SZÓTÁR 1

Transkrypt

SZÓTÁR 1

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2017
O
4424
OEM (ang. Original Equipment Manufacturer,
dosłownie
Producent
Oryginalnego
Wyposażenia) [organizacja sprzedająca
pod własną marką produkty wytworzone
przez inne firmy. Termin jest mylący,
gdyż OEM nie zawsze jest wytwórcą
nawet nie jest producentem, lecz czasem
sprzedawcą sprzętu dla użytkownika
końcowego, choć zdarza się też, że jest
jego projektantem.] – OEM (Original
Equipment Manufacturer) [kifejezés arra a
szituációra utal, amikor egy vállalat az
eredeti gyártótól megvesz valamilyen
terméket, majd mint sajátját adja tovább,
gyakran valamilyen nagyobb termék
részeként. Nem egyértelmű ugyanakkor,
hogy ebben a helyzetben az eladó eredeti
gyártót vagy a felvásárlót nevezzük OEMnek. Viszont ha valaki OEM terméket
vásárol, akkor az azt jelenti, hogy gyári
csomagolás nélküli termékről van szó.
Általában, amikor mindez úgy történik, hogy
a felvásárló vállalat a saját nevén hozza
forgalomba a megvásárolt terméket, akkor a
vásárló céget nevezzük így. Ez történt
például, amikor az IBM a Tandontól floppymeghajtókat vásárolt és az IBM PC
részeként árulta. A keresési adatbázis szerint
ez a fogalomhasználat a modern, a fordított
változat csak korábbról maradt meg.]
oeuvre (fr.) [dzieło; oeuvres completes = dzieła
wszystkie; ouevre posthume = dzieło
wydane po śmierci kompozytora; zob.
opus] – (fr.) oeuvre; mű, műalkotás; egy író
v. művész életműve, alkotásainak összessége
OFDM (ang. Orthogonal Frequency-Division
Multiplexing, Ortogonalne zwielokrotnianie
w dziedzinie częstotliwości) [metoda
modulacji polegająca na jednoczesnej
transmisji wielu strumieni danych na
ortogonalnych częstotliwościach nośnych.
Rozłożenie
transmisji
o
dużej
przepływności na kilka wolniejszych
strumieni umożliwia pracę systemu w
kanałach, w których występuje zjawisko
wielodrogowości. Jest szeroko stosowana
w technice dostępu do internetu ADSL czy
systemie telewizji cyfrowej DVB-T i DVBT2.] – OFDM Orthogonal Frequency
Division
Multiplexing
(ortogonális
frekvenciaosztásos multiplexelés)
ofensywa [1. fr. offensive 'jw.' od łac. offensa
'uderzenie; obraza' z offendere 'uderzyć;
obrazić (się)'; of- z ob- 'do; ku; przeciw';
fendere, zaczepne działania wojenne;
natarcie w skali operacyjnej a. strategicznej.
2. natarcie dużych sił wojska na pozycje
przeciwnika na całym froncie lub na
większym jego odcinku; 3. w niektórych
grach zespołowych: grupa zawodników,
których głównym zadaniem jest atakowanie
przeciwnika; 4. zorganizowane wystąpienie
przeciw komuś lub czemuś; 5. masowe
pojawienie się czegoś; 6. natarcie, zaczepne
działanie wojenne; 7. zorganizowany atak na
przeciwnika
w
sportowych
grach
zespołowych] – (lat.) offenzíva; (wojsk)
támadás, előrenyomulás; támadó fellépés,
eljárás
ofensywa faszyzmu – a fasizmus offenzívája
Ofensywa Kiereńskiego (nazywana również
ofensywą czerwcową, ofensywą lipcową lub
ofensywą galicyjską) [ostatnia wielka
ofensywa wojsk Rosji przeciw Niemcom i
Austro-Węgrom w czasie I wojny światowej.
Miała miejsce od 1 do 19 lipca 1917 na
terenie Galicji.] ― Kerenszkij-offenzíva (más
néven júliusi offenzíva vagy galíciai offenzíva)
[az utolsó orosz offenzíva volt az első
világháborúban. 1917 júliusában hajtották
végre]
ofensywa na całej linii – támadás az egész vonalon
ofensywnie – támadóan
ofensywność – offentzivitás
ofensywność
demograficzny
–
demográfiai
offenzivitás
ofensywny, -a, -e [1. dotyczący ofensywy – na
wojnie lub w sporcie; 2. zdecydowany i
śmiały w działaniu] – (lat.) offenzív-; támadó
ofensywna wojna – offenzív háború
oferent [osoba lub instytucja składająca ofertę] –
ajánlkozó, pályázó
oferma [lekcew. człowiek niezaradny lub
niezdarny] – (közb.) málészájú, mulya, mafla
ofermowatość – ügyetlenség, sutaság, esetlenség,
lomposság
ofermowaty, -a, -e – (közb.) ügyetlen, suta, esetlen,
lompos
oferować [z łac. offerre 'ofiarować'; 1. proponować
kupno, usługi, pomoc itp.; 2. proponować
kupno, usługi, składać ofertę, wiążącą
propozycję zawarcia umowy na podanych
warunkach.] – (a lat. offero, 'fölajánl' igéből)
ajánlani, kínálni, ígérni, felajánlani
oferować asortyment – választékot kínálni
oferować coś komuś – ajánlani vmit vkinek
oferować pracę – munkát kínálni
oferować swoje usługi – felajánlja szolgálatait
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
4425
oferowany asortyment – ajánlott árukínálat
oferta [1. formalna propozycja zawarcia umowy,
dokonania transakcji; 2. towary i usługi
proponowane klientom] – (propozycja)
ajánlat, ajánlkozás, folyamodás; árajánlat;
kínálat; kérvény, folyamodvány
oferta cenowa – árajánlat
oferta eksportowa – export ajánlat
oferta listowna – írásbeli ajánlat
oferta nie wiążąca – nem kötelező ajánlat
oferta otwarta – nyílt ajánlat
oferta pracy – állásajánlat
oferta towarowa – áruajánlat
oferta wiążąca – kötelező ajánlat
ofertorium, offertorium [1. śrdw.łac. offerta
'ofiara' i offertorium 'śpiew liturgiczny przy
ofiarowaniu chleba i wina w kośc.' z łac.
offerre
'ofiarować';
Kośc.
rz.kat.
ofiarowanie chleba i wina we mszy;
ofiarowanie chleba i wina w mszy św.; 2.
2. werset z psalmu lub stosowne zdanie
odmawiane podczas każdej mszy św. po
wyznaniu wiary, a przed ofiarowaniem
chleba i wina] – offertorium (a lat. offero,
'fölajánl' igéből); áldozat, felajánlás — 1. a
szentmise fölajánlási része a kenyér
felajánlásától a super oblata oráció végéig. A
II. Vat. Zsin. (1962-65) után az ~ imádságai
az utolsó vacsorán is elhangzott húsvéti áldó
imádságot idézik: „Áldott vagy, Urunk,
mindenség Istene...” - 2. a mise
propriumának a felajánláskor imádkozott
vagy énekelt tétele. A II. Vat. Zsin. (196265) megszüntette. A gregorián ének
responzoriális formája. - 3. A bizánci szertban megfelelője a bevonulás;. - 4. Eredetileg
a gyülekezet részéről az úrvacsora számára
felajánlott kenyér és bor. A liturgia egyik
része (offertoriumi imádság). A gyülekezet
adakozása Isten dicsőségére és az egyház
szükségleteire
ofertoryjny, -a, -e – offertoriumi (modlitwy
ofertoryjne: offertoriumi imádságok)
ofertowy, -a, -e – ajánlati
Office of National Drug Control Policy [Urząd
ds.
Krajowej
Polityki
Kontroli
Narkotyków] – The White House Office of
National Drug Control Policy (ONDCP),
országos kábítószer-politikai iroda [A Fehér
Ház alá tartozó ONDCP-t 1988-ban hozta
létre a kábítószerek elterjedése ellen hozott
Anti-Drug Abuse Act. A szervezet célja az
USÁ-n belül a tiltott drogok használatával,
gyártásával és csempészetével, a drogokkal
kapcsolatos bûnözéssel és erõszakkal,
valamint a kábítószer-használat egészségügyi
következményeivel kapcsolatos politikai
-
Wersja 01 01 2017
irányelvek,
prioritások
és
célkítûzések
kidolgozása.]
offline {przysł.}; bez połączenia {przysł.} [komp.]
[zł.] – offline (off-line) - kikapcsoltan, letöltve,
tárolva a hálózattól függetlenül [1. az "online"
szó ellentéte, vagyis a hálózattól független
vagy élő hálózati kapcsolat nélküli dolgok
jelzője (pl. "offline browsing": a saját gépünk
háttértárolójára
letöltött
Web-oldalak
böngészése); 2. közvetett együttműködés,
hálózati összeköttetés nélkül: a munkánkhoz
szükséges anyag gépünk tárolóiban letöltve,
tárolva, tehát 'helyben' található]
 offline multimedia = tárolt multimédium (pl.
CD-ROM)
 offline browsing = webfüggetlen böngészés,
'helybenböngészés'
 offline reading = webfüggetlen kiértékelés,
letöltött, tárolt anyag olvasása
offset [1. technika druku płaskiego; 2. maszyna
drukująca tą techniką; 3. zasada w handlu
zagranicznym, według której sprzedający
lokuje zamówienia na rynku, na który
skierowany jest produkt] – (ang.) ofszet;
(nyomdászat) többnyire színes síknyomási
eljárás, amelynél a közbeiktatott vékony
gumihengerről kerül a papírra a nymás
offsetowy, -a, -e – (nyomdászat) ofszetofiara [1. to, co się ofiarowuje komuś na jakiś cel;
2. wyrzeczenie się czegoś cennego dla kogoś
lub ze względu na coś, np. w imię wartości
patriotycznych lub religijnych; 3. osoba lub
zwierzę bezradne wobec czyjejś przemocy,
które doznały jakiejś szkody lub straciły
życie; też: rzecz wskutek czegoś zniszczona;
4. lekcew.
człowiek
niezdarny
lub
niezaradny; 5. przedmiot lub żywa istota
składane Bogu, bóstwom, nadprzyrodzonym
mocom, np. w celu przebłagania ich lub
odsunięcia
niebezpieczeństwa;
6.
podstawowy, obok modlitwy, akt kultu
religijnego, występujący we wszystkich
religiach, począwszy od pierwotnych do
najbardziej
rozwiniętych.
Polega
na
składaniu darów bóstwu. Często łączony z
ucztą religijną. 7. (osoba) w rozumieniu
Polskiej Karty Praw Ofiary, jest to osoba
fizyczna, której dobro chronione prawem
zostało
naruszone
lub
bezpośrednio
zagrożone przez przestępstwo. Karta zalicza
do ofiar również najbliższych takiej osoby] –
(lat.) offertórium, felajánlás (a mise egyik fő
része); áldozat, v. áldozatbemutatás (latinul:
sacrificium) az istentisztelet legnagyobb
cselekménye, amellyel egy áldozati tárgyat
teljes egészében Istennek ad az ember; áldozás,
feláldozás, megajánlás, adomány; (egyh.)
áldozat; 1. a mise, az istentisztelet egyik része:
4426
felajánlás, adakozás; 2. perselypénz [1. Az
Ószövetségben szent dolog, ajándék, szent
adomány. Csak később lett égőáldozat. Az
áldozat egy rituális cselekmény, általa a
bemutató ajándékot ajánl fel Istennek.
Közösséget hozott létre a bemutató és Isten
között. Sokan értelmezték úgy, hogy az
Istennek szüksége is van az áldozatra, de a
kiengesztelődést
is
szolgálhatja.
Tulajdonukat ajánlották fel. A próféták az
áldozat hamis lelkülete ellen küzdöttek (ez
ugyanis lényegében bálvánnyá alacsonyította
Istent). Anyaga szerint lehetett: étel-, véres-,
ital- vagy illatáldozat. Szándéka szerint:
engesztelő, építési, hála, béke, féltékenységi
és tisztulási áldozat. Időpontja szerint: esti és
reggeli áldozat. 2. Az Újszövetségben Jézus
nem vetette el az ószövetségi áldozatot, de
előbbre valónak tartotta a kibékülést. A
Templom pusztulásának megjövendölésével
az ószövetségi áldozat megszűnését, egy új
szövetség létrejöttét jelentette be. Saját
halálát mindenkiért való áldozatnak mondta.
Halála engesztelő áldozat, megváltás. Az
Eucharisztia is áldozat jellegű. Pál apostol
levelei, és János írásai is ilyen értelemben
tanítanak.]; ajándék, pénzáldozat; szenvedő
alany, (pastwa) martalék; (zsarg.) balek,
tehetetlen, élhetetlen, ügyetlen, mafla
Ofiary [te były składane przez wiele narodów.
Ani historia, ani antropologia nie potrafią
wytłumaczyć ich początku. ST podaje je jako
coś już istniejącego. Z nazw sądzić można, że
przynoszącym ofiary chodziło o przebłaganie
Boga za przestępstwo, zjednanie Go sobie, albo
i wielbienie Go. Pierwszymi ofiarodawcami
byli w biblijnych czasach Kain i Abel. Ci byli
synami Adama i Ewy, którzy obrazili Boga i
dlatego po rodzicach przejęli poczucie winy
wobec Boga i którego ofiarami chcieli
przeprosić. Przelew krwi grał ważną rolę w
ofiarach. Krew była symbolem miłości, bólu i
życia. Dlatego ofiara Abla była przyjęta,
ponieważ w niej ofiarowane były zwierzęta,
które musiały dać swoją krew, w której było
życie. Kaina ofiara nie była mile widziana u
Boga, bo składała się z roślin, które nie czują
bólu i nie mają krwi. W ofiarach ich nie widać
także ich natury. Abel był człowiekiem, który
rozumiał istotę życia, nawet życia duchowego i
chciał zadowolić Stwórcę, a Kain był naturą
niższą, krnąbrną wobec Boga i lekceważącą
Go. On nie przepraszał Boga, ani pytał, czy ma
naprawić zło, ale ze złości (która była w jego
naturze) zabił brata swego. To symbolizuje
ciągłą walkę ducha z ciałem, tego co pociąga do
góry, do wieczności, z tym, co poniża i oddala
od Boga. Ofiary składali Noe, Abraham,
Jakub, Job. Dokładny opis i sposób składania
ofiar podał Mojżesz podczas wędrówki
Izraelitów po pustyni. Głównymi ofiarami
były: ofiara za grzech, przebłagalna, ofiara
-
Wersja 01 01 2017
całopalna, ofiara spokojna, pojednania, ofiara
śniednia, pokarmowa, ofiara za występek, zadość
uczynienia, podobna do ofiary za grzech.
1. Ofiara za grzech, przebłagalna, była
najważniejszą z ofiar. Człowiek najpierw musi się
oczyścić z grzechu, zanim będzie miał prawo
zbliżyć się do Boga. Ofiar tych było cztery: ofiara
za najwyższego kapłana, za całą społeczność, za
księcia, za zwykłego człowieka z ludu. Przy niej
grzesznik przyprowadzał ofiarę (kozę, owcę,
byka); po czym wkładał ręce na głowę zwierzęcia,
aby przez to symbolicznie przenieść na nie swój
grzech. Następną czynnością było zabicie
zwierzęcia, przy czym krew spuszczano do
specjalnego naczynia, a krwią tą (kapłan
pomazywał rogi ołtarza). Po tych czynnościach
spalano łój zwierzęcia na ołtarzu, a resztę (tzn.
mięso, wnętrzności i skórę) spalano poza obozem.
Ofiara ta wskazuje na Chrystusa dźwigającego
grzech ludzi. Ofiara ta nie była ofiarą
przyjemnego zapachu, ale stoi w związku z
sądem, gdzie sądzony został nie człowiek, który
popełnił grzech, ale Jezus Chrystus, który
grzechy wziął na Siebie, o czym mówią proroctwa
ksiąg Starego Testamentu. ― 2. Ofiara całopalna
była ofiarą wonną dla Jahwe. Postępowano przy
niej podobnie jak u poprzedniej, z tym, że
kapłani pokrapiali krwią ołtarz, a całe zwierzę
zostało pocięte na części, które po obmyciu
układano na ołtarzu i całość spalano. Ofiara ta
wskazuje na Chrystusa, który będąc bez skazy,
ofiarował się za ludzi, upodobnił się do człowieka
dla dania ofiary za niego. Człowiek na tę ofiarę
nie nadawał się, bo nie ma człowieka bez skazy.
Przyniósł ją za niego Chrystus. ― 3. Ofiara
spokojna, pojednania jest ofiarą pokoju i
dziękczynienia, dlatego także wonną dla Jahwe.
Używano do niej zwierząt (kozy, owce, bydło) bez
braku. Postępowano z nią podobnie jak z ofiarą
całopalną, z tym że tylko tłuszcz (najcenniejszą
część) spalano, tzn. poświęcano Bogu, a mięso
ofiarowujący spożywali z rodzinami. Ofiara ta
wskazuje na wielkie dzieło pojednania człowieka
z Bogiem, dokonane przez Jezusa Chrystusa.
Chrystus jest pokojem. ― 4. Ofiara śniednia,
pokarmowa, była jedyną ofiarą, przy której nie
było przelewu krwi. Składała się z mąki pszennej,
białej (symbol doskonałości), oliwy (symbol
Ducha Świętego), kadzideł (symbol modlitwy i
uwielbienia) i soli (symbol ochrony przed
zepsuciem, trwałość). Reszty nie spalano, ale
dawano kapłanowi. Ofiarę całopalną składano
codziennie dwa razy: rano i wieczorem. Przy
każdej ofiarowywano jednego baranka. Ofiarę
śniednią, pokarmową, składano także codziennie
w połączeniu z całopalną. ― Obok tych ofiar były
inne, specjalne, jak ofiary przy święceniach, za
arcykapłana,
ofiary
za
nieświadome
przestępstwa, po wyzdrowieniu z trądu, ofiary
ubogich, za znalezionego zabitego, którego
zabójcy nie można było ustalić, ofiara za
nazyrejczyka i inne.] – áldozat, áldozatok [Vallásos
kultikus cselekmény valamely istenség tiszteletére,
amelynél az ember a személyes tulajdonát képező
tárgyat önként odaadja az istenségnek; ezt az
áldozatot a szertartás során felemésztik, hogy ezáltal
4427
az istenséggel jóindulatú kapcsolatba kerüljenek,
vagy ezt megújítsák, illetve kifejezzék azt; hitet,
bűnbánatot vagy imádást is kifejez; a fő szándék
az áldozatban az, hogy az istenség jóakaratát
biztosítsa; ősidők óta ismeretes (1Móz 4,4; 8,2022; 12,7-8; 13,4.18; 15,4kk; 26,25; Jób 1,5; 42,79); a jeruzsálemi templom felépítése előtt az
áldozatot a családfők mutatták be; a templom Kr.
u. 70-ben történt lerombolása óta a zsidók nem
mutattak be áldozatot; a Mózes által előírt
áldozatoknál csak bizonyos állatok és szárnyasok
húsát lehetett áldozatul bemutatni. A sokféle
különböző áldozatra vonatkozó bibliai előírás
abból a szükségből fakadt, hogy az áldozatot
bemutató bűneitől megtisztuljon, vagy az
istentiszteleten résztvevő személynek az a
kívánsága, hogy Istennel közösségre jusson. Az
áldozatok az állat- és növényvilágból kerültek ki.
―Az áldozatok különböző nemei: bűnért való
áldozat, tudatlanságból eredő nem szándékos vagy
tévedésből esett bűnökért (3Móz 4,1-35; 6,17-23);
vétekért való áldozat engesztelést és helyreállítást
jelentett a nem szándékos bűnökért, hamis esküért
és a felebaráttal szembeni nem megfelelő
viselkedésért; az engesztelő áldozat jelképezte az
Istennel való helyes, bensőséges viszonyt; sokszor
kísérte az áldozatokat az étel- és italáldozat
(2Móz 29,40kk); felemelt és meglóbált áldozat,
amelynél az áldozati állat szegyét és lapockáját
megszentelték (2Móz 29,24-28; 3Móz 7,14);
égőáldozat minden reggel és este (2Móz 29,2842; 3Móz 1). ― Valamennyi ószövetségi áldozat
Krisztusra, és az Ő minden emberért bemutatott
végérvényes áldozatára mutat (Zsid 9,11kk).]
ofiara Abrahama [najwyższe poświęcenie (Rdz
22,1-3): A po tych wydarzeniach Bóg
wystawił Abrahama na próbę. Rzekł do
niego:
«Abrahamie!»
A
gdy
on
odpowiedział: «Oto jestem» – powiedział:
«Weź twego syna jedynego, którego
miłujesz, Izaaka, idź do kraju Moria i tam
złóż go w ofierze na jednym z pagórków,
jakie ci wskażę». Nazajutrz rano
Abraham osiodłał swego osła, zabrał z
sobą dwóch swych ludzi i syna Izaaka,
narąbał drzewa do spalenia ofiary i ruszył
w drogę do miejscowości, o której mu Bóg
powiedział.] – Ábrahám áldozata [az a
bibliai jelenet, melyben az Úr próbára teszi
Ábrahám hitét, kérve, áldozza fel a fiát,
Izsákot. Ábrahám ezt meg is tenné, de az Úr
megakadályozza tettének végrehajtását.]
ofiara bezkrowawa – vértelen áldozat
ofiara całopalna – tűzáldozat, engesztelő áldozat,
áldozati állat
engesztelő áldozat: olyan áldozat, mely eltörli a
bűnt és helyreállítja az életközösséget Isten és az
ember között. - I. Az ÓSz-ben. A héb. 'hattát' szó
értelme: bűn, tágabb értelemben: az, ami a bűnt
eltörli (Szám 19,9: tisztító víz; vö. 8,7),
mindenekelőtt a bűnért való áldozat. Ugyanakkor
a héb. 'asam' más jogainak megsértésére utal, de
tágabb értelemben azt is jelöli, amivel ez a
-
Wersja 01 01 2017
sérelem jóvátehető (1Sám 6,3: jóvátétel). Így az
engesztelő áldozat egyben jóvátételi áldozat is volt
Jahve v. egy embertárs jogait ért sérelem
jóvátételéért (Lev 14,21.25). - II. Az ÚSz egyetlen
tökéletes
engesztelő
áldozata
Krisztus
keresztáldozata.
ofiara całopalna (spalana w całości) – (lat.)
holocaustum; egészen elégő áldozat
ofiara cywilna – (wojsk) polgári áldozat
ofiara dziękczynna – hálaadó áldozat
ofiara intrygi – az intrika v. ármánykodás áldozata
Ofiara
krzyżowa
–
keresztáldozat
[Jézus
kereszthalála, az új szövetség egyetlen és
tökéletes áldozata. - A keresztáldozat Jézus
Krisztusnak, az emberiség megváltójának a
kereszten beteljesedett önátadása, az Atya előtt
az engesztelés és dicsőítés felülmúlhatatlan és
kedves áldozata. A keresztáldozat a megváltás
ára. Oltára a kereszt. Az áldozat és az áldozatot
bemutató ugyanaz: Jézus, az Isten Fia, az
emberiség örök főpapja (vö. Zsid 7-10. f.). Előképei: Izsák föláldozása, a húsvéti bárány,
szentségi elővételezése az utolsó vacsora,
megjelenítése a szentmise.]
ofiara mszy świętej – szentmiseáldozat
ofiara na cel społeczny – társadalmi célra szánt v.
közcélú adomány
ofiara nieostrożności – a vigyázatlanság áldozata
ofiara z człowieka [tę formę mordu rytualnego
praktykowano w wielu starożytnych
kulturach, zwłaszcza w Mezoameryce i na
Bliskim Wschodzie.] – emberáldozat [az
ember feláldozása istennek, életének kioltása és
tetemének elégetése révén. – A mózesi törvény
szigorúan tiltja az emberáldozatot (3Móz
18,21; 20,2-3) ]
ofiara z konia – lóáldozat
ofiara zabobonu – a babona áldozata
ofiarnie
–
önmegtagadóan,
lemondóan,
önfeláldozóan, önfeledten, odaadóan
ofiarność
–
bőkezűség,
áldozatkészség,
adakozókészség,
szolgálatkészség;
önfeláldozás, jótékonyság
ofiarność społeczeństwa – a társadalom bőkezűsége,
áldozatkészsége
ofiarny, -a, -e [1. skłonny do poświęceń; też:
świadczący o takiej postawie; 2. związany ze
składaniem ofiar] – áldozó, áldozatos,
áldozati;
áldozatkész,
szolgálatkész,
önfeláldozó, önmegtagadó, lemondó; adakozó,
bőkezű, jótékony, jótevő, könyörületes, odaadó
ofiarna praca – önfeláldozó, önmegtagadó v.
áldozatkész munka
ofiarodawca [ten, kto ofiarowuje coś komuś lub na
coś], ofiarodawczyni – adakozó, ajándékozó,
adományozó, áldozatot vállaló (ffi/nő)
4428
ofiarować (ofiaruje) — ofiarowywać [1. dać coś
komuś bezinteresownie; 2. zadeklarować
swoje przychylne uczucia; 3. wystąpić z
gotowością zrobienia czegoś dla kogoś;
4. poświęcić coś komuś lub jakiejś ważnej
sprawie, idei; 5. złożyć ofiarę z czegoś lub
kogoś Bogu, bóstwu, nadprzyrodzonym
mocom] – áldozni, áldozatot bemutatni,
feláldozni; ajánlani, felajánlani, kínálni;
ajándékozni, adni, adományozni; javasolni
ofiarować co na pamiątkę – emlékbe v. emlékül
adni, ajándékozni vmit
ofiarować co komu w dowód pamięci –
megemlékezésül ajándékozni v. emlékbe ad
vkinek vmit
ofiarować coś – feláldozni vmit
ofiarować dzieło – művét ajánlja, dedikálja
ofiarować komu swe usługi – felajánlja, felkínálja
vkinek szolgálatait
ofiarować komu swoje pośrednictwo – felajánlja,
kínálja vkinek közbenjárását
ofiarować plac na budowę szpitala – telket adni v.
adományozni kórházépítés céljára
ofiarować pieniądze na ubogich – szegények
részére v. javára pénzt adni, ajándékozni v.
felajánlani
ofiarować utwór – művét ajánlja, dedikálja
ofiarować życie za ojczyznę – életét feláldozza a
hazáért
ofiarować się — ofiarowywać się [złożyć siebie w
ofierze Bogu, bóstwu, nadprzyrodzonym
mocom] – felajánlja magát, ajánlkozni,
kínálkozni; felajánlkozni, felkínálkozni;
áldozni, feláldozza magát; (istennek)
fogadalmat tenni, megfogadni
ofiarować się komu z pomocą – felajánlja,
felkínálja vkinek a segítségét
ofiarować się z pielgrzymką do Częstochowy –
fogadalomból
elzarándokolt
Czensztochovába
ofiarować się z pożyczką – kölcsönt kínálni, kész
kölcsönt adni
-
Wersja 01 01 2017
ofiarować się za ojczyznę – feláldozza magát a
hazáért
ofiarował się ponieść śmierć za brata – [pl.
Baradlay Jenő] kész volt meghalni fivéréért
(bátyjáért)
ofiarowanie [w liturgii chrześcijańskiej: część
mszy, w czasie której przynoszone są dary
ofiarne na ołtarz] – áldozat, adományozás,
ajándékozás; (egyház) felajánlás, feláldozás
ofiarowanie chleba – a kenyér felajánlása
Ofiarowanie Pańskie, Spotkanie Pańskie, gr. Hypapante oraz Heorte ton Kataroin (święto
spotkania
i
oczyszczenia)
święto
chrześcijańskie, upamiętniające ofiarowanie
Jezusa Chrystusa w Świątyni Jerozolimskiej,
zgodnie z prawem Mojżeszowym, dawniej
nazywane Oczyszczeniem Najświętszej Maryi
Panny (w 40. dzień od Narodzenia Jezusa),
czym nawiązywano do święta spotkania i
święta
oczyszczenia
w
tradycji
starotestamentalnej i chrześcijańskiej. –
Február 2.: Gyertyaszentelő Boldogasszony [1.
Jézus születése után 40 nappal, az ószövetségi
törvénynek engedelmeskedve, József és Mária
bemutatja Őt a Templomban, bemutatva a
Törvény által előírt áldozatot. Erre a történetre
emlékezve az Egyház gyertyát szentel, innen az
ünnep elnevezése. A bulvársajtó és a
kereskedelmi média számára február 2-a a
„medve kibújásának ünnepe”. Valójában ez a
nap a 40. Jézus születése után, már
elnevezésében is rendkívül gazdag, s
Jeruzsálemben már a 4. századtól ünnepelték.
2. Nevezik Mária tisztulásának (Purificatio),
hiszen az ószövetségi törvény szerint ekkor
kellett Máriának szülése utáni áldozatát
bemutatnia Lev12). Ez az elnevezés, és az
ünnep tartalma a 10. Századtól terjedt el
nyugaton. A Keleti Egyház a „Találkozás”
Hypapante néven nevezi, a Simeonnal (Lk2,2535), és Anna próféta asszonnyal való
találkozásra utalva (Lk2,34-38). Nevezik még
„Urunk bemutatása” ünnepének is, hiszen a
gyermek Jézust születése után 40 nappal
mutatták be a Templomban, teljesítve a szintén
ószövetségi előírásokat: „minden elsőszülött
fiúgyermek az Úrnak legyen szentelve!”
(Kiv13,2).
3.
A
„Gyertyaszentelő
Boldogasszony” elnevezés pedig az ekkor
végzett szertartásra utal, ami már a 4. Századtól
elterjedt a Római Egyházban. Az elnevezések
jelzik azt a szimbolikus és szakrális
gazdagságot, amely az ünnep mögött
meghúzódik.]
ofiarowanie siebie Bogu – zob. Oddanie siebie Bogu
– Isten önfeláldozása
ofiarowanie wina – kehely felajánlása
ofiarowany, -a, -e – felajánlott, feláldozott, áldozati
ofiary były licznę i bardzo kosztowne – számos és
értékes ajándék v. adomány volt v. gyűlt
össze
ofiary składane na oltarzu ojczyzny – áldozatok a
haza oltárán
oficer [w siłach zbrojnych: żołnierz w stopniu
podporucznika lub wyższym; też w innych
organizacjach o strukturze wojskowej:
ten, kto ma stopień służbowy od
podporucznika wzwyż] – tiszt (ti.),
katonatiszt (jestem oficerem)
4429
oficer celny – vámtiszt
oficer czynny – tényleges tiszt
oficer flagowy [1. specjalista w sztabie
marynarki wojennej lub w sztabie zespołu
okrętów, kierujący pracą jednej ze służb
okrętowych; 2. adiutant dowódcy] – a
vezérhajó parancsnokának szárnysegédje
oficer kawalerii – lovastiszt
oficer liniowy [oficer pełniący służbę na linii
frontu] – frontvonal tiszt
oficer łącznik a. łącznikowy a. łączności –
összekötőtiszt
oficer marynarki – tengerésztiszt
oficer milicji – rendőrtiszt
oficer nawigacyjny – navigációs tiszt; vízi- v. légi
járművön a navigációt irányító személy
-
Wersja 01 01 2017
oficer ogniowy [zastępca dowódcy baterii na
stanowiskach ogniowych baterii] – tüzértiszt
oficer policji – rendőrtiszt
oficer przyboczny [adiutant] – hadsegéd
oficer rezerwy – tartalékos tiszt
oficer służby czynnej – (wojsko) tényleges
katonatiszt
oficer sztabowy – törzstiszt
oficer sztabu generalnego – vezérkari tiszt
oficer służby czynnej – tényleges v. aktív tiszt
oficer śledczy – nyomozó; nyomozó tiszt
oficer zawodowy – hivatásos tiszt
oficerek [wzgardliwie, rzadziej zdrobniale, o
niskim rangą oficerze] – tisztecske; (kártya)
(fr. préference: előny) preferansz kettesben
oficerki – (közb.) magas, merev csizma
oficerski, -a, -ie – tiszti, katonatiszti
oficerstwo – tiszti rang; tisztikar
oficerzyny – nyomorult katonatiszt (megvetően)
oficjalista [śrdw.łac. officialista 'służący; urzędnik';
1. daw. mężczyzna zarządzający prywatnym
majątkiem ziemskim; 2. daw. urzędnik,
zwłaszcza sądowy; 3. dawn. osoba
zatrudniona przy zarządzaniu majątkiem
ziemskim (ekonom, pisarz prowentowy itp.);
dawn. urzędnik (zwł. sądowy).] – hivatalnok,
tisztviselő
oficjaliści czyli prywatni urzędnicy dworscy [(Jak
czytamy u Zygmunta Glogera) Wyraz
urzędnik, mający dzisiaj znaczenie członka
służby państwowej, oznaczał w dawnej
Polsce oficjalistę prywatnego. W archiwum
byłej Komisyi Skarbu znaleźliśmy instrukcję
polską z pierwszych lat XVI wieku „yako
urzędnyk robothi ma wicziegacz”. W wieku
XVII i XVIII widzimy w dobrach
szlacheckich 4 główne szczeble w hierarchii
urzędników prywatnych, a mianowicie:
komisarz był kontrolerem i kasjerem całego
klucza dóbr, złożonego z kilku lub
kilkunastu wiosek i folwarków. Ekonom
oznaczał rządcę na jednym folwarku, a jeżeli
folwark był duży, to miał do pomocy
podstarościego, który miał znaczenie
dzisiejszego ekonoma. Najniższym oficjalistą
był włodarz, zwany dzisiaj gumiennym,
karbowym a na Litwie namiestnikiem.] –
(daw) udvari tisztviselők, magán hivatalnokok
oficjalnie – hivatalosan
oficjalnie nie wiem o niczym – hivatalosan semmiről
sem tudok, semmiről sincs tudomásom
oficjalny, -a, -e [łac. officialis 'urzędowy';
1. zatwierdzony przez urząd, instytucję itp.;
2. odpowiadający ustalonym formom i
regułom; 3. reprezentujący jakąś instytucję,
urząd
itp.;
4. sztywny
w obejściu,
4430
zachowujący dystans; 5. wyrażający takie
zachowanie; 6. ogłoszony, podany do
wiadomości
urzędowo;
urzędowy;
formalny;
wymuszony,
sztywny
w
obejściu, nienaturalny.] – (lat.) officinális
(növénynevek
mellett:
orvosi,
orvosszerekhez tartozó); hivatalos, hivatali,
szolgálati; (átv.) rideg, merev, ünnepélyes
oficjalna część uroczystości – az ünnepség
hivatalos része
oficjalna narzeczona – gyűrűs menyasszony
oficjalny rekord – hiteles rekord
oficjalny wynik – hivatalos eredmény [Oficjalny
wynik:
Bronisław
Komorowski
prezydentem]
oficjał [1. w Kościele katolickim: duchowny
urzędnik przy biskupie, sprawujący w
jego imieniu kościelną władzę sędziowską i
przewodniczący w sądach biskupich;
2. daw. urzędnik w zaborze austriackim;
3. daw. sługa niższych urzędników
municypalnych w starożytnym Rzymie;
też: wyższy urzędnik cesarski piastujący
ważny urząd; 4. daw.; zob. oficjel; 5. Kośc.
rz.kat.
mianowany
przez
biskupa
duchowny, stojący na czele sądu
duchownego; dawn. urzędnik w zaborze
austriackim.] – (lat.) officiális; egyházi
bíró, akire a püspök átruházta a joghatóságát;
az egyházmegyei bíróság elnöke (bírósági
helynök); ; hivatalnok a középkorban a
püspök mellett a világi ügyek ellátására;
(dawno)
(wojsk)
irodatiszt,
(segéd)
tisztviselő
oficjant [zob. celebrans; officians dpn. officiantis
'pomagający'] – (lat.) celebritas; híresség,
előkelőség; miséző pap, celebráns
oficjum [officium 'grzeczność; powinność; służba;
funkcja; urząd'; 1. w Kościele katolickim:
urząd
kościelny;
też:
obowiązki
wchodzące w zakres tego urzędu; 2. w
Kościele
katolickim
i
Kościołach
wschodnich: odmawianie brewiarza przez
duchownych;
też:
zbiór
modlitw
odmawianych w różnych porach dnia;
3. średniowieczne widowisko o tematyce
religijnej; 4. urząd kośc. z jego
obowiązkami; spełnienie jakiejś czynności
liturgicznej;
kongregacja
papieska
zajmująca się sprawami wiary i
obyczajów; odmawianie brewiarza; (oficja
dialogowane) śrdw. widowiska o tematyce
religijnej.] – (lat.) officium; kötelesség,
hivatal
oficyna (łac. officina, warsztat) [1. śrdw.łac.
officinalis 'z magazynu' od officina
'magazyn' z łac. 'warsztat' od opficina 'jp.'
od opifex 'majster, rzemieślnik'; op- od
-
Wersja 01 01 2017
opus; boczna a. tylna część budynku,
wychodząca na podwórze; (o. drukarska)
drukarnia, wydawniczy zakład drukarski
(XV-XVIII w.); dawn. budynek wolno
stojący w pobliżu pałacu, dworu, mieszczący
kuchnie, piekarnie, niekiedy mieszkania
oficjalistów. 2. boczne skrzydło kamienicy
lub budynek stojący za kamienicą frontową;
3. skrzydło pałacu lub budynek w pobliżu
pałacu czy dworu, zwykle o przeznaczeniu
gospodarczym; 4. wydawnictwo – instytucja
organizująca
proces
wydawniczy;
5. drukarnia w XV–XVIII w.]
– (lat.)
officina; műhely (a gyógyszertárnak az a része,
ahol a közönséget kiszolgálják), melléképület,
alagsor
ofiklejda [dawny dęty blaszany instrument
muzyczny] – ofikleid (fúvós hangszer)
Ofir (miejsce popiołu) [1. Syn Joktana, potomka
Sema; osiadł, jak się przypuszcza w Arabii.
2. Nie wiadomo, gdzie to miejsce było (w
Arabii, Indiach, czy w Afryce). Salomon
sprowadzał stamtąd złoto, kosztowne
kamienie,
i
drewno
sandałowe.
3.
miejscowość o trudnym do określenia
położeniu, odległa od Palestyny, bogata w
złoto.] – OFÍR (vörös; gazdag, zsíros;
termékeny vidék; a gazdagság földje) [1.
Joktán fia (1Móz 10,23; 1Krón 1,23). 2. Az az
ország, amelyben Ofír leszármazottai laktak,
Arábia
délnyugati
részén,
gazdag
aranylelőhely. Fontos állomása azoknak a
hajóknak, amelyek Indiából jöttek és ébenfát,
majmokat, pávákat és szantálfát szállítottak
(1Kir 10,11-12.22; Jób 22,24; 28,16; 2Krón
8,18). Lásd még: UFÁZ.]
ofici (także znani jako Ofianie lub Serpentynianie /z
(gr.) ὄφιανοι, ὄφις = wąż/) [gnostyckie sekty
w Syrii i Egipcie ok. 100 po Chr. Członkowie
tych sekt czcili węża z Księgi Rodzaju jako
symbol gnozy (poznania), którą tyran
Yaldabaoth (demiurg) chciał ukryć przed
Adamem i Ewą.] – (gör.) ophiták, ofiták
(ophiták, ophianusok, héberül naaszenusok),
kígyótisztelők, kígyóimádók [1. Gnosztikus
szekta, amely a paradicsomi kígyót imádta,
mint az igaz Isten eszközét, amely igaz
istenismeretre vezette az embert. 2. A
kereszténység őskorában több oly gnosztikus
párt, melyek a szirés hellén gnosztikusok
között mintegy átmenetet alkottak. A párt
keletkezését talán a Krisztus előtti századra, de
legalább is az apostoli századra tehetni.
rendszerük
Egyiptomban,
hol
a
kereszténységgel érintkezésbe jöttek, képződött
ki, még pedig a zsidósággal nyilt ellentétben.
Az ofiták közül némelyek, tekintettel a
paradicsomi kigyóra, mely a zsidók istenének
tervét Ádám elcsábítása által meghiusította,
4431
különös
vallásos
isteni
tiszteletben
részesítették a kigyót; mások szerint a zsidók
által tisztelt alsóbb rendű isten, a Jaldabaóth,
azaz a kaosz szülöttje boszankodva tekint alá
az anyag messze lent fekvő iszapjára, ebben
haragos arca visszatükröződik, e kép
megelevenül
s
kigyószellemmé
(ophiomorphos), sátánná alakul.]
ofita [członek ugrupowania chrześcijańskiego z
II w. w Egipcie, czczącego Węża, który
skusił Ewę] – ofita; „kígyóimádó”
oflis [wąska, obła powierzchnia na bokach
tarcicy; oblina] – szűk, ovális felület a
deszka v. palánk oldalán
Ofni, Chofni (walczący na pięści) [syn Helego] –
HOFNI (a tenyér, ököl, ökölvívó; erős) [Éli
(1) főpap féktelen, elvetemült fia (1Sám 1,3;
2,34; 4,4.17).]
ofrankować — ofrankowywać [1. daw. uiścić z
góry opłatę za przesyłkę pocztową lub
bagaż; 2. uiścić opłatę za przesyłkę listową
lub bagażową] – bérmentesíteni, bélyeget
tenni; szállítási költséget v. fuvardíjat előre
kifizetni
ofrankować list – levelet bérmentesíteni, levélre
bélyeget tenni v. ragasztani
ofrankowanie – bérmentesítés
ofrankowany, -a, -e – bérmentve
oftalmia [zapalenie spojówek lub gałek ocznych]
– (gör.) oftalmia; szemgyulladás
oftalmiczny, -a, -e – szemoftalmolog [specjalista w zakresie oftalmologii] –
szemorvos, szemész (orvos)
oftalmologia [zob. okulistyka] – oftalmológia;
szemészet
oftalmometr
[przyrząd
do
wymierzania
krzywizn powierzchni optycznych oka z
odbitych od nich obrazów] – (gör.)
oftalmométer; a szemlencse görbületét mérő
készülék
oftalmoskop [przyrząd do badania dna oka
przez otwór źrenicy] – (gör.) oftalmoszkóp;
szemtükör a szem belsejének vizsgálatára
oftalmoskopowy, -a, -e – (gör.) oftalmoszkópofuknąć, ofukać — ofukiwać [pot. odezwać się do
kogoś nieprzyjemnym głosem, strofująco]
– (kogo) ráförmedni, ráripakodni, megfeddni,
rendre utasítani, rákiáltani, megszidni,
leszidni, korholni, elhallgattani, szavába
vágni
ofuknąć kogo – rákiáltani vkire, megszidni, leszidni
vkit; ráripakodni vkire
ofuknąć się – megharagszik, mérges lesz
ofuknąć się na kogo – megharagszik, mérges lesz
vkire
-
Wersja 01 01 2017
ofultać się [(ziemia rybnicko-raciborska) popluć się,
pobrudzić się jedzeniem] – [Słowniczek
języka śląskiego] leköpködik egymást; leköpi
v. leeszi magát; bepiszkolja magát étellel
ogałacać (zob. ogołacać)– lemezteleníteni, (z czego)
kifosztani (vkit)
oganiać (zob. ogonić) – elhajtani, űzni, elűzni,
elkergetni
oganiać kogo – elhajtani vkit
oganiać się – védekezni vmi ellen; elkergetni,
elhesegetni vmit
oganiać się kogo – elhajtani vkit
oganiać się od kogo/czego – védekezni vki/vmi ellen
oganiać się od much – elkergeti magáról a legyeket
ogar [węg. agár. 1. gończy pies myśliwski o długich
uszach i czarnej, podpalanej sierści; 2.
grupa ras psów gończych używanych, zwł.
dawniej, do tropienia, osaczania a.
napędzania zwierzyny na myśliwego (ogary
polskie do końca XIX w., ang. Harriery do
szczucia zajęcy, Beagle do polowań pieszych,
dziś jeszcze używane w Brytanii Foxhoundy
do zbiorowych łowów konnych parfors na
lisy).] – agár, vizsla
ogar polski [1. jedna z ras psów gończych. Pies
myśliwski. 2. pies myśliwski o krótkiej,
czarnej lub ciemnoszarej sierści] – lengyel
vizsla
ogarek [mały, niedopalony do końca kawałek
świecy, papierosa, knota itp.] – vminek el
nem égett vége v. csonkja; mécses, csavart
gyertya
ogarek papierosa – cigarettavég, szivarvég; (közb.)
csikk
ogarek świecy – gyertyacsonk
ogarnąć — ogarniać [1. opasać ramionami;
2. otoczyć ze wszystkich stron; 3. objąć
swoim
zasięgiem;
4. o
uczuciach,
wrażeniach: opanować; 5. zdać sobie z
czegoś sprawę; 6. pot. niezbyt dokładnie
posprzątać] – körülvenni, bekeríteni; átfogni,
felölelni, (epidemia) elhatalmasodni; (átv.)
hatalmába keríteni, elragadni, elfogni, úrrá lesz
vmin, elönteni; megigazítani, megpiszkálni,
elrendezni
ogarnęło
go
nienymowne
wzruszenie
–
kimondhatatlan meghatottság vett erőt rajta
4432
ogarnąć ognisko – megigazítani, megpiszkálni a
tüzet
ogarnąć rozumem – (átv.) ésszel felfogni,
megérteni
ogarnąć spojrzeniem – (átv.) tekintetével felfogja
v. végigméri
ogarnąć sprawę – az ügyet megéretni
ogarnąć wzrokiem – (átv.) áttekinteni
ogarnął mnie smutek – szomorúság fogott el
ogarnął go sen – elfogta az álom, elálmosodott
ogarnął ją niewytłumaczony smutek – érthetetlen
v. megmagyarázhatatlan szomorúság fogta el
ogarnął ją ramionami i tułił do siebie – karjaival
átölelte őt és magához szorította
ogarnęła mnie niepokonana senność –
elnyomhatatlan álmosság vett erőt rajtam
ogarnia go gniew – elfutja a pulykaméreg
ogarnia go rozpacz – elfogja az elkeseredés, a
kétségbeesés
ogarnia go strach – elfogja a félelem v. a rettegés
ogarnia go tęsktnota – elfogja a vágyakozás
ogarnąć się — ogarniać się [pot. doprowadzić
swój wygląd do porządku] – rendesen
öltözik, jó holmit vesz fel magára; kijavítja
ruházatát (csak felszólító módban)
ogarnięty, -a, -e – körülvett, bekerített; átfogott,
felölelt, (epidemia) elhatalmasodott; (átv.)
hatalmába kerített, elragadott, elfogott, úrrá
lett vmin, elöntött; megigazított, megpiszkált,
elrendezett
ogarnirować – díszíteni, köríteni (ételt)
ogary grają – a vadászkutyák csaholnak
ogieniek [niewielki ogień; ogienek, płomyk,
ognik] – tüzecske
ogień [1. płomienie i żar powstające podczas
palenia
się
czegoś;
2. płomienie
ogarniające dużą przestrzeń, budynek, las
itp.; 3. zapalony stos drewna; 4. strzały z
broni palnej; 5. gwałtowne uczucie;
6. wypieki na twarzy; 7. podniesiona
temperatura ciała lub uczucie gorąca;
8. upał; 9. blask; 10. płonący lub świecący
przedmiot; 11. nowotwór łagodny skóry
powstający zaraz po narodzinach lub we
wczesnym dzieciństwie] – tűz, láng łagodny
ogniu: lassú tűzön); (átv.) fellángolás,
-
Wersja 01 01 2017
lelkesedés; tűz, égő tűzrakás, tűzvész, lángok;
(wojsk) tűz, tüzelés; tűz, fény, villanás,
csillogás (drágakőnél)
ogień [często używany jako symbol czystości i
sądu. Wyraża się w sądzie nad tym, co jest
przeciw świętości Boga, w oczyszczaniu,
niszczeniu złego. Bóg mówił do Mojżesza w
płomieniu ognistym; wyrażał chwałę Swą w
ogniu. Podczas dnia Pańskiego gwiazdy się w
ogniu rozsypią. Ogień spalał ofiary. Nadab i
Abihu ofiarowali obcy ogień, za co pożarci
zostali przez ogień od Boga. Chrześcijanie są
chrzczeni ogniem (oczyszczeni Boską siłą).
Czytamy również o jeziorze ognistym, przed
którym Bóg ostrzega każdego człowieka,
podobnie jak ostrzegał przed upadkiem,
potopem, upadkiem Sodomy itd.] – TŰZ [Ez
a világító elem Isten jelenlétének a jelképe (Ez
1,27) és az ítélet eszköze (1Móz 19,24) volt. A
szent sátor előtt bemutatott első áldozatot az Úr
színe elől jött tűz emésztette meg (3Móz 9,24).
"Idegen tűz"-nek az oltárra vitele tilos volt
(3Móz 10,1-2). A tüzet felhasználták főzésre
(Jn 21,9), fűtésre (Jn 18,18), valamint hulladék
és selejtes dolgok megsemmisítésére (Jn 15,6).
Próbája egy dolog valódi voltának (1Kor 3,1215) és az ítélet jelképe (Jel 1,14).]
ogień armatni – ágyutűz
ogień artyleryjski – tüzérségi tűz, ágyútűz, tüzelés
ogień bengalski – bengáli fény, bengáli tűz; görögtűz,
tüzijáték
ogień buzuje – a tűz lángol
ogień działowy – ágyutűz, ágyuval való tüzelés
ogień flankowy – (wojsko) oldaltűz, oldalozó tűz
ogień gaśnie – a tűz kialszik
ogień grecki [daw. płynny środek zapalający
stosowany przez wojska bizantyjskie i
greckie w celach obronnych i zaczepnych] –
görög tűz
ogień huczy w komienię – pattog v. ropog v. duruzsol
a tűz a kandallóban
ogień huraganowy – pergőtűz
ogień i woda – tűz és víz; ég és föld
4433
ogień karabinowy – puskatűz
ogień kartaczowy – kartácstűz
ogień kominowy – kéménytűz
ogień koncentryczny – (wojsko) összpontosított
tűz
ogień krzyżowy [obstrzał tego samego celu
prowadzony jednocześnie z różnych stron]
– kereszttűz
ogień namiętności – a szenvedély tüze
ogień ofiarny, wieczny [ogień palony ku czci
Boga,
bóstwa,
nieustannie
podtrzymywany] – örökké égő, áldozati tűz
ogień pała – ég a tűz
ogień rozpalić – meggyújtani a tüzet, tüzet gyújtani
ogień strawił całe jego mienie – a tűz elemésztette
egész vagyonát
ogień szerzy się – a tűz elharapódzik
ogień tleje – a tűz parázslik v. izzik
ogień trawi drzewo – a tűz felemészti a fát
ogień tryska z oczu – árad szeméből a lelkesedés, a
hév; tüzed okád tekintete
ogień tyralierski – előőrstűz
ogień w kominku – kéménytűz; tűz a kandallóban
ogień walk a. walki – a harc tüze; tűzharc
ogień wieczny – zob. potępienie – örök tűz
ogień wygasł – a tűz kialudt; kialaudt a tűz
ogień zagasł v. zgasł – a tűz kialudt
ogień zaporowy [ogień z artylerii i moździerzy
otwierany jednocześnie, prowadzony z
dużym natężeniem w celu odparcia ataku
nieprzyjaciela] – (wojsk) zárótűz
ogień zgasić – eloltani, kioltani a tüzet
ogier [niekastrowany koń] – csődör, mén
ogier rozpłodowy – tenyészcsődör
ogipsować – gipszbe tenni, begipszelni
ogląd [obejrzenie czegoś] – felügyeleti látogatás,
felülvizsgálat; (wojsk) szemle
oglądać (zob. obejrzeć) [1. przypatrywać się
komuś
lub
czemuś
dokładnie;
2. zapoznawać się z czymś, patrząc na to;
3. spotykać kogoś] (kogo/co) – nézni,
nézegetni,
megtekinteni,
megnézni,
-
Wersja 01 01 2017
megszemlélni, körülnézni, vizsgálni; odanézni;
végignézni
oglądać film na wideo – (filmet nézni) videózni
oglądać (kogo/co) – nézegetni (vkit/vmit)
oglądać telewizję – tévét nézni, tévézni
oglądać wystawę – kirakatot nézegetni
oglądać zabytki z zaciekawieniem – érdeklődéssel
nézni a műemléket
oglądać zgubę ojczyzny – a haza vesztét nézni
oglądać się [1. oglądać samego siebie; 2. obracając
głowę w jakimś kierunku, spoglądać na
kogoś lub na coś; 3. patrzeć w różne strony]
– körültekinteni, körülnézni; nézegetni;
félrenézni; nézelődni
oglądać się a. obejrzeć się wstecz – visszanézni
oglądać się za siebie – maga mögé néz, hátranéz,
félvállról néz
oglądalność [to jest to procent grupy docelowej
oglądający dany program telewizyjny,
reklamę, itp.] – nézettség;
oglądalność w Polsce; oglądalność TV [W Polsce
oglądalność mierzona jest przez dwa ośrodki
badawcze: AGB Nielsen Media Research
oraz OBOP. Z uwagi na metodologię badań
wyniki oglądalności są podawane dla każdej
minuty. Oznacza to, że oglądalność
programu jest średnią z jego minutowych
oglądalności. — Wg AGB w 2008 r. udział
procentowy
kanałów
w
widowni
przedstawiał
się
następujaco:
TVP1
22,63 %; TVP2 16,83; TVN 16,73; Polsat
15,42; TVP Info 4,32; TVN24 2,71; TV 4
1,83; TV Puls 0,8; Superstacja 0,21; Polsat
News 0,07 %.] – nézettség Lengyelországban
oglądanie – megtekintés, megnézés, megvizsgálás,
látogatás
oglądanie miasta – a város megtekintése
oglądnąć [zob. obejrzeć] – nézni, nézegetni,
megtekinteni,
megnézni,
megszemlélni,
körülnézni, vizsgálni; végignézni
oglądnąć się – nézelődni
oglądanie się – szemlélődés, nézelődés, tekintgetés
4434
oględnie
–
körültekintően,
óvatosan,
körültekintéssel, kesztyűs kézzel
oględność
–
körültekintés,
óvatosság,
megfontoltság, tapintatosság
oględny, -a, -e [delikatny i ostrożny w
zachowaniu, wydawaniu sądów itp.] –
körültekintő,
óvatos,
megfontolt,
elővigyázatos, tapintatos
oględziny [czynność dowodowa w procesie
cywilnym i karnym, polegająca na
zapoznaniu się przez organ procesowy z
miejscem, ciałem osoby lub rzeczą, celem
ujawnienia ich cech charakterystycznych,
istotnych
dla
rozstrzygnięcia
o
przedmiocie postępowania lub ujawnienia
źródła
dowodu]
–
megvizsgálás,
felülvizsgálat, látogatás; ellenőrzés; szemle
oględziny lekarskie – orvosi vizsgálat
oględziny na miejscu zdarzenia – helyszíni
szemle, helyszínelés
oględziny pośmiertne – halott kémlés, halott
vizsgálat
oględziny zwłok – halottszemle
ogłada [umiejętność odpowiedniego zachowania
się] – jólneveltség, jó v. finom modor v.
viselkedés; jó fellépés, simulékonyság,
illemtudás; (gładkość) csiszoltság
ogładzać (zob. ogłodzić) – kiéheztetni, koplaltatni
ogładzenie – csiszolás, simítás
ogładzić (ogładzę) — ogładzać [1. wypolerować
ze wszystkich stron; 2. nauczyć kogoś
właściwego zachowania się] – simítani,
kisimítani, lesimítani; kicsiszolni, jó modorra
tanítani v. nevelni; lecsiszolni
ogładzić się – simává válni, kisímulni; (átv.)
kicsiszolódni, jómodort felvenni
ogładzony, -a, -e – csiszolt, sima; finom, jómodorú
ogładzony budowlaniec – jómodorú építőmunkás
ogławiać (zob. ogłowić) – fejelni
ogławiać buraki – répát fejelni
ogłodzenie – kiéheztetés, koplaltatás
ogłodzony, -a, -e – kiéheztetett, koplaltatott
ogłosić (ogłoszę) — ogłaszać [1. podać do
publicznej wiadomości; 2. wydać coś w
formie publikacji; 3. publicznie nadać
komuś jakiś tytuł, godność] – hirdetni,
kihirdetni, közhírré tenni, bejelenteni,
tudatni,
kinyilvánítani,
közzétenni,
tanúsítani;
kiadni,
kinyomtatni;
nyilvánosságra hozni; leközölni; reklámozni
ogłaszać strajk – sztrájkot hirdetni, sztrájkba lépni
ogłaszać zapisy – felvételt hirdetni
ogłosić aukcję – árverést hirdetni
ogłosić bankructwo – bejelenteni a csődöt, csődöt
mondani
-
Wersja 01 01 2017
ogłosić a. ogłaszać coś – (sajtóban) bejelenteni vmit
ogłosić dekret – rendeletet v. dekrétumot kibocsátani
v. kihirdetni v. közzétenni
ogłosić drukiem swe prace – kiadja, nyomtatásban
megjelenteti műveit
ogłosić kogo prezydentem – elnökké kiáltani ki vkit
ogłosić konkurs – pályázatot hirdetni v. kiírni
ogłosić konkurs na co – pályázatot hirdetni vmire
ogłosić krucjatę – keresztes hadjáratot hirdetni
ogłosić licytację – árverést hirdetni
ogłosić niepodległość – kihirdetni, kikiáltani a
függetlenséget
ogłosić niewypłacalność – fizetésképtelenséget
bejelenteni; csődbe kerülni, jutni
ogłosić a. ogłaszać przetarg – versenytárgyalásokat
hirdetni
ogłosić (proklamować) republikę – köztársaságot
kikiáltani
ogłosić stan wojenny – hadiállípotot kinyilvánítani v.
kihirdetni
ogłosić strajk – sztrájkot hirdetni, sztrájkba lépni
ogłosić upadłość – bejelenteni a csődöt, csődöt
mondani v. kinyilvánítani
ogłosić ustawę w dzienniku urzędowym – törvényt
kihirdetni hivatalos lapban; törvényt a hivatalos
lapban közzétenni
ogłosić w gazecie – újságban hirdetni
ogłosić a. ogłaszać wynik – erdményt kihirdetni
ogłosić a. ogłaszać wyrok – ítéletet kimondani v.
kihirdetni
ogłosić się — ogłaszać się [1. podać wiadomość o
sobie za pośrednictwem prasy, radia,
plakatu itp.; 2. nadać sobie jakiś tytuł,
godność] – hirdeti magát, közzétenni
ogłaszać się a. ogłosić się w gazecie – hirdetni
(újságban)
ogłoszenia drobne – apróhírdetések
ogłoszenie (ogł.) [wiadomość o czymś umieszczona
w miejscu publicznym w formie pisemnej
lub
rozpowszechniona
przez
środki
przekazu] – hirdetés, hirdetmény (hird.);
kihirdetés,
felkiáltás;
kikiáltás;
kinyilatkoztatás; leközlés
4435
ogłoszenie bankructwa – csődnyilatkozat
ogłoszenie drobne – apróhirdetés
ogłoszenie matrymonialne – házassági hirdetés
ogłoszenie mieszkaniowe – lakáshirdetés
ogłoszenie reklamowe – reklámhirdetés
ogłoszenie stanu oblężenia – az otromállapot
kihirdetése
ogłoszenie upadłości – a csőd bejelentése;
csődnyilatkozat
ogłoszenie wyników – eredményhirdetés
ogłoszenie
wyników
zawodów
–
versenyeredmények kihirdetése
ogłoszenie wyroku – ítélethirdetés; ítélet
kihirdetése
ogłoszeniodawca – (köb.) hirdető (személy v.
intézmény)
ogłoszeniowy, -a, -e – hirdetési
ogłoszony, -a, -e – kihírdetett, közhírré tett
ogłowić — ogławiać [1. odciąć liście wraz ze
skróconym pędem roślin korzeniowych;
2. obciąć wierzchołki roślin w celu
utrzymania ich wzrostu i przyśpieszenia
owocowania;
3. usunąć
męskie
kwiatostany kukurydzy, aby nie dopuścić
do zapylenia własnym pyłkiem; 4. obciąć
wierzchołki lub konary i grubsze gałęzie
niektórych drzew w celu umożliwienia
pozostałym
drzewom
swobodnego
rozwoju] – fejelni
ogłuchły, -a, -e – megsüketült, süket
ogłuchnąć [stać się głuchym] – megsüketülni
-
Wersja 01 01 2017
ogłuchnąć na jedno ucho – félfülére megsüketül v.
nagyot hall
ogłuchnięcie – megsüketülés
ogłupieć [pot. stracić zdolność rozumowania] –
elbutulni, megbutulni; megbolondulni
ogłupiający, -a, -e – butító, elbutító; lélekölő
ogłupiały, -a, -e [pot. taki, który stracił zdolność
rozumowania]
–
elbutult,
megbutult;
megbolondult
ogłupieć [pot. stracić zdolność rozumowania] –
megbolondulni, elbutulni
ogłupienie [utrata zdolności rozumowania]–
elbutítás, megbutítás; elbutulás
ogłupić — ogłupiać [pot. sprawić, że ktoś traci
zdolność
rozumowania]
–
elbutítani,
megbutítani; megbolondítani, elbolondítani
ogłupić się — ogłupiać się [pot. pozbawić się
zdolności
rozumowania]
–
elbutulni,
megbutulni, megbolondulni
ogłuszająco – fülsüketítően
ogłuszający, -a, -e – fülsüketítő; süketítő, fülharsogó,
harsány; kábító
ogłuszający halas – fülsüketítő zaj
ogłuszanie – megsüketítés, elkábítás
ogłuszenie (dźwiękiem) – halláskáprázat, átmeneti
hallásveszteség
ogłuszyć — ogłuszać [1. pozbawić kogoś możności
słyszenia; 2. brzmiąc głośno, uniemożliwić
słyszenie innych dźwięków; 3. uderzeniem
pozbawić przytomności człowieka lub
zwierzę; 4. przen. wywrzeć bardzo silne
wrażenie] – süketíteni;
megsüketíteni,
elbódítani, elkábítani
ogłuszyć a. ogłuszać zwierzę – állatot elkábítani
(vágóhídon)
ogłuszyć się — ogłuszać się [wprowadzić się w stan
zamroczenia] – elbódulni
ognia! – (wojsk) tűz!
ognić – körülrohadni, átrohadni
ognić się [o ranie, wrzodzie itp.: być w stanie
zapalnym] – (orv.) égni, tüzelni
ognie bengalskie – görögtűz
ognie biją na mnie – elönt a forróság
ognie sztuczne – tűzijáték
Ogniem i Mieczem [Wracający z Krymu poseł
księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, Jan
Skrzetuski, ratuje życie pułkownikowi
kozackiemu, Bohdanowi Chmielnickiemu.
Tak rozpoczyna się historia opowiedziana
przez Henryka Sienkiewicza.] – Tűzzelvassal (Ogniem i mieczem) [Henryk
Sienkiewicz egyik leghíresebb történelmi
regénye, a Trilógia első része]
ognik [niewielki ogień; ogieniek, płomyk, ogienek]
– kis tűz, tüzecske
4436
ogniomistrz [stopień podoficerski w artylerii;
też: podoficer mający ten stopień] –
tűzmester
ognioodporność – tűzállóság
ognioodporność domów z drewna – faházak
tűzállósága
ognioodporny, -a, -e [odporny na działanie
wysokich temperatur, ognia, lecz mogący
pod ich wpływem ulec zmianom w
wyglądzie lub strukturze] – tűzálló;
tűzbiztos
ognioszczelność – tűzbiztosság, tűzállóság,
tűzmentesség
ognioszczelny, -a, -e [nieprzepuszczający ognia]
– tűzbiztos, tűzálló, tűzmentes, tűz ellen való
ogniotrwałość – tűzbizonság, tűzállóság
ogniotrwały, -a, -e [odporny na działanie
wysokich temperatur, ognia i nieulegający
pod ich wpływem żadnym zmianom] –
tűzálló, éghetetlen, tűzbiztos
ogniotrwała cegła – tűzálló tégla
ogniotrwała glina – tűzálló agyag
ogniotrwała kasa – tűzálló szekrény v.
pénzszekrény
ogniotrwałe materiały – tűzálló anyagok
ogniowy, -a, -e [1. odnoszący się do ognia –
palenia się; 2. związany z niszczącym
działaniem ognia; 3. chroniący przed
ogniem; 4. odnoszący się do ognia
bojowego] – tűzognipiór [choroba skórna, łojotok owłosionej
skóry głowy] – (orv.) tejkiütés
ognisko [1. stos drewna, chrustu itp. zapalony
pod
gołym
niebem;
2. spotkanie
towarzyskie odbywające się zwykle
wieczorem przy palącym się stosie;
3. miejsce, w którym coś się skupia lub z
którego coś się rozprzestrzenia; 4. ośrodek
kulturalny
lub
oświatowy
upowszechniający jakąś dziedzinę sztuki,
nauki
itp.;
5. punkt
skupienia
przechodzących przez soczewkę lub
odbitych
od
zwierciadła
promieni
padających na nie równolegle do osi
optycznej; 6. miejsce, w którym występują
zmiany chorobowe; 7. daw. miejsce, na
którym rozpala się ogień; też: ogień
palący się w tym miejscu; 8. płonący stos,
najczęściej z drewna lub innej substancji
łatwopalnej.
Dawniej
używane
do
ogrzewania i gotowania, obecnie pełni rolę
miejsca spotkań kulturalnych.] – (átv.)
tűzhely, tűz, tábortűz; pásztortűz; (wojsk)
tűzfészek; (med.) góc (orvosi), (fiz.)
gyújtópont, fókusz; otthon, család
ognisko choroby; ognisko chorobowe
– a
betegség fészke v. góca
-
Wersja 01 01 2017
ognisko czerwony – tűzpiros, lángvörös
ognisko domowe – családi tűzhely, családi otthon
ognisko elipsy – az ellipszis gyújtópontja
ognisko epidemii – járványfészek
ognisko konfliktu – válsággóc
ognisko kowalskie [najprostszy piec służący do
nagrzewania materiału w rozżarzonym
węglu lub koksie przed kuciem ręcznym] –
kocsácstűzhely
ognisko kuchenne – takaréktűzhely
ognisko kuźnicze – vashámor tüze v. tűzhelye
ognisko niepokojów – tűzfészek, a nyugtalanság
központja
ognisko obozowe – tábortűz
ognisko oświaty – oktatási v. közoktatási központ
ognisko rodzinne – házi tűzhely, otthon, ház, család
ognisko soczewki – a lencse gyújtőpontja v. fókusza
ognisko stożkowej [1. mat. punkt leżący w
płaszczyźnie krzywej stożkowej, mający tę
własność, że stosunek odległości każdego
punktu stożkowej od ogniska do odległości
tego punktu od ustalonej prostej jest stały;
2. ognisko stożkowej, mat. punkt F — leżący
w płaszczyźnie danej krzywej stożkowej
(stożkowa) — taki, że dla dowolnego punktu
P tej stożkowej zachodzi relacja: stosunek
długości PF do odległości P od prostej zw.
kierownicą jest wielkością stałą (zw.
mimośrodem).] – gyújtópont; fókusz
ognisko trzęsienia ziemi [zob. hipocentrum] – a
földrengés fészke; hipocentrum [(ógörög
υπόκεντρον, szó szerint „a központ alatt”), vagy
fókusz az a hely a Föld belsejében, ahol egy
földrengés vagy föld alatti robbanás energiája
felszabadul. A hipocentrum éppen a földrengés
epicentruma alatt helyezkedik el az ún.
fókuszmélységben.]
ognisko wojny – a háború tűzfészke
ognisko zasycone wiórami strzeliło płomieniem – a
forgáccsal táplált tűz lángra lobbant
ogniskować [1. skupiać w jednym punkcie wiązkę
świetlną 2. gromadzić wokół czegoś lub
kogoś] – össszpontosítani, koncentrálni
ogniskować się [skupiać się] – koncentrálódni,
összegyűlni
ogniskowa [odległość ogniska optycznego od
soczewki lub zwierciadła] – gyújtótávolság,
fókusztávolság
ogniskowy, -a, -e – fókuszogniskowy rozrost guzkowy wątroby (łac.
hyperplasia hepatis nodularis, ang. focal
nodular hyperplasia) [niezłośliwy guz
wątroby występujący u około 0,3%
populacji ludzkiej, swierdzany 6- 8 krotnie
częściej u kobiet zwykle w wieku 30 - 50 lat,
ściśle korelujący ze stosowaniem hormonów
4437
antykoncepcji
hormonalnej
lub
hormonalnej terapii zastępczej. Jest
drugim
pod
względem
częstości
niezłośliwym guzem wątroby (według
niektórych danych trzecim).] – (lat.)
hyperplasia hepatis nodularis;(ang.) focalis
nodularis hyperplasia (FNH) [szabálytalan
elrendeződésű hepatocyták, Kuppfer sejtek,
epecsatornák, fibrosus septumok alkotják.
Általában fiatal nőkben véletlenül kerül
felfedezésre. A nagyra nőtt góc panaszt
okozhat.]
ognisto – tűz-, tüzes (csak szóösszetételekben)
ognistoczerwony,
-a, -e [mający kolor
intensywnie
czerwony]
–
tűzpiros,
lángvörös
ognistooki, -a, -ie – tűzszemű
ognistość – tüzesség, hév, tűz
ognistorudy, -a, -e [mający kolor intensywnie
rudy] – tűzpiros
ognisty, -a, -e [1. pałający ogniem; 2. mający
kolor czerwony o intensywnym odcieniu;
3. pełen temperamentu, namiętności; też:
wyrażający takie cechy] – tüzes, lángoló,
forró, heves; (kolor) lángvörös, tűzvörös
ognista kobieta – tüzes nő
ognista kula słońca – a nap tűzgolyója v. tüzes
golyója
ogniste języki – lángok v. tüzes nyelvek
ogniste języki Ducha św. – a Szentlélek lángjai
ognisty koń – tüzes paripa
ognisty temperament – heves temperamentum v.
vérmérséklet
ogniście, ognisto – hevesen, tüzesen
ogniwko – kis láncszem
ogniwo [1. jedno z kółek tworzących łańcuch;
2. to, co jednoczy kogoś lub coś;
3. składowa część jakiejś struktury
organizacyjnej; 4. źródło stałego prądu
elektrycznego] – láncszem; (fiz.) elem; (átv.)
kapocs, kötelék, kapcsolat; gócpont
ogniwo filtru wszechprzepustowego – mindent
áteresztő szűrőtag
ogniwo
fotoelektryczne,
słoneczne
[zob.
fotoogniwo] – fotoelektromos elem, napelem
ogniwo galwaniczne [1. ogniwo wytwarzające
energię
elektryczną
w
wyniku
zachodzących
w
nim
reakcji
elektrochemicznych 2. ogniwo, w którym
źródłem prądu są reakcje chemiczne
zachodzące
między
elektrodą,
a
elektrolitem. Dwie elektrody zanurzone w
elektrolicie (półogniwa) tworzą ogniwo
galwaniczne.
Różnica
potencjałów
elektrod to siła elektromotoryczna ogniwa
(SEM).] – galvánelem; (vegytan) a benne
-
Wersja 01 01 2017
levő anyagok vegyi energiájából villamos
energiát szolgáltató áramforrás; az első és
másodrendű vezetők olyan kombinációja, mely
zárt körben a kémiai munkaértéknek
megfelelően elektromos áramot termel (a
leghasznosabb elsőrendű vezetők a cink, réz,
szén, míg a másodrendű vezetők többnyire
hígított sav, rézgálicoldat, sóoldatok) (L.
Galvani olasz természettudós nevéről)
ogniwo łańcucha – láncszem
Ogniwo
paliwowe
zasilane
bezpośrednio
metanolem, DMFC (Direct-Methanol Fuel
Cell) [rodzaj ogniwa paliwowego, w którym
metanol (CH3OH) nie jest reformowany,
lecz dostarczany bezpośrednio do ogniwa.
Ogniwa zasilane metanolem są to
zmodyfikowane
ogniwa
polimerowe
(PEMFC).] – DMFC Direct Methanol Fuel
Cell (Toshiba technológia, pl. mobil telefonok
feltöltésére)
ogniwo suche [«ogniwo galwaniczne pierwotne, w
którym elektrolit ma postać żelu] –
szárazelem
ogniwo zasilające mikrofon – mikrofonelem
ogolenie – borotválás
ogolenie się – megborotválkozás
ogolić [usunąć zarost, włosy, ścinając je ostrym
narzędziem przy samej skórze] – borotválni,
megborotválni, leborotválni
ogolić kogoś – megborotválni vkit
ogolić całkowicie owłosienie łonowe – a fanszőrzetet
teljesen leborotválni
ogolić się [ogolić samego siebie] – megborotválkozni
ogolony, -a, -e – borotvált, megborotvált
ogołocenie – megfosztás, kifosztás
ogołocić (ogołocę) — ogołacać, ogałacać [zabrać
komuś lub skądś wszystko] – lemezteleníteni,
lehúzni a ruhát (z czego); kifosztani, kirabolni
(vkit); leveleitől megfosztani
ogołocić z liści – lombtalanítani
ogołocić się — ogołacać się, ogałacać się
[1. pozbawić czegoś samego siebie; 2. zabrać
wszystko sobie nawzajem] – lemeztelenedni;
megfosztja magát vmitől
ogołocony, -a, -e – kifosztott, mindenétől
megfosztott, lemeztelenített, lekopasztott
ogołocony z liści – a leveleitől lekopasztott v.
megfosztott; levéltelen
ogon [1. u ryb, płazów, gadów i ssaków: tylna,
zwężona i wydłużona część ciała; 2. futro,
skóra lub pęk włosów z tej części ciała
zwierząt;
3. u
ptaków:
pęk
piór
wyrastających z tylnej części ciała;
4. końcowa, zwężająca się część przedmiotu,
urządzenia, stroju itp., będąca jego
przedłużeniem; 5. pot. zwierzę hodowane w
4438
gospodarstwie rolnym; 6. pot. osoba
chodząca za kimś w celu śledzenia go;
7. pot.
epizodyczna
rola
sceniczna
niepozwalająca aktorowi zaprezentować
swych umiejętności] – (u zwierząt) fark,
farok; (u sukni) uszály; (átv.) slepp; kíséret,
valakit önző szándékkal követő emberek
csoportja
ogon, poła [Dolna cześć płaszcza, poniżej talii,
składająca się z dwóch części bocznych,
rozdzielonych rozporkiem. W żakietach,
dolna cześć stanowi całość składająca się
z przedniej i tylnej części. W damskiej
odzieży można zaakcentować krótszą
talię.] – szárny [Bizonyos kabátfajták (pl.
frakk) oldalt-hátul meghosszabbított része.]
ogon jaskółczy (jaskółczy ogon, jaskółcze złącze)
[1. połączenie dwóch elementów w ten
sposób, że czop jednego elementu w
kształcie trapezu wchodzi w gniazdo
drugiego elementu; 2. termin stosowany w
architekturze i budownictwie] – fecsefark
v. fecskefarok; (építészet) villáscsapolás,
fecskefarok v. villásfarok; (wojsko) villában
v. ékben való vonulás
ogon komety [świetlista smuga utworzona z
rozrzedzonych gazów i pyłu, ciagnąca się
od jądra komety w stronę przeciwną niż
Słońce] – üstökös csóvája
ogon koński – lófarok
ogon u działa [Część końcową lawety armatnej
nazywano w wojsku polskiem ogonem
działa. B. Gemb.] – ágyútalp végének része
ogon wilka – farkasfarok
ogonek [1. zdr. od u ryb, płazów, gadów i
ssaków: tylna, zwężona i wydłużona część
ciała; u ptaków: pęk piór wyrastających z
tylnej części ciała; 2. pot. rząd ludzi
stojących jeden za drugim i czekających
na
coś;
3. znaczek
w
kształcie
odwróconego przecinka dopisywany u
spodu niektórych liter, np. przy literach ą,
ę; 4. krótka łodyżka utrzymująca owoc na
gałęzi; 5. wąska część liścia, na której
osadzona jest blaszka; 6. zdrobn. ogon,
mały ogon; 7. kształt podobny do
-
Wersja 01 01 2017
zakręconego ogona, zawijas; 8. znak
diakrytyczny w postaci ogonka; 9.
umieszczany pod literą; 10.kolejka (do
kasy)] – (zdr. od ogon) kis farok, farok;
(liściowy) levélnyél, levélinda; szára vminek;
(kolejka) sor
ogonek liściowy – lecélinda, levélnyél
ogonek [kolejka] – [Słowniczek języka śląskiego]
kisvasút, vicinális
ogoniasty, -a, -e – farkos (farokkal ellátott); uszályos
ogonić — oganiać [1. pot. odpędzić muchy, komary
itp.; 2. pot. ochronić kogoś lub coś,
odpędzając coś od niego] – elhajtani, űzni,
elűzni, elkergetni
ogonić się — oganiać się [1. pot. odpędzić od siebie
muchy, komary itp.; 2. pot. uwolnić się od
kogoś lub od czegoś, co dręczy] – elhajtja, űzi,
elűzi, elkergeti a szúnyogokat v. legyeket;
megszabadulni vmitől, ami gyötrő
ogonowy, -a, -e – farok-, farogonowe [Podarek przy kupnie jakiegokolwiek
zwierzęcia dawany przez kupującego
służbie, która go dozorowała.] – (daw)
ajándék vmilyen állat vásárlásakor a vevő
részéről az állat őrzőjének
Ogończyk wiązowiec (Satyrium w-album) [gatunek
owada z rzędu motylii, z rodziny
modraszkowatych (Lycaenidae)] – W-betűs
lepke (Satyrium w-album) [Satyrium w-album
(Knoch, 1782) - w-betűs farkincás-boglárka]
ogorzałka (Aythya marila) [1. kaczka o
popielatoszarym upierzeniu, żyjąca w
północnej Europie, Azji i Ameryce; 2. objęta
całkowitą ochroną gatunkową kaczka o
popielatoszarym lub białym upierzeniu,
zamieszkująca
euroazjatyckie
i
północnoamerykańskie bagna i zbiorniki
wodne;
3.
drzewo
z
rodziny
serecznikowatych, którego drewna używano
dawniej do budowy tratw, dziś jachtów;
balsa] – vadkacsa; hegyi réce (Aythya marila)
[a lúdalakúak rendjébe, ezen belül a récefélék
(Anatidae) családjába és az Aythya nembe
tartozó vízimadár]
4439
Ogorzałka wełnista (Ochroma lagopus Sw.)
[popularnie nazywana balsą – gatunek
drzewa z rodziny wełniakowatych.
Występuje w lasach Ameryki Południowej
i Środkowej oraz na Antylach i Cejlonie.
Jest często uprawiany wzdłuż atlantyckich
wybrzeży Ameryki Południowej.] – balsafa
(Ochroma pyramidale, szinonimája O.
lagopus) [gyorsan és magasra növő fafajta,
kifejlett egyedei a 30 méteres magasságot is
elérhetik]
ogorzałość – barnaság, napbarnított arcszín
ogorzały, -a, -e [mający śniadą skórę wskutek
częstego przebywania na słońcu] – barna,
barnás, napbarnított, lebarnult, lesült
ogorzeć [nabrać śniadej cery wskutek częstego
przebywania na słońcu] – lesülni,
megbarnulni, leégni (a napon)
ogólniak – (közb.) általánosan képző középiskola,
„gimi”
ogólnie [1. przez ogół, dla wszystkich; 2. biorąc
pod uwagę całokształt] – általában,
általánosságban; általánosan; nagyjában
ogólnie biorąc – általában véve
ogólnie lubiany – közkedvelt [Ktoś, kto jest
ogólnie lubiany, jest nijaki": Senki sincs
olyan, aki közkedvelt.]
ogólnie przyjęty zwyczaj – általában bevett v.
általánosan elterjedt szokás
ogólnie a. powszechnie używany – közkeletű
ogólnie wiadomo – köztudomású, általánosan
ismeretes
ogólnik
[stwierdzenie
wyrażające
znaną
wszystkim prawdę, banalną treść] –
közhely, általánosság, (czczy frazes) üres
frázis, szólam
ogólniki oklepane – általánosságok, közhelyek
ogólnikowo
–
általában,
általánosságban,
felületesen
-
Wersja 01 01 2017
ogólnikowy, -a, -e [mający charakter ogólnika] –
általános, felületes
ogólnodostępny, -a, -e [dostępny dla wszystkich] –
mindenki számára hozzáférhető, nyilvános
ogólnoeuropejski, -a, -ie [dotyczący całej Europy] –
összeurópai
ogólnokrajowy, -a, -e [dotyczący całego kraju] –
országos
ogólnokrajowy zjazd – országos kongresszus
Ogólnokrajowy Samorząd Mniejszości Polskiej na
Węgrzech – Országos Lengyel Kisebbségi
Önkormányzat
ogólnokształcący, -a, -e [dający wykształcenie
ogólne] – általános, általános irányú v.
műveltségű
ogólnoludzki, -a, -ie [dotyczący wszystkich ludzi] –
általános emberi
ogólnonarodowy, -a, -e [dotyczący całego narodu]
– össznépi, össznemzeti
ogólnopaństwowy, -a, -e [dotyczący całego
państwa] – országos, az egész államot érintő,
az egész országra vonatkozó v. tartozó
ogólnopolityczny, -a, -e – általános v. egyetemes
politikai
ogólnopolski, -a, -e [dotyczący całej Polski] –
összlengyel, országos lengyel
ogólnopolska wystawa – országos kiállítás
Ogólnopolska Wystawa Fotograficzna "Polarne
Widoki" – Országos Fotográfiai Kiállítás
ogólnopolski komitet – (lengyel) országos bizottság
Ogólnopolski Komitet Oporu (OKO) [założony 13
stycznia 1982 r. na spotkaniu ukrywających
się członków Komisji Krajowej NSZZ
Solidarność. Wśród działaczy można
wymienić Eugeniusza Szumiejko, Andrzeja
Konarskiego,
Bogdana
Borusewicza,
Zbigniewa Bujaka (którego mit skończył się,
kiedy został prezesem Głównego Urzędu
Ceł), Władysława Frasyniuka, Stanisława
Handzlika i Jerzego Milewskiego zagranicznego przedstawiciela związku
(który źle skończył, ale nie pamiętam jak).] –
Országos Ellenállási Bizottság
ogólnopolski zjazd – országos kongresszus
Ogólnopolski Zjazd Pedagogiczny – Országos
Pedagógus Konferencia v. Kongresszus
Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny – Országos
Szociológiai Konferencia v. Kongresszus
Ogólnopolskie
Porozumienie
Związków
Zawodowych (OPZZ) [centrala związkowa
zrzeszająca
branżowe
federacje
i
ogólnokrajowe
związki
zawodowe,
utworzona 24 listopada 1984, na mocy
ustawy o związkach zawodowych z 26
października 1982, oznaczającej w praktyce
delegalizację NSZZ „Solidarność” I innych
4440
niezależnych organizacji pracowniczych.
OPZZ przystąpiło do Patriotycznego
Ruchu Odrodzenia Narodowego. 1985–
1990
członek
prokomunistycznej
Światowej
Federacji
Związków
Zawodowych. Do 1990 politycznie
podporządkowanie PZPR, od 1991
wchodzi
w
skład
SLD.
- Skupia ponad 4 mln członków.
Występuje w obronie socjalnych i
pracowniczych
uprawnień
swoich
członków,
głównie
pracowników
przedsiębiorstw państwowych, a także w
dużej mierze rencistów i emerytów. Naczelnymi
władzami
OPZZ
są:
Zgromadzenie Związków Zawodowych,
Rada
oraz
Komitet
Wykonawczy.
Przewodniczącym
OPZZ
byli:
A.
Miodowicz (1984-1991), E. Spychalska
(1991-1996), J. Wiaderny.] – Országos
Szakszervezeti Egyetértés
ogólność – általánosság
ogólnoświatowy, -a, -e – világogólny, -a, -e [1. dotyczący ogółu osób;
2. obejmujący
całokształt
czegoś;
3. odnoszący się do wielu podobnych
przedmiotów, zjawisk; 4. składający się ze
szczegółów] – általános, összes, össz-; egész,
teljes
ogólna suma – fő, az egész összeg, az egész
összeget kitevő
ogólna wrażenie – összbenyomás
ogólna zebranie – teljes ülés
ogólne przekonanie – közfelfogás
ogólne warunki dostaw – általános szállítási
feltételek
ogólne wrażenie – összbenyomás, összkép;
összhatás
ogólne zamieszanie – általános zavargás
ogólne żądanie – közóhaj
ogólny błąd ochrony (ang. GDF general protection
fault) [w architekturze Intel x86 jest
błędem pojawiającym się, gdy bieżąco
wykonywany program komputerowy w
jakiś sposób narusza zasady sprzętu, na
którym jest wykonywany. Te zasady mają
za zadanie chronić dane i inne programy
przed
oczywistymi
i
potencjalnie
katastrofalnymi błędami wykonywania.
Błędy, które powodują wystąpienie
ogólnego błędu ochrony, są zazwyczaj
nieodwracalne
i
uważa
się,
że
najbezpieczniejszą reakcją na nie jest
przerwanie programu.] – GDF (General
Protection Fault) [Általános védelmi hiba,
amely akkor jelentkezik, ha egy alkalmazás a
-
Wersja 01 01 2017
saját memóriaterületén kívülre címez, vagy
nem létező adathoz fordul.]
ogólny entuzjastyczny zryw do pracy – a mindenkit
magával ragadó munkalendület
ogólny kryzys kapitalizmu – a kapitalizmus
általános válsága
ogólny przepis – általános előírás v. szabály
ogół [1. zespół przedmiotów, zjawisk tworzących
pewną całość; 2. zespół osób mających jakąś
wspólną cechę, np. zawód, narodowość,
zainteresowania; 3. wszyscy mieszkańcy
danego kraju, okręgu, miasta itp] –
összesség, vminek az összessége v. teljessége v.
egésze; köz, közösség, közönség, mindenki,
minden ember; tömeg, összeg
ogół członków – a tagok összessége, tagság
ogół mieszkańców – összes lakosok
ogół słuchaczy – minden hallgató, a hallgatók
összessége
ogół spraw – az összes ügy, az ügyek összessége
ogół wydatków – összkiadás
ogółem [dodając wszystkie elementy] – összesen,
általában
ogórczany, -a, -e [ogórkowy] – (ogórkowy) uborkaogóreczek – kis uborka, uborkácska
Ogórecznik lekarski (Borago officinalis L.) [1.
gatunek rośliny należący do rodziny
ogórecznikowatych
(szorstkolistnych).
Pochodzi z krajów śródziemnomorskich. W
Polsce uprawiany, czasami występuje w
formie zdziczałej (efemerofit), jako chwast.
2.
roślina
roczna
z
rodziny
szorstkolistnych. Pokryta jest odrastającymi
szorstkimi włoskami. Łodyga wzniesiona 3060cm. wysokości, w górze wiechowato
rozgałęziona. Liście duże, jajowate. Kwiaty
zebrane w ulistnione skrętki. Kielich prawie
do podstawy podzielony na pięć wąskich
łatek. Korona początkowo różowa potem
niebieska o pięciu dużych zaostrzonych
płatkach u podstawy zrośniętych w bardzo
krótką
rurkę
z
pięcioma
białymi osklepkami. Odznacza się dużą
miododajnością. Zakwita w połowie czerwca
i kwitnie do połowy lipca.] – borágó (Borago
officinalis
L.)
[az
érdeslevelűek
(Boraginaceae)
családjába
tartozó
fűszernövény; a magyar népnyelv uborkaszagú
fűnek is nevezi. További népies nevei: borrach,
borrágó, borvirág, báránynyelv, hegyes útifű,
kerti ökörnyelv, pirítófű, ürömfű, ökörnyelv,
tetűvirág.]
4441
Ogórecznik lekarski – borágó (Borago officinalis L.)
ogórek, ogórki (Cucumis L.) [1. roślina warzywna
o długiej, płożącej się łodydze i żółtych
kwiatach; też: owoc tej rośliny o
wydłużonym kształcie, pokryty zieloną
skórką; 2. rodzaj roślin jednorocznych z
rodziny dyniowatych] – uborka
ogórek kiszony – savanyú uborka
ogórek kwaszony, ogórki kwaszone – kovászos
uborka
ogórek
małosolny
[ogórek
niezupełnie
ukwaszony] – sótlan v. sószegény uborka
Ogórek siewny (Cucumis sativus L.) [gatunek
ogórka
z
rodziny
dyniowatych
(Cucurbitaceae).
Wywodzi
się
prawdopodobnie z gatunku Cucumis
hardwickii dziko rosnącego u podnóża
Himalajów. W Indiach uprawiany był już
ok. 3 tys. lata temu, później został szeroko
rozpowszechniony i obecnie znany jest we
wszystkich strefach klimatycznych. Owoce
ogórka siewnego wykorzystywane są
powszechnie w kuchni wielu krajów.
Nazwa odnosi się zarówno do rośliny
płożącej, jak i jej cylindrycznych,
jadalnych owoców.] – uborka v. népiesen
ugorka (Cucumis sativus) [1. a tökvirágúak
(Cucurbitales)
rendjébe,
a
tökfélék
(Cucurbitaceae)
családjába
tartozó
növényfaj. Ugyanabba a nemzetségbe
tartozik, mint a sárgadinnye. Számos
nemesített változata létezik. 2. Dinnye
(Cucumis melo és Citrullus vulgaris,
avatiach vagy abattichim), és uborka
(Cucumis sativus, kishuin): a zsidók
Egyiptomban
ismerték
meg,
megkedvelhették, mert szabadulásukkor
magukkal vitték és termesztették is (4 Móz
11,5 és Éz 1,8).]
-
Wersja 01 01 2017
ogórek wężowy, ogórek sałatkowy – kígyóuborka
ogórki gruntowe [ogórki uprawiane bezpośrednio
na grządkach, nie w szklarni] – szabadföldi
uborka
ogórki kiszone, ogórki kwaszone – kovászos uborka
ogórki konserwowe – ecetesuborka, csemegeuborka
ogórki marynowane – ecetes uborka
ogórki puszkowe – konzervuborka
ogórkowaty, -a, -e [mający kształt ogórka] –
uborkaszerű
ogórkowy, -a, -e [przymiotnik od: ogórek] –
uborkaograbić — ograbiać [1. przemocą i bezprawnie
zabrać cudzą własność; 2. zgarnąć grabiami
siano, liście itp. dookoła czegoś] – kirabolni,
kifosztani; összeharácsolni; összegereblyézni
ograbić coś – kifosztani vmit
ograbienie – rablás, kifosztás; gereblyézés
ograć — ogrywać [1. zwyciężyć kogoś w jakiejś
grze, często pozbawiając go przy tym pewnej
sumy pieniędzy; 2. pot. sprawić, że coś, np.
sztuka
teatralna,
utwór
muzyczny,
spowszednieje na skutek częstego grania;
3. środ. udoskonalić instrument muzyczny
przez dłuższe używanie go] – hangszert
kijátszani; sokat játszani vmivel, elnyúzni vmit
(játékban); megkopasztani, kifosztani vkit
(kártyában), (játék közben) kifosztani
ograć się [pot. o sztuce teatralnej, utworze
muzycznym itp.: spowszednieć na skutek
częstego grania] – gyakori játék miatt
sablonossá válni
ogradzać (zob. ogrodzić) – elkeríteni, bekeríteni
ogradzać, ogrodzić coś – bekeríteni vmit
ogradzać ogród płotem – kerítést húz a kert köré;
kerítéssel veszi körül a kertet
ogradzanie – kerítés, körülkerítés, bekerítés;
körülzárás
ograniczać (zob. ograniczyć) – korlátozni;
elhatárolni; korlátok közé szorítani
ograniczać ruch – forgalmat korlátozni
ograniczać a. ograniczyć wywóz z kraju –
korlátozni az áruk országból történő kivitelét
4442
ograniczać się do czego – szorítkozni vmire
ograniczający, -a, -e – korlátozó
ograniczanie,
ograniczenie
–
korlátozás,
csökkentés
ograniczenia – korlátozás, csökkentés
ograniczenia dewizowe – devizakorlátozás
ograniczenia eksportowe – exportkorlátozás
ograniczenia handlu – kereskedelem-korlátozás
ograniczenia ilościowe – mennyiségi korlátozás
ograniczenia importowe – importkorlátozás
ograniczenie [1. norma, przepis, zarządzenie
krępujące czyjąś swobodę działania;
2. brak szerszych horyzontów myślowych;
3. ograniczony charakter czegoś] –
korlátozás,
korlátok
közé
szorítás,
csökkentés; bekerítés; korlátoltság
ograniczenie częstotliwościowe (sygnału) –
sávvágó
ograniczenie dewizowe – devizakorlátozás
ograniczenie ilościowe wywozu – kiviteli
mennyiségi korlátozás
ograniczenie konsumpcji – fogyasztáskorlátozás
ograniczenie łąki plotem – a rét elkerítése
(kerítéssel)
ograniczenie
pasma
częstotliwości
–
frekvenciasáv-korlátozás
ograniczenie prędkości – sebességkorlátozás
ograniczenie ruchu – forgalomkorlátozás
ograniczenie szumu – vivőhullámú zajelnyomás;
zajhatárolás
ograniczenie umysłowe [najlżejsza postać
niedorozwoju umysłowego] – a gondolat
korlátozása
ograniczenie w użyciu prądu – áramkorlátozás
ograniczenie wolności [w polskim prawie
karnym: kara wymierzana sprawcom
wykroczeń i mniej groźnych przestępstw,
polegająca m.in. na tym, że skazany
pozostaje na wolności, ale nie może bez
zgody sądu zmienić miejsca pobytu] – a
szabadság korlátozása
ograniczenie wydatków – kötségcsökkentés
ograniczenie zaklóceń – zavarhatárolás
ograniczenie zbrojeń – fegyverkorlátozás
ogranicznik [1. coś co ogranicza, hamuje; 2.
urządzenie
ograniczające
działanie
jakiegoś
mechanizmu]
–
határoló,
határolóerősítő
ogranicznik szumu (zakłóceń) – zajhatároló
ogranicznik wartości chwilowej (sygnału) –
határoló, vágó
ograniczoność – korlátoltság, szűk látókör;
kötöttség
ograniczoność rozumu – korlátolt értelem
-
Wersja 01 01 2017
ograniczony, -a, -e [1. mający niewielki zakres;
2. niemający
szerszych
horyzontów
myślowych]
–
korlátozott,
elhatárolt;
(człowiek) korlátolt, határolt, szűk látókörű,
(átv.) korlátolt (eszű), ostoba, buta;
ograniczona
poczytalność
–
korlátolt
beszámíthatóság
ograniczona zdolność do podejmowania czynności
a.
działań
prawnych
–
korlátozott
cselekvőképesség
ograniczona zdolność prawna – korlátozott
jogképesség
ograniczony umysł – korlátolt ész, korlátolt
gondolkozásmód
ograniczony umysłowo – szellemileg korlátolt,
visszamaradott
ograniczyć — ograniczać [1. ująć w pewne granice
przestrzenne; 2. zacieśnić zakres czegoś;
3. ograniczać: być granicą czegoś] –
határolni, elhatárolni; (zmniejszać) korlátolni,
korlátozni, mérsékelni; elhatárolni; korlátok
közé szorítani
ograniczyć swoje pragnienie – mérsékli saját vágyait
v. a vágyait
ograniczyć wydatki do najkonieczniejszych – a
kiadásokat a legszükségesebbekre korlátozni
ograniczyć się — ograniczać się [1. zmniejszyć
zakres swego działania, posiadania itp.;
2. zostać ograniczonym do czegoś; 3. zużyć
coś w sposób oszczędny; 4. ograniczać się:
być oszczędnym] – korlátozza magát,
korlátozódni,
szorítkozni;
megelégedni
(megelégszik) vmivel
ograniczyć się do czego – szorítkozni (vmire);
ograny, -a, -e [pozbawiony właściwego znaczenia,
ekspresji przez zbyt częste powtarzanie] –
jól kijátszott; újra és újra v. állandóan játszott
mű v. darab; kifosztott (ember kártyában)
ograna sztuka – újra és újra elővett színmű,
reprízdarab
ograne skrzypce – kijátszott hegedű
Ogrodnica [wieś w Polsce położona w
województwie dolnośląskim, w powiecie
średzkim, w gminie Środa Śląska.] –
Ogrodnica (lengyel falu)
Ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola)
[gatunek owada z rodziny żukowatych z
rzędu chrząszczy] – Kerti cserebogár
(Phyllopertha horticola)
Ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola)
ogrodnictwo
[1. uprawa
warzyw,
drzew
owocowych i roślin ozdobnych; 2. dział
rolnictwa obejmujący warzywnictwo,
sadownictwo oraz uprawę i hodowlę roślin
ozdobnych; 3. wydział lub kierunek na
wyższej uczelni, obejmujący studia w tym
zakresie]
–
kertészet,
kertgazdaság;
kertészkedés, kertművelés
-
Wersja 01 01 2017
ogrodniczy, -a, -e – kertészeti, kertész-, kerti
ogrodniczy nóż – kertészkés, kacorkés
ogrodnik [1. (botanika) sadownik, hodowca; 2.
(botanika) wśród znanych zawodów; 3.
(ekonomia)
uprawia
zawodowo;
4.
(Przysłowia) właściciel pazernego psa; 5.
(Gastronomia) opływa w owoce i warzywa;
6. człowiek zajmujący sie ogrodnictwem] –
kertész
(jestem
ogrodnikiem);
gyümölcstermelő, gyümölcstermesztő
4443
ogrodnictwo warzywne – konyhakertészet
ogrodniczka [kobieta zajmująca się zakładaniem
i uprawą ogrodu] – kertészlány, kerésznő
Piotwowski Antoni: Ogrodniczka
ogrodniczki [1. pot. spodnie na szelkach mające
prostokątny napierśnik na wzór fartucha;
2.
rodzaj
spodni,
bardzo
często
jeansowych, posiadających doszyty na
przodzie do linii talii tzw. bawet –
fragment
materiału
przykrywający
tors/biust, często z naszytą na wierzchu
dużą kieszenią. Do bawetu umocowane są
regulowane szelki.] – kertészdadrág
ogrodowizna
–
vetemény,
konyhanövények;
zöldségfélék
ogrodowy, -a, -e – kert-, kerti, kertes
ogrodowy kwiat – kerti virág
ogrody i sady [„Ogrodem” albo „zagrodą”
nazywano miejsce ogrodzone, w którem
zasiewano warzywa a ze zbóż zwykle
jęczmień, rzadko dawniej w polu uprawiany.
Część
ogrodu
zasadzona
drzewami
owocowemi nazywała się „sadem”.] – (daw)
konhykertek és gyümölcsösök
ogrody wiszące [w starożytności: ozdobne ogrody
babilońskie założone na wspartych o słupy
tarasach] – függőkert
ogrodzenie [1. to, co ogradza jakiś teren, np. płot,
parkan, mur; 2. ogrodzona przestrzeń] –
kerítés, palánk, sövény; (körülzáró) fal; karám;
rekesz
ogrodzenie kortowe – teniszpálya kerítése
ogrodzenie murowane – falkerítés
ogrodzenie z drutu kolczastego – szögesdrót kerítés
ogrodzenie z kutego żelaza – kovácsoltvas kerítés
4444
ogrodzenie z łat – léckerítés, bekerítés
ogrodzić — ogradzać [1. zrobić dookoła czegoś
ogrodzenie;
2. ogradzać:
stanowić
ogrodzenie] – elkeríteni,
bekeríteni,
körülkeríteni, körülzárni; körülhatárolni
ogrodzić kratą – ráccsal bekeríteni
ogrodzić się — ogradzać się [ogrodzić swoją
posiadłość] – elkeríti magát
ogrom [1. duże rozmiary czegoś; 2. wielka ilość
czegoś;
3. o
uczuciach,
pojęciach,
zjawiskach itp.: duży stopień nasilenia
czegoś] – tömérdek, rengeteg, roppant, sok;
roppant nagyság v. nagysága vminek;
rendkívül nagy sokadalom; hatalmas tömeg
ogrom pracy – rengeteg munka
ogromnie – nagyon, igen nagyon; rendkívül,
roppant, roppantul
ogromnie dużo pracować – rengeteget dolgozni;
mérhetetlenül sokat dolgozni
ogromnie się przejął tym wypadkiem – nagyon
meghatotta őt ez az eset
ogromnieć – hatalmassá, óriássá válni
ogromny, -a, -e [1. mający wielkie rozmiary;
2. znaczny pod względem ilości, wartości;
3. o uczuciach, pojęciach, zjawiskach itp.:
występujący w wielkim natężeniu] –
hatalmas, igen nagy, roppant, mérhetetlen,
óriási, nagy, túláradó
ogród [teren zajęty pod uprawę roślin
ozdobnych
lub
użytkowych
z
wyznaczonymi
alejami,
ścieżkami,
grządkami itp.] – kert [bekerített művelt
terület, amely az ide ültetett növények
fajtája, az utak, falak, támfalak, sövények,
lépcsők, teraszok, medencék, kutak, szobrok
stb. felhasználásával v. nélkülük is számos
változatban alakítható]
ogród aklimatyzacyjny – fűvészkert
ogród angielski, w stylu angielskim [ogród
kształtowany na wzór naturalnego
krajobrazu
lub
ogród
w
stylu
sentymentalnym z ruinami, obeliskami,
świątyniami itp.] – angolkert
ogród botaniczny [ogród, w którym hoduje się
dla celów naukowych rośliny różnych stref
klimatycznych
i
środowisk]
–
botanikuskert, fűvészkert; növénykert
ogród bylinowy [zob. byliniarnia; ogród
obsadzony ozdobnymi bylinami] –
örökzöldek kertje
ogród dendrologiczny [zob. arboretum] –
arbotrétum
-
Wersja 01 01 2017
Ogród Dendrologiczny Akademii Rolniczej w
Poznaniu – a Poznańi Mezőgazdasági
Akadémia Arborétuma
ogród dobrze utrzymany – ápolt, rendeben tartott
kert
ogród działkowy – telkes v. parcellás kert
ogród folwarczny – tanyai kert
ogród francuski, w stylu francuskim [ogród, który
charakteryzuje geometryczna kompozycja
przestrzeni, strzyżona w geometryczne
kształty zieleń, bogactwo urządzeń wodnych
i rzeźb ogrodowych] – franciakert
ogród japoński [ogród krajobrazowy łączący
typowe elementy pejzażu z akcentami
architektonicznymi] – japánkert
ogród jarzynowy – zöldségeskert
ogród klastorny – belső udvar
ogród kwiatowy – virágoskert
ogród miczurynowski – micsurinkert
Ogród Oliwny – zob. Getsemani [zob. ogrójec:
miejsce na Górze Oliwnej w Jerozolimie,
gdzie przebywał Jezus przed pojmaniem] –
kert az Olajfák hegyén (Gecsemáné-kert)
ogród owocowy – gyümölcsöskert, gyümölcskert
ogród ozdobny – díszkert
ogród pomologiczny [zob. sad pomologiczny: teren,
na którym uprawia się dla celów
badawczych różne gatunki drzew i krzewów
owocowych pochodzących z krajów o
zbliżonym klimacie] – gyümölcsös kert
ogród przed domem – előkert
ogród
renesansowy
[ogród
o
układach
geometrycznych
osiowych
lub
wieloosiowych,
w
którym
podstawę
stanowiły kwatery stopniowo wzbogacane
m.in. altanami, sadzawkami i fontannami] –
reneszánsz kert
ogród romantyczny [rozległy ogród krajobrazowy,
obejmujący łąki, pola, lasy, zabudowania
wiejskie, mieszczący pomniki bohaterów
narodowych] – romantikus kert
ogród różany [zob. rozarium, rosarium [wym.
rozarium] – ogród lub miejsce w ogrodzie
przeznaczone do hodowli róż»] – rózsakert
ogród sentymentalny [ogród krajobrazowy
niewielkich rozmiarów, łączący elementy
różnych kultur, zdobiony elementami
architektonicznymi i rzeźbiarskimi] –
szentimantális kert
ogród skalny [zob. alpinarium] – sziklakert
ogród tarasowy [ogród usytuowany na kilku
poziomach, charakterystyczny dla obszarów
o zróżnicowanej rzeźbie terenu] – teraszos
kert
ogród
warzywny,
ogród
warzywnik
–
veteményeskert, konyhakert; zöldségeskert
4445
ogród z jarzynami – zöldségeskert
ogród zachwaszczony; ogród zdziczały – elvadult,
gazos kert
ogród zamiejski – városon kívüli v. kültelki kert
ogród zapuszczony, ogród zaniedbany –
elhanyagolt kert
ogród zimowy [oszklone pomieszczenie, w
którym hoduje się rośliny rosnące w
cieplejszym klimacie] – télikert
ogród zoologiczny – állatkert [Wrocławski Ogród
Zoologiczny:
a
Wrocławi
Állatkert;
Prywatny ogród zoologiczny i muzeum:
magán állatkert és múzeum]
ogród Uzzy [W ogrodzie jego pogrzebany został
Manases.] – Uzza kertje [Az a kert,
amelyben Amon (1) és Manassé (3)
királyokat eltemették (2Kir 21,18.26).]
ogródek [1. mały ogród; 2. miejsce ze stolikami
na świeżym powietrzu, przy kawiarni,
barze itp.; 3. daw. restauracja lub
kawiarnia w niewielkim ogrodzie ze sceną
do sezonowych przedstawień teatralnych]
– kiskert, kertecske; kerti étterem v. kávézó,
kerthelyiség
ogródek działkowy [zob. działka: niewielki
kawałek ziemi na terenie miasta lub poza
nim, służący mieszkańcowi miasta do
odpoczynku, uprawy warzyw, owoców
itp.] – telek, háztáji földdarab, parcella
ogródek dziecięcy a. ogródki jordanowskie
[teren zielony z urządzeniami sportowymi,
przeznaczony dla dzieci na miejsce gier,
zabaw i ćwiczeń fizycznych] – játszótér; dr.
Henryk
Jordan
(1842-1907)
féle
gyermekkertek; óvoda
ogródek freblowski – Fröbel-féle gyermekkert
ogródek
jordanowski
[teren
zielony
z
urządzeniami sportowymi, przeznaczony
dla dzieci na miejsce gier, zabaw i ćwiczeń
fizycznych] – játszótér
dr. Henryk Jordan
Henryk Jordan (ur. 23 lipca 1842 w
Przemyślu , zm. 16 maja 1907 w Krakowie) –
polski lekarz, społecznik, pionier wychowania
fizycznego w Polsce. Od roku 1895 profesor
ginekologii i położnictwa na Uniwersytecie
-
Wersja 01 01 2017
Jagiellońskim. Znany głównie z zakładania
ogrodów zabaw dla dzieci, tzw. ogródków
jordanowskich.
ogródka [daw. wyrażenie myśli nie wprost] –
kertelés
ogródkowy, -a, -e – kerti, kiskerti
ogródy wiszące – függőkertek
ogrójec, ogrojec [miejsce na Górze Oliwnej w
Jerozolimie, gdzie przebywał Jezus przed
pojmaniem] – (dawno) kert; (egyház) Olajfák
Hegye
ogrywać (zob. ograć) – kifosztani (kártyában)
ogryzać (zob. ogryźć) – körülrágni, körülrágcsálni,
lerágni, megrágni; rágcsálni
ogryzać kość a. kości – lerágni a csontot; csontot
rágni
ogryzanie – lerágás, rágcsálás
ogryzek [1. ogryziony, niedojedzony kawałek
czegoś; 2. pot. kawałek czegoś] – falat;
maradék, megrágott ételmaradék; csutka,
almacsutka
ogryźć — ogryzać [gryząc, objeść coś ze wszystkich
stron] – körülrágni, körülrágcsálni, lerágni,
megrágni
ogrzać — ogrzewać [uczynić coś ciepłym,
gorącym]
–
melegíteni,
felmelegíteni,
megmelegíteni, fűteni; melengetni; (motort)
bemelegíteni
ogrzać a. ogrzewać coś do określonej temperatury
– meghatározott hőmérsékletre melegíteni v.
felmelegíteni vmit
ogrzać sobie ręce – kezét melengeti
ogrzewać, zgrabiałe ręce – megdermedt kezet
melegíteni
ogrzać się — ogrzewać się [1. pozbyć się uczucia
zimna; 2. stać się ciepłym, gorącym] –
melegedni, felmelegedni, megmelegedni
ogrzany, -a, -e – melegített
ogrzewacz [urządzenie służące do ogrzewania
cieczy, specjalnych pomieszczeń lub jakichś
powierzchni] – melegítőtest, fűtőtest
ogrzewacz konwekcyjny – gázkonvektor
ogrzewacz turystyczny – turista melegítő
ogrzewacz wody – vízmelegítő, bojler
ogrzewający, -a, -e – melegítő
ogrzewalnia – melegedő (szoba)
ogrzewalnia dla bezdomnych – melegedő
hajléktalanoknak
ogrzewanie [urządzenie lub zespół urządzeń
doprowadzających ciepło do pomieszczeń i
utrzymujących
w
nich
odpowiednią
temperaturę] – melegítés; (opalanie) fűtés,
tüzelés
ogrzewanie centralne – központi- v. távfűtés
ogrzewanie drewnem – fatüzelés
4446
ogrzewanie elektryczne – elektromos fűtés
ogrzewanie etażowe a. piętrowe – etázsfűtés
ogrzewanie gazowe – gázfűtés
ogrzewanie nie działa – nem működik a fűtés
ogrzewanie olejowe – olajfűtés, olajtüzelés
ogrzewanie parą a.
ogrzewanie parowe –
gőzfűtés
ogrzewanie podłogowe [urządzenia ogrzewcze
zamontowane pod podłogą] – padlófűtés
ogrzewanie powietrzem – légfűtés
ogrzewanie węglem – széntüzelés, szénfűtés
ogrzewanie z ciepłowni – távfűtés
ogrzewanie się – melegedés
ogrzewany, -a, -e – melegített, megmelegített
[ogrzewany garaż: fűtött garázs]
ogrzewczy, -a, -e; ogrzewniczy, -a, -e – melegítő,
fűtő
ogumić — ogumiać [pot. założyć na koła pojazdu
gumowe opony] – gumikerékkel ellátni
ogumienie [1. pierścień gumowy na obręczy koła
pojazdu; 2. opony gumowe kół pojazdu –
gumikerékkel való felszerelés; gumikerék; a
jármű gumikerekeinek összessége
ogumienie pełne [zob. masyw w zn. 3.] –
gumiabroncs
ogumiony, -a, -e – gumikerékkel felszerelt v.
ellátott
ogumione koła wozu – a jármű gumikerekei
ogumowany, -a, -e – begumizott, gumival bevont,
gumirozott, gumis
oh! [wyraz wyrażający zachwyt, radość,
zdziwienie, przestrach]; och – oh!
oh, pić!… - ó, inni! (ó, ha ihatnék valamit!)
OHCI (ang. Open Host Controller Interface) [jest
otwartym
standardem
określającym
współpracę komputera z urządzeniami
FireWire i USB. Został wprowadzony
przez firmy Compaq i Microsoft. Karty
FireWire zgodne ze standardem OHCI są
wyposażone w standardowy interfejs,
dzięki czemu mogą być obsługiwane przez
sterownik FireWire OHCI wbudowany we
wszystkie popularne systemy operacyjne.
W przypadku kart zgodnych ze
standardem system operacyjny nie musi
wiedzieć nic ani o producencie karty, ani o
specyfice działania karty, ponieważ
obsługuje ona komendy określone przez
standard.] – OHCI (ang. Open Host
Controller Interface) (Nyílt gazdavezérlőcsatoló).
oheblować
—
oheblowywać
[wygładzić
powierzchnię drewna za pomocą hebla lub
odpowiedniej maszyny] – meggyalulni,
átgyalulni
-
Wersja 01 01 2017
oheblowany, -a, -e – meggyalult, átgyalult
Ohel (hebr. ‫ לֶהֹא‬namiot)
[niewielki
żydowski
grobowiec murowany
lub
drewniany,
posiadający najczęściej prosty kształt
prostopadłościanu o dachu półkolistym lub
dwuspadowym, zwykle posiadający drzwi, a
czasem również okienka.] – I. szertartási
épület (ohel); ohel / ajhel, jelzése annak, hogy
az elhunyt jámbor életű (hászid) volt. II. Igazi
„sátor”-t (ohel) – valójában csak egyszerű
fehér ház – a rebé-k sírja fölé szoktak építeni a
kelet-európai haszidok, talán törökországi
példa nyomán.
oho! [wykrzyknik wyrażający podziw lub też
stwierdzenie negatywnego faktu] – ah! na!
Oholo i Oholiaba * Ahola i Aholiba – «Ahola
[Ezekiel Könyvében: (własny namiot: saját
sátor), Aholiba (mój namiot jest w niej: sátram
az övében)» Ez 23,4: Ohola jelentése: az ő
sátra. Célzás a törvénytelen istentiszteletre,
amelyet I. Jerobeám vezetett be. - Oholiba
jelentése: az én sátram benne van. Az Úr
törvényes sátra (szentélye) benne van. Szent
Jeromos magyarázata ez. Azonban olyan
szokásokra történik célzás, amelyeket már nem
ismerünk, s ezért ez a magyarázat nem biztos.
Gondolhatunk a magaslatokon felállított
sátrakra is (16,10).
Oholiab * Acholiab - AHOLIÁB (az atya sátra)
[Férfi, aki részt vett a szent sátor építésében
(2Móz 31,6; 35,34)]
ohyda [1. to, co jest ohydne; 2. cecha czegoś
ohydnego] – undor, utálat; förtelem, rondaság,
iszonyodás, borzalom, borzadály, rémület;
utálatosság
ohydnie – borzadalmasan, iszonyatosan
ohydny, -a, -e [budzący wstręt] – ocsmány, ronda,
undok, undorító, utálatos, förtelmes, fertelmes,
borzalmas, borzasztó, iszonyatos, rémítő,
szörnyű
ohydzenie – undor, iszonyat keltés; undorítás
ohydzenie do alkoholu na maxa – macimális
alkoholundor
ohydzić (ohydzę) – ohydzać – undorítani; undort,
iszonyatot kelteni;
ohydzić kogo – rágalmazni, befeketíteni vkit
ohydzić komu co – undort kelt vkiben vmi iránt
ohydzić sobie co – megundorodni vmitől
OID
(ang.
Object
IDentifier)
[unikatowy
identyfikator obiektu, służy do odróżnienia
obiektu od innych obiektów oraz do
tworzenia odwołań do tego obiektu przez
system. Użytkownik posługuje się nazwą
obiektu, natomiast system zamienia ją na
identyfikator.] – OID (ang. Object IDentifier),
objektum azonosító
[1. wykrzyknik wyrażający spontaniczne
reakcje na różne doznania; 2. wykrzyknik
wyrażający ostrzeżenie, pogróżkę lub
reprymendę] – jaj! haj!
oj, będzie skóra w robocie! – (tréf) no hiszen majd
elraklak!
ojciec [1. mężczyzna, który ma własne dziecko
lub dzieci; 2. samiec zwierząt mających
potomstwo; 3. ten, kto coś stworzył,
wynalazł, zainicjował lub był czyimś
wzorem, natchnieniem itp.; 4. poufale o
własnym mężu, ojcu dzieci albo o
starszym
mężczyźnie;
5. w
religii
chrześcijańskiej: Bóg; 6. tytuł używany w
niektórych zakonach w stosunku do
zakonnika mającego święcenia; 7. (Jak
czytamy u Zygmunta Glogera) Ojciec,
właściwie po staropolsku „ociec”, tak jak
lud wymawia dotąd, wyraz bowiem
powstał ze słowa ociekać. Prawo polskie
pozwalało ojcu syna karać, albo ukarania
sądowego żądać, tylko nie pozwalało go
testamentem wydziedziczać. Występne
córki
oddawano
do
klasztorów.
Pozwolenie ojca i matki na małżeństwo
zarówno syna jak córki, bez względu na
ich wiek, było zawsze potrzebne. Statut
wiślicki pozwalał na wydziedziczenie syna
tylko w razie, jeżeli ten targnął się na życie
brata lub krewnego dla sukcesyi.] – apa,
atya [Bibliai jelentésének különböző
árnyalatai vannak. Jelenthet: 1. közvetlen
férfi elődöt (1Móz 42,13), 2. idősebb közeli
vagy távolabbi férfi rokont (1Móz 17,4; Róm
9,5), 3. szellemi elődöt (Róm 4,11; Jn 8,44),
4. egy bizonyos életmód meghonosítóját
(1Móz 4,20), 5. tanácsadót (Bír 17,10), vagy
forrást (Jób 38,28). Istent az Írás a világosság
Atyjának (Jak 1,17) és az egész emberi
nemzetség teremtőjének (Mal 2,10) nevezi.];
(tata, tatuś: apu, apus)
ojciec (łac. pater) [tytuł zakonników, którzy
przyjęli święcenia kapłańskie] – atya (lat.
páter) [azon szerzetesek megnevezése, akik
részesültek a papi szentségben]
Ojciec [w Starym Testamencie Bóg nie jest
zwany Ojcem, zaś w proroctwie Izajasza
Mesjasz (Jezus Chrystus) nazwany jest
Ojcem. W NT Jezus Chrystus wyraźnie
mówi o Ojcu w niebie. Pan nazywa Boga
''Ojcze'' i tytuł ten przysługuje w Piśmie
Świętym tylko Bogu. Chrześcijanie są
braćmi i siostrami i to są wielkie tytuły.
Paweł nazwał Onezyma synem, Piotr
nazwał Marka synem i w tym nie ma nic
zdrożnego, bo apostołowie mieli autorytet
taki jak dziś ma Pismo Święte, które
wtedy nie było jeszcze napisane; ono jest
Słowem Bożym i dlatego powiedzieć
oj
4447
-
Wersja 01 01 2017
musimy, że Słowo Boże nazywa Onezyma i
Marka synami. Tytuł ten (np. ''ojciec''
Wyższowski) jest dowodem wynoszenia się
ponad innych, co jest przeciw nauce Pana
naszego. Onezym i Marek zrodzeni byli ze
Słowa Bożego, dlatego są synami Słowa
Bożego. Wiedzą o tym dość dobrze ci, co
tytułu tego używają niewłaściwie, a
niektórzy się temu otwarcie sprzeciwiają
(oby takich było coraz więcej).] – ATYA
[Bibliai jelentésének különböző árnyalatai
vannak. Jelenthet: 1. közvetlen férfi elődöt
(1Móz 42,13), 2. idősebb közeli vagy távolabbi
férfi rokont (1Móz 17,4; Róm 9,5), 3. szellemi
elődöt (Róm 4,11; Jn 8,44), 4. egy bizonyos
életmód meghonosítóját (1Móz 4,20), 5.
tanácsadót (Bír 17,10), vagy forrást (Jób
38,28). Istent az Írás a világosság Atyjának
(Jak 1,17) és az egész emberi nemzetség
teremtőjének (Mal 2,10) nevezi.]
ojciec (któregoś z młodej pary) – örömapa
ojciec Andrzej [O. Czesław Andrzej Klimuszko
(1905-1980)] – András atya
ojciec apostolski – egyházatya
Ojciec Bóg – Atya Isten
ojciec chrzestny – keresztapa
ojciec czeladny – gazda, házigazda; háziúr
ojciec duchowny [zob. spowiednik] – lelkiatya,
gyóntató, gyóntatóatya (lat. pater spiritualis) [a
hívek felé a bűnbocsánat hatalmát gyakorló
pap, aki a lelki élet és a tökéletesedés útján
konkrét tanácsaival is vezeti a rábízottat]
ojciec jednego z nowożeńców – nász; (após) teść
ojciec jest w domu – apa itthon van
ojciec (matka) już nie żyje – édesapám (édesanyám)
már nem él
ojciec przybrany – fogadott apa; fogadott örömapa
(régi lakodalomban)
ojciec skarcił syna – az atya rendre utasította a fiát
Ojciec Święty (papież) (łac. Pontifex Maximus, wł.
papa, gr. pappas, forma funkcjonująca w
języku polskim pochodzi od czeskiego papež)
[biskup Rzymu, zwierzchnik Kościoła
katolickiego oraz głowa państwa Watykan
(Stolicy Apostolskiej). Obecnym papieżem
jest Benedykt XVI.] – Szentatya [A katolikus
hagyománnyal szemben a történészek egy része
inkább úgy tartja, a pápaság intézménye csak a
4. századtól kezdett kiformálódni. A
kereszténység első három századában azért
nem lehet még pápaságról beszélni, mert ekkor
még ez a sajátos hatalmi képződmény nem
létezett. Róma püspökei a 4. századtól kezdték
használni azokat a címeket, amelyek a pápaság
meghatározó és elengedhetetlen tartozékai és
ismérvei mindmáig. Ezek közé tartozik maga a
pápa, azaz atya, Szentatya kifejezés, a pontifex
4448
maximus cím, továbbá a Péter apostol utóda,
Jézus Krisztus helytartója, az egyház feje
titulusok.]
ojciec teatru polskiego – (átv.) a lengyel színház
atyja, megalapítója
ojciec zarzekł się wyrodnego syna – az apa
kitagadta elfajzott fiát
ojcobójca, ojcobójczyni [zabójca własnego ojca]
– apagyilkos (ffi/nő)
ojcobójczy, -a, -e [związany z zabiciem własnego
ojca] – apagyilkos
ojcobójstwo [zabójstwo własnego ojca] –
apagyilkosság
ojcostwo [bycie ojcem] – apaság
ojcowic, ojczyc [(u Zygmunta Glogera) prawy syn
swego ojca, dziedzic gniazda ojczystego,
syn ojczyzny, rodak, familjant, ziomek;
wyraz używany w przeciwstawieniu do
przybysza i cudzoziemca] – (daw., prawo)
apja fia; atyai örökség örököse; hazafi,
honfitárs, földi
Ojcowie Kościoła [(łac.) pisarze i teologowie we
wczesnym chrześcijaństwie, w epoce
bezpośrednio po czasach apostolskich,
których datą graniczną jest śmierć
ostatniego Apostoła. Pierwszymi Ojcami
Kościoła byli Ojcowie Apostolscy (Patres
apostolici), nazwani tak ze względu na to,
iż uczestniczyli jeszcze w Kościele,
któremu przewodzili Apostołowie lub
pisali pod bezpośrednim wpływem życia
Kościoła czasów apostolskich. Okres
ojców trwał aż do VIII wieku. Doktryna
starożytnych i wczesnośredniowiecznych
ojców Kościoła, a także dział teologii
zajmujący się ich nauczaniem, nazywa się
patrystyką.] ― Pojęcie ojciec Kościoła w
starożytności chrześcijańskiej miało sens
duchowy. W Liście do Koryntian (1 Kor.
4,15) pisze św. Paweł: Bo choćbyście mieli
dziesięć tysięcy wychowawców w Chrystusie,
to ojców macie niewielu. Dokładniej
wyjaśnił to św. Ireneusz: Jeśli ktoś jest
pouczony słowem przez drugiego, to nazywa
się go synem, a tamtego ojcem. Było to więc
popularne w starożytności utożsamianie
ojcostwa duchowego z nauczaniem. W
przekonaniu pierwszych chrześcijan biskup
był nauczycielem zasad wiary, stąd jemu
przede
wszystkim
przysługiwał
ten
zaszczytny tytuł. Później określenie Ojcowie
Kościoła
związano
z
pisarzami
o
niekwestionowanej wiedzy (łac. doctrina
orthodoxa), świętym życiu (łac. sanctitas
vitae) i zaaprobowanych przez Kościół (łac.
approbatio) świadków nauki o wierze.] – Az
egyházatya (latin: pater Ecclesiae; görögül:
πατὴρ εκκλησιαστίκος; oroszul: Святый
-
Wersja 01 01 2017
Отец) [1. egyházatyák az egyház apostolok
utáni első tanítói, teológusai; 2. egy megtisztelő
cím a keresztény egyházakban, amelyet a
keresztény ókor és a korai középkor (I-VIII.
század) kiemelkedő egyházi írója kapott meg,
akinek írásai különleges jelentőséggel bírtak a
dogmatika létrejöttében és az egyházi kánonok
kialakításában.
Lerinumi
Vincenek
tulajdonított
meghatározás
szerint
az
egyházatyák, a maguk korában és a maguk
helyén a hitnek és az Egyház közösségének
megbízható tanítói, szentéletű tagjai voltak. Az
egyházatyák filozófiai, egyháztudományi,
tanításainak tanulmányozásával foglakozó
tudomány a patrisztika A katolikus és a
pravoszláv egyházban ugyan azok az alkotók
tartoznak az egyházatyák közzé, azonban az
egyes egyházatyák értékelésében a két egyház
jelentős különbségeket tesz. A nyugati egyház
Sevillai Szent Izidort (†636) tekinti az utolsó
egyházatyának,
míg a keleti egyház
Damaszkuszi Szent Jánost (†753) A 8. századot
követően a nyugati egyház kiemelkedő íróit az
egyháztanító vagy egyházdoktor (latin:
doctores Ecclesiae) megtisztelő cím illeti meg.
A keleti egyház nem ismer ilyen címet ezért az
ortodoxiában
a
mai
napig,
léteznek
egyházatyák, mint például az 1938-ban elhunyt
Athosz-hegyi Szent Szilvánusz.]
ojcowie miata – városatyák
ojcowizna [otrzymywany w spadku majątek,
najczęściej
ojca,
przekazywany
najstarszemu synowi lub całej jego rodzinie;
patrymonium] – apai örökség, ősi vagyon
ojcowski,
-a,
-ie
[1.
dotyczący
ojca,
charakterystyczny
dla
ojca;
2. przymiotnik od: Ojców] – apai, atyai;
jóságos
ojcowski dom – apai ház
Ojcze nasz (ojczenasz) – Miatyánk
Mi Atyánk, ki vagy a mennyekben, szenteltessék
meg a te neved;
6,10 Jőjjön el a te országod; [rész 7,21. Luk. 22,42.]
legyen meg a te akaratod, mint a mennyben, úgy a
földön is.
6,11 A mi mindennapi kenyerünket add meg
nékünk ma.
6,12 És bocsásd meg a mi [vers 14.15. rész 18,2135.] vétkeinket, miképen mi is megbocsátunk
azoknak, a kik ellenünk vétkeztek;
6,13 És ne vígy minket kísértetbe, de szabadíts meg
minket a gonosztól. Mert tiéd [1 Krón. 29,11-13.] az
ország és a hatalom és a dicsőség mind örökké.
Ámen! (Károli Gáspár)
Pater noster qui es in caelis, sanctificetur nomen
tuum, adveniat regnum tuum, fiat voluntas tua,
sicut in caelo et in terra. Panem nostrum
quotidianum da nobis hodie, et dimitte nobis debita
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.
4449
Et ne nos inducas in tentationem, sed libera nos
a malo. Amen.
Ojcze Nasz, któryś jest w niebie, święć się imię
Twoje, przyjdź królestwo Twoje, bądź wola
Twoja jako w niebie tak i na ziemi. Chleba
naszego powszedniego daj nam dzisiaj. I odpuść
nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym
winowajcom. I nie wódź nas na pokuszenie, ale
nas zbaw ode złego. Amen.
„Mi Atyánk, aki a mennyekben vagy,
Szenteltessék meg a Te neved,
Jöjjön el a Te országod,
Legyen meg a Te akaratod,
Amint a mennyben úgy a földön is.
Mindennapi kenyerünket add meg nekünk ma,
És bocsásd meg vétkeinket,
Miképpen mi is megbocsátunk az ellenünk
vétkezőknek,
És ne vígy minket kísértésbe,
De szabadíts meg a gonosztól.”
(Szentírás, Szent Jeromos Bibliatársulat kiadása,
1997)
Ojcze nasz Modlitwa Pańska, Modlitwa
wzorcowa, (łac. Oratio Dominica) - najstarsza i
najważniejsza modlitwa chrześcijan, którą wg
Ewangelii przekazał swoim uczniom sam Jezus
w czasie kazania na górze. Jest to formuła
chwaląca wspaniałość Boga, jednocześnie
mająca formę błagalną. Według Ojców Kościoła
stanowi ona wzór modlitwy chrześcijańskiej.
Modlitwa Pańska jest często używanym
narzędziem w językoznawstwie porównawczym w tym kontekście opisuje ją artykuł Modlitwa
Pańska w różnych językach.
ojczulek [1. pieszczotliwie o ojcu – mężczyźnie
mającym dzieci; 2. pieszczotliwie bądź
poufale o własnym mężu, ojcu dzieci lub
starszym mężczyźnie; 3. poufale lub
pieszczotliwie o zakonniku] – apuka, apu;
apó; édesapa, apa, papa
ojczym [mąż matki w stosunku do jej dzieci z
poprzedniego małżeństwa] – mostohaapa
ojczysty, -a, -e – hazai, honi, nemzeti
ojczysty język – anyanyelv; nemzeti nyelv
ojczysty kraj – szülőföld, hon
ojczyzna [1. kraj, w którym się ktoś urodził,
którego jest obywatelem lub z którym jest
związany
więzią
narodową;
2. miejscowość, kraj, gdzie coś powstało
lub gdzie występuje] – haza, szülőhaza,
szülőföld, hon
ojczyzna jest mam droga – (a haza drága nekem) a
haza mindenek előtt
ojczyźniany, -a, -e – hon-, honi
ojej [wykrzyknik wyrażający zniecierpliwienie,
przestrach, podziw, często wzmacniający
wypowiedź] – jaj!; ó jaj!
ojoj [potocznie: wykrzyknik wyrażający różne
stany
emocjonalne,
np.
podziw,
bezradność,
przestrach,
zagrożenie,
-
Wersja 01 01 2017
zdziwienie,
zaskoczenie
itp.,
często
wzmacniający wypowiedź; oj, ojeju, ojojoj,
ojej, ojejej, ojejku, joj, jej, jejciu, jejku] –
(felkiáltás) ajaj!
ok., około – kb., körülbelül
OK, O.K. [wym. okej] [zob. okay, okej, wszystko w
porządku, dobrze, zgoda] – (ang.) oké!
rendben van! jól van! minden rendben! (az
amerikai angol nyelv kifejezése)
okadzać
(zob.
okadzić)
–
körülfüstölni,
körültömjénezni
okadzanie, okadzenie – füstölés, tömjénezés
okadzić — okadzać [1. coś lub kogoś otoczyć
dymem; 2. odymić rośliny w celu zniszczenia
szkodników] – körülfüstölni, körültömjénezni
okalać (zob. okolić) – körülvenni, körülfogni,
környezni
okaleczenie [uszkodzenie ciała] – megnyomorítás,
megcsonkítás
okaleczały, -a, -e – nyomorék, megnyomorodott,
sebesült
okaleczeć – megnyomorodni, nyomorékká válni
okaleczenie – megnyomorítás, csonkítás, nyomorékká
tevés; megsebesítés
okaleczenie się – nyomorékká válás, megnyomorodás
okaleczony, -a, -e – csonka, nyomorék
okaleczyć — okaleczać [1. spowodować czyjeś
kalectwo;
2. spowodować
czyjś
uraz
psychiczny; 3. poważnie uszkodzić jakiś
przedmiot, roślinę itp.] – megsebesíteni;
megnyomorítani,
nyomorékká
tenni;
megcsonkítani
okaleczyć się — okaleczać się [okaleczyć samego
siebie] – megsebesülni, megsebesíti magát;
nyomorékká válni
okamgnienie [chwila, moment] – szempillantás,
pillanat; szemhunyorítás
okantować [1. pot., przen. oszukać, wrobić kogoś; 2
wpuścić kogoś w maliny] – (közb.) becsapni,
átejteni, átverni vkit; (sport) síléc peremét
fémmel szegélyezni
okap [1. dolna część płaszczyzny dachu wystająca
poza zewnętrzne ściany budynku; 2. daszek
z wyciągiem, umieszczany nad paleniskiem,
kuchnią
gazową
itp.,
służący
do
odprowadzania dymu lub zapachów na
zewnątrz; 3. wystająca część jakiegoś
przedmiotu, skały itp. lub część osłaniająca
coś; 4. skała odłączona od stropu i zwisająca
nad
wyrobiskiem;
5. warstwa
koron
najwyższych drzew leśnych, oddzielająca
wnętrze lasu z jego mikroklimatem od
zewnętrznych mas powietrza] – eresz
okap kuchenny – párelszívó (konyhában)
4450
okapać — okapywać [1. opryskać kroplami
płynu; 2. okapywać: o płynie: spływać
kroplami]
–
folyadék
cseppekkel
befröcskölni
okapać się — okapywać się [opryskać kroplami
płynu samego siebie] - folyadék cseppekkel
befröcsköli magát
okapi (Ocapia Johnstoni) [ssak z rodziny
żyrafowatych zamieszkujący centralną
Afrykę.
Pomimo
że
ma
pręgi
przypominające futro zebry, jest najbliżej
spokrewniony z żyrafą. Zamieszkując
wyłącznie lasy Ituri usytuowane na
północnym wschodzie Demokratycznej
Republiki Konga był znany tylko wśród
lokalnej ludności aż do 1901, kiedy został
odkryty przez Europejczyków. Nazwa
pochodzi
z
języka
afrykańskiego
plemienia Mbuba. Od 1932 roku jest pod
ochroną] – (bantu) okapi (Ocapia
Johnstoni); (állat) a zsiráffélék családjába
tartozó
emlősállat-fajta
Közép-Afrika
őserdeiben
okapi (Ocapia Johnstoni)
okapowy, -a, -e – ereszokapturzyć — okapturzać – csuklyába öltöztetni
okarmić — okarmiać – túletetni, teletömni
okaryna [nieduży instrument dęty z gliny lub
porcelany, z ośmioma otworami] – (ol.)
okarina; (zene) agyagból v. porcelánból
készült, tojás v. kagyló alakú, 8 lyukú, csőrös
fuvola
okaz [1. egzemplarz mający charakterystyczne
cechy swego gatunku, rodzaju itp.;
2. wzór,
ideał]
–
minta,
példány,
mintapéldány,
mintadarab,
modell;
mutatvány
okaz ten przedstawia wartość 5000 złotych – ez a
példány 5000 ezer złoty értéket képvisel
okaz wystawowy – kiállítási példány
okazać (okażę, okaże) — okazywać [1. wyrazić
jakieś uczucia, wrażenia; 2. pokazać jakiś
dokument;
3.
pokazać
coś,
np.
legitymację; 4. objawić coś, wyrazić, np.
-
Wersja 01 01 2017
uczucia] – mutatni, megmutatni, bemutatni,
felmutatni, kimutatni; nyilvánítani, tanúsítani
okazać cierpliwość – örömet mutatni v. árulni el
okazać coś w celu rozpoznania – felismerésre
bemutatni vmit
okazać gotowość do czego – hajlandónak mutatkozni
vmire
okazać komu pogardę – lenézni, megvetni vkit; nem
titkolja
megvetését
vkivel
szemben;
megvetéssel sújtani vkit
okazać komuś brak szacunku – tiszteltlenséget
mutatni vki iránt
okazać ludzkość względem kogo – emberiességet
mutatni vki irányában
okazać odwagę – bátorságot tanúsítani
okazać pokorę – alázatos, alázatot tanúsítani, hajlik a
jó szóra
okazać poparcie – támogatást nyújt, támogatni
okazać przyjaźń – barátságot tanúsítani
okazać radość – örömet mutatni v. nyilvánítani
okazać a. okazywać skromność – szerénykedni
(szerénykedik)
okazać a. okazywać sympatię (komu/czemu) –
vonzalommal viseltetik (vki/vmi iránt);
szimpátiát mutat (vki/vmi iránt)
okazać a. okazywać talent – tehetséget tanúsít
okazać a. okazywać talent (do czego) – tehetséget
tanúsít (vmi iránt)
okazać tchórzostwo – gyávaságot, félénkséget
mutatni
okazać troskliwość – gondoskodni
okazać a. okazywać wdzięczność – hálát mutatni,
kimutatni a hálát
okazać a. okazywać zdolności (do czego) –
tehetséget tanúsít (vmi iránt)
okazać wielkie zdziwienie – nagyon meglepődni
okazać zdziwienie – meglepetést mutatni v. elárulni
okazał wiele męstwa – viselkedése nagy bátorságra
vallott, magatartása hősi volt
okazać się — okazywać się [1. dać się poznać jako
ktoś lub coś; 2. stać się oczywistym; 3. stać
się wiadomym] – bizonyulni, mutatkozni,
tűnni, kitűnni; megmutatkozni; bizonyosodni,
bebizonyosodni, nyilvánulni; (átv.) kiderülni,
kisülni, kiütközni, kiviláglik
okazać się godnym (czego) – érdemesnek v.
méltónak bizonyulni (vmire)
okazać się praktycznym – beválni, praktikusnak
bizonyulni
okazać się szczerym – őszintének mutatkozni
okazale – mutatósan, pompásan
okazało się, że… – kiderült, hogy…; kitűnt, hogy…
okazałość – fény, pompa, ragyogás, mutatósság,
fenség; reprezentálás
4451
okazały, -a, -e [1. mający imponujące rozmiary;
2. odznaczający się przepychem] –
mutatós,
pompás,
fényes,
ragyogó;
szembetűnő, feltűnő; fényűző; imponáló,
impozáns; jó kiállású; látványos
okazała budowla – mutatós, pompás épület
okazanie, okazywanie – megmutatás, bemutatás,
kimutatás
okazanie a. okazywanie niezadowolenia –
nemtetszés nyilvánítása
okazanie wdzięczności – hálálkodás; a hála
kinyilvánítása
okazanie życzliwości – jóindulat v. szeretet
kimutatása
okazany, -a, -e – mutatott, meg-, be-, fel-,
kimutatott; nyilvánított, tanúsított
okaziciel [człowiek okazujący, przedstawiający
jakiś dokument, dowód] – megmutató,
bemutató (hn.)
okaziciel czeku – csekk bemutatója
okaziciel weksla – váltóbemutató; váltó bemutatója
okazicielka [kobieta okazująca, przedstawiająca
jakiś dokument, dowód] – megmutató,
bemutató (nn.)
okazja [1. wyjątkowa sytuacja sprzyjająca
czemuś;
2. niecodzienne,
uroczyste
wydarzenie; 3. pot. przypadkowy pojazd
lub osoba zabierające kogoś lub coś po
drodze; 4. daw. przygoda; 5. daw. bitwa,
potyczka] – (lat.) okkázió; alkalom;
kedvező, kínálkozó, szerencsés véletlen;
eset; (ker.) alkalmi árusítás, alkalmi vétel;
előnyös vásárlás
okazjonalizm [(filozofia) pogląd filozoficzny
sformułowany przez Arnolda Geulincxa i
Nicolasa
Malebranche'a,
następnie
rozwinięty przez Gottfrieda Wilhelma
Leibniza i Barucha Spinozę, starający się
przezwyciężyć trudności wynikające z
założenia Kartezjusza, że świat idei i świat
materialny są na tyle od siebie jakościowo
różne, że nie mogą na siebie oddziaływać
bezpośrednio.] – (dawno) okkazionalizmus;
Descartes és Malebranche tanítása, eszerint
a test és a lélek két külön létező, melyek
azonban mégis hathatnak egymásra Isten
beavatkozása által
okazjonalność [zob. wyrażenie okazjonalne] - –
alkalmi
(alkalomszerű)
kifejezés;
többjelentésű kifejezés; alkalomszerűség
okazjonalny, -a, -e – (dawno) (okolicznościowy)
alkalmi,
körülményekhez
mért,
alkalomszerű; véletlenszerű, esetleges
okazowanie czyli dawny sprawdzian gotowości
bojowej szlachty [1. coroczny popis
wojenny szlachty jako stanu rycerskiego;
2. (Jak czytamy u Zygmunta Glogera) czyli
-
Wersja 01 01 2017
popis wojenny szlachty, jako stanu
rycerskiego, dla okazania gotowości i
rynsztunku do obrony krajowej. Pierwsze
prawo o „okazowaniu” (lustratio) uchwalono
za Zygmunta I r. 1545. W r. 1562
uchwalono, że wojewodowie miejsca do
okazowania oznaczyć i one w głównych
miastach publikować mają, że wojewodowie,
kasztelani i inni dygnitarze wszyscy także
okazować się powinni, „jeźli szlachcic każdy,
wedle powinności swojej szlacheckiej, jest
gotów na służbę Rzplitej do obrony ojczyzny
swojej”. W roku powyższym oznaczono
termin okazowania na św. Wojciech, t. j. na
wiosnę, ale zaraz w roku następnym (1563)
zmieniono na św. Mateusza w jesieni, „aby
każdy stanął, jako kto na wojnę pospolitą
powinien”.] – (hist., wojsk) lustrum; évenkénti
nemesi hadiszemle; seregszemle
okazowy, -a, -e – mutatványokazyjka [zdrobnienie od: okazja] – alkalmacska,
esetecske
okazyjnie – alkalmilag, alkalomadtán
okazyjny, -a, -e – alkalmi
okazywać [1. pokazywać, przedstawiać coś; dać coś
komuś zobaczyć; 2. dawać objawy czegoś] –
mutatni vmit; nyilatkozni
okazywać (okazuje) dobrą wolę – jóindulatot
tanúsítani
okazywać
grzeczność
a.
uprzejmość
–
udvariaskodni
okazywać komu należne względy – kellő figyelmet
fordítani vmire; kellő figyelmet szentelni
vminek
okazywać komu obojętność – közömbös vki iránt,
közömbös magatartást tanúsítani vkivel
szemben
okazywać komu życzliwość – jóindulatot tanúsítani
vkivel szemben v. vki iránt
okazywać niecierpliwość – türelmetlenséget mutatni
v. árulni el
okazywać przyjaźń – kedveskedni (vmivel)
okazywać względy – kegyelni
okazywać zainteresowanie – érdeklődést mutat
okazywać się [1. dawać się poznać jako ktoś lub
coś; odnosić określony rezultat; 2. stawać się
oczywistym] – mutatkozni; nyilvánvalóvá,
szemmelláthatóvá,
természetessé,
kézzelfoghatóvá, bizonyossá, közismertté,
szembetűnővé, világossá válni v. lenni;
megnyilvánulni
okazuje się, że ... – kiderül, hogy
okazywanie pomocy grzesznikom – zob. ratowanie
dusz – a lélek megmentése, a bűnösök
megmentése
(üdvözítése)
[A
bűnösök
4452
megmentése Jézus Krisztus élete, halála, és
feltámadása által megy végbe.]
okcydentalny, -a, -e (zachodni, -a, -ie) – (lat.)
okcidentális; (dawno) nyugati
okej, okay; okey [słowo oznaczające aprobatę,
zgodę na coś] – rendben (van), jó, jól van,
oké!
okiełzać, okiełznać — okiełzywać [1. założyć
wędzidło koniowi lub innemu zwierzęciu
jucznemu;
2. zmusić
kogoś
do
posłuszeństwa] – zabolázni, megzabolázni,
megfékezni, korlátozni
okiełzanie – megfékezés, korlátozás
okiełznanie – zabolázás, (átv.) megfékezés
okiełznanie konia – zabolázott ló
okieneczko [zdrobnienie od: okienko] –
ablakocska
okienko [1. zdr. od otwór w ścianie lub dachu
jakiegoś budynku, pomieszczenia, pojazdu
itp.,
umożliwiający
oświetlenie
i
wentylację wnętrza oraz zobaczenie tego,
co jest na zewnątrz» i «oprawiona w ramę
szyba wypełniająca ten otwór»; 2. zwykle
w biurach, urzędach, gdzie się obsługuje
interesantów: otwór w ścianie, w
przepierzeniu
itp.
kształtem
przypominający małe okno; 3. niewielki,
prostokątny lub kwadratowy otwór w
czymś, przypominający okno; 4. prostokąt
lub kwadrat narysowany, wydrukowany
na papierze, puste miejsce zostawione do
wypełnienia; 5. pot. ekran telewizora;
6. pot. wolna godzina w planie lekcyjnym;
7. środ. część kolumny w czasopiśmie
wyodrębniona graficznie za pomocą
ramek;
8. środ.
w
programie
telewizyjnym: czas przeznaczony dla
jakiejś audycji; 6. wykrojenie wykonane
na przedniej stronie koperty, pokryte
przezroczystym
materiałem
dla
uwidocznienia
danych
odbiorcy
przesyłki.]
–
kisablak,
ablakocska;
tálalóablak; (w szkole) lyukasóra; (postán)
ablak
okienko burtowe – hajóablak
okienko kantora – pénzváltóablak
okienko kasowe – pénztárablak
okienko piwnicze – pinceablak
okiennica [montowane na zewnątrz lub od
wewnątrz zabezpieczenie okna. Okiennice
mają kształt dwu- lub wieloskrzydłowych
(dwuwieloczęściowych)
drzwiczek
pełnych, z żaluzją lub z otworami,
otwieranych na ścianę. Żaluzja w skrzydle
okiennicy najczęściej ma zamontowane
lamele na stałe, lecz istnieją rozwiązania z
lamelami odchylanymi (ruchomymi).
-
Wersja 01 01 2017
Najczęściej wykonywane są z drewna, stali,
aluminium lub PCW.] – ablakdeszka,
ablakredőny, ablaktábla; zsalu, zsalugáter;
spaletta
okienny, -a, -e [przymiotnik od: okno] – ablak-,
ablakos
okiść [śnieg przymarznięty do gałęzi, zwieszający
się z niej w kształcie kiści] – zúzmara
okitować — okitowywać [uszczelnić kitem] –
körülgittelni, begittelni
okiwać kogoś – kicselezni vkit
oklapnąć [1. pot. opuścić się ku dołowi; 2. pot.
stracić chęć do działania] – fülét-farkát
elereszti; lekonyulni
oklask, oklaski [1. klaskanie w dłonie jako wyraz
uznania,
zgody,
pochwały;
2. odgłos
powstający podczas klaskania] – taps
oklaski frenetyczne – falrengető v. lelkes taps
oklaskać – oklaskiwać [klaszcząc w dłonie, wyrazić
podziw, uznanie itp.] – tapsolni, megtapsolni
oklaskiwać coś – megtapsolni vmit
oklaskiwanie – tapsolás
okleić — oklejać [przymocować klejem coś
dookoła lub w wielu miejscach czegoś] –
megragasztani, körülragasztani, beragasztani,
enyvezni
okleić co pepierem – papírral beragasztani vmit
okleina [1. cienkie płaty drewna lub innego
materiału służące do oklejania wyrobów
stolarskich; 2. fornir (najczęściej o
wymiarach od 0,6 do 1 mm) przeznaczony
do oklejania (fornirowania) wyrobów
stolarkich, zwłaszcza mebli.] – (fornier)
furnér
oklejanie, oklejenie – körülragasztás, ragasztással
való beszegés
oklejanie samochodów – autók ragasztása
oklep [bez kulbaki, bez siodła] – szőrén
oklepać — oklepywać [uderzając płasko, obić coś
po wierzchu lub ze wszystkich stron] –
elcsépelni; ismételgeni vmit
oklepać się — oklepywać się [1. oklepać samego
siebie; 2. oklepać siebie nawzajem; 3. pot.
stać się oklepanym, zbyt znanym, nudnym] –
ismétli önmagát
oklepanka [frazes, banał, slogan] – közhely, frázis,
elcsépelt hír, mondás
oklepany, -a, -e [pot. zbyt znany z powodu ciągłego
powtarzania] – elcsépelt, agyoncsépelt,
mindennapos, közönséges
okład [1. tkanina kilkakrotnie złożona i czymś
nasączona, przykładana na bolące, chore
miejsce; 2. warstwa coś pokrywająca,
nałożona na coś dodatkowo; 3. zabieg
wodoleczniczy polegający na obłożeniu
4453
skóry substancją leczniczą lub nasączoną
nią tkaniną] – borogatás; több, mint…
okład borowinowy – iszapborogatás, iszappakolás
okład ogrzewający – meleg borogatás [inkább a
krónikus betegségeknél, makacs, régóta tartó
fájdalomnál jelenthet enyhülést.]
okładać (obłożyć) [I. zob. obkładać, obłożyć:
1. umieścić wokół czegoś dużą ilość jakichś
rzeczy; 2. osłonić zeszyt lub książkę
dodatkową okładką; 3. nałożyć na kogoś
jakiś obowiązek lub karę; II. uderzać
wiele razy lub ze wszystkich stron] –
körülrakni, berakni, berakosgatni, megrakni,
(podatkiem) megterhelni, kiróni, ráróni,
kiszabni, lefoglalni, zár alá venni; borogatni;
eltakarni, befödni, beborítani; elverni,
elpáholni; (kijem) elnáspángolni; megrakni
okładać kijem – megbotozni, elnáspángolni; (átv.)
eldöngetni, elrakni
okładka [1. jedna z dwóch lub obie zewnętrzne
karty książki, broszury, zeszytu itp.;
2. dodatkowa osłona książki, zeszytu itp.,
chroniąca je przed zniszczeniem; 3. jeden
z dwóch podstawowych elementów
tworzących
wielostronicowy
wyrób
papierniczy lub publikację poligraficzną,
a wcześniej także publikację pisaną
ręcznie w formie kodeksu (czyli zbioru
kart połączonych w grzbiecie).] –
könyvtábla, kötés, fedőlap, könyvfedél,
fedél, könyvborító; védőboríték
okładka broszurowa – brosurált könyvboríték v.
burkolat
okładka książki odstaje – a könyv fedőlapja eláll
okładka miękka – puha fedél
-
Wersja 01 01 2017
okładka papierowa – papírkötés
okładka sztywna – kemény fedél
okładka twarda – keményfedél (a könyv kemény
fedele)
okłady borowinowe – iszapborogatás v. pakolás
okładzina [1. wierzchnia warstwa ścian budynku,
kanału, skarpy, nasypu, nakładana dla ich
wzmocnienia, ochrony przed zniszczeniem
lub dla ozdoby; 2. część okładki stykająca
się z pierwszą lub ostatnią stroną książki;
3. górn. drewno, blacha, płytki betonowe,
wkładane
za
obudowę
wyrobiska,
zabezpieczające jego ściany lub strop] –
keret, ráma; szigetelő lemez, deszkázat,
faburkolat, fa faliburkolat
okładzina drzwi – ajtókeret, ajtópárnázat
okładzina hamulcowa – fékbetét
okładzina tłumiąca – hangfelfogó, szigetelő lemez v.
falemez v. betétlemez
okłamać — okłamywać [kłamiąc, oszukać kogoś] –
becsapni; hazudni, megcsalni; rágalmazni,
befeketíteni
okłamać kogo – becsapni, megcsalni, meghazudtolni
vkit
okłamać swoje sumienie – lelkiismeretét becsapja
okłamać się — okłamywać się [1. okłamać
wzajemnie jeden drugiego; 2. okłamywać
się: okłamywać samego siebie] – áltatja,
becsapja magát v. önmagát
okna jednoramowe [składają się z ramy i
pojedynczych
skrzydeł
okiennych
wykonanych z trzech warstw drewna
sklejonych ze sobą. Układ włókien zapobiega
wypaczaniu się konstrukcji. Skrzydła
szklone szybami zespolonym (zestawami
szyb połączonymi uszczelką). Podobną
konstrukcję (jednoramową) mają okna
wykonywane
z
profili
PVC
aluminiowych.] – egykeretű ablakok
4454
-
i
kościoła ostrołukowe z rozglifieniem
obustronnym – kétoldalú bélletes csúcsíves
templomablakok
okna krosnowe [zbudowane są z krosna i
pojedynczego
skrzydła
okiennego
otwieranego do wewnątrz. Okna krosnowe
często wykonywane są jako stałe
(nieotwieralne). Stosuje się je bardzo
rzadko z uwagi na niską izolacyjność
termiczną.] – krosnói ablakok
okna naszego mieszkania wychodzą na ulicę
(ogród, podwórko, plac) – lakásunk ablaka
az utcára (a kertre, udvarra, térre) néz
okna odtajały – az ablakok felengedtek (a fagytól)
okna ościeżnicowe (zwane też oknami polskimi)
[zbudowane były z ościeżnicy, do której
mocowane są podwójne skrzydła okienne
(jedno
otwierane
na
zewnątrz
pomieszczenia,
drugie do środka).
Stosowane były zwłaszcza w budownictwie
wiejskim i w miastach na najniższych
kondygnacjach.] – kitárt ablakok
Wersja 01 01 2017
okna pootwierane na przestrzał – tárvanyitott
ablakok, tárva-nyitva levő ablakok
okna skrzynkowe [rama okienna złożona jest z
ościeżnicy i krosna, do niej mocowane są
podwójne skrzydła okienne otwierane do
środka. Skrzydła zewnętrzne zawsze mają
nieco mniejszy wymiar niż skrzydła
wewnętrzne. Odmianą okien skrzynkowych
są okna półskrzynkowe. Ich rama złożona
jest z ościeżnicy i poziomych elementów
krosna zwanych krośniakami. Skrzydła
okien półskrzynkowych są tej samej
wielkości.] – láda ablakok
okna
okna wychodzą na ogród – az ablakok a kertre
nyílnak v. néznek
okna wychodzą na ulicę – az ablakok az utcára
nyílnak v. néznek
okna zespolone (szwedzkie) [posiadają podwójne
skrzydła połączone ze sobą za pomocą śrub.
Zawieszone są na ramie okna na wspólnym
zawiasie. Stosowane w Polsce od ponad
czterdziestu lat] – egyesített v. svéd ablakok
(egy keskenyebb és egy szélesebb ablakkeret
egyesítésével)
oknąć się z marzeń – felriadni az álmodozásból
okno [1. otwór w ścianie lub dachu jakiegoś
budynku, pomieszczenia, pojazdu itp.,
umożliwiający oświetlenie i wentylację
4455
wnętrza oraz zobaczenie tego, co jest na
zewnątrz; 2. oprawiona w ramę szyba
wypełniająca ten otwór; 3. otwór w czymś
lub przejrzysta płaszczyzna pozwalająca
zajrzeć do wnętrza czegoś; 4. wydzielony
w ramce fragment ekranu monitora
komputera przeznaczony do wyświetlania
informacji, pisania poleceń i wykonywania
działań
zgodnych
z
zasadami
funkcjonowania
danego
programu;
5. otwór wentylacyjny przebity w ścianie
węglowej
między
wyrobiskami;
6. oszklona rama stanowiąca górną część
inspektu; 7. otwór nory borsuka, lisa,
królika itp. 8. element, konstrukcja
zamykająca otwór w ścianie (albo w
dachu)
służący
do
oświetlenia
i
przewietrzania pomieszczeń (w niektórych
kultach nawet w celu ozdobnym).] – (ép.)
ablak
[1.
nyílás
belső
helyiségek
megvilágítására, szellőzésére; az épület falán
kialakított nyílásban elhelyezett, azt lezáró
szerkezet, melyen át levegő és világosság
juthat az épület belső helyiségeibe; (biblia)
Palesztinában az ablaknyilások nagyon
keskenyek, és magasan voltak a falban,
többnyire ráccsal ellátva (Bír 5,28; 2Kir 1,2;
Péld 7,6); 2. a fény és a levegő átbocsátására
szolgáló nyílás az élpület falában] (okno jest
tutaj: itt van az ablak)
okno burtowe – hajóablak
okno dobrze się zamyka – az ablak jól záródik
okno dwudzielne [okno, którego pole podzielone
jest na dwie części] – kettéosztott v.
kétszárnyú ablak
-
Wersja 01 01 2017
okno na świat – (átv.) ablak a világra (főleg
kikötővárosokról)
okno obracane – billenőablak
okno od podwórka – udvari ablak
okno PCV – PVC-ablak
okno podwójnie (szklone) – kettős v. dupla ablak
okno przesuwane – tolóablak
okno przesuwane (sliding window) – (ang.) sliding
window [hálózati adatátvitelnél (pl. Kermit,
TCP)
használt
technika
az
átvitel
meggyorsítására,
melynél
a
"window"
nagyságának megfelelő számú csomag mehet
el a küldő gépről anélkül, hogy meg kelljen
várni a másik géptől a nyugtát]
okno przezroczyste – átlátszó ablak
okno przychylne – bukóablak
okno się nie domknie – az ablak nem zárul
légmentesen
okno się poci – izzad v. párásodik az ablak
okno szwedzkie, zespolone [okno podwójne,
którego skrzydła wewnętrzne i zewnętrzne
połączone są śrubami i otwierają się do
wnętrza] – svéd ablak
okno ślepe – vakablak [ablak (keret) a homlokzaton,
amelynek nincs ablaknyílása, ablakszerkezete]
okno tektoniczne [fragment podłoża odkryty przez
erozję spod nasuniętych warstw skalnych] –
tektonikus ablak
okno trójdzielne [okno, którego pole podzielone
jest na trzy skrzydła] – háromrészes ablak
okno jednodzielne [okno, którego pole nie jest
podzielone] – egyrészes v. egyszárnyú ablak
okno kajuty – hajóablak
okno na poddaszu – tetőablak [nyílás a tetőtér
megvilágítására és szellőzésére]
okno uchylne – bukóablak
okno weneckie [duże okno podzielone pionowo na
trzy części] – velencei ablak; hármas ablak
okno wychodzi na ogród – az ablak a kerte néz
okno wychodzi na ulicę – az ablak az utcára néz
-
Wersja 01 01 2017
barci lub ulu, służący pszczołom do wychodzenia i
wchodzenia. Oko jest nazwą dwuch jezior
kilkomorgowej przestrzeni: jedno z nich znane
wszystkim „Morskie Oko” w Tatrach, drugie mało
komu znane Oko w dobrach Kalwarja nad rz.
Kirsną, dziś w gub. Suwalskiej.
okno wychodzące na ogród – a kertre nyíló ablak
okno wystawowe – kirakat, kirakatablak, boltablak
oko
4456
okno z kratą – rácsos ablak
okno zamglone – homályos ablak
okno zamknięte – bezárt v. csukott ablak
okno
zamyjkające
się
hermetycznie
–
légmentesen záruló ablak
okno ze śladami po muchach – légypiszkos ablak
okno zwrócone na południe – délre néző ablak
oknówka [Jaskółka oknówka (Delichon urbicum
syn. Delichon urbica)] – (fecskefajta)
molnárfecske (Delichon urbicum vagy
Delichon urbica)
oko, oczy [łac. ocularis 'oczny' od oculus 'oko';
1. narząd wzroku; 2. zdolność widzenia;
3. wzrok w chwili patrzenia; 4. kropla
tłuszczu pływająca na powierzchni
jakiegoś płynu; 5. to, co jest kształtem
podobne do oka lub pełni podobną
funkcję; 6. okrągła, lśniąca powierzchnia
wody; 7. duże oczko – pętelka w dzianinie,
sieci itp.; 8. zob. hazardowa gra w karty;
też: dwadzieścia jeden punktów w tej
grze; 9. służba obserwacyjna na dziobie
statku pełniona przez marynarza w czasie
złej widoczności; 10. marynarz pełniący tę
służbę; 11. pętla na końcu liny, służąca
m.in. do mocowania lin na omasztowaniu]
– szem, szemek; fénypont, fényfolt (a vizen);
szem (kötésben, hálón, harisnyán); zsírfolt
(levesen)
(u Zygmunta Glogera) Oko w mowie
staropolskiej znaczyło pojęcie jednostki liczebnej,
może z powodu zaokrąglonego kształtu litery O i
kolistości oka zwierzęcego. W grze karcianej
mówiono: tyle a tyle ok. Jabłonowski wydał w r.
1731 książkę p. t. „Sto i oko bajek”, czyli 101.
Oko tureckie znaczyło wagę trzyfuntową. Oko w
sieci znaczy jedną kratkę, z jakich sieć cała się
składa. Oko w rurze strzelby oznacza wylot czyli
otwór. Oko w języku bartników znaczy otwór w
cyklonu [obszar w centrum cyklonu
tropikalnego] – a ciklon szeme v. epicentruma
oko łzawi – a szem könnyezik, könnybelábad
oko magiczne [lampa elektronowa będąca
wskaźnikiem strojenia w odbiorniku
radiowym] – (lámpa) mágikus szem
oko
opatrzności
[symbol
opatrzności
przedstawiony jako oko w trójkącie
otoczonym promieniami] – előrelátó v.
gondos szem; a gondviselés szeme
oko pańskie konia tuczy – a gazda szeme hízlalja a
jószágot
oko przenikliwe – éles szem, sasszem, átható
pillantás
oko szklane – üveges szem
oko w oko – szemtől szembe
oko za oko, ząb za ząb – szemet szemért, fogat fogért
oko zapłynęło krwią – a szemet befutotta a vér
okocić się (okocę się) [o kotce, zajęczycy, kozie,
owcy: wydać potomstwo] – fialni, elleni,
megfialni, megkölykedzeni (macska, juh,
kecske, nyúl)
okolica [1. obszar rozciągający się dookoła
jakiegoś miejsca; 2. obszar stanowiący
pewną całość, wyróżniony ze względu na
pewne charakterystyczne cechy; 3. miejsce
w organizmie wokół jakiegoś organu, jakiejś
części ciała; 4. ludzie zamieszkali na
pewnym obszarze] – vidék, határvidék; táj,
tájék; mellék; környék [Környék: ökológiai
értelemben az a tényleges, többé-kevésbé jól
körülhatárolható, a valós térben elhelyezkedő,
rendszerint eltérő közegekből álló topográfiai
egység, amely a vizsgálat tárgyát képező
populációk
vagy populációkollektívumok
előfordulási helyeként megjelölhető.]
okolica górska – hegyvidék
okolica lesista – fás vidék; erdős táj
okolica ma złą reputację – rossz v. rosszhírű
környék
okolica niebezpieczna – veszélyes környék
okolica o złej sławie – rosszhírű környék
okolica odludna – elhagyatott környék
okolica podbiegunowa – sarkvidék
-
Wersja 01 01 2017
funkcję określającą orzeczenie. Uzupełnia
orzeczenie o dodatkowe elementy, bez
których
wypowiedź
jednak
byłaby
kompletna. Pozostaje on ze swoim członem
nadrzędnym w związku przynależności.
Odpowiada na pytania miejsca, czasu,
przyczyny, celu, warunku.] – határozó
4457
okolica polarna – (északi) sarkvidék
okolica przeludniona – zsúfolt környék
okolica, w której dobrze rośnie winorośl –
bortermő vidék
okolica Warszawy – Varsó környéke
okolica zadniestrzańska – dnyeszterentúli vidék v.
környék v. táj
okolica zadrzewiona – fás vidék
okolica zasypana śniegiem – behavazott táj
Foto: Barbara Owczarek
okolice naddunajskie – a Duna melléke, a Duna
menti tájak
okolice podgórskie – hegyalja, hegyalja vidék
okolice Warszawy – Varsó környéke
okolicznik [1. część zdania będąca określeniem
czasownika; 2. część zdania, która pełni
A hagyományos nyelvtanban a határozó
bővítményi
funkciót
betöltő
mondatrész.
Alárendelője lehet:
 valamelyik igemódú ige: Itt vagyok.
 állítmányi funkciójú indulatszó: Nesze neked is!
 igenév, például főnévi igenév: Szeretek moziba
járni.
 melléknév: Tiszteletre méltánytalan embert nem
tudok tisztelni.
 számnév: Hozzávetőlegesen százezer tüntető volt.
 határozószó: Nagyon könnyen ment az egész.
A határozó többféle szófajú szóval fejezhető ki:
 főnév: Hamar túladtunk a házon., A kocsi után
szaladt.
 névmás: Kibe vagy szerelmes?, Valami elől
menekül.
 melléknév: Nagyra nőtt a gyerek.
 számnév: Hárommal kell megszorozni.
 határozószó: Most mondj okosat!
 főnévi igenév: Félek felmenni.
 határozói igenév: Óvatosan körülnézve lépett ki a
házból.
A határozók fajtái számosak. Egyazon nyelv
nyelvtanai is különböznek abban, hogy hányféle
határozót tartanak számon.
A magyar
nyelvtanokban általában a következő határozók
szerepelnek:
 helyhatározó: A szalonban járkál., A kutya az
asztal alatt alszik. Kint dolgozik., Innen hallatszik
a hang.
 időhatározó: Ezt tavasszal kell elvetni., Három
óra után hívj fel!, Ma fejezzük be a munkát.
 számhatározó: Már kétszer szóltam neki., Négy
alkalommal tartottunk megbeszélést., Gyakran
látogatom meg a szüleimet.
 állapothatározó-félék:
– belső állapothatározó: Álmában felkiáltott., Hagyd
tele a fridzsidert!, Egyenként mentek ki., Megfázás
nélkül úszta meg a telet., Egyedül javította meg.,
Még élve találtak rá.
– külső állapothatározó (körülményhatározó): Miért
ülsz sötétben?, Havazás esetén nem utazom el.
– essivusi állapothatározó: Rendőrként jött ide., Ezt
desszert gyanánt fogyasztják., Mint igazgató szólt
hozzám., Kinevezték igazgatónak. (factivusi
jelentés), Jónak látszik ez a megoldás.
(predicativusi
jelentés),
Annának
hívják.
(nuncupativusi jelentés)
 számállapot-határozó: Hárman beszélgetnek.,
Sokan megérkeztek., Hármasban dalolnak.
 eredethatározó: Azt hiszi, hogy fából vaskarikát
tud csinálni., Egyszerű emberek közül került ki.,
Kitől van ez az idézet?
 eredményhatározó: Füstté vált az egész., Ketté
4458
kell osztani a kérdést.
 társhatározó: Veled megyek., Ne harcoljunk
egymás ellen!, Együtt járnak.
 módhatározó: Futólépésben gyere vissza!,
Szabálytalanul előzött., Kíséret nélkül énekel.,
Gyalog jár munkába., Így kell ezt csinálni.,
Aggódva nézett rám.
 okhatározó: Kényszerből tette., A sztrájk
következtében csökkent az idegenforgalom.
Miattad
történt
minden!,
Félek
szembeszegülni., Tudva miről van szó, nem
kérdeztem semmit.
 célhatározó: A szabadságért harcolnak., A
békekötés érdekében fáradoznak., Elment
munkát keresni.
 tekintethatározó: Egyetértünk a lényegben.,
Nem döntöttünk még a részletkérdéseket
illetően., Általában jól bírom a meleget.
 fok-mértékhatározó: Negyven fokig ment fel a
hőmérséklet., Minden várakozáson felül
sikerült., Csak ennyire jutottam.
 eszközhatározó:
– tulajdonképpeni eszközhatározó: Majd egy
kővel verem be a szeget., Hozzájárulásom révén
sikerült neki.
– eszközlő határozó: Mindig a fiával mosatja le a
kocsiját., A gyerekek által készített rajzok
őszintébbek.
 részeshatározó: Segít a feleségének. Nem
tudom, mit tartogat a családunk számára a
jövő.
 hasonlító határozó: A sövény alacsonabb a
kerítésnél., A barátom idősebb nálam., Szebb a
páva, mint a pulyka.
Külön csoportot alkotnak az ún. aszemantikus
határozói vonzatok, amelyek nem sorolhatók
be a fenti határozófajták egyikébe sem, mert
jelentésüket
nem
lehet
pontosan
körülhatárolni. Példák: Bízom a jövőben., Ez
ellen fel kell lépni., Igyekszem nem hibázni.
okolicznik celu [okolicznik wskazujący cel
wykonywania czynności] – célhatározó
okolicznik czasu [okolicznik określający czas
trwania czynności lub stanu] – időhatározó
okolicznik miary – mértékhatározó
okolicznik miejsca [1. okolicznik określający
miejsce czynności lub jej kierunek; 2.
jeden z rodzajów okolicznika, jednej z
pięciu części zdania (oprócz podmiotu,
orzeczenia, dopełnienia i przydawki).
Wskazuje na miejsce dziania się czynności
(gdzie?), a także kierunek działania
(skąd?, dokąd?, którędy?), dlatego we
współczesnym językoznawstwie wyróżnia
się dodatkowo okolicznik kierunku] –
helyhatározó
okolicznik narzędzia – eszközhatározó
okolicznik porównawczy – összahasonlító
határozó
-
Wersja 01 01 2017
okolicznik przyczyny [1. okolicznik wskazujący
przyczynę czynności lub stanu; 2. jeden z
rodzajów okolicznika w języku polskim] –
nyelv. okhatározó
okolicznik przyzwolenia [okolicznik mówiący o
warunku, który powinien przeszkodzić, a nie
przeszkodził
w
wykonaniu
pewnej
czynności] – a beleegyezés v. hozzájárulás
határozója
okolicznik skutku – eredményhatározó
okolicznik sposobu [okolicznik określający sposób
wykonania czynności lub cechę stanu] –
módhatározó
okolicznik stanu – állapothatározó
okolicznik stopnia, miary [okolicznik oznaczający
stopień natężenia jakiejś czynności, stanu
lub właściwości] – fokhatározó
okolicznik towarzyszenia – társhatározó
okolicznik udziału – részeshatározó
okolicznik warunku [okolicznik mówiący o
warunku koniecznym dla dokonania jakiejś
czynności] – feltétel v. körülmény határozó
okolicznikowy, -a, -e – (nyelvt.) határozói
okolicznościowy, -a, -e [przygotowany specjalnie z
okazji jakiegoś wydarzenia] – alkalmi,
körülményekhez mért, alkalomszerű
okolicznościowe wydawnictwo – alkalmi kiadvány
okoliczność [wszystko to, co towarzyszy jakiejś
sytuacji lub zdarzeniu] – körülmény; (okazja)
alkalom
okoliczność
łagodząca,
obciążająca
[fakt
ujawniony w toku procesu sądowego,
wpływający na wymiar kary: łagodzący
wyrok lub obciążający oskarżonego] –
enyhítő v. súlyosbító körülmények
okoliczności łagodzące – enyhítő körülmények
okoliczności obciążające – súlyosbító v. terhelő
körülmények
okoliczności składają się – a körülmények (jól)
alakulnak
okoliczności sprzyjające – kedvező körülmények
okoliczności zmuszają mię do tego – körülmények
kényszerítenek erre
okoliczność łagodząca – mentő- v. enyhítő
körülmény
okoliczność łagodząca, okoliczność obciążająca
[fakt ujawniony w toku procesu sądowego,
wpływający na wymiar kary: łagodzący
wyrok lub obciążający oskarżonego] –
enyhítő- v. terhelő, súlyosbító körülmény
okoliczność obciążająca – súlyosbító v. terhelő
körülmény
okoliczny, -a, -e [1. znajdujący się w okolicy; 2.
należący do danej okolicy; miejscowy;
tutejszy; 3. znajdujący się dookoła czegoś,
4459
okalający coś] – körülfekvő, körüllevő,
környező; környékbeli; (nyelv.) kijelentő
okoliczny tryb – kijelentő mód
okolić — okalać [1. «znaleźć się, rozciągnąć się
dookoła czegoś». 2. «utworzyć obwódkę,
otok wokół jakiegoś przedmiotu; 3.
utworzyć
obwódkę,
obrzeżenie]
–
körülvenni, körülfogni, környezni
okolić murem – körülfalazni
okolić płotem – körülkeríteni
okolnica [ném.: Rundling
v. Runddorf,
Rundlingsdorf] – körfalu; kör alakú falu
okolony, -a, -e – körülvett, körülásott
około1 + B. [pierwszy człon przymiotników
złożonych oznaczający bliskie położenie
czegoś, występowanie, ruch dookoła tego,
co nazywa drugi człon złożenia] – (czego)
(vmi) körül; (időről) körül, táján, felé, tájban
około domu – a ház körül
około drugiej godziny – két óra tájban
około Nowego Roku – Újév táján
około pięciudziesięciu osób – mintegy ötven
ember
około południa – délfelé
około stołu zasiedli i popodpierali głowy
pięściami – körülülték az asztalt és fejüket
öklükre támasztották
około2 [I. przyimek poprzedzający określenie
liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im
przybliżony charakter; II. partykuła
dodawana do określenia liczby, ilości lub
miary, komunikująca, że jest ono
przybliżone, np. Ceny papieru wzrosły
około trzykrotnie.] – körülbelül, kb.,
mintegy; vagy … [było około stu osób:
körülbelül százan voltak]
około czterystu tysięcy – körülbelül négyszázezer
około dziesięciu – tízféle, körülbelül v. mintegy tíz
około piątej – öt óra körül, öt óra felé
około pół kilometra – körülbelül fél kilométer
okołobiegunowy, -a, -e – (földr.) sark körüli
okołorównikowy, -a, -e [położony, występujący w
pobliżu równika] – (földr.) egyenlítő körüli
okołosłoneczny, -a, -e [znajdujący się lub
krążący dookoła Słońca] – nap körüli
okołoziemski, -a, -ie [znajdujący się lub krążący
dookoła Ziemi] – Föd körüli; földkörüli
okoń (okonek, okoniek) [drapieżna ryba żyjąca
w wodach środkowej i wschodniej Europy
oraz w zlewiskach mórz arktycznych] –
sügér (Perca fluviatilis)
-
Wersja 01 01 2017
okoń
okop [1. umocnienie ziemne składające się z rowu i
wału usypanego z ziemi, przystosowane do
obrony; 2. polowa fortyfikacja ziemna,
obronna lub oblężnicza, w postaci wykopu o
głębokości chroniącej przed ostrzałem
nieprzyjaciela na wprost, redukująca przy
okazji skutki ostrzału od góry i
bombardowań, usytuowana na froncie walk,
służąca głównie do prowadzenia ognia z
broni osobistej i zespołowej oraz obserwacji
przedpola.] – sánc, árok, lövészárok, sáncárok;
fedezék
okop
okopać — okopywać (okopuje) [1. kopiąc spulchnić
ziemię
dookoła
uprawianych
roślin;
2. otoczyć coś wałem, okopem] – körülásni,
megkapálni; körülárkolni, körülsáncolni
okopać a. okopywać (motyką) – kapálni;
megkapálni vmit
okopać się — okopywać się [1. otoczyć się okopem;
2. pot. osłonić się wałem z piasku] – beássa
magát, elsáncolja magát
okopcenie – befüstölés, bekormozás
okopcić — okopcać [pot. pobrudzić sadzą] –
bekormozni, megfüstölni
okopcić się — okopcać się [pot. pokryć się sadzą] –
bekormozza magát
okopcony, -a, -e – befüstölt, bekormozott
okopowizna
[ogół
roślin
okopowych]
–
kapásnövények
okopowy, -a, -e – kapás-; árok-, sáncokopy – kat. lövészárok
okopywacz – rigolozó v. rigolírozó (a földet mélyen
felásó és aláforgató) gép; kubikus
okorek, deska okorkowa [1. gruba deska
nieobrzynana pochodząca z obwodowej
części drewna okrągłego; (technika) 2.
4460
skrajna deska odpadowa; 3. skrajna deska
4. deska bez kory; 5. zaokrąglona deska ze
skrajnej części pnia 6. opała;skrajna
deska z kloca] – deszkafajta; az egyik
oldalán lapos, a másikon domború deszka;
lehántolt fa v. deszka
okorować — okorowywać [usunąć korę ze
ściętego pnia lub z gałęzi drzewa] – fát
hántani, fáról a kérget lehántani
okostna (łac. Periosteum) [1. włóknista błona
otaczająca ochronną warstwą kości 2.
włóknista błona ochraniająca kość od
zewnątrz, jest silnie unaczyniona (odżywia
kość) i unerwiona. Znajdują się w niej
tzw. komórki kościotwórcze, od których
zaczyna się wytwarzanie tkanki kostnej w
okresie wzrastania kości lub po ich
złamaniu. Pozwala na przyrost kości na
grubość. Okostna ma za zadanie chronić i
regenerować uszkodzoną tkankę kostną,
szczególnie w okresie wzrostu oraz
złamania.] – (lat., gör.) periosteum;
csonthártya, ínhártya
okowa (zwykle w liczbie mnogiej), tsz okowy
[kajdany, łańcuchy] – lánc, bilincs, vasalás;
rablánc
okowita [śrdw.łac. aqua vitae 'woda życia'; zob.
akwa-; witalizm. — 1. staropolska nazwa
gorzałki, wódki a. nie oczyszczonego,
surowego spirytusu. 2. daw. mocna wódka
lub nieoczyszczony, surowy spirytus; 3.
mocna wódka z 70% zawartością
alkoholu; gorzałka] – (kisüsti) pálinka (nem
finomított); spiritusz
okólnik [1. pismo zawierające wskazówki,
polecenia
wydane
przez
organ
administracyjny podległym mu organom;
2. ogrodzona
część
pastwiska
lub
podwórza, przeznaczona dla bydła, koni
lub owiec] – körlevél, körirat, körözvény;
(dawno) karám
okólny, -a, -e [1. biegnący wkoło; okrężny; 2.
dawniej: okoliczny, sąsiedni] – körbefutó
okół [1. dawniej okólnik; podwórko, zagroda;
ogrodzona część przeznaczona dla bydła;
2. dawniej: okolica, to co otacza, obwód,
okrąg] – (dawno) kör
okpić — okpiwać [1. pot. oszukać kogoś; 2.
oszukać kogoś, wywieść w pole, zrobić w
balona] – becsapni, megcsalni, rászedni;
(átv.) lóvá tenni
okpić się — okpiwać się [pot. oszukać się] –
becsapják, rászedik
okpiwacz – csaló, csirkefogó, szélhámos
okra [jeden z gatunków ketmii, wieloletnia
roślina warzywna, uprawiana w krajach
tropikalnych dla jadalnych owoców i
-
Wersja 01 01 2017
włókna; ketmia jadalna] – Okra [afrikai
hüvelyes növény, frissen vagy szárítva,
zöldségként is használják]
okraczyć — okraczać [1. pot. «przestąpić coś,
przejść przez coś okrakiem». 2. pot. «usiąść
na czymś, spuszczając po obu stronach nogi]
– átlépni, nagyot lépni, átugrani
okraczony, -a, -e – átlépett
okradać [zob. okraść] – meglopni, kirabolni,
kifosztani
okradanie, okradzenie – lopás, kifosztás, fosztogatás
okradziono mnie! – megloptak!
okradziony, -a, -e – meglopott
okraj – (dawno) határ, környék
okrajać [pot. zmniejszyć o pewną część] – levágni,
átvágni,
körülvágni,
körülnyírbálni,
körülmetélni; megnyirbálni; (átv.) korlátozni,
csökkenteni
okrajać dochody – jövedelmet csökkenteni, lefaragni
okrajać szynkę z tłuszczu – a sonka zsíros részét
levágni
okrakiem – szétvetett lábakkal
okrasa [1. tłuszcz dodawany do potraw; 2. ozdoba,
upiększenie] – zsír, zsiradék, háj; szalonna;
(ozdoba) dísz, díszítmény
okrasić — okraszać [1. dodać do potrawy tłuszczu,
śmietany itp.; 2. upiększyć, ozdobić; daw.
pomalować na czerwono] – megzsírozni,
megzsírozni, zsíradékkel elkészíteni (ételt),
zsírral főzni; (dawno) díszíteni, szépíteni,
feldízsíteni, felékesíteni
okraszanie, okraszenie – fűszerezés, (étel)
elkészítése
okraść (okradnę, okradnie) — okradać [zabrać coś
komuś po kryjomu] – meglopni, kirabolni,
kifosztani
okraść coś – kifosztani vmit
okratowanie – rács, rácsozat
okratowany, -a, -e – rácsos
okrawać (zob. okroić) – körülvágni
okrawek [(technika) 1. ścinek, zrzynek; 2.
obrzynek; 3. kawałek czegoś odcięty lub
odkrojony; 4. skrawek; 5. mały kawałek
oderżnięty od całości; 6. odpad powstały w
procesie krojenia; 7. odrzynek, skrawek,
wykrawek; wycinek, strużka, strużyna] –
hulladék; , levágott rész v. szelet
okrąg [1. linia mająca kształt koła; 2. osoby,
przedmioty itp., ustawione w kształt koła;
3. przestrzeń zamknięta linią kolistą; 4. mat.
krzywa płaska będąca zbiorem wszystkich
punktów płaszczyzny znajdujących się w
jednakowej odległości od ustalonego
punktu; 5. brzeg koła; zbiór wszystkich
punktów płaszczyzny euklidesowej odległych
od
ustalonego
punktu,
nazywanego
środkiem, o zadaną odległość, nazywaną
promieniem.] – (mat.) kerület, a kör
kerülete, körvonal; korong, kör; (wydział
administracyjny) kerület, körzet; (orosz)
okrug; körzet, kisebb közigazgatási egység
[kör v. körvonal a geometriában egy sík azon
pontjainak halmaza (régies szóhasználattal
mértani helye), amelyek a sík egy
meghatározott pontjától (középpont) adott
távolságra (sugár) vannak. Körlapnak
nevezzük azon pontok halmazát, melyekre a
távolság kisebb vagy egyenlő a sugárral.]
4461
okrąg: zbiór punktów płaszczyzny, których
odległość od pewnego wybranego punktu O
jest stała i wynosi R (promień okręgu). Zapis
symboliczny: o(O, R). Równanie okręgu ma
postać
(x-Ox)2+(y-Oy)2=R2.
Długość okręgu wynosi 2πR. Obszar
ograniczony okręgiem jest kołem
okrąg opisany na trójkącie – háromszög köré írt
kör
okrąg szkolny – tankerület
okrąg wpisany w trójkąt – háromszögbe írt kör
okrąg wyborczy – választókerület
-
Wersja 01 01 2017
okrąglak [1. okrągły, okorowany kloc drewna;
2. środ. okorowany pień drzewa bez
wierzchołka i gałęzi; 3. pot. okrągła
budowla] – husáng, dorongfa; köralakú épület,
rotunda
okrąglutki, -a, -ie [zdrobnienie od: okrągły] –
kerekecske-; kövérkés
okrągławo – kerekdeden, oválisan
okrągławy, -a, -e – köralakú, kerekded, ovális
okrągło – kereken
okrągłość – kerekség; folyékonyság
okrągłość mowy – a beszéd folyékonysága
okrągłość ziemi – a föld kereksége, kerek volta
okrągły, -a, -e [1. mający kształt koła, kuli, walca;
2. pulchny; 3. o ruchu, geście: zręczny,
zgrabny; 4. o sposobie wyrażania się:
grzeczny, układny, czasem pozbawiony
głębszej treści; 5. pot. o odcinku czasu, o
określonej ilości pieniędzy: cały, równy,
pełny] – kerek; (kulisty) gömbölyű.
okrągła broda – kerek szakáll
okrągła liczba – kerek szám
okrągła suma; okrągła sumka – kerek összeg
okrągła twarz – kerek arc
okrągłe pismo – rondírás, zsinórírás
okrągły, jak dynia – gömbölyű v. kerek, mint a tök
okrągły pieczęć – körbélyegző
okrągły pierścieniowy – korongecset
okrągły rok – kerek egy év
okrągły stół – kerek asztal
okrążający, -a, -e – bekerítő
okrążanie, okrążenie [1. droga, trasa, tor biegnące
dookoła czegoś; 2. sytuacja żołnierzy,
których okrążono; 3. miejsce okrążone przez
nieprzyjaciela] – bekerítés
okrążony, -a, -e – körülvéve
okrążyć — okrążać [1. zatoczyć krąg dokoła kogoś
lub czegoś; 2. przemieścić się drogą okrężną,
ominąć coś, obchodząc, jadąc, lecąc naokoło;
3. zgromadzić się tłumnie dookoła kogoś lub
czegoś; 4. zrobić obramowanie, ogrodzenie
czegoś; 5. stanowić obwódkę, obramowanie,
ogrodzenie czegoś; 6. zgromadzić wojska
wokół jakiegoś miejsca, oddziału itp. w celu
zdobycia, pokonania go] – (otaczać)
körülvenni,
körülfogni,
bekeríteni;
körülkeríteni;
megkerülni,
kerülgetni,
körüljárni
okrążyć świat raz jeszcze – a világot még egyszer
megkerülni
okres [1. a) odcinek czasu w fizyce; b) czas trwania
czegoś; 2. przedział czasowy, wyodrębniony
w dziejach ze względu na jakieś ważne
wydarzenia historyczne, kulturalne itp.;
3. część roku szkolnego, po której
4462
zakończeniu następuje ocena uczniów;
4. zob. miesiączka; 5. czas, w którym ma
miejsce jakieś zjawisko cykliczne i po jego
upływie powtarza się jego przebieg; 6. a)
jednostka czasowa w geologii; b) odcinek
czasu w historii Ziemi, będący częścią ery;
7. jęz. zdanie wieloczłonowe, będące
całością znaczeniową, intonacyjną i
retoryczną; 8. część utworu muzycznego,
będąca całością pod względem melodii,
harmonii, rytmu itp.] – időszak, korszak;
szakasz; ciklus, periódus, kor; körmondat;
(fiz.) fázis; periódusidő [két azonos állapot
között eltelt idő. A frekvencia a
periódusidővel fordítottan arányos. Tehát f =
1/T, ahol f a frekvencia és T a periódusidő.];
időtartam; (orv.) menstruáció, havibaj; (jęz.)
körmondat
Europa. Historia. Okres 1914–45. Konflikty
kolonialne i spory o wpływy w Europie
doprowadziły do wybuchu I wojny światowej
1914–18 między 2 blokami państw (centralne:
Niemcy i Austro-Węgry oraz Bułgaria
i Turcja; ententa: W. Brytania, Francja, Rosja,
później także Włochy oraz skupiona wokół
nich grupa mniejszych panstw); wojna
zburzyła system polit. utrzymywany od 100
lat; toczyła się gł. w Europie, wymagała od
uczestników nie tylko udziału ich sił
zbrojnych, ale zaangażowania w wysiłek
wojenny całych społeczeństw i gospodarek
nar.; spowodowała ogromne zniszczenia
obszarów frontowych oraz wyczerpanie ekon.
walczących
państw
eur.;
fakt,
że
rozstrzygnięcie nastąpiło po wejściu Stanów
Zjedn. do wojny, zwiastował nowy układ sił
i przesuwanie się świat. punktu ciężkości poza
Europę. U schyłku wojny w wielu krajach
środkowej,
wschodniej
i południowowschodniej Europy nasiliły się dążenia
niepodl. oraz ujawniły tendencje rewolucyjne;
do
głębokiego
wstrząsu
społ.-ekon.
i ustrojowego doszło w Rosji: 1917 wybuchła
rewolucja lutowa, obalająca autokratyczną
władzę cara i dająca szansę na budowę ustroju
demokr.,
a następnie
rewolucja
październikowa i kilkuletnia wojna domowa,
w wyniku których powstało państwo (od 1922
pod nazwą Związek Socjalist. Republik
Radzieckich), stawiające sobie za cel
zaprowadzenie
ustroju
równości
i sprawiedliwości — komunizmu; kiedy
załamały się sowieckie kalkulacje na szybkie
rozprzestrzenienie rewolucji, ZSRR znalazł się
w znacznej izolacji od Europy i świata.
W wyniku klęski 1917–18 Rosji na froncie
niem., zwycięstwa 1918 ententy nad
Niemcami
i rozpadu
Austro-Węgier,
ukształtowała się nowa struktura terytorialna
Europy, uregulowana traktatami paryskiej
konferencji pokojowej 1919–20 (z Niemcami
pokój podpisano w Wersalu, stąd powojenny
system polit. w Europie zw. wersalskim);
-
Wersja 01 01 2017
w środkowej i południowo-wschodniej Europie
powstały nowe państwa, inne odzyskały niegdyś
utraconą
niepodległość
(m.in.
Polska).
Większość z nich wprowadziła ustrój republiki
demokr.; republiką stały się też Niemcy;
w wyniku procesu ewolucyjnego również
w starych
monarchiach
konstytucyjnych
faktycznie
zapanowały
rządy
demokr.parlamentarne. Aby zapobiec nowym wojnom,
1919 utworzono ogólnoświat. Ligę Narodów, do
której nie weszły jednak m.in. Stany Zjedn.,
ograniczające po 1919 udział w sprawach eur.;
Ligę zdominowały W. Brytania i Francja;
mocarstwa te rozszerzyły jeszcze swe posiadłości
pozaeur. kosztem niem. kolonii i azjat. części
imperium tur. (mandaty Ligi Narodów).
Trwałości systemu wersalskiego zagrażały
napięcia
wokół
nowych
granic
eur.
przecinających
często
obszary
mieszane
etnicznie i historycznie sporne, nacjonalizmy
wśród młodych narodów, poczucie hist. krzywdy
oraz chęć odzyskania utraconych terytoriów
i pozycji wielkomocarstwowej przez Niemcy,
niezaspokojone ambicje Włoch, ideologiczne
założenie władz ZSRR o nieuchronności świat.
rewolucji. W warunkach rozbicia i skłócenia
polit. oraz sporów gosp. w latach 20. nabrał
jednak rozgłosu tzw. ruch paneuropejski, dążący
do utworzenia zespolonej społeczności Europy
kontynentalnej (bez Wielkiej Brytanii i ZSRR),
opartej na wspólnocie kultury i historii,
znoszącej
granice
międzypaństw.
przy
zachowaniu
autonomii
narodów
i przeciwstawiającej się rosnącej potędze
mocarstw pozaeur.; do idei Paneuropy nawiązały
po II wojnie świat. zachodnioeur. koncepcje
integracyjne — w Europie lat 20. i 30.
przeważyły
sprzeczności
i tendencje
nacjonalistyczne. Częste rozchwianie polit.
w młodych, niedoświadczonych demokracjach,
w zetknięciu
z trudnościami
ekon.
(zwł.
w okresie świat. kryzysu gosp. 1929–33) oraz
z agitacją nacjonalistyczną, stwarzało warunki do
wprowadzania różnych systemów władzy
totalitarnej (faszyzm, nazizm) lub autorytarnej —
na drodze zamachu stanu (np. Włochy 1922,
Portugalia 1926), wojny domowej (Hiszpania
1936–39), czy przy wykorzystaniu procedur
demokr. (Niemcy 1933); najbardziej restrykcyjne
systemy wykształciły się w niem. III Rzeszy A.
Hitlera, a także w ZSRR za Stalina, gdzie nie
tylko zlikwidowano opozycję wewn., ale terror
sięgnął rozmiarów ludobójstwa. Odbudowa gosp.
i militarna Niemiec oraz niem. i wł. ekspansja
polit. (od 1938), której nie przeciwstawiła się
ustępliwa polityka Wielkiej Brytanii i Francji
(monachijskie układy 1938), doprowadziły do
rozsadzenia systemu wersalskiego; hitl. III
Rzesza, będąca w sojuszu z Włochami i Japonią,
zmierzała do panowania w Europie i podziału
świata. W 1939 agresja niem. na Polskę,
dokonana przy współudziale ZSRR, stała się
początkiem II wojny światowej 1939–45.
Zawiązana 1941 koalicja Wielkiej Brytanii,
ZSRR i Stanów Zjedn., wspierana przez ruch
oporu w krajach okupowanych i przez siły
4463
krajów
wyzwalanych,
zdołała
1945
doprowadzić do kapitulacji Niemiec i ich
sojuszników; 1945 na konferencjach w Jałcie
i Poczdamie 3 mocarstwa uregulowały nowy
kształt terytorialny Europy oraz wyznaczyły
strefy wpływów państw zachodnich i ZSRR na
kontynencie;
wojna,
mająca
charakter
konfliktu totalnego, spowodowała — w toku
działań militarnych, eksploatacji podbitych
krajów, terroru i eksterminacji narodów —
wyniszczenie demograf. i ekon. Europy;
w środkowej i wschodniej części kontynentu
doszło do znacznych przesunięć etnicznych
w wyniku
polityki
władz
sowieckich
(przesiedlenia
zapoczątkowane
jeszcze
w latach 30.), niem. ludobójstwa oraz
powojennych
„repatriacji”
do
państw
w nowych granicach; osłabione wyszły
z wojny stare mocarstwa zachodnioeur. — W.
Brytania i Francja; układ sił w Europie i na
świecie nabrał charakteru dwubiegunowego:
na Zachodzie przywództwo objęły Stany
Zjedn., na Wschodzie — mimo ogromnych
strat wojennych — hegemonię sprawował
rządzony dyktatorsko ZSRR; w Europie
granica między obu przeciwstawnymi i — po
krótkim okresie powojennej euforii —
rywalizującymi obozami (zimna wojna)
przebiegła przez podzielone Niemcy (od 1949:
RFN i NRD); podział uwidocznił się też na
forum ONZ (zał. 1945).
(http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4019487)
okres aluwialny – alluviális korszak
okres amortyzacji – amortizációs időszak
okres apostolski [33 Męczeńska śmierć
Szczepana; Nawrócenie Szawła (Pawła) –
104 Śmierć Jana Apostoła] – apostoli kor
[A
keresztyén
egyház
(Gyülekezet)
történelmének az a korszaka, amikor az
apostolok még éltek és munkálkodtak.]
okres bazowy – bázisidőszak
okres burzy i naporu – [vihar és vágy korszaka]
„Sturm und Drang” korszaka [1. STURM
UND DRANG – németül »vihar és vágy«: a
német irodalmi fölvilágosodás jelentős
szakaszának, egy elsősorban az 1770-es
években föllépő szellemi mozgalomnak az
elnevezése. A név F. M. Klinger egy 1776-os
drámájának hasonló címéből ered, de mivel a
mozgalomban résztvevő fiatal költők és írók
jellemzője volt, hogy a zsenialitást tartották a
legtöbbre, a korszakot »zseni-korszaknak«
(Geniezeit, Genieperiode) is nevezik.
Vezéralakjai, a filozófus J. G. Herder és a
költő J. W. Goethe körül főleg straszburgi és
frankfurti
fiatal
költők
és
írók
csoportosultak;
az
irányzat
egyik
meghatározó szereplője Friedrich Schiller.
Képviselői szembefordultak a francia
klasszicizmus és fölvilágosodás irodalmának
racionalista kánonjával, de általában a merev
-
Wersja 01 01 2017
racionalizmussal és a fölvilágosodás laposnak
tartott emberképével is – ugyanakkor
csatlakoztak a fölvilágosodás szentimentalista
és
preromantikus
mellékáramlatához,
amennyiben
élesen
bírálták
a
»természetellenes« társadalmi rendet és annak
rendi korlátait, merev konvencióit és életidegen
morálját. Nyilvánvalóan hatott rájuk Rousseau
kultúrkritikája és E. Young zsenielmélete, de a
pietista vallásos hagyomány is. A mozgalom
eszmei vezérmotívumai az önmegismerés, az
egyénnek mint testi-lelki egésznek a
szabadsága, az érzelmek és az érzékek, az
ösztönök és a sponaneitás fölszabadítása
voltak. A természet megismerése és a
természetközeliség minden élőnek és minden
alkotásnak a forrása; az individuum
természetadta képességeinek legmagasabb
fölfokozása pedig a zsenialitás. Az alkotó
művész mint eredeti géniusz (Originalgenie)
egyszeri és összehasonlíthatatlan jelenség; az
egyes népek, nyelvek és kultúrák belső
lényegét pedig a hasonló jellegű ősi és népi
költészetben megnyilvánuló néplélek hordozza.
A mozgalom nagy hatást gyakorolt a későbbi
német
klasszicizmusra
és
méginkább
romantikára, nemcsak az irodalomban, de a
filozófiában is. – 2. Sturm und Drang irodalmi
mozgalmát, amely az 1760-80-as években volt
meghatározó a német nyelvterületen, F. M.
Klinger azonos című drámájáról nevezték el.
(A kifejezés kb. a vihar és előretörés
szókapcsolattal fordítható magyarra). A
korábbi német irodalom még alapvetően az
uralkodói, hercegi udvarokhoz kötődött, a
Sturm und Drang időszakában azonban
elszakadt az udvari kultúrától, s ezzel együtt
kialakult a független értelmiségi típusa. Az
irányzat - a szentimentalizmushoz hasonlóan élesen szembehelyezkedett a racionalizmussal,
a világot és az embert sokkal talányosabbnak,
rejtelmesebbnek és kiszámíthatatlanabbnak
látta, mint a francia racionalizmus és a
felvilágosodás eszméit német területen
meghonosító korábbi írónemzedék. A Sturm
und Drang vonzódott a spiritualizmushoz, a
természet és a természetesség kultuszát
hirdette. Ennek megfelelően felértékelte a
kultúra nemzeti sajátosságait, illetve a
népköltészetet és a népi hagyományt. Az
irányzat művészet- és világértelmezésének
középpontjában a teremtő zseni gondolata állt.
A zsenit a teremtő természettel azonosították,
aki nem csupán követi a természetet, hanem
maga a természet vagy egyenesen a világ és a
természet
megalkotója.
A
műalkotás
szerkezetében
ebből
következően
a
világegyetem analógiáját ismerték fel. A zseni
a Sturm und Drang értelmezésében az ihlet
4464
megszállottja, lázadó, szabad, titáni szellem,
aki az alkotás során emberfeletti erőket
képes önmagában mozgósítani.]
okres cyceroński [zdanie o budowie i stylizacji
charakterystycznej dla zdań Cycerona] –
cicerói korszak
okres czasu – időtartam
okres dewoński – (földtan) devon-korszak
okres dojrzewania płciowego [zob. pokwitanie] –
pubertás, serdülõkor (ang. adolescence =
adoleszcencia) [1. a gyermek- és felnőttkort
elválasztó
életszakasz,
a
növekedés
befejeződésének, illetve a nemi érettség
kialakulásának periódusa; 2. A szaporodási
szervek funkcionálisan éretté válásának
időszaka. A másodlagos nemi jellegek
kialakulása (elsősorban a hónalj és
szeméremszõrzet növekedése és sötétedése)
jelzi a pubertás kezdetét, és a szaporodási
képesség a tetőzését. 3. A pubertástól a
felnõttkorig tartó fejlődési szakasz, durván
10 és 20 éves kor között.]
dorastania – serdülőkor; kamaszkor;
pubertáskor; tinédzserkor
okres drgań T [Najmniejszy przedział czasu po
którym powtarzają się te same stany
okresowych drgań akustycznych. Dla
drgań
sinusoidalnych
między
częstotliwoscią f i okresem T zachodzi
zależność: oraz Hz; gdzie: f – czestotliwość
drgań, jednostka to herc Hz, T – okres
drgań w sekundach, ω – predkość kątowa
w radianach na sekundę (rad/s)] – rezgési
periódus
okres drgań własnych – sajátrezgés ideje
okres dudnień – lebegés periódusa
okres dyluwialny – (földtan) dilúvium
okres dyrektoriatu we Francji – a direktórium
időszaka Franciaországban (1795-1799)
okres fali – hullámperiódus
[hullámhossz
határozza meg egy hullámperiódus hosszát]
okres funkcji – (matematika) fügvényperiódus
okres geokratyczny [okres w historii Ziemi,
który
charakteryzowało
duże
rozprzestrzenienie lądów] – geokratikus
időszak v. korszak
okres
(geologia)
[formalna
jednostka
geochronologiczna
(czasowa),
niższa
rangą od ery, a wyższa rangą od epoki.
Odpowiada
jednostce
chronostratygraficznej (jednostce skalnej)
o nazwie system. Tabela okresów
geologicznych oficjalnie zdefiniowanych
przez Międzynarodową Unię Nauk
Geologicznych (IUGS)] – földtörténeti
időszak v. periódus [a geológiai időskálán az
földtörténeti időnél rövidebb egység, az időt
okres
-
Wersja 01 01 2017
tagolja részekre. Az időszak rétegtani
megfelelője a rétegtani rendszer. Az időszak
korokra bontható tovább.]
okres glacjalny, okres lodowcowy [zob. glacjał] –
glaciális v. jégkorszak
okres godowy [zob. gody w zn. 3.] – párzási időszak;
nászidőszak
okres gwarancji – szavatossági idő
okres gwarancyjny – garanciális időszak
okres gwiazdowy [okres obiegu planety dokoła
Słońca] – csillagászati időszak
okres hajdamaczyzny – a hajdamák-felkelés
időszaka (18. század második fele)
okres inkubacji, okres inkubacyjny – (orvosi)
lappangási idő v. időszak
okres
interglacjalny,
międzylodowcowy
–
jégkorszakok közötti időszak; felmelegedési
időszak/interglaciális [1. meleg vagy mérsékelt
periódusok a glaciálisok között. A pleisztocén
idején
három
különböző
időtartamú
interglaciális volt, amelyek a négy fő glaciálist
választották el. Ma valószínőleg szintén egy
interglaciálisban élünk. 2. Az egyes
jégkorszakok
között
úgynevezett
interglaciálisok (jégkorszak közötti korok)
vannak, melyek ciklikusan váltják egymást, kb.
40 000-100 000 évenként.]
okres kamienia gładzonego – csiszolt kőkorszak
okres kamienny – kőkorszak
okres kandydowania – jelöltségi v. tagjelöltségi idő
okres klimakteryczny – klimaktérium, klimax; a
változás időszaka
okres kredowy – krétakorszak
okres kredytowania – hitelezési idő
Okres lateński [okres w pradziejach Europy
Środkowej i Zachodniej trwający
od 400
p.n.e. do początku naszej ery. Nazwa okresu
pochodzi od stanowiska archeologicznego
w La Tène. W tym czasie Europa
znajdowała
się
pod
kulturowymi
wpływami stylu lateńskiego wywodzącymi
się
z
obszarów
zamieszkanych
przez Celtów.] – La Tène időszak (La Tène
kultúra) [A nyugat- és közép európai kései
vaskor Kr. e. 450 és 50 közötti időszaka.
Névadó lelőhelye a svájci tóparti település, La
Tène, ahol harcosok csontvázas sírjai kerültek
elő. A La Tène-kultúra kifejezés alatt a kelták
anyagi kultúráját értjük.]
okres lęgu – költési időszak
okres literacki [faza procesu rozwoju historii
literatury, która daje się zamknąć w
granicach
czasowych.
Wyodrębnienie
okresów literackich związane jest z
periodyzacją historycznoliteracką, która
bierze pod uwagę kryteria społeczne,
4465
historyczne, polityczne, kulturowe. Okres
literacki charakteryzuje się spójnością
dążeń, jednością programów, często
podobieństwem utworów pod kątem
stylistycznym,
technicznym,
czy
tematycznym. Nadrzędnym terminem
wobec okresu literackiego jest epoka
literacka, która składa się ze zbioru
okresów,
często
reprezentujących
odmienne prądy (np. w epoce oświecenie
wyróżnić można prądy takie jak:
klasycyzm, sentymentalizm, rokoko).
Krytykę podziału literatury światowej na
okresy i epoki daje się zauważyć w
pracach dwudziestowiecznych filologów,
którzy
pragnęli
dokonać
syntezy
literatury. Erich Auerbach występował
przeciwko podziałowi na okresy i epoki
uważając go za sztuczny, gdyż bazował na
zbyt abstrakcyjnych kryteriach. Erns
Robert Curtius w pracy Literatura
europejska wychodził z podobnego
założenia,
twierdząc,
że
literatura
europejska stanowi całość, której nie
można dostrzec, jeśli dokona się
sztucznych podziałów na literaturę
danych narodów lub nieprecyzyjnie
wytyczonych okresów i epok.] – irodalmi
korszak v. korszakok
okres lodowy – jégkorszak
okres międzyzjazdowy – kongresszus közötti
időszak
okres międzywojenny – a két világháború közötti
időszak
okres najazdów – kalandozásokm kora
okres napoleoński – napóleoni kor
okres nauki – szorgalmi időszak
okres niewolnictwa – a rabszolgaság kora
okres ochronny [zob. czas ochronny] – (orv.)
védekező időszak; (vadászat) tilalmi,
védelmi, kíméleti idő
okres odbudowy – az újjáépítés v. helyreállítás
időszaka
okres orbitalny [czas, jaki jest potrzebny ciału
(znajdującemu się na orbicie wokół innego
ciała) na pokonanie drogi wzdłuż orbity i
powrót do tego samego miejsca. Na
przykład, dla Ziemi okres orbitalny
wynosi rok. Okresy obiegu planet wokół
Słońca można wyliczyć z trzeciego prawa
Keplera.] – keringési idő [az az intervallum,
amely alatt egy adott égitest - műhold,
űrállomás, űrszonda esetleg űrhajó megkerüli azt a bolygót, amelynek
vonzáskörében tartózkodik. Az űrsikló
keringési ideje 91,6 perc.]
okres oświecenia – a felvilágosodás kora
-
Wersja 01 01 2017
okres pluwialny [okres wzmożonych opadów
atmosferycznych
w
strefie
międzyzwrotnikowej] – (átv.) pluviális
időszak
okres po sezonie – szezon utáni időszak; utószezon
okres początkowy – kezdeti időszak
okres polodowcowy [zob. postglacjał] – a
jégkorszakot követő időszak
okres porewolucyjny – a forradalom utáni időszak
okres porozbiorowy – a Lengyelország felosztása
utáni időszak; felosztás utáni időszak
okres powtarzania impulsu – impulzusperiódus,
követési frekvencia
Okres prześladowań [W czasach cesarzy
rzymskich chrześcijaństwo było religią
rozwijającą się. Ze względu jednak na
monoteistyczny charakter religii i jej
dynamiczną ekspansję, niektórzy z cesarzy,
zwłaszcza upatrujący w mitologicznych
wierzeniach uniwersalny rdzeń jedności
państwa, wydawali edykty godzące w
wolność chrześcijan. Tak ustanowione
prawo spowodowało powstanie okresów
prześladowań nazywanych od imion cesarzy
nakazujących
piętnowania.
Między
właściwymi
okresami
prześladowań
chrześcijanie ponosili śmierć zazwyczaj na
podstawie praw ustanowionych wcześniej.]
– keresztényüldözések kora (az ókori Római
Császárság idején)
okres przed sezonem – szezon előtti időszak,
előszezon
okres przejściowy – átmeneti korszak v. időszak
okres preklasyczny – preklasszikus kor
okres próbny [okres wypróbowania przydatności
do danej pracy nowo zatrudnionego
pracownika] – probaidő
okres przedcywilizacyjny – civilizációt megelőző
időszak, civilizáció előtti időszak
okres przejściowy – átmeneti időszak
okres przekwitania – (orv.) a változás kora;
klimaktérium
okres rozrodczy – szaporodási időszak
okres rui – üzekedési időszak
okres spoczynku [zob. czas spoczynku] – pihenőidő
okres Sędziów [Wydarzenia i postacie biblijne: 1200
– 1025 Sędziwie sprawują władzę nad
pokoleniami izraelskimi (Dalila, Debora,
Ehud, Gedeon, Jael, Jefte, Joasz, Manoach,
Oreb, Rispa, Samson, Sisera, Szamgar)
[Najstarsze utwory poetyckie (np. Sdz 5)] ―
1050 Umiera kapłan Heli, działalność
rozpoczyna ostatni sędzia Izraela – Samuel
(Anna, Eliab, Pinchas) ― Wydarzenia
historii powszechnej: Od 1000 powstają
liczne królestwa aramejskie. 1000-612
4466
Królestwo asyryjskie, którego stolicą była
Niniwa] – bírák kora [a zsidó nép
történetének a honfoglalástól a királyok
koráig tartó szakasza]
okres spłaty kredytu – hitel futamideje
okres świąteczny – az ünnep ideje
okres terminatorski – tanoncidő
okres tokowy – párzási időszak
okres triasowy – (geol.) triász-kor; harmadkor
okres trzeciorzędowy (wczesny okres kenozoiku)
– harmadkor
okres upałów letnich – kánikula
okres wakacji – szünidő
okres warunkowy [zdanie, którego częścią jest
zdanie warunkowe] – feltételes idő
okres ważności – szavatossági idő
okres wegetacyjny – tenyészidő
okres wylęgania (choroby) [zob. inkubacja w zn.
1.] – inkubáció
okres wypowiedzenia – felmondási idő
okres wypożyczenia – kölcsönzési idő
okres zamętu – zűrzavaros kor
Okres Zawiadywania Łaski (Szafarstwo Łaski) *
Łaska. [Od zmartwychwstania Pana
Jezusa, aż do powtórnego przyjścia
Chrystusa Pana trwa szafarstwo łaski,
które zaczęło się po zmartwychwstaniu
(Rz 3:2426).] – kegyelem sáfárai [Pálnak a
Rómaiakhoz írt levele alapján „Isten
igazvolta” azáltal nyilvánult meg, hogy a
bűnös emberek „ingyen igazulnak meg az
Isten kegyelméből a megváltás által, amely
Jézus Krisztusban van, kit Isten rendelt vére
által történő engesztelésül, a hit révén, hogy
így kimutassa a maga igazvoltát, miután
eltűrte az előző idő bűneit Isten
béketűrésével, hogy kimutassa – mondom –
a maga igazvoltát a mostani időben, hogy ő
maga igaz legyen, és megigazulttá tegye azt,
aki Jézus Krisztus hitéből való. (Róm 3,2426)]
okres zdaniowy – körmondat
okres żałoby – gyászidő; a gyász ideje v. időszaka
okresowe zmiany fazy – fázislöket
okresowość – időszakosság
okresowy,
-a,
-e
[1. powtarzający
się,
występujący co pewien czas; 2. trwający
pewien czas; 3. dotyczący danego okresu]
– időszaki, időszakos; (mat) szakaszos;
periódusos, periodikus
okresowy dochód – alkalmi jövedelem
okresowy (periodyczny) układ pierwiastków –
elemek periodikus rendszere
okresowy układ pierwiastków chemicznych
[zestaw
wszystkich
pierwiastków
-
Wersja 01 01 2017
chemicznych, uszeregowanych według ich
rosnącej liczby atomowej] – kémiai elemek
szakaszos v. periódusos rendszere
okresy przejściowe (ang. transitional periods) [to
wynegocjowana przez poszczególne kraje
członkowskie
lub
kandydackie
Unii
Europejskiej liczba lat, podczas których ich
zobowiązania wobec UE nie mają
zastosowania. Ich celem jest umożliwienie
poszczególnym członkom wspólnoty (wobec
których zostały zastosowane) dostosowania
krajowego ustawodawstwa do prawa
wspólnotowego.] – átmeneti korszakok (EU)
określający, -a, -e – határozó
określenie
[1. słowo
lub
wyrażenie
charakteryzujące lub nazywające kogoś lub
coś; 2. jęz. część zdania rozwijająca treść
podmiotu lub orzeczenia; 3. log. sąd
wskazujący najbliższy rodzaj i różnicę
gatunkową] – elnevezés; meghatározás,
értelmezés, (definicja) definíció; körülírás
określenie odmiejscowe – határozói jelző
określenie przymiotnikowe – melléknévi jelző
określić — określać [1. ująć w słowa, nadać nazwę,
wymienić charakterystyczne cechy; 2. podać
czas, miejsce, wielkość itp. Czegoś; 3. stać się
przyczyną czegoś] – vázolni; meghatározni,
megszabni, megállapítani; körülíni; (időpontot)
kitűzni
określić cel podróży – az utazási célt meghatározni
określić a. określać cenę – árat megszabni
określić a. określać coś – meghatározni vmit
określić a. określać gatunek – fajt határozni v.
meghatározni
określić a. określać warunki – feltételeket szabni v.
megszabni
określić a. określać zasady i normy współpracy –
megszabják az együttműködés elveit és normáit
określić a. określać zbiór z jego elementami –
halmazt megadni elemeivel
określić się — określać się [1. nazwać,
scharakteryzować samego siebie; 2. ujawnić
swoje stanowisko wobec kogoś lub czegoś] –
nevezi v. meghatározza v. megkülönbözteti
magát
określnik [wyrażenie lub słowo nazywające lub
opisujące coś lub kogoś] – (nyelvt.)
határozószó
określnik adnominalny [jęz. wyraz określający
rzeczownik, tworzący wraz z nim grupę
adnominalną] – főnévvel kapcsolatos v.
főnévhez kapcsolódó határozószó
określnik adwerbalny [jęz. wyraz określający
czasownik, tworzący wraz z nim grupę
adwerbalną] – igével kapcsolatos v. igéhez
kapcsolódó határozószó
4467
określony, -a, -e [1. sprecyzowany, wiadomy,
pewny;
2. w
języku
propagandy:
eufemizm
dotyczący
przeciwnika
politycznego, pozwalający nie wymieniać
go z nazwy] – határozott, meghatározott,
megszabott; megállapított; jelzett; (termin)
záros (határiő)
określona godzina – kitűzött óra
określona na zbiorze liczb naturalnych –
természetes számok halmazán értelmezett
określony cel – végcél
określony przepisami; określony w przepisach –
jogszabályokban előírt
określony przez prawo – törvényszabta
określony termin – záros határidő
okręcić — okręcać [1. owinąć, opleść coś czymś;
2. kręcąc, obrócić kogoś lub coś dokoła] –
körülcsavarni,
felcsavarni,
feltekerni,
körültekerni; forgatni vmi körül
okręcić się — okręcać się [1. owinąć się czymś;
2. otoczyć coś sobą, owinąć się, opleść się
wokół kogoś lub czegoś; 3. obrócić się w
koło] – felcsavarodni, feltekeredni; forogni,
keringeni
okręcik – hajócska
okręg, okrąg (okr.) [1. część kraju stanowiąca
jednostkę sądową, kolejową itp. lub w
niektórych krajach – administracyjną;
2. obszar odznaczający się określonymi
właściwościami
geograficznymi,
sprzyjającymi
rozwojowi
pewnych
dziedzin gospodarki; 3. zob. linia mająca
kształt koła; osoby, przedmioty itp.,
ustawione w kształt koła] – (mat.) kerület,
(wydział administracyjny) kerület, körzet;
övezet; terület (ter.)
okręg gospodarczy – gazdasági körzet
okręg górniczy – bányavidék
okręg kopalniany – bányakerület
okręg przemysłowy – ipari körzet, iparvidék
okręg szkolny – tankerület
okręg wyborczy [jedna z części, na jakie się
dzieli terytorium państwa w czasie
wyborów prezydenckich, do sejmu,
senatu,
samorządu
lokalnego]
–
szavazókerület, választókerület (mały; do
1200 wyborców); választói körzet
okręgowy, -a, -e (okr.) – kerületi, körzeti; területi
(ter.)
okręślony, -a, -e – határozott, meghatározott
okręślona suma – meghatározott összeg
okręślony czas trwania – határozott időtartam
okręt [1. duży statek morski; 2. statek należący
do marynarki wojennej] – hajó; (nagy
tengeri) hajó
-
Wersja 01 01 2017
okręt bojowy – csatahajó
okręt cysterna – tartályhajó
okręt dalekomorski – óceánjáró hajó; tengerjáró hajó
okręt doszedł do portu – a hajó a kikötőhöz ért
okręt dwurzędowy [zob. dwurzędowiec: starożytny
statek poruszany dwoma rzędami wioseł] –
kétsor evezős hajó
okręt flagowy [okręt wojenny, na którym znajduje
się dowódca danego zespołu okrętów] –
vezérhajó, zászlóshajó
okręt gotowy do odpłynięcia – indulás előtt álló,
indulóban levő, indulásra kész hajó
okręt handlowy – kereskedelmi hajó
okręt jednomasztowy – egyárbócos hajó
okręt jednorzędowy [okręt o jednym rzędzie wioseł
przy każdej burcie] – egysor evezős hajó
okręt kabotażowy – parti hajó
okręt kontradmiralski – ellentengernagyi hajó
okręt korsarski – kalózhajó
okręt koszarowy [zob. koszarka] – laktanya hajó
okręt kupiecki – kereskedelmi hajó
okręt liniowy [nazwa historycznej najsilniejszej
klasy okrętów artyleryjskich, wywodząca się
od ich taktyki walki w szyku liniowym, w
składzie floty liniowej] – sorhajó
okręt łupieżny – kalózhajó
okręt nawodny [termin określający ogół klas
okrętów wojennych, nie mogących się
całkowicie zanurzyć pod powierzchnię wody.
Obejmuje wszystkie klasy okrętów poza
okrętami podwodnymi.] – víz felszínén úszó
hadihajók
okręt opancerzony – páncélhajó
okręt osiądzie na skale podwodnej – a hajó
sziklazátonyon megfeneklik v. sziklazátonyra
fut
okręt patrolowy – őrhajó
4468
okręt płynie zwolna – lassa úszik v. tovaúszik a
hajó
okręt podwodny [1. okręt wojenny zdolny do
poruszania się pod wodą i na jej
powierzchni;
2.
klasa
okrętów
przystosowanych do pływania pod wodą
(potocznie i błędnie używane określenie
łódź podwodna jest rusycyzmem od
podwodnaja łodka).] – tengeralattjáró;
(ném.: U-hajó; Unterseebot)
okręt pomiotał się chwiłę i zatonał – a hajó
megbillent és elsüllyedt
okręt się kołysze – a hajó ring v. himbálódzik v.
bukdácsol v. dülöngél
okręt się rozbije – hajótörést szenvedni; a hajó
hajótérést szenved
okręt szkolny – iskolahajó
okręt tonął – a hajó elsüllyedt
okręt towarowy – teherhajó
okręt towarzyszący – kísérőhajó
okręt transportowy – teherhajó
okręt trójmasztowy v. trzymasztowy –
háromárbócos hajó
okręt wojenny – hadihajó; sorhajó
okręt wpłynął do portu – a hajó befut a kikötőbe
okręt zatonął – a hajó elsüllyedt
okręt zbliża się do portu – a hajó közeledik a
kikötőhöz
okręt żagłowy – vitorláshajó
okręt zmierza do portu – a hajó a kikötő felé tart
-
Wersja 01 01 2017
okrętka [rodzaj ściegu, którym wykańcza się
brzegi tkaniny] – körülvarrás
okrętowy, -a, -e – hajóokręty krążą na morzu – a hajók a tengeren
cirkálnak
okrężne [biesiada rolnicza w jesieni po
sprzątnięciu wszystkich zbiorów, czyli po
„okrążeniu” pól, skąd i nazwa okrężnego
powstała. Okrężne tem się różni od
dożynków, że dożynki oznaczają dożęcie
oziminy i przyniesienie wieńca gospodarzowi
z pola do domu. Okrężne zaś jest zabytkiem
uczt jesiennych, znanych w przeszłości wielu
narodom, wyprawianych po sprzątnięciu z
pola wszystkich plonów.] – aratóünnep [az
aratás befejezésének megünneplése]
LEWICKI Jan Nepomucen [1795−1871] - [rycina, 1841]
Okrężne w Sandomierskiem
okrężnica1 (łac. colon) [to najdłuższa i największa
część jelita grubego] – (orv.) vastagbél (colon)
okrężnica2 [sieć rybacka do połowu morskich ryb
ławicowych. Połów odbywa się otaczając
ławicę siecią sciąganą wzdłuż podbory przy
pomocy liny sznurującej i zamykaną
następnie od dołu. Poławia się w ten sposób
gatunki pelagiczne (m.in. śledzie, makrele,
tuńczyki)] – (halászat) vető- v. pendelyháló
Okrężnica (Hottonia L.) [rodzaj roślin wodnych z
rodziny pierwiosnkowatych. Gatunkiem
typowym jest Hottonia palustris L.] – (növ.)
Békaliliom (Hottonia)
okrężny, -a, -e [1. leżący wokół czegoś, okrążający
coś; 2. poruszający się, odbywający się
dookoła czegoś, okrążający coś; 3. dążący do
celu nie wprost] – kör-, körülfutó, körülvevő,
kerülő; körutazási, vándorokrężna droga – kerülő út
okrężną drogą – kerülő úton
okroić (okroję, okroi) — okrająć [1. krojąc naokoło,
zmniejszyć coś; 2. przenośnie: zmniejszyć,
uszczuplić o pewną część, np. okroić
4469
program] – elvágni, átvágni, körülvágni;
csökkenteni
okroić komu dochody – csökkenteni vkinek a
jövedelmét
okrojenie – levágás, megcsonkítás
okrom [oprócz (przestarzałe)] – (dawno) kívül
okropieństwo – (közb.) szörnyűség, rémség
okropnie – szörnyen, szörnyűen, borzalmasan,
rémesen, irtózatosan, borzasztóan; (átv.)
nagyon, szerfölött
okropnie drogi – méregdrága
okropnie dziś gorąco – ma szörnyű meleg van
okropnie mi się jeść chce – szörnyen éhes vagyok
okropnie mi wstyd – sajnálom, ami történt; nagyon
szégyellem v. restellem
okropność [1. coś, co jest okropne, złe, budzące
grozę; 2. cecha tego, co jest okropne] –
szörnyűség; förtelem; irtózat; rémség
okropny, -a, -e [1. budzący grozę; 2. o czymś
złym: bardzo intensywny, np. okropna
trema; 3. przykry, zły] – szörnyű,
borzalmas, borzasztó,
irtózatos, rémes,
rettenetes;
éktelen;
hajmeresztő;
(odrażający) irtózatos, irtóztató; iszonyú
okropna zbrodnia – szörnyű v. borzalmas bűntett
okropne nieszczęście – rettenetes szerencsétlenség
okropny ból – borzasztó fájdalom
okropny widok – szörnyű v. borzalmas látvány
okruch [1. drobny, odkruszony kawałek czegoś;
2. o zjawiskach, stanach, uczuciach itp.:
bardzo mała ilość czegoś, pozostałość po
czymś; 3. o utworach artystycznych:
niewielka część, pozostałość czyjejś
twórczości; 4. ostrokrawędzisty fragment
minerału lub skały] – morzsa; szilánk,
töredék
okruch chleba – kenyérmorzsa
okruch sazkła – üvegszilánk
okruchowiec [skała osadowa składająca się z
okruchów różnych skał lub kości zwierząt;
brekcja, druzgot] – törmelékkő
okruchy – pozdorja
okruchy chleba – kenyérmorzsa
okruchy ze stołu – ételmaradék, ételmaradékok
okrucieństwo [1. skłonność do znęcania się;
2. czyn okrutny, budzący grozę] –
kegyetlenség, kegyetlenkedés; emberkínzás;
embertelenség; rémtett
okruszek [zdrobnienie od: okruch; malutki,
niewielki okruch; okruszynka] – morzsa,
szilánk, töredék
okruszyna,
okruszynka
[pot.
drobny,
odkruszony kawałek czegoś] – morzsa,
kenyérmorzsa
okruszyna chleba – kenyérmorzsa
-
Wersja 01 01 2017
okrutnie – kegyetlenül; hatalmasan; (dawno) ngyon
szörnyen, rémesen
okrutnik [osoba okrutna, bezwzględna], okrutnica
– kegyetlen, zsarnok (ffi/nő)
okrutność – kegyetlenség; hatalmasság
okrutny, -a, -e [1. sprawiający ból, cierpienie,
nieznający litości; też: będący dowodem
okrucieństwa; 2. daw. wielki, ogromny] –
kegyetlen; (átv.) (régen) nagy, hatalmas, erős,
szörnyű
Bolesław I Okrutny (Bolesław I Srogi) „Boleslav I.
zvaný Ukrutný“ (ur. po 903, zm. 15 lipca 972) –
książę Czech od 935 (ewentualnie od 929) do 972 z
dynastii Przemyślidów. Syn Wratysława I i
Drahomiry, młodszy brat Wacława I Świętego.
okrutny morderca – kegyetlen gyilkos
okrutny mróz – erős fagy
okrutny tyran – kegyetlen zsarnok
okrwawić — okrwawiać [zalać krwią] – bevérezni,
bevéresíteni; vérrel bekenni v. beszennyezni;
véresre verni
okrwawić się — okrwawiać się [zalać się krwią] –
összevérzi magát
okrwawienie – bevérezés
okrwawiony, -a, -e – véres, vérrel szennyezett,
bevérzett
okrycie [1. to, co służy do okrywania, zakrycia;
2. ubranie chroniące od zimna, deszczu] –
betakarás, befedés; teríték; lepel, felsőruha,
felöltő, kabát; takaró
okrycie damskie – női kabát
okryć — okrywać [1. nakryć coś, kogoś z wierzchu
lub ze wszystkich stron; 2. znaleźć się na
powierzchni czegoś; 3. sprawić, że ktoś jest
w jakiś sposób oceniany] – befedni, betakarni,
beborítani, elborítani, eltakarni; letakarni; (átv.)
takargatni, leplezni
okryć kogoś hańbą – nevetségessé tenni;
szégyenletes, megalázó helyzetbe hozni vkit
okryć żałobą – gyászba borítani; bánatot,
szomorúságot okozni vkinek
okryć się — okrywać się [1. nakryć samego siebie z
wierzchu lub ze wszystkich stron; 2. zostać
okrytym na całej powierzchni; 3. sprawić, że
jest się w jakiś sposób ocenionym] – (czym)
beburkolózni (vmibe), betakarózni (vmivel);
(átv.) burkolózni (vmibe), befedi v. beborítja
magát
okryć się chwałą – dicsőséget szerezni, dicsőségre
szert tenni
okryć się laurami – dicsőséget aratni, babérral övezi
homlokát
okryć się sławą – híressé válni
okryjbieda[liche okrycie; okryjbida] – (közb.)
gúnya
4470
okrytonasienne; okrytożalążkowe – (növ.)
zárvatermők, fedett magvúak
okryty, -a, -e – fedett, befedett, beborított, betakart,
letakart
okryty hańbą – szégyenletes
okryty korą – növ. kérges
okrywa [1. to, co coś okrywa; 2. sierść
zwierzęcia; 3. okrywa kwiatowa skupienie podsadek, przysadek, czasami
także podkwiatków, które okrywają
niektóre rodzaje kwiatostanów u roślin;
okwiat] – takaró, boríték, födél, fedő
okrywa łańcucha – láncköpeny (gépkocsinál)
okrywać (zob. okryć) – elborítani, elfedni,
beborítani
okrywał go pocałunkami – elhalmozta v.
elborította csókjaival
okrywka – burok, burkolat; lepel; (növ.) levélörv
okrzemka [jednokomórkowy glon z typu
chryzofitów; zob. też okrzemki] – (növ.)
kovamoszat
Okrzemki (Bacillariophyceae, Bacillariophyta,
Diatomeae)
[klasa
lub
gromada
jednokomórkowych glonów] – (növ.)
kovamoszatok
(Bacillariophyceae)
[a
Chromalveolata
országának
és
a
sárgásmoszatok
(Heterokontophyta)
törzsének egy osztálya]
Tradycyjnie dzieli się je na dwie grupy:
 Centriceae – kształt okrągły lub
wieloboczny; liczne, drobne chloroplasty;
brak szczeliny w skorupce; oogamia;
częstsze w morzach
 Pennateae – kształt wydłużony; kilka dużych
chloroplastów; często występuje szczelina w
skorupce; izogamia, autogamia; częstsze w
wodach słodkich
Według jednego z dwudziestowiecznych systemów
grupy Centriceae i Pennateae miały status rzędu (z
końcówką -ales)
 klasa – Bacillariophyceae
o rząd – Centrales
 podrząd – Coscinodiscineae
 rodzina – Coscinodiscaceae
 rodzina – Arachnoidiscaceae
 rodzina – Eupodiscaceae
 podrząd – Rhizosoleniineae
 rodzina – Rhizsoleniaceae
 podrząd – Biddulphiineae
 rodzina – Chaetoceraceae
 rodzina – Biddulphiaceae
 rodzina – Anaulaceae
o rząd – Pennales
 podrząd – Araphidineae
 rodzina – Fragilariaceae
 podrząd – Raphidioidineae
-
Wersja 01 01 2017
 rodzina – Eunotiaceae

podrząd – Monoraphidineae
 rodzina – Achnanthaceae
 podrząd – Biraphidineae
 rodzina – Naviculaceae
 rodzina – Epithemiaceae
 rodzina – Nitzschiaceae
 rodzina – Surirellaceae
W nowszych systemach dzielone są na następujące
grupy:
AlgaeBase (oparty na systemie Cavaliera-Smitha)
 gromada (typ) – Bacillariophyta
o klasa – Bacillariophyceae
o klasa – Coscinodiscophyceae
o klasa – Fragilariophyceae
o klasa – Mediophyceae
System sześciu supergrup jądrowców
 klad – Bacillariophyta
o klad – Coscinodiscophytina (zakres
nieco zbliżony do Centrales)
 klad – Paralids
 klad – Melosirids
 klad – Coscinodiscids
 klad – Arachnoidiscids
 klad – Rhizosolenids
 klad – Corethrids
o klad – Bacillariophytina (zakres nieco
zbliżony do Pennales)
 klad – Mediophyceae
 klad – Bacillariophyceae
okrzepły, -a, -e [umocniony, ugruntowany,
zahartowany] – megerősödött, szilárddá lett;
dermedt, merev, megalvadt
okrzepły w bojach – harcedzett
okrzepnąć [1. nabrać mocy, siły; 2. stężeć,
stwardnieć] – megszilárdulni, megerősödni;
megdermedni, (krew) megalvadni
okrzepnięcie – megszilárdulás, megerősödés
okrzesać (okrzesze) — okrzesywać [1. nauczyć
kogoś właściwego zachowania; 2. obciąć,
ociosać coś ze wszystkich stron] – legallyazni
(fát); (átv.) kicsiszolni, kipallérozni, kiművelni
okrzesać się — okrzesywać się – kicsiszolódni,
kiművelődni
okrzesanie
[dobre
wychowanie,
ogłada
towarzyska] – legallyazás; átv. pallérozottság,
műveltség; udvariasság
okrzesany, -a, -e [dobrze wychowany] – csiszolt,
sima
okrzyczany, -a, -e [cieszący się dobrą opinią, często
niezasłużenie] – kikiáltott, agyonreklámozott;
hírherdt, híres, ismert, nevezetes; kétes hírű
okrzyczana piękna – híres szépség
okrzyczeć — okrzykiwać, okrzyknąć – felkiáltani,
üvölteni; kikiáltani, agyonreklámozni
okrzyk [głośne zawołanie mające zwrócić uwagę] –
kiáltás, felkiáltás
4471
-
Wersja 01 01 2017
okrzyk bojowy – csatakiáltás; harci kiáltás
okrzyk bólu – jajkiáltás, jajszó
okrzyk grozy – vészkiáltás
okrzyk przestrachu – sikoly, sikoltás
okrzyk radości – ujjongás, örömujjongás;
örömkiáltás
okrzyki demonstracyjne – tüntető felkiáltások
okrzyki radości a. radosne – ujjongás;
örömkiáltás; örömrivalgás, örömujjongás
okrzyknąć kogo królem – királlyá kikiáltani vkit
okseft – (kb. 300 literes hordó)
Okseft: dawna miara objętości cieczy, często
stosowana w winiarstwie i piwowarstwie;
inaczej "wielka beczka". Okseft pruski równy
był 206 litrom, miara ta w innych krajach,
zależnie od czasu równa bywała od około 200
do ponad 600 litrów.
Zależnie od rodzaju mierzonej cieczy (piwo,
wino), a nawet od gatunku wina, liczyła
najczęściej od około 210 do 250 litrów; np. w
krajach anglosaskich, wg norm z roku 1897,
okseft wina madera to 46 galonów (209,1
litrów), ale sherry - 54 galony (245,5 litrów).
Również tytoń pakowany był w drewniane
beczki. Standardowy okseft tytoniu to beczka
wysokości 48 cali i średnicy przy pokrywie 30
cali (tzn. 1,22 m wysokości, Ø 0,76 m); w takiej
beczce mieściło się 1000 funtów tytoniu.
Nazwa wywodzona z niem. Oxhoft, a ta z ang.
hogshead, oznaczającego "głowę świni" (hog świnia, head - głowa), albo z holenderskiego
Oxhoofd ("wołowa skóra").
Oksford (ang. Oxford) [miasto w południowej
Anglii, stolica hrabstwa Oxfordshire.
Nazwa miasta pochodzi od słów: ox (wół) i
ford (bród). Miasto znane jest przede
wszystkim jako siedziba Uniwersytetu
Oksfordzkiego (University of Oxford),
założonego w połowie XII wieku oraz
Oxford Brookes University. Jest również
miastem przemysłowym. Znajduje się
m.in. należąca do BMW fabryka
samochodów MINI, dawniej należąca do
przedsiębiorstwa
Morris
Motor
Company.] – Oxford [város és egyben egy
helyi önkormányzattal rendelkező terület
134 248 lakossal Angliában. (2001-es adat).
Ez ad otthont a University of Oxfordnak, az
angol nyelvterületen legrégebben alapított
egyetemnek. Közismert neve: az álomváros.
Ezt először Matthew Arnold mondta a
városra, az egyetem épületeinek harmonikus
építészete miatt. A Temze átszeli a várost, a
belterületi, körülbelül 18 kilométeres részt
Isisnek
is
hívják.
Oxford
egyik
külvárosában, Cowleyben hosszú ideje
folyik autógyártás. Jelenleg a BMW Minit
készítik itt.]
oksyd (tlenek) – (gör.) oxid; vegyi elemnek oxigénnel
alkotott vegyülete
oksydacja, oksydowanie (utlenianie) – (gör.-lat.)
oxidáció, (vegyt.) oxidálás; fémkészítmények
felületének mesterséges bevonása oxidréteggel
a rozsda ellen; (vegyt.) valamilyen anyag
egyesülése oxigénnel; elektron leadása;
oxidálódás, rozsdásodás
oksydaza monoaminowa (MAO) – MAO
(monoaminooxidáz) [Az aminosavak oxidatív
folyamataútján bomlanak le a testszövetben. E
hatóanyagból készült egyes gyógyszereket
antidepresszívumként,
más
csoportjait
étvágytalanság, szorongás, magas vérnyomás
ellen alkalmazzák.]
oksydować (utleniać, utlenić) – oxidálni
oksydować się (utleniać się, utlenić się) –
oxidálódni, rozsdásodni
oksyton, oksytonon (gr. ὀξύτονος, oxýtonos)
[1. wyraz akcentowany na ostatniej sylabie;
2. zob. akcent oksytoniczny] – (gör.) oxitonon;
a görög nyelvtanban olyan szó, melynek utolsó
tagján éles hangsúly van
oksytonicznie – utolsó szótagon éles hangsúlyosan
oksytoniczność – utolsó szótagon éles hangsúly
alkalmazása
oksytoniczny, -a, -e [językozn akcent o. – akcent
stawiany na sylabie ostatniej; oksyton] –
utolsó tagján éles hangsúlyos (szó)
oktaedr [bryła geometryczna o ośmiu ścianach
będących trójkątami równobocznymi] –
(mt.) oktaéder; nyolcsíkú test; 8 szabályos
háromszög által határolt mértani test
oktaedr
4472
oktant [1. astronomiczny przyrząd do pomiaru
kątów; 2. ósma część koła; 3. część
przestrzeni
ograniczona
trzema
płaszczyznami prostokątnego układu
współrzędnych] – (mat., csill.) a kör
nyolcadrésze, 450; (dawno) (csillagászat)
oktáns
Oktant [łac. Octans; gwiazdozbiór nieba
południowego] – Oktáns (latin: Octans) [egy
csillagkép. A csillagképet Nicolas Louis de
Lacaille apát, francia csillagász vezette be
1756-ban, eredetileg a l’Octans de Reflexion
francia néven, de az1763-ban Octans-ra
rövidült.]
oktawa [1. okres ośmiu dni od jakiejś daty; też:
ósmy dzień tego okresu; 2. odległość
między dwoma dźwiękami równa 12
półtonom;
3. strofa
ośmiowersowa;
4. ósemkowy format książki; 5. działo
używane w XV–XVII w., będące odmianą
kolubryny; 6. interwał prosty zawarty
między ośmioma kolejnymi stopniami
skali muzycznej. W szeregu zasadniczym
naturalnie występuje oktawa czysta.
Zastosowanie znaków chromatycznych
pozwala zmienić jej rozmiar. 7. jest
to interwał
między
I i VIII stopniem.
Oktawa czysta składa się z 12 półtonów,
oktawa zmniejszona - 11 półtonów,
oktawa zwiększona - 13 półtonów] – (lat.)
(muz.) oktáv, oktáva; I. a) az a hangköz,
melynél
a két hang rezgésszáma úgy
aránylik egymáshoz, mint 2:1; b) valamely
hangsor nyolcadik, utolsó hangja, amelynek
minősége megegyezik az alaphanggal; c) a
hangsor nyolc hangja; az első és utolsó hang
közötti hangköz; két, azonos nevű hang
között levő hangsor (egy frekvenciasávban
ez az adott hang kétszerese) — II. (ósmy
dzień) nyolcadnap, nyolcad, nyolcadik nap
vmilyen ünnep v. esemény után; valamely rk.
ünnepet követő hét, különösen annak utolsó
napja; III. (irodalom) nyolcsoros versszak,
oktáva, stanza; nyolcadrészre hajtott
papíralak (80); (könyv) 16 oldalas ívekből
álló könyv
1.oktawa (literaura) - strofa złożona z ośmiu
wersów (jedenastozgłoskowych) o układzie
rymów abababcc, gdzie ababab to sytuacja
dramatyczna, natomiast cc to często
sentencja.
Tradycyjna
strofa
epiki
renesansowej i barokowej. Oktawa jest
jakby przedłużeniem sekstyny
2.Oktawa - interwał prosty zawarty między
ośmioma
kolejnymi stopniami skali
muzycznej. W szeregu zasadniczym
naturalnie występuje oktawa czysta.
Zastosowanie znaków chromatycznych
pozwala zmienić jej rozmiar.
-
Wersja 01 01 2017
3.Oktawa - w akustyce podobnie jak w muzyce
interwał
tonów,
obejmujących
zakres
częstotliwości różniących się nie więcej, niż
wynosi dolna granica oktawy.
Nazwy oktaw:
 Oktawa subkontra (nr 1). Dźwięki oznaczane są








wielkimi literami z podwójnym podkreśleniem
albo z dwójką arabską w dolnym indeksie. Jest to
najniższa oktawa. Fortepian zawiera tylko trzy
dźwięki z niej. Jedynie duże organy mogą
wydobyć niższe dźwięki.
Oktawa kontra (nr 2). Dźwięki oznaczane są
wielkimi literami z pojedynczym podkreśleniem
albo z jedynką arabską w dolnym indeksie.
Oktawa wielka (nr 3). Dźwięki oznaczane są
wielkimi literami. – nagy oktáv (C–H )
Oktawa mała (nr 4). Dźwięki oznaczane są
małymi literami. Niekiedy dodaje się zero w
górnym indeksie.
Oktawa razkreślna (nr 5). Dźwięki oznaczane są
małymi literami z jedynką arabską w górnym
indeksie.
Oktawa dwukreślna (nr 6). Dźwięki oznaczane są
małymi literami z dwójką arabską w górnym
indeksie.
Oktawa trzykreślna (nr 7). Dźwięki oznaczane są
małymi literami z trójką arabską w górnym
indeksie.
Oktawa czterokreślna (nr 8). Dźwięki oznaczane
są małymi literami z czwórką arabską w górnym
indeksie.
Oktawa pięciokreślna (nr 9). Dźwięki oznaczane
są małymi literami z piątką arabską w górnym
indeksie. Jest to najwyższa oktawa, z której
fortepian zawiera tylko jeden dźwięk. Wyższe
dźwięki mogą wydobyć organy.
Oktawia [żeński odpowiednik imienia Oktawiusz.
Patronem tego imienia jest św. Oktawiusz,
wspominany razem ze śwśw. Salwatorem i
Adwentorem.] – (latin eredetű női név)
Oktávia; nyolcadik (gyermek)
Octavia Minor (zm. 11 p.n.e.) jedyna córka
Gajusza Oktawiusza (Gaius Octavius) i jego
drugiej żony Atii Starszej (Atia Balba
Caesonia
Maior).
Siostra
Gajusza
Oktawiusza, po adopcji noszącego nazwisko
Gajusza Juliusza Cezara Oktawiana (Gaius
Iulius Caesar Octavianus), czyli późniejszego
cesarza Augusta. Urodziła się w Noli w Italii
około 69 p.n.e.. – Az Octavia nevet három
előkelő római hölgy is viselte: Augustus
féltestvére és vér szerinti testvére, illetve
Claudius gyermeke, Nero felesége (ld. Claudia
Octavia). Közülük messze a legnagyobb
jelentőségű Octavia Minor, az első princeps vér
szerinti nővére volt. - Octavia Thurina Minor
(Nola, Kr. e. 69. – Kr. e. 11.) Caius Octavius
római hadvezér, senator és magistratus
gyermeke második, Atia Balba Caesoniával
kötött házásságából származó leánya. Az itáliai
4473
Nolában született. Hűségéért, nemességéért,
emberségéért tisztelték, és azért is, mert a
hagyományos római erkölcsöket testesítette
meg az intrika és árulás korában.
Oktawiusz, Salwator i Adwentor, łac. Octavius,
Adventor et Solutor (zm. ok. 297 w Turynie)
[rzymscy żołnierze legendarnej Legii
Tebańskiej, męczennicy chrześcijańscy,
święci
Kościoła
katolickiego.
Po
decymacji
Legionu
w
Agaunum
(dzisiejsze Saint-Maurice d'Agaune na
terytorium
Szwajcarii)
przez
Maksymiana niewielu żołnierzom udało
się zbiec z miejsca pogromu. Oktawiusz,
Salwator i Adwentor ukryli się w Turynie.
Oktawiusz i Adwentor zostali jednak
pojmani przez prześladowców chrześcijan
i tam straceni przez ścięcie mieczem.
Salwatorowi udało się uciec, ale
ostatecznie został pojmany w pobliżu
Ivrea i również ścięty. Ich wspomnienie
liturgiczne obchodzone jest 20 listopada
na pamiątkę przeniesienia relikwii. Kult
świętych sięga V wieku, co poświadczył
św. Ennodiusz z Pawii (+521) odwiedzając
miejscową bazylikę ku czci męczenników
(Chiesa dei Santi Martiri Torino).] –
Oktavius, Salvator és Adventor keresztény
vértanúk, a thébai légió katonái [Szent
Mauríciusz (Szent Móric) és vértanú
társainak legendája A római birodalomban, a
Kr. u. 3. században, Diocletianus és
Maximianus társcsászársága, egyben a
„nagy keresztény-üldözések” idején az
egyiptomi s feltehetően titkon keresztény
katonákból alakult Thébai régiót, melynek
vezetője Mauríciusz volt, a mai Svájc
területén, a Genfi-tótól keletre keresztény
települések zaklatására rendelték. A Thébai
légió katonái a parancs végrehajtását
megtagadták. Maximianus császár előbb a
légiót megtizedeltette, remélve, hogy
ellenállásukban megfélemlítheti őket, majd
újabb ellenállásukat látván másodszor is
leöletett minden tizedik katonát, végül az
egész légiót, összesen 6600 embert.
Megölette Mauríciuszt és vértanú társait.
„Íme, fegyverünket kezünkben tartjuk és
nem állunk ellen, mert jobbnak gondoljuk,
ha meghalunk, mintha gyilkolunk, és inkább
akarunk ártatlanul elpusztulni, mint bűnösen
élni.”
írta
Mauríciusz
Maximianus
császárnak.
Vértanúságuk
helyén,
Agaunumban, a mai Saint-Maurice-ban
templomot emeltek tiszteletükre. (Tokodi
Péter fordítása)]
Oktawjan [imię męskie pochodzenia łacińskiego
oznaczające "członek rzymskiego rodu
Oktawiuszów". W Polsce imię to pojawiło
-
Wersja 01 01 2017
się dopiero w XIX w.] – Oktáv [férfinév a
latin Octavus nemzetégnévből ered, mely az
octavus számnév származéka, a jelentése
nyolcadik (gyerek)], Oktávián [az latin
Octavianus név rövidülése, melynek a jelentése
az Octavus nemzetséghez tartozó]
oktawowy, -a, -e – oktávoktet (z łac. octo = osiem) [1. w informatyce:
jednostka miary informacji składająca się z
8 bitów; 2. w muzyce: ośmioosobowy zespół;
także utwór na taki zespół; 3. w fizyce:
zespół ośmiu elektronów; 4. zespół złożony z
ośmiu wykonawców. 5. utwór zbudowany
według
reguł
cyklu
sonatowego,
przeznaczony na osiem instrumentów] –
(lat.→ol.) oktett; (inf.) oktet (octet); (zenemű)
nyolcas; nyolcas, nyolc énekhangra v.
hangszerre írt mű; az ezt előadó művészegüttes
oktet {m.}; octet {rzecz.} [komp.] [jednostka
informacji składająca się z 8 bitów. Dla
większości komputerów oktet jest również
najmniejszą adresowalną jednostką pamięci,
czyli bajtem, przez co pojęcia te często są
używane zamiennie. Jednak rozmiar bajtu
zależy od architektury konkretnego systemu
komputerowego: niektóre starsze maszyny
używały większych bajtów, składających się
z 9, 10 lub 12 bitów, inne mniejszych – 5-, 6bitowych. Pojęcie oktetu natomiast zawsze
oznacza dokładnie 8 bitów i jest najczęściej
spotykane w standardach sieciowych.] –
oktet (octet) [1. Az Internettel kapcsolatos
szövegösszefüggésben az oktet pontosan nyolc
bitet tartalmazó adatot jelent. A személyi
számítógépekkel
kapcsolatban
ez
az
adatstruktúra egy byte. Azonban léteznek olyan
számítógépek, amelyekben a legkisebb
adategység (a byte) nem nyolc, hanem
mondjuk 12 bitből áll. A félreértések elkerülése
érdekében ezért a nyolc bitet oktetnek nevezik.
2. A hálózati szabványokban, leírásokban a
byte kifejezés helyett az oktet (octet) fogalmát
használják, ami egy 8 bites csoportot jelöl.]
oktostych (gr. októs – osiem) [rodzaj wiersza,
zbudowanego z czterech dwuwersowych
strof lub utwór poetycki złożony z ośmiu
wersów,
zestawionych
zazwyczaj
w
dystychy] – (gör) oktosztichon; nyolcsor (4x2
sor)
okucie [1. są to wszelkie metalowe elementy na
jachcie lub żaglowcu, które służą do
mocowania, np. want lub sztagów lub też
wszystkie elementy, którymi (jak sama
nazwa wskazuje) są okute inne elementy. 2.
metalowe, często ozdobne umocnienie
drewnianych przedmiotów: drzwi, okien,
skrzyń, szaf itp.] – vasalás, megvasalás;
(konia) patkolás; veret; vért; vértezet
okucie sań – a szán vasalása
okucie skrzyni – a láda vasalása
okuć — okuwać [przybić do czegoś metalowe
umocnienia, zawiasy, zamki itp.] –
megvasalni, vasra verni, (konia) patkolni,
megpatkolni; megvasalni; megbilicselni
okuć konia – lovat megpatkolni v. megvasalni
4474
okuć w kajdany – vasra verni, bilincsbe tenni v.
verni
okul- [w złożeniach: oko; oczny; wzrokowy] –
okul-; szemokulały, -a, -e [taki, który okulał] – sánta,
megsántult
okular [1. część przyrządu optycznego
składająca się z jednej lub kilku soczewek;
2. wziernik (soczewka a. zespół soczewek)
w przyrządzie optycznym, umieszczony od
strony oka obserwatora] – (lat.) okulár;
távcsőnek v. mikroszkópnak a szem felé eső
lencséje
okularnik (Naja naja) [1. duży jadowity wąż
mający na karku rysunek okularów; 2.
wąż z gat. kobry; na szyi widoczne
charakterystyczne plamy, podobne do
odwróconych ciemnych okularów w jasnej
oprawce 3. pot. człowiek noszący okulary]
– pápaszemes kígyó, kobra; (biz.)
szemüveges, szemüveges ember
okularnik (Naja naja)
okulary [1. para szkieł optycznych w oprawie,
służących do korygowania wad wzroku
lub
ochrony
przed
promieniami
słonecznymi; 2. pot. dwa kawałki skóry,
służące do osłaniania koniowi oczu z
boku] – (lat.) okuláré, szemüveg; (dawno)
pápaszem
-
Wersja 01 01 2017
okulary do bliży [okulary przeznaczone do
korygowania wad wzroku u dalekowidzów]
– szemüveg közelre
okulary do czytania – olvasószemüveg
okulary do dali [okulary przeznaczone do
korygowania wad wzroku u krótkowidzów]
– szemüveg távolra
okulary do nurkowania – búvárszemüveg
okulary druciane – drótkeretes szemüveg
okulary ochronne – védőszemüveg
okulary przeciwsłoneczne – napszemüveg
okulary się pocą – bepárásodik a szemüveg
okulary słoneczne; okulary od słońca, okulary
przeciwsłoneczne [okulary służące do
ochrony oczu przed zbytnim natężeniem
promieni słonecznych. Stosowane często
jako element dopełniający ubiór, i tak samo
jak inne jego części podlega modzie. W
zależności od panujących trendów zmienia
się wzór oprawek, kolor szkieł, czy wielkość
okularów.] – napszemüveg
okulary w rogowej oprawie – szarukeretes
szemüveg
okulary z wbudowanym głuchosłuchem –
szemüvegkeretbe épített hallókészülék
okulawić — okulawiać [pot. uczynić kulawym] –
megsántítani
okulawieć, okuleć [stać się kulawym, kulejącym] –
megsántulni, lesántulni
okulawienie – megsántulás
okulawiony, -a, -e – sánta, megsántult
okulbaczenie – felnyergelés
okulbaczyć [osiodłać konia] – felnyergelni,
megnyergelni
okulbaczyć konia – lovat nyergelni v. felnyergelni
okulbaczenie [siodło z całym dodatkowym
wyposażeniem] – felnyergelés, megnyergelés
okulbaczyć i ujeżdżać – felnyergelni és elmenni
okuleć – okulawieć [stać się kulawym, kulejącym]
– megsántulni
okulista [fr. oculist 'okulista'; lekarz specjalizujący
się w okulistyce; oftalmolog] – szemész,
szemorvos
4475
okulistka [lekarka specjalizująca się w
okulistyce] – szemész doktornő, szemorvos
okulistyczny, -a, -e [związany z okulistyką lub
okulistą (np. gabinet okulistyczny,
badanie okulistyczne)] – szemészeti
okulistyka (łac. oculus – oko), oftalmologia (gr.
ophthalmos – oko) [1. dział medycyny
zajmujący się anatomią, fizjologią i
chorobami oczu; 2. zob. oftalmologia; 3.
dziedzina medycyny zajmująca się
budową, czynnościami, rozpoznawaniem
schorzeń i leczeniem oczu. Okulistyka
uczyniła znaczne postępy w ostatnich
dwudziestu
latach.
Spektakularnym
postępem jest zupełna zmiana w wielu
technikach operacyjnych. Operacje zaćmy
wykonywane są obecnie u setek tysięcy
ludzi w warunkach ambulatoryjnych, a
jeszcze tak niedawno były wykonywane
poprzez duże rozcięcie gałki ocznej.
Wymagało to warunków szpitalnych i
kilkudniowego unieruchomienia pacjenta.
Szczególną
rolę
we
współczesnej
okulistyce odgrywają lasery] – (gör.)
oftalmológia; szemészet, szemorvoslás
okulizacja
[1.
ogrod.
oczkowanie,
przeszczepianie
oczka
(pączka)
z
uszlachetnionych drzew a. krzewów na
pęd dziczka; 2. przeszczepianie oczka
(pączka liściowego) ze szlachetnych
odmian drzew i krzewów na pęd dziczka];
oczkowanie
[metoda
wegetatywnego
rozmnażania
drzew
lub
krzewów
owocowych i ozdobnych polegająca na
przeszczepieniu oczka (pączka liściowego)
lub pędu z odmiany szlachetnej na
podkładkę (pęd dziczka). Okulizację w
przystawkę wykonuje się na wiosnę (kwiecień-maj) oraz latem - (sierpieńwrzesień). Okulizację w odwróconą literę
T wykonuje się gdy czynna jest miazga,
kora łatwo wtedy odchodzi od drewna (lipiec-sierpień).]
–
(mezőgazdaság)
szemzés
okulizować [dokonywać okulizacji; oczkować] –
(mezőgazdaság) szemezni
okultacja (zakrycie) [1. w astronomii: zjawisko
polegające na zasłonieniu gwiazd przez
ciała Układu Słonecznego; 2. zjawisko
astronomiczne,
widome
przejście
pobliskiego ciała niebieskiego przed
innym ciałem niebieskim. W wyniku
okultacji ciało znajdujące się dalej od
obserwatora staje się na pewien czas
niewidoczne dla niego.] – (lat.) okkultáció,
elfedés, eltitkolás; elsötétülés, amikor egyik
csilag elfödi a másikat
-
Wersja 01 01 2017
okultysta [człowiek praktykujący okultyzm] – (lat.)
okkultista, az okkultizmus híve
okultystyczny, -a, -e [związany z okultyzmem lub
okultystą (np. praktyki okultystyczne,
satanizm okultystyczny)] – (lat.) okkult,
okkultista; rejtett, természetfölötti
okultyzm (łac. occulo — ukrywać, trzymać w
tajemnicy; occultus — schowany, ukryty,
tajemny) [1. doktryny ezoteryczne, które
zakładają istnienie w człowieku i przyrodzie
sił tajemnych, nieznanych i bada możliwości
ich
wykorzystania,
oznacza
rzecz
"tajemną",
"niedostępną".
Okultyzm
nazywa się również wiedzą tajemną (scientia
occulta); 2. wiara w nadprzyrodzone siły i
magię] – (lat.) occultizmus; okkultizmus; két
ága van: 1. parapszichológia: a lelki élet
homályos
jelenségeivel
foglalkozik
(távolbalátás, gondolatolvasás stb.);
2.
parafizika:
hasonló
fizikai
tárgyakkal
foglalkozik (lebegő tárgyak, materializáció)
[Az elrejtett dolgokról való tanítás, vagyis az
érzékfeletti folyamatokról és hatásokról
(többnyire az ún. szellemek világából; ld.
spiritizmus.)]
okup [1. wymuszona zapłata za uwolnienie kogoś
lub odzyskanie czegoś; 2. (u Zygmunta
Glogera) Wskutek napadów tatarskich i
wojen tureckich mnóstwo ludu i szlachty
dostawało się z Polski w jassyr.
Znakomitszych jeńców powracano do kraju
za okup, czasami bardzo wysoki, lub w
zamianie za jeńców tatarskich i tureckich,
pojmanych przez Polaków w bojach. Na
uwolnienie ludzi biednych, których rodzina
nie była w możności wykupić, składały
nieraz serca szlachetne ofiary pobożne.] –
váltságdíj, váltság, sarc; kiváltás
okupacja [1. czasowe zajęcie obcego terytorium
przy użyciu siły zbrojnej; też: czas trwania
tego stanu; 2. czasowe zajęcie jakiegoś
miejsca, instytucji, zakładu pracy itp. dla
osiągnięcia pewnego celu] – (lat.) okkupacja,
megszállás, katonai megszállás; foglalás [a
nemzetközi jogban az állami főhatalom
megszerzése olyan területen, mely több más
állam fennhatósága alá tartozott]
okupacja niemiecka w Polsce 1939 - 1945 [system
policyjno-wojskowej
administracji
niemieckiej na obszarze Rzeczypospolitej
Polskiej, zajętym w wyniku działań
zbrojnych podjętych przez stronę niemiecką
1 września 1939] – Lengyelország német
katonai megszállása
okupacja pokojowa [czasowe zajęcie przez siły
zbrojne terytorium obcego państwa, nie
będące bezpośrednim wynikiem działań
wojennych, lecz mające na celu ochronę
4476
określonych praw i interesów państw
okupujących. Państwo pod okupacją
pokojową może zachowywać większość
swoich uprawnień.] – békés megszállás
okupacja wojenna [czasowe zajęcie przez siły
zbrojne państwa prowadzącego wojnę
całości lub części terytorium państwa
nieprzyjacielskiego i wprowadzenie tam
swojej władzy.] – katonai megszállás
okupacyjny, -a, -e [związany z okupacją] –
megszálló, megszállási
okupant [ten, kto dokonuje okupacji jakiegoś
państwa] – megszálló
okupant niemiecki – német megszálló
okupić — okupywać [1. osiągnąć coś wielkim
kosztem; 2. wynagrodzić] – kiváltani,
megváltani; megvásárolni
okupić się — okupywać się [składając okup,
uwolnić się] – kiváltja magát, váltságdíjat
fizet
okupił to życiem – az életével fizetett érte
okupować [1. zajmować zbrojnie terytorium
obcego państwa; 2. przez pewien czas
zajmować jakieś miejsce, pomieszczenie
po to, by osiągnąć wyznaczony cel; 3. pot.
długo czegoś używać lub długo gdzieś
przebywać] – okkupálni; (országot)
megszállni, megszállva tartani
okupować coś – megszállni vmit
okurzyć — okurzać [daw. pokryć coś kurzem,
pyłem itp.] – beporozni; leporolni, kiporolni;
megfüstölni
okutać [pot. zawinąć, okryć coś szczelnie] –
becsavarni, begöngyölni
okutać się [pot. zawinąć, okryć szczelnie samego
siebie] – csabarja, tekeri, bebugyolálja magát
okuty, -a, -e – megvasalt, vértes, páncélos
okuwać [zob. okuć] – megvasalni
okwefić [przywdziać kwef] – (dawno) lefátyolozni
okwiat [część kwiatu osłaniająca jego kielich] –
(növény) murvalevél, virágburok
okwiat, okrywa kwiatowa (ang. perigon, perianth,
łac. perigonium, perianthium) [część kwiatu
złożona zwykle z kielicha (kalyx) i korony
(corolla), może występować także kieliszek
(epikalyx).
Okwiat
służy
ochronie
pręcików i słupków, a także jako
powabnia u roślin owadopylnych dzięki
zapachowi i kolorom, dla zapylających je
owadów, ptaków, ssaków i innych
zwierząt.] – virágtakaró v. takarótáj
(perianthium) [a virág takarólevelekből
(chlamys) álló, legkülső tája. Feladata, hogy
védje az ivarleveleket – a porzókat és a
termőket – a külső hatásoktól, ugyanakkor a
koevolúció révén, a rovarokkal való közös
-
Wersja 01 01 2017
fejlődés folyamán gyakran feltűnő színű vagy
színezetű rovarcsalogató levelekké váltak.]
okwitanie, okwitnięcie – elvirágzás, elvirulás
okwitły, -a, -e – elvirágzott, elvirult
okwitnąć — okwitać [o roślinach kwitnących:
przestać kwitnąć] – elvirágzani, elvirulni
Ola – az Olga beceneve
Ola, Ala – az Aleksandra beceneve
olać — olewać [posp. zlekceważyć kogoś lub coś] –
(átv.) lekicsinyelni, semmibe venni vkit/vmit
olewam (go/to) – le van ejtve
Olaf [imię męskie pochodzenia skandynawskiego.
Pierwotna forma Aslaf. Wywodzi się od słów
As (bóg - zobacz Asowie) i laf (słowo, które
przeszło w ang. love), czyli "umiłowany
przez bogów", Bogumił. Inna wersja
etymologii głosi, że imię oznacza "syn
starego człowieka".] – Olaf [skandináv
eredetű név, jelentése előd, ős + maradék,
hátrahagyott, utód]
 Olaf Lubaszenko – polski aktor
 Olaf Deriglasoff – polski muzyk rockowy
Olaf Haraldsson (995-1030. július 30.)
Norvégia királya volt 1015 és 1028 között II.
Olaf néven. Norvégia védőszentje, Szent Olaf
néven is ismert, még életében pedig Testes
Olafként is ismerték. Abban az évben
született,
amikor
Olaf
Tryggvasson
Norvégiába érkezett és I. Olaf néven király
lett.
Olaf
Haraldsson
anyja
Åsta
Gudbrandsdatter volt, apja pedig Harald
Grenske, I. Széphajú Harald, a norvég korona
alapítója dédunokája.
OLAP (ang. OnLine Analytical Processing)
[oprogramowanie
wspierające
podejmowanie decyzji, które pozwala
użytkownikowi
analizować
szybko
informacje zawarte w wielowymiarowych
widokach i hierarchiach. Narzędzia OLAP
są często używane do wykonywania analiz
trendów sprzedaży, czy też analiz
finansowych (hurtownia danych). Są też
przydatne do wstępnego przeglądania
zbioru danych przez analityka we wstępnej
fazie analiz statystycznych.] – OLAP (On-line
Analitical
Processing)
[Eszköz,
amely
adatbázisban több szempont szerinti gyors
lekérdezést tesz lehetővé.]
olbora [1. w dawnej Polsce - dziesięcina w naturze
albo opłata na rzecz króla za prawo
eksploatowania kopalni kruszcu; 2. Dochód
skarbowy królewski, pobierany z kopalni
kruszców, bądź w formie „dziesiątej niecki”
czyli dziesięciny czystego kruszcu, bądź
opłaty gotowym groszem, od towarzystw
czyli „gwarectw” górniczych, którym król
wydzierżawiał kopalnie, zwał się „olborą”.
Według przywileju z r. 1374 Elżbiety, siostry
Kazimierza Wiel., gwarectwo olkuskie
opłacało olborę w srebrze i ołowiu, (ob.
Gwarek, Enc. Star. t. II, str. 224).] – (hist.)
királyi
kincstár
jövedelme;
tized;
regáléjövedelem (regálé: királyi felségjog
alapján szedett jövedelem)
Olbracht, Olbrycht, Albrycht [imię spolszczone
z
niemieckiego
Albrecht,
Albert.
Olbrychcic – syn Olbrachta.] – Albert
(germán eredetű férfinév)
4477
olbrut – bálnavelő, cetvelő
olbrzym [1. mityczna lub baśniowa istota; 2.
krótkotrwające stadium ewolucji gwiazdy
mającej średnią masę] – óriás [Sznaucer
olbrzymi czarny: fekete óriás snaucer]
 olbrzym - mityczna lub baśniowa istota
o ogromnym wzroście
 olbrzym - stadium a. etap ewolucji
gwiazdy
 gazowy olbrzym - wielka planeta
 Olbrzym - film z 1956 roku w reż.
George'a Stevensa
Olbrzym, Gigant [kim byli olbrzymi w Pierwszej
Księdze Mojżeszowej 6;4 jest trudno
powiedzieć. Mogli być synami ludzi
wielkich duchowo, co wbrew woli Boga
pobrali sobie za żony piękne cieleśnie
dziewczyny, ale nie miały w sobie wiele
duchowego. Przypuszcza się, że ci
''synowie Boży'' byli upadłymi aniołami,
co trudno byłoby pogodzić z Mat. 22;30,
bo aniołowie nie żenią się ani za mąż nie
wychodzą. Olbrzymi, wymienieni po
potopie, są widocznie bardzo wielkiego
wzrostu mężczyznami, którzy w bitwach
odgrywali ważną rolę. Olbrzymami byli
pierwotni mieszkańcy Palestyny, Anakici,
a ich potomkami byli Rafaitowie.] – óriás,
gigász
olbrzymi, -ia, -ie [bardzo duży] – hatalmas,
roppant, óriási; rendkívül nagy; gigászi
olbrzymia różnica – óriási különbség
olbrzymie – óriási méretek
olbrzymieć – óriási méreteket ölteni; óriássá nőni
olbrzymka – óriás (nn.), almafajta
olbrzymka drzewa – serlegpáfrány
olcha [olsza: drzewo lub krzew o jajowatych,
ząbkowanych
liściach,
rosnące
w
miejscach podmokłych; też: drewno tego
drzewa] – égerfa; mézgás égerfa
-
Wersja 01 01 2017
Olcha czarna: Mézgás éger
Olcha zielona: Havasi éger
olchowy, -a, -e; olszowy, -a, -e [przymiotnik od:
olcha, drzewo z rodziny brzozowatych;
olszowy] – égeroldskul – old school [moda na dawne lub
stylizowane na stare przedmioty, meble czy
ubrania. Projektanci powracają do wzorów i
designu lat 60, 70 i 80 ubiegłego stulecia,
używając popularnych wówczas materiałów
czy kolorów. Niektóre firmy w imię
panującej mody wypuszczają kolekcje
opatrzone swym dawnym logo – np. Adidas.]
– (ang.) old school [„Old school” stílusirányzat
1970-1985 között]
oleander [1. krzew lub niewielkie drzewko z
rodziny toinowatych; 2. rodzaj krzewów lub
drzew należący do rodziny toinowatych.
Przedstawiciele (dwa gatunki) występują w
stanie
dzikim
na
obszarze
śródziemnomorskim,
podzwrotnikowym:
Azja, Japonia, często przy wysychających
korytach strumieni.] – (gör.) oleander;
leander, közönséges leander v. babérrózsa
(Nerium) [a Földközi-tenger vidékén honos
piros v. fehér virgú, vastag levelű, örökzöld
cserje
(dísznövénynek
is
ültetik).
A
tárnicsvirágúak (Gentianales) rendjéhez tartozó
meténgfélék családjában a Nerium nemzetség
legismertebb faja.]
Oleander pospolity (Nerium oleander) [jest
krzewem o pięknych białych, różowych i
czerwonych kwiatach. Jego występowanie
w przyrodzie wiąże się z obecnością
wilgoci i często rośnie wzdłuż brzegów
strumieni i wadi (okresowych rzek) na
terenie Ziemi Świętej, podczas gdy róże:
fenicka i dzika rosną na suchych
stanowiskach:
miedzach,
obrzeżach
zarośli i wzdłuż dróg.] – leander, oleander
4478
Oleander pospolity (Nerium oleander)
oleić [smarować olej roślinny m w celu
zmniejszenia tarcia między częściami
mechanizmów] – olajozni
oleina [gliceryd, składnik naturalnych olejów] –
(vegytan) olein v. elain; olajsav
oleinowy, -a, -e – olein-, elainoleisty, -a, -e [zawierający olej, mający
konsystencję oleju] – olajos, olajtartalmú
olej, olejek [1. oleiste substancje ciekłe lub łatwo
topniejące
substancje
stałe,
nierozpuszczalne w wodzie, o bardzo
różnej
budowie
chemicznej
i
zastosowaniach, za to o podobnych
niektórych właściwościach fizycznych. 2.
ciekły tłuszcz otrzymywany z nasion i
owoców niektórych roślin lub tkanek
ssaków i ryb morskich; 3. płynny produkt
destylacji
ropy
naftowej,
węgla
kamiennego,
smoły;
4. pot.
obraz
namalowany farbami olejnymi] – (lat.)
oleum; olaj (mieć olej w głowie: van
sütnivalója); (obraz) olajfestmény
olej antracenowy [produkt destylacji smoły z
węgla kamiennego, używany m.in. do
wyrobu
olejów
opałowych]
–
a
kőszénkátrányból előállított olaj
olej balwelniany – gyapotmagolaj
olej cylindrowy – hengerolaj
olej do sałatek a. sałaty – salátaolaj
olej drzewny – faolaj
olej eteryczne – éterolaj, illó olajok
-
Wersja 01 01 2017
olej fuzlowy [zob. fuzel] – lerakódott olaj
olej jadalny – étolaj
olej karbolowy – karbololaj
olej kauczukowy – kaucsukolaj
olej kokosowy [tłuszcz otrzymywany przez
tłoczenie na gorąco oczyszczonej i
rozdrobnionej kopry] – kókuszolaj
olej konopny – kenderolaj
olej konopiany – kendermagolaj
olej koriandrowy – koriandrolaj
olej kostny – csontolaj
olej kukurydziany – kukoricaolaj
olej lniany – lenolaj
olej maszynowy – gépolaj, kenőolaj
olej napędowy [olej przeznaczony do napędu
silników wysokoprężnych] – hajtóolaj,
gázolaj, dízelolaj
olej opałowy [produkt destylacji ropy naftowej lub
smoły węglowej, stosowany jako paliwo] –
fűtő v. tüzelőolaj
olej orzechowe – dióolaj
olej palmowy – pálmaolaj
olej rafinowany – étolaj; finomított olaj
olej roślinny – növényi olaj
olej rycynowy [olej z nasion rącznika stosowany
jako środek przeczyszczający] – ricinusolaj
olej rzepakowy – repceolaj
olej sałatkowy – salátaolaj
olej silnikowy [olej stosowany do smarowania
silników] – motorolaj
olej słonecznikowy – napraforgóolaj
olej smarowy – kenőolaj
olej terpentynowy – terpentinolaj [terpentinszesz
(oleum s. spiritus Terebinthinae), a különböző
fajtáju terpentinből vizgőzzel való lepárlás
útján készítik]
olej tłuści – az olaj foltot hagy v. csinál
olej wrzecionowy [olej stosowany do smarowania
szybkobieżnych i lekko obciążonych łożysk
oraz
do
przepłukiwania
silników
samochodowych] – orsóolaj
olej żywiczny – gyantaolaj
olejarka [urządzenie służące do smarowania
olejem elementów maszyn lub drobnych
mechanizmów] – olajozó; olajárusnő
olejarnia – olajprés, olajütő
olejarstwo [rzemiosło zajmujące się produkcją
oleju. Rzemieślnik zajmujący się tym to
olejarz.] – olajipar
olejarz1 – olajütő, olajat sajtoló; olajárus
olejarz2 [nieprzemakalne ubranie marynarza] –
vízhatlan ruha
oleje lekkie – illó olajok
4479
oleje mineralne – ásványolajok
oleje święte [zob. krzyżmo] – szentelt olaj
olejek [ciecz o przyjemnym, silnym zapachu,
mająca
zastosowanie w przemyśle
farmaceutycznym,
kosmetycznym
i
spożywczym] – olaj, illóolaj
olejek cedrowy – cédrusolaj
olejek do opalania [oliwa z dodatkiem
odpowiednio
dobranych
substancji,
zabezpieczająca skórę przed silnym
działaniem słońca] – napozó olaj; napolaj
olejek eukaliptusowy – eukaliptusz olaj
olejek fuzlowe – fáradt olaj
olejek goździkowy – szegfűszegolaj
olejek jałowcowy – borókaolaj
olejek jaśminowy – jázminolaj
olejek kakaowy – kakaóolaj
olejek kalmusowy – kálmosolaj
olejek
kamforowy
[dziesięcioprocentowy
roztwór kamfory w oleju, stosowany jako
środek rozgrzewający] – kámforolaj [a
kámfor illóolaja]
olejek karolkowy – ánizsolaj
olejek kosaćcowy – íriszolaj
olejek migdałowy – mandulaolaj
olejek nardowy – nárdusolaj (illatos kenőcs v. olaj)
olejek różany – rózsaolaj, rózsaeszencia
olejek sandałowy [olejek otrzymywany z drzewa
sandałowego, stosowany w przemyśle
perfumeryjnym] – szantálfa olaj, szantálolaj
olejek spikanardowy – nárdusolaj
olejek tatarakowy – kálmosolaj
olejek tymiankowy – timián-olaj, kakukkfű-olaj [a
Thymus vulgaris L., Thymus camphoratus,
Thymus capitatus fűből vízgőzzel lepárolt
illanó olaj. 100 kg. fű 0,3-2,6 kg. T.-at ad.
Fajsúlya 0,91-0,95. Megismert alkotó részei:
timol, karvakrol, cimol és boruilacetát.
Likőrökhöz, illatos szerhez használják.]
olejkarz [1. dawniej: wędrowny sprzedawca ziół,
olejków itp.; 2. (u Zygmunta Glogera)
Olejkarze byli to Słowacy zakarpaccy,
którzy w skrzynkach przez ramię
zawieszonych roznosili po Polsce: olejki,
mydełka, kadzidła, zioła, drjakiew, maści
od ran i chorób skórnych, lubczyki i
lekarstwa,
pomagające
jakoby
na
ukąszenie żmii, na niepłodność i spędzanie
płodu na suchoty, prędkie wyjście zamąż
itd.] – (dawno) olajsajtoló, olajárusító ember
olejki
eteryczne
[mieszaniny
związków
organicznych
o
przyjemnej
woni,
występujące w kwiatach lub owocach] –
(vegytan) éterikus v. illó olajok
-
Wersja 01 01 2017
olejki lotne – illóolajok [Az illóolajok tömény
hidrofób folyadékok, amelyek illékony
vegyületeket tartalmaznak, és növényekből
vonják ki őket. Előállíthatják desztillációval,
préseléssel vagy oldószeres extrakcióval.]
olejki sezamowe – szezámolajok
olejkowy, -a, -e – olajos
olejnica – olajoskanna, (növ.) sáfrányfa
Olejnica [wieś w Polsce położona w województwie
wielkopolskim, w powiecie wolsztyńskim, w
gminie Przemęt] – Olejnica (lengyel falu)
olejnictwo (zob. olejarstwo) – olajipar
olejno – olajosan
olejny, -a, -e [1. przymiotnik od: olej; 2. wykonany
przy użyciu farby olejnej] – olaj-; olajos
olejny obraz – olajfestmény
olejowiec [palma uprawiana dla owoców, z których
wytłacza się olej jadalny i techniczny] –
(növ.) olajpálma
Olejowiec gwinejski (Elaeis guineensis Jacq.)
[gatunek rośliny z rodziny arekowatych
(Arecaceae). Najczęściej nazywany jest
palmą olejową, ma również inne nazwy
zwyczajowe: masłopalma gwinejska, olejnik
gwinejski.
Pochodzi
z
Afryki
i
Madagaskaru, jest też uprawiany w innych
rejonach świata o tropikalnym klimacie.
Główne rejony uprawy to ojczysta
Demokratyczna Republika Konga, ponadto
kraje Afryki Zachodniej i Środkowej,
Malezja, Indonezja, Kolumbia i Ekwador.] Afrikai olajpálma (Elaeis guineensis Jacq.)
[Család: Arecaceae (pálmafélék)]
olejowy, -a, -e [przymiotnik od: olej] – olaj-, olajos
Olek, Oleś – Sanyi, Sanyika
oleodruk
[1.
obraz
wykonany
techniką
oleograficzną, naśladujący obrazy olejne; 2.
reprodukcja wykonana techniką oleografii
(wielobarwnego druku farbami z dodatkiem
oleju), naśladującą obrazy olejne; potocznie
także nazwa barwnej reprodukcji uzyskanej
inną metodą, np. techniką chromolitografii
(farbami bez dodatku oleju; przez
powleczenie werniksem otrzymuje się
lśniącą powierzchnię przypominającą obraz
olejny); reprodukcje o. cieszyły się sporą
popularnością w XIX w., ze względu jednak
na ich nikłą wartość artystyczną z czasem
zaczęły symbolizować kicz.] – olajnyomat,
olajnyomás, színes kőnyomatú kép
oleografia (oleodruk) [technika wyrabiania
oleodruków] – (lat.+gör.) (nyomd.) oleográfia;
olajnyomás, színes sokszorosítási mód;
olajnyomat, az így nyert másolat
oleomargaryna [tłuszcz jadalny otrzymywany
przez wyciśnięcie w prasie tłuszczu
zwierzęcego] – olajmargarin
4480
olepić – körülragasztani, beragasztani
olepiony, -a, -e – körülragasztott, beragasztott
Olga [wschodniosłowiańskie imię żeńskie
pochodzenia
skandynawskiego,
ze
staronorweskiego heill "cieszący się
pomyślnością" lub "szczęśliwy". Olga jest
ruskim przekształceniem imienia Helga.] –
Olga
Olgierd [1. (po litewsku algirdas - sławny) imię
męskie pochodzenia litewskiego. 2. (lit.
Algirdas, ur. ok. 1296 lub ok. 1304, zm.
1377) – wielki książę litewski, syn
Giedymina, z dynastii Giedyminowiczów.]
– (Olgird)
olig-, oligo- [olígos 'mały; nieznaczny; słaby'; w
złożeniach: niewiele, niewielu; nieliczny;
med. brak, niedobór, upośledzenie,
niedomoga; mały] – olig(o)-, kevés(szóösszetételben)
oligarcha
[przedstawiciel
oligarchii;
możnowładca] – (gör.) oligarcha; (tört.)
hatalmaskodó főúr; főnemes; (átv.) kiskirály
oligarchia (gr. ὀλιγαρχία "panowanie nielicznych",
od wyrazów ὀλίγος oligos "nieliczny" +
ἀρχή arche "władza") [1. ustrój polityczny,
w którym władzę sprawowała wąska
grupa społeczeństwa. Występowała np. w
wielu polis starożytnej Grecji, XVIIwiecznej Anglii (protektorat Cromwella) i
Wenecji. 2. rządy sprawowane przez małą
grupę
arystokracji
rodowej
a.
majątkowej; państwo tak rządzone; grupa
tak rządząca] – (gör.) oligarchia; kevesek
uralma
(az
arisztrokráciának
mint
államformának elfajulása, mikor néhány
család v. egyén ragadja magához a hatalmat
azt önző céljaikra használják)
oligarchia finansowa [grupa osób odgrywająca
dominującą rolę ekonomiczną i polityczną
w państwie] – pénzügyi oligarchia
oligarchiczny, -a, -e [związany z oligarchią,
oligarchami, rządzony przez oligarchię
(np. państwo oligarchiczne, system
oligarchiczny)] – (gör.) oligarchikus,
kényúri; az oligarchiával kapcsolatos, rá
jellemző
olig(o)- [mały] – olig(o)-, kevés-(szóösszetételben)
oligocen [1. epoka starszego trzeciorzędu
trwająca od 34 do 23 miliona lat temu; 2.
geol. trzecia epoka trzeciorzędu] – (gör.)
oligocén; (földtan) földtörténeti harmadkor
egyik szakasza
oligoceniczny, -a, -e – oligocénoligofag [zwierzę żywiące się niewieloma
gatunkami roślin lub zwierząt] – oligofág
(görögül: kevésevők) állatok [csak néhány
meghatározott táplálékfélét fogyasztanak;
-
Wersja 01 01 2017
legtöbbször azonban közel rokon növényfajok
bármelyikét szívesen fogyasztják]
oligofagizm
[forma
znacznej
specjalizacji
pokarmowej organizmów, często spotykana
zwłaszcza u owadów, polegająca na
spożywaniu jako pokarmu organizmów z
wąskiego zakresu gatunków, np. z jednej
tylko rodziny roślin. Organizmy o takiej
specjalizacji pokarmowej nazywane są
oligofagami
(łac.
oligophaga)
lub
skąpożywnymi. Przykładem oligofaga jest
stonka ziemniaczana, żerująca jedynie na
niektórych
gatunkach
z
rodziny
psiankowatych.] – oligofágia; csak néhány
meghatározott táplálékfélét fogyasztó életmód
oligofrenia [1. med. niedorozwój umysłowy
(wrodzony a. nabyty); (por. idiota, imbecyl,
debil); 2. stan niedostatecznej sprawności
intelektualnej wskutek niedorozwoju lub
uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie
tkanki mózgowej] – oligofrénia [1.
gyengeelméjűség, Veleszületett, vagy az élet
korai
stádiumában
szerzett
értelmi
fogyatékosság.
A
gyengeelméjűségben
szevedőket 3 fokozatba soroljuk: 1, idióták –
beszédhiány, nincs értelmi, vagy érzelmi
megnyilvánulás. 2. örökletes alapon vagy
fertőzés
következtében
fellépő
gyengeelméjűség]
oligofreniczny, -a, -e - – oligofrénoligofrenik, oligofren – oligofrén ffi
oligoklaz [minerał z grupy krzemianów, zaliczany
do plagioklazów. Nazwa pochodzi od gr.
oligos = mały (niewiele) oraz klao = łamię
(klan = łamać; klais = łupliwy), nawiązując
do niezbyt wyraźnie uwidaczniającej się
łupliwości tego minerału.] – (ásvány)
oligoklász; háromhajlású földpátok közé
tartozó fontos kőzetalkotó ásvány
oligopol [forma struktury rynkowej, różna od
doskonałej konkurencji, gdzie występuje
znaczna ilość małych konkurentów, oraz od
czystego monopolu, gdzie istnieje tylko
jedna potężna firma; dominująca forma w
krajach rozwiniętych; sytuacja na rynku, w
której występuje tylko kilku dużych
producentów danego dobra czy też
dostawców usługi.] – oligopolium
olik [niski gruby człowiek] – [Słowniczek języka
śląskiego] alacsony, pocakos ember
Olimp [grupa znakomitych pisarzy i poetów, także
osób na wysokim stanowisku. Olimp to
grecka siedziba bogów] – (gör.) Olympos;
Olimposz,
Olümposz;
hegység
Görögországban (ma Lacho), ahol a régi
görögök vallási elképzelése szerint az istenek
éltek; (átv.) az irodalmi és művészeti hírnév
(magaslata)
4481
Az ókori Olümpia művészi ábrázolása
Olimpia (nowogr. Αρχαία Ολυμπία, Archea
Olimbia) [miejscowość w Grecji, na
Peloponezie,
w
administracji
zdecentralizowanej Peloponez, Grecja
Zachodnia i Wyspy Jońskie, w regionie
Grecja
Zachodnia,
w
jednostce
regionalnej
Elida.
Siedziba
gminy
Olimpia. W 2011 roku liczyła 835
mieszkańców]
–
Olümpia
(görögül:
Ολυμπία, Olympí'a, régebbi átírásai Olimpia,
Olimbia) [romváros Görögország déli részén.
Ismert mint az olümpiai játékoknak, az ókor
egyik
legfontosabb
sportversenyének
helyszíne.]
 W starożytności Olimpia (starogr.
Ολυμπία,
Olympía)
[była
najsławniejszym miejscem kultu Zeusa.
Pierwsze odnotowane igrzyska odbyły
się w 776 p.n.e. U stóp wzgórza Kronosa
nad Alfiosem (Alfejos) i Kladeosem
znajdowało się sanktuarium poświęcone
Zeusowi, wokół którego co 4 lata
odbywały się panhelleńskie igrzyska,
zwane od tego miejsca olimpijskimi.
Powstanie tego sanktuarium ocenia się
na rok ok. 1000 p.n.e.] – ókori Olümpia
[Az olümpiai játékok (görög betűkkel τὰ
Ὀλύμπια) az ókori Görögországban jelen
lévő atlétikai és vallási ünnep volt Zeusz
tiszteletére az éliszi Olümpiában. A
történeti források szerint a játékokat i. e.
776 és i. sz. 393 között négyévente
tartották, összesen 292-t. Az olümpiai
játékok a 4 eseményből álló pánhellén
játékok részét képezték, amelyeket 2-4
évente rendeztek meg, és amelyek közül az
olümpiai játékok voltak a legfontosabbak,
a legnagyobb presztízsűek. Ezen játékokat
négyévente rendezték. Az első olümpiai
verseny megrendezésére i. e. 776-ban
került sor. A görögök ezt az időpontot
nevezték ki időszámításuk kezdetének. A
versenyt
minden
olimpiászban
(négyévente) tartották. Az eseményt i. e.
776-ban vagy korábban rendezték meg
először Zeusz tiszteletére, majd 1170 évvel
-
Wersja 01 01 2017
később, 394-ben törölte el I. Theodosius
római császár, mivel a versenyt pogány
jellegűnek tartotta.]
Olimpia [imię żeńskie pochodzenia greckiego.
Wywodzi się od słowa oznaczającego
"mieszkanka
Olimpu".
Najważniejszą
patronką tego imienia jest św. Olimpia,
wdowa (IV/V wiek).] – (női név) Olimpia [női
név a görög Olümpiasz névből származik.
Jelentése egyes magyarázatok szerint: égi,
mennyei, isteni, míg másutt az Olümposz
hegyéről való jelentést tulajdonítják a névnek]
olimpiada [1. starogreckie igrzyska sportowe ku
czci Zeusa; 2. międzynarodowe zawody
sportowe organizowane co cztery lata przez
różne
państwa;
3. czteroletni
okres
pomiędzy starogreckimi igrzyskami, będący
jednostką rachuby czasu w starożytnej
Grecji; 4. konkurs z różnych dziedzin
wiedzy
organizowany
corocznie
dla
uczniów] – (gör.) olimpia, (tört.) a hasonló
nevű
község
mellett
négy évenként
megrendezett, az ókori görög törzseket
összekapcsoló vallási ünnepség, s a vele
kapcsolatos sportverseny; (sport) ennek
mintájára 1896-tól négy ébenként más-más
országban rendezett világméretű nemzetközi
sportversenyek; (tört.) olimpiász; az ókori
görögöknél: két olimpiai verseny közti négyévi
időköz
olimpiada letnia – nyári olimpia
olimpijczyk [1. zawodnik biorący udział w
igrzyskach olimpijskich; 2. uczestnik, a
zwłaszcza laureat olimpiady szkolnej; 3. mit.
gr. każdy z dwunastu głównych bogów
mieszkających na Olimpie] –
(gör.)
(zawodnik) olimpiai játékos v. versenyző,
(dawno) olimpiás, az olimpián részt vevő
versenyző; olimpikon, olimpiai bajnok
olimpijski, -a, -ie [1. związany z olimpiadą (np.
znicz olimpijski, konkurencje olimpijskie);
2. taki jak u bogów, mieszkańców Olimpu
(np. olimpijski spokój); 3. przymiotnik od:
Olimp (masyw górski w Grecji)] –
(mitológia) olimpuszi; olimpiai
olimpijski spokój – (átv.) olimposzi nyugalom
olinować
–
kötélzetet
fölszerelni
(hajón),
felcsarnakolni
olinowanie – kötélzet
4482
olinowanie statku – árbóc- v. hajókötélzet
oliwa [1. przezroczysty, płynny tłuszcz o
jasnożółtej barwie, wytłaczany z oliwek;
czasem też: olej; 2. olej mineralny służący
do oliwienia maszyn, silników itp.; 3. pot.
pijak; 4. olej oliwkowy, olej roślinny
jadalny
o
bladożółtej
barwie
i
specyficznym, łagodnym smaku i zapachu.
Posiada najniższą liczbę jodową spośród
olejów jadalnych. Otrzymywana jest z
owoców drzew oliwnych.] – (ol.) olíva,
olajbogyó; olaj; olivaolaj, az olajbogyóból
kipréselt olaj, a legfionomabb étolaj; gépolaj;
(átv.) iszákos, részeges ember
oliwa [typ Ducha Świętego. W przypowieści o
dziesięciu pannach jedne miały oliwę w
lampach, a drugie nie miały, tzn. że jedne
narodziły się z Ducha (co oliwa
symbolizuje) a drugie tylko naśladowały
pierwsze i nie miały pojęcia o duchowym
życiu.] – olaj [A Bibliában csaknem kivétel
nélkül olívaolajat jelent; fontos táplálék;
felhasználták
szappankészítésre,
sebek
kezelésére, kozmetikai célokra és magas
tisztségviselők ünnepélyes
felkenésére;
valamint világításra is (olajlámpások); a
Szent Szellem jelképe (Zsolt 23,5; 104,15).]
oliwa do sałaty – salátaolaj
oliwa (do smarowania maszyn) – kenőolaj
oliwa jedalna – étolaj
oliwa nicejska – nizzai olajbogyó
oliwa prowancka – táblaolaj [Taffel Öl
félrefordítása, ami tulajdonképpen salátaolaj
és az asztalnál használatos]
oliwa sprawiedliwa na wierzch wypływa –
(közm.) az igazság olaja a feszínen marad
oliwa wychodzi na jaw – kisül v. kitudódik az
igazság
oliwa z oliwek – olívaolaj
Oliwia [żeński odpowiednik imienia Oliwiusz.
Pierwszą znaną Oliwią była bohaterka
dramatu Williama Shakespeare "Wieczór
Trzech Króli, lub co chcecie". Żeński
odpowiednik Oliwiusza, niekiedy mylnie
łączona z Oliwierem.] – Olívia [női név az
Olivér női változata, végső soron a latin
oliva (olajfa) származéka]
Oliwa z Anagni, wł. Oliva di Anagni (ur. we
Włoszech, zm. ok. 492 prawdopodobnie w
Anagni) [włoska zakonnica, dziewica,
czczona jako święta przez Kościół
katolicki we Włoszech w grupie czterech
anagninskich świętych (obok: Secondiny,
Aurelii i Neomisi).] – Oliva di Anagni
vértanú, + 492
Oliwia (Oliwa) z Brescii, wł. Oliva di Brescia (zm.
ok. 119 w Brescii) - męczennica za czasów
-
Wersja 01 01 2017
Hadriana, święta Kościoła katolickiego. Jej
postać pojawiła się w starym martyrologium
przechowywanym w Brescii. Opis jej
męczeństwa został skomponowany dość
późno. Poniosła śmierć męczeńską za wiarę
w Jezusa Chrystusa i miłość do niego.
Chrześcijanie, uznani za winnych wszystkich
niepowodzeń, byli prześladowani i zabijani
dla przebłagania zagniewanych bogów.
Wśród umęczonych znalazła się także
Oliwia, będąca ofiarą swojej mocnej wiary w
Chrystusa Pana, Boga i Zbawiciela. Została
aresztowana i postawiona przed sądem za
bycie chrześcijanką. Sędzia (namiestnik
Brescii) domagał się od niej złożenia ofiary
bogom. Odpowiedziała mu, że uwielbia tylko
jedynego Boga, Stworzyciela nieba i ziemi,
przez co została poddana torturom.
Następnie skazano ją na śmierć, która miała
miejsce w jej rodzinnym mieście w 119 roku
(jak podaje legenda). Jej wspomnienie
liturgiczne obchodzone jest 5 marca lub 18
kwietnia. Kult świętej Oliwii, męczennicy,
był na tyle rozpowszechniony i żywy, że
przetrwał wiele wieków i znany jest do
dzisiaj. Zdrowi ludzie modlą się za jej
wstawiennictwem o zachowanie zdrowia,
chorzy o ulgę w cierpieniu, podróżnicy o
szczęśliwą podróż. W 1518 roku rzekomo
odnaleziono jej relikwie i przeniesiono do
kościoła kapucynów.] – Szent Olívia
[OLÍVIA Latin eredetű név. J.: olajfás.
Védôszent: Oliva, a Hadrianus császár idején
(117-138) az itáliai Brescia városában
vértanúhalált halt és máig ott tisztelt szűz. Ü.:
márc. 5.]
Oliwa z Palermo, wł. Oliva di Palermo (zm. w IX
lub X wieku) [dziewica, męczennica i święta
Kościoła katolickiego] – Palermói Olívia
vértanú
oliwiarka [olejarka] – olajozó, olajoskanna
oliwiarka przy maszynie – olajcsepegtető
oliwiasty, -a, -e – olajtartalmú; olivaszerű
oliwić [smarować coś oliwą] – olajozni, megolajozni;
olajjal bekenni
oliwienie – olajozás, beolajozás
oliwka [1. drzewo o lancetowatych liściach,
drobnych, białych kwiatach i jadalnych
owocach;
też:
owoc
tego
drzewa;
2. kosmetyczny olejek roślinny] – olíva;
olajocska; (owoc) olajbogyó, (drzewo) olajfa;
(almafajta)
Oliwka europejska (syn. oliwnik europejski, oliwka
uprawna, drzewo oliwne) Olea europaea L.
[gatunek drzewa należący do rodziny
oliwkowatych. Jest nieznany ze stanu
naturalnego. Uprawiany jest w rejonie
Morza Śródziemnego i wielu innych
4483
obszarach o ciepłym klimacie: Wyspy
Kanaryjskie, Krym, Kaukaz, południowozachodnia Afryka, Indie, Japonia,
Kalifornia, Bermudy, Jamajka, Ameryka
Południowa.] – oliva v. Olajfa (Olea
europea, zayit vagy zaytim) [1. Nagyon
értékes növény (Bir 9,8—9), a Bibliában
több formában használták: olívaolaj (zayit),
olajfa (shemen), balzsam (shemen) és „a
felkent” (ni’shoach). Eredetileg a nemes
olajfa Líbiából származik, talán erre van egy
ködös utalás is (1 Móz 8,1). Izraelben négy
változata fordult elő: a vadolajfa kisebb és
keskenyebb levelű, mint a nemes, és a
termése kicsi, hajtásai tövisesek. A három
kultúrváltozat pedig kerekded levelű, virága
kicsi és sárgásfehéres. A termésük fekete,
liláskék. Nagyon lassan nőnek, de a fák nagy
kort megérnek. A vadolajfa termését szintén
hasznosították (5 Móz 32,13 és Jób 29,6),
nevet adott a vadolajfa az egyik hegynek, az
Olajfák hegyének (2 Sám 15,30; Zak 14,4 Lk
19,29; 21,37 és Csel 1,12), ahol Jézus
keresztre feszítése előtt vérrel verítékezett.
Természetesen
az
olajfatermesztés
színvonalának emelkedésével ültetvényeket
létesítettek országszerte (1 Sám 8,14; Ézs
16,20 és 5 Móz 6,11). Sáskajáráson (Ám 4,9)
kívül, az olajfa alapvető tulajdonsága, a
szakaszos terméshozás is sok gondot okozott
a zsidóknak: lehull a virág, megcsal az olajfa
termése (Jób 15,33 és Hab 3,17).
Kultúrtörténetileg is érdekes Pál apostol
parabolája, amelyben a vadolajfa a pogány
vallást, a nemes olajfa a zsidó népet és a
belőle kinőtt kereszténységet szimbolizálja.
Persze, a valóságban fordítva van: a
vadnövény az alany és ebbe oltják a nemest,
de ez semmit nem von le a csodálatosan szép
hasonlat értékéből. Egyben pedig arra vall,
hogy az I. században már ismerni kellett az
embereknek, sőt kiterjedten alkalmazták a
legklasszikusabb kertészeti beavatkozást, az
oltást (Róm, 11,17 és 24). A termést, mint
ma is, lerázták, leverték a fáról ősszel (Ézs
17,6 és 24,13). A gyümölcsöt szétdörzsölték,
kosárba tették és hagyták az olajat
kicsorogni, majd a színolaj nyerése után,
meg is préselték. Ez volt a préselt olaj, míg a
harmadik nyeredéket használták étkezésre.
Az olajprést említi a Biblia, de csak egy
helyen (Joel 2,24),
egyebütt
csak
utalásszerűen: világításhoz sajtoltak (2 Móz
27,20), és az ő kerítéseik közt ütik az olajat
(Jób 24,11). Az olajat világításra, kenethez,
áldozati ételhez, sebkenésre használták (2
Móz 27,20; 29,40; 3 Móz 24,2; 4 Móz 28,5;
Mt 25,3—4 és 8; Mk 6,13 és Lk 10,34).
Kereskedelmi értéke révén fizetőeszköz is
-
Wersja 01 01 2017
volt, Hirám részben olívaolajat kapott a nemes
fáért Salamontól (1 Kir 5,11; 2 Krón 2,10), de
eljutott az olaj Egyiptomba is (Hós 12,1). 2. az
olajfafélék családjában (latinul Oleaceae) az
olajfák nemzetségének (latinul Olea) egyik
faja. A Földközi-tenger keleti medencéjének
(Levante) partvidékein őshonos, de már az ókor
folyamán elterjedt Délkelet-Európában, Ázsia
nyugati részein (Észak-Irántól a Kaszpitengerig) és Észak-Afrikában. Névadója az
olajfaféléknek, mint az orgona, a jázmin és a
kőrisfélék. A név már a görögök mükénéi
korából ismert, a lineáris B e-ra-wa alakjából
levezethető a görög nyelv ἐλαία (elaia) szava,
amelyből a latin oliva és rengeteg más nyelv
olaj jelentésű szava származik.]
oliwka kronselska [1. odmiana jabłoni o dużych,
żółtawych owocach z małym rumieńcem;
też: owoc tego drzewa; 2. Kronselska (Oliwka
kronselska)
–
odmiana
pochodzenia
francuskiego.
Owocuje przemiennie, obficie. Dostatecznie
wytrzymała na mróz, bardzo wrażliwa na
choroby, szczególnie na parch. Owoc duży
lub średniej wielkości, kulisty lub nieco
spłaszczony, słabo żebrowany przy kielichu.
Skórka cienka, gładka, jasno – zielonkawo żółta,
niekiedy
z
delikatnym
pomarańczowym
rumieńcem.
Owoce
wyrośnięte są smaczne – stołowe i
przerobowe
(winne
i
aromatyczne).
Dojrzewa w pierwszej połowie września.
Bardzo wrażliwa na transport.] – (alma)
Transparente de Croncels
oliwkowy,
-a,
-e
[1. dotyczący
2. żółtawozielony] – oliva, olajzöld
oliwnik
[krzew
lub
drzewo
z
oliwnikowatych] – olajfa
oliwki;
rodziny
4484
Oliwnik wąskolistny (syn. oliwnik zwyczajny)
Elaeagnus angustifolia L. [gatunek rośliny
z rodziny oliwnikowatych. Występuje na
obszarze od Europy po środkową Azję i
Himalaje, ponadto w Chinach. W Polsce
jest dość często uprawiany, czasami
dziczejący (efemerofit).] – keskenylevelű
ezüstfa, ezüstfűz vagy olajfűz (Eleagnus
angustifolia, êtz sheamen, olajfa) [kis-ázsiai
eredetű harmadrendű fa, vagy cserje. Ágai
tövisesek, a hajtások, levelek és a termése
ezüstös csillámszőrökkel borított. Nagy
tűrőképességű faj, amely rossz talajokon,
például szikeseken, városi körülmények
között parkokban is tenyészik. A fája részben
hasonlít a vadolajfához, de a virág
illatosságában, a bogyótermésben (az ezüstfa
termése lisztes, az olajfáé olajtartalmú)
különböznek, a levél ad tévedésre okot.
Fájából ajtókeretet készítettek (1 Kir 6,31—
33), lombját istentiszteleti sátor díszítésére
használták (Neh 8,15).]
oliwny, -a, -e – olaj-, olivazöld
Oliwna Góra [w ST mało wspominana. Znajduje
się poza doliną rzeki Cedrom na wschód
od Jerozolimy. W NT ma ważne miejsce w
wydarzeniach proroczych. Pan siedział na
niej, gdy mówił o przyszłym wielkim
ucisku i o sądzie. W pobliżu jej jest
Betania. Stąd Pan wstąpił do nieba i na to
miejsce wróci po raz wtóry po wielkim
ucisku, przed Tysiącletnim Królestwem,
Millenium.] – OLAJFÁK HEGYE [Kb. 1,5
km hosszú hegygerinc, négy jól felismerhető
csúccsal, Jeruzsálemtől keletre, túl a Jósafát
völgyén, amelyben a Kidron-patak folyik;
lejtőin találjuk a Gecsemáné-kertet, Betfagét
és Betániát (2Sám 15,30; Zak 14,4; Mt 21,1;
Mk 11,1; Lk 19,29.37; Jn 8,1; ApCsel 1,12).]
-
Wersja 01 01 2017
Oliwne Drzewo [zadomowione w południowowschodniej części Europy, południowej Azji
i północnej Afryce. Owoce podobne do
śliwek, są bardzo cenne dla celów
kuchennych, leczniczych, przemysłowych i
innych. W Piśmie Świętym często służy jako
symbol
Izraela.
Wskazuje
na
błogosławieństwa dane Abrahamowi, które
rozciągają się na wszystkie narody ziemi, a
zatem także i na pogan, z których pochodzi
chrześcijaństwo nazwane ''płonną oliwą''
(dziczką). Oliwnymi drzewami nazwani są
dwaj świadkowie, o których więcej nie jest
powiedziane w Obj. 11;4.] – olajfa
[Megjelenik Mózes első könyvében (8:11)
ahol az olajfa levele a jele annak, hogy elapadt
a viz a földről. Az Újszövetségben a Jelenések
Könyvében pedig két olajfából folyamatosan
csordogál az olaj a lámpákba, igy azok nem
alszanak el. Az emberiség egyik legősibb
haszonfája. Már jóval időszámításunk előtt
termesztették, és a füge mellett a bőség és
gazdagság egyik jelképe volt.]
Drzewo Oliwne (L'Ulivo) [to koalicja włoskich
partii politycznych, powstała z istniejących
wcześniej sojuszy partii lewicowych i
centrowych. Nazwa została wymyślona przez
polityka włoskiej lewicy i chadecji, byłego
premiera Romano Prodiego.] – Egyesült
Olajfa (olasz pártkoalíció)
2003-ban Romano Prodi egy javaslatot tett, hogy a
balközép koalíció közös jelölteket indítson az EPválasztásokra. Négy párt ezt el is fogadta. A koalíció
Egyesült Olajfa néven futott, s 31,1%-ot ért el. A
2006-os általános olasz választásokon a pártkoalíció
csupán 31,3%-ot szerzett meg a szavazatokból. A
2006-os választási eredmény arra ösztönözte
Romano Prodi-t, hogy beterjessze javaslatát:
szükség van egy egységes balközép pártra. 2007.
április 17-én tartották az utolsó pártkongresszusokat,
melyen a párttagok 75%-a szavazott az egyesülés
mellett. 2007. október 14-én létrejött az egységes
Partito
Democratico,
nyolc
korábbi
párt
egyesüléseként.
Drzewo Oliwne wzięło udział w wyborach
parlamentarnych, które odbyły się 9-10 kwietnia
2006 r. jako koalicja trzech partii:
 Demokraci Lewicy (Democratici di Sinistra, DS);
 Demokracja to Wolność - Stokrotka (Democrazia
è Libertà – La Margherita, DL);
4485
 Europejski Ruch Republikański.
Olkusz [to miasto w woj. małopolskim, w
powiecie olkuskim, siedziba gminy
miejsko-wiejskiej Olkusz, położone na
zachodnich
rubieżach
Wyżyny
Krakowsko-Częstochowskiej nad rzeką
Babą, przy drodze krajowej 94 i przy
drogach wojewódzkich 783 i 791.] –
(földr.) Olkus
Ols (inna nazwa - oles lub olszyna) [las olchowy
(olszowy) porastający bagienne siedliska,
o okresowo wysokim poziomie wody
stojącej i różnej żyzności. Ma zwykle
charakterystyczną kępową strukturę runa
- na kępach wokół szyi korzeniowej olszy
rosną gatunki borowe, w dolinkach
przynajmniej okresowo wypełnianych
wodą - rośliny bagienne] – égerfa;
égerfaliget, égerfaerő
olstro, olstra (od niem. Holster) [1. futerał
przytroczony do siodła; 2. futerał
skórzany na pistolety; 3. skórzany futerał
na pistolet kawalerzysty przytroczony do
przedniej części siodła] – pisztolytok
(nyeregtáska mellett); pisztolytáska
Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) [gatunek
drzewa
należącego
do
rodziny
brzozowatych.] – enyves v. mézgás éger
(Alnus glutinosa)
Olsza szara (Alnus incana (L.) Moench) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
brzozowatych] – Hamvas éger (Alnus
incana)
olszeniec – (növ.) nyúlkömény
olszówka – kerti körte; körtefa
Olszówka to:
 potoczna nazwa krowiaka podwiniętego
 gmina Olszówka – gmina wiejska w Polsce, w
województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim
 Olszówka – dzielnica Bielska-Białej
 Olszówka – potok w Beskidzie Śląskim i na Pogórzu
Śląskim, dopływ Białej
 Olszówka – potok, dopływ Dulówki
 Olszówka (dopływ Raby)
 jedenaście miejscowości w Polsce:
o Olszówka – wieś w woj dolnośląskim, w pow.
oleśnickim, w gminie Twardogóra
o Olszówka – wieś w woj. kujawsko-pomorskim,
w pow. golubsko-dobrzyńskim, w gminie
Golub-Dobrzyń
-
Wersja 01 01 2017
o Olszówka – wieś w woj. małopolskim, w pow.
limanowskim, w gminie Mszana Dolna
o Olszówka – wieś w woj. mazowieckim, w pow.
żyrardowskim, w gminie Mszczonów
o Olszówka – wieś w woj. pomorskim, w pow.
kwidzyńskim, w gminie Gardeja
o Olszówka – wieś w woj. pomorskim, w pow.
sztumskim, w gminie Stary Targ
o Olszówka – osada w woj. pomorskim, w pow.
tczewskim, w gminie Morzeszczyn
o Olszówka – wieś w woj. świętokrzyskim, w pow.
kieleckim, w gminie Łopuszno
o Olszówka – osada w woj. warmińsko-mazurskim,
w pow. elbląskim, w gminie Młynary
o Olszówka – wieś w woj. wielkopolskim, w pow.
kolskim, w gminie Olszówka
o Olszówka – wieś w woj. wielkopolskim, w pow.
tureckim, w gminie Przykona
Olsztyn (niem. Allenstein, dawniej hist. pol. Holstin,
łac. Holsten, prus. Alnāsteini) [największe
miasto i stolica województwa warmińskomazurskiego, powiat grodzki Olsztyn, stolica
powiatu
ziemskiego
olsztyńskiego,
archidiecezji warmińskiej, a od 1992 r.
metropolii warmińskiej i luterańskiej
diecezji mazurskiej. Główny ośrodek
gospodarczy, edukacyjny i kulturowy,
siedziba władz i najważniejszych instytucji
regionu, a także ważny węzeł kolejowy i
drogowy. Według danych GUS populacja
Olsztyna wynosi 176 457 (stan na
31.12.2009). Olsztyn leży w południowej
części Warmii, historycznej krainy będącej
w
latach
1466-1772
częścią
Rzeczypospolitej.] – (földrajz) Olsztyn [a
Warmia-Mazúria vajdaság középső részén
helyezkedik el, a Łyna folyó partján, az
olsztyni tóvidéken, mely a mazúriai tóvidék
része]
olszyna [1. las olchowy, zarośla olchowe;
2. drewno olchowe; 3. gałęzie drzewa
olchowego] – égerfa; égerfaliget, égerfaerő
olszynka [1. zarośla lub lasek olszowy; 2. młoda
olcha] – égerfácska; égerfaligetecske
olszynowy, -a, -e – éger-, égerfaOlszyny – (lengyel földrajzi név)
9 miejscowości w Polsce:
-
Wersja 01 01 2017
 Olszyny - wieś w woj. dolnośląskim, w pow.





4486



kamiennogórskim, w gminie Kamienna
Góra
Olszyny - wieś w woj. łódzkim, w pow.
piotrkowskim, w gminie Łęki Szlacheckie
Olszyny - wieś w woj. małopolskim, w pow.
chrzanowskim, w gminie Babice
tarnowskim, w gminie Rzepiennik
Strzyżewski
tarnowskim, w gminie Wojnicz
Olszyny - wieś w woj. mazowieckim, w
pow. ostrołęckim, w gminie Myszyniec
Olszyny - wieś w woj. podlaskim, w pow.
łomżyńskim, w gminie Piątnica
Olszyny - wieś w woj. pomorskim, w pow.
chojnickim, w gminie Czersk
Olszyny - wieś w woj. warmińskomazurskim, w pow. szczycieńskim, w
gminie Szczytno
olśnić — olśniewać [1. porazić wzrok silnym
blaskiem;
2. wzbudzić
zachwyt]
–
elvakítani, elkápráztatni, elbűvölni
olśnić kogo czym – elkápráztatni, elbűvölni,
ámulatba ejteni vkit vmivel
olśnienie [1. nagłe poznanie, uświadomienie
sobie czegoś; 2. zachwyt wywołany czymś]
– elvakítás, elkápráztatás; káprázat, szédület,
bűvölet
olśniewająco – vakítóan, kápráztatóan, elbűvölő
módon
olśniewająco biały śnieg – vakítóan fehér hó
olśniewająco piękna kobieta – káprázatosan szép
nő
olśniewający,
-a,
-e
[nadzwyczajny,
niespotykany, zachwycający] – káprázatos,
kápráztató, vakító
olśniewające światło – vakító fény
olśniony, -a, -e – elképráztatott, elragadtatott,
elvakított
Olympia Jean Snowe (ur. 21 lutego 1947 jako
Olympia Jean Bouchles) [1. polityk
amerykański, senator ze stanu Maine
(wybrana w 1994 i ponownie w 2000 i
2006), członkini Partii Republikańskiej.
Wcześniej została wybrana do Izby
Reprezentantów w 1978 i służyła tam przez
osiem
kadencji
(1979-1995).
2.
republikańska senator ze stanu Maine, o
umiarkowanych poglądach] – Olympia Jean
Snowe republikánus szenátorasszony
ołblat
[podstawka pod piwo, okrągły wafel
wyrabiany jak gofry] – [Słowniczek języka
śląskiego] söralátét
Ołomuniec (cz. Olomouc, niem. Olmütz, śl.: Olmic,
dialekt hanacki Olomóc albo Holomóc) [miasto
(104 tys. mieszkańców) w Republice
Czeskiej na północy Moraw. Stolica kraju
ołomunieckiego i powiatu ołomunieckiego.] –
Olomouc (archaikus magyar nevén Alamóc,
németül és ma használt magyar nevén Olmütz,
lengyelül Ołomuniec, latinul Eburum vagy
Olomucium) törvényhatósági jogú város a Cseh
Köztársaságban, Morvaország középső részén
és az Olomouci kerület központja.
ołowiak – ólomérc
ołowianka [ołowiany ciężarek zawieszony na lince,
do mierzenia głębokości wody; sonda] –
ólom, mérőón
ołowianoszary, -a, -e [szary o odcieniu ołowianym]
– ólomszürke, sötétszürke
ołowiany, -a, -e [1. zrobiony z ołowiu; 2. mający
kolor ołowiu] – ólom-, ólmos; ólomszerű;
(kolor) ólomszürke, ólomszínű
ołowiana chmura – ólomszürke felhők
ołowiane żołnierzyki – ólomklatona, ólomkatonák
ołowiowy, -a, -e [przymiotnik od: ołów] – ólom-,
ólomból való
ołów (Pb, łac. plumbum) [pierwiastek chemiczny,
metal z bloku p w układzie okresowym.] –
ólom (plumbum, Pb) [egy kémiai elem, egy
fém neve, vegyjele Pb (latinul: plumbum),
rendszáma a 82-es. Nyelvújításkori neve
ólmany]; (vad.) golyó, sörét
ołów srebronośny – ezüsttartalmú ólom
ołów srebrzysty – ezüstös ólom
ołóweczek [zdrobnienie od: ołówek] – ceruzácska,
kis ceruza
ołówek [1. przyrząd do pisania, rysowania lub
kreślenia; 2. rysunek wykonany ołówkiem;
3. technika rysowania ołówkiem] – ceruza,
irón; íróvessző; plajbász [(régies, népies) a
német Bleiweiss szóból]
ołówek atramantowy – tintaceruza; másolóiron
4487
ołówek automatyczny [pręcik grafitowy w
oprawce, dający się wysuwać dzięki
odpowiedniemu
mechanizmowi]
–
töltőceruza; betétes ceruza; csavaros iron
ołówek
chemiczny,
kopiowy
[ołówek
umożliwiający pisanie przez kalkę] – vegyi
ceruza, tintaceruza
ołówek do brwi – szemöldökceruza
ołówek do oczu – szemceruza
ołówek do wybielania paznokci – kontúrceruza
körömhöz
ołówek grafitowy – grafitceruza
ołówek kolorowy – színes ceruza
ołówek kopiowy – tintaceruza, másolóiron
ołówek miękki – puha ceruza
ołówek murarski – ácsceruza
ołówek stolarski, ciesielski [twardy ołówek o
grubym,
prostokątnym
pręciku
grafitowym, używany do pisania i
znakowania na drewnie, murze itp.] –
asztalos, ács ceruza
ołówek twardy – kemény ceruza
ołówkowy, -a, -e – ceruzaołtarz (łac. altare, od gr. thysiasterion – od tyhsia ofiara, hebr. mizbe’ah – miejsce ofiary) [1.
(łac. stół) - miejsce składania ofiar. Znane
we wszystkich religiach. W starożytności
pierwotnie kamień, później w formie stołu.
W wierzeniach etnicznych Słowian zwany
pod określeniem żertwiennik, skąd termin
ten przeszedł częściowo do prawosławia.
2. u chrześcijan: stół ofiarny przeznaczony
do
odprawiania
mszy;
3. miejsce
składania
ofiar
kultowych;
4. w
wolnomularstwie:
stół
w
loży
wolnomularskiej, na którym znajdują się
insygnia władzy wolnomularskiej; 5.
podwyższone miejsce wewnątrz ośrodka
kultu (świątyni), które niemal we
wszystkich religiach służy składaniu ofiar
i
innym
czynnościom
sakralnym.
Podwyższenie symbolizuje wzniesienie
darów ofiarnych do bogów; niekiedy
ołtarz pojmowano także jako duchowy
ośrodek świata. W tradycji żydowskiej
ołtarz całopalenia (umieszczony w
„Świętym Świętych” – sanktuarium
dostępnym
jedynie
oczyszczonym
kapłanom) miał postać kwadratowego
bloku kamienia o nieco uniesionych
rogach, którym przypisywano szczególne
skupienie świętości miejsca; oprócz niego
– na zewnątrz Sancum Sanctorum, ale
wciąż w świątyni, mieścił się ołtarz
kadzenia z drewna cedru i pokryty złotem.
W chrześcijaństwie symbolizuje on święty
stół uczty z Chrystusem lub samo ciało
-
Wersja 01 01 2017
Chrystusa
(białe
nakrycie
ołtarza
symbolizuje wtedy całun). Od starożytności
– w związku z łącznością pomiędzy ołtarzem
a bóstwem, ołtarz był traktowany jako
rodzaj domeny bóstwa, a więc enklawy mu
podległej i przez nie rządzonej, w związku z
czym - jako miejsce opieki lub schronienia:
nawet największych przestępców nie wolno
było ująć w świątyni, a przede wszystkim u
ołtarza; tradycja trwała aż po wiek XX. 3.
(praw) część wschodnia świątyni; miejsce
najświętsze. Od części środkowej oddzielony
jest ikonostasem. W cerkwiach ołtarz
(prezbiterium) zawsze skierowany jest na
wschód na pamiątkę znajdującego się tam
kiedyś rajskiego ogrodu oraz miejsca
narodzin Jezusa Chrystusa (ze względu na
położenie ołtarza, mówi się, że cerkwie są
"orientowane"
kierunek
wschodni
wskazuje w tradycji judeochrześcijańskiej
położenie
Edenu-raju.
Praktyka
orientowania kościołów istniała również w
chrześcijaństwie zachodnim, co przestało
być obowiązującą zasadą począwszy od
końca średniowiecza). Do części ołtarzowej
wchodzić mogą tylko mężczyźni. 6.
pierwszym wspomnianym w Biblii ołtarzem
jest ołtarz zbudowany przez Noego.
Zbudował go po potopie i ofiarował na nim
zwierzęta czyste. Wznosili je Abraham,
Izaak, Jakub, Mojżesz. Na nich spalano
ofiary. Budowano je z ziemi, z kamienia,
który nie mógł być ciosany (tzn. musiał być
taki, jakim go ukształtowała natura,
działająca według praw nadanych przez
Boga). Człowiek nie miał niczego dodawać z
siebie. Budowano je także z drzewa sytym
(akacja) obitego miedzią. W Świątyni
Salomona był zrobiony z miedzi. Ołtarz
całopalenia też był z drzewa akacjowego,
przykryty złotem, przeznaczony tylko do
spalania kadzidła. Ołtarze stawiali także
poganie. Paweł spotkał ołtarz w Atenach z
napisem: ''Nieznanemu Bogu''.] – oltár (gör.
trapeza, lat. altare) [1. a latin alta ara-ból; az
áldozatok bemutatására szolgáló földből, fából
és kőből készült emelkedettebb hely – a
keresztények első oltára az utolsó vacsora
asztala;
az
üldözések
korában
a
katakombákbanm a vértanú sírokon áldoztak,
ezért koporsó alakúak a katolikus oltárok (III.
Honorius pápa rendelete szerint minden oltáron
egy
feszületnek
és
legalább
két
viaszgyertyának kell állnia, s lapját három
nyolcadlepellel (oltárterítő) kell letakarni). 2.
Négyszögletes kőépítmény, amelynek lapos
tetején áldozatot mutattak be valamilyen
istenségnek. Az ÓSZ idején sokféle fajtájú és
alakú oltárral találkozunk. A szó több mint
-
Wersja 01 01 2017
400-szor fordul elő a Bibliában. A
jeruzsálemi templom Kr. u. 70-ben történt
lerombolása óta a zsidóknál nincs áldozati
kultusz.]
4488
ołtarz (ros. prestoł) [czworokątny stół przykryty
obrusem pośrodku prezbiterium (absydy).
Na ołtarzu znajdują się antimension,
ewangeliarz, krzyże i artoforion. Na
ołtarzu dokonuje się poświęcenie świętych
darów. Ponieważ święte dary są Ciałem i
Krwią Chrystusa, ołtarz symbolizuje
jednocześnie grób Pański i miejsce
przebywania Boga w raju.] – oltár
ołtarz główny – főoltár [Ołtarz główny bazyliki
archikatedralnej św. Stanisława BM i św.
Wacława w Krakowie: a krakkói Szent
szaniszló és Szent Vencel-székesegyház
főoltára]
ołtarz ofiarny – áldozó v. áldozati oltár
ołtarz polowy [prowizoryczny ołtarz ustawiany
pod gołym niebem] – tábori v. mezei oltár
ołtarz skrzydłowy (tryptyk) – szárnyas oltár
ołtarz skrzydłowy gotycki – gótikus szárnyas oltár
ołtarz stołowy; ołtarz typu stołowego – asztaloltár
ołtarz szafkowy, szafiasty [średniowieczny ołtarz w
kształcie zamykanego jak szafa tryptyku lub
pentaptyku] – szárnyas oltár; szekrényszerű
oltár [wieloskrzydłowy ołtarz szafiasty,
charakterystyczny dla gotyku; sklada się ze
środk. szafy oraz bocznych skrzydeł]
ołtarz zwieńczony cherubinkami – puttókkal
díszített oltár
ołtarzowy, -a, -e – oltári, oltáro świecznik ołtarzowy: gyertyatartó az oltáron
o krzyż ołtarzowy: oltárkereszt
o prestoł (tron) – najważniejsze miejsce w
ołtarzu, okryty specjalną szatą stół w kształcie
sześcianu, sporządzony z drewna lub marmuru.
Do jego wyposażenia należą takie utensylia
liturgiczne:
 antymins (jedwabna chusta z obrazem
składanego do grobu Chrystusa, w którą
wszyte są święte relikwie)
 ewangelia
 darochranitielnica (naczynie, w którym
przechowywana jest święta Eucharystia, w
Kościele katolickim zwane cyborium)
 daronosica (szkatułka służąca do
przynoszenia św. Komunii chorym)
 święty krzyż (naprestolnyj kriest)
 siedmioramienny świecznik
(siemiswiecznik)
o stół ołtarzowy: oltárasztal
ołtarz boczny – mellékoltár
o obrus ołtarzowy: oltárterítő
ołtarzyk [1. zdrobnienie od: ołtarz; 2. mały
ołtarz lub udekorowana figurka; 3. obraz
lub rzeźba noszona w czasie procesji;
feretron] – olrtárocska, kis oltár; körmeneti
v. körülhordozható szentkép v. szobor;
hodozható oltárkép
-
Wersja 01 01 2017
ołtarzysta – (vall.) oltárista (egy adott oltár
gondozója)
oły, uły [krzywe nogi] – [Słowniczek języka
śląskiego] görbe láb v. lábak; lőcsláb
ołysieć [pot. stać się łysym] – megkopaszodni
4489

SZÓTÁR 1

Transkrypt

Podobne dokumenty

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Kolonie_str5 Węgry

szótár 1 - Lengyelország magyarul

SZÓTÁR 1

K - Lengyelország magyarul

H - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

P - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

B - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

G - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul