű, többvegyértékű
wielowiekowy, -a, -e [mający lub trwający wiele
wieków] – többszázéves, évszázados
wielowiekowe krzywdy i straty – évszázados
bajok és veszteségek
wielowrzecionowy, -a, -e – többorsós
wielozadaniowość [cecha systemu operacyjnego
umożliwiająca
mu
równoczesne
wykonywanie więcej niż jednego procesu.
Zwykle
za
poprawną
realizację
wielozadaniowości odpowiedzialne jest
jądro
systemu
operacyjnego.]
–
többfeladatos
(multitaszk;
angolul:
multitasking) [1. Több feladat párhuzamos
végrehajtása ugyanazon a számítógépen. 2. a
kifejezést a számítástechnikában operációs
rendszerekre használják, melyek látszólag
képesek
egyszerre
több
programot
(folyamatot vagy más néven processzt),
programszálat futtatni. Ezek a folyamatok
folyamatosan versengenek a CPU-ért, mely
egy olyan erőforrás, amelyet egyszerre csak
egy folyamat használhat. (Egyprocesszoros
rendszer esetén természetesen.)]
wielozgłoskowy, -a, -e [złożony z co najmniej
dwóch
sylab;
wielosylabowy]
–
többszótagú, sokszótagú
wielozmianowy, -a, -e [przebiegający lub
wykonywany na kilka zmian]
–
többműszakos
wieloznacznie – sokjelentésűen
wieloznaczność – sokjelentésűség, többértelműség,
többjelentőségű volta vminek
wieloznaczność aktualna [jest błędem logicznojęzykowym] – aktuális sokjelentésűség v.
többértelműség
wieloznaczność potencjalna [nie jest błędem
logicznym, ponieważ są nią obdarzone
poszczególne
słowa
jako
takie.
Wieloznaczność słowa może być źródłem
błędu, lecz sama w sobie błędem nie jest.]
–
potenciális
sokjelentésűség
v.
többértelműség
wieloznaczny, -a, -e [1. mający wiele znaczeń;
2. dający się wytłumaczyć w różny sposób;
3. o człowieku: taki, którego można różnie
oceniać] – sokjelentésű, jelentős, több
jelentésű, többértelmű; sokatmondó
wieloznacznywyraz – többértelmű kifejezés
wielożeństwo [zob. poligamia w zn. 1.] –
többnejűség, soknejűség, poligámia
wielu [duża liczba osób] – sok, számos (személy);
sokan, sokan közülünk; személyek nagy
száma
wielu ludzi – sok ember
wielu żołnierzy padło na placu boju – sok katona
elesett v. maradt a hadszíntéren v. csatatéren
7646
Przemyśl
Wiener Prater [to park publiczny (1700 ha) w
Wiedniu, położony między Dunajem, a
Kanałem Dunajskim. Niegdyś były to
tereny łowieckie Habsburgów, które
cesarz Józef II udostępnił publiczności w
1766 roku. Jego nazwa pochodzi od
łacińskiego słowa pratum, co oznacza tyle
co łąki.] – (ném) Práter; a bécsiek híres
szórakozóhelye, a bécsi Népliget
wieniec [1. koło uplecione z kwiatów, liści,
kłosów itp.; 2. kolisty przedmiot lub
szereg przedmiotów nanizanych na coś,
związanych lub splecionych w kształcie
koła;
3. grupa
osób
lub
rzeczy
otaczających kogoś lub coś i tworzących
krąg; 4. łow. poroże jelenia; 5. obwodowa
część koła zębatego lub tarczy; 6. (u
Zygmunta Glogera) Kolisto upleciona
wiązanka z kwiatów lub ziół zowie się
wieńcem, wiankiem. Wieniec w pojęciach
narodu polskiego był zawsze godłem
niepokalanego
dziewictwa.
Stąd
dziewczęta ubierają głowy swoje w
wianki, których mężatki nigdy nie nosiły,
bo zabraniał im tego obyczaj narodu,
będący prawem zwyczajowem. To też gdy
Dąbrówka,
żon
Mieczysława
I,
wychowana pod wpływem oświaty
niemieckiej, lekceważyła sobie ten zwyczaj
i w wieku podeszłym nie kwefiła głowy,
ale, (jak powtarza za współczesnymi
Długosz), na wzór dziewic przystrajała się
w czółko i wieniec, tak to się dziwnem
wydawało Polakom, że aż przeszło do
podań i na karty ich dziejów. Dziewica,
która postradała swój wianek, już go
nigdy potem na głowę włożyć nie mogła.
Obcinano jej warkocz (jak mężatce przy
oczepinach) i zawiązywano głowę w biały
rąbek. Stąd we wszystkich pieśniach ludu
-
Wersja 05 06.2017
polskiego utrata wianka znaczy utracone
dziewictwo, stąd pochodzą wyrażenia
staropolskie: „panna bez wianka”, „w
wieńcu umarła”, „rutkę sieje”, to znaczy,
że do wianka jej potrzebuje, który nosi,
nie wychodząc za mąż.] – koszorú; (poroże
jelenia) agancs
wieniec bluszczowy – borostyánkoszorú
wieniec dożynkowy [wieniec z kłosów, ozdobiony
wstążkami, owocami itp., wręczany
podczas dożynek ich gospodarzowi] – arató
koszorú; aratókoszorú
wieniec dyszowy [zob. pierścień dyszowy] –
fúvókagyűrű
wieniec kaplic – kápolnakoszorú
wieniec kłosiany – kalászkoszorú
wieniec kwiatów – virágkoszorú
wieniec laurowy [1. (wawrzynowy) - symbol i
nagroda zwycięstwa w równej walce; 2. u
starożytnych Greków i Rzymian: wieniec
z
liści
wawrzynu,
przyznawany
zwycięzcom, artystom, uczonym] –
babérkoszorú,
borostyánkoszorú,
babérkorona
wieniec mirtowy – mirtuszkoszorú
wieniec pogrzebowy – temetési koszorú
wieniec wawrzynowy – babérkoszorú
wieniec z kwiatów – virágkoszorú
wieńcem [dookoła, tworząc koło] – körül;
koszorúban
wieńcowy, -a, -e [związany z dostarczaniem krwi
do mięśnia sercowego] – koszorúwieńczyć [1. nakładać wieniec na głowę;
2. stanowić zakończenie budowli; 3. być
ostatnią i najważniejszą częścią czyichś
działań lub ich pomyślnym skutkiem;
4. znajdować się na czyjejś głowie] –
koszorúzni,
megkoszorúzni;
(korona)
koronázni,
megkoronázni;
(átv.)
megjutalmazni, kitüntetni
wieprz [1. wytrzebiony samiec świni domowej;
2. obraźl. o mężczyźnie tęgim lub
zachowującym się nieprzyzwoicie] –
sertés, disznó; ártány, herélt disznó (eredete
valószínűleg ótörök: ujgur, oszmán arit
'kiherél')
wieprzak, wieprzek [pot. młody wieprz] – malac
wieprzki [agrest] Teatr Śląski im Stanisława
Wyspiańskiego w Katowicach] – egres,
piszke, pöszméte, köszméte
wieprzowina, wieprzowinka [mięso ze świni lub
z wieprza] – disznóhús, sertéshús
wieprzowy, -a, -e [1. odnoszący się do wieprza
lub świni; 2. zrobiony z mięsa wieprza lub
świni] – sertés-, disznó
7647
Wiera [1. rosyjskie imię żeńskie; 2. imię dla
Rosjanki] – Vera (hit)
wiercenie – fúrás
wiercenie dogłębne – (bánya) mélyfúrás
wiercenie naftowe – olajfúró, olajfúrótorony
wiercenie naftowe w szelfach przybrzeżnych –
tengeri olajfúrás partvidéki selfekben
wiercenie poszukiwawcze – kőolajfúrás, olajfúrás
wiercenie przybrzeżne – tengeri olajfúrás
wiercenie ropy naftowej – kőolajfúrás, olajfúrás
wiercenie studni – kútfúrás
wiercenie się – izgés-mozgás, forgolódás,
nyugtalankodás
wierch [szczyt górski] – hegytető, hegycsúcs
wiercić (wiercę, wierci) [1. robić w czymś otwór
za
pomocą
wiertła
lub
innego
obracającego się narzędzia; 2. drążyć
otwór
w
skorupie
ziemskiej
w
poszukiwaniu wody, kopalin użytecznych
albo złoża naftowego] – fúrni
wiercić dziurę – lyukat fúrni
wiercić dziurę w brzuchu – (tréf., közb.) lyukat
beszél a hasába
wiercić na powierzchnię ropę – olajat fúrni v.
szivattyúzni v. felszínre hozni
wiercić (otwór) w czymś – (lyukat) fúrni vmibe
wiercić studnię, wiercić studnie – kutat fúrni v.
ásni
wiercić szyb – aknát fúrni
wiercić się [pot. poruszać się niespokojnie, nie
mogąc usiedzieć ani ustać w miejscu] –
forgolódni, fészkelődni; (uwijać się) izegmozog; hánykolódni, mozogni; peregni,
pörögni
wiercipięta [pot. ktoś nieumiejący usiedzieć
spokojnie] – fészkelődő, izgő-mozgó,
nyugtalan, izgága (ffi v. nő); sajtkukac
wierni – hívek
wiernie – híven, hűségesen, pontosan, odaadóan
wiernie oddać coś – hűen visszaadni vmit
wiernie przetłumaczyć a. prełożyć coś – hűen
tolmácsolni vmit
wiernik – rotor
wiernopoddańczo – hűségesen a törvényhez;
ragaszkodva a törvényhez
wiernopoddańczość – méltányosság, alattvalói
hűség, engedelmesség
wiernopoddańczy, -a, -e [1. zachowujący się jak
wierny poddany; 2. będący wyrazem
uległości] – törvényhez hű, lojális
wierność (łac. fidelitas) – hűség; (zgodność)
hitelesség; (sumienność) megbízhatóság,
lelkiismeretesség, pontosság
wierność formalna – formai hűség
-
Wersja 05 06.2017
wierność małżeńska – házastársi hűség
wierność odtwarzania – hangvisszaadás hűsége
wierność odtwarzania dźwięku – hanghűség
wierność treściowa – tartalmi hűség
wierny, -a, -e [1. niezdradzający kogoś;
2. służący
komuś
z
oddaniem
i
przywiązany do kogoś; też: będący
wyrazem
przywiązania
i
oddania;
3. zawsze postępujący zgodnie z jakimiś
zasadami,
poglądami,
ideami
itp.;
4. zgodny z oryginałem, wzorem lub
rzeczywistością] – hívő; (komu/czemu) hű,
hűséges (vkihez/vmihez); (dokładny) pontos,
megbízható; lelkiismeretes, szavahihető, hű;
(obraz) élethű, hiteles
wierna kopia – hű másolat
wierna żona – hű feleség
wierne odtwarzanie dźwięku – természethű
hangvisszaadás (hangátvitel)
wierny do grobu – sírig hű
wierny dozgonnie – mindhalálig hű
wierny kochanek – hű szerető
wierny komuś – hű, hűséges vkihez
wierny mąż – hűséges férj
wierny obraz rzeczywistości – a valóság hű képe
wierny pies – hűséges kutya
wierny przekład – hű fordítás
wierny przyjaciel – hű barát
wierny tekstowi – szöveghű
wierny towarzysz – hű társ
wierny zasadom – elvhű
wierny [wyznawca jakiejś religii], wierna – hívő
wierni zgromadzili się na napożeństwo – a hívek
istentiszteletre gyűltek
wiersz
[1. utwór
poetycki;
też:
charakterystyczny układ takiego utworu;
2. jedna linijka wiersza lub innego tekstu]
– sor, verssor; bekezdés; (ir.) vers,
költemény; szakasz; vers (Bibliában)
wiersz adonijski, adoniczny [zob. adonik: 1.
wiersz
adonijski,
rodzaj
wiersza
antycznego; 2. w poezji antycznej: wiersz
używany pierwotnie w inwokacjach do
Adonisa; 3. wiersz w poezji antycznej
składający się z daktyla i trocheja (lub
spondeja), stosowany przeważnie na
końcu strofy; pierwotnie używany w
inwokacjach do zobacz Adonisa] –
adoniszi sor (rövid, öt szótagos sor:
időmértékes képlete - - uu)
wiersz akefaliczny (gr. aképhalos) [1. lit. wiersz
antyczny, który nie ma elementu
początkowego (mory). 2. w metryce
antycznej: niepełna forma danego metrum
powstała
przez
opuszczenie
jego
7648
pierwszego składnika; 3. wiersz antyczny
pozbawiony pierwszego elementu] – antik
verssor forma (első eleme hiányzik)
wiersz alegoryczny – allegorikus vers
wiersz aleksandryjski, aleksandryczny [zob.
aleksandryn:
francuski
wiersz 12zgłoskowy, jambiczny, akcentowany na
szóstej zgłosce, po której występuje
średniówka. Tzw. wiersz heroiczny
stosowany w epopejach, tragediach, także
w poemacie o Aleksandrze III Wielkim
(przeróbka z XII w.) - stąd nazwa.] –
alexandrin v. Sándor-vers középkori sorfaj, a
XII. századi ófrancia verses [Nagy Sándorregénytől kapta a nevét. Ez eredetileg
hangsúlyos, egyben szótagszámláló ritmusú
lehetett, 12-14 szótagos sorokkal. A félsorok
6 vagy 7 szótagosak voltak, bennük általában
2 hangsúllyal. A félsorok 6. szótagja ún.
főhangsúlyt kapott (ezeket a példánkban
aláhúzással is kiemeljük), utánuk hetedikként
még
egy
hangsúlytalan
szótag
is
szerepelhetett. A félsorok előbbi szótagjai
még általában 1-1 hangsúlyt hordoztak, a
sorokban tehát többnyire összesen 2 + 2
hangsúly volt. A sorképlet, a hangsúlyok
nélkül: x x x x x x (x) | x x x x x x (x). ― Az
alexandrint általában jambikus ritmusban
fordítják, magyarra is.
xx/ x x / |x / x xx /
Alixandres descent, iluec s'est arestés;
\ x x / x/x|x/ x / x /
ses compagnons apele, si est le bos entrés.
wiersz asklepiadejski [w metryce antycznej:
wiersz składający się z trochejów i daktyli,
powtarzajacych
się
w
specjalnym
układzie] – aszklepiádészi sor (különböző,
Aszklepiádésznak tulajdonított, de már
Alkaiosznál és Szapphónál is előforduló
verssorok elnevezése)
wiersz biały [wiersz bez rymów, oparty tylko na
rytmie] – rím nélküli, rítmusos verssor;
szabad vers, blankvers
wiersz czterostopowy, czterostopowiec (wiersz
składający się z czterech stóp) – négyfokú
verssor
wiersz daktyliczny – daktilusi vers
wiersz dwustopowy – két verslábú költemény
wiersz elegijny – elégikus költemény
wiersz epicki – ebeszélő költemény
wiersz heksametryczny – hexaméteres vers v.
verssor
wiersz joniczny – ion mértékben írt vers
wiersz kalamburowy – tréfás kis vers
-
Wersja 05 06.2017
wiersz leoniński (zob. leonin: średniowieczny
łaciński wiersz rymowany) – leonin; leonini
verssor (középkori latin ritmikus verssor)
wiersz makaroniczny – makarónivers
wiersz o czymś – vmiről szól a vers
wiersz obrazkowy – képvers
wiersz okolicznościowy – alkalmi vers v.
költemény
wiersz pełen pięknych obrazów – szép költői
képekkel teli vers
wiersz pięciostopowy (zob. pięciostopowiec) –
ötfokú verssor
wiersz pięciostrofowy – ötstrófás vers
wiersz pod tytułem…. – … című vers
wiersz poleceń (ang. Command Line Interface,
CLI) [to jeden z najczęściej spotykanych
sposobów
interakcji
człowieka
z
komputerem. Inne przykłady to interfejs
tekstowy oraz interfejs graficzny.] –
parancssoros felhasználói felület (angolul:
Command
Line
Interface,
elterjedt
rövidítése: CLI) (parancssoros felhasználói
felület) [a felhasználói felületek egyik
változata]
wiersz
sylabiczny,
izosylabiczny,
równozgłoskowy [wiersz o równej liczbie
sylab w poszczególnych wersach dłuższych
niż ośmiozgłoskowe] – kötött szótagszámú,
hangsúlyos vers
wiersz sylabotoniczny [1. wiersz o równej liczbie
sylab i identycznym układzie akcentów w
poszczególnych wersach; 2. rodzaj wiersza
realizujący zasady regularnego systemu
wersyfikacyjnego
zwanego
sylabotonizmem] – kötött szótagszámú,
hangsúlyos vers
wiersz toniczny, izotoniczny [1. wiersz o równej
liczbie akcentów w poszczególnych
wersach; 2. Wiersz toniczny - wiersz, w
którym występuje jednakowa liczba
zestrojów akcentowych w każdym wersie,
a równocześnie ich rozkład nie jest stały.]
– hangsúlyos vers
wiersz tworzy – verset írni v. költeni
wiersz wolny, nieregularny [wiersz o budowie
rytmicznej
nieopartej
na
żadnym
ustalonym schemacie wersyfikacyjnym] –
szabadvers [olyan versszerű sorokba tördelt
költemény
amelynek
szabályozott
versritmusa nincsen - verstanilag kötetlen
formát jelent]
wiersz został
napisany w wersyfikacji
metrycznej – a vers időmértékes verselésben
íródott
wiersz został napisany w wersyfikacji polskiej –
a vers lengyel verselésben íródott
7649
wiersza [1. rodzaj sieci do łowienia ryb, raków
albo ptaków; 2. (u Zygmunta Glogera)
samołówka na ryby i raki, pleciona z
długich cienkich rózeg wiklinowych w
kształcie cylindra w jednym końcu
śpiczasto zawierszonego (i stąd mogła
powstać nazwa), w drugim mającego
lejkowaty do wewnątrz zwrócony otwór.
Linde mylnie nazywa więcierz wierszą
czyli koszem do łowienia ryb (ob.
więcierz). Więcierz jest z siatki, gdy
wiersza z rózeg, a oba przyrządy mają
tylko to wspólnego, że są zarówno
samołówkami i jako takie, mają otwory
lejkowate, zawsze do wewnątrz zwrócone,
zresztą w ogólnym kształcie różnią się z
sobą zupełnie.] – (hal) varsa v. verse,
fonalból v. vesszőből készült szerszám, mely
a halak betévedésére számít s tetszés szerint
áthelyezhető (ennek egyik módosított alakja
a dobvarsa) [(a Közép-Tisza mentén verse,
versely, a Dunántúlon vörse stb.) tölcsérszerű
nyílással (szív, versek, versik, versike,
vörcsög, vörcsök) készült, a végén kúposan
végződő, vesszőből font öblös halfogó
eszköz, amelynek a vizek járása, a halak
tulajdonsága szerint sok változata ismeretes]
wiersze częstochowskie – (dawno) rossz versek,
kínrímek, fűzfaköltemények
wiersze karmelkowe – 1. rövid versike v.
reklámversike; 2. simán gördülő sorok,
fűzfavers
wiersze zebrane – összes versek
wierszokleta, wierszorób [lekcew. osoba pisząca
słabe wiersze] – fűzfapoéta, versfaragó,
rímgyártó
wierszopis [1. zob. wierszokleta; 2. daw. poeta] –
(dawno) költő, versíró
wierszować [układać wiersze] – verselni, költeni,
verset írni
wierszowanie – rigmus, verselés; versírás; (tréfás)
mondóka, versike
wierszowany, -a, -e – verses, versbe szedett
wierszownica, wierszownik [przyrząd do
składania linijek tekstu z pojedynczych
czcionek] – (nyomd.) szedővas, sorjázó,
sorgyűjtőkanál (szedőgépnél)
wierszowy, -a, -e – vers-, költemény-; verses
wierszujący – verselő
wierszówka [1. honorarium autorskie płatne od
wiersza tekstu; 2. tekst płatny od wiersza]
– sordíjazás; sorok után fizetett szerzői
honorárium v. díj
"wierszy na cal" (Lines Per Inch) – lpi, lines per
inch; sor/hüvelyk
wierszyk [1. zdrobnienie od: wiersz; 2. mały
utwór poetycki; 3. zdrobnienie od: wierch]
-
Wersja 05 06.2017
– versecske, rövid költemény, versike, rövid
vers; mondóka
wierszyk dziecięcy – gyermekvers
wiertacz [1. robotnik zatrudniony przy robotach
wiertniczych; 2. pracownik obsługujący
wiertarkę] – fúrómunkás, fúrós
wiertak – (műsz.) fúrógép, fúró; dörzsár; kézifúró,
pergőfúró
wiertak sednik – csigafúró
wiertak z korbą – hajtókaros fúró
wiertareczka – kézi fúrógép, kis fúrógép
wiertarka [1. maszyna służąca do wiercenia,
rozwiercania lub pogłębiania otworów;
2. przyrząd dentystyczny] – fúrógép
wiertarka do głębokich otworów – lyukfúró
wiertarka elektryczna – villamos fúrógép
wiertarka hidrauliczna – hidraulikus fúrógép
wiertarka pionowa – függőleges fúrógép
wiertarka pneumatyczna – pneumatikus fúrógép
wiertarka promieniowa – radiálfúró
wiertarka ręczna – kézifúró
wiertarka skalna – sziklafúrógép
wiertarka stołowa – állványos fúrógép
wiertarka stupowa – oszlopos fúrógép
wiertarka udarowa – ütvefúró
wiertarnia – fúrógép
wiertarnia działowa – ágyufúró
wiertarski, -a, -ie – fúrói, fúrási; fúrówiertarski uchwyt – fúrófogantyú
wiertel [(u Zygmunta Glogera) z niem. Viertel,
miara nasypna. Cztery wiertele stanowiły
ćwiertnię poznańską. Według lustracyi z r.
1569 wiertel poznański miał garncy
polskich 18. Są także wzmianki o wiertelu
roli, co przypomina, że i dziś w gwarze
ludowej często słyszymy: półwłoczek i
ćwiartka pola czyli pół lub ćwierć
normalnego w danej wsi gospodarstwa.] –
(daw) negyed (űrmérték)
wiertło [1. narzędzie ręczne służące do wiercenia
otworów; 2. narzędzie skrawające do
wykonywania otworów (wiercenie) przy
wykorzystaniu wiertarki lub innej
obrabiarki] – (műsz.) fúró
wiertła (z różnymi uchwytami) – fúrókészülék
(különböző kézidarabokkal)
wiertnictwo [dział górnictwa zajmujący się
wykonywaniem otworów wiertniczych w
skorupie ziemskiej] – fúrás [olyan
forgácsolási eljárás, munkafolyamat, amikor
tömör
anyagba
készítünk
furatot];
mélyfúrás; (nauka) fúrástan
7650
wiertnictwo poszukiwawcze – kutatófúrás
wiertnictwo studziń – kútfúrás
wiertniczy, -a, -e [związany z dokonywaniem
wierceń lub służący do wiercenia] –
mélyfúró-, fúró-, fúrási
wiertniczy [zob. wiertacz w zn. 1] – fúrómunkás,
fúrós
wierutny, -a, -e [odznaczający się jakąś ujemną
cechą rozwiniętą w najwyższym stopniu] –
tiszta, színigaz, igazi [to wierutne bajki: ez
csak mese, ez csupa mese]
wierutne kłamstwo – szemenszedett hazugság,
tiszta hazugság, színtiszta valótlanság, csalás
wierutny oszust – igazi csaló
wierzący [jedno z określeń zbawionego,
odrodzonego
z
Ducha
Świętego,
człowieka.];
wierząca
[kobieta
ba
wyznająca jakąś religię] – hívő (ffi/nő)
wierzący, -a, -e [wyznający jakąś religię] – hívő
wierzący w Boga – istenhívő
wierzba [drzewo lub krzew o podłużnych,
wąskich liściach i kwiatach zebranych w
bazie] – fűz, fűzfa; (biol) Fűzfa (Salix
acmophylla, Salix alba, Salix fragilis, Salix
safsaf, arabah vagy tzaphtzaphah) [Virágai
kicsik, jellegtelenek, a bennük levő
mézfejtők biztosítják a rovarmegporzást.
Vesszeje fonásra, kötésre alkalmas (Bir
16,7—9). Vizes, mély fekvésű helyeken igen
gyakori növény (Jób 40,17; Ézs 15,7 és
44,4), de ültették is (Ez 17,5). A Zsoltárok
könyve számol be arról, hogy a babilóni
fogságra való visszaemlékezés során a
zenével kísért ének szünetében a hárfákat
fűzfára tették fel (Zsolt 137,1—2). Az Arába
patak völgye arra utal, hogy a kis folyóvizet
fűzfaliget övezte, ezekről szedtek ágat és így
ünnepelt a nép (3 Móz 23,40).]
wierzba babilońska (Salix babylonica) – babiloni
szomorúfűz (Salix babylonica) [a kétszikűek
(Magnoliopsida) osztályának a Malpighiales
rendjéhez, ezen belül a fűzfafélék
(Salicaceae) családjához tartozó faj]
Wierzba biała (Salix alba) [wysokie drzewo o
żółtych pędach] – Fehér fűz v. Ezüstös fűz
(Salix alba)
Wierzba iwa (Salix caprea L.) [gatunek roślin z
rodziny wierzbowatych, rodzimy dla
Europy i Azji. W Polsce gatunek pospolity
na całym niżu i w górach aż po regiel
górny.] – kecskefűz (Salix caprea, Salix
capra) [a kétszikűek (Magnoliopsida)
osztályának a Malpighiales rendjéhez, ezen
belül a fűzfafélék (Salicaceae) családjához
tartozó faj.]
-
Wersja 05 06.2017
Wierzba iwa (Salix caprea L.)
wierzba koszykarska, wikliniarska [zob. wiklina
w zn. 1.] – kosárfonó fűz, kenderfűz (Salix
viminalis) [bokros, sűrün növő fűzfaj]
Wierzba krucha (Salix fragilis) [gatunek drzewa
należący do rodziny wierzbowatych.
Występuje w Europie i Azji. W Polsce jest
jednym z bardziej pospolitych drzew.] –
Törékeny fűz v. csöregefűz (Salix fragilis L.)
Wierzba płacząca (Salix x chrysocoma Dode; Salix
alba L. 'Tristis') [1. gatunek lub odmiana
drzew z rodziny wierzbowatych; 2.
odmiana wierzby białej, drzewa z rodziny
wierzbowatych] – szomorúfűz (Salix alba
Tristis)
Wierzba płożąca (Salix repens L.) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
wierzbowatych. Występuje w Europie. W
Polsce w stanie naturalnym występuje na
całym niżu. Roślina rzadka.] – Kúszó fűz
(Salix repens subsp. repens, Salicaceae)
Wierzba purpurowa, w. czerwona, w.
szpagatówka, wiklina (Salix purpurea)
wierzbowatych. Występuje w Azji (w
Mongolii), Afryce Północnej (Algeria,
Maroko, Tunezja) i w całej niemal
Europie. Pospolity na całym niżu Polski.
Często uprawiany] – Törpe csigolyafűz
(Salix purpurea 'Nana')
-
Wersja 05 06.2017
wierzbna lub wierzbowa niedziela; Werbna
Niedziela [w kościelnym rytuale w Rosji
rolę palmy pełni gałązka wierzbowa] –
(rel) pravoszláv tavaszi egyházi ünnep
wierzbnik [dawniej: wierzbina (w znaczeniu
zarośli wierzbowych)] – fűzfa-liget,
fűzfaberek, fűzfapagony
Wierzbownica wzgórzowa (Epilobium collinum C.
C. Gmel.) [gatunek rośliny należący do
rodziny wiesiołkowatych. Występuje w
całej Europie, w Polsce pospolity.] –
Dombi füzike, (Epilobium collinum GmeL.)
7651
Wierzba purpurowa
wierzba rokita [zob. rokita w zn. 1.] – kosárfűz
wierzba szara (Salix cinerea) [krzew rosnący na
mokrych łąkach, bagnach i torfowiskach]
– Hamvas fűz (Salix cinerea ssp. cinerea)
wierzba wawrzynkowa (Salix daphnoides VILL.) Boroszlánlevelű fűz, (Salix daphnoides
VilL.)
Wierzba wiciowa, Wierzba krzaczasta, Wierzba
krzewiasta, witwa, konopianka (Salix
viminalis L.) [gatunek drzew lub krzewów
z rodziny wierzbowatych. Popularnie
nazywany też wierzbą energetyczną. Jest
to pospolity gatunek euroazjatycki.] –
Japán fűz v. Kosárkötő fűz (Salix viminalis),
„energia fűz”
wierzba zwisająca, płacząca [drzewo o wiotkich,
zwisających gałęziach] – szomorúfűz (Salix
alba Tristis)
wierzbina [1. zarośla wierzbowe; 2. drzewo lub
krzew wierzby; 3. drewno wierzbowe;
4. świeże gałęzie wierzbowe] – a fűzfa fája;
fűzfa csemetés v. bozótos; fűzfaerdő
wierzbowy, -a, -e – fűzfa-, fűzfás, füzes
wierzbowy gaik – fűzfaliget, fűzfaberek
wierzbówka [wysoka roślina o purpurowych
kwiatach z fioletowym odcieniem i o
długich, wąskich liściach] – fűzfabokor
Wierzbówka kiprzyca (Chamerion angustifolium),
przez wielu botaników klasyfikowana jako
wierzbownica
kiprzyca
(Epilobium
angustifolium L.) [gatunek rośliny należący
do rodziny wiesiołkowatych (Onagraceae).
Ma zasięg okołobiegunowy, występuje w
Ameryce Północnej, Azji i w Europie. W
Polsce jest rośliną pospolitą zarówno na
niżu, jak i w górach.] – Erdei deréce ~
Erdei füzike ~ Füzike (Chamaenerion
angustifolium L.)
wierzch [1. górna lub zewnętrzna powierzchnia
czegoś; 2. tkanina, skóra itp. pokrywająca
coś z zewnątrz; 3. pokrywa, wieko; 4. daw.
jazda na grzbiecie zwierzęcia] – felszín;
teteje, csúcsa vminek; felső rész; hegy;
(pokrywa) fedél, fedő, tető; (strona
zewnętrzna) külső, felület; felső rész
wierzchni, -ia, -ie [znajdujący się na górze lub na
zewnątrz czegoś] – felső, fenn levő
wierzchnia odzież – felső ruha
wierzchnia strona – színe vminek
wierzchnice [O wierzchnicach czytamy w
urządzeniach łaźni polskich, ale nie
umiemy dokładnie ich objaśnić.] – (daw)
fürdő része
7652
Jeszcze w XVII w. każde miasteczko, dwór
szlachecki i wieś, miały własną łaźnię
sposobem staropolskim urządzoną, t. j. izbę
w budynku drewnianym z piecem i
ogniskiem, gdzie na rozpalone kamienie lano
wodę. W opisie łaźni pińczowskiej
wymienione są:
Nawet
i
wszystkie
wierzchnice,
Także
też
przy
niej
cieplice,
Pieca kamionki nie widać...
wierzchołek [1. najwyżej położona część czegoś;
2. w figurach geometrycznych: punkt, w
którym łączą się dwie proste, tworząc kąt;
3. synonim punktu o pewnej wyróżnionej
własności; 4. wierzchołek figury, bryły,
kąta, łamanej lub krzywej; 5. wierzchołek
grafu w teorii grafów – punkt pewnej
przestrzeni (zbioru) V nad którą
zbudowany jest graf G = (V,E), gdzie E
jest zbiorem jego krawędzi. 6. wierzchołek
– w geografii najwyższa część wypukłej
formy terenu, oddzielona od stoków
krawędzią, w przypadku jej braku,
wierzchołek jest trudny do wyróżnienia.
Często błędnie stosowane jako synonim
szczytu; 7. wierzchołek (ang. vertex) – w
grafice
trójwymiarowej
pojęcie
pokrywające się częściowo z terminem
wierzchołka wielokąta lub wielościanu,
niosące jednak częstokroć dodatkowe
informacje o modelowanej scenie.] – csúcs,
orom, tető; hegycsúcs; (gram) csomópont
wierzchołek drzewa – fatető
wierzchołek (brzusiec) fali – hullámhegy
wierzchołek góry – hegytető, hegycsúcs
wierzchołek rezonansowy – rezonanciacsúcs
Wierzchołek [leśniczówka w woj. wielkopolskim,
w pow. złotowskim, w gminie Zakrzewo] –
(földr.) Wierzchołek (erdészlak)
wierzchołkować (wierzcholkuje) – (mezőg.)
tetejezni
wierzchołkować się – tetőződni
wierzchołkowanie – tetejezés [a főhajtás
visszacsípése, amely a hajtatás befejezését
határozza meg]
wierzchołkowanie roślin – a növények tetejezése
wierzchołkowy, -a, -e – felső-, csúcs-
-
Wersja 05 06.2017
wierzchotka [kwiatostan o zahamowanym
wzroście osi głównej, w którym nadal
rozwijają się i rozgałęziają osie boczne] –
(növ.) ernyős virágzat
wierzchotkowy, -a, -e – (növ.) ernyősvirágzatú
wierzchowiec [koń do jazdy wierzchem, zwykle
szlachetnej rasy] – hátasló, paripa,
nyergesló, hátaswierzchowina [najwyższa część grupy: gór,
wzgórz, pagórków łącząca spłaszczenia
powyżej stoków] – (földr.) hegyhát; (bány.)
a tartó felső része
wierzchowy, -a, -e [I. przymiotnik od: wierzch; II.
1.
dawniej:
koń
wierzchowy;
wierzchowiec; 2. dawniej: służący stajenny
jadący wierzchem] – hátas-, hát-; (koń)
hátasló
wierzchówka [klacz wierzchowa] – hátasló
(kanca); [(geologia) woda gruntowa:
rétegvíz (porózus tároló kőzet vize)]
wierzchy do butów – cipőfelsőrész
Wierzeja [wieś w Polsce położona w
województwie wielkopolskim, w powiecie
szamotulskim, w gminie Duszniki] –
Wierzeja (lengyel falu)
wierzeje [1. dwuskrzydłowa brama zbita z
desek; wrota; 2. dwuskrzydłowa brama
zbita z desek; 3. wrota; 4. osiedle
Piotrkowa Trybunalskiego (dawna wieś,
włączona do miasta) położone po
wschodniej stronie jeziora Bugaj; 5.
przestarz. Brama; 6. podn. podwoje; 7. (u
Zygmunta Glogera) (l. mn. od wierzeja,
rodz. żeń.) – podwoje, wrota podwójne,
brama o dwuch skrzydłach. Mączyński w
słowniku z r. 1564 mówi: „pierzeje abo
wierzeje wespołek się schodzące”. Każda
brama dwuskrzydłowa w stodole, szopie,
oborze lub innym budynku gospodarskim
zowie się wierzejami. Dawniej zawsze na
„biegunach”,
podłożonych
wklęsłym
kamieniem, bez użycia żelaza, dziś zwykle
na zawiasach żelaznych, pobita czyli
napierzona tarcicami, ma w połowie
wysokości
poprzeczną
„degę”
do
zamknięcia. Wierzeje tem się różnią od
wrót, że te ostatnie bywają nie w budynku,
lecz w ogrodzeniach, są zwykle pojedyncze
t. j. na jednym biegunie i nie napierzane
deskami, ale zbite z żerdzi. Przedstawiamy
tu stare wierzeje ze wsi Białowieży
(odfotografowane na miejscu) z biegunami
sposobem przedwiecznym zrobionymi z
drzewa dobranego z natury z takim
sękiem czyli gałęzią, aby podtrzymywała
ramię w należytym poziomie. Dęgi jeszcze
u tych wierzej niema, ani skobla i kłódki,
tylko zasuwka drewniana i deski
napierzenia
przybite
do
ramion
gwoździami drewnianymi, tak że w całych
tych wierzejach, iście prasłowiańskich,
niema jeszcze ani odrobiny użytego żelaza
(ob. rysunek na str. 434).] – (dawno) kapu,
kapuszárny, (drzwi) ajtószárny
7653
wierzenie [poglądy, przekonania oparte na
wierze] – hit, bizalom; hívés, néphit;
babona; hiedelem
wierzenie ludowe – néphit, babona
wierzenie w czary – a boszorkányságban,
varázslatban való hit
wierzeniowy, -a, -e – hitből, hívésből következő
wierzgnąć — wierzgać [1. o zwierzęciu: wyrzucić
do tyłu obie tylne nogi; 2. pot. o człowieku:
machnąć gwałtownie nogami; 3. wierzgać:
pot. przeciwstawiać się czemuś] – kirúgni,
hátrarúgni; rugdalózni, rugdosni, rúgkapálni;
(átv.)
csintalankodni,
rosszalkodni;
rakoncátlankodni; (közb.) engedetlenkedni,
fellázadni, ellenállni
wierzgać przeciw ościeniowi [daremnie się
buntować (Dz 26,9–18): Tak jechałem do
Damaszku z upoważnienia i z polecenia
najwyższych kapłanów. W południe
podczas drogi ujrzałem, o królu, światło z
nieba, jaśniejsze od słońca, które ogarnęło
mnie i moich towarzyszy podróży.
Kiedyśmy wszyscy upadli na ziemię,
usłyszałem głos, który mówił do mnie po
hebrajsku: "Szawle, Szawle, dlaczego
Mnie prześladujesz? Trudno ci wierzgać
przeciwko ościeniowi"2.(Dz 26,12-14)] –
feleslegesen lázadni (pálfordulás: Ap. Csel.
26,9-18)
wierzgający, -a, -e – (ló) rúgós [Wierzgający koń
zrzucił jeźdźca: a rúgós ló ledobta a lovasát]
wierzgnięcie – hátrarúgás; (átv.) lázadozás,
engedetlenkedés
wierzyciel [osoba fizyczna lub prawna, u której
ktoś zaciągnął dług], wierzycielka [kobieta
uprawniona do żądania określonego
świadczenia od dłużnika; kobieta, u której
ktoś zaciągnął dług] – hitelező, kölcsönző
(ffi/nő)
wierzyciel
hipoteczny
–
jelzálog-hitelező,
jelzálogos hitelező
wierzyciel solidarny [wierzyciel mogący żądać
spłaty, odpowiedzialny wobec pozostałych
wierzycieli tego samego dłużnika] –
szolidáris hitelező
wierzyciele go nachodzą – a hitelezők a nyakára
járnak, zaklatják
wierzyciele oblegają dłużników – a hitelezők
gyötrik, ostromolják az adósokat
wierzyciel upadłości – csődhitelező
-
Wersja 05 06.2017
wierzyciele trzymają go w oblężeniu – a hitelezők
ostromolják v. zaklatják
wierzycielka – hitelező (nő)
wierzycielski, -a, -ie – hitelezői, hitelezőre
vonatkozó
wierzyć (wierzę, -ysz) [1. uznawać coś za prawdę;
2. wyznawać
jakąś
religię;
3. być
przekonanym, że ktoś mówi prawdę;
4. mieć do kogoś lub czegoś zaufanie;
5. być przekonanym, że ktoś ma duże
możliwości i w końcu odniesie sukces] –
(komu co) hinni, elhinni (vkinek vmit);
elhinni
(vmit);
(w
kogo/co)
hinni
(vkiben/vmiben)
wierzę w to, w co chcę – hiszem, amit hiszek
Wierzę w Boga Ojca (Skład apostolski) – Hiszek
egy Istenben
wierzyć komu/czemu – hinni vkinek/vminek
wierzyć komu na słowo – hinni vki szavának
wierzyć komuś – hinni vkinek
wierzyć ślepo – vakon hinni
wierzyć święcie – szentül v. erősen hinni
wierzyć w Boga – hinni Istenben
wierzyć w kogoś/coś – hinni vkiben/vmiben
wierzyć w postęp – hisz a haladásban
wierzyć w
przeznaczenie
–
hinni az
elrendeltetésben v. a sorsban
wierzyć w samego siebie – hisz önmagában
wierzytelność [1. uprawnienie przysługujące
wierzycielowi do domagania się od
dłużnika
spełnienia
określonego
świadczenia; 2. suma pieniężna, przedmiot
odpowiadające
wartością
tym
świadczeniom]
–
hitelesség,
hűség,
megbízhatóság,
igaz
volta
vminek;
szavahihetőség; valódiság; (ker.) (pénz)
követelés, hitel, kölcsön
wierzytelność hipoteczna – jelzálogadósság
wierzytelność zagraniczna – külföldi adósság
wierzytelny, -a, -e – hiteles, hitelt érdemlő,
szavahihető, megbízható; valódi, igazi
Wiesław, Wisław [staropolskie imię męskie. Była
to skrócona forma imienia Wielisław,
Wielesław. Mogło oznaczać "tego, kto
pragnie sławy". Wg W. Kopalińskiego jest
to imię literackie utworzone przez
Wincentego Reklewskiego pod koniec
XVIII w. spopularyzowane przez poemat
Wiesław K. Brodzińskiego, co nie jest
zgodne z prawdą w świetle obecnego stanu
badań.] – Wiesław, Vjeszláv (hírnév
várományosa)
Wiesława, Wisława [Pochodzenia słowiańskiego,
oznacza: ta, która jest wesoła i sławna lub
głosi sławę. Może być również związane z
nazwą rzeki Wisły. W dokumentach
7654
polskich zostało zapisane już ok. 1265 r.,
lecz popularność zyskało dopiero w XX
w.] – Vjeszláva
Wiesiek, Wiesio – a Wiesław beceneve
Wiesia, Wisia – Vjeszláva beceneve
Wiesiołek (Oenothera L.) [1. roślina o żółtych
kwiatach i lancetowatych liściach na
wysokiej łodydze, rosnąca na nieużytkach;
2. rodzaj roślin zielnych z rodziny
wiesiołkowatych
(Onagraceae).
Należy do niego ok. 120 gatunków
pochodzących z Ameryki Północnej,
Południowej a także szereg gatunków
eurazjatyckich. W Europie występuje ok.
70 gatunków, w Polsce ok. 30, przy czym
najpospolitszym gatunkiem jest wiesiołek
dwuletni
(Oenothera
biennis).
Niemal wszystkie występujące u nas dziko
gatunki wiesiołka to zadomowione
antropofity. Gatunkiem typowym jest
Oenothera biennis Gatunki wiesiołka
(poza dwoma najpospolitszymi O. biennis
i O. rubricaulis)
są trudne do
rozróżnienia i tworzą często trwałe
(genetycznie i morfologicznie) oraz płodne
mieszańce, które mogą samodzielnie się
rozprzestrzeniać
i
występować
razem z gatunkami rodzicielskimi lub też
osobno.
Badania
nad
systematyką
wiesiołków od wielu lat prowadzi polski
botanik Krzysztof Rostański. Dzięki jego
badaniom dobrze poznany został skład
gatunkowy i rozmieszczenie wiesiołków w
Polsce i Europie] – Ligetszépe [1. Északamerikai
eredetű,
Magyarországon
meghonosodott
növény.
Megtalálható
töltések mellett, ugarokon. Többnyire évelő,
1,5-2 m-re is megnövő lágyszárú növény.; 2.
(növ., ligetéke és csészekürt Diószegiékénl,
Oenothera L.), az onagraceák génusza,
mintegy 100 fajjal Amerikában. Egy- v.
többnyári
kórók,
tőlevelök
rózsásan
csoportosodik, a száron levő váltakozó,
virága szép nagy, többnyire sárga, egyenként
a levél tövéből nő ki, de együtt hosszu füzért,
fürtöt v. thyrsust alakít. Toktermése négyfelé
reped, sokmagu, magvának nincs szőrüstöke.
Némely faját kertben ápolják, némelyik
bőven elvadul. Ilyen az Oe. biennis L.,
Virginiából, magas kóró, nálunk vasút
mentén töméntelen, de nedves helyen,
ligetben, folyó mellett, legelőn, kivált nedves
homokon gyakori. Level lándsás, szirma 4,
kénszinü, nyáron este virágzik, reggel
elhervad.
Ehető
gyökereért
(rapontikagyökér) termesztik is. Hosszu,
nyulánk gyökere televényben v. más kövér
földben húsos, répaforma lesz, s jó ízü ételt
lehet főzni belőle. Épp igy ehető az Oe.
-
Wersja 05 06.2017
grandiflora Ait. és Oe. suaveolens Pursh
nagyvirágu, jóillatu, este 7-8 óra tájban nyiló
kerti virágok és más fajok (Oe. muricata L.)
gyökere is. Mint a zellert karikára vagdalják
(rapontikazeller) és mint salátát v. húslében
eszik. Vékonyra metélve főtt sonkához
hasonlít. Hazánkban elég van, de alig veszik
használt.]
Wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis) ]gatunek
rośliny dwuletniej należący do rodziny
wiesiołkowatych. W Polsce pospolity,
prawdopodobnie
kenofit.
Wg.
J.
Mowszowicza pochodzi z Ameryki
Północnej, a do Europy został zawleczony
na początku XVII w.] – parlagi ligetszépe
(Oenothera biennis), Évelő ligetszépe,
Parlagi ligetszépe (Oenothera biennis L.,
Onagra biennis Scop.) [a ligetszépefélék
(Onagraceae) családjába tartozó, lágyszárú,
évelő gyógynövény, amely 1-1,5 méterre is
megnő.]
wieszać [1. zaczepiać coś na czymś tak, aby
zwisało; 2. uśmiercać kogoś za pomocą
stryczka umocowanego do szubienicy,
belki] – akasztani, felakasztani, felkötni,
függeszteni, fellógatni
wieszać coś – beakasztani, felakasztani vmit
wieszać coś na czymś – felakasztani vmit vmire
wieszać czapkę na gwoździu – szögre akasztja a
sapkáját
wieszać na kim psy [syn. brać kogoś na języki,
dokuczać, dręczyć, gnębić, jeździć na
kimś jak na łysej kobyle, lżyć, męczyć,
mieszać kogoś z błotem, nękać, nie dawać
komuś spokoju, nie szczędzić kogoś,
niepokoić, obgadywać, obmalowywać,
obmawiać, obnosić kogoś na językach,
obrabiać, obrabiać komuś tyłek, obrzucać
kogoś błotem, obrzucać kogoś mięsem,
obrzucać
kogoś
obelgami,
obsmarowywać, obsobaczać, obsrywać,
obszczekiwać, obtańcowywać, ochrzaniać,
oczerniać,
opieprzać,
opierniczać,
7655
opitalać,
oplotkowywać,
opluwać,
osmarowywać, ostrzyć na kimś język,
ostrzyć sobie na kimś zęby, oszczekiwać,
pastwić się, piorunować, poniewierać,
prześladować,
rzucać
na
kogoś
oszczerstwa, rzucać potwarz na kogoś,
sekować, spotwarzać, strzępić na kimś
język, szarpać, szkalować, szykanować,
terroryzować, tępić, tłamsić, ubliżać,
wycierać sobie kimś gębę, wymyślać,
wytrząsać się, wyzywać, zadręczać,
złorzeczyć, zniesławiać, znieważać] – (átv.)
mindent rákenni vkire; kígyót-békát kiált
(vkire)
wieszać płaszcz – felakasztja a kabátját
wieszać się [1. chwyciwszy za coś, zwisać na
czymś; 2. odbierać sobie życie przez
powieszenie] – függni, lógni, csüngeni,
akaszkodni; (zadawać sobie śmierć) felköti
v. felakasztja magát
wieszać się komu na szyi – nyakába akaszkodni
vkinek
wieszadełko, wieszadło [pot.; zob. wieszak w zn.
3.] – akasztó, ruhaakasztó, fogas
wieszak [1. przedmiot zaopatrzony w haki lub
kołki, służący do wieszania ubrań,
ręczników itp.; też: pojedynczy hak lub
kołek o tym samym przeznaczeniu;
2. wygięty łukowato pręt z haczykiem na
górze, służący do wieszania na nim
ubrania; 3. kawałek tasiemki, skórki
przyszyty dwoma końcami do ubrania,
ręcznika itp., służący do zawieszania ich
na
haku;
4. część
przedmiotu
przystosowana do umocowywania na nim
innego przedmiotu w pozycji wiszącej;
5. pot. chuda i wysoka osoba] – akasztó,
kabátakasztó, ruhaakasztó, ruhafogas; fogas,
(ramiączko) vállfa; akasztókampó
wieszak (z półką, ew. lustrem) – előszobafal
wieszak na klucze – kulcstartó
wieszak na ręczniki – törölközőtartó
wieszak stojący – állófogas
wieszanie – akasztás, felakasztás; (bielizny)
teregetés
wieszanie szafek kuchennych – konyhaszekrények
rögzítése v. felakasztása
wieszarek – függeszték, függesztő, fölerősítés,
rugószerkezet (gépkocsin)
wieszcz [1. genialny, natchniony poeta, zwłaszcza
romantyczny;
2. człowiek
przepowiadający przyszłość państw lub
narodów] – jövendőmondó, jós; (átv.)
próféta; nagy költő; vátesz; (bard) regös
wieszczba [daw. proroctwo, wróżba] – (dawno)
jóslat, jövendölés, jövendőmondás
-
Wersja 05 06.2017
wieszczbiarka – jós, látnok, jövendőmondó (nő),
prófétanő
wieszczbiarski, -a, -ie – látnoki, jós-,
jövendőmondói
wieszczbiarstwo – látnoki, jövendőmondói
tehetség
wieszczbiarz [daw. człowiek przepowiadający
przyszłość] – jós, látnok, jövendőmondó,
próféta
wieszczek [1. ptak o czarnym upierzeniu i żółtym
dziobie, żyjący w górach Eurazji i Afryki;
2. zob. wieszczbiarz] – havasi csóka v.
sárgacsőrű csóka (Pyrrhocorax graculus);
jós, látnok, jövendőmondó, próféta
Wieszczek (Pyrrhocorax graculus) [średni ptak
osiadły z rodziny krukowatych] – havasi
csóka v. sárgacsőrű csóka (Pyrrhocorax
graculus)
[a
madarak
osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
varjúfélék (Corvidae) családjába tartozó faj]
wieszczka [1. daw. w baśniach ludowych, w
bajkach: czarodziejka, wróżka; 2. daw.
kobieta
umiejąca
przepowiadać
przyszłość] – varázslónő, boszorkány; jósnő
wieszczkowie [wykładali sny] – álomfejtők,
álomértelmezők; álommagyarázók
wieszczony, -a, -e – hirdetett, jósolt, jövendölt
wieszczy, -a, -e [1. właściwy wieszczowi;
2. proroczy, wróżebny] – jós, jövőbelátó;
látnoki, prófétai
wieszczyć [przepowiadać przyszłość] – (dawno)
jövendölni, jósolni
wieś [1. (łac. pagus) jednostka osadnicza o
zwartej lub rozproszonej zabudowie i
istniejących funkcjach rolniczych lub
związanych z nimi usługowych lub
turystycznych,
nieposiadająca
praw
miejskich
lub
statusu
miasta
2. miejscowość zamieszkała przez ludzi,
którzy trudnią się pracą na roli;
3. mieszkańcy
takiej
miejscowości;
4. tereny
pozamiejskie,
rolnicze,
letniskowe; 5. ludzie trudniący się pracą
na roli - (art. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia
2003 o urzędowych nazwach miejscowości i
obiektów fizjograficznych)] – falu, község,
falusi település; vidék
wieś czynszowa [daw. wieś, której mieszkańcy
byli zobowiązani do płacenia czynszu w
zamian za użytkowanie ziemi] – földbért
fizető falu
wieś ludna – népes, nagy lélekszámú falu
wieś okolica – köralakú falu
wieś opustoszeje – a falu elnéptelenedik
wieś osiedleńców – telepes község
wieś owalnica – tojásdad alakú falu
placowa,
owalnica,
oblicówka,
rozbudowana
okolnica
[typ
wsi
budowanej wokół okrągłego placu, zwarte
zabudowania tworzą zamknięty pierścień
z jednym lub dwoma wejściami do wsi] –
tér-, köralakú falu
wieś położna nad rzęką – folyó partján elterülő
falu, folyó menti falu
wieś sołecka – falusias település; bírói falu
wieś ulicówka – hosszú falu, útmentén települt
falu; egyutcás falu
wieś wielodrożna – sok út találkozásánál épült falu
wieś wyludnia się – elnéptelenedik a falu
wieś z dwudziestu dymów – húsz házból álló falu
wieś zatraciła swój dawny charakter – a falu
elveszítette a régi karakterét
wieś złożona z tysiąca dusz – ezer lelket számláló
falu
wieścić (wieszczę, wieści) [1. zawiadamiać,
obwieszczać; 2. być oznaką czegoś, co
nastąpi] – hirdetni; jósolni, előre közölni,
híresztelni, kifüggeszteni (hírt)
wieści krążą – az a hír járja, hírek keringenek
wieść1 [wiadomość, często niesprawdzona] – hír,
fáma, mendemonda, szóbeszéd, pletyka,
újság; híresztelés
wieść fałszywa – hamis hír
wieść gruchnęła po mieście – a hír elterjedt a
városban
wieść hiobowa – Hiób-hír (Biblia); szomorú hír;
rossz hír, vészhír, lesújtó hír (a bibliai Jób
nevéből)
wieść niesie – azt mondják; az a hír kering v. járja;
azt tartja a fáma
wieść rozniosła się – a hír mindenütt elterjedt
wieść2 (wiodę, wiedzie; wiódł) [1. idąc razem z
kimś, pokazywać drogę i pomagać iść;
2. iść na czele i dowodzić; 3. prowadzić w
jakimś kierunku; 4. przesuwać czymś po
jakiejś powierzchni; 5. o rozmowach,
sporach itp.: prowadzić, toczyć; 6. o
uczuciach,
stanach
psychicznych:
powodować czyjeś działanie; 7. o czyimś
postępowaniu: powodować jakieś skutki]
– vezetni, irányítani, vinni; folytatni, élni
wieść (co) za sobą – együttjárni (vmivel); előidézni
(vmit)
wieść hufce do walki – csapatokat harcba vinni
wieść prym – megadja a hangot; vezető szerepet
visz
wieść rozhowory – beszélgetést folytatni
wieść spór – vitát folytatni
wiódł ślepy kulawego – vak vezet világtalant
wieść wojnę – hadat viselni
wieść życie – életet élni
wieś
7656
-
Wersja 05 06.2017
wieść się [udawać się, szczęścić się] – jól megy
sora
wieśniactwo – falusi parasztság; parasztság (mint
állapot)
wieśniaczka – falusi asszony v. nő, parasztasszony,
parasztlány
wieśniaczy, -a, -e – falusi, vidéki, falusias, paraszti,
parasztos
wieśniaczy strój, ubiór – falusi viselet
wieśniak [daw. chłop, rolnik] – falusi ember,
paraszt, földműves, vidéki
wieśniak z krwi i kości – vérbeli falusi
wiejski, -a, -ie – falusi
Wietlica samicza (Athyrium filix-femina) [gatunek
paproci z rodziny rozrzutkowatych. W
Polsce rośnie głównie w północnej części
kraju, oraz w Sudetach i Karpatach] –
Erdei hölgypáfrány (Athyrium filix- femina)
[Magassága: max. 70 cm; egyenesen álló,
erősen szárnyalt leveleket nevel; több
alacsony növésű fajtája ismert.]
Wietnam [oficjalnie: Socjalistyczna Republika
Wietnamu (wiet: Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam) − państwo w Azji
Południowo-Wschodniej.
Graniczy
z
Chinami, Laosem i Kambodżą. Z
populacją ponad 86 mln., jest 13, co do
wielkości populacji, państwem świata.] –
Vietnam; Vietnami Szocialista Köztársaság
(Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam)
[délkelet-ázsiai ország, északról Kína,
nyugatról Laosz és Kambodzsa, keletről
pedig a Vietnami-öböl határolja]
Wietnam Południowy [(oficjalnie Republika
Wietnamu, wiet. Việt Nam Cộng Hòa, w
latach
1975-1976
Republika
Południowego Wietnamu, wiet.] – DélVietnam
[Vietnami
Köztársaság
(közismertebb
nevén:
Dél-Vietnam,
vietnamiul: Việt Nam Cộng Hòa) egy már
nem létező délkelet-ázsiai ország, amely
1954-ben jött létre a genfi egyezmény
alapján. Az ország 1976. július 2-án szűnt
meg, amikor Észak- és Dél-Vietnam
egyesítésével létrejött a Vietnami Szocialista
Köztársaság.]
7657
Wietnamczyk [obywatel Wietnamu], Wietnamka
– vietnami (ffi/nő)
wietnamski, -a, -ie [związany z Wietnamem] –
vietnami
wietrzeć (wietrzeję, wietrzeje) [1. o różnych
substancjach: tracić zapach lub świeżość
wskutek dostępu powietrza, światła,
wilgoci lub innych czynników; 2. o
zapachu:
ulatniać
się;
3. ulegać
zapomnieniu; 4. stawać się nieaktualnym;
5. o minerałach, skałach: niszczeć,
kruszyć się] – párologni, elpárologni,
illanni, elillanni; szétbomlani; elporladni,
elmállni, szétmállni
wietrzenie – szellőztetés, szellőzés, kiszellőztetés;
elporladás, elmállás
wietrzenie [rozpad mechaniczny i rozkład
chemiczny skał wskutek działania energii
słonecznej,
powietrza,
wody
i
organizmów] – mállás [az a folyamat,
amikor a szilárd földkéreg külső földtani
erők
hatására
elbomlik,
széthullik,
aprózódik]
 biogeniczne – biogén aprózódás [a biogén
aprózódás
folyamán
a
növények
gyökereikkel a kőzetek repedéseibe
hatolva tovább repesztik azokat. A
talajlakó állatok járataikkal, a nagytestű
patások pedig taposással lazítják a puha
kőzetek szerkezetét.]
 fizyczne (mechaniczne) [rozpad skały
bez zmiany jej składu chemicznego,
zachodzi przy częstych zmianach
temperatury i wilgotności (głównie w
klimacie umiarkowanym)] – fizikai
mállás
 chemiczne [rozkład skały przy zmianie
jej składu chemicznego, niezbędnym
warunkiem do jego zaistnienia jest
obecność wody, głównymi czynnikami
wietrzenia chemicznego są: woda
opadowa, dwutlenek węgla, tlen oraz
azot] – kémiai mállás
 biologiczne [to rozpad i rozkład skały
pod wpływem działania organizmów
żywych (często nie wyróżnia się
wietrzenia
biologicznego
jako
oddzielnego działu, uznaje się je jako
wchodzące
w
skład
wietrzenia
fizycznego i chemicznego)] – biológiai
mállás [az élővilág anyagcseretermékeinek
a
környezetbe
juttatásával
kémiai
változásokat okoz, ami megbontja a
kőzetek
szerkezetét.
Talán
a
leglátványosabb ez a szukcessziós sort
indító pionír növényeknél, amelyek e
-
Wersja 05 06.2017
képességük miatt a puszta sziklafelszíneken is megélnek.]
wietrzenie pokoju, mieszkania – a szoba, a lakás
szellőztetése v. kiszellőztetése
wietrzenie skał – a sziklák elmállása
wietrzenie się – szellőzés; (dawno) szellőződés
wietrzna ospa – (orv.) bárányhimlő
wietrznica – üresfejű, könnyelmű, széltoló nő
wietrznie, wietrzno – szelesen, szellősen
wietrznik
[daw.
lekkomyślny,
niestały
mężczyzna] – üresfejű, könnyelmű, széltoló
ffi
wietrznik [1. otwór na dachu lub w ścianie
jakiegoś pomieszczenia, umożliwiający
dopływ powietrza; 2. niewielka, ruchoma
część skrzydła okiennego, dająca się
oddzielnie otwierać] – szellőztető-nyílás,
szellőztetőcsavar, ventillátor; szélkakas
wietrzny, -a, -e [1. odznaczający się częstymi,
silnymi wiatrami; 2. zachodzący lub
powstały wskutek działania wiatru;
3. poruszany siłą wiatru; 4. daw. o
człowieku: niestały w uczuciach] – szellős,
szeles; szél-; (átv.) könnyelmű, ingatag, üres
wietrzna pogoda – szeles idő
wietrzny dzień – szeles nap
wietrzny pies – jószimatú kutya
wietrzyć
[1. umożliwiać
dostęp
świeżego
powietrza; 2. wystawiać coś na działanie
świeżego powietrza; 3. domyślać się czegoś
lub przeczuwać coś; 4. łow. o zwierzęciu:
wyczuwać
węchem]
–
szellőztetni,
kiszellőztetni;
(węchem)
szimatolni,
megszimatolni, kiszimatolni
wietrzyć pościel – ágyneműt szellőztetni v.
kiszellőztetni
wietrzyć zwiarzynę – szimatol, érzi a vad szagát
wietrzyć się [być wystawionym na działanie
świeżego powietrza] – szellőzni
wietrzyk – szellő, fuvallat, szelecske
wietrzysko – erős, kellemetlen szél
wiew [1. strumień powietrza; 2. odczuwalna
obecność czegoś niematerialnego] –
lehellet, fuvallat, fúvás, szélfúvás
wiewać [wydmuchiwać strumień powietrza] –
lebegtetni, integetni
wiewiórczy, -a, -e – mókus-, mókussal kapcsolatos
wiewióreczka – mókuska, kismókus v. kis mókus
wiewiórka (Sciurus vulgaris) [1. gryzoń o rudym,
czarnym lub popielatym futerku i
puszystym ogonie; 2. pot. o osobie mającej
rude włosy] – mókus (Sciurus vulgaris);
(átv.) rőt v. vörös hajú ember
7658
wiewiórka latająca (zob. polatucha) – repülő
mókus (Glaucomys volans)
wiewiórka zwiesiła kitę – a mókus lelógatta a
farkát
wiewiórki [futro z wyprawionych skórek
wiewiórczych] – mókusprém
wieziony, -a, -e – vitt, hordott
wieźć (wiozę, wiezie; wiózł; wieźli/wiozły)
[1. przemieszczać coś lub kogoś z miejsca
na miejsce za pomocą jakiegoś środka
lokomocji; 2. o środkach lokomocji:
przenosić kogoś, coś z miejsca na miejsce]
– vinni, szállítani, hozni, hordani (vmilyen
szállítóeszközzel), fuvarozni; húzni, vezetni
wieźć towary – árut szállítani
wieźć towary za granicę – árut külföldre szállítani
wieża [1. wysoka budowla o niewielkiej w
stosunku do wysokości podstawie; też:
wysoka
konstrukcja
stalowa
lub
drewniana o różnym zastosowaniu;
2. zestaw
połączonych
urządzeń
elektronicznych służących do nagrywania
lub odtwarzania dźwięków; 3. figura
szachowa, zwykle w kształcie wieży –
budowli; 4. instalowana na pływalniach
budowla z pomostami, z których
wykonuje się skoki do wody; 5. obrotowa,
opancerzona część uzbrojenia okrętu,
czołgu, samochodu pancernego itp. z
zamontowanymi w niej działami lub
karabinami maszynowymi; 6. w dawnej
Polsce: więzienie mieszczące się w
wysokiej, kamiennej budowli; też: kara
więzienia] – torony; (w szachu a. szachach)
torony,
bástya;
(dawno)
börtön;
börtönbüntetés; (sp) ugrótorony
-
Wersja 05 06.2017
wieża Babel (hebr. balal, bll - pomieszanie,
zmieszanie, zamęt), (akad. bab-ili - brama
boga) [1. termin pochodzący z Biblii,
według archeologów odnosi się do
zikkuratu
Etemenanki
("Fundament
nieba i ziemi"), wznoszącego się w
kompleksie świątynnym Esagila w
starożytnym Babilonie i przypuszczalnie
podobnej budowli w Borsippie (Birs
Nimrud). W trakcie jej budowy miał
nastąpić cud pomieszania języków (rok
2201 p.n.e. wg tradycyjnej chronologii
biblijnej). Wieżę wzniesiono z suszonej
cegły, miała siedem stopni (pięter). Na
szczycie umieszczono świątynię boga
Marduka wykonaną z cegieł pokrytych
niebieską glazurą. Całość miała około 90
m wysokości. 2. zamęt, chaos, bałagan,
zamieszanie (Rdz 11,1-9): Mieszkańcy
całej ziemi mieli jedną mowę, czyli
jednakowe słowa. A gdy wędrowali ze
wschodu, napotkali równinę w kraju
Szinear i tam zamieszkali. I mówili jeden
do drugiego: «Chodźcie, wyrabiajmy cegłę
i wypalmy ją w ogniu». A gdy już mieli
cegłę zamiast kamieni i smołę zamiast
zaprawy murarskiej, rzekli: «Chodźcie,
zbudujemy sobie miasto i wieżę, której
wierzchołek będzie sięgał nieba, i w ten
sposób uczynimy sobie znak, abyśmy się
nie rozproszyli po całej ziemi». A Pan
zstąpił z nieba, by zobaczyć to miasto i
wieżę, które budowali ludzie, i rzekł: «Są
oni jednym ludem i wszyscy mają jedną
mowę, i to jest przyczyną, że zaczęli
budować. A zatem w przyszłości nic nie
będzie dla nich niemożliwe, cokolwiek
zamierzą uczynić. Zejdźmy więc i
pomieszajmy tam ich język, aby jeden nie
rozumiał drugiego!» W ten sposób Jahwe
rozproszył ich
stamtąd po całej
powierzchni ziemi, i tak nie dokończyli
budowy tego miasta. Dlatego to nazwano
je Babel, tam bowiem Jahwe pomieszał
mowę mieszkańców całej ziemi. Stamtąd
też Jahwe rozproszył ich po całej
powierzchni ziemi. 3. (u Zygmunta
Glogera) gra towarzyska. Siadają wszyscy
wokoło i każdy obiera sobie inny zawód
lub rzemiosło, jeden jest np szewcem,
drugi kucharzem, trzecia ogrodniczką i t.
d. Najwymowniejszy opowiada jakąś
zmyśloną historję, ale gdy mu potrzeba
nazwisk ludzi, rzek, miast, zapytuje o nie
grających a każdy coś ze swego fachu
wymienia w odpowiedzi. Tak więc zdarza
się np., że pani Patelnia z córką Dratwą,
synem Rądelkiem i służącą Pomiotła
przyjechała do miasta Jajecznicy.] – Bábel
7659
tornya (más néven a bábeli torony) (Bábel =
Isten kapuja; zűrzavar) [a Biblia egy
ószövetségi leírásában szerepel, mely arról
számol be, hogyan jöttek létre a világ sokféle
nyelvei (1 Móz 11,1-9). - Napon szárított
téglából készült hatalmas építmény, amelyet
röviddel az özönvíz után Sineár síkságán
építettek (1Móz 11,1-9). Bábel zikkuratjai
(magastemplom)
minden
valószínűség
szerint, ennek az építmények a másai voltak.
A Babilonban álló zikkurat mérete
alapmaradványaiból következtetve: 91x91
m, az építmény magassga közel 100 m volt.];
(daw) társasjáték
wieża babilońska – bábeli torony
wieża bramy a. bramny – kaputorony [a vár- v.
városfalon átvezető kaput védő torony]
wieża ciśnień [wysoka budowla wyposażona w
zbiornik z wodą, zapewniająca właściwe
ciśnienie
wody
doprowadzanej
ze
zbiornika do sieci wodociągowej] –
víztorony
wieża do skoków – (sp) ugrótorony
Wieża Eiffla – Eiffel-torony (Párizsban)
Wieża Eiffla w Paryżu – párizsi Eiffel-torony
wieża gaśnicza – kokszolótorony
wieża hetmańska [w szachach: wieża ustawiona
na linii hetmańskiej] – vezérbástya; az
alapállásban vezérszárnyon álló bástya
wieża hi-fi –hifi-torony
wieża kontrolna [pomieszczenie w górnej części
budynku znajdującego się na lotnisku,
przeznaczone dla urządzeń i personelu
kontroli ruchu lotniczego] – irányítótorony
wieża kontrolna lotniska Okęcie – repülőtéri
Torony (TWR); irányítótorony
wieża kościelna – templomtorony
wieża królewska [w szachach: wieża ustawiona
w pozycji początkowej na skrzydle
królewskim] – királybástya; az alapállásban
királyszárnyon álló bástya
wieża miasta – várostorony
wieża mieszkalna – lakótorony (angol: keep,
német: Bergfried; francia: donjon)
wieża mieszkalna z XIV w. – XIV. sz.-i
lakótorony
wieża midi – miditorony
-
Wersja 05 06.2017
wieża narożna – saroktorony
wieża nawigacyjna – irányítótorony
wieża obserwacyjna – kilátótorony
wieża odkryta – nyitott torony [a vár falából
kiszökellő olyan, ún. külső torony, amelynek
a vár belseje felöli oldala nyitott (nincs fala)
azért, hogy az ostromló kezébe kerülvén, az
a tornyot a vár védő ellen fel ne
használhassa]
wieża oświetleniowa – világítótorony
wieża pancerna – páncéltorony
wieża pływacka – (sp) ugrótorony
wieża pochyła – ferdetorony
Krzywa Wieża w Pizie, Włochy
wieża ratuszowa – a városház tornya
wieża schodowa; wieże ze schodami –
lépcsőtorony [1. rendszerint csigalépcsőt
magábafoglaló kisebb átmérőjű torony; 2.
lépcsőkból álló toronyszerű építmény]
wieża
spadochronowa
[wysoka
wieża
wyposażona w urządzenia do ćwiczebnych
skoków ze spadochronem] – ejtőernyős
torony
wieza spadochronowa Katowice
wieża mini – minitorony
wieża strażacka – tűztorony
wieża strażnicza – őrtorony
wieża
7660
szybowa, wyciągowa [1. wysoka
konstrukcja
żelbetowa,
stalowa,
betonowa, murowa, lub drewniana,
postawiona nad szybem; 2. wysoka
konstrukcja zbudowana nad szybem, w
której zainstalowane są koła wyciągu
szybowego] – (bány.) felvonótorony,
aknatorony
wieża szybu – aknatorony
wieża
telewizyjna
[Wieża
z
antenami
telewizyjnymi na szczycie. Często posiada
platformę
widokową,
pełniąc
równocześnie funkcję wieży widokowej i
często jest nią wysoki komin.] – TV-torony
wieża
triangulacyjna (trianguł) [1. wieża
geodezyjna,
zwykle
drewniana;
2.
konstrukcja ustawiana nad punktem
triangulacyjnym]
–
trianguláris
v.
háromszögelési torony v. gúla
wieża wartownicza – őrtorony
wieża wiertnicza [1. wieża wiertnicza,
poszukiwanie ropy naftowej i gazu w
rejonie Krosna; 2. konstrukcja ustawiona
nad otworem wiertniczym] – fúrótorony
wieża wodna – víztorony
wieża z kości słoniowej – elefántcsonttorony
wieża zamkowa – vártorony
wieżowiec [wolno stojący budynek o wielu
kondygnacjach oraz o niewielkiej w
stosunku do wysokości powierzchni
podstawy] – toronyház, felhőkarcoló
wieżowy, -a, -e – torony-, toronyszerű
wieżyca – torony, kistorony
wieżyczka – tornyocska; (növ.) toronyszál
więc [I. 1. spójnik przyłączający zdanie lub inne
wyrażenie, które przedstawia skutek tego,
o czym była wcześniej mowa, lub wniosek
wynikający z treści poprzedniego zdania,
np. Uśmiechnęła się, więc pewnie była
zadowolona.;
2. spójnik,
zwykle
w
połączeniu z poprzedzającym słowem a,
rozpoczynający
wyliczanie,
-
Wersja 05 06.2017
podsumowanie lub charakterystykę tego,
o czym była mowa, np. Przyjechała cała
rodzina, a więc siostry, bracia, ciotki,
wujowie.; Ślub jest o dwunastej, a więc za
godzinę.
II.
pot.
partykuła
wprowadzająca
nawiązanie
do
poprzedzającego kontekstu lub do
sytuacji, np. Więc co masz zamiar teraz
robić?, albo poprzedzająca odpowiedź na
czyjeś pytanie, np. Kto rozpoczął tę wojnę?
– A więc po kolei, to było tak ...] – nos,
akkor, hát, nohát, tehát, szóval, azért, ilyen
módon, úgy; így hát; nos
więc co? – tehát mi?
więc kończymy – tehát végeztünk
więcej [1. stopień wyższy od dużo lub od wiele,
np.
Więcej
teraz
podróżował.;
2. przysłówek występujący w zdaniach
zaprzeczonych, wzmacniający przeczenie,
np. Był parę razy i nie pokazał się więcej.] –
több, többet; többen, többre, többe; többé,
továbbá, a továbbiakban, a jövőben
więcej (czego) – több (vmi a. vmiből)
więcej dymu, niż płomieni – (közm) nagyobb a
füstje, mint a lángja
więcej ludzi utonęło kieliszku w niż w morzu –
[többen fulladnak a pohárba, mint a
tengerbe] az iszákosság sok embernek
megássa a sírját
więcej nie ma – nincs több
więcej, niż – több, mint…
więcej niż trzeba – a kelleténél több v. többet;
több, mint amennyire szükség van
więcej u niego rozumu w pięcie, niż u ciebie w
głowie – a kisujjában is több esze van, mint a
te fejedben
więcierz [1. sieć rybacka mająca kształt
cylindra; 2. (u Zygmunta Glogera) Jak
więcierz w XVI wieku wyglądał, opisuje
go tłómacz Krescencjusza temi słowy:
„Więcerze na ryby mają skrzydła długie,
matnią z przodku szeroką, a co dalej, tym
węższą,
obłączkami
(obręczkami)
rozpiętą, na końcu zawiązaną; w gardle
tej matni bywa z tejże sieci dziura
niewielka w matnią wpuszczona i rozpięta,
którą zowią sercem”. Widzimy z tego
wybornego opisu, że dzisiejszy zak czyli
żak rybaków nadnarwiańskich nie różni
się niczem od „więcerza” z XVI w. Ale i
nazwa żak, zak, jest także już w dobie
piastowskiej używaną i dlatego mówimy o
niej także pod wyrazem żak.] – (hal.)
varsaháló [villás rúdra erősített egykávás
zsákháló,
melyet
bokros
helyeken
gereblyemódra vetnek a vizbe, hogy azután a
halat rudakkal belekergessék]
7661
więcierzowy, -a, -e – varsás
więdnąć (więdnę, więdnie; wiądł) [1. o roślinach
lub ich częściach: tracić świeżość wskutek
utraty wody; 2. tracić siły, zdrowie,
energię, świeżość; 3. tracić na sile, na
intensywności] – sorvadni; hervadni,
hervadozni, fonnyadni; elhervadni; száradni,
elszáradni; elgyengülni, kiaszik, elsatnyulni
więdnienie – sorvadás
więdnięcie – hervadás, pilledés
więdnięty, -a, -e – sorvadt; hervadt, elhervadt;
száradt, elszáradt
większościowy, -a, -e – többségi
większościowy
system
wyborczy [system
wyborczy
oparty
na
okręgach
jednomandatowych] – többségi választási
rendszer
większość [większa liczebnie część danej grupy
rzeczy, zjawisk lub osób; rzadziej:
większa rozmiarami część czegoś] –
többség, nagyobb része vminek
większość absolutna – abszolút v. teljes többség
większość głosów – szótöbbség, szavazattöbség
zasady dot. wymogów i wyliczania większości
głosów w sp. z o.o.
W przepisach KSH występują następujące rodzaje
większości głosów:
 większość zwykła,
 większość bezwzględna,
 większość kwalifikowana:
o większość dwóch trzecich,
o większość trzech czwartych,
 jednomyślność.
A. Pojęcie "głosów"
Zgodnie z art. 4 pkt 9 KSH
pojęcie "głosów" oznacza głosy oddane "za",
"przeciw" lub "wstrzymujące się". Nie wlicza się
więc głosów nieważnych, nieoddanych albo innych,
które nie zostały oddane zgodnie z ustawą, umową
albo statutem spółki.
B. Większość zwykła
Zwykła większość występuje wówczas, gdy za
uchwałą opowie się więcej niż przeciwko niej
(Kidyba w: [w:] A. Kidyba, Kodeks spółek
handlowych. Tom I. Komentarz do art. 1-300 k.s.h.,
LEX, 2007, wyd. V. Stan prawny: 2007.05.15., art.
245 uw. 1). Ponieważ nie zostało to wyrażone
wprost w kodeksie, można w odpowiednich aktach
ustanowić inne pojęcie zwykłej większości.
W przepisach dot. sp. z o.o. nie ma nigdzie wymogu
zwykłej większości. Można ją natomiast ustanowić
np. na mocy art. 245 KSH w umowie spółki z o.o.
C. Większość bezwzględna
Większość bezwzględna oznacza więcej niż połowę
głosów oddanych (art. 4 pkt 10 KSH ). Jest to
reguła ustawowa więc nie podlega modyfikacji w
umowie spółki. Ponieważ więc oblicza się głosy za,
przeciw i wstrzymujące się (art. 4 pkt 9 KSH ), dla
-
Wersja 05 06.2017
podjęcia uchwały konieczne jast większość głosów
oddanych "za".
W zakresie spółki z o.o. większość ta jest zasadą
podejmowania uchwał przez zgromadzenie
wspólników (zob. art. 245 KSH ). Jest
wystarczająca również dla podjęcia przez
wspólników powzięcia uchwały dotyczącej
dalszego istnienia spółki w sytuacji opisanej w art.
233 KSH (art. 246 § 2 KSH ).
Większość bezwzględna jest zasadniczym
wymogiem dla podejmowania uchwał przez zarząd
art. 208 § 5 zd. 2 KSH .
D. Większość kwalifikowana
Kwalifikowana większość głosów to każda
ostrzejsza niż bezwzględna (Kidyba [w:] A. Kidyba,
Kodeks spółek handlowych. Tom I. Komentarz do
art. 1-300 k.s.h., LEX, 2007, wyd. V. Stan prawny:
2007.05.15., art. 245 uw. 1).
Większością kwalifikowaną jest większość 2/3 i
większość 3/4, które są przewidziane w KSH, jak
również każda inna - surowsza niż bezwzględna określona w umowie spółki większość.
1. Większość dwóch trzecich głosów
Większość dwóch trzecich głosów jest wymagana w
spółce z o.o. w art. 246 § 1 zd. 1 KSH dla uchwał
zgromadzenia wspólników dotyczących:
 zmiany umowy spółki,
 rozwiązania spółki,
 zbycia przedsiębiorstwa albo jego
zorganizowanej części.
2. Większość trzech czwartych głosów
Większość trzech czwartych głosów wymagana jest
dla uchwały zgromadzenia wspólników sp. z o.o.
dotyczącej istotnej zmiany przedmiotu działalności
spółki (art. 246 § 1 zd. 2 KSH ).
E. Jednomyślność
Jednomyślność wszystkich głosów wymagana jest
dla ustanowienia pełnomocnika reprezentującego
spółkę z o.o. w organizacji (art. 161 § 2 KSH ) oraz
uchwały wszystkich wspólników o dalszym
istnieniu spółki w celu zapobieżenia rozwiązaniu
umowy spółki (art. 273 KSH ).
Jako szczególną formę jednomyślności można
uznać wymóg zgody wszystkich wspólników,
których dotyczy uchwała dotycząca zmiany umowy
spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub
uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa
przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom
(art. 246 § 3 KSH ). Taką uchwałą może być np.
zmiana umowy polegająca na wprowadzeniu
postanowienia
przewidującego
możliwość
nakładania dopłat, w sytuacji gdy dopłaty nie są
przewidziane w umowie spółki (zob. wyrok Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 kwietnia 2003
r., I ACa 1186/2002, opubl. w OSA 2004/8 poz. 24
str. 70∞).
większość parlamentarna – parlamenti többség
większość przeważająca – túlnyomó többség
większy, -a, -e [1. stopień wyższy od duży, wielki;
2. pot. dość duży pod względem
rozmiarów, znaczenia, ilości] – nagyobb
7662
większy koszt niż zysk – (közm.) több a befektetés
mint a haszon; több a kiadás, mint a bevétel;
nagy forgalom, kicsi haszon
większy niż ten pokój – nagyobb mint ez a szoba
większyć – növelni
więzadła (łac. ligamentum) [pojęcie anatomiczne
o dwóch znaczeniach: Pasma wytrzymałej
tkanki łącznej, które zwykle łączą kości
między sobą, wzmacniając ruchome
połączenia między kośćmi (stawy). Mogą
również łączyć kości poza stawami
stabilizując układ szkieletowy. Więzadła
podtrzymują
również
narządy
wewnętrzne, np. wątrobę; mocują też zęby
w szczęce. W przypadku więzadeł
stawowych
wyróżniamy
więzadła
torebkowe, przebiegające w ścianie
torebki stawowej, zewnątrztorebkowe
oraz wewnątrztorebkowe. Terminem
więzadeł nazywa się również fałdy
otrzewnej. ] – szalag, ínszalag (ligamentum)
więzadła stawowe – izületi szalagok
więzadło
wątrobowo-dwunastnicze
(łac.
ligamentum hepatoduodenale) [więzadło
które rozciąga się pomiędzy powierzchnią
trzewną wątroby a części górną
dwunastnicy (opuszka)] – máj-vastagbél
hashártyakettőzet
(ligamentum
hepatoduodenale)
więzadło żołądkowo-śledzionowe – gyomor-lép
szalag
więzadło żołądkowo-przeponowe – gyomorrekeszizom szalag
więzić (więżę, więzi; więził) [1. trzymać kogoś w
przymusowym zamknięciu, w więzieniu;
2. pozbawiać swobody ruchów, działania
lub decyzji] – kötni, megkötni; kötözni,
megkötözni;
(nakładać
kajdany)
megbéklyózni, megbilincselni; (odejmować
komu swobodę) börtönözni, bebörtönözni,
bezárni, börtönben tartani, börtönbe zárni
więzie – termelési kapcsolatok
więzie kooperacyjne – kooperációs kapcsolatok
więzienia [1. mowa już o nich w pierwszej
księdze Biblii. W czasie wędrówki po
pustyni tylko dwie osoby zostały wzięte do
więzienia (Biblia Gdańska). Byli nimi
bluźnierca, i człowiek, który zbierał
drzewo w sabat (po czym obaj zostali
ukamienowani), Jeremiasz wrzucony był
do wstrętnego lochu. Za czasów królów
więzienie mieściło się przy pałacu.
Apostołowie wrzucani byli do więzienia.
Szaweł (późniejszy apostoł Paweł) wtrącał
chrześcijan do więzienia. 2. (u Zygmunta
Glogera) Za Zygmunta Augusta kanclerz
Ocieski
dał
instrukcję
staroście
-
Wersja 05 06.2017
rawskiemu: iż winni przestępstw w
prędkości popełnionych mogą razem
siedzieć, bo uczuciem wspólnej zgryzoty
mogą się poprawić; winni zbrodni
rozmyślnie
ułożonej
powinni
być
rozdzieleni, bo wyszedłszy z więzienia,
będą doskonalsi w hultajstwie, a tak
więzienie będzie szkołą niecnoty; nad
moralnością wszystkich więźniów czuwać
należy, i powinny im być nauki religijne
dawane. W XVIII w. głównem więzieniem
w Rzplitej dla skazanych na dłuższy
przeciąg czasu był Kamieniec podolski.
Słynęło tam więzienie podziemne, zwane
„Indje”. Za Stanisława Augusta wzięto się
do poprawy więzień. W Warszawie, przy
ulicy Mostowej nad Wisłą, dawną bramę
mostową a później t. zw. „prochownię”
przerobiono na więzienie pod nazwą
„Domu kary i poprawy”, na którym
położono napis ułożony przez króla: „Nie
miejsce, ale zbrodnia hańbi”. W sprawie
ulepszenia więzień pierwszy u nas
podniósł głos J. U. Niemcewicz w piśmie
swojem „O więzieniach”. Po nim
Fryderyk Skarbek wpłynął przeważnie na
poprawę więzień w Kongresówce.] – (daw)
börtönök; tömlöcök [A rabokat olykor
kiszáradt kutakba vagy ciszternákba dobták
be (1Móz 37,24; Jer 38,6-13), vagy
börtönben tartották, amely legtöbbször egy
palota része volt (1Kir 22,27). A rómaiaknak
és Heródes királynak ún. királyi börtöneik
voltak (Lk 3,20; ApCsel 12,4); Jézus
megjövendölte
tanítványainak,
hogy
börtönbe vetik majd őket (Lk 21,12); Sátánt
az idők végén Isten a mélység börtönébe veti
(Jel 20,3).]
więzienie [1. miejsce, w którym odbywa się karę
pozbawienia
wolności;
2. kara
pozbawienia wolności] – (miejsce) börtön,
(łagosniejsze) fogház, (surowsze) fegyház,
fogda;
börtönbüntetés,
bebörtönzés,
szabadságvesztés, fogság
więzienie
7663
więzienie śledcze – vizsgálati fogság
więzienie prewencyjne [więzienie, w którym
odosabnia
się
oskarżonych
przed
ogłoszeniem wyroku] – prevenciós börtön v.
fogház; vizsgálati fogság
więzienie zapobiegawcze – védőőrizet
więziennictwo [ogół zakładów karnych, ich
organizacja oraz system odbywania kary]
– börtönügy
więzienny, -a, -e – börtön-, fogház-, börtöni,
fogházi, fogdai
więzień [1. osoba uwięziona; 2. ktoś, kto nie
może wyzwolić się spod wpływu jakichś
okoliczności] – fegyenc, rab, fogoly
więzień kryminalny [więzień, który popełnił
kradzież,
morderstwo
lub
inne
przestępstwo pospolite] – bűnügyi rab,
fogoly, fegyenc; köztörvényes rab
więzień polityczny [człowiek więziony za poglądy
polityczne] – politikai fogoly
więzień stanu [ważna osoba publiczna, więziona,
gdyż
stanowi
zagrożenie
dla
bezpieczeństwa państwa] – államfogoly
więzina – szilfaliget
więziony, -a, -e – bebörtönzött, fogvatartott
więznąć (więznę, więźnie) [utykać w czymś
grząskim lub wbijać się w coś] –
beszorulni,
beleszorulni,
bennrekedni;
tapadni, süppedni
więzy [1. sznury, rzemienie itp., którymi kogoś
związano; też: łańcuchy, kajdany, w które
dawniej zakuwano więźniów; 2. to, co
komuś ciąży, dokucza; 3. to, co łączy lub
jednoczy] – kötelék, szálak
więzy krwi – vérségi kötelék
więzy małżeńskie – házassági kötelék v. kötelékek
więzy miłości – a szerelem (édes) bilincsei
więzy pokrewieństwa łączą kogoś z kimś – rokoni
szálak fűzik vkihez
więzy przyjaźni – baráti kötelék
więź [1. to, co łączy lub jednoczy ludzi ze sobą;
2. to, co łączy ze sobą jakieś rzeczy,
zjawiska, zdarzenia itp.] – köteg, csomó,
nyaláb; (łacznik) kapocs, kötelék, kapcsolat;
póráz
więź ekonomiczna – gazdasági összefogás
więź krwi – vérségi kötelék, rokonság
więź kwiatów – virágnyaláb
więź pokrewieństwa – vérségi kötelék
więź społeczna [układ stosunków, instytucji i
środków kontroli społecznej łączących
ludzi w grupy społeczne] – társadalmi
kapcsolat
więźba – (ép.) állvány, állványzat; kötés (sín)
-
Wersja 05 06.2017
więźba dachowa [1. drewniana konstrukcja
nośna dachu; 2. drewniana konstrukcja
dachu, drewniany szkielet dachu, który
przenosi
obciążenia
z
pokrycia
dachowego] – fedélszék
więźniarka [1. forma ż od więzień w zn. 1.; 2. pot.
samochód
lub
wagon
kolejowy
przeznaczony do przewożenia więźniów] –
női fogoly v. rab; rabszállító kocsi,
rabomobil
więźniarski, -a, -ie – fegyenc-, rabwięźniowie obozowi chodzili w drewniakach – a
tábor foglyai facipőben jártak
więźniowie urządzili głodówkę – a rabok
éhségsztrájkba léptek
Wi-Fi [określa potocznie zestaw standardów
stworzonych
do
budowy
bezprzewodowych sieci komputerowych.
Szczególnym zastosowaniem Wi-Fi jest
budowanie
sieci
lokalnych
(LAN)
opartych na komunikacji radiowej czyli
WLAN. Zasięg od kilkunastu metrów do
kilku kilometrów i przepustowości
sięgającej 300 Mb/s, transmisja na dwóch
kanałach jednocześnie. Produkty zgodne z
Wi-Fi mają na sobie odpowiednie logo,
które świadczy o zdolności do współpracy
z innymi produktami tego typu. Logo WiFi jest znakiem handlowym należącym do
stowarzyszenia Wi-Fi Alliance. Standard
Wi-Fi opiera się na IEEE 802.11. Wi-Fi
jest znakiem towarowym Wi-Fi Alliance
dla certyfikowanych produktów opartych
na standardach IEEE 802.11. Ten
certyfikat gwarantuje interoperacyjność
pomiędzy
różnymi
urządzeniami
bezprzewodowymi. Nazwa Wi-Fi jest
rozwijana jako skrót od „Wireless
Fidelity”, podobnie jak norma jakości
dźwięku Hi-Fi to „High fidelity”. Mimo
tego, że takie rozwinięcie skrótu jest
używane oficjalnie przez Wi-Fi Alliance,
niektórzy twierdzą, że skrót ten nic nie
znaczy.] – Wi-Fi (WiFi, Wifi vagy wifi),
Wireless-Fidelity; Vezeték nélküli hitelesítés
[1. Wi-Fi, az IEEE által kifejlesztett vezeték
nélküli
mikrohullámú
kommunikációt
(WLAN) megvalósító, széleskörűen elterjedt
szabvány (IEEE 802.11) népszerű neve,
mely semmilyen angol kifejezésnek nem
rövidítése (csupán szójáték a Hi-Fi/hifi
szóra). 2. A Wireless Ethernet Compatibility
Alliance (WECA) által kidolgozott rövid
távú vezeték nélküli adatátvitelt lehetővé
tevő szabvány (802.11b). Adatátviteli
sebessége 11 Mbps, 2,4 és 5 GHz-en.]
wig
[członek
angielskiego
liberalnego
stronnictwa politycznego utworzonego
7664
pod koniec XVII w.] – whig (angol
liberális) [A whig elnevezés skót eredetű;
így nevezték a skót parasztokat, állítólag
azért, mert lovaikat e kiáltással «whigam»
ösztönözték. 1648. ez elnevezés átment a
skót felkelőkre, a covenant hiveire, majd a
skót köztársasági pártra s végre a restauráció
idején (1680 körül) így nevezte el az udvari
párt azt a politikai pártot, mely a Stuartok
katolikus ágát, azaz Jakab yorki herceget a
trónöröklésből kizárni akarta. A Stuartok
elűzetése és a hannoveri ház uralmának
megszilárdítása után a whig a liberális szóval
lett egyenértékű.]
wigano [(u Zygmunta Glogera) nazwa sukni
dworskiej za Stanisława Aug. z krótkim
stanem, pod samemi piersiami fałdzistej,
mówią, że dla ukrycia przypadkowej ciąży
wymyślonej] – (daw., mod) vigano;
szoknya, szoknya egybeszabva; A 19. sz.
elején divatos, egybeszabott női ruha.Maria
Medina Vigano bécsi táncosnő nevéből.
Vigilantibus, non dormientibus, iura subveniunt
[prawo przychodzi z pomocą osobom
czujnym, starannym, a nie drzemiącym,
nie dbającym o sprawy.] – (lat.)
Vigilantibus, non dormientibus, iura
subveniunt; A jogok az ébereknek, s nem a
szundikálóknak segítenek.
wigilans (łac. vigilare - czuwać) [zakonnik
budzący rano braci, także zwołujący na
wspólne
praktyki
np.
liturgiczne
(brewiarz) lub związane z porządkiem
dnia w klasztorze] – excitátor (lat. vigilare virrasztani) [a testvéreket reggel ébresztő és
közös ájtatosságra (pl. liturgiára, a napszaknak
megfelelő imádságra) hívó szerzetes]
-
Wersja 05 06.2017
wigilia [1. dzień poprzedzający inny dzień,
zwykle świąteczny; 2. Wigilia: dzień
poprzedzający święta Bożego Narodzenia;
3. tradycyjna, uroczysta wieczerza w
przeddzień świąt Bożego Narodzenia; 4. w
starożytnym Rzymie: część nocy równa
trzem godzinom] – (lat. vigiliae) vigilia [az
éjjeli őrségek neve a rómaiaknál]; (vall.)
megelőző nap, előest, az ünnep előestéje,
karácsonyest;
virrasztás;
a
katolikus
egyházban a nagyobb ünnepek, rendszerint
böjttel
összekötött
előnapjai;
est,
karácsonyesti vacsora; az éjszaka negyedik
része
Wigilia Bożego Narodzenia [najważniejszy dzień
świąteczny roku. W kościele Zachodu
Wigilia
Bożego
Narodzenia
jest
obchodzona 24 grudnia. W kościołach
wschodnich:
greckokatolickim
i
prawosławnym 6 stycznia.] – szenteste,
karácsonyest
wigilijny, -a, -e – karácsonyesti
wigonia [1. przędza z sierści wigonia; też:
tkanina z tej przędzy; 2. tkanina imitująca
wełnę; 3. zob. wigoń] – (zool) vikuna;
(tkanina) vikungyapjú
wigoń (fr. vigogne; hiszp. vicuna) [1. (wikunia)
(Vicugna vicugna) - ssak z rodziny
wielbłądowatych,
rzędu
parzystokopytnych; 2. zwierzę o miękkiej,
brązowożółtej sierści, żyjące dziko w
Andach; 3. „sukno delikatne a miąższyste, z
sierści
jakoby
wielbłądziej”.
(Ł.
Gołębiowski, Ubiory w Polszcze, Warszawa
1830, s. 261). „Miękka wełnista sierść
wigonji, używana na tkaniny, kapelusze;
kosmata tkanina z tej sierści”. (Słownik
języka polskiego, t.7, red. J. Karłowicz, A.
Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1952
- 1953, s. 605). Delikatna i mięsista
tkanina z wełny wigonia (zwierzę
spokrewnione z lamą i alpaką, żyjące w
Andach, na terenie Ekwadoru, Peru i
Boliwii), później z wełny owczej; tkanina
półwełniana o bawełnianej lub lnianej
osnowie. 4. (u Zygmunta Glogera) Wigoń.
W XVIII w. sukno delikatne a miążsiste, z
sierści podobno wielblądziej wyrabiane.
Były i chustki ciepłe wigoniowe, zwykle
zielonkawego koloru. 4. wełna z runa
zwierzęcia
o
tej
samej
nazwie,
spokrewnionego blisko z lamą i alpaką.
Bardzo miękka i delikatna, wyrabiano z
niej ciepłe chusty i szale zwłaszcza w epoce
biedermeier. Dzianiny z wełny wigonii są
najwyższej jakości, a co za tym idzie
bardzo kosztowne.] – (zool) vikuna, láma
[(Lama vicunna Molina, állat)]; (tkanina)
vikungyapjú v.
vikungyapjú ruha
vigognegyapjú;
-
(mod)
7665
wigor [czyjaś energia, objawiająca się w chęci do
pracy i zabawy oraz w szybkości i
sprawności w działaniu] – erő, erőteljesség,
élénkség, frisseség, életerő
wigowie [ang. whig 'zwolennik (w latach 167980) pozbawienia księcia Jorku praw
następcy tronu bryt., gł. ze względu na
jego katolicyzm; członek stronnictwa
wigów (W.Bryt. a. USA)' skr. od
whiggamore 'uczestnik antykrólewskiego
marszu na Edynburg w r. 1648';
stronnictwo ang. powstałe w XVII w.,
opierające się na sferach kupieckich i
przem.,
przeciwne
absolutyzmowi,
popierające
supremację parlamentu,
zwalczające torysów, przekształcone w
XIX w. w stronnictwo liberalne] – whigek;
az angol liberális párt tagjai, hívei
wigwam [amer.ang. 'jw.; budynek na zebrania
polit.; kolor jasnobrązowy' z jęz. Indian
Abnaki i Massachusetts wīkwām, dosł. 'ich
mieszkanie'; szałas Indian okolic Wielkich
Jezior i terenów położonych na wschód od
nich, zbudowany z wygiętych w łuk
prętów
pokrytych
korą,
matami
plecionymi z sitowia a. skórami] – (indián)
vigvam; az észak-amerikai indiánok sátra
wij [lądowy stawonóg o robakowatym ciele,
zbudowanym z licznych segmentów,
opatrzonych jedną lub dwoma parami
odnóży] – szárazföldi százlábú
Wij drewniak (Lithobius forficatus) [parecznik
żyjący przeważnie pod korą drzew , w
próchnie, pod kamieniami, w ściółce,
rzadziej w samej glebie.] – Barna százlábú
(Lithobius forficatus)
wijący się – kanyargós; futówijące się rośliny – futónövények
wikariat [1. urząd lub godność wikariusza;
2. dom wikariusza] – vikáriátus; a vikárius
háza v. hivatala
Wersja 05 06.2017
wikariat
apostolski
[kościelna
jednostka
administracyjna na terenie misyjnym,
odpowiadająca
diecezji]
–
apostoli
vikáriátus (lat. vicariatus apostolicus)
[részegyház, az apostoli prefektúránál
fejlettebb közigazgatási egység missziós
területen; kormányzója az apostoli vikárius]
wikariusz, wikary (z łac. vicarius) [późn.łac.
'zastępujący' od vicis; kapłan będący
pomocnikiem proboszcza a. biskupa; 2. zastępca w Kościele katolickim i Kościele
ewangelickim] – (lat.) vicarius, vikárius,
helyettes; (vall.) helynök; a megyéspüspök
állandó helyettese; káplán (segédlelkész); a
püspökség ügyeit ideiglenesen vezető
helyettes a rk. és ort. egyházban
wikariusz (łac. vikarius) [zakonnik zastępujący
przełożonego zak. na mocy przepisów
konstytucji
(w.
generalny,
w.
prowincjalny, w. kustodii gen. w. kustodii
prow. w. klasztorny)] – vikárius (lat.
vikárius) [a rend elöljárójának helyettese
(generális vikárius, provinciális vikárius,
generális kusztódia vikáriusa, provinciális
kusztódia vikáriusa, kolostori vikárius)]
wikariusz
apostolski
[duchowny
z
uprawnieniami biskupa diecezjalnego
zarządzający wikariatem apostolskim,
terytorium nie będącym jeszcze diecezją]
– apostoli helynök = apostoli vikárius [az
apostoli vikariátust a pápa nevében
kormányzó főpap, általában fölszentelt
címzetes püspök. A 17. sz. óta irányítják ~ok
a missz. állomások munkáját. - Az apostoli
vikárius megfelelője a keleti szektorokban az
exarcha.]
wikariusz biskupi [duchowny wyznaczony przez
biskupa
diecezjalnego
dla
danego
obrządku lub do sprawowania władzy
wykonawczej w części diecezji lub w części
spraw.] – püspöki vikárius; püspöki helynök
(vikárius) (vicarius episcopalis)
wikariusz generalny (łac. vicarius generalis)
[duchowny (biskup pomocniczy lub
kapłan) wyznaczony przez biskupa
diecezjalnego do pomocy w zarządzaniu
całą diecezją] – (lat. vicarius generalis)
fővikárius; püspöki helynök; főhelytartó
wikariusz generalny arcybiskup (łac. vicarius
generalis
in
spiritualibus)
–
(lat.)
archiepiscopi
vicarius
generalis
in
spiritualibus
wikariusz kapitularny – káptalani helynök
wikariusz kapitulny [dawniej duchowny, często
prałat lub biskup sufragan wyznaczony
przez kapitułę katedralną do zarządzania
diecezją
(funkcja
zniesiona
po
promulgacji
Kodeksu
Prawa
7666
Kanonicznego w 1983)] – káptalani
helynök
wikariusz kościelny – egyházfi, templomszolga
wikariusz
parafialny
(wikary)
[ksiądz
wyznaczony przez ordynariusza do
pomocy proboszczowi w zarządzaniu
parafią] – egyházközségi helynök
wikariusz sądowy - duchowny wykonujący w
zastępstwie i w imieniu biskupa
diecezjalnego pełnię jurysdykcji biskupiej
w zakresie sądownictwa kościelnego w
diecezji – officiális (bírósági vikárius)
wikary [ksiądz będący współpracownikiem
proboszcza; wikariusz parafialny] –
egyházközségi helynök
wiking [rozbójnik skandynawski, członek
łupieskich drużyn morskich grasujących
w VIII–XII w.] – viking
wikingowie [st.skand. vīkingr 'jw.' prawdop. od
wik 'mała odnoga morska, zatoczka';
normańscy rozbójnicy, którzy w VIII-X w.
przedsiębrali ze Skandynawii dalekie
pirackie wyprawy morskie na wybrzeża
Europy i rzeczne, w głąb kontynentu, na
swych długich i wąskich łodziach] –
vikingek; Skandinávia germán eredetű,
lakózkodó normann őslakói
wikiński, -a, -ie [związany z wikingiem,
dotyczący wikinga] – vikingWiklef, Jan a. John Wycliffe (w wersji
spolszczonej Jan Wiklif lub Wiklef, nie ma
pewności co do oryginalnej pisowni jego
nazwiska) [ur. ok. 1329 w Hipswell w
hrabstwie Yorkshire, zm. 31 grudnia 1384
roku w Lutterworth niedaleko Leicester) –
angielski teolog
reformator Kościoła,
profesor
teologii
Uniwersytetu
w
Oksfordzie i duchowny katolicki związany
z
ruchem lollardów.]
John
Wycliffe (1320 – 1384. december
31.)
[angol teológus, reformátor, a reformáció
előtti vallásújítók (előreformátorok) egyik
legnagyobb alakja]
John Wycliffe
-
Wersja 05 06.2017
wiklina [1. krzewiasta wierzba o czerwonych,
młodych pędach, tworząca zarośla nad
brzegami rzek; też: te zarośla; 2. ścięte
pędy tych krzewów będące surowcem
koszykarskim; 3. rzeczy zrobione z pędów
krzewów wierzbowych] – fűz, fűzfa;
fűzfavessző, kosárvessző
wikliniarski, -a, -ie – kosárfonó, kosárfonási,
fűzfa-, vesszőfonó
wikliniarstwo
[1. przygotowywanie
i
uszlachetnianie wikliny oraz wyrabianie z
niej różnych przedmiotów; 2. uprawa
wikliny na plantacjach] – kosárfonó
mesterség v. foglalkozás; kosárfonás
wiklinowy, -a, -e – fűzfavessző-, fűz-, fűzfa-;
fűzfából való
wikłać [1. czynić splątanym; 2. czynić coś
bardziej skomplikowanym, niż było
wcześniej; 3. wciągać kogoś w kłopotliwą,
nieprzyjemną sytuację] – bonyolítani,
csavarni, tekerni, kuszálni, gabalyítani,
zavarni, összezavarni, megzavarni
wikłać się [1. stawać się poplątanym lub
splecionym z czymś; 2. więznąć w czymś;
3. stawać się bardziej skomplikowanym;
4. wdawać się w kłopotliwą sytuację lub
sprawę;
5. odpowiadając,
dawać
sprzeczne, zagmatwane wyjaśnienia] –
összebonyolódni,
összekuszálódni,
zavarodni, tekerődni, gabalyodni
wikłać się w zeznaniach – belezavarodni a
vallomásba
wikłanie – bonyolítás, keverés, zavarás, gabalyítás
wikłanina – gabalyodás, kavarodás, zűrzavar
wikt [daw. wyżywienie, utrzymanie] – ellátás,
koszt, élelmezés, étel
wikt domowy – házikoszt
Wikta – Viki, a Viktória beceneve
Wiktor (łac. victor – zwycięzca) [imię męskie
pochodzenia łacińskiego] – Viktor [férfinév
a latin Victor névből származik, amelynek
jelentése: győztes, győzelmes. Női párja a
Viktória. Sokáig a Győző és a Géza névvel
rokonították.], Győző [sokáig a Viktor név
magyarításának tartották, hiszen ez utóbbi a
latin Victor névből származik, amelynek
jelentése: győztes.]
Wiktor z Agaunum (ur. w III wieku, zm. ok. 287303 w Agaunum) [rzymski żołnierz
legendarnej Legii Tebańskiej, męczennik
chrześcijański,
święty
Kościoła
katolickiego.] – Szent Victor vértanú [Szent
Euchérius lyoni püspök (+ 450 k.) által írt
legendában - ford. Tokodi Péter, kézirat –
Szent Mauríciusz és társai (néhány közülük
név szerint ismert: Exuperius, Candidus,
Victor, Innocentius és Vitalis a thébai légió
7667
katonáiként szolgáltak. A légió (6600 ember)
Onnan kapta nevét, hogy tagjai az alsóegyiptomi Théba környékéről származtak. Ez
a vidék korán befogadta az Evangéliumot,
ezért nem lehetetlen, hogy az egész légió
keresztényekből állt.]
Wiktor z Damaszku, scs. Muczenik Wiktor
Damasskij [żołnierz cesarstwa rzymskiego,
męczennik i święty prawosławny] – Szent
Viktor [Szentünk Itáliából származott.
Katonaként élt, hitét bátran megvallotta
mindenki előtt. Amikor Antonin császár (l6l80) idejében a keresztényeket üldözni
kezdték, Viktort is elfogták. Hiába volt a
rábeszélés, hitétől nem tántorodott el.
Sokféle
módon
kínozták,
próbálták
megmérgezni, de sértetlen maradt. Tüzes
kemencébe is dobták, forró olajba is vetették.
Mivel mindezekben is sértetlen maradt,
végül
is
karddal
fejezték
le,
Damaszkuszban.]
Wiktor z Marsylii (zm. 287-288 lub 290) [według
tradycji
oficer
Legi
Tebańskiej,
męczennik chrześcijański w czasach
wspólnego panowania Dioklecjana i
Maksymiana, patron Marsylii i święty
Kościoła katolickiego.] – Szent Marseille-i
Viktor katona vértanú, + 290. [Hitéért
börtönbe zárták, de megtérítette őreit, akiket
szeme
láttára
végeztek
ki,
majd
megcsonkították, és később lefejezték]
Wiktor
z
Mediolanu,
również
Wiktor
Afrykańczyk, wł. Vittore il Moro (ur. w III
wieku w Mauretanii, zm. ok. 303 w
Mediolanie) [święty Kościoła katolickiego,
męczennik] – Szent Victor katona vértanú
[+ 304k. Milánó, szaracén származású,
Maximianus császár idején kínhalált
szenvedett]
Wiktoria (łac. victoria – zwycięstwo) [imię
żeńskie pochodzenia łacińskiego. Żeński
odpowiednik męskiego imienia Wiktor.] –
Viktoria [női név latin eredetű: Victoria a
római vallásban a győzelmet adó numen
megszemélyesítése, temploma volt a
városban (hasonló
figura a görög
mitológiában Niké). A név férfi párja a
Viktor. Önállósult, becézett formája a Viki.
A név jelentése: „győzelem”.]
wiktoria [łac. victoria 'zwycięstwo; mit. rz. bogini
zwycięstwa' od vincere 'zwyciężać'; dawn.
zwycięstwo (por. Nike); rodzaj powozu
czterokołowego z opuszczoną budą i z
kozłem dla stangreta (XIX w.; od imienia
królowej bryt. Wiktorii, 1837-1901)] –
(lat.) victoria, viktória; győzelem (eredetileg
a győzelem istennője a római mitológiában)
-
Wersja 05 06.2017
Wiktoria z Sabiny, również: Wiktoria z Rzymu
(zm. 18 grudnia ok. 250-303 w Trebula
Mutuesca, dzisiejsze Monteleone Sabino)
[dziewica, męczennica chrześcijańska i
święta Kościoła katolickiego.
Była
Rzymianką,
pochodziła
z
patrycjuszowskiego rodu Sabinów. Padła
prawdopodobnie ofiarą prześladowań
chrześcijan za czasów cesarza (249-251)
Decjusza. Jako obywatelka rzymska
została ścięta mieczem pod Rzymem.
Niewiele wiadomo o jej życiu. Kult jej jest
wczesny i on świadczy o historycznym
istnieniu Świętej, chociaż dokumenty o
niej zaginęły. Najstarszy jej wizerunek
widnieje na jednej z mozaik z VI wieku w
Rawennie, w bazylice Sant`Apollinare.
Świadczy to, jak jej kult musiał być żywy,
skoro znalazł swoje potwierdzenie w
odległej od Rzymu Rawennie.] – Szent
Viktória (249) szűz és vértanú. [A kissé
fölékesített későbbi életírás szerint Viktória
előkelő keresztény szülők gyermeke volt
Tivoliban Róma mellett. A jámbor lány
szűzességében akart élni, mégis engedett
szülői rábeszélésének, és házassági ígéretet
tett egy Eugenius nevű előkelő pogány
ifjúnak abban a reményben, hogy sikerül
majd megtérítenie. Anatolia nevű barátnője
azonban, aki fényes házasságot utasított
vissza, újból annyira fölszította benne a
szűzesség szeretetét, hogy már most hallani
sem akart házasságáról. Hiábavaló volt
vőlegényének
ígérgetése,
azután
fenyegetőzése és koplaltatása. Állhatos
maradt egészen a vértanúságig, még akkor is,
mikor tulajdon vőlegénye megvádolta a
várparancsnok előtt, hogy keresztény.]
wiktoriański, -a, -ie [odnoszący się do (epoki)
panowania bryt. królowej Wiktorii,
noszący cechy sztuki, lit. a. gustów tej
epoki, typowy dla mierników moralnych
a. wzorców zachowania się tego okresu,
zwł. dla mieszczańskiej drętwoty i
hipokryzji] – viktoriánus; Viktória angol
királynő korából való, erre a korra (a XIX.
sz. második felére) jellemző
Wiktorek, Wikus – Győzike
Wiktoryn z Patawii lub Wiktoryn Ptujski, łac.
Victorinus Petavionensis (ur. ok. 230 w
Panonii, zm. ok. 304) [biskup Petawium
(Poetavium) w Panonii (obecnie: Ptuj),
pierwszy
egzegeta
łaciński,
ojciec
Kościoła, święty Kościoła katolickiego i
prawosławnego.] – Pettaui Szent Viktorin
püspök vértanú + 304. [Görög eredetű ember
létére ide vetődött a mi tá-jainkra és a stájer
Pettaunak (akkor még Poetovio in Pannonia
superiore)
lett
püspöke.
Nemcsak
7668
életszentségével
tündökölt,
melyet
Dioklécián üldözése idején vértanúsággal
koronázott meg, hanem írásban is. Ő volt az
első, aki tüzetesen kezdte a Szentírást latinul
magyarázni.]
wiktuały [daw. produkty spożywcze] – (dawno)
élelmiszerek
wilajet [1. tur. 'jw.' z arab. vilājat 'rządy;
prowincja' od wāli, zob. zob. wali] – (arab)
vilajet v. vilájet, ejálet, beglerbégség, pasalik
[1. nagyobb török közigazgatási egység;
helytartóság,
tartomány;
az
Oszmán
Birodalom legnagyobb katonai-közigazgatási
egysége. 2. az Oszmán Birodalom nagyobb
területi
egységeinek,
tartományainak
megnevezése a 16. századtól az első
világháború
végéig,
a
birodalom
széthullásáig. Polgári és katonai vezetője a
beglerbég, aki általában pasa (magyarul
helytelenül basa) rangú volt. A vilajet több
különálló közigazgatási egységre oszlott,
ezek
voltak
a
szandzsákok.
―
Magyarországon a török hódoltság egész
időszaka alatt összesen 6 vilájetet szerveztek:
Buda 1541., Temesvár 1552., Eger 1596.,
Nagykanizsa 1600., Nagyvárad 1660.,
Érsekújvár 1663.]
Wilanów (łac. Villa Nova) [dzielnica Warszawy
położona w południowej części miasta,
wzdłuż zachodniego brzegu Wisły.] –
(földr.) Wilanów (Varsó kerülete)
Wilanów leży pod Warszawą – Wilanów Varsó
mellett fekszik
-
Wersja 05 06.2017
nemzetsége mintegy 2160 elfogadott
taxonnal. Nevét Numidia egykori királyának,
II. Jubának görög udvari orvosáról kapta. A
nemzetség további magyar megnevezései a
Pallas Nagylexikon szerint: ebtej, farkastej,
farkasfű, tejesfű, fűtej.]
Gatunki flory Polski:
 wilczomlecz austriacki (Euphorbia austriaca
A. Kern.) – Euphorbia austriaca
 wilczomlecz błękitnawy (Euphorbia characias
Host.) – gatunek uprawiany - sűrűlevelű
kutyatej (Euphorbia characias L.)
 wilczomlecz błotny (Euphorbia palustris)
[gatunek rośliny należący do rodziny
wilczomleczowatych.
Występuje
w
zachodniej Azji i na Kaukazie oraz w
Europie. W Polsce gatunek rzadki] – mocsári
kutyatej (Euphorbia palustris) [a kétszikűek
(Magnoliopsida) osztályának a Malpighiales
rendjéhez, ezen belül a kutyatejfélék
(Euphorbiaceae) családjához tartozó faj.]
 wilczomlecz błyszczący (Euphorbia lucida
Waldst. & Kit.) – Euphorbia lucida
 wilczomlecz drobny (Euphorbia exigua L.) –
antropofit zadomowiony
 Wilczomlecz groszkowy (Euphorbia lathyris
wilczątko – farkaskölyök, kisfarkas
wilczę – farkaskölyök, fiatal farkas
L.) [gatunek roślin należący do rodziny
wilczomleczowatych. Pochodzi z obszaru
śródziemnomorskiego (Francja, Grecja,
Włochy) i cieplejszych stref Azji (Chiny), ale
bez problemu przyjął się w środkowej
Europie, Ameryce Północnej i Południowej]
– hasindító kutyatej (Euphorbia lathyris) [a
kutyatejfélék (Euphorbiaceae) családjába, a
kutyatej (Euphorbia) nemzetségbe tartozó
növényfaj. Egyéb megnevezései A Pallas nagy
lexikona szerint: nagy sárfű, kerti sárfű,
hasindítófű, apró sármag, vakondokfű]
Wilczomlecz (Euphorbia L.) [1. rodzaj roślin z
rodziny wilczomleczowatych, liczący około
1600-2000
gatunków.
Zamieszkuje
cieplejsze strefy całego świata, szczególnie
licznie w Afryce. W Europie występuje
dziko ok. 100 gatunków, w Polsce ponad
20; 2. roślina podobna do kaktusa,
zawierająca w pędach sok mleczny] –
(növ.) kutyatej (Euphorbia) [a kutyatejfélék
(Euphorbiaceae)
családjának
névadó

-
Wersja 05 06.2017
wilczomlecz kątowy (Euphorbia angulata
Jacq.) – szögletes kutyatej (Euphorbia
angulata)
 wilczomlecz
7669

Wilczomlecz lancetowaty (Euphorbia esula
L.)
[gatunek
należący
do
rodziny
wilczomleczowatych. Występuje w stanie
dzikim w Europie, Azji Mniejszej, Azji
zachodniej.
Zawleczony
do
Ameryki
Północnej. W Polsce pospolity na niżu i w
niższych piętrach górskich] – Sárkutyatej
(Euphorbia esula L.)

Wilczomlecz
migdałolistny
(Euphorbia
amygdaloides L.) [gatunek rośliny należący
do rodziny wilczomleczowatych. Występuje
w Północnej Afryce, w Zachodniej Azji i na
Kaukazie oraz w Europie. W Polsce jest dość
rzadki, występuje w Górach Świętokrzyskich
i w południowej części Lubelszczyzny] –
erdei kutyatej (Euphorbia amygdaloides) [a
kétszikűek (Magnoliopsida) osztályába, ezen
belül a Malpighiales rendjébe és a kutyatejfélék
(Euphorbiaceae) családjába tartozó faj]
obrzeżony,
wilczomlecz
białobrzegi (Euphorbia marginata Pursh)
[gatunek uprawiany – gatunek rośliny
należący do rodziny wilczomleczowatych.
Występuje w stanie dzikim w środkowej i
południowej części Ameryki Północnej
(stany: – Illinois, Iowa, Minnesota, Colorado,
Montana,
Nowy
Meksyk,
Teksas,
Arizona).W Polsce jest uprawiany jako
roślina ozdobna, czasami dziczejąca] – Tarka
kutyatej (Euphorbia marginata)
 wilczomlecz
obrzeżony
(wilczomlecz
białobrzegi) (Euphorbia marginata Pursh) –
gatunek uprawiany – Tarka kutyatej
(Euphorbia marginata)
 wilczomlecz ogrodowy (Euphorbia peplus L.)
– antropofit zadomowiony [gatunek rośliny
należący do rodziny wilczomleczowatych.
Występuje w Północnej Afryce, Azji i
Europie. W Polsce archeofit, roślina
pospolita] – Kerti kutyatej (Euphorbia peplus)
Euphorbia amygdaloides
 wilczomlecz miotlasty (Euphorbia virgultosa
Klokov) – gatunek o niejasnym statusie –
Euphorbia virgultosa Klok.
 Wilczomlecz obrotny (Euphorbia helioscopia
L.) [gatunek rośliny należący do rodziny
wilczomleczowatych. Występuje w stanie
dzikim w Afryce Północnej, Azji i Europie.
W Polsce pospolity chwast. Archeofit] –
Napraforgó kutyatej (Euphorbia helioscopia)
 wilczomlecz plamisty (Euphorbia maculata
L.) – antropofit zadomowiony – foltos
kutyatej (Euphorbia maculata)
-
Wersja 05 06.2017
 Wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias
L.) [gatunek rośliny należący do rodziny
wilczomleczowatych
(Euphorbiaceae)]
Farkas kutyatej (Euphorbia cyparissias)
 wilczomlecz pstry (Euphorbia epithymoides
7670
L., syn. E. polychroma A. Kern.) [gatunek o
niejasnym statusie we florze Polski –
gatunek
rośliny
z
rodziny
wilczomleczowatych] – színeváltó kutyatej
(Euphorbia epithymoides) [a kutyatejfélék
(Euphorbiacae) családjába tartozó mérgező
növény. Őshonos Líbiában, Törökországban,
Kelet-,
Közép- és Délkelet-Európában.
Mészkedvelő, melegkedvelő növény, főleg
nyílt tölgyesekben virágzik. Dísznövényként is
hasznosítják]
 wilczomlecz
szerokolistny
(Euphorbia
platyphyllos L.) – gatunek o niejasnym
statusie – Nagylevelű kutyatej (Euphorbia
platyphyllos)
 wilczomlecz sztywny (Euphorbia serrulata
Thuill., syn. Euphorbia stricta) – Merev
kutyatej (Euphorbia serrulata)
 wilczomlecz słodki (Euphorbia dulcis L.) Édes kutyatej (Euphorbia dulcis)
 wilczomlecz wołyński (Euphorbia volhynica
Besser ex Szafer, Kulcz. & Pawł.) – efemerofit
– Euphorbia volhynica
 wilczomlecz
włosisty (Euphorbia villosa
Waldst. & Kit. ex Willd.) [gatunek rośliny
należący do rodziny wilczomleczowatych] Bozontos kutyatej (Euphorbia villosa Waldst.
& Kit. ex Willd.)
 wilczomlecz rozesłany (Euphorbia humifusa
Willd.) – antropofit
Euphorbia humifusa
zadomowiony
–
 wilczomlecz rózgowaty (Euphorbia virgata
Wakdst. & Kit.) – gatunek o niejasnym
statusie – vesszős kutyatej (Euphorbia virgata)
 Wilczomlecz sierpowaty (Euphorbia falcata
L.) [antropofit zadomowiony – gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
wilczomleczowatych
(Euphorbiceae).
Występuje w Afryce Północnej, Azji i w
Europie. W Polsce archeofit, rzadko rośnie
na niżu] – tarlókutyatej (Euphorbia falcata)
 Euphorbia seguierana All., syn. E. gerardiana
Jacq. – efemerofit
 Euphorbia taurinensis All., syn. E. graeca
Boiss. & Spruner – efemerofit
Inne gatunki (wybór)
 wilczomlecz białounerwiony (Euphorbia
leuconeura) [gatunek sukulenta należący do
rodziny wilczomleczowatych. Występuje w
stanie dzikim w Afryce (na Madagaskarze)] "Madagaszkár
ékszere"
(Euphorbia
leuconeura)
 wilczomlecz
drzewiasty
(Euphorbia
dendroides) – Fa kutyatej v. fatermetű kutyatej
(Euphorbia dendroides)
 Wilczomlecz
kandelabrowy
(Euphorbia
candelabrum) [gatunek sukulenta należący
do rodziny wilczomleczowatych. Występuje
w stanie dzikim w Afryce] – Kandeláber
kutyatej (Euphorbia candelabrum)
7671
-
Wersja 05 06.2017
 wilczomlecz
opasły (Euphorbia obesa)
[gatunek
rośliny
z
rodziny
wilczomleczowatych.
Pochodzi
z
południowej Afryki, ale uprawiany jest
niemal we wszystkich częściach świata, w
Polsce jako roślina pokojowa.]– Golflabda
kutyatej (Euphorbia obesa)
 wilczomlecz ozdobny (Euphorbia splendens) –
Euphorbia splendens
 wilczomlecz
 wilczomlecz karpacki (Euphorbia carpatica
Woł.) – kárpáti kutyatej (Euphorbia carpatica)
piękny, korona cierniowa
(Euphorbia milli) – Pompás kutyatej
(Euphorbia milli) [A Madagaszkárról származó
pompás kutyatej már régi kedvenc és
igénytelensége miatt ma is előkelő helyet foglal
el a szobanövények között. Elviseli, ha egy
kicsit elhanyagolják. Ceruzavastagságú, tüskés
ágait télen és tavasszal fénylő, piros virágzati
fellevelekkel övezett, jelentéktelen virágok
telítik.]
 wilczomlecz
kłujący
(Euphorbia
acanthothamnos)
–
anatóliai
kutyatej
(Euphorbia acanthothamnos)
 wilczomlecz
rdestolistny
(Euphorbia
polygonifolia Jacq.) – Euphorbia polygonifolia
 wilczomlecz
żywiconośny
(Euphorbia
resinifera) – Marokkói kutyatej (Euphorbia
resinifera)
 wilczomlecz palczasty (Euphorbia tirucalli) Botkaktusz v. Kaporképű kutyatej (Euphorbia
tirucalli)
 wilczomlecz lśniący (Euphorbia milii var.
splendorum) – Pompás kutyatej (Euphorbia
milii)
 Wilczomlecz
nadobny
(Euphorbia
pulcherrima Willd. ex Klotzsch) [zwany także
poinsecją nadobną lub gwiazdą betlejemską
–
gatunek
krzewu
z
rodziny
wilczomleczowatych
(Euphorbiaceae).
Pochodzi z Meksyku i Ameryki Centralnej.
Często nazywany jest wilczomleczem
pięknym, co jest błędem, ponieważ ta nazwa
odnosi się do innej rośliny doniczkowej
Euphorbia milli, zwanej też koroną
cierniową.] – Euphorbia pulcherrima Willd
(Poinsettia pulcherrima Grah.) [mexikói
csereje, szára később kissé megfásodik, levele
ovalis, virága apró, 25 cm. hosszu, égőpiros
hegyelevelek örve fogja körül]
 Euphorbia tommasiniana – Vesszős kutyatej
(Euphorbia esula subsp. tommasiniana)
 Euphorbia neriifolia [(nazwy indyjskie: sidź,
snuti, Manasa gach, Manasasji ) – gatunek
roślin z rodziny wilczomleczowatych.
Pochodzi z Azji (Chiny, Indie. Malezja) i
Nowej Gwinei] - Euphorbia neriifolia
7672
Wilczomlecz skoczek (Euphorbia lathyris) –
Hasindító kutyatej (Euphorbia lathyris)
wilczur [zob. owczarek alzacki, niemiecki] –
farkaskutya
wilczura [daw. futro z wilczych skór] – farkasbőr;
farkasbőrbunda
wilczy, -a, -e [1. dotyczący wilka; 2. drapieżny,
okrutny, podstępny, zły] – farkasWilcza jagoda (inne nazwy: pokrzyk, wilcza
wiśnia, psia wiśnia, leśna tabaka) [jest
rośliną dziko rosnącą w lasach, głównie na
południu Polski. Owocem jest czarna
jagoda, dochodząca wielkością nawet do
rozmiaru wiśni, mająca fioletowy sok,
dojrzewająca w okresie od lipca do
listopada] – (növ.) nadragulya (Atropa
belladonna)
Pokrzyk wilcza jagoda
wilcza jama – farkasverem
wilcza paszcza [zob. rozszczep podniebienia] –
farkastorok; szájpad hasadéka
wilcza pokora – határtalan engedelmesség, alázat;
kutyahűség
wilcze kły – farkasfogak
-
Wersja 05 06.2017
wilcza paszcza [zob. rozszczepienie podniebienia,
wada
rozwojowa
polegająca
na
rozszczepie wargi górnej (tzw. warga
zajęcza), wyrostka zębodołowego oraz
podniebienia miękkiego i twardego;
spowodowana niezrośnięciem się w
okresie płodowym odpowiednich części
tkanek; utrudnia prawidłowe oddychanie,
uniemożliwia
noworodkom
ssanie,
powoduje
wysychanie
śluzówek
i
zaburzenia mowy; leczenie operacyjne.] –
szájpad hasadéka
wilcze łyko – boroszlán [wawrzynek wilcze łyko
wawrzynek główkowy: Henye boroszlán;
Murányi boroszlán (Daphne arbuscula)]
wilcze szczenię – farkaskölyök
wilczy apetyt – farkasétvágy
wilczy dół [1. łow. jama wykopana w celu
łapania do niej zwierząt; 2. głęboki rów,
kopany po to, żeby przeszkodzić
nieprzyjacielowi w marszu] – farkasverem
[1. gödör, mely a farkas fogására akkép van
berendezve, hogy a közepébe egy gerendát
vernek, melyre csalogatóul egy élő juhot,
libát, kacsát helyeznek el. A gödör szája
felett két lefelé nyiló ajtó van érzékenyen
beállítva. Az ajtóra gyengén száraz szalmát
hintenek. 2. erődítések előtt alkalmazott
közlekedési akadály. 0,6-1,6 m. mély,
kupalaku verem, melynek fenekére karót
ásnak be úgy, hogy jól kihegyezett csúcsa
felfelé a földből kiálljon; sakktáblaszerüen
ássák úgy, hogy a kihányt föld a közökön
boglyákat képezzen.]
wilczy-dół lub wilkownia [(u Zygmunta Glogera)
w dokumencie z r. 1287 „jama” –
samołówka na wilki. Zwykle w miejscu,
gdzie wilki przychodziły, a często przy
drogach krzyżowych kopano w ziemi dół 7
– 8 łokci głęboki a 4 – 5 szeroki, którego
ściany wykładano gładkimi dylami, żeby
wilk złapany wykopać się z niego nie mógł.
Całą jamę zakrywał krąg upleciony z łozy,
umocowany niby na osi na idącym przez
jego środek drążku, przyprószony dla
oszukania zwierza słomą i ziemią. Na
środku tego kręgu przywiązywano jako
przynętę: gęś, prosię lub owcę a od strony
końców drążka, leżących na brzegach
wilczo-dołu, dawano zagrodzenie, tak żeby
wilk musiał iść taką stroną do przynęty,
gdzie stąpiwszy przedniemi nogami
zapadał się w wądół. Wilk w tej jamie
stawał się pokornym i stąd powstało
przysłowie: „Potulny jak wilk w jamie”.
Podobne samołówki urządzano jeszcze w
puszczach na żubry i niedźwiedzie, zwane
dołami
żubrowymi
i
dołami
niedźwiedzimi.] – (daw) farkasverem
wilczy głód [zob. bulimia] – farkaséhség
wilczy-słup [(u Zygmunta Glogera)samołówka na
wilki, w kształcie słupa (dębowego), około
4 łokcie wysokiego, zakopanego pionowo
ze szparą łokieć długą od wierzchu, dającą
słupowi niejakie podobieństwo do wązkich
wideł. Gdy wilk zaczął skakać do przynęty
położonej na szpicach słupa, wpadała mu
jedna z łap w szparę, z której wydostać
już jej nie mógł.] – (daw) farkas csapda
7673
wilczek [mały wilk] – farkaskölyök
wilczyca [samica wilka] – nőstény farkas
wilczysko [zgrubienie od: wilk] – nagy farkas
Wilczypieprz roczny (Thymelaea passerina (L.)
Coss. & Germ.) [gatunek rośliny z rodziny
wawrzynkowatych
(Thymelaeaceae).
Rośnie dziko w Azji, Europie i Afryce
Północnej] – Egynyári cicó (Thymelaea
passerina)
Wild yam (Dioscorea villosa a. Pochrzyn
włochaty), czyli dioskorea [to wieloletnia
roślina trawiasta, liana o długości od 1 do
4 metrów.] – ideggyökér
v. mexikói
jamgyökér (Dioscorea villosa) [húsos,
gumószerű rizómájú évelő növény, amelynek
kúszó szára akár 6 m magasra is felnyúlhat.
Nagy, szív formájú levelei hosszú
levélnyélen ülnek. Apró, sárgászöldes
virágai
fürtbe
rendeződnek,
és
megkülönböztethetők a porzós és a termős
virágok. Termése tok.]
wilec [roślina o wijących się lub płożących
pędach i barwnych, lejkowatych kwiatach,
rosnąca w Ameryce i Azji] – (növ.) lenfojtó
aranka (Cuscuta epilinum Weihe). [A
lenfojtó aranka a lenvetésben tesz kárt, de
megél a lóherén és lucernán is, amelyen
különben a herefojtó és az illatos aranka él.]
wilec przeczyszczający (zob. jalapa meksykańska),
wilec czyszczący, Ipomea (Exogonium,
Convolvulus) purga, Ipomea jalapa [pnąca
bylina z rodziny powojowatych; pochodzi
z Meksyku; purpurowa łodyga wijąca
-
Wersja 05 06.2017
dorasta do 4 m dł.; uprawiany w rejonach
tropik. dla leczn. bulw korzeniowych
zawierających glikozydy (konwolwulinę i
jalapinę).] – Hajnalka (Ipomoea purga)
wilegiatura, wiledżiatura [wł. villeggiatura
'letnisko' od villegaiare 'przebywać w willi
na wsi' z villa 'willa' z łac. 'dom wiejski;
posiadłość wiejska' zdrobn. od vicus 'rząd
domów; wieś'. 1. daw. dłuższy pobyt na
wsi dla odpoczynku; 2. przest. letnie
mieszkanie; wypoczynek letni na wsi.] –
üdülés, nyaralás; üdülőtelep, nyaraló (villa)
Wilek, Wiluś, Wilcia – Vili
Wileńszczyzna (lit. Vilniaus kraštas, biał.
Віленшчына),
Wileńskie
[terytorium
leżące obecnie w granicach Litwy i
Białorusi] – jelenleg Litvániához és
Belorusziához csatolt egykori lengyel
területek
wileński, -a, -ie [przymiotnik od: Wilno (stolica
Litwy), Wileńszczyzna (ziemia wileńska)]
– vilnói, vilniusi
wileńszczyzna – vilnai lengyel nyelvjárás v.
(nyelvi) sajátság; Vilna környéke v. vidéke
Wileńszczyzna
(region
na
Litwie)
–
Wileńszczyzna (litvániai régió)
Wilga zwyczajna; wilga (Oriolus oriolus) [1.
średni ptak wędrowny z rodziny wilg,
pochodzenia tropikalnego, jedyny z
rodziny wilg rozmnażający się w
północnej strefie umiarkowanej; 2. ptak o
żółto-czarnym upierzeniu, melodyjnie
gwiżdżący]
–
sárgarigó
régiesen
aranymálinkó (Oriolus oriolus) [a madarak
osztályának verébalakúak (Passeriformes)
rendjébe és a sárgarigófélék (Oriolidae)
családjába tartozó faj.]
wilgociomierz [miernik wilgotności powietrza;
wilgotnościomierz;
higrometr]
–
nedvességmérő
wilgoć [nasycenie czegoś wodą; też: woda lub
inna ciecz nasycająca coś]; wilgotność
[stan nasycenia czegoś wodą, parą wodną]
– nedvesség, nyirkosság, lucsok, nedv
wilgoć paczy deski – a nedvességtől megvetemedik
a deszka; a nedvesség elgörbíti a deszkát
wilgotnawo – kissé nedvesen, nyirkosan
7674
wilgotnawy, -a, -e [nieco wilgotny] – kissé nedves,
nyirkos
wilgotnie – nedvesen, nyirkosan
wilgotnieć [stawać się wilgotnym] – nedvessé-,
nyirkossá válni; átnedvesedni; nedvesedik
wilgotno – nyirkos, nedves (az idő)
wilgotny, -a, -e [1. trochę mokry; 2. o dniu, porze
roku: mglisty, pochmurny, deszczowy;
3. o mieszkaniu, pomieszczeniu: taki, w
którym jest dużo wilgoci w powietrzu lub
w murach; 4. charakterystyczny dla
rzeczy nasiąkniętych wodą] – nedves,
nyirkos, vizes
wilgotny klimat – nedves éghajlat
Wilhelm
[imię
męskie
pochodzenia
germańskiego.
W
starogermańskim
oznacza tego, "który udziela schronienia"]
– Vilmos [férfinév közvetlenül a német
Wilhelm névből származik, amely a latin
Villemusból ered. Jelentése: erős akaratú
védelmező. Női párja: Vilma.]
Wilhelm I Orański z przydomkiem Niemy, Cichy
lub Milczący (ur. 24 kwietnia 1533 w
Dillenburgu, zm. 10 lipca 1584 w Delft) –
hrabia Nassau, książę Oranii od 1544,
stadhouder prowincji Niderlandów od
1572. – Orániai Vilmos, a „Hallgatag
Herceg”
(1533–1584)
[Németalföld
helytartója, a „holland haza atyja”]
Wilhelm III Orański (ang. Wiliam III, hol.
Willem III, właściwie Wilhelm Henryk
Orański) (ur. 14 listopada 1650 w Hadze,
zm. 8 marca 1702 w Londynie) – książę
Oranii-Nassau, stadhouder Republiki
Zjednoczonych Prowincji, król Anglii i
Szkocji, pogrobowy syn Wilhelma II
Orańskiego i Marii Stuart, córki króla
Anglii i Szkocji Karola I.] – III. Vilmos
(1650. november 14. – 1702. március 8.)
[születésétől fogva orániai herceg volt. 1672től III. Orániai Vilmos néven a Holland
Köztársaság
legtöbb
tartományának
helytartójaként uralkodott. 1689-től III.
Vilmos néven Anglia és Írország, II. Vilmos
néven pedig Skócia királya volt. ÉszakÍrország és Skócia lakói maguk között csak
King Billyként emlegetik. Vilmos, aki az
Orániai–Nassaui-ház tagja volt, az angol,
skót és ír koronát az 1688-as dicsőséges
forradalmat követően szerezte meg; ennek
során nagybátyját – egyben apósát –, II.
Jakabot megfosztották trónjától. Ebben a
három országban feleségével, II. Máriával
együtt uralkodott annak 1694. december 28án bekövetkezett haláláig.]
Wilhelm I Zdobywca (William the Conqueror,
Guillaume le Conquérant), zwany także
Wilhelmem Bękartem (William the
-
Wersja 05 06.2017
Bastard, Guillaume le Bâtard), (ur. ok.
1028 w Falaise, zm. 9 września 1087 w
klasztorze Saint Gervais niedaleko Rouen)
[król Anglii i książę Normandii. Był
nieślubnym synem księcia Normandii
Roberta I Wspaniałego, zwanego również
Robertem Diabłem. Jego matką była
Herleva
(lub
Herletta),
najprawdopodobniej córka Fulberta,
garbarza z Falaise.] - I. Vilmos, Hódító
Vilmos (1027 körül – 1087. szeptember 9.)
[a Normandiai-házból származó angol király.
1066-tól haláláig uralkodott.]
Wilhelmina [żeński odpowiednik imienia
Wilhelm. Patronką tego imienia jest św.
Emilia Maria Wilhelmina de Rodat] –
Vilma [női név a Vilhelma rövidülése];
Vilhelma [a német Wilhelm, (magyarul
Vilmos) férfinév női párja]; Vilhelmina [a
Wilhelma továbbképzése]
Wilhelmstrasse [do 1945 r. - przen. niemieckie
Ministerstwo Spraw Zagranicznych; gł.
ulica berlińskiej dzielnicy rządowej do
1945 r., z pałacem prezydenta, kancelarią
Rzeszy i Ministerstwem Spr. Zagr.] –
(ném.) Wilhelmstrasse; a régi Berlin lgfőbb
útja; (hist.) az itt székelő, a német
imperialista
politikát
képviselő
külügyminisztérium
wilia [dawno; zob. wigilia] – (dawno) vigilia;
szenteste
wilja,
wigilja
[(u
Zygmunta
Glogera)
przedświęcie, dzień święto poprzedzający,
tak nazwany z łac. od czuwania,
chrześcijanie bowiem noc poprzedzającą
dni uroczyste na czuwaniu i modlitwie
spędzali a zwykle i dzień przedświąteczny
pościli. Najuroczyściej zaś z wieczorną
ucztą postną obchodzili wigilję Bożego
Narodzenia. Stawianie snopów zboża po
rogach izby, w której zasiadają do uczty
wigilijnej, dotąd napotykane u ludu, było
zwyczajem
niegdyś
we
wszystkich
warstwach
powszechnym.
U
pani
podwojewodzyny Dobrzyckiej w Pęsach
na Mazowszu, jeszcze w pierwszej połowie
XIX w. nie siadano do wilii bez snopów
żyta po rogach komnaty stołowej
ustawionych. Lud wiejski, po uczcie
wiglijnej, ze słomy tych snopów kręci małe
powrósła i wybiegłszy do sadu owiązuje
niemi drzewa owocowe w przekonaniu, że
będą lepiej rodziły. Wieczerza wigilijna u
ludu składała się zwykle z potraw 7-miu,
szlachecka z 9-u, pańska z 11-tu. Kto ilu
potraw nie skosztuje, tyle go przyjemności
w ciągu roku ominie. W domach
zamożniejszych panie rozdawały w dniu
tym „kolędę” czyli podarki swej czeladzi i
7675
dobrze prowadzącym się dziewczętom ze
wsi. Po spożyciu wieczerzy wigilijnej, czy
to w chacie czy w pańskim dworze, oboje
gospodarstwo, zgromadziwszy rodzinę i
domowników, spędzali resztę wieczora na
śpiewaniu kolęd o Narodzeniu Jezusowem.
Ciekawe wyjaśnienia znajdują się w pracy
prof.
Brücknera
„Z
literatury
zapomnianej” (Bibljot. Warsz. r. 1900, t.
III, str. 2).] – (dawno) vigilia; szenteste
[vigilia. az éjjeli őrség megnevezése a régi
Rómában; Az egész advent vigília. A
keresztény kultúrkörben a karácsonyt
megelőző időszak az eljövetel várásának
ideje.]
wilk [1. (syn. wilk szary, Canis lupus) – gatunek
ssaków z rodziny psowatych, rzędu
drapieżnych; 2. wilczur; owczarek
niemiecki lub alzacki; 3. wyprawiona
skóra wilcza; wilczura; 4. pęd wyrosły z
pnia poniżej korony lub z konara drzew,
pijawka; pęd wyrosły z nieuszlachetnionej
podkładki, dzik; 5. toczeń] – farkas v.
szürke farkas (Canis lupus) [a ragadozók
családjába tartozó, kutyaféle állat] (nie
wywołuj wilka z lasu: [ne hívd ki a farkast
az edőből] ne fesd az ördögöt a falra); (pies)
farkaskutya; (med.) bőrfarkas ["A 'lupus'
latin szó, farkast jelent. A betegséget a múlt
században írták le először. 1851-ben
használta első ízben orvos a lupus
erythematosus (vörös farkas) elnevezést.
Korábban már jól ismert volt a bőr
tuberkulózisa, melyet lupus vulgarisnak
(közönséges farkasnak) neveztek, arra
utalva, hogy a bőr tuberkulózisa fokozatosan
roncsolja, eszi a megtámadott bőrt. Ehhez
hasonlították az SLE betegséget, mely ugyan
hasonló bőrpírt okoz, de nem roncsolja a
bőrt."- olvasható a Magyar Lupus Egyesület
kiadványában.]; gyapjúmosó gép; (bot.)
vadhajtás, vadág; (orv.) bőrfarkas
-
Wersja 05 06.2017
wilk chwyta owce – a farkas elragadja a juhokat
Wilk
eurazjatycki
(Canis
lupu
lupus)
[podgatunek typowy wilka szarego,
średniej wielkości, waga ok. 60 kg] közönséges farkas v. európai farkas (Canis
lupus lupus), a farkas (Canis lupus) eurázsiai
alfaja
wilk morski – (átv.) tengeri medve, tapasztalt, öreg
tengerész
wilk owce pochwytał – a farkas bárányokat
ragadott el v. fogott v. fogdosott
wilk w owczej skórze [człowiek podstępny,
obłudny, udający dobrego (Mt 7,15):
Strzeżcie się fałszywych proroków, którzy
przychodzą do was w owczej skórze, a
wewnątrz są drapieżnymi wilkami] –
báránybőrbe bújt v. bújtatott farkas
[„Őrizkedjetek pedig a hamis prófétáktól, a
kik juhoknak ruhájában jőnek hozzátok, de +
belől ragadozó farkasok.” Mát. 7,15., Mát.
24,4., Mát. 24,5., Mát. 24,24., Csel. 20,29. ]
wilk w skórze jagnięcej – báránybőrbe bújt farkas
[Őrizkedjetek pedig a hamis prófétáktól, a
kik juhoknak ruhájában jőnek hozzátok, de
belől ragadozó farkasok. (Mt. 7,15)]
wilk zagryzł owce – a farkas felfalta a bárányokat
wilk zawył – a farkas felüvöltött
wilk zbliżył się pod oborę – a farkas kerülgette a
jószágot
wilki cięły się o zdobycz – a farkasok
összemarakodtak a zsákmányon
wilki krążą koło trzody – a farkasok az akol körül
ólálkodnak
wilkierz [dawna ustawa wiejska] – (hist) városi
jog; (bány.) bányászok közgyűlése
wilkirz, wielkierz [(u Zygmunta Glogera) uchwała
miejska. Miasta polskie miały swoją
autonomję, a ich ustawy przez Stany
miejskie uchwalone, wilkierzami od słowa
niem. Willkühr zwane, mogły nawet czynić
pewne zmiany w zasadniczem prawie
miejskiem, jak tego były przykłady w
Poznaniu i we Lwowie. Szczerbicz w
prawie Saskiem określa: „Wielkierzem to
zowią, co lud pospolity z przyzwoleniem
zwierzchności postanowi”. Chociaż miasta
na
ogół
rządziły
się
prawem
magdeburskiem
lub
chełmińskiem,
jednakże
z
powodu
wilkierzy
miejscowych, prawie każde miało w
swoich urządzeniach pewne różnice.] –
(ném. Willkühr) (hist) városi jog
wilkołak [1. według dawnych wierzeń ludowych:
człowiek mogący się przemieniać w wilka;
2. Wilkołak – człowiek przemieniony w
wilka. Stary przesąd o możliwości
przemiany człowieka na czas jakiś w wilka
podtrzymywany był zawsze wśród
ciemnego ludu przez szalbierzy, którzy
znajdowali interes przedstawiać siebie za
byłych wilkołaków.] – farkasember
7676
Wilkom (z niem. Willkommen) [(u Zygmunta
Glogera) puhar, z którego piją na
powitanie gościa w domu. Wszystkie
znaczniejsze cechy rzemieślnicze w
większych miastach polskich obyczajem
Europy
zachodniej
miały
swoje
obrzędowe wilkomy (ob. Enc. Star. t. IV,
str. 130).] – (daw) üdvözlés; a vendég
egészségére ürített pohár
willa [1. elegancki, jednorodzinny dom
mieszkalny, wolno stojący, otoczony
ogrodem; 2. daw. dom letni za miastem] –
(lat.) villa (épület); lak, nyaraló, nyári lak;
különálló, kertes családi ház
willowy, -a, -e – villaWilno (lit. Vilnius wymowa, białorus. Вільня,
Вільнюс, ros. Вильнюс, łot. Viļņa, niem.
Wilna, jid. ‫ ווילנע‬Wilne, łac. Vilna) [stolica
Litwy (do 1939 stolica województwa
wileńskiego), na Pojezierzu Wileńskim,
nad Wilią, u ujścia Wilejki; ośrodek
przemysłowy;
port
lotniczy,
węzeł
kolejowy (główna stacja Vilnius) i
drogowy; ośrodek kulturalny i naukowy,
Uniwersytet Wileński (1579), Uniwersytet
Polski w Wilnie (1998), filia Uniwersytetu
w Białymstoku (2007); cenny zespół
obiektów zabytkowych wpisany na listę
światowego dziedzictwa UNESCO w 1994;
główny ośrodek nauki i kultury polskiej
na Litwie, siedziba m.in. Teatru Polskiego
w
Wilnie
(1960),
Stowarzyszenia
Naukowców Polaków Litwy (1989), Domu
Kultury Polskiej w Wilnie (2001),
Wileńskich Spotkań Teatralnych Sceny
Polskiej (od 2004).] – Vilna, Vilnius
(lengyelül: Wilno, belaruszul: Вільня/Vilnia
és oroszul: Вильна/Vil'na) []Litvánia
fővárosa és egyben legnagyobb városa.
Részben ma is fallal övezett történelmi
belvárosa, a UNESCO Világörökség listáján
-
Wersja 05 06.2017
található 1994 óta. Katolikus és ortodox
érseki székhely, és itt található Kelet-Európa
egyik legrégebbi egyeteme, amelyet 1579ben Báthory István alapított.
Wilton
[Wielobarwny
dywan
z powłoką
włosowata
tkana
na
maszynie
żakardowej] – Wilton-szőnyeg [Többszínű,
jacquard-mintás, gépi szövésű szőnyeg, az
axminster-szőnyeg
egy
szövéstechnológiailag
továbbfejlesztett
változata. Nevét arról a brit szőnyeggyárról
kapta, ahol ezt a technikát kifejlesztették és
alkalmazzák.]
Wiluś – Vili
wilżyć [czynić wilgotnym] – benedvesíteni,
nyirkossá tenni
wilżyć się [stawać się wilgotnym lub zachodzić
łzami] – benedvesedni, nyirkossá válni,
könnytől elázni
Wilżyna ciernista (Ononis spinosa L.) [gatunek
rośliny
z
rodziny
bobowatych,
występujący dość powszechnie w Europie i
umiarkowanej strefie Azji. W Polsce jest
rośliną rzadką.] – tövises iglice (Ononis
spinosa
vagy Onosis
vulgaris)
[a
pillangósvirágúak
családjába
tartozó
növényfaj. Európa legelőin, nedves rétjein
honos.]
WiMAX
(Worldwide
Interoperability
for
Microwave
Access)
[to
technika
bezprzewodowej, radiowej transmisji
danych. Została oparta na standardach
IEEE 802.16 i ETSI HiperLAN.
Standardy
te
stworzono
dla
szerokopasmowego, radiowego dostępu na
dużych obszarach. Standardy te określają
informacje dotyczące konfiguracji sprzętu
tak, aby urządzenia różnych dostawców
pracowały
na
tych
samych
konfiguracjach, tj. aby wzajemnie ze sobą
współpracowały. W 2009 roku pojawiły
się informacje, że największe światowe
sieci komórkowe rezygnują z tej techniki
na rzecz stopniowej migracji do sieci
standardu LTE.] – WiMAX (Worldwide
Interoperability for Microwave Access) [a
WiMAX Forum által 2001-ben került
7677
kihirdetésre
annak
érdekében,
hogy
támogassák a IEEE 802.16, azaz a
WirelessMAN
szabvánnyal
történő
együttműködésének és megfelelőségének
folyamatát. A Forum a WiMAX-ot olyan
szabványosított technológiaként jellemzi,
mely vezetéknélküli alternatívát jelent a
kábel- és DSL-alapú internetszolgáltatás
részére.]
wimperga [w budownictwie gotyckim: trójkątny,
zwykle ażurowy, dekoracyjny szczyt
umieszczony nad łukiem drzwi lub okna]
– (ném.) Wimperg; vimperga; oromszerű
felépítés a gótikus kapu v. ablak fölött,
vakmérművel; díszorom [a csúcsíves
építészetben azoknak az oromzatoknak a
neve, amelyeket ajtók, ablakok, íves
támaszok közti falfelületek díszítésére
alkalmaznak]
wina [1. czyn naruszający normy postępowania;
2. odpowiedzialność za zły czyn;
3. przyczyna, powód czegoś złego; 4. (daw)
Wina w prawie polskiem nie znaczyła
występku, ale tylko znaczyła zawsze karę
pieniężną,
grzywny,
poena.
„Wina
królewska”, po łacinie Regalis poena.] –
(błąd) hiba; (przewinienie) bűn, vétek,
vétség; (poczucia winy) bűnösség, vétkesség
wina aktualna – aktuális bűn; cselekedetbeli bűn
[Ellentéte: a habituális bűn, vagyis az emberi
természet bűnös állapota.]
wina nieumyślna
[wina polegająca na
zlekceważeniu
możliwych
skutków
swojego
postępowania
lub
na
nieprzewidzeniu ich] – nem szándékos bűn
wina umyślna [wina polegająca na zamiarze
popełnienia czynu przestępczego lub
godzeniu się na możliwe skutki swojego
działania] – szándékos v. megfontolt bűn
Winamp
[program
komputerowy
wyprodukowany przez firmę Nullsoft
(obecnie oddział AOL) służący do
odtwarzania większości plików audio (w
tym internetowych stacji radiowych) i
wideo. Winamp posiada też możliwość
nagrywania i zgrywania płyt CD,
bibliotekę mediów, uzupełnianie danych o
utworach z internetowego serwisu CDDB.
Współpracuje
z
odtwarzaczami
multimedialnymi (firmy Apple, Creative i
zgodnych z Microsoft Plays For Sure).
Możliwości programu można zwiększyć
wtyczkami. Program jest dostępny na
platformę Windows.] – Winamp - 'Winamp'
zene
lejátszóprogram
[1.
sokoldalú
lejátszóprogram t.k. MP3, Liquid Audio, stb.
kódolású zene lejátszásához; 2. egy
multimédiás lejátszóprogram, melyet a
-
Wersja 05 06.2017
Nullsoft készített és végül az America
Online szerzett meg. Skinelhető, sokféle
formátumot támogat, alapverziója freeware.
Első változatát Justin Frankel adta ki 1997ben. Ma már képes élő és rögzített internetes
videotartalmak lejátszására is.]
wincer – (producent a. hodowca winogron)
vincellér
Wincenta – (Vince női változata)
Wincenty [1. (łac. vincens - zwyciężający) – imię
męskie pochodzenia łacińskiego; 2. (z łac.
„setka wina”) imię największego opoja i
amatora tanich win; łac. Vencentius, wł.
Vincenzo, hiszp. Vecente, fr. Vincent, ang.
Vincent, niem. Vincenz, węg. Vince] –
Vince [latin eredetű férfinév, a Vincentius
rövidülése. Jelentése: győztes. A Vince női
névpárja a Vincencia. Rokon név: Bence.]
Wincenty z Saragossy, cs. Swiaszczennomuczenik
Wikientij, diakon, (ur. w Huesca w
Hiszpanii, zm. 22 stycznia 304 lub 305 w
Walencji)
[diakon
w
Saragossie,
męczennik, święty Kościoła katolickiego i
prawosławnego] – Szent Vince (?, Huesca –
304, Valencia) [a korai keresztény idők azon
szentjei közé tartozik, akik történeti valósága
kétségtelen, de életükről és halálukról alig
maradt fenn megbízható híradás. Középeurópai kultusza a 11. században idekerült
ereklyéi révén Boroszlóból sugárzott szét.
Alakja feltűnt már a koronázási paláston
(1031);
Kopasz
nádor
a
váradi
székesegyházban oltárt emelt tiszteletére.
Manapság főleg pincészeteket és borrandeket
neveznek el róla.]
Wincentyna
[imię
żeńskie
pochodzenia
łacińskiego,
jeden
z
żeńskich
odpowiedników
męskiego
imienia
Wincenty (łac. vincens - zwyciężający).
Nowe
Martyrologium
Rzymskie
wspomina dwie święte tego imienia] –
Vincencia [a latin Vincentius (magyarul
Vince) férfinév női párja]
winchester
winchester [wym. uinczester], winczester
[gwintowana strzelba myśliwska; dawny
typ karabinu wojskowego; od nazwiska
7678
Olivera Fishera Winchestera, 1810-1880,
amer. producent strzelb, karabinów i
amunicji] – winchester, winchesterpuska;
régebbi típusú ismétlő puskafajta (O. F.
Winchester amerikai gáros nevéből)
winda [urządzenie z zawieszoną na linach
platformą, klatką towarową lub kabiną
osobową, służące do przewożenia towarów
lub osób z jednego poziomu na drug] –
felvonó, lift, emelődaru
winda ciężarowy – teherlift, teherfelvonó
winda jest nieczynna v. nie działa – a lift nem
működik v. üzemen kívül van
winda kotwiczna [urządzenie mechaniczne do
podnoszenia kotwicy] – horgony felvonó
winda nieczynna – a felvonó nem működik
winda nie czynna – a lift v. felvonó nem működik
winda paciorkowa [dźwig okrężny; zob.
paternoster] – páternoszter
windować 1. pot. wnosić na górę lub podnosić coś
ciężkiego; 2. pot. zwiększać ceny, koszty;
3. pot. przyczyniać się do czyjegoś awansu]
– felvonni, felemelni, felvinni
windować cenę – árat felhajtani
windować się [1. pot. wspinać się do góry; 2. pot.
zdobywać wyższe stanowisko, osiągać
lepszą pozycję] – felmászni, felcammogni;
felemelkedni
Windows (operating system) {nazwa wł.};
Windows (system operacyjny) {nazwa wł.}
[komp.] – Windows (operating system) 'Windows' operációs rendszer (szószerint =
ablakok) [Microsoft népszerű, grafikus
megjelenítésű operációs rendszere; a
Windows 3.1, Windows 95/98, Windows CE,
stb.; a régebbi, nem-grafikus MS-DOS
operációs
rendszer
továbbfejlesztett
változatai; a szervereknél használt Windows
NT -nek a rendszermagja a fentiektől
alapvetően eltér; a többfelhesználós,
többfeladatos NT operációs rendszer a UNIX
valamint az újabb LINUX vetélytársa;
legújabb változata Windows 2000 alatt került
forgalomba; 2001-től őszétől kapható a
Windows XP, a 'házi' operációs rendszerek
új változata; megjegyzendő, hogy a
Windows-CE forráskódját Microsoft 2001től nyilvánossá tette]
Windows Communication Foundation (nazwa
kodowa Indigo) [to następna generacja
usług sieciowych. Daje ona wiele nowych
możliwości
użytkownikom,
którzy
wymagają, aby ich usługi sieciowe były
wszechstronne. WCF jest warstwą
komunikacyjną API WinFX i docelowo
będzie dostępna dla Microsoft Windows
XP, 2003 i Visty.] - Windows
-
Wersja 05 06.2017
Communication Foundation (röviden WCF)
[egy alkalmazásprogramozási felület (API) a
.NET
keretrendszerben
egymással
összekapcsolt szolgáltatás-orientált (SOA)
architektúrájú programok készítésére]
Windows Genuine Advantage (WGA) [system
sprawdzania
legalności
systemu
operacyjnego
wprowadzonym
przez
Microsoft. Sprawdzenie autentyczności
systemu operacyjnego odbywa się w trybie
on-line podczas dostępu do usług systemu
Windows takich jak: Windows Update i
podczas pobierania plików z Microsoft
Download Center.] – Windows Genuine
Advantage (WGA) („eredeti windows-valódi
előny”)
Windows Hardware Quality Labs (WHQL)
[system certyfikacji zestawów oraz
podzespołów komputerowych służący
potwierdzeniu ich pełnej kompatybilności
z systemami operacyjnymi rodziny
Microsoft Windows. Za pomocą panelu
DirectX
można
sprawdzić,
które
sterowniki
podpisane
są
cyfrowo
(WHQL). Wystarczy kliknąć w menu
Start uruchom i wpisać "dxdiag".] –
Windows Hardware Quality Labs (WHQL)
[A Microsoft tesztlabóratóriuma, amelynek
feladata a Windows operációs rendszerhez
szánt
eszközök
és
eszközmeghajtó
programok kompatibilitásának ellenőrzése,
és erről a megfelelő tanúsítványok
kiállítása.]
Windows Internet Explorer (dosł. Eksplorator
Internetu; wcześniej Microsoft Internet
Explorer) [w skrócie IE lub MSIE –
przeglądarka
internetowa,
produkt
amerykańskiej
firmy Microsoft]
–
Windows Internet Explorer (korábban
Microsoft Internet Explorer, rövidítve IE
vagy MSIE) [1. egy grafikus webböngésző,
amely jelenleg a Microsoft Windows
operációs rendszerek részét képezi. Az
Internet
Explorer
a
legelterjedtebb
böngészőprogram. 2. a Microsoft cég
(eredetileg)
Windows-alapú
Web
böngészője,
melyet
folyamatosan
továbbfejlesztenek és az újabb Windows
változatoknál az operációs rendszerbe is
integráltak
általános
file-kezelő
programként; a Netscape nagy vetélytársa,
sok hasonló és néhány egyedi képességgel]
Windows Media Audio (WMA) [format
kompresji dźwięku stworzony przez
Microsoft. W zamierzeniach producenta
ma konkurować z formatem MP3.] –
Windows Media Audio (WMA) [1. a
Microsoft saját zenei formátuma. A legtöbb
mai lejátszó program képes megnyitni és
7679
lejátszani.
Jogdíjköteles
tömörítési
algoritmust használ. A WMA veszteségesen
tömörített hangfájl, akárcsak az MP3. 2. A
Microsoft audió tömörítő eljárása.]
Windows Media Player (WMP) [Windows
Media Player 11 to doskonale znany
większości użytkowników program do
odtwarzania
wszelkiego
rodzaju
multimediów. Jest on integralnym
elementem systemu Windows co zapewnia
mu już od wielu lat niepodważalną
pozycję wśród tego typu programów.
Nowa wersja tej dostępnej za darmo
aplikacji oferuje nam interfejs, który z
pewnością nie każdemu przypadnie do
gustu.] – Windows Media Player (WMP)
[Windows Media Player minden az egyben
media lejátszó zenékhez, videókhoz,
képekhez és rögzített tv felvételekhez. A
Media lejátszóval fel tudunk fedezni digitális
mediát, le tudjuk játszani és szinkronizálni a
legtöbb hordozható készülékkel. A Windows
XP lejátszó könnyen és gyorsan használható
olyan funkciókra, mint másolás, írás és
szinkronizálás. A Windows Media Playerrel
továbbá lehetséges az arculaton változtatni és
egy nagy választék on-line zene, videó és
más szolgáltatásban böngészni.]
Windows Media Rights Manager [system
zarządzania prawami cyfrowymi (Digital
Rights Management, DRM) opracowany
przez
Microsoft,
służący
do
zabezpieczania
cyfrowej
treści
i
dystrybuowania jej przez Internet.
Komponenty software'owe pozwalają na
publikowanie plików w zaszyfrowanym
formacie, konfigurowanie i zarządzanie
witryną i związanymi z tym licencjami.
Od wersji 6.2 Windows Media Player
sprawdza
zabezpieczenia,
zanim
rozpocznie odtwarzanie plików - jeśli nie
były one autoryzowane przez licencję w
komputerze, WMP odsyła do stosownej
witryny po rejestrację.] – Windows Media
Rights
Manager
[védett
állományok
tartalmának titkosításával és visszafejtésével
foglalkozik]
Windows Media Video [format kompresji
filmów stworzony przez firmę Microsoft]
– Windows Media Video [1. A Windows
Media Video 9 szériás Codec segítségével
AVI fájlok menthetők és lejátszhatók a
Windows Media Player-el. A Windows
Media
Video
9
szériás
Codec-ek
megjelenése előtt az AVI fájlokat először
WMV vagy ASF formátumba kellett
elmenteni, de ezzel a videó tömörítővel ez a
lépés végre kihagyható, hiszen AVI
formátumban lehet menteni és lejátszani is.
-
Wersja 05 06.2017
Egy hiteles Windows verzió kell a
használatához. 2. A Microsoft videó tömörítő
eljárása.]
Windows Movie Maker (WMM) [edytor filmów,
który po raz pierwszy został dołączony do
systemu operacyjnego Windows ME.
Ostatni raz dołączono go do systemu
Windows Vista. W systemie Windows 7
można pobrać go za pomocą usługi
Windows Live, ponieważ nie jest on
dostarczany
wraz
z
programami
zawartymi w pakiecie systemowym.
Program daje dostęp do opcji takich jak
dzielenie filmu na klipy czy dodawanie
komentarza audio lub też łączenie
obrazów tak aby były w jednym ciągu.
Pliki zapisywane są w formacie Windows
Media Video (.wmv), oraz w Microsoft
Windows Movie Maker (.MSWMM). Jest
programem typu freeware, co oznacza, że
można go darmowo pobrać z Internetu.
Program jest bardzo prosty w obsłudze.
Zaimportowane klipy wideo przenosi się
na oś, można też pod nie podłożyć jedną
ścieżkę dźwiękową. Od wersji 2.1 (która
pojawiła się w Service Packu 2 dla
Windows XP) program daje możliwość
zastosowania różnych animacji przejść,
efektów wideo, tytułów i napisów
końcowych.] – Windows Movie Maker
(WMM) [Új Windows Movie Maker a
Windows Vista rendszerekhez. "A Movie
Maker 2.6 program csak olyan Microsoft
Windows Vista rendszerrel használható,
amelyben gyárilag megtalálható a Vistaverziós Movie Maker program. A Movie
Maker 2.6 telepítője csak rendszergazdai
jogosultságokkal futtatható."]
Windows Sockets API, później skrócone do
Winsock [W Informatyce jest techniczną
specyfikacją która określa w jaki sposób
program sieciowy napisany dla systemu
Windows może uzyskiwać dostęp do usług
sieciowych, szczególnie stosu TCP/IP.
Definiuje standardowy interfejs między
klientem TCP/IP (np. klientem FTP) a
systemowym stosem TCP/IP. Zastosowane
nazewnictwo bazuje na modelu gniazdek
BSD użytym w Berkeley UNIX do
komunikacji
między
programami.
Początkowo wszyscy twórcy biorący
udział w rozwoju Windows Sockets
opierali się skracaniu nazwy do samego
"Winsock", ponieważ użytkownicy często
utożsamiali całe API z biblioteką DLL
(winsock.dll), która jedynie eksponowała
funkcje i procedury WSA. Wielu
użytkowników było przekonanych, że
samo posiadanie tej biblioteki wystarczało
7680
do zapewnienia pełnej obsługi TCP/IP.] Winsock (Windows Sockets) [1. az MS
Windows-alapú
hálózatos
szoftverek
számára egységes kommunikációs felületet
biztosító szoftver (driver); Trumpet Winsock
néven shareware változata is letölthető a
hálózatról; 2. A Windows és az Internet
szabványos
kommunikációját
vezérlő
program.]
windowy, -a, -e – felvonó-, lift-, emelőWindsors [typ okularów popularnych w Anglii
po 1880 roku aż do 1921 roku, kiedy to
wynaleziono
pierwsze
noski.
Charakteryzuje się okrągłymi, cieniutkimi
oprawkami. Po roku 1929 praktycznie
nieużywane. Odkryte na nowo i
spopularyzowana
przez
muzyka
brytyjskiego Johna Lennona w latach 70,
w Polsce zwane lenonkami.] – (ang.)
Windsors; angol szemüvegtípus
John Lennon
windsurfer – szörföző
windsurfing [odmiana żeglarstwa uprawiana na
nietonącej desce z niedużym żaglem] –
szörf
windsurfingowy, -a, -e – szörfwindykacja [łac. vindicatio 'roszczenie; obrona
konieczna;
zemsta'
od
vindicare
'dochodzić własności; uwalniać (się);
karać; mścić się' od vindex 'obrońca;
mściciel'; 1. prawn. sądowe dochodzenie
przez właściciela zwrotu rzeczy od kogoś,
kto nią włada; 2. dochodzenie w sposób
określony w przepisach swoich praw do
rzeczy lub zapłaty]; windykowanie –
vindikáció; követelés, visszakövetelés
windykator [osoba
lub
przedsiębiorstwo
zajmujące się windykacją] – vmit követelő
v. visszakövetelő ember
windykacyjny,
-a,
-e
–
vindikációs,
visszakövetelési
windykować – (lat.) vindikálni; követelni,
visszakövetelni; igényelni; magának követel,
jogot tart vmire
-
Wersja 05 06.2017
windziarz [mężczyzna obsługujący windę],
windziarka
–
liftes,
liftkezelő,
személyfelvonót kezelő (ffi/nő)
winegret [wym. winegret], vinaigrette [wym.
winegret] (fr. vinaigre - ocet) [1. sos z
oliwy i octu winnego lub cytryny z
dodatkami; 2. sałata lub sałatka z takim
sosem; 3. zimny sos do sałatek.
Przygotowywany jest głównie z oliwy,
octu, pieprzu i soli. Można dodawać
musztardę, sok z cytryny lub limonki,
drobniutko posiekaną cebulę, różne
przyprawy ziołowe.] – Vinegrett mártás;
ecetes mártás
Vinegrett mártás
3 evőkanál 5%-os ecet * só * bors * porcukor * 1
dl olaj * 1 evőkanál mustár * 4 evőkanál víz vagy
fél citrom leve
Az ecetben elkeverjük a sót, cukrot, vékony
sugárban hozzáöntjük az olajat, beletesszük a
borsot, és erőteljes mozdulatokkal keverjük, míg
opálos fényű, egynemű, likőr sűrűségű anyaggá
válik. Végül beledolgozzuk a mustárt, a vízzel
lazítjuk, ízesítjük citromlével. Használjuk: nyers és
főtt vegyes zöldséghez, uborkához, paradicsomhoz,
cukkínihez.
Olasz vinegrett mártás
Vinegrett mártás * 1 gerezd áttört fokhagyma *
2
evőkanál
finomra
vágott
zöldfűszer
(bazsalikom * petrezselyem * snidling *
majoránna)
A vinegrett mártáshoz hozzákeverjük a többi
hozzávalót.
winem spojony – bor részege, bortól ittas v. ittasult
WinFS [nakładka na system plików NTFS, która
miała ukazać się w trzecim kwartale 2007
roku jako bezpłatny dodatek do systemów
Microsoft Windows XP, Microsoft
Windows Server 2003 oraz Microsoft
Windows Vista. W czerwcu 2006
Microsoft ogłosił, że WinFS nie będzie
częścią systemu Windows, ale niektóre
elementy tej technologii zostaną użyte w
nowych wersjach programów SQL Server
i ADO.NET.] – WinFS, Windows Future
Storage [Microsoft Windows XP operációs
rendszer Longhorn kódnevű utódja teljesen
átdolgozott kezelőfelülettel rendelkezik
majd, felhasználói felülete támogatja a
három dimenziós grafikai megjelenítést és a
jelenleg
elterjedtnél
finomabb
képmegjelenítést ígérő kijelzőket. Az
operációs rendszer továbbá teljesen új
fájlrendszert kap majd. A fájlok elérését és
keresését leegyszerűsítő Windows Future
Storage (WinFS) rendszer az NTFS és a
FAT32 helyébe lép.]
7681
winiak [1. aromatyczna wódka wytrawna
podobna do koniaku; też: porcja tej
wódki; 2. napój alkoholowy otrzymany na
drodze destylacji wina owocowego,
zazwyczaj gronowego. Rodzajami winiaku
są koniak i armagnac (destylat z wina
gronowego).] – vinjak (lengyel konyakfajta)
winian [sól kwasu winowego] – (vegyt.) tartarát,
borkősavas só
winiarka – borász (nő)
winiarnia [1. lokal, w którym pije się wino; 2.
wytwórnia wina] – (piwnica) borospince,
borpince; (szynk) bormérés, borkimérés,
borozó, italbolt, söntés, borkereskedés,
kocsma
winiarski, -a, -e – borász-, borászati
winiarstwo [1. dział przemysłu obejmujący
produkcję i pielęgnację win i miodów
pitnych; 2. produkcja wina] – borászat
winiarz [1. osoba zajmująca się produkcją win;
dawniej też: właściciel winiarni lub
sprzedawca win; 2. Winiarze, winiary.
Tak nazywano dawniej ludzi, którzy
zajmowali
się ogrodową plantacją
winogradu, jak również później tak samo
nazywano handlarzy wina.] – borász,
bormérő, borkereskedő ffi
winić [uważać kogoś za winnego] – okolni,
hibáztatni, vádolni
winić kogo za co – okolni, hibáztatni vkit vmiért
winić się [uważać samego siebie za winnego] –
önmagát okolja, vádolja
winiec wawrzynowy – babérkoszorú
winien, winna, winno1 [1. mający do spłacenia
należność,
dług;
2. mający
jakieś
zobowiązanie
wobec
kogoś
lub
zawdzięczający coś komuś, czemuś] –
(dłużny) adós; (obowiązany) köteles; (handl)
tartozik; kell
winien i ma – ker. tartozik és követel
winien to zrobić – meg kell ezt tennie
winien, winna, winno2 (zob. winny2) – (ponoszący
winę) hibás, vétkes, bűnös; ludas
winien, winna, winno3 [1. jest pożądane,
konieczne, żeby ktoś coś zrobił, np.
Winieneś jej pomóc.; 2. jest wskazane, żeby
jakaś osoba, rzecz lub jakieś wydarzenie
spełniały
określone
warunki,
np.
Formularze
winny
być
wypełniane
czytelnie.] – köteles; tartozik; kell
winien 10 funtów – 10 fonttal adós v. tartozik
winien jest komuś wdzięczność – hálával tartozni
vkinek
winien-ma – tartozik- követel
-
Wersja 05 06.2017
winienem panu za to dozgonna wdzięczność –
mindhalálig nagy hálával tartozom önnek
ezért
winien i ma – tartozni és követelni (tartozik és
követel)
winieta [fr. vignette 'młoda winorośl; jw.'
zdrobn. od vigne 'winorośl' z łac. vinum
'wino'; w starych drukach winiety
przedstawiały często liście, wąsy a. grona
winne. ― 1. kompozycja graficzna,
ornamentalna lub figuralna, umieszczana
jako ozdoba na karcie tytułowej książki
lub czasopisma, na początku albo na
końcu rozdziału, ustępu lub strony;
2. naklejka na szybę samochodową będąca
dowodem
wniesienia
opłaty
i
uprawniająca do poruszania się po
autostradach w danym kraju; 3. ozdobna
kompozycja rysunkowa (zazw. małych
rozmiarów) na początku a. końcu książki,
rozdziału (lub artykułu w dawn.
czasopismach).] – vignetta; címke, címrajz
winietka – kicsi címke
winietowy, -a, -e – címkewiniówka (Winiówka Francuska) – (körtefajta)
winkel – (dawno) szöglet, szög
winkiel [przest. kąt prosty; kątownik, ekierka] –
egyenesszög: olyan szög, amelynek a szárai
egyenest
alkotnak;
derékszög;
háromszögvonalzó,
derékszögvonalzó,
szögmérő
winkielak [druk., przest. wierszownik, przyrząd
do ręcznego składania czcionek w wiersze]
– (wierszownik, wierszownica) szedővas
winko – borocska, vinkó
winne jabłko – borízű alma
winnica [1. teren zajęty pod uprawę winorośli; 2.
Winnice. Za doby Piastów, gdy przywóz
wina z południa Europy napotykał wiele
trudności, zakładano w wielu miejscach
na stokach gór nachylonych
ku
południowi winnice w celu posiadania
wina czystego na potrzeby mszalne a może
i dla owocu winogradu.] – szőlőskert,
szőlőhegy, borgazdaság, szőlő, szőlős
winnica Nabota [obiekt sąsiedzkiej zawiści (1
Krl 21,1-29): Po tych wydarzeniach stało
się, co następuje. Nabot z Jizreel miał
winnicę <w Jizreel> obok pałacu Achaba,
króla Samarii. Achab zatem zwrócił się do
Nabota mówiąc: «Oddaj mi na własność
twoją winnicę, aby została przerobiona
dla mnie na ogród warzywny, gdyż ona
przylega do mego domu. A ja za nią dam
ci winnicę lepszą od tej, chyba że wydaje
ci się słuszne, abym ci dał pieniądze jako
zapłatę za nią». Nabot zaś odpowiedział:
7682
«Niech mnie broni Pan przed tym, bym
miał ci oddać dziedzictwo mych
przodków». Achab więc przyszedł do
swego domu rozgoryczony i rozgniewany
słowami,
które
Nabot
z
Jizreel
wypowiedział do niego, a mianowicie:
«Nie dam tobie dziedzictwa moich
przodków». Następnie położył się na
swoim łożu, odwrócił twarz i nic nie
jadł.(...)] – Nábót szőlője (1 Kir. 21,1-29)
winnica tokajska – tokaji szőlőhegy
winniczek [ślimak lądowy o lekko stożkowatej,
żółtobrunatnej, pasiastej muszli] – nagy
réti csiga; éticsiga
winnik [(u Zygmunta Glogera) Tak nazywano
miotełkę z rózeg brzozowych, którą
smagano ciało w łaźni, aby lepiej otwierały
się pory i pot spływał. Winnik nazywano
także
chwostakiem
i
chróstakiem
łaziebnym.] – (fürdőkben) kis nyírfa seprű
winny, -a, -e1 [będący sprawcą lub przyczyną
czegoś] – hibás, vétkes, bűnös; adós; ludas
winny naruszenia przepisów zostanie ukarany –
az előírások megszegésében bűnös személyt
megbüntetik
winny, -a, -e2 [1. dotyczący wina; 2. o smaku lub
zapachu: słodki i kwaskowy zarazem; też
o owocach: mający taki smak] – (związany
z winem) bor-; boros, szőlő-; borízű
winne grono – szőlőfürt; egy fürt szőlő
winny polewka – borleves
winny3, -a, -e – adós (vmivel)
wino [1. napój alkoholowy otrzymywany z
winogron lub innych owoców w wyniku
fermentacji; też: porcja tego napoju;
2. pot.; zob. winorośl; 3. pot.; zob. pik; 4. (u
Zygmunta Glogera) O niektórych winach
sprowadzanych do Polski z zagranicy
znajdują się w encyklopedyi naszej
wzmianki i wiadomości pod ich nazwami.
Tu powiemy tylko wogóle, że do czasów
Zygmunta III wina stawiano u nas tylko
na stołach dygnitarzy i ludzi bogatych a u
ziemian jedynie na Rusi i w dni uroczyste.
Nigdzie też tyle nie było handlów winnych,
jak we Lwowie. W Wielkopolsce, na
Mazowszu, Podlasiu, Litwie, Żmudzi i
Białorusi wystarczały szlachcie długo piwa
krajowe i miód domowy a wreszcie słynne
wódki gdańskie. Upowszechnienie się wina
w w. XVII wywołało słuszne okrzyki
zgrozy i narzekania na zbytek i opilstwo,
bo kraj wina nie produkował a
sprowadzane
z
południa
Europy
kosztowało drogo. 3. fermentowany sok z
winogron; używane jako napój od tysięcy
lat, szczególnie w krajach, gdzie woda nie
nadaje się do picia. Silniejsze wino
-
Wersja 05 06.2017
używane było jako środek dezynfekcyjny i
jako
lekarstwo
na
żołądek.
W
błogosławieństwach, które czekały na
Izraelitów w ziemi Kanaan, wymienione
jest także między innymi wino. Pan
zamienił wodę w wino (co było pierwszym
Jego cudem). Przy ostatniej wieczerzy pito
wino. Picie z jednego kielicha wskazuje na
to, że nie mogli pić dużo. Ponieważ
wyciśnięty sok łatwo fermentuje, należy
przyjąć, że przy wieczerzy pito sok
fermentowany, tzn. prawdziwe wino.
Wino (używane wg wskazówek Pana) jest
symbolem Jego przelanej krwi, która
obmywa z grzechów i leczy. 4. napój
alkoholowy uzyskiwany w wyniku
fermentacji soku z winogron, która w tym
przypadku jest nazywana procesem
winifikacji. Proces ten jest bardzo
skomplikowany i ulega modyfikacjom w
zależności od producenta i rodzaju wina.]
– bor [1. a bőven termő szőlőből készült erős
szeszesital; 2. szőlőből, egyéb gyümölcsből,
vagy mézből készülő, alkoholtartalmú ital.
Mezopotámiából indult el világhódító útjára
Európába, Afrikába, majd a 16. században a
spanyolok által Amerikába, majd végül
Ausztráliába
és
Új-Zélandra.
A
szőlőszemekből kipréselt must alkoholos
erjedésével
készül.
Az
éves
csapadékmennyiség határozza meg a
szőlőtermés (és így a bor) mennyiségét, a
napsütéses órák száma pedig a cukorfokot. A
szőlőt általában szeptember végén szüretelik,
az aszúszőlőt később.]; (winogrono) szőlő,
szőlőfürt
wino białe – fehérbor
wino burgundzkie (zob. burgund) – burgundi,
burgundi bor
wino butelkowe – palackbor; palackozott v.
palackos bor
wino czerwone – vörös bor
7683
wino deserowe – csemegebor, édes bor
wino dobrej marki – jóminőségű bor
wino działa orzeźwiająco – a bor felélénkít v.
élénkítő hatású
wino fernentuje – forr a bor
wino flaszkowe – palackolt bor
wino głogowe – galagonyabor
wino gronowe – bor (szőlőbor)
wino hiszpańskie – spanyol bor
wino jabłkowe – almabor
wino krajowe – hazai bor
wino lecznicze – gyógybor
wino likierowe [bardzo mocne i słodkie wino] –
mézédes bor, likőrbor (A csemege-, az
ürmös és a fűszerezett bor gyűjtőneve.)
wino ma obrączkę – a bornak karimája van
wino mszalne [wino gronowe używane w liturgii
chrześcijańskiej] – misebor
wino musujące – pezsgő bor, pezsgőbor, must
wino muszkatołowe (zob. muszkatel w zn. 1.) –
muskotálybor
wino oczyszcza się – a bor leülepszik, kiforr
wino owcowe – száraz bor
wino owocowe – gyümölcsbor
wino poszło w nogi – lábába szállt a bor
wino reńskie [białe, wytrawne wino stołowe,
produkowane w winnicach położonych
nad brzegiem Renu] – (hist) rajnai, rajnai
bor
wino się zmąciło – a bor megzavarodott
wino słodkie – édes bor
wino stołowe [wino przeciętnego gatunku,
zwykle wytrawne] – asztali bor, pecsenye
bor, savanyú bor
wino szampańskie [zob. szampan w zn. 1.] –
pezsgőbor, pezsgő
wino tokajskie – tokaji bor
wino trąci myszką – a bor egérszagú
wino uderza do głowy – fejébe száll a bor
wino węgierskie (węgrzyn) – magyar bor
wino wytrawne – savanyú v. száraz bor; óbor;
pecsenyebor
wino z gruntu piaszczystego (kwaśne wino) –
homoki bor
wino z gruntu międzynarodowe – külföldi bor
wino z jabłek – almabor
wino z kanonickich piwnic – bor a káptalani v.
kanonoki pincéből
wino z wodą sodową [zob. szprycer] – fröccs
…wino, lutnie, podwikę, to mi to wesele – bor,
lant, nő – ez vidít fel engem (Kochanowski)
Do doktora IV
-
Wersja 05 06.2017
Arcydoktorem cię zwać każdy może śmiele,
Bo ty nie tylko umiesz zleczyć niemoc w ciele,
Ale i na dobrą myśl masz fortelów wiele:
Wino, lutnią, podwikę; to mi to wesele.
(Kochanowski)
Winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus
quinquefolia) [gatunek silnie rosnącego
pnącza
ozdobnego
z
rodziny
winoroślowatych. W stanie naturalnym
występuje w Ameryce Północnej.] –
Virgíniai repkényszőlő v. Tapadó vadszőlő
winobranie [zbiór winogron] – szüret, szüretelés
winograd – (dawno) szőlő; szőlőskert, szőlő
winogrodnik – (dawniej: hodowca winorośli)
vincellér
winogrodnik we własnej winnicy – vincellér az
olasz borgazdaságban
winogrona [owoc winorośli w postaci jagód
zebranych w grona] – Szőlő (Vitis vinifera,
gêphen vagy enav) [Termesztése több ezer
éves múltra tekint vissza, József idejében
már ismerték Egyiptomban (1 Móz 40,9—
11). A választott nép a kivonulás után Eskolvölgyében is találkozott szőlővel, egy
hatalmas fürtjét vitték a hírnökök mutatóba,
a föld gazdagságát jelképezve (4 Móz
13,24). Szinte ültetési láz bontakozott ki,
kertekben (5 Móz 6,11) és hegyoldalakon
(Bir 14,5) egyaránt telepítettek belőle.
Ézsaiás próféta remek útmutatót szolgáltat a
szőlőtelepítéshez: a köves hegyoldalakat
megtisztították, földjét felásták és a szőlő
vesszejét elpalántálták, tehát nem magról
vetették.
A
szőlő
bekerítéséről
is
gondoskodtak, sőt érés idejére őrkunyhót
építettek (Ézs 1,8 és 5,1—7). Másutt Ézekiel
még konkrétabban jellemzi a szőlő számára
alkalmas talajt: jó földbe és víz mellé kell
telepíteni
(Ez
17,9
és
19,10).
Tájékozódhatunk arról is, hogy milyen
termésre képes a szőlőültetvény: „Mert tíz
hold szőlő egy báth bort ereszt…” (Ézs
5,10), ami 11,966 USA-gallonnak és 0,1
acre-nek felel meg (8), vagyis 6 hl/kh a must
mennyisége. A mustból erjeszthető bor révén
a szőlő nagy veszélyt is rejt magában, a
mértéktelenség miatt lett részeg már Noé is
(1 Móz 9,20—21), de később sem volt
példamentes a nép, a próféták gyakorta
ostorozták az iszákosakat (Joel 3,3 és Náh
3,11.). Jó kereskedelmi áru volt (Ez 27,18), a
jó cégér adva volt szintén és gyorsan
elterjedt (Jer 48,32). Persze a bogyóját is
fogyasztották, sőt aszalták és feltehetően
ismerték
már
a
magnélküli
fajták
egynémelyikét (1 Sám 25,18 és 1 Krón
12,40). Előfordult már akkor is a szőlő
elfajzása, ami lehet a fajta egyedeinek a
7684
leromlásából fakadó folyamat, de például az
is, hogy esetleg magról vetettek (Jer 2,21). A
szőlőművelők mindenkor nagy ünnepe: a
szüret, az évi munka gyümölcsének igazi
számbavétele. A fürtöket késsel vágták le a
tőkéről (Jel 14,18—20), azután kosárba
gyűjtötték (Jer 6,9) és a földek végén vagy a
gazda udvarában taposás után, víg
rikoltozással egybekötve, a levet kisajtolták
(Jer 25,30; Ézs 16,8—10; Joel 3,13 és Ám
9,13). Dominálhatott a piros szőlő, a belőle
készült must bizony vörösre festhette a
sajtoló munkások ruháját (Ézs 63,2—3).
Fentebb utaltunk rá, hogy a nép körében, a
szőlőkultúra nagy becsben állt (2 Móz 22,5),
felszította az emberi haszonlesést, lopásra
serkentett (Jer 49,9), sőt birtokszerzés
reményében gyilkosságra is vetemedtek (Mt
21,33—41; Mk 12,1—9 és Lk 20,9—16).
Néha a fenevadak miatt sem volt tanácsos
egyedül kimenni a hegyi szőlőkbe,
oroszlánok csapatostól kóboroltak (Bir 14,5).
A róka már akkor sem kímélte az érett
szőlőt, szívesen lakmározott a fürtökről (Én
2,15), jégverés is előfordult (Zsolt 78,47), sőt
a sáska is komoly gondot okozott (Joel
1,5.7.10—12). A dús szőlőtőke Izrael
szimbóluma (Hós 10,1), a címerében
szőlőfürt szerepel, sőt Jézus egy helyen
önmagát szintén a szőlőtőhöz hasonlítja: „Én
vagyok az igazi szőlőtő, Atyám a
szőlőműves. Minden szőlővesszőt, mely nem
hoz gyümölcsöt bennem, lemetsz rólam, a
gyümölcshordozót pedig megtisztítja, hogy
még többet teremjen…” (Jn 15,1—6).]
winogrona białe (Vitis vinifera) [owoc winorośli
rosnący w zwartych gronach. Owoce małe
okrągłe
o aromatycznym
smaku.
Pochodzą prawdopodobnie z Kaukazu
i zachodniej Azji. Źródłem energii są
węglowodany. Owoce te nie zawierają
większych ilości składników odżywczych,
oprócz niewielkich ilości witaminy C i
błonnika.] – fehér szőlő
winogrona przemysłowe – borszőlő
winogrona spożywcze – csemegeszőlő
winogrono [owoc winorośli w postaci jagód
zebranych w grona] – szőlő, (jedno grono)
szőlőfürt; egy szem szőlő
winogrono różowe (Vitis vinifera) [okrągłe, małe
owoce winnej latorośli, rosną w zwartych
gronach. W zależności od odmiany mają
różny kolor. Na zdjęciu przedstawiona
jest odmiana Reed Globe. Winogrona te
pochodzą ze wschodnich wybrzeży
Australii.
Zawierają
znaczną ilość
węglowodanów, witaminę C i błonnik.
Odmiana ta zawiera mniej cukru, niż
-
Wersja 05 06.2017
odmiany bardziej uszlachetnione.] – vörös
szőlő
winogronowy, -a, -e – szőlős, szőlőwinorośl (Vitis) [rodzaj pnączy z wąsami
czepnymi z rodziny winoroślowatych,
obejmujący około 60 gatunków] – (krzak)
szőlő, szőlőtőke, szőlővessző; szőlőtő;
szőlővenyige
Winorośl właściwa (Vitis vinifera L.) [nazywana
także winoroślą winną, latoroślą winną –
gatunek
rośliny
z
rodziny
winoroślowatych. Rośnie dziko w rejonie
Kaukazu, liczne jej odmiany uprawiane są
w bardzo wielu rejonach świata.] –
bortermő szőlő (Vitis vinifera) [a szőlőfélék
(Vitaceae) családjának legnevezetesebb,
gazdaságilag legjelentősebb faja — mint
neve is mutatja, a legfontosabb bortermő
szőlő.]
Winorośl właściwa (Vitis vinifera L.)
winować (winić) [oskarżać, obwiniać] – okolni,
hibáztatni, vádolni
winowajca [osoba, która zrobiła coś złego] –
bűnös, vétkes, tettes ffi
winowajczyni – bűnös, vétkes, tettes nő
WINS (ang. Windows Internet Name Service) [1.
jest usługą stworzoną przez firmę
Microsoft, umożliwiającą tłumaczenie
nazw komputerów na adresy internetowe;
2. usługa, która umożliwia translację nazw
do pracy w różnych podsieciach.
Wykorzystuje datagramy jednostkowe
zamiast rozgłoszeniowych.] – WINS
(Windows Internet Naming Service =
Windows Internet névszolgáltatás; Windows
internetes névadó rendszer) [MS11-035: A
Windows Internet Name Service (WINS)
biztonsági rése távolról végzett kódfuttatást
tesz lehetővé]
7685
winszować
[1. składać
komuś
życzenia;
2. składać komuś gratulacje] – (czego)
szerencsét kívánni, jókívánságokat kifejezni,
gtratulálni (vmihez), üdvözölni, köszönteni
winszować komu w dzień imienin – vkinek a
nevenapjára gratulálni, szerencsét kívánni,
üdvözletet küldeni, jókívánságokat küldeni
winszuję! – gratulálok!
winszuję panu (pani) – gratulálok Önnek
winszowanie – szerencsekívánat, üdvözlés,
köszöntés
wint [dawna gra w karty, podobna do wista] –
(ká) vint
winyl [1. rodnik wywodzący się z etylenu,
wchodzący
w
skład
związków
organicznych; 2. Tworzywo syntetyczne.
Pierwszy raz zastosowane w przemyśle
odzieżowym w latach 60. Z włókien
polichlorowinylowych
produkuje
się
między innymi ubrania ochronne, bieliznę
przeciwreumatyczną, kostiumy kąpielowe,
płaszcze nieprzemakalne.] – (lat.-gör.)
vinil; (vegyt.) egyvegyértékű telítetlen
szénhidrogén-csoport kiindulási alapja
WinZip (Windows zip utility) - 'WinZip' tömörítőprogram
[Windows
alapú
operációs
rendszereknél használt állománytömörítő és
kibontó
program;
terjedelmesebb
adatcsomagokat Windows rendszereknél ZIP
kódolással szokás archiválni, az Interneten
továbbítani, stb; ez 2:1...3:1 arányú,
veszteségmentes tömörítést tesz lehetővé; a
".zip" kiterjesztéssel jelölt állományokat
használat
elött
'ki
kell
bontani'
(kitömöríteni), de a WinZip program
alkalmas arra is, hogy a kibontatlan
állományba is 'belenézzünk'; a WinZip-nek
jelenleg a 7.0 változata tölthető le (ingyen) a
Hálóról; elődei voltak a DOS környezetben
használt PKZIP és PKUNZIP programok]
wińsko – rossz bor
wio [pot. zawołanie mające pobudzić zwierzę w
zaprzęgu do ruszenia z miejsca lub do
szybszego biegu] – gyí!, gyűte! (lónak)
wiochna – szép, fiatal falusi lány
Wiola, Wiolka – a Violetta beceneve
wiola [zob. viola] [1. dawny instrument
smyczkowy, przypominający z wyglądu
skrzypce; 2. zob. altówka] – (ol.) viola;
(muz.) mélyhegedű, brácsa; (altfekvésű
hegedű) közönséges hegedűnél valamivel
nagyobb, négyhúros, c, g, d, a hangolású
mélyhegedű
wiola basowa – basszusviola, gamba
wiolin [wł. violino 'skrzypce' i violoncello
'wiolonczela' od viola; muz. górna część
-
Wersja 05 06.2017
skali dźwiękowej, pokrywająca się mniej
więcej ze skalą skrzypiec] – violin; hegedű
wiolinista [skrzypek] – hegedűs, hegedűművész
wiolinowy, -a, -e – hegedű-, violinwiolista, wiolistka – mélyhegedűs, brácsás (ffi/nő)
wiolonczela [1. strunowy, smyczkowy instrument
muz., na którym gra się w pozycji
siedzącej, opierając go o podłogę; 2. duży
smyczkowy instrument muzyczny o
czterech strunach, w czasie gry opierany o
podłogę] – (ol.) violoncello; (zene) cselló,
gordonka [(gordonka, kisbőgő) egy nagy
hangterjedelmű basszus fekvésű vonós
hangszer, és hasonlóan eme hangszercsalád
(hegedű család) többi tagjához, vagyis a
hegedűhöz, a brácsához és a nagybőgőhöz,
ez a hangszer is négy húrral rendelkezik,
melyek kvint távolságra vannak egymástól.
A nagybőgő és a mélyhegedü közt a középső
helyet
foglalja
el
alakjára
és
hangterjedelmére nézve.]
Wioleta, Wioletta [imię żeńskie pochodzenia
włoskiego. Wywodzi się od słowa
oznaczającego "fiołek" (zob. też Wiola)] –
Violett, Violetta [latin → olasz eredetű női
név. A Viola név olasz kicsinyítőképzős
változata.]
wiolonczela [duży smyczkowy instrument
muzyczny o czterech strunach, w czasie
gry opierany o podłogę] – godronka, cselló
wiolonczelista – godronkás, csellós, csellista (az az
ember aki csellón játszik)
wiolonczelistka – csellista nő/lány
wiolonczelowy, -a, -e – godronka-, cselló-;
wionąć [1. o wietrze, podmuchu powietrza itp.:
zawiać skądś; 2. o zapachu, cieple, pyle
itp.: być przyniesionym przez podmuch
powietrza; 3. o wrażeniach, stanach
uczuciowych itp.: dać się odczuć] – (wiać)
lebegtetni, integetni; fújni
wionąć chusteczka – zsebkendőjével integet
wiorsta [dawna rosyjska jednostka długości
równa 1,0668 km] – verszt (orosz mérföld)
wiorstowy, -a, -e – versztes, mérföldes
wiosenny, -a, -e – tavaszi; tavaszias
wiosenne zaoranie – tavaszi szántás
wiosenne zasiewy – tavaszi vetés
wiosenne zrównanie dnia z nocą – tavaszi
napéjegyenlőség
wiosenny miesiąc – tavaszi hónap
wioseczka – kis falucska
wiosełko – kis evező, evezőcske
wiosenka – tavaszka, tavaszocska
wiosenny, -a, -e – tavaszi, tavaszias
wioska [1. wieś, zwykle mała; 2. mieszkańcy
wioski] – falucska, kis falu; falusi lakosság
wioskowy, -a, -e – falucska-, falusiwioska olimpijska [zespół zabudowań, w których
mieszkają uczestnicy olimpiady] –
olimpiai falu
wiosło [1. drąg zakończony z jednej strony
płaską łopatką zanurzaną w wodzie lub
mający łopatki na obu końcach, służący
do nadawania łodzi biegu i kierunku;
2. pot. łyżka] – evező, evezőlapát; (átv.)
kanál
7686
wiosło (ang. oar, paddle) [ręczny pędnik łodzi
wykonany z drewna, tworzyw sztucznych,
lekkich stopów metali lub kombinacji tych
materiałów] – (ang.) (sport) kajakevező,
rögzítés nélküli könnyű evező
wiosło dwuręczny – [kétkezes evező] kajakevező
wiosło dwupióre [wiosło zakończone na obu
końcach łopatkami] – kétlapátú evező
wiosłonogie, pełnopłetwe (Pelecaniformes) [rząd
ptaków; ok. 55 gat., m.in. głuptaki (9 gat.),
pelikany (8 gat.), kormorany (26 gat.),
wężówki (4 gat.) i fregaty; wszystkie są
świetnymi pływakami i nurkami, sprawnie
latają i szybują; pływanie umożliwia im
budowa nóg o palcach spiętych błoną
pławną; odżywiają się rybami; upierzenie
gęste; budują gniazda, w których rodzice
wysiadują na zmianę jedno (u niektórych
pelikanów 2-3) jajo; pisklęta rodzą się
ślepe i nieopierzone; w. wyst. na całym
świecie w pobliżu wód; najczęściej tworzą
kolonie; w Polsce płn. kormorany czarne.]
- (él) evezőlábúak
wiosłować (wiosłuje) [1. wykonywać wiosłami
ruchy nadające łodzi bieg i kierunek;
2. zwykle o ptakach wodnych: wykonywać
kończynami odpowiednie ruchy nadające
ciału pęd w wodzie; 3. pot. jeść zupę łyżką]
– evezni; (átv.) lapátolni
wiosłowanie – evezés, (sp) evezős sport
wiosłowo-żaglowy, -a, -e [poruszany za pomocą
wioseł i żagli] – evezős-vitorlás (hajó)
wiosłowy, -a, -e – evezős
wiosłówka – evezőscsónak, sajka
wiosłówka wędkarska – horgászcsónak
-
Wersja 05 06.2017
wiosna [1. pora roku między zimą a latem;
2. daw. rok życia] – tavasz (idzie ku
wiośnie: tavaszodik); kikelet
wiosna kalendarzowa – naptár szerinti tavasz
Wiosna Ludów [symboliczne określenie ruchów
rewolucyjnych w Europie z lat 1848-1849,
skierowanych przeciwko autorytarnej
władzy, które spowodowane zostały m.in.:
dążeniem do zjednoczenia kraju (Niemcy,
Włochy), walką o ustrój republikański
(Francja), chęcią wyzwolenia się narodów
spod obcego panowania (północne
Włochy, kraje wchodzące w skład
monarchii habsburskiej, Wielkie Księstwo
Poznańskie), konfliktem nowej burżuazji
ze starą, nie rozwiązaną sprawą
uwłaszczenia
chłopów
(Niemcy,
monarchia habsburska, ziemie polskie)
lub dążeniem do nadania nowej
konstytucji (Niemcy, Prusy, monarchia
habsburska). Na problemy te nałożył się
kryzys gospodarczy lat 1846-1848 oraz
kilka lat nieurodzaju.] – (hist.) a népek
tavasza (1848)
wiosna nadchodzi – beköszönt a tavasz, tavaszodik
wiosna zawitała – beköszöntött a tavasz
wiosna życia – az élet tavasza; (átv.) fiatalság,
ifjúság
wiosną – tavasszal
wiosną lubię robić wycieczki w góry – tavasszal
szeretek kirándulni a hegyekbe
wiosnę – a tavaszt
wioszczyna [lekcew. mała, uboga wioska] – kis
falucska
wioślarka [1. forma ż od wioślarz; 2. drobny
skorupiak słodkowodny] – női evezős,
evezősnő; (áll) apró édesvízi rák-féle
Wioślarki (Cladocera) [jako karma dla ryb
akwariowych] – ágascsápú rákok
wioślarski, -a, -ie – evezős
wioślarstwo [dyscyplina sportów wodnych
obejmująca wyścigi na sportowych
łodziach wiosłowych] – evezés, evezősport
wioślarz [ten, kto wiosłuje; też: sportowiec
uprawiający wioślarstwo] – evezős, evező
ffi; csónakos
7687
wiośniany, -a, -e [1. pełen młodzieńczego
wdzięku; 2. daw. dotyczący wiosny] –
tavaszias
wiotczeć [stawać się wiotkim] – erőtlenedni,
vékonyodni, hajlani
wiotczenie – erőtlenedés, vékonyodás, hajlás
wiotki, -a, -ie [1. łatwo gnący się; 2. o skórze,
mięśniach:
pozbawiony
jędrności,
napięcia; 3. bardzo szczupły] – gyenge,
hajlékony, törékeny, rugalmas
wiotka kibić – darázsderék
wiotko – gyengén, hajlékonyan, törékenyen,
rugalmasan
wiotkość – erőtlenség, vékonyság; gyengeség,
hajlékonyság, törékenység, rugalmasság,
hajlíthatóság
wiór [cienkie, spiralnie zwinięte pasemko
drewna lub metalu, powstałe jako odpad
przy piłowaniu, heblowaniu, skrawaniu
itp.; też: takie pasemko drewna celowo
wytwarzane, przeznaczone m.in. do
produkcji płyt wiórowych lub na
opakowania] – forgács, faforgács
wiór z tokarki – forgács, esztergaforgács
wiórek – forgácska
wiórki kokosowe – kókuszreszelék
wiórkować [1. czyścić drewnianą podłogę,
ścierając jej
powierzchnię wiązką
stalowych wiórków; 2. dokonywać za
pomocą wiórkarki obróbki wykańczającej
zębów kół zębatych] – gyalulni
wiórkować podłogi – padlót gyalulni
wiórkowaty, -a, -e – forgács alakú
wiórnik [rodzaj struga] – gyalu
wiórownica [obrabiarka do kół zębatych] –
forgácsoló gép
wiórowy, -a, -e – forgácswióry [zob. trociny] – gyaluforgács
wir [1. szybki ruch obrotowy cząstek wody lub
powietrza dokoła jakiejś osi; też: miejsce,
w
którym
powstaje
ten
ruch;
2. poruszanie się po linii kolistej lub
obracanie się wokół własnej osi; 3. natłok
wydarzeń, różnych spraw wymagających
intensywnego, szybkiego działania] –
forgatag, (átv.) örvény, forgó; (akusztika)
pergetés, dobpergés, örvény
wir powietrzny a. wir powietrza – légjárat, levegő
keringése, légörvény; forgószél
wir wodny – örvény
wiraż [1. zakręt drogi, szosy, bieżni itp. w
kształcie łuku; 2. zmiana kierunku
poruszania się po linii kolistej; 3. zakręt
drogi, toru] – kanyar, (hirtelen) forduló;
(fényk.) fényfürdő
-
Wersja 05 06.2017
Wired Equivalent Privacy (WEP) [standard
szyfrowania
stosowany
w
sieciach
bezprzewodowych
standardu
IEEE
802.11.] – Wired Equivalent Privacy (WEP)
[a vezeték nélküli hálózati csatlakozások
osztott kulcsú titkosító mechanizmusa. A
titkosítási 64 (40) vagy 128 (104) bites.]
Wireless Application Protocol (WAP) [zbiór
otwartych,
międzynarodowych
standardów
definiujących
protokół
aplikacji bezprzewodowych. Rozwijaniem
protokołu zajmuje się organizacja WAP
Forum, będąca obecnie częścią Open
Mobile Alliance (OMA). Wersja 1.0
protokołu powstała w 1998, 1.1 w 1999, a
2.0 w 2001 roku. WAP został stworzony w
celu umożliwienia dostępu do usług
WWW,
uwzględniając
ograniczenia
techniczne urządzeń mobilnych (np. PDA,
telefon komórkowy) korzystających z tego
protokołu, oraz ograniczeń łącza danych
(które może być realizowane m.in.
poprzez połączenie CSD lub GPRS). Przy
pomocy emulatora WAP, można oglądać
strony WAP przy pomocy komputera
osobistego podłączonego do internetu.] –
Wireless Application Protocol (WAP);
drótnélküli alkalmazási protokoll [1. a
vezeték nélküli adatátvitel egy nyílt
nemzetközi
szabványa.
Hordozható
eszközökhöz
(mobiltelefonok,
PDA-k)
fejlesztették ki. A protokollcsalád célja a
webböngészés lehetővé tétele csökkentett
funkciókkal és néhány mobilspecifikus
kiegészítéssel. Ezt a protokollt használja a
legtöbb mobiltelefonra írt internetes oldal
(wap site). Japánban a konkurens i-mode
terjedt el. 2. vezetéknélküli készülékekhez
(pl. mobiltelefonok) kifejlesztett adatátviteli
és információszolgáltatási szabványcsalád; 3.
Mobiltelefonon internet kapcsolatot biztosító
protokoll. 3. a WAP rendszer minimálisra
(kis szövegekre) egyszerűsített, speciális
web-oldalak vezetéknélküli átvitelét teszi
lehetővé; feladata hordozható készülékek
(telefon, PDA, stb.) kis sávszélességű
rendszeréből és kis felbontású kijelzőiből
adódó megkötések adaptálása; korszerűbb és
jobban alkalmazkodik a hálózatok és
alkalmazások mai követelményeihez mint az
eredeti HTTP Web-protokollok, de csak
szövegszerű adatok kezelésére képes;
kilencszer nagyobb szövegállományokat tud
kezelni mint az SMS, köztük URL
címláncokat is, de képeket és más nemszövegszerű állományokat nem; a vezeték
nélküli készülékek és az Internet hálózat
közötti kommunikáció WAP szabványát a
WAP fórum készíti elő; kezdeményezői
7688
Nokia, Ericson, Motorola, Unwired Planet
mobilgyártó cégek; Microsoft később
csatlakozott, de ugyanakkor az angol STNC
cég felvásátlásával annak Hitchhiker
programját is biztosította magának, mely
ugyanezt a célt szolgálja, kevesebb
beavatkozással az Internet szabványokba; a
WAP a "WML" (Wireless Markup
Language)
jelölőnyelvet
használja
a
"HTML" jelölőnyelv helyett, de az átfejtés
könnyen lehetséges; a legtöbb európai mobil
szolgáltató fenntart ma már a Világhálón
WAP-kompatibilis oldalakat is; a WAP
jövője bizonytalan, mert a fejlődés nem áll
meg csak szőveg-továbbátásra képes
rendszereknél,
hanem
-hordozható
eszközökön is- a Web teljes tartalmának és
bemutatását
veszi
célba;
azonkívül
komolytalan javaslat telefon-billentyü- zettel
bővebb
szövegek
szerkeszthetőségét
feltételezni]
Wireless Distribution System (WDS) [tryb, w
którym nadrzędny punkt dostępowy
przekazuje pakiety do klientów WDS,
które rozsyłają do podrzędnych punktów
dostępowych. Istnieje ograniczenie do ok.
6 punktów podrzędnych. WDS to inaczej
funkcja bezprzewodowego mostu. Jeśli
punkt dostępowy lub bezprzewodowy
router posiadają funkcję WDS, to możliwe
jest wtedy bezprzewodowe łączenie tych
urządzeń – drugi punkt dostępowy
otrzymuje
sygnał
od
pierwszego,
wzmacnia go i rozsyła dalej w granicach
swojego
zasięgu.
Konfiguracja
bezprzewodowych klienckich punktów
dostępowych odbywa się poprzez wpisanie
(w odpowiednią tabelę) adresu MAC
punktu dostępowego klienta.] – Wireless
Distribution System (WDS) [egy olyan
szolgáltatás, amelynek révén az AirPort
bázisok összekapcsolhatók, és képesek
megnövelni egymás hatósugarát, így egy
hálózati néven akár egy egészen nagy
területet lefedhetünk maximum öt bázissal.
A WDS nagyszerűsége, hogy minden bázis
minden szolgáltatása elérhető - azaz AirPort
Express-ek esetén a WDS alárendelt bázisok
is lehetnek AirTunes szolgáltatók, és az új
AirPort Extreme bázisokra is kapcsolhatunk
alárendelt módban például merevlemezeket,
nyomtatókat.]
Wireless Home Digital Interface (WHDI) [to
standard bezprzewodowego interfejsu do
przesyłania
sygnału
wysokiej
rozdzielczości. Przy jego projektowaniu
brały udział takie firmy jak Amimon,
Hitachi, Motorola, Samsung, Sharp, Sony.
Ma on na celu zastąpienie obecnych
-
Wersja 05 06.2017
połączeń kablowych np. HDMI.] – WHDI:
Wireless Home Digital Interface; Digitális,
vezetéknélküli nagyfelbontású interfész
szabvány.
Wireless Internet Service Provider, WISP (ang.
bezprzewodowy dostawca Internetu) [firma
oferująca
usługę
bezprzewodowego
dostępu
do
Internetu
(przeważnie
odpłatnie). Terminem tym określany jest
również
tryb
pracy
routera
z
wbudowanym punktem dostępowym,
polegający na odwróceniu funkcji jego
przyłączy. W normalnym trybie pracy
takiego routera dostawca Internetu jest
podłączony do gniazda typu Ethernet
oznaczonego jako WAN, a moduł punktu
dostępowego pozwala na bezprzewodowe
łączenie się komputerów z routerem
(WLAN). Natomiast w trybie WISP,
router połączony jest z dostawcą Internetu
za pomocą wbudowanego modułu punktu
dostępowego tworząc bezprzewodowy
most. Natomiast złącza Ethernet służą do
podłączenia
sieci
lokalnej
(np.
komputerów). W trybie tym nie ma
możliwości bezprzewodowego łączenia się
z routerem.] – WISP Wireless Internet
Service Providers (vezeték nélküli internet
szolgáltatók)
Wireless Personal Area Network (WPAN) [sieć
bezprzewodowa, zazwyczaj o niewielkim
zasięgu, używana w środowisku biurowym
do przesyłania danych między ręcznym
urządzeniem a stacjonarnym komputerem
lub drukarką. Przykładowo, użytkownik
urządzenia mobilnego może pobrać pocztę
elektroniczną lub dane do telefonu
komórkowego lub palmtopa, a potem
wymienić je z maszyną w biurze. Oczekuje
się, że sieci WPAN będą stosowane w
bezprzewodowych systemach alarmowych
czy rozrywce.] – WPAN Wireless Personal
Area Network (vezeték nélküli személyi
hálózat)
Wireless
USB
[bezprzewodowe,
szerokopasmowe rozszerzenie o krótkim
zasięgu do USB, które łączy dużą
prędkość przesyłu danych i prostotę
użycia znane z USB 2.0 z technologią
bezprzewodową. Zwane jest często
WUSB,
jednak
organizacja
USB
Implementers Forum odradza tę nazwę,
proponując w zamian Certified Wireless
USB dla odróżnienia tej technologii od
konkurencyjnych,
działających
na
podobnych zasadach] – WUSB Wireless
Universal Serial Bus-USB (vezeték nélküli
általános soros sin)
7689
wireless
wide
area
network
{rzecz.};
bezprzewodowa sieć rozległa {f.} [komp.]
[zł.] - WWAN Wireless Wide Area Network
(olyan vezeték nélküli „világhálózat”, mint a
GSM, GPRS, UTMS, TDMA, WLAN,
MAN)
wirginał (rodzaj szpinetu) [to mały instrument
muzyczny, odmiana klawesynu. Posiada
prostokątne pudło bez nóg, jego skala
obejmuje 4 oktawy. Był to popularny
instrument w XVI i XVII wieku, głównym
ośrodkiem budowy wirginału była
Antwerpia, a centrum twórczości] –
virginál [A mai zongora egyik billentyűs
előformája, melyben a húrokat mechanikus
áttétellel pengették. A megszólaltatást végző
mechanizmusba arra alkalmas hollótollat v.
kemény bőrdarabkákat építettek be. A XVIIXVIII. sz.-i magyar főúri udvarok kedvelt
hangszere.]
wirnik [ruchoma część maszyny lub urządzenia
wykonująca ruch obrotowy] – (techn.)
forgórész, rotor; lapátkerék; szélkerék
wirnikowy, -a, -e – rotorwiropłat – helikopter; (dawno) csavarrepülőgép
[Ős Lajos (?-1912) békéscsabai tisztviselő
volt, önerőből épített egy helikoptert,
amelynek váza könnyű acélcsövekből
készült.
Egyetlen
10
méteres,
vászonbevonatú, vízszintes síkban forgó
szárnya volt. Ennek két végén egy-egy
ellentétes irányban forgó légcsavar volt
elhelyezve, amelyek húzó-, illetve tolóhatása
hozta forgásba a nagyméretű szárnyat. A
légcsavarokat láncáttétellel hajtotta egy 25
lóerős motor. A szemtanúk szerint a gép pilóta nélkül - 10-14 méter magasra is
felemelkedett, de egy alkalommal lezuhant
és összetört. A "Csavarrepülőgép"-et az 50
773 lajstromszámú, 1910. december 15-én
meghirdetett szabadalmi iratból ismerhetjük
meg.]
wirować [1. obracać się w koło, wokół własnej
osi lub wokół czegoś; 2. o urządzeniu
mechanicznym: powodować obracanie się
czegoś ruchem wirowym; 3. przepuszczać
coś przez wirówkę] – forogni, keringeni,
örvényleni (örvénylik), kavarogni; peregni,
pörögni
wirowanie – forgás, keringés, örvénylés, kavargás
wirowaty, -a, -e – forgó, örvénylő, keringő,
kavargó
wirownica – pergető gép, röppentő, centrifuga
wirowy, -a, -e [dotyczący wirowania] – forgó,
keringő, kavargó, örvénylő
wirowy ruch ziemi – a föld forgása
-
Wersja 05 06.2017
wirówka
[1. urządzenie
do
rozdzielania
mieszaniny cieczy na składniki o różnej
gęstości lub do oddzielania ciała stałego
od cieczy; 2. urządzenie z kabiną
umieszczoną na końcu wirującego
poziomego ramienia, używane do badania
wpływu przyśpieszeń na organizm ludzki
oraz na działanie przyrządów i
aparatury] – centrifuga
wirówka elektryczna – elektromos centrifuga
wirówka mleczarska – fölözőgép
wirówkowy, -a, -e – centrifugawirtualnie – virtuálisan
wirtualny, -a, -e [1. stworzony w ludzkim
umyśle, ale prawdopodobnie istniejący w
rzeczywistości lub mogący zaistnieć;
2. wykreowany na ekranie komputera,
telewizora, ale tak realistyczny, że wydaje
się rzeczywisty] – (lat.) virtuális; lehető,
várható, várományos; látszólagos, nem
valódi; lehetséges, lehetőségként létező,
benne rejlő; (fiz.) látszólagos, ernyőn fel nem
fogható (kép)
wirtualna maszyna Javy; Java Virtual Machine
(też: VM) – JVM, Java Virtual Machine;
Java virtuális gép
wirtualny sejf [fragment dysku lub innego
nośnika (np. pendrive) przeznaczony do
przechowywania
poufnych
danych,
zaszyfrowany i dostępny na hasło] – (inf.)
virtuális széf
Wirtualna sieć lokalna (ang. Virtual Local Area
Network, VLAN) [sieć komputerowa
wydzielona logicznie w ramach innej,
większej sieci fizycznej] – VLAN (Virtual
Local Area Network); virtuális helyi hálózat
[A virtuális LAN egy olyan rugalmas
hálózati funkció, melynél a különféle
hálózati szegmensre kötött eszközöket
egyetlen virtuális LAN -ba lehet rendezni,
függetlenül a fizikai csatlakozási helyüktől.
VLAN
megoldásokat
fejlett,
üzleti
kategóriájú switch -ekkel könnyedén meg
lehet valósítani. A VLAN különféle alapú
lehet: IEEE 802.1p/Q alapú, MAC alapú
vagy port alapú.]
Wirtualny system plików (ang. Virtual File
System lub Virtual Filesystem Switch,
VFS) [abstrakcyjna powłoka leżąca ponad
rzeczywistym systemem plików, której
zadaniem jest umożliwienie programom
użytkownika korzystania z niego w
jednakowy sposób, niezależnie od tego
jaki system plików jest rzeczywiście
wykorzystywany. VFS dostarcza jednolity
interfejs wspólny dla wszystkich systemów
plików obsługiwanych przez jądro
7690
systemu operacyjnego.] – VFS Virtual File
System (virtuális állományrendszer)
wirtuoz [1. wł. virtuoso 'jw.' od 'cnotliwy;
uczony; wprawny' z późn.łac. virtuosus
'cnotliwy; uzdrawiający; skuteczny' od
łac. virtus 'siła; męskość; cnota' z vir 'mąż,
mężczyzna';
mistrz
w
grze
na
instrumencie muz.; wybitny solista; 2.
wybitny odtwórca dzieł muzycznych;
wybitny śpiewak solista] – (ol.-ném.)
virtuóz (ffi); (zene) káprázatos technikájú
előadóművész; (átv.) szakmájában tökéletes
technikai tudással bíró ember, mester,
művész
wirtuozeria, wirtuozostwo [1. doskonałość w
wykonywaniu utworów muzycznych;
2. mistrzowskie
opanowanie
jakiejś
umiejętności] – (lat.) virtuozitás; művészi
tökéletesség, mesteri hozzáértés, mesteri
tökéletesség
[a
művészi
technika
legnehezebb
feladatainak
bravúros
megoldása]
wirtuozerski, wirtuozowski, -a, -ie – (ol.-ném.)
virtuóz-, káprázatos, mesteri, tökéletes,
utólérhetetlen
wirtuozersko,
wirtuozowsko
–
(ol.-ném.)
virtuózan; káprázatosan
wirtuozka – (zene) virtuóz, káprázatos technikájú
előadóművésznő
wirtuozostwo – mesteri tökéletesség, virtuozitás
wirtuozowski, -a, -ie – virtuózwirujący, -a, -e – örvénylő, forgó, kanyargó
wirulencja [zdolność zarazków do wywoływania
infekcji w organizmach żywych] – (lat.)
virulencia; (él.) fertőzőképesség
wirulencyjny, -a, -e – (lat.) virulens; fertőző,
mérgező; (orv.) fertőzőképes, betegségség
előidézésére alkalmas; (átv.) élő, életképes;
(átv.) egyelőre még veszélyt rejtő, fenyegető
wirus [1. organizm żywy znacznie mniejszy od
bakterii, rozmnażający się tylko w żywych
komórkach,
wywołujący
choroby;
2. program komputerowy, który bez
wiedzy i wbrew woli użytkownika
przedostaje
się
do
systemu
komputerowego, zmieniając lub niszcząc
informacje w nim przechowywane] – (lat.)
vírus; méreg; (él.) a baktériumnál kisebb,
szaporodásra csak élő sejtben képes
kórokozó
wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, Human
Papilloma Virus) [wirus z rodziny
Papillomawirusów. Istnieje około 100
typów tego wirusa, z których część może
być przyczyną łagodnych zmian w postaci
brodawek na skórze, część powstawania
łagodnych zmian w postaci kłykcin
-
Wersja 05 06.2017
kończystych,
a
część
nowotworów
złośliwych jak rak szyjki macicy.] – humán
papillomavírus
(HPV
vagy
Human
Papillomavirus) [egy DNS-víruscsoport,
mely a bőrön és a nyálkahártyákon okoz
elváltozásokat. Több mint 100 különböző
humán papillomavírus típust azonosítottak.
Egyesek szemölcsöt, mások szubakut
lefolyású fertőzést okoznak, mely daganatot
megelőző állapotot is jelenthet. A vírus
bőrdaganatokat, de főleg méhnyakrákot és
egyéb genitális rákot okozhat.]
wirus komputerowy [1. to najczęściej prosty
program komputerowy, który w sposób
celowy
powiela
się
bez
zgody
użytkownika.
Wirusy
wykorzystują
słabość
zabezpieczeń
systemów
komputerowych lub właściwości systemów
oraz niedoświadczenie
i
beztroskę
użytkowników. 2. najczęściej prosty
program komputerowy, który w sposób
celowy
powiela
się
bez
zgody
użytkownika. Wirus komputerowy w
przeciwieństwie
do
robaka
komputerowego do swojej działalności
wymaga nosiciela w postaci programu
komputerowego, poczty elektronicznej itp.
Wirusy
wykorzystują
słabość
zabezpieczeń systemów komputerowych
lub
właściwości
systemów
oraz
niedoświadczenie
i
beztroskę
użytkowników.
Często
wirusami
komputerowymi mylnie nazywane są
wszystkie
złośliwe
programy.
Do
zwalczania, usuwania i zabezpieczania się
przed wirusami używane są programy
antywirusowe.] – virus (computer-)
számítógépes vírus [olyan program, amely
saját másolatait helyezi el más, végrehajtható
programokban vagy dokumentumokban.
Többnyire rosszindulatú, más állományokat
használhatatlanná, sőt teljesen tönkre is
tehet. 2. adatok, programok tönkretételére
szerkesz- tett program; számítógépünket
több módon fertőzhetik, leggyakrabban
megbízhatatlan helyről származó szoftveren
keresztül, de újabban levélmellékletben
érkezve
is!
kivédésükre
vírusszűrő
programok használhatók, de ezek időzítésben
elmaradnak az új vírusok megjele- néséhez
viszonyítva; egyik nagyon nagy károkat
okozó vírustípus az u.n. "féregvírus" (worm);
az IBM és Symantec "Secure Immunity
System" név alatt olyan önműködő
rendszeren dolgoznak, melyek amint új
vírust
észlelnek,
azt
azonnal
egy
"szűrőgyártó" gépnek továbbítják, mely
önmaga védőprogramot szerkeszt és azt
7691
nyomban
továbbítja
a
megvédendő
gépeknek]
wirus grypowy – influenzavírus
wirus HIV – HIV-vírus
wirus wywołujący AIDS, HIV [Ludzki wirus
niedoboru odporności, HIV] (ang. human
immunodeficiency virus) [wirus z rodzaju
lentiwirusów, z rodziny retrowirusów.
Atakuje głównie limfocyty T-pomocnicze
(limfocyty Th). Wirioy mają budowę
kulistą i otoczone są otoczką lipidową,
zawierającą liczne białka (glikoproteiny:
gp120 u HIV-1 i HIV-2 oraz gp41 u HIV-1
i gp36 u HIV-2).] – emberi immunhiányelőidéző
vírus
(HÍV)
(Human
Immunodeficiency Virus) [embert fertőző
vírus, az AIDS nevű betegség kórokozója. A
retrovírusok közé tartozik, és az emberi
szervezetet
a
fertőzésektől
óvó
immunrendszert támadja meg, azt évek alatt
elpusztítva, védtelenné téve a szervezetet
más betegségekkel szemben.]
wirusobójczy, -a, -e [niszczący wirusy] – vírusölő
wirusolog – víruskutatással foglalkozó orvos
wirusologia [nauka o wirusach oraz o
wywoływanych przez nie chorobach] –
víruskutatás, vírustan
wirusologiczny, -a, -e – víruskutatási
wirusowy, -a, -e – vírusos, víruswirusowa zapalenie płuc – vírusos tüdőgyulladás
wirydarz
[1. czworoboczny
dziedziniec
wewnątrz
zabudowań
klasztornych,
otoczony arkadowymi
krużgankami;
2. daw. mały, ozdobny ogród z drzewami
dającymi cień; 3. Ogród, od ogrodzenia
tak nazwany, bywał w Polsce zwykle
trojaki: warzywny, który się tylko zwał
ogrodem, sad, który zasadzony był
drzewami owocowemi i wirydarz.] –
virágos kertecske, lugas, liget; belső udvar
wirydarzyk – ligetecske, kis lugas
wirylista [łac. virilis 'męski; pojedynczy'. hist.
członek izby wyższej parlamentu w
niektórych państwach monarchicznych,
zasiadający w niej z tytułu swego
stanowiska (np. rektor, biskup), a nie z
wyboru] – (lat.) virilista; (dawno) a legtöbb
adót fizetők közé tartozó ember, aki az úri
Magyarországon vmely helyi törvényhatóság
tagja volt
wirylizacja [1. med. zaburzenie hormonalne,
wystąpienie u kobiety cech somatycznych
męskich 2. wystapienie u kobiety cech
somatycznych meskich w nastepstwie
nadmiaru
hormonow
o
dzialaniu
androgennym; 3. pojęcie medyczne
oznaczające wystąpienie u kobiety cech
-
Wersja 05 06.2017
somatycznych męskich (zmiana sylwetki
ciała,
nadmierne
owłosienie
(czyli
hirsutyzm), obniżenie skali głosu), a także
zmian zewnętrznych narządów płciowych
(np. mastodynii, przerost łechtaczki) w
wyniku zaburzenia hormonalnego –
nadmiaru hormonów androgennych. Zaburzenie może mieć charakter endolub egzogeniczny (będąc wynikiem np.
przyjmowania sterydów anabolicznych,
np. testosteronu.; 4. zmiany u kobiet,
wynikające z nadmiaru androgenów,
obejmujące
powiększenie
łechtaczki,
zmniejszenie piersi, obniżenie barwy
głosu, trądzik, łysienie typu męskiego,
hirsutyzm, zaburzenia miesiączkowania] –
virilizáció A [a férfias jellegek fokozott
megjelenése, általában nőkben, melynek oka
a mellékvesék androgén (tesztoszteron és
hasonló
hormonok)
termelésének
fokozódása]
wisieć (wiszę, wisi; wisiał) [1. być zawieszonym
gdzieś, na czymś; 2. zwieszać się ku
dołowi; 3. o ubraniu: być zbyt luźnym;
4. utrzymywać się nad ziemią pozornie w
bezruchu;
5. być
straconym
przez
powieszenie; 6. coś daje się gdzieś odczuć;
7. o czymś niebezpiecznym: zagrażać
komuś; 8. pot. być winnym komuś jakąś
sumę pieniędzy; 9. posp. być dla kogoś
zupełnie obojętnym, nieważnym] –
függeni, lógni, csüngeni; (ruha) lötyögni
wisi mi to – le van ejtve
wisi w powietrzu – (átv. is) a levegőben lóg
wisieć na nitce – egy hajszálon függ
wisieć na ścianie – függ v. lóg a falon
wisieć na włosku – (egy) hajszálon függ
wisieć przy telefonie – (közb.) lóg a vonalon;
állandóan v. hosszan telefonál
wisielec [zwłoki człowieka powieszonego] –
akasztott ember; (átv.) akasztófavirág,
jómadár
wisielczy, -a, -e – akasztott ember-, akasztófawisielec [zwłoki człowieka powieszonego] –
akasztott ffi; akasztófáravaló, akasztófavirág
wisielica – akasztott nő
wisienka – meggyecske, cseresznyécske
wisionek – függő, medál
wisior – lógó v. függő dísz
wisiorek [1. ozdoba z metalu, drogich kamieni,
kości słoniowej itp., zawieszona zwykle na
łańcuszku i noszona na szyi; 2. wisząca
ozdoba przy żyrandolu] – lógó v. függő
dísz v. díszecske
wiskać – tetvezni
7692
wiskoza [1. lepka ciecz używana do produkcji
włókien sztucznych i celofanu; też: włókno
wyprodukowane z tej substancji; 2. zob.
tarcie wewnętrzne] – (lat.) viszkóz [1.
Cellulóz alapú mesterséges szál. Kellemes
viselési tulajdonságainak köszönhetően
széles körben elterjedt, önállóan vagy más
műszálakkal, illetve természetes szálakkal
alkotott keverékekben találkozhatunk vele. 2.
Cellulóz alapú mesterséges szál. Kellemes
szintetikus szálakkal illetve természetes
szálakkal
alkotott
keverékekben.
3.
Cellulózalapú mesterséges szál. A kellemes
műszálakkal, illetve természetes szálakkal
alkotott
keverékekben.],
viszkóza
[Nátronlúggal kezelt cellulóz; szálas anyaggá
szőve jól keveredik más szálas anyagokkal
és Ezeket lángállóvá és festhetővé teszi.
Mosható és könnyedén kijön belőle a
piszok.];
műselyem;
(vegyt.)
a
fa
cellulózából
kénsav
és
marónátron
segítségével
nyert
nyúlósanyag,
a
műselyemgyártás egyik alapanyaga
wiskoza
wiskozowy, -a, -e – (lat.) viszkózawiskozymetr (lepkościomierz) akustyczny –
hangviszkoziméter
wiskozymetria [technika pomiaru lepkości
płynów (na ogół cieczy) za pomocą
lepkościomierzy;
służy
m.in.
do
oznaczania masy cząsteczkowej (ciężaru
cząsteczkowego)
polimerów.]
–
viszkozimetria
wiskozymetria
akustyczna
–
akusztikai
viszkozimetria v. viszkozitás
Wisła [1. (łac. i ang. Vistula, niem. Weichsel) najważniejsza i najdłuższa rzeka Polski, o
długości 1047 km. 2. Wisłę w dawnych
wiekach nazywał Plinjusz Vistula, Istula,
Marcellinus Bissula, Pompejusz Visula,
Jornandes: Vistula, Viscla. Dawni pisarze
polscy wywodzili tę nazwę błędnie:
Długosz od wody wiszącej, wisłej, niby w
wodospadach
u
źródeł
swoich
zawieszonej, Rzączyński wyprowadzał od
wiosła. Że jednak lud polski zwał Wisłę
-
Wersja 05 06.2017
„Białym-dunajem, Białą-wodą” a w
języku średniowiecznych Gotów kolor
biały brzmiał: wais, wis, więc Goci to
przetłómaczyli polską nazwę „białej
wody”
i
wędrując
po
Europie,
upowszechnili formę cudzoziemską, z
której
pozostała
łacińska
Vistula,
niemiecka Weichsel i spolszczona Wisła.] –
Visztula [(lengyelül Wisła) Lengyelország
legfontosabb és leghosszabb folyója, a Baltitenger vízgyűjtőjének legnagyobb folyója. A
Vistula hossza 1047 km. Forrása 1106 m
magasan a Barania Góra hegy nyugati
lejtőjén van, mely a Sziléziai Beszkidekben
fekszik. (Két patakból folyik össze, a Fehér
és Fekete Visztulából, ez utóbbi a hivatalos
forrás.) A folyás iránya alapvetően északi.
Közepes vízhozama (torkolatánál) 1054
m³/s, a legnagyobb vízszint különbség 10
m.]
wist (dawn. wisk) [ang. whist 'jw.' od dawn.
whisk 'jw.' gra w 52 karty na 4 osoby
grające parami (por. brydż; wint)] – (ang.)
whist; általában négszemélyes kártyajáték; a
bridzs őse
wisteria, wistaria [drzewiaste pnącze o
zebranych w zwisłe grona kwiatach] –
Wisteria - glicína, lilaakác, kúszóakác
wisus [daw. urwis, psotnik] – huncut, jómadár
wisusowaty, -a, -e – huncut; semmirekellő,
naplopó
wiszar [1. roślina czepna; gęste, splątane zarośle;
2. przestarzale: skała, urwisko; 3. W
literaturze
pięknej
słowo
wiszar
funkcjonuje w nieco innym znaczeniu, z
objaśnień do wiersza 744 sceny XIX aktu
III Wesela Stanisława Wyspiańskiego,
wydawnictwo Ossolineum, seria Nasza
Biblioteka,
wydanie
trzecie:]
–
begyepesedett, bozótos hely; szakadék,
sziklaszakadék
wiszący, -a, -e – függő, lógó
Wisznu [jeden z trzech najważniejszych bogów
hinduizmu] – Visnu [a brahmanizmus
szentháromságának egyik istensége: a világ
minden változása közepette is állandó
jellegének jelképe]
wiślanin [mieszkaniec Wisły] – Wisła-i lakos
wiślany, -a, -e [przymiotnik od: Wisła (największa
rzeka w Polsce)]; wiślański – visztulai
wiślański, -a, -ie [1. przymiotnik od: Wisła
(największa rzeka w Polsce); wiślany; 2.
przymiotnik od: Wisła (miasto nad rzeką
o tej samej nazwie)] – Visztula menti
wiśnia [drzewo lub krzew o białych albo
różowych kwiatach i kulistych owocach z
pestką w środku; też: owoc tej rośliny] –
7693
(owoc) meggy (Prunus cerasus L.);
(drzewo) meggyfa; cseresznye (Cerasus
Miller)
Wiśnia (Cerasus Miller) [rodzaj roślin należący
do rodziny różowatych (Rosaceae). –
cseresznye (Prunus subg. Cerasus) [a
rózsafélék (Rosaceae) közé tartozó Prunus
nemzetség alnemzetsége]
wiśnia karłowata (wisienka stepowa) (Prunus
fruticosa a. Cerasus fruticosa Pall.) [krzew
dzikiej wiśni o białych kwiatach i
czerwonych owocach] – Csepleszmeggy v.
bokrosmeggy (Prunus fruticosa)
 wiśnia osobliwa – Cerasus ×intermedia Host –
gatunek uprawiany
wiśnia piłkowana (w. japońska) Cerasus
serrulata G. Don., syn. Prunus serrulata
Lindl. – gatunek uprawiany – japán
díszcseresznye [Cerasus serrulata (Prunus
serrulata)]
Wiśnia pospolita (Cerasus vulgaris Mill. , syn. C.
austera (L.)Borkh., syn. Prunus cerasus L. ),
Wiśnia zwyczajna [gatunek rośliny z
rodziny różowatych. Powstawała zapewne
wielokrotnie jako wynik krzyżowania
czereśni ptasiej i wiśni karłowatej, w Azji
Mn i pd.- wsch. W Polsce roślina uprawna
oraz dziczejąca.] – meggy [egy csonthéjas
magvú gyümölcs, illetve az azt termő
meggyfa (Prunus cerasus) rövidebb neve.
meggy egy csonthéjas magvú gyümölcs,
illetve az azt termő meggyfa (Prunus
cerasus) rövidebb neve.]; meggy (Cerasus
vulgaris); vadon termő meggyből nemesített
gyümölcsfa
wiśnia ptasia (w. dzika, trześnia, czereśnia)
Cerasus
avium
(L.)
Moench
–
madárcsersznye v. vadcseresznye [Cerasus
avium (L.)]
wiśnia wonna (w. antypka, antypka) (Cerasus
mahaleb (L.) Mill., syn. Prunus mahaleb L.)
[zob. antypka w zn. 1] – sajmeggy
(törökmeggy),
pipaszármeggy
(Prunus
mahaleb); (syn. Cerasus mahaleb (L.) Mill.)
wiśniak [wódka z wiśni] – meggypálinka,
meggypárlat
wiśnie [(Prunus) rodzaj z rodziny różowatych,
przypuszczalnie
pochodzą
z Europy
i środkowej Azji. W strefie umiarkowanej
występuje około 45 gatunków tych roślin.
Wiśnia
jest
owocem
pestkowym
spokrewnionym ze śliwką. Doskonałe
źródło
witaminy
C,
żelaza
i węglowodanów.] – megg
wiśniowy,
-a,
-e
[1. dotyczący
wiśni;
2. ciemnoczerwony] – meggy-; (kolor)
meggyszínű, meggypiros
-
Wersja 05 06.2017
wiśniowe wargi – meggypiros ajkak
wiśnie – meggy
wiśniówka [słodka nalewka na owocach wiśni] –
meggypálinka
wiśta! [okrzyk popędzający konia] – (kiáltás a
lóra, hogy balra forduljon), „nejde”
Wit [męskie imię rzymskie, pochodzenia albo
barbarzyńskiego o etymologii nieznanej,
albo
od
łacińskiego
wyrazu
niewystępującego samodzielnie: vitus] –
Vitus [latin eredetű férfinév, jelentése:
szíves, készséges, jóindulatú, szófogadó]
witać [1. pozdrawiać kogoś przy spotkaniu;
2. reagować w określony sposób na widok
czegoś; 3. o zjawiskach,
reakcjach
ludzkich: uzewnętrzniać się w momencie
czyjegoś przybycia] – köszönni vkinek,
köszönteni, üdvözölni, fogadni vkit
witać kogo entuzjastycznie – lelkesen üdvözölni
vkit
witać kogo kosmato – üdvözölni v. köszönteni v.
felköszönteni (fiatal házast)
witać kosmatą ręką – (szőrös kézzel fog üdvözöl)
fiatal házasokat üdvözölni
witać nowy rok – újévet köszönteni
witać z kim – köszönt vkit
witaj! – üdvözöllek! (téged), isten hozott!,
üdvözlégy!
witaj kawalerze – szervusz öcskös
witajcie! – üdvözöllek! (titeket), isten hozott
(titeket); Isten hozta!, Isten hozott!
witajcie nam, gospodarze – üdvözöljük a
gazdáékat, a háziakat!
witam; witaj! – üdvözöllek (benneteket)
witam/witamy pana (panią)! – isten hozta (önt)
witam Pana! – isten hozta! (férfihez), üdvözlöm
Önt!
witam Panie! – üdvözlöm önöket (Hölgyeim)!
witam Panów – üdvözlöm önöket (Uraim)!
witam Państwa! – üdvözlöm ököket!
witam/witamy was! – isten hozta (önöket)
witam (państwa)! – üdvözlöm (önöket)!
Witamy! – hozta isten!
witać się [witać kogoś, będąc wzajemnie
witanym] – köszönteni v. üdvözölni
egymást; köszöntik egymást
Witalis i Agrykola, wł. Vitale e Agricola (zm. ok.
300 w Bolonii) [męczennicy chrześcijańscy
i święci Kościoła katolickiego] – San Vitalis
és Szent Agricola [1. San Vitalis római
katona volt Milanóban, aki Szent Agricolaval együtt halt vértanúhalált, az egyik a
legenda szerint Bologna-ban (ahol szintén
templomot emeltek a két szent tiszteletére).
Szent Vitalis ravennai imádásáról az V.
7694
századból értesülünk először: a mai bazilika
helyén egy oratórium állt. Később született
meg
a
szent
katona
ravennai
mártíromságának
legendája,
mely
alátámasztotta itteni tiszteletét. 2. Agricola,
Szt: ravennai vértanú.]
witalność – (lat.) vitalitás; életerő, életképesség;
életrevalóság, elevenség
witalny, -a, -e [łac. vitalis 'żywotny; żyjący';
1. dotyczący życia, zwłaszcza czyjejś
energii życiowej; 2. pełen sił życiowych] –
(lat.) vitális; életbevágó, létfontosságú;
élterős, életrevaló, vitalitással teli
witalizm [doktryny biol. i filoz. XIX w.,
zakładające istnienie w zjawiskach
życiowych
również
czynników
niematerialnych] – (lat.) vitalizmus; (él.) az
életfolyamatokat a szervezetben meglevő
anyagi (fizikai, vegyi stb.) energiáktól
független, nem anyagi természetű életerő
működésével magyarázó idealista elmélet
witamina [związek organiczny niezbędny do
prawidłowego
przebiegu
procesów
życiowych organizmów, występujący w
pożywieniu, a także produkowany
syntetycznie] – (lat.) vitamin; (él) a
szervezet működéséhez nélkülözhetetlen, a
szervezetben nem elegendő mennyiségben
képződő szerves anyagok; növényi eredetű,
szerves anyagok
witamina A [witamina odgrywająca
podstawową rolę w procesie widzenia]
– A vitamin [Az A-vitamin a névsor
szerinti első zsíroldékony vitamin, más
néven retinolként, retinolekvivalensként
vagy retinálként is emlegetik, de
gyakran halljuk hámvédő vitaminként
is]
witamina C [witamina wzmagająca
odporność organizmu] – C vitamin [A
C-vitamin,
vagy
másnéven
aszkorbinsav, elsődleges szerepet játszik
a növekedésben és a sejtek, az íny, a
csontok és fogak növekedése és
regenerálódáda szempontjából alapvető
fontosságú kollagének létrehozásában]
witamina D [witamina biorąca udział w
wapnieniu kości] – D vitamin [A Dvitamin szintén zsíroldékony vitamin,
másik neve a kalciferol. Ez a vitamin is
képződhet előanyagaiból a szervezetben,
méghozzá
ultraibolya
sugárzás
hatására.]
witamina
E
[witamina
działająca
ochronnie
na
organizm
i
zapobiegająca miażdżycy] – E vitamin
[Az E-vitamint más néven tokoferolként
ismerhetjük, és szintén zsírban oldódik]
-
Wersja 05 06.2017
witamina H [witamina biorąca udział w
procesach oddychania komórkowego]
– H vitamin [biotin (H-vitamin)
kéntartalmú vitamin, négy karboxiláló
enzim koenzime]
witamina K [witamina biorąca udział w
procesach krzepnięcia krwi] – K
vitamin [A K-vitamin zsírban oldódó
vitamin, gyakran használt másik neve a
fillokinon, amely egyben előfordulására
is utal (filum = levél). A D-vitaminhoz
hasonlóan
két
fő
formátumát
különböztetjük meg, a K1 és a K2
vitamint. A K1 vitamint a zöld
növények, a K2 vitamint a baktériumok
szintetizálják. Néhány mesterségesen
előállított K-vitamin vízben is oldódik.
Szintén van provitaminja is, amit
menadion-nak neveznek.]
witamina PP [witamina biorąca udział w
procesach utleniania komórkowego] –
PP vitamin (nikotinsav)
witaminy B (B1-B12) [grupa witamin
biorących
udział
w
procesach
oddychania
komórkowego
i
biosyntezy] – B vitaminok; vízben
oldódó vitaminok
 Tiamin (B1-vitamin): jelentős szerepet játszik
a szénhidrát-anyagcserében, valamint az izmok
és az idegrendszer zavartalan működéséhez
elengedhetetlen.
 Riboflavin (B2-vitamin): a vas beépítésében
(hemoglobin-képzés), a fehérjeszintézisben, a
zsír- és szénhidrátlebontásban játszik szerepet.
 Niacinamid
(B3-vitamin):
a
biológiai
oxidációban,
az
energiatermelésben,
a
szénhidrátok és a zsírok lebontásában és
felépítésében tölt be lényeges szerepet.
Nélkülözhetetlen az emésztőrendszer és az
idegrendszer normális működéséhez, valamint
az egyes hormonok szintéziséhez.
 Folsav (B4-vitamin): más vitaminokkal együtt
részt vesz a vörösvértestek képzésében, javítja
a vasfelszívódás hatásfokát. Elősegíti egyes
aminosavak anyagcseréjét és a nukleinsavak
szintézisét. Tapasztalatok szerint a folsav
hiánya a terhesség korai szakaszában születési
rendellenességekhez vezethet (pl. nyitott
gerinc).
 Pantoténsav (B5-vitamin): részt vesz a
szénhidrátok és a zsírok energiává való
átalakításában.
Elősegíti
a
hámrétegek
felépítését, befolyásolja a hajnövekedést.
Létfontosságú
a
mellékvesék
normális
működéséhez.
 Piridoxin
(B6-vitamin): számos enzim
alkotórészeként részt vesz az aminosavak, az
esszenciális zsírsavak és a vas anyagcseréjében.
 Biotin (B7-vitamin): számos olyan enzim
alkotórésze, amely szerepet játszik a fehérje-, a
szénhidrát- és a zsíranyagcserében.
 Kolin (B8-vitamin): elősegíti a zsírsavak
felhasználását a szervezetben, véd a máj
elzsírosodása ellen, valamint megakadályozza a
koleszterin lerakódását az érfalakra.
 Inozitol (B9-vitamin): a haj növekedésében és
az érelmeszesedés megakadályozásában és az
idegingerületek továbbításában van szerepe.
Zsírbontó anyag.
 Para-amino-benzoesav (B10-vitamin): részt
7695
vesz a vasanyagcserében, a vörösvértestek
létrejöttében. Elősegíti a folsavképződést és a
pantoténsav felszívódását.
 Cianokobalamin (B12-vitamin): szerepe a
fehérjeszintézisben, a szénhidrátok és a
zsírsavak anyagcsere-folyamataiban, valamint a
vörösvértestek
képzésében
jelentős.
Növekedést serkentő, étvágy javító.
witaminowy, -a, -e – vitaminvitaminy – vitaminok; vitamintabletták
Witania ospała – Withania somnifera (Linne)
Dunal (Physalis somnifera) należy do
rodziny psiankowatych – Solanaceae. Znana
pod nazwami Ashwagandha, indyjski żeńszeń (Indian ginseng), Winter cherry,
Kanaje Hindi i Samm Al Ferakh. [Dorasta
do 150 cm wys. Wydaje kwiaty zielonkawe
lub brudno żółtozielone i owoce kuliste
(jagody) barwy ciemnopomarańczowej
lub czerwonej, obudowane, podobnie jak
u miechunki, w delikatnie zrośnięte
działki kielicha (niczym lampion), które
brązowieją w miarę dojrzewania jagody.
Witania jest stosowana w tradycyjnej
medycynie wschodniej (Indie, Izrael, Iran,
Pakistan,
Sri-Lanka,
Bangladesz,
Afganisan).] – álombogyó (Withania
somnifera) [a kétszikűek (Magnoliopsida)
osztályába a burgonyavirágúak (Solanales)
rendjébe és a burgonyafélék (Solanaceae)
családjába tartozó faj.]
-
Wersja 05 06.2017
witerunek czyli przywiatr [tłuszcz mocno
woniejący, używany do przynęty zwierząt
drapieżnych. Witerunki są oddzielne na
lisy, wydry, wilki. Wyrażenie myśliwskie:
witerunkować, zadać witerunek” znaczy
skusić przynętą.] – (daw) csalétek
Witek, Wituś – a Vitold beceneve
witeź [1. to rosyjski ciężki jeździec; rycerz; 2.
barwny motyl dzienny o różnokolorowym
ubarwieniu, m.in. paź królowej, witeź
żeglarz, niepylak apollo] – (dawno) vitéz,
hős, lovag; (biol.) Vitéz lepke. [Zerynthia
(Zerynthia)
polyxena
(Denis
&
Schiffermuller, 1775) = Thais polyxena =
Zerynthia cassandra (Geyer, [1828]) =
Papilio polyxena Denis & Schiffermüller,
1775 = Papilio rumina alba Esper, 1794 =
Zerinthia polyxena = Parnalius polyxena.]
witka, witeczka [1. cienka, długa i wiotka
gałązka drzewa lub krzewu; 2. nitkowaty,
długi wyrostek komórek pierwotniaków,
bakterii, a także większości plemników,
dzięki któremu komórka ma zdolność
poruszania się w środowisku ciekłym] –
vessző, botocska, pálca
Witold [Imię to pojawiło się w polskich
dokumentach w XIV w., zapisywano je
jako Witołt, Witowd, Witold.] – Vitold
[Germán eredetű férfinév. Elemeinek
jelentése: erdőben uralkodó, tevékeny]
witraż [kompozycja figuralna lub ornamentalna
z barwnych szkieł okiennych łączonych
ołowianymi ramkami] – (fr.) vitrage,
vitrázs; az ablakkeretre erősített, az ablak
nagy részét elfedő, alig átlátszó függöny;
félrehúzható függöny; üvegfestmény, színes
üvegablak; üvegfestmény; (w kościele)
templomablak
witanie – üdvözlés, fogadás, fogadtatás, köszöntés
witanie się – kölcsönös üdvözlés, egymás
üdvözlése
witeczka [zdrobnienie od: witka] – botocska,
vesszőcske
7696
witrażownictwo
[1. sztuka
wykonywania
witraży; 2. witraże o określonej tematyce,
z określonej epoki] – üvegfestő műhely,
színes üvegablak készítő műhely
witrażowy, -a, -e – (fr.) vitrázs-, üvegablakwitrażysta, witrażystka – ablakfestő, üvegfestő
(ffi/nő)
witriol [1. daw. uwodniony siarczan jakiegoś
metalu; 2. daw. stężony kwas siarkowy] –
(lat.) vitriol; gálic [fehér: cinkszulfát; gálic
kék: rézszulfát; gálic zöld: ferroszulfát],
(vegyt.) tömény kénsav
witriolowy, -a, -e – vitriolos
witryfikacja (też zeszklenie, witrifikacja)
[przemiana fazowa przejścia ze stanu
ciekłego w stan szklisty. Jest to przemiana
fazowa II rzędu, związana z nagłą zmianą
lepkości i zmianą pojemności cieplnej, ale
nie towarzyszą jej energetyczne efekty
cieplne.] – vitrifikáció, üvegesítés, üveggé
v. üvegszerűvé válás (hő hatása alatt)
witryna [1. okno sklepowe, w którym wystawia
się różne towary; 2. oszklona szafa lub
gablota przeznaczona do wystawiania
różnych przedmiotów; 3. zob. strona w
zn. 7.] – (fr. vitrine) vitrin; üvegszekrény;
tárló: kiállítási szekrény (múzeumban,
könyvtárban stb.); üvegfalú szekrény
dísztárgyak, csecsebecsék elhelyezésére;
(wystawa sklepowa) kirakatablak, kirakat;
(strona domowa; strona główna) honlap,
ottlap, alapoldal
witryna sklepowa – bolti kirakat
Wittenberga (niem. Lutherstadt Wittenberg)
[miasto powiatowe w środkowych
Niemczech,
w
kraju
związkowym
Saksonia-Anhalt,
siedziba
powiatu
Wittenberga. Centrum reformacji, znane
z działalności Marcina Lutra, stąd jego
oficjalna nazwa Lutherstadt Wittenberg
(pol. Miasto Lutra Wittenberga). Zabytki
związane z pobytem Marcina Lutra w
Wittenberdze
(dom
Lutra,
dom
Melanchtona, kościół miejski (Stadtkirche)
i kościół zamkowy '(Schlosskirche)) oraz
domy Lutra w Eisleben (dom narodzin
przy Lutherstraße i dom śmierci przy
Andreaskirchplatz) zostały wpisane w 1996
na
listę
światowego
dziedzictwa
UNESCO.] – Lutherstadt Wittenberg
(eredeti nevén: Wittenberg, latinosan
Wittenberga) [város Németországban SzászAnhalt tartományban. Elsősorban Luther
Mártonról híres, aki itt töltötte életének nagy
részét, itt indította el a reformációt, és írta
meg számos művét.]
-
Wersja 05 06.2017
Wittenberga
witułka [1. roślina zielna lub krzewinka z
rodziny werbenowatych; 2. werbena;
werbena ogrodowa] – (növ.) verbéna
wiu! – (hangu.) (szélfúvás utánzására)
wiwarium [1. łac. vivarium 'zwierzyniec; staw
rybny', vivi- 'żywo-' (od vivus 'żywy') i
śrdw.łac. vivenda l.poj. 'żywność' od łac.
vivere; łączna nazwa akwariów i
terrariów; 2. pomieszczenie do hodowli i
obserwacji
drobnych
zwierząt
w
warunkach zbliżonych do naturalnych] –
(lat.) vivárium; tartály, ketrec, elevenállattartó hely, vadaskert, halastó, ketrec, kalitka;
állatok tenyésztésére szolgáló hely
wiwat [okrzyk "niech żyje!", "vivat!"; żywy
wielkopolski taniec lud.] – (lat.) vivát;
éljen; éljenzés; (taniec) élénk wielkopolski
néptánc
wiwat! [okrzyk "niech żyje!", "vivat!"] – (lat.)
vivát! éljen!
wiwatować [wznosić okrzyki na czyjąś cześć lub
na cześć czegoś] – (dawno) vivátozni;
éljenezni, éltetni
wiwatować (na czyją cześć) – megéljenezni vkit
wiwatowanie – éljenzés (hosszan tartó)
wiwenda [przest. żywność, prowiant, zapasy
żywnościowe] – (dawno, ritka) ellátás; (ol.)
proviant; élelmiszer, élelem; életjáradék;
élelmiszerkészlet; eleség; útravaló (étel),
tartalék
wiwera – cibetmacska [A cibet-macskán (viverra
zibetha) és a hódon gátmirigyek vannak,
amelyek a cibet-macskán a cibetet, a hódon
valami olajos anyagot választanak el. Az
úgyenevezett analmirigyek (alfel m. v.
tömlők)
rágcsálókon,
husevőkön,
rovarevőkön, erszényeseken, foghijjasokon
és a csőrös emlősökön találhatók.]
Wiwera indyjska, cyweta indyjska, cybeta
(Viverra zibetha) [ssak z rodziny
łaszowatych występujący w Indiach,
wschodnich Chinach i na Półwyspie
Indochińskim. Bywa hodowana dla cybetu
7697
- substancji zapachowej wykorzystywanej
w przemyśle perfumeryjnym.] - Ázsiai
cibetmacska (Viverra zibetha L.)
wiwilga (wilga) – sárgarigó (Oriolus oriolus)
wiwisekcja [1. dokonywanie operacji na żywych
zwierzętach w celach doświadczalnych; 2.
zabieg operacyjny dokonywany na
żywym zwierzęciu w celach naukowych
lub doświadczalnych; 3. bardzo dokładna
analiza czegoś] – (lat.) viviszekció; (él, orv.)
élveboncolás
(kísérleti
célokból
élő
állatokon)
wiwisekcyjny, -a, -e [dotyczący wiwisekcji] –
élveboncolási, viviszekciós
wiwisektor – élveboncoló
wiz, wyz (Bieługa, Huso huso) [gatunek
wędrownej, anadromicznej ryby z rodziny
jesiotrowatych z rodzaju Huso] – viza
(Huso huso) [a sugarasúszójú csontos halak
porcos ganoid csoportján belül a valódi
tokfélék (Acipenseridae) családjába tartozó
faj]
wizjer [przest. celownik, postrzegalnik (broni
palnej, aparatu fot., geodezyjnego itp.);
dawn. osłona twarzy w hełmie.] - irányzék
fegyvernél);
(sport)
célrúd,
célkaró;
(fényképezőgépen) kereső;
wiza [1. fr. visa 'jw.' z łac. '(rzeczy) widziane'
l.mn. r.nij. od visus p.p. od vidēre,
zezwolenie
wpisane
do
paszportu
cudzoziemca na pobyt a. wjazd na
(przejazd przez) terytorium danego
państwa,
wydane
przez
konsulat,
przedstawicielstwo
dypl.
a.
straż
graniczną; 2. zezwolenie na przekroczenie
granicy i pobyt cudzoziemca na
terytorium danego państwa; 3. dokument
zezwalający na wjazd do danego kraju] –
(lat.) visum, vízum; láttamozás; (dipl.) ki- v.
átutazási engedély idegen állampolgár v.
állapolgárok számára; ennek bevezetése az
útlevélbe; idegen állampolgárnak adott
engedély vmely országba való beutazásra
wiza na jednorazowy przejazd; wiza na
jednorazowy przekroczenie granicy –
vízum egyszeri átutazásra
wiza na wielokrotny przejazd; wiza na
wielokrotny przekroczenie granicy –
vízum többszöri átutazásra
wiza pobytowa – tartózkodási v. beutazó vízum
wiza przejazdowa – átutazási vízum
wiza tranzytowa [zezwolenie na przejazd przez
terytorium obcego państwa w ściśle
określonym czasie] – átutazási v. átutazó
vízum
wiza turystyczna – turistavízum
-
Wersja 05 06.2017
wiza wjazdowa – beutazási vízum; beutazási
engedély
wiza z prawem do pracy; wiza zarobkowa –
munkavállalásra jogosító vízum
wizard {rzecz.}; kreator {m.} [komp.] – (ang.)
wizard; "Varázsló" - 'varázsló' segédprogram
[1. segédeszköz, mely párbeszédes formában
végigvezeti a program használót a bonyolult
műveletek végrehajtásában; 2. telepítési vagy
üzembehelyezési műveleteket egyszerű
'igen-nem' típusú válaszokkal segítő, gyorsan
eredményre vezető kisérőprogram]
wizerunek [1. czyjaś podobizna na rysunku,
obrazie, zdjęciu itp.; 2. sposób, w jaki
dana osoba lub rzecz jest postrzegana i
przedstawiana] – kép, képmás, arckép,
portré
wizerunki panujących – uralkodók képmásai v.
portréi
wizerunki królów polskich – lengyel királyok
portréi
wizg [wysoki, przenikliwy głos lub dźwięk»] –
visítás, sivítás, süvítés, nyikorgás
wizja [1. obraz pojawiający się w czyjejś
wyobraźni pod wpływem natchnienia,
szaleństwa,
wysokiej
gorączki
lub
środków
odurzających;
2. czyjeś
wyobrażenie jakichś zdarzeń mających
zajść w przyszłości, zwykle przedstawiane
w książce lub w filmie; 3. ogół sygnałów
tworzących obraz, przesyłanych od
nadajnika do odbiornika; też: obraz na
ekranie telewizora] – (lat.) vízió; látomás,
jelenés; érzékcsalódás, káprázat; ábrándkép;
rémkép, rémlátomás; (műv.) látomásszerű,
mozgalmas kép (az alkotó művész
képzeletében); (sąd) szemle
wizja katastroficzna – katasztrófikus vízió
wizja lokalna [urzędowe oględziny terenu, lokalu
itp.
dla
zbadania
okoliczności
przestępstwa lub stwierdzenia czegoś] –
helyszíni szemle; helyszínelés
7698
wizjer [1. otwór w drzwiach zaopatrzony w
soczewkę, umożliwiający obserwację tego,
co się dzieje na zewnątrz; 2. otwór w
ścianie pomieszczenia, zbiornika itp.
pozwalający obserwować ich wnętrze;
3. część aparatu fotograficznego, kamery
itp. umożliwiająca ustalenie właściwego
wycinka
obserwowanej
przestrzeni;
4. przyrząd celowniczy umożliwiający
naprowadzenie broni na cel; 5. w zbroi
rycerskiej: zasłona w hełmie opuszczona
na twarz, z otworami umożliwiającymi
widzenie] – sisakrostély; irányzék; (fényk.)
távolságmérő
wizjoner, wizjonerka [1. człowiek miewający
wizje; 2. twórca śmiałych planów lub idei
dotyczących
przyszłości]
–
(lat.)
vizionárius; látnok (ffi/nő); olyan személy,
akinek látomásai vannak
wizjonerski, -a, -ie – (lat.) vizionárius-; látnoki
wizjonerstwo
[1. przeżywanie
wizji;
też:
przedstawianie
ich
w
twórczości
artystycznej;
2. nadprzyrodzona
umiejętność przewidywania przyszłości] –
látomásokra való hajlamosság
wizować [opatrywać paszport wizą] – láttamozni
wizował – látta
wizowanie – láttamozás
wizowanie faktur – fuvarlevelek láttamozása
wizowany, -a, -e – láttamozó
wizowy, -a, -e – vízumwizualnie – vizuálisan
wizualny, -a, -e [związany ze wzrokiem i z
obrazem jako środkiem przekazywania
informacji] – (lat.) vizuális; látási, a látási
érzeten alapuló
wizualny
zapis
mowy,
trójwymiarowy
spektrogram mowy – színképi látható
beszédeljárás (beszédfeljegyzés)
wizyjnie – látomásosan
wizyjność – vízió; látomás
wizyjny, -a, -e – vízió-; látomáswizyta
[1. odwiedziny
o
charakterze
towarzyskim lub oficjalnym; 2. przyjęcie
lub odwiedzenie pacjenta przez lekarza] –
(lat.→ném.) vizit; látogatás; orvosi szemle,
vizsgálat, ellenőrzés, orvosi látogatás
wizyta ceremonialna – udvariassági látogatás
wizyta grzecznościowa – tisztelgő látogatás
wizyta kondolencyjna – részvétlátogatás
wizyta lekarska – orvosi vizit
wizyta pożegnalna – búcsúlátogatás
wizytacja
[1. kontrolna
wizyta
władz
zwierzchnich w podlegającej im placówce;
też: komisja dokonująca takiej kontroli;
-
Wersja 05 06.2017
2. daw. obchód lekarski w szpitalu] – (lat.)
vizitáció, vizitálás; vizsgálat, megvizsgálás,
ellenőrző vizsgálat, vizit, szemle; (egyh.) 1. a
püspök és az esperes gyülekezetlátogatási,
gyülekezetvizsgálati alkalma; 2. két fajtája
van: canonica vagy pastorális
wizytacja kanoniczna – visitacio canonica;
(egyház) kánoni szemle; amely többek között
az egyházi épületek állapotára terjedt ki
wizytacja szkoły – iskolalátogatás
wizytacyjny, -a, -e – vizsgálati
wizytator [osoba lub komisja kontrolująca
podległe placówki], wizytatorka – (lat.)
vizitátor; ellenőr, felügyelő; szakfelügyelő;
(szkolny) iskolafelügyelő, tanfelügyelő
wizytator szkół – tanfelügyelő
wizytatorski, -a, -ie – (lat.) vizitátori; ellenőri,
felügyelői; iskolafelügyelői
wizytka – rövidebb látogatás v. orvosi vizit
wizytka
[członkini
żeńskiego
zakonu
kontemplacyjnego] – vizitációs nővér (női
szerzetesrend)
wizytować [1. dokonywać wizytacji w jakiejś
instytucji; 2. składać oficjalną wizytę
jakiejś osobie lub w jakimś kraju; 3. daw.
odbywać wizytę lekarską lub robić obchód
lekarski] – (lat.) vizitálni v. vizitelni;
ellenőrzés céljából megvizsgálni; szemlét
tartani, megszemlélni; (lat.→fr.) vizitelni;
(dawno)
látogatást
tenni,
látogatni,
meglátogatni;
a
társasági
érintkezés
követelményei, érintkezés követelményei,
előírásai szerint vkit meglátogatni
wizytować szkołę – iskolát látogatni (szemlét
tartani)
wizytowy, -a, -e – látogató-, látogatási, ünnepi
wizytówka [1. mały kartonik z wydrukowanym
nazwiskiem, adresem i tytułami lub
stanowiskiem służbowym danej osoby;
2. coś, co świadczy o cechach kogoś lub
czegoś, zwłaszcza dodatnich; 3. tabliczka z
imieniem i nazwiskiem na drzwiach
mieszkania]
–
vizitkártya;
névjegy,
névkártya, látogatójegy

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

lengyel úti szótár

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne

1. Közvetítés Beszélgetések fogorvosi kontroll mellett Ez év

1. Közvetítés magyarról idegen nyelvre Maximális pontszám: 20