Biuletyn 2007 - Poltransplant

B
I U L E T Y N
I
N F O R M A C Y J N Y
1 (15 )
CENTRUM ORGANIZACYJNO-KOORDYNACYJNE
DO SPRAW TRANSPLANTACJI POLTRANSPLANT
NR
MARZEC 2007
ISSN 1428-0825
02-005 WARSZAWA, UL. LINDLEYA 4, TEL. (+48 22) 622 58 06, FAX (+48 22) 622 32 43
Koordynator TEL. (+48 22) 622 88 78, FAX (+48 22) 627 07 49
e-mail: [email protected]; [email protected]
www.poltransplant.org.pl
CENTRALNY REJESTR NIESPOKREWNIONYCH
DAWCÓW SZPIKU I KRWI PÊPOWINOWEJ
TEL./FAX (+48 22) 627 07 48 e-mail: [email protected]; [email protected]
KRAJOWA LISTA OCZEKUJ¥CYCH
NA PRZESZCZEPIENIE
TEL./FAX (+48 22) 502 18 66, TEL. (+48 22) 502 18 65
e-mail: [email protected]; [email protected]
Po raz pierwszy od 10-ciu lat liczba zidentyfikowanych w 2006 r. zmar³ych dawców
narz¹dów w Polsce wykaza³a tendencjê
spadkow¹. W wiêkszoœci województw poza opolskim, podlaskim, pomorskim, warmiñsko-mazurskim i wielkopolskim liczba
zg³oszonych dawców by³a ni¿sza w porównaniu do 2005 r.
Zmniejszenie liczby zmar³ych dawców z 14,5 na 1 mln mieszkañców w 2005 do 13,0 w roku ubieg³ym spowodowa³o spadek liczby wykonanych przeszczepów o oko³o 150. W roku 2005
przeszczep otrzyma³o 1400 biorców, a w 2006 1257.
Nieznacznie wzros³a liczba pobrañ wielonarz¹dowych, choæ tylko w 8 szpitalach przekroczy³a 50% pobrañ. Pobrania wielonarz¹dowe umo¿liwi³y czêstsze pobieranie przeszczepów trzustki, a tak¿e p³uca, co zwiêkszy³o liczbê przeszczepów trzustki
oraz sprzyja³o rozwojowi programu przeszczepiania p³uca
w Zabrzu.
Bardzo niski jest wskaŸnik przeszczepienia od dawców ¿ywych. W 2006 od dawców ¿ywych pobrano 38 przeszczepów
narz¹dowych. Paradoksalnie przeszczepiono wiêcej segmentów w¹troby biorcom pediatrycznym (20 przypadków), ni¿ nerek (tylko 18 !).
Pomimo niskiej zg³aszalnoœci chorych na listê oczekuj¹cych
na przeszczep utrzymuj¹cy siê niedobór alloprzeszczepów jest
aktualnie zjawiskiem trwa³ym. Jest to obecnie najwiêkszy problem rozwoju programu przeszczepiania narz¹dów w Polsce.
Zapewnienie szerszego dostêpu do leczenia przeszczepami
stanowi bardzo wa¿ne zadanie dla polityki zdrowotnej. W Polsce zosta³ wprowadzony program polityki zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia – Polgraft, którego zadaniem jest rozwój medycyny transplantacyjnej w latach 2006-2009. Niezale¿nie od
tego, od kilku lat przy wielu oœrodkach transplantacyjnych ist-
MADEJ
SPIS TREŒCI
1. Wstêp J. Wa³aszewski ..................................
2. „Transplantacja – przekraczaj¹c
granice ¿ycia” – K. Pabisiak .......................
3. Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów
w Polsce w 2006 r. – K. Antoszkiewicz,
J. Czerwiñski, P. Malanowski ......................
4. Krajowa lista oczekuj¹cych
na przeszczepienie nerki lub nerki
i trzustki – D. Stryjecka-Rowiñska,
D. Lewandowska, J. Przygoda,
M. Hermanowicz, P. Malanowski .............
5. Krajowa lista osób oczekuj¹cych
na przeszczepienie w¹troby
– J. Czerwiñski, B. £¹giewska,
J. Marcinkowska ...............................................
6. Krajowa lista osób oczekuj¹cych
na przeszczepienie narz¹dów klatki
piersiowej – J. Czerwiñski,
J. Marcinkowska, K. Antoszkiewicz ...........
7. Krajowy rejestr przeszczepieñ
– J. Czerwiñski, K. Antoszkiewicz,
G. Gontarczyk, M. Grzegorek .........................
8. Krajowa lista oczekuj¹cych oraz
krajowy rejestr przeszczepieñ komórek
krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej
oraz krwi pêpowinowej
– M. Dudkiewicz, A. Pietrzykowska,
K. Adamiak ...........................................................
9. Rejestr ¿ywych dawców – J. Czerwiñski,
J. Marcinkowska ..............................................
10. Dzia³alnoœæ Centralnego Rejestru
Sprzeciwów w latach 1997-2006
– A. Krawczyk, J. Marcinkowska ................
11. Centralny Rejestr Niespokrewnionych
Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej
– A. Pietrzykowska, A. £êczycka .................
12. Dobór niespokrewnionych dawców
szpiku – J. ¯alikowska-Ho³oweñko,
A. D³ugokêcka .....................................................
13. Wspó³praca miêdzynarodowa
Poltransplantu w dziedzinie
przeszczepiania narz¹dów
– A. Krawczyk, J. Wa³aszewski ...................
14. Zasady alokacji narz¹dów
– P. Kaliciñski ......................................................
15. Uwagi w sprawie zapobiegania
przenoszeniu nowotworów od dawcy
do biorcy przeszczepu – P. Malanowski,
J. Czerwiñski, J. Wa³aszewski ......................
16. ETCO 4th Meeting Wroc³aw 2006
– miêdzynarodowe spotkanie
koordynatorów transplantacji
– D. Patrza³ek .....................................................
17. Kalendarium 2007 – P. Malanowski ......
Wydawca: Poltransplant
Redakcja: dr J. Czerwiñski
dr P. Malanowski
1
3
4
15
19
23
26
27
30
32
37
41
45
50
55
58
60
niej¹ fundacje oraz stowarzyszenia pacjentów po przeszczepieniu dzia³aj¹ce na rzecz
zwiêkszenia dostêpu chorych do leczenia przeszczepami. Ostatnio zosta³a powo³ana
organizacja pozarz¹dowa - Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej, której g³ównym
celem jest promowanie transplantacji.
Zwiêkszenie dostêpu chorych do przeszczepienia jest przedmiotem troski spo³ecznoœci miêdzynarodowej. Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego WHO z maja 2004 zobowi¹zuje Dyrektora Generalnego do gromadzenia danych dotycz¹cych przeszczepiania, aktualizacji zasad przeszczepiania narz¹dów, promocji wspó³pracy miêdzynarodowej
i pomocy krajom cz³onkowskim w rozwijaniu przeszczepiania oraz w walce z handlem
przeszczepami. Ta sama rezolucja zaleca krajom cz³onkowskim wspó³pracê w formu³owaniu ogólnych zasad i procedur, przestrzeganiu zasad etycznych, zwiêkszeniu przeszczepów nerek od dawców ¿ywych oraz kontrolowaniu „turystyki transplantacyjnej’’
i handlu przeszczepami. Za³o¿enia Rezolucji WHO by³y konsultowane ze Œwiatowym
Towarzystwem Transplantacyjnym i da³y impuls do powo³ania Ogólnoœwiatowego Przymierza „Global Alliance for Transplantation’’ (GAT), które anga¿uje towarzystwa transplantacyjne i miêdzynarodowe organizacje rz¹dowe w dzia³ania na rzecz zapewnienia
bezpiecznego, efektywnego i sprawiedliwego dostêpu do przeszczepiania wszystkim,
którzy tego potrzebuj¹.
Powo³ana w 2005 r. Rada GAT opracowuje strategiê rozwoju przeszczepiania na
najbli¿sze 20 lat. Nale¿y siê spodziewaæ, ¿e w ci¹gu 20 lat rozwój ekonomiczny zapewni szerszy dostêp chorym do wysokospecjalistycznych procedur leczniczych, w tym
do przeszczepów. Stale poprawiaj¹ce siê wyniki przeszczepiania zwiêkszaj¹ mo¿liwoœci leczenia skrajnej niewydolnoœci narz¹dów. Wymaga to wspólnego i intensywnego
dzia³ania œrodowiska medycznego i organizatorów polityki zdrowotnej na rzecz rozwoju transplantacji.
Prof. Janusz Wa³aszewski
Dyrektor Poltransplantu
2
„Transplantacja – przekraczaj¹c granice ¿ycia”
„Transplantacja –przekraczaj¹c granice ¿ycia” to tytu³ wystawy, na której zgromadzono kilkanaœcie prac graficznych studentów Wy¿szej Szko³y Sztuki U¿ytkowej ze
Szczecina. Tematyka prac odpowiada za³o¿eniom wystawy, tj. promowaniu przeszczepiania narz¹dów w spo³eczeñstwie. Jako miejsca ekspozycji przygotowanych plakatów w pierwszej kolejnoœci wybrano dworce kolejowe g³ównych miast Polski. Wystawê organizuje Stowarzyszenie ¯ycie po Przeszczepie przy wsparciu Astellas Pharma,
PKP Dworce Kolejowe oraz PKP Energetyka. Ró¿norodnoœæ pomys³ów oraz form graficznych zaprezentowanych przez m³odych twórców powoduje, ¿e ka¿dy mo¿e znaleŸæ
obraz ciekawy pod wzglêdem plastycznym i pozytywnie kojarz¹cy siê z tematyk¹ transplantacji.
W bie¿¹cym numerze Biuletynu Poltransplantu umieszczono zaledwie kilka przyk³adów twórczoœci m³odych artystów, choæ na uznanie na pewno zas³uguj¹ wszystkie.
Krzysztof Pabisiak
3
Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów
w Polsce w 2006 roku
Zmarli dawcy narz¹dów
W 2006 r. do biura koordynacji Poltransplantu w Warszawie wp³ynê³y 604
zg³oszenia potencjalnych, zmar³ych dawców narz¹dów. W 496 (82,1%) przypadkach
dosz³o do pobrania narz¹dów, w pozosta³ych 108 (17,9%) nie by³o pobrañ. Liczba
wszystkich pobrañ narz¹dów od zmar³ych dawców by³a w 2006 r. o 11% mniejsza ni¿
w roku 2005 i najni¿sza od 2002 r. Sprzeciw rodziny zmar³ego by³ najczêstszym powodem odst¹pienia od pobrania; mia³ miejsce 63 razy na 604 zg³oszenia, co daje 10,4%.
W 42 przypadkach (7,5%) zdyskwalifikowano zmar³ych potencjalnych dawców z powodów medycznych (Tabela 1).
Tabela 1. Zg³oszenia zmar³ych dawców narz¹dów w latach 2000–2006
Liczba zg³oszeñ
Liczba dawców
rzeczywistych
Odst¹piono od pobrania
Przyczyny medyczne
Sprzeciw rodziny
zmar³ego
Sprzeciw prokuratora lub
w³asne zastrze¿enie
2000
2001 2002 2003 2004 2005
2006
483
539
593
649
696
669
604
410
450
490
525
562
556
496
(84,9%) (83,4%) (82,6%) (80,9%) (80,7%) (83,1%) (82,1%)
73
89
103
124
134
113
108
(15,1%) (16,6%) (17,4%) (19,1%) (19,3%) (16,9%) (17,9%)
29
31
57
60
61
52
45
(6,0%) (5,8%) (9,6%) (9,2%) (8,8%) (7,8%) (7,5%)
43
56
45
64
73
61
63
(8,9%) (10,4%) (7,6%) (9,9%) (10,5%) (9,1%) (10,4%)
1
2
1
0
0
0
0
(0,2%) (0,4%) (0,2%) (0%)
(0%)
(0%)
(0%)
Najczêstszymi przyczynami medycznymi odst¹pienia od pobrania by³y: zatrzymanie kr¹¿enia krwi u dawcy przed pobraniem narz¹dów, zaka¿enie wirusami zapalenia w¹troby B lub C oraz zaawansowana niewydolnoœæ nerek potencjalnego dawcy. W innych przypadkach zaka¿enie uogólnione, choroby nowotworowe, uogólniona
mia¿d¿yca lub nagromadzenie kilku czynników ryzyka by³y powodem rezygnacji z pobrania narz¹dów (Tabela 2).
G³ówn¹ przyczyn¹ zgonu zmar³ych dawców narz¹dów by³y naczyniowe schorzenia mózgu (55%), wzrós³ udzia³ dawców zmar³ych wskutek urazu czaszkowomózgowego; 35% w 2005r., 39% w 2006 (Tabela 3).
W 2006r. œredni wiek zmar³ych, od których pobrano narz¹dy wyniós³ 44,7 lat
(zakres: 6 miesiêcy – 76 lat) i by³ najwy¿szy od 2000 r. (Tabela 4). Zmala³a (z 24
w 2005 r. do 20 w 2006 r.) liczba dawców pediatrycznych (≤ 16 lat). Coraz czêœciej
pobierane s¹ narz¹dy od dawców w grupie wiekowej ponad 50 lat; w 2004 r. by³o tych
dawców 31,1%, w 2005 – 39,2%, zaœ w 2006 – 40,7%.
4
Tabela 2. Medyczne przyczyny odst¹pienia od pobrania narz¹dów w latach 2002–2006
Przyczyna odst¹pienia od pobrania narz¹dów
2002
Zatrzymanie kr¹¿enia przed pobraniem
Zaka¿enie wirusem HBV i/lub HCV, aktywne zaka¿enie CMV
Zaawansowana niewydolnoœæ nerek dawców
Guz mózgu o nieznanym lub z³oœliwym utkaniu
Zaawansowany wiek dawcy (>65 lat), mia¿d¿yca
Guz, rak, choroba rozrostowa krwi
Posocznica, gruŸlica, ki³a
Patologia narz¹dowa potwierdzona w badaniach
Narkomania, zatrucie glikolem, metanolem
Brak biorcy dla narz¹dów dawcy < 2 r.¿.
Brak wszystkich objawów œmierci mózgu,
brak mo¿liwoœci ustalenia personaliów dawcy
Anty-HIV positive
Cukrzyca, dna moczanowa, kamica nerkowa odlewowa
Nieprawid³owa perfuzja narz¹dów w trakcie pobrania
£¹cznie
2003 2004 2005 2006
14
8
9
3
3
–
4
–
2
1
5
11
12
10
2
2
2
9
2
–
1
4
18
11
11
2
5
3
2
1
1
1
4
14
11
6
3
2
2
1
5
–
–
3
9
9
7
4
4
3
3
2
1
1
1
2
4
2
57
2
2
1
60
2
–
–
61
2
3
–
52
1
–
–
45
Tabela 3. Zmarli dawcy narz¹dów 2000–2006; przyczyna zgonu
Przyczyna zgonu
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Choroba naczyñ
mózgowych
203
(50%)
265
(59%)
275
(56%)
301
(57%)
304
(54%)
316
(57%)
273
(55%)
Uraz g³owy
Inne przyczyny
Ogó³em
183 (45%) 168 (37%) 178 (36%) 182 (35%) 225 (40%) 194 (35%) 195 (39%)
24 (5%) 17 (4%)
37 (8%) 42 (8%)
33 (6%)
46 (8%) 28 (6%)
410
450
490
525
562
556
496
Tabela 4. Zmarli dawcy narz¹dów 2000–2006; wiek
Wiek
Zakres
Œrednio
0-5 lat
6-16
17-30
31-40
41-50
51-65
>65
2000
410
dawców
10 mies.
– 73 lata
40,4
7 (1,7%)
15 (3,7%)
94 (22,9%)
45 (10,9%)
142 (34,6%)
100 (24,4%)
7 (1,7%)
2001
450
dawców
5 mies.
– 73 lata
42,6
1 (0,2%)
19 (4,2%)
88 (19,5%)
58 (12,8%)
132 (29,3%)
129 (28,6%)
23 (5,1 %)
2002
490
dawców
13 mies.
– 75 lat
42,8
2 (0,4%)
21 (4,3%)
89 (18,2%)
77 (15,7%)
128 (26,1%)
150 (30,6%)
23 (4,7%)
2003
525
dawców
12 mies.
– 76 lat
42,9
3 (0,6%)
24 (4,6%)
91 (17,3%)
80 (15,2%)
143 (27,2%)
157 (29,9%)
27 (5,1%)
2004
562
dawców
9 mies.
– 78 lat
41,8
3 (0,5%)
19 (3,4%)
124 (22,1%)
79 (14,1%)
162 (28,8%)
158 (28,1%)
17 (3,0%)
2005
556
dawców
10 mies.
– 77 lat
43,7
7 (1,3%)
17 (3,1%)
87 (15,6%)
75 (13,5%)
152 (27,3%)
200 (36,0%)
18 (3,2%)
2006
496
dawców
6 mies.
– 76 lat
44,7
4 (8%)
16 (3,2%)
73 (14,7%)
65 (13,1%)
136 (27,4%)
186 (37,5%)
16 (3,2%)
5
34% spoœród zmar³ych dawców stanowi³y kobiety, 66% – mê¿czyŸni (Tabela 5).
Tabela 5. Zmarli dawcy narz¹dów 2000–2006; p³eæ K : M
P³eæ
Liczba Kobiet
Liczba Mê¿czyzn
%K : %M
2000
144
266
35 : 65
2001
155
295
34 : 66
2002
186
304
38 : 62
2003
202
323
38 : 62
2004
197
365
35 : 65
2005
223
333
40 : 60
2006
171
325
34 : 66
Pobrania narz¹dów do przeszczepienia od osób zmar³ych
W 2006 r. liczba rzeczywistych zmar³ych dawców wynios³a 496, co daje 13 dawców na 1 mln mieszkañców (w 2004 r. 14,7, w 2005 r. – 14,5 /1 mln). Pobrania mia³y miejsce we wszystkich województwach. WyraŸnie zmala³a aktywnoœæ w zakresie identyfikacji zmar³ych dawców w województwach wiod¹cych w tej dziedzinie w latach
poprzednich; w województwie dolnoœl¹skim liczba zmar³ych dawców wynios³a 12,5 na
1 mln mieszkañców i nigdy nie by³a tak niska. Nast¹pi³o dalsze obni¿enie liczby pobrañ w województwie kujawsko-pomorskim (53 pobrania w 2004 r., 34 w 2005 r. i 28 w 2006).
W województwie zachodniopomorskim, gdzie liczba pobrañ by³a i nadal jest najwy¿sza w kraju (w 2006 r. wynios³a 34,3 rzeczywistych zmar³ych dawców na 1 mln mieszkañców), by³a najni¿sza od 2000 r. Spad³a poni¿ej œredniej krajowej liczba pobrañ w województwach:
lubelskim, ³ódzkim, mazowieckim i œl¹skim. WyraŸnie wzros³a natomiast liczba pobrañ w województwach: opolskim (23,8/1 mln mieszkañców), podlaskim – 20 dawców na 1 mln
mieszkañców – najwiêcej w dotychczasowej historii. Tak¿e najwiêcej w dotychczasowej
historii odnotowano pobrañ w województwach warmiñsko-mazurskim i wielkopolskim.
Na sta³ym, ale niskim poziomie (poni¿ej œredniej dla ca³ego kraju) kszta³towa³o siê dawstwo narz¹dów w województwach lubuskim, ma³opolskim, podkarpackim i œwiêtokrzyskim. W województwie pomorskim wskaŸnik okreœlaj¹cy liczbê zmar³ych dawców na liczbê mieszkañców utrzyma³ siê na zbli¿onym i przekraczaj¹cym œredni¹ dla ca³ego kraju
poziomie (Tabela 6).
W 2006 r. pobranie narz¹dów celem przeszczepienia mia³o miejsce w 112
szpitalach 79 miast (dla porównania w 2005 r. liczby te wynosi³y odpowiednio 125
i 88, a w 2003 r. 125 i 87). W Tabeli 7 zestawiono 10 najbardziej aktywnych szpitali w zakresie identyfikacji zmar³ych dawców narz¹dów. W porównaniu z rokiem 2005
siedem szpitali utrzyma³o swoj¹ pozycjê w pierwszej dziesi¹tce. Wypad³y z pierwszej
dziesi¹tki szpitale: USK 1 im. Barlickiego w £odzi, Szp. im. Perzyny w Kaliszu oraz
Szp. im. Soko³owskiego w Wa³brzychu, a ich miejsca zajê³y: SPSK AM w Bia³ymstoku
(powrót do dziesi¹tki po dwóch latach nieobecnoœci), SPSK nr 1 AM w Szczecinie
(powrót do œcis³ej dziesi¹tki po roku nieobecnoœci) oraz SPSK nr 2 im. Heliodora
Œwiêcickiego AM w Poznaniu, który dotychczas w pierwszej dziesi¹tce nigdy nie by³,
pojawi³ siê w 2006 r. od razu na drugiej pozycji. £¹czna liczba pozyskanych dawców
w tych 10 szpitalach wynios³a 244, liczba zaœ pobranych narz¹dów 662, co stano-
6
Tabela 6. Liczba pobrañ narz¹dów od osób zmar³ych w latach 2000–2006
w poszczególnych województwach.
2000*
2001*
2002* 2003** 2004** 2005**
2006***
L.Mieszk. Dawców/ Dawców/ Dawców/ Dawców/ Dawców/ Dawców Liczba Dawców/
2005*** 1 mln
1 mln
1 mln
1 mln
1 mln 1 mln Dawców 1 mln
36
12,5
Dolnoœl¹skie
2,89
18,1
17,8
17,4
14,8
21,3
18,9
28
13,5
Kuj. - pomorskie
2,07
2,9
8,1
13,8
24,6
25,6
16,4
21
9,6
Lubelskie
2,19
2,2
2,7
7,6
13,2
8,6
16,4
8
7,9
Lubuskie
1,01
14,7
15,7
5,9
5,9
7,9
5,9
29
11,2
£ódzkie
2,59
11,2
15,5
12,1
18,0
12,3
19,2
10
3,1
Ma³opolskie
3,26
3,1
3,7
3,7
6,8
6,8
4,0
66
12,8
Mazowieckie
5,15
15,0
13,6
14,4
12,5
15,0
16,8
25
23,8
Opolskie
1,05
22,9
23,9
33,0
23,4
27,1
18,7
1
0,5
Podkarpackie
2,09
1,9
2,3
0,5
–
1,0
1,9
24
20,0
Podlaskie
1,20
5,0
11,5
10,7
11,6
6,6
10,7
31
14,2
Pomorskie
2,19
11,5
8,2
15,9
13,8
17,9
14,7
4
5
9,6
Œl¹skie
4,70
8,8
8,0
8,8
9,1
10,3
11,2
2
1,6
Œwiêtokrzyskie
1,29
–
0,8
1,5
–
–
2,3
31
21,7
War.-mazurskie
1,43
3,4
9,5
6,1
11,2
15,4
19,6
81
24,0
Wielkopolskie
3,37
17,4
14,9
21,1
18,5
16,7
17,0
5
8
34,3
Zachodniopomorskie 1,69
27,7
39,9
34,1
42,9
49,4
38,8
Polska
38,17
10,6
11,6
12,7
13,7
14,7
14,5
496
13,0
Województwo
* LudnoϾ Polski = 38,65 mln (Rocznik Statystyczny 2000); ** LudnoϾ Polski = 38,23 mln (Rocznik Statystyczny 2003);
*** LudnoϾ Polski = 38,17 mln (Rocznik Statystyczny 2005)
Tabela 7. Szpitale, w których odby³o siê najwiêcej pobrañ w latach 2002–2006
Szczecin
Poznañ
Warszawa
Sosnowiec
Opole
Bia³ystok
Lublin
Warszawa
Elbl¹g
Szczecin
dziesi¹tka
SP WSZ
ul. Arkoñska 4
SPSK nr 2
ul. Przybyszewskiego
SK MSWiA
ul. Wo³oska 137
Szp. Œw. Barbary
Pl. Medyków 1
Woj.Centr. Med. Nr 2
al. Witosa 26
SPSKAM
ul. M. Sk³odowskiej-Curie
SP SK 4
ul. Jaczewskiego 8
SP CSK AM
ul. Banacha 1a
Woj. Szpital Zespolony
ul. Królewiecka 146
SPSK nr 1 AM
ul. Unii Lubelskiej
2002
2003
2004
2005
Liczba
Liczba
Liczba
Liczba
2006
L . pozyskanych
narz¹dów oraz
wsp. liczba przezmar³ych pobrañ wielo- szczepionych naardawców narz¹dowych rz³¹ycdhówd/awl. czm
ów
Liczba
Liczba i %
zmar³ych
zmar³ych zmar³ych
zmar³ych
dawców
dawców
dawców
dawców
25
35
43
43
39
15 (38%)
94 (2,4)
0
4
5
10
34
15 (44%)
98 (2,9)
16
12
27
25
31
25 (81%)
106 (3,4)
14
18
19
22
23
13 (57%)
73 (3,2)
29
22
20
13
23
6 (26%)
56 (2,4)
13
14
8
13
23
6 (26%)
54 (2,3)
17
29
17
34
21
13 (62%)
59 (2,8)
32
28
21
33
19
7 (37%)
48 (2,5)
4
8
13
17
16
5 (31%)
40 (2,5)
22
22
21
14
15
4 (27%)
34 (2,3)
172
180
205
242
244
109 (45%)
662 (2,7)
7
wi³o niemal 50% wszystkich dawców i wszystkich pozyskanych w Polsce narz¹dów
w 2006 r.
Odsetek pobrañ wielonarz¹dowych w 10 najbardziej aktywnych szpitalach
wyniós³ 45%, czyli tyle samo, co w ogólnej liczbie 496 pobrañ (Tabela 8). Wy¿szy by³
natomiast wspó³czynnik liczba pozyskanych narz¹dów w stosunku do liczby dawców,
który w tych dziesiêciu szpitalach wyniós³ 2,7, podczas, gdy dla ca³ej populacji dawców w 112 szpitalach wyniós³ œrednio 2,5 (Tabela 13).
Tabela 8. Struktura pobrañ narz¹dów w Polsce w latach 2000–2006
Liczba pobrañ
Pobrania tylko nerek
Liczba pobrañ wielonarz¹dowych
Odsetek pobrañ wielonarz¹dowych
2000
2001
2002 2003
2004
2005
2006
410
246
164
40%
450
277
173
38%
490
310
180
37%
562
345
217
39%
556
324
232
42%
496
273
223
45%
525
325
200
38%
W 6 na 17 oœrodków pobieraj¹cych i przeszczepiaj¹cych nerki w 2006 r. wskaŸnik pobrañ wielonarz¹dowych by³ równy lub wy¿szy ni¿ 50% (MSWiA w Warszawie
– 81%, CZD – 80%, Lublin AM – 62%, Kraków CMUJ – 56%, Katowice AM – 55%,
£ódŸ AM – 50%). Bardzo niski odsetek pobrañ wielonarz¹dowych odnotowano u dawców referowanych do nastêpuj¹cych zespo³ów; do zespo³u ze Szpitala im. Pirogowa w £odzi (tylko 2 z 12 czyli 17% referowanych dawców zosta³o dawcami narz¹dów pozanerkowych), do zespo³u z AM w Bia³ymstoku (zaledwie 26% dawców wielonarz¹dowych)
oraz do zespo³ów z Wroc³awia (33% dawców wielonarz¹dowych) – Tabela 9.
Tabela 9. Pobrania wielonarz¹dowe w poszczególnych oœrodkach w 2003–2006 r.
2003
Oœrodek
Odsetek
pobrañ
wielonarz¹dowych
Bia³ystok AM
31%
Bydgoszcz AM
32%
Bytom AM
75%
Gdañsk AM
40%
CZD
60%
Katowice AM
41%
Kraków AM
38%
Lublin AM
46%
£ódŸ AM
20%
£ódŸ Woj.
56%
Poznañ Woj.
33%
Szczecin AM
25%
Szczecin Woj.
20%
Warszawa CSK AM
43%
W-wa SK Dziec. Jezus 29%
W-wa MSWiA
58%
Wroc³aw AM
50%
Wroc³aw Woj.
0%
OGÓ£EM
38%
8
2004
Odsetek
pobrañ
wielonarz¹dowych
25%
17%
58%
44%
69%
58%
70%
47%
8%
48%
29%
21%
26%
67%
30%
74%
37%
25%
39%
2005
Odsetek
pobrañ
wielonarz¹dowych
17%
16%
50%
44%
73%
59%
36%
38%
28%
37%
45%
37%
37%
46%
44%
64%
38%
22%
42%
L. dawców
rzeczywistych
2006
L. pobrañ
wielonarz¹dowych
23
32
–
48
15
44
9
21
16
12
73
25
38
25
31
32
49
3
496
6
14
–
18
12
24
5
13
8
2
30
10
15
12
11
26
16
1
223
Odsetek
pobrañ
wielonarz¹dowych
26%
44%
–
38%
80%
55%
56%
62%
50%
17%
41%
40%
39%
48%
35%
81%
33%
33%
45%
Wœród pobrañ wielonarz¹dowych najczêœciej wystêpowa³a kombinacja pobrania nerki i w¹troby (110 razy), 39 razy pobrano nerki, serce i w¹trobê od jednego dawcy, 27 razy nerki i serce, 19 razy nerki, serce, w¹trobê i trzustkê (Tabela 10).
Tabela 10. Struktura pobrañ wielonarz¹dowych w latach 2000–2006
Nerki + serce
Nerki + serce + w¹troba
Nerki + w¹troba
Nerki + trzustka
Nerki + serce + trzustka
Nerki + w¹troba + trzustka + jelito
Nerki + w¹troba + trzustka
Nerki + serce + w¹troba + trzustka
Nerki + serce + w¹troba + trzustka + p³uca
Nerki + serce + p³uca
Nerki + serce + w¹troba + p³uca
Nerki + w¹troba + p³uca
Nerki + p³uca
Nerki + w¹troba + przedramiê
Ogó³em
2000 2001
72
61
48
51
29
40
1
2
1
1
3
1
8
15
2
1
1
164 173
2002
42
56
67
2
1
9
1
1
1
180
2003
43
67
73
1
2
9
2
1
2
200
2004
31
58
108
3
3
9
1
1
3
217
2005
27
53
127
1
3
7
10
1
1
1
1
232
2006
23
39
110
4
7
5
19
2
3
5
3
1
1
223
£¹cznie w 2006 r. liczba pobranych narz¹dów ze zw³ok wynios³a 1327 czyli
o 106 narz¹dów (7,4%) mniej, ni¿ w roku 2005 i 2004; najwiêcej pobrano nerek
– 992, w¹trób – 184 i serc – 98 (Tabela 11).
Tabela 11. £¹czna liczba narz¹dów pobranych ze zw³ok w latach 2000–2006.
Nerki
Serca
W¹troby
Trzustki
P³uca
Jelito
Przedramiê
OGÓ£EM
2000
820
130
88
14
1
1053
2001
900
130
108
18
3
1
1160
2002
980
111
135
12
3
1241
2003
1050
123
156
14
5
1348
2004
1124
106
182
16
5
1433
2005
1112
96
199
22
4
1433
2006
992
98
184
37
15
1
1327
Wykorzystanie narz¹dów pobranych do przeszczepienia od osób
zmar³ych w 2006 r.
Nerki
Pobrano ogó³em 992 nerki. 53 (5%) nerek nie przeszczepiono; z powodu braku
odpowiednich dla nich biorców (rzadka grupa krwi, nerki od dawców zaka¿onych
wirusami HBV i/lub HCV), stwierdzenia patologii nerki, naczyñ nerkowych lub urazu
9
(Tabela 12). Nerki, dla których nie znaleziono biorców w Polsce kilkukrotnie próbowano
alokowaæ za granic¹ – tylko jedn¹ parê nerek pobran¹ od 3 miesiêcznego dziecka
wys³ano do Austrii. W 2006 r. przeszczepiono w kraju 937 nerek pobranych ze zw³ok,
dla porównania w 2005 r. - 1064 nerki, w 2004 r. – 1060 nerek, w 2003 r. – 1000
nerek. 36 nerek przeszczepiono wraz z trzustk¹, dwukrotnie jednemu biorcy
przeszczepiono obie pobrane nerki.
Tabela 12. Przyczyny niewykorzystania pobranych nerek 2002-2006
Przyczyna, dla której odst¹piono
od przeszczepienia nerki
Patologia nerki lub innych narz¹dów
stwierdzona makro- lub mikroskopowo
i wykluczaj¹ca przeszczepienie
Patologia naczyñ nerkowych
Brak odpowiednich biorców dla nerek pobranych
od dawców z dodatnimi markerami wzw
(anty-HCV, HbsAg, anty-HBc)
Wielotorbielowatoœæ, du¿e torbiele nerek,
zaka¿enie nerek nerka podkowiasta, kamica nerkowa
Brak odpowiadaj¹cych wiekiem lub mas¹ cia³a
biorców najczêœciej w rzadkiej grupie krwi (B, AB)
Hipoplazja, marskoϾ
Uraz nerki, z³a perfuzja pobranej nerki
Przyczyna inna lub nieustalona
£¹cznie; liczba i odsetek
Liczba
2002
Liczba
2003
Liczba
2004
Liczba
2005
Liczba
2006
2
11
7
12
13
9
6
10
3
8
8
4
11
12
7
11
3
14
1
6
16
10
5
4
5
3
1
6
5
7
2
5
4
8
7
3
6
5
4
5
56 (6%) 48 (5%) 64 (6%)
48 (4%) 53 (5%)
W¹troba
Pobrano 184 w¹troby, tj. o 15 (7,5%) mniej ni¿ w roku poprzednim. Czterokrotnie, z powodu braku odpowiednich biorców w Polsce, pobrane narz¹dy alokowano poza granicami kraju.
Serce
Do przeszczepienia pobrano 98 serc tj. o 2 (2,1%) wiêcej ni¿ w roku 2005.
W dwóch przypadkach, z powodu braku odpowiedniego biorcy w Polsce pobrane
narz¹dy przekazano do Eurotransplantu. Pozosta³e 96 narz¹dów przeszczepiono
w kraju, w tym raz wspólnie z p³ucami.
Trzustki
Od 37 dawców pobrano do przeszczepienia trzustkê. 36 narz¹dów przeszczepiono jednoczasowo z nerk¹ pobran¹ od tego samego zmar³ego dawcy. W jednym
przypadku (w CSK MSWiA w Warszawie) wykonano przeszczepienie samej trzustki;
retransplantacja trzustki u chorego, u którego uprzednio dokonano przeszczepienia
nerki i trzustki, i który trzustkê utraci³.
10
P³uca
W 2006 r. pobrano rekordow¹ jak dot¹d liczbê p³uc – 15 razy. W Zabrzu wykonano 4 przeszczepienia pojedynczego p³uca, 2 przeszczepienia pary p³uc jednemu
biorcy oraz jeden kombinowany przeszczep serca i p³uc. W 8 przypadkach pobrane
p³uca przekazano do Eurotransplantu.
£¹cznie, spoœród 1327 pobranych od zmar³ych narz¹dów, przeszczepiono
w kraju 1258 narz¹dów (901 z 992 pobranych nerek, 180 ze 184 pobranych w¹trób, 96 z 98 pobranych serc i 7 z 15 pobranych p³uc). Da³o to wspó³czynnik liczba przeszczepionych narz¹dów / liczba zmar³ych dawców równy 2,5 (Tabela 13).
W Szpitalu im. œw. Jadwigi Œl¹skiej w Trzebnicy dokonano przeszczepienie przedramienia, po raz pierwszy w Polsce.
Tabela 13. Wykorzystanie narz¹dów pozyskanych od zmar³ych w latach 2000–2006
Liczba pobrañ
Liczba przeszczepionych narz¹dów
Wspó³czynnik: liczba przeszczepionych
narz¹dów/liczba zmar³ych dawców
2000 2001
410 450
1000 1113
2,4
2,5
2002
490
1182
2003
525
1294
2004
562
1364
2005
556
1383
2006
496
1258
2,4
2,5
2,4
2,5
2,5
Przeszczepianie narz¹dów
Przeszczepianie nerek
W 2006 r. przeszczepiono nerki ³¹cznie 917 biorcom (24 na 1 mln mieszkañców) czyli o 14% mniej ni¿ w roku poprzednim, kiedy ³¹cznie przeszczepiono nerki
1069 biorcom (28 na 1 mln mieszkañców). W tej liczbie 899 biorców (23,6 na
1 mln) otrzyma³o nerki pochodz¹ce od osób zmar³ych, 18 od ¿ywych dawców (0,4 na
1 mln mieszkañców). Najwiêcej przeszczepów nerek, bo 134 wykonano w Szpitalu
Wojewódzkim w Poznaniu. Jest to jak dot¹d najwiêksza liczba nerek przeszczepionych
przez jeden oœrodek w ci¹gu jednego roku, poprzedni rekord pochodzi³ z 2002, kiedy zespó³ z AM we Wroc³awiu przeszczepi³ 130 nerek. W 2006 r. oœrodek poznañski by³ jedynym obok zespo³u z AM w Bia³ymstoku oœrodkiem, gdzie zwiêkszono liczbê wykonanych przeszczepieñ. Poza zespo³em poznañskim, ¿aden inny zespó³ nie
wykona³ w 2006 r. ponad 100 przeszczepieñ nerek. W 2005 r. zespo³ów takich by³o dwa, w 2004 i 2003 r. trzy oœrodki wykona³y ponad 100 przeszczepieñ nerek w ci¹gu roku. W 2006 r. wyraŸnie wzros³a liczba przeszczepieñ nerek w AM w Bia³ymstoku, gdzie wykonano 40 takich operacji. Zmala³a w porównaniu z latami poprzednimi
aktywnoœæ oœrodka z CMUJ w Krakowie, obu oœrodków szczeciñskich i wszystkich czterech oœrodków warszawskich. Utrzyma³y na zbli¿onym do roku 2005 poziomie aktywnoœæ oœrodki w AM w Gdañsku oraz AM w Katowicach (Tabela 14). Dwukrotnie;
w Szpitalu MSWiA w Warszawie oraz w AM w Szczecinie przeszczepiono parê nerek pochodz¹cych od marginalnych dawców pojedynczemu biorcy.
11
Tabela 14. Przeszczepianie nerek w latach 2000–2006
2000 2001 2002 2003 2004 2005
CD
Razem Razem Razem Razem Razem Razem
40
Bia³ystok AM
6
23
26
26
16
23
63
Bydgoszcz AM
33
52
80
114
101
70
Bytom AM
26
21
21
20
23
18
86
Gdañsk AM
50
53
70
81
90
92
**
**
**
3
7
**
CZD
38
33
33
45
38
58
***
75
Katowice AM
56
60
60
55
61
75
1
6
Kraków AM
20
33
19
38
35
24
41
Lublin AM
8
11
28
48
28
58
2
8
£ódŸ AM
12
21
27
35
21
40
20
£ódŸ Woj.
41
48
33
49
42
38
1
37
Poznañ Woj.
111
85
109
108
120
101
*
Szczecin AM
31
91
75
81
85 55**** 47*
73
Szczecin Woj.
72
64
53
68
86
80
**
37
Warszawa CSKAM
77
62
57
54
38
68
5
8
W-wa Dziec.Jezus AM
81
74
67
59
81
85
42*
W-wa MSW
19
24
34
27
50
50
93
Wroc³aw AM
118
115
130
106
127
117
8
Wroc³aw Woj.
14
9
13
14
25
17
8
9
9
OGÓ£EM
813
879
935 1028 1067
1069
2006
LD
Razem
40
63
1
87
5
42
73
16
41
28
1
21
137
1
48
73
2
39
3
61
1
43
3
96
1
9
18
917
* w tym biorcy pary nerek
**w tym biorcy jednoczasowego przeszczepu w¹troby i nerki
*** w tym biorca jednoczasowego przeszczepu serca i nerki
**** dane poprawione ju¿ po opublikowaniu Biuletynu’2006
Jednoczasowe przeszczepienie nerki i trzustki
Rok 2006 by³ jak dot¹d rekordowym jeœli chodzi o liczbê wykonanych kombinowanych przeszczepów nerki i trzustki, g³ównie za spraw¹ aktywnoœci zespo³u ze Szpitala MSWiA w Warszawie, gdzie wykonano 16 tego typu zabiegów. Ponadto w tym
szpitalu wykonano zabieg przeszczepienia samej trzustki, by³a to retransplantacja
tego narz¹du u chorego, który wczeœniej otrzyma³ przeszczep nerki i trzustki. Tak¿e
zespó³ z AM w Katowicach zwiêkszy³ swoj¹ aktywnoœæ w zakresie jednoczasowego przeszczepienia obu narz¹dów; w 2004 r. wykonano tam 4, w 2005 r. – 5, a w 2006 r.
– 7 takich przeszczepieñ (Tabela 15).
Tabela 15. Jednoczasowe przeszczepianie trzustki i nerki 2000–2006
CSK AM Warszawa
SK Dzieci¹tka Jezus Warszawa
Katowice AM
Szczecin PSK 2
Warszawa MSWiA
Razem
12
2000 2001
8
9
6
7
–
–
–
1
–
–
14
17
2002
7
5
–
–
–
12
2003
7
7
–
–
–
14
2004
7
4
4
–
–
15
2005
14
1
6
1
–
22
2006
9
4
7
–
16
36
Przeszczepianie w¹troby
Liczba przeszczepieñ w¹troby od zmar³ych dawców w 2006r. wynios³a 180
i by³a ni¿sza ni¿ w roku 2005 – 199 operacji oraz ni¿sza ni¿ w roku 2004 – 181
przeszczepieñ. Wzros³a natomiast do 20 liczba przeszczepieñ w¹troby pochodz¹cej od ¿ywych dawców. £¹czna liczba transplantacji w¹troby w 2006 r. wynios³a 200,
z czego blisko po³owê przeszczepiono w CSK AM w Warszawie. Zwiêkszy³a siê z 4 do
9 liczba przeszczepieñ w¹troby wykonanych przez zespó³ z AM w Katowicach (Tabela 16).
Tabela 16. Przeszczepianie w¹troby w latach 2000–2006
CSK AM Warszawa
SK Dziec. Jezus Warszawa
CZD Warszawa
Szp. Woj. Szczecin
AM Wroc³aw
Katowice
PSK 1 Szczecin
PSK 2 Szczecin
Ogó³em
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Razem
Razem
Razem
Razem
Razem
Razem
CD
2006
LD
Razem
32
5
29
1
3
3
73
49
15
40
9
3
2
118
62
23
40
11
3
7
146
71
26
41
15
5
10
168
91
32
43
23
6
4
199
102
39
36
26
5
4
212
91
38
20
22
9
180
1
19
20
92
38
39
22
9
200
Przeszczepianie serca
W roku 2006, w 4 oœrodkach kardiochirurgicznych wykonano 95 przeszczepieñ serca, tyle samo, co w roku 2005, jednak mniej ni¿ w latach poprzednich (Tabela 17). W WOK w Zabrzu wykonano tak¿e jeden kombinowany przeszczep serca
i p³uc.
Tabela 17. Przeszczepianie serca w latach 2000–2006
Oœrodek
Kraków
Zabrze
Warszawa Anin
Inst. Kardiol.
Warszawa MSWiA
OGÓ£EM
2000
43
55
–
2001
27
45
31
2002
18
43
30
2003
17
51
32
2004
19
41
23
2005
13
39
21
2006
10
29
21
31
129
25
128
18
109
21
121
21
104
22
95
35
95
Przeszczepianie p³uc
Zespó³ z WOK w Zabrzu, jako jedyny w kraju ruszy³ w roku 2006 ofensywnie z programem przeszczepiania p³uc. Dwukrotnie przeszczepiono tam parê p³uc oraz czterokrotnie pojedyncze p³uco (Tabela 18).
13
Tabela 18. Przeszczepianie p³uc(serca/p³uc) w latach 2001–2006
Zabrze
Warszawa Anin
Inst. Kardiol.
OGÓ£EM
P³uco(-a)
Serce/p³uco
P³uco(-a)
Serce/p³uco
P³uco(-a)
Serce/p³uco
2001
–
1
–
–
–
1
2002
–
1
–
1
–
2
2003
1
–
–
1
1
1
2004
1
1
–
–
1
1
2005
3
–
–
–
3
–
2006
6
1
–
–
6
1
Przeszczepianie narz¹dów od osób ¿ywych
Liczba przeszczepów nerek pobranych od ¿ywych dawców wynios³a 18 i by³a najni¿sza od co najmniej 7 lat. Najwiêcej, bo 5 takich przeszczepieñ wykonano w CZD.
Z kolei najwy¿sza jak dot¹d by³a liczba przeszczepieñ fragmentów w¹troby pobranych od ¿ywych dawców, w CZD wykonano 19 takich operacji, w CSK AM w Warszawie – jedn¹ (Tabela 19).
Tabela 19. Przeszczepianie nerek i w¹troby pochodz¹cych od ¿ywych dawców
w latach 2000–2006
Nerki
W¹troby
RAZEM
2000
32
10
42
2001
36
15
51
2002
25
13
38
2003
44
12
56
2004
22
18
40
2005
29*
13
42*
2006
18
20
38
* Dane poprawione w porównaniu z Biuletynem ‘2006
Ogó³em w 2006r., w Polsce 1258 narz¹dów pochodz¹cych ze zw³ok i 38
pochodz¹cych od osób ¿ywych przeszczepiono 1257 biorcom, liczba wszystkich biorców by³a o 10% mniejsza ni¿ w roku 2005 (Tabela 20).
Tabela 20. Liczba przeszczepionych narz¹dów i liczba biorców w latach 2003-2006
Liczba przeszczepionych
narz¹dów (CD + LD)
Liczba biorców
2003
2004
2005
2006
1350
1404
1425*
1296
(1294 + 56) (1364 + 40) (1383 + 42*) (1258 + 38)
1328
1384
1398
1257
* Dane poprawione w porównaniu z Biuletynem ‘2006
Krystyna Antoszkiewicz,
Jaros³aw Czerwiñski,
Piotr Malanowski
14
Krajowa lista
oczekuj¹cych na przeszczepienie
nerki lub nerki i trzustki
Na podstawie rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006 r.
(Dz.U.06.80.566), za ustaw¹ o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1411) oraz zgodnie
z zarz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie Centrum
Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji (Dz.Urz.MZ.06.09.39), Poltransplant prowadzi krajow¹ listê osób oczekuj¹cych na przeszczepienie (KLO). Lista
obejmuje osoby oczekuj¹ce na przeszczepienie: nerki, nerki i trzustki, w¹troby, serca, p³uca, alogenicznych komórek krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej oraz
krwi pêpowinowej.
W 2006 r. w krajowej liœcie oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki zarejestrowanych by³o 2301 biorców, w tym 59 chorych poni¿ej 16 roku ¿ycia.
1196 biorców zg³oszono po raz pierwszy lub ponownie w 2006 roku.
Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 899 chorym, nerkê od ¿ywego dawcy 18, nerkê i trzustkê przeszczepiono 36 chorym z cukrzyc¹ typu I, trzustkê jednemu choremu.
Czas oczekiwania od pierwszej dializy do przeszczepienia w 2006 roku wynosi³
œrednio 2 lata i 3 miesi¹ce. Czas od pierwszej dializy do zg³oszenia w KLO w 2006
roku wynosi³ œrednio 18 miesiêcy. Czas oczekiwania od zg³oszenia do KLO do przeszczepienia w 2006 roku wynosi³ œrednio 9 miesiêcy.
W 2006 roku skreœlono z listy 143 biorców z powodu nastêpuj¹cych przeciwwskazañ do przeszczepienia:
l 83 biorców: brak informacji medycznej z oœrodka dializ przez okres jednego roku
l 21 biorców: nieoperacyjna choroba wieñcowa, oporna na leczenie niewydolnoœæ
kr¹¿enia, uogólniona mia¿d¿yca têtnic brzusznych i koñczyn dolnych, mia¿d¿yca têtnic mózgowych – udar mózgu
l 13 biorców: rezygnacja chorego z zabiegu przeszczepienia
l 9 biorców: (rak nerki – 1, rak sutka – 1, rak p³uca – 2, rak trzustki – 1, rak szpiku – 3, rak koœci – 1)
l 2- biorców: marskoœæ w¹troby (wirusowe zapalenie w¹troby)
l 15 biorców: (alkoholizm, choroba psychiczna, poprawa czynnoœci nerek, BMI,
inne)
W 2006 roku zmar³o 28 chorych nie doczekawszy przeszczepienia;
l 17 z powodu schorzeñ uk³adu sercowo-naczyniowego (udar mózgu lub choroba wieñcowa)
l 3 z powodu schorzeñ jamy brzusznej i przewodu pokarmowego (1 – ostre zapalenie trzustki, 1 – perforacja jelita, 1 – krwawienie z ¿ylaków prze³yku).
l 8 z nieznanej przyczyny
15
Na zabieg przeszczepienia nerki w dniu 31 grudnia 2006 roku oczekiwa³o 1167
biorców, w tym 9 na przeszczepienie nerki i trzustki. Na pierwszy przeszczep oczekiwa³o 911, na drugi 224, na trzeci 29, na czwarty 3 biorców.
Czas oczekiwania w tej grupie biorców, licz¹c od pierwszej dializy do dnia 31 grudnia 2006 wynosi³ œrednio 2 lata i 11 miesiêcy.
Przyczyny czasowej (okresowej) dyskwalifikacji 433 biorców zarejestrowanych
w KLO w dniu 31 grudnia 2006 roku
l 170 biorców nie zarejestrowano w komputerze na „TAK” w zwi¹zku z brakiem
nastêpuj¹cych niezbêdnych informacji: numeru PESEL, kopii wyniku badania
grupy krwi, badania HIV, oznaczenia antygenów HLA biorcy oraz surowicy krwi
chorego w Pracowni Zgodnoœci Tkankowej Instytutu Transplantologii AM w Warszawie (bankowanie do próby krzy¿owej z potencjalnym dawc¹ nerki).
Medyczne przyczyny okresowej dyskwalifikacji 256 biorców zg³oszonych po raz
pierwszy lub poprzednio kwalifikowanych do przeszczepienia by³y nastêpuj¹ce:
l Choroby uk³adu sercowo-naczyniowego – 43 biorców
l Diagnostyka lub leczenie przeciwwirusowe chorych z wzw B i/lub C – 29 biorców.
l Zaka¿enia bakteryjne – 27 biorców.
l Diagnostyka i leczenie chorób uk³adu pokarmowego – 13 biorców
l Diagnostyka z³oœliwego nowotworu – 6 biorców.
l Inne przyczyny –138 biorców (diagnostyka patologii dolnych dróg moczowych,
zaostrzenie wtórnej glomerulopatii, nieukoñczona diagnostyka schorzeñ endokrynologicznych lub ginekologicznych, wysokie BMI).
l Siedmiu biorców zrezygnowa³o z zabiegu przeszczepienia nerki.
Oœrodki dializ s¹ na bie¿¹co informowane o przyczynach nie wpisania na listê aktywn¹ nowo zg³oszonego biorcy, jak równie¿ czasowej dyskwalifikacji poprzednio typowanego. Zarejestrowanie chorego w komputerze KLO na „TAK” lub „NIE” stale siê
zmienia i wymaga codziennej aktualizacji na podstawie informacji ze stacji dializ lub
oœrodków przeszczepiaj¹cych nerki, które w czasie wyboru biorcy dyskwalifikuj¹ oko³o 35% potencjalnych biorców. Po przys³aniu przez stacje dializ niezbêdnych informacji, chory mo¿e byæ ponownie zarejestrowany w komputerze na „TAK”.
Przeszczepianie nerek chorym wymagaj¹cych szybkiego
przeszczepienia – lista „urgens”
Lista urgens dotyczy zarejestrowanych w KLO biorców wymagaj¹cych szybkiego
przeszczepienia nerki w zwi¹zku z brakiem mo¿liwoœci dalszego dializowania (brak
dostêpu naczyniowego i/lub mo¿liwoœci leczenia dializami otrzewnowymi). Do zakwalifikowania na listê urgens konieczne jest wykluczenie medycznych przeciwwskazañ
do przeszczepienia, oznaczenie antygenów HLA biorcy, ocena PRA oraz przys³anie
wiêkszej iloœci surowicy biorcy do Pracowni HLA w Instytucie Transplantologii w Warszawie. Surowica biorcy jest wysy³ana do próby krzy¿owej z potencjalnym dawc¹ nerki do 8 Pracowni Zgodnoœci Tkankowej przy Regionalnych Oœrodkach Transplantacji
Nerek.
16
W 2006 roku by³o zarejestrowanych na liœcie urgens 24 biorców, nerkê przeszczepiono 21 biorcom (œredni czas oczekiwania od momentu zg³oszenia na listê urgens do przeszczepienia wynosi³ 45 dni), 1 biorca zosta³ skreœlony z listy urgens po
wytworzeniu sprawnej przetoki têtniczo-¿ylnej, 1 biorca zmar³, 1 oczekiwa³ nadal na
przeszczep 31 grudnia 2006 r.
Biorcy z nefropati¹ cukrzycow¹
W 2006 r. w KLO zarejestrowanych by³o 257 biorców z nefropati¹ cukrzycow¹. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 81 biorcom, nerkê i trzustkê 36 biorcom (œredni czas oczekiwania na przeszczepienie wynosi³ 10 miesiêcy). Jednemu choremu
bez niewydolnoœci nerek przeszczepiono trzustkê. Skreœlono z listy w zwi¹zku z wyst¹pieniem bezwzglêdnych przeciwwskazañ do przeszczepienia 21 biorców. Zmar³o 6 chorych.
W dniu 31 grudnia 2006 roku na przeszczepienie oczekiwa³o 112 biorców z nefropati¹ cukrzycow¹, w tym na przeszczepienie nerki i trzustki – 9.
Biorcy zg³oszeni do przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki
przed rozpoczêciem dializ
W 2006r. zarejestrowanych by³o w KLO 106 chorych zakwalifikowanych do przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki przed rozpoczêciem dializ. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 22 chorym, nerkê od ¿ywego dawcy – 6 chorym, nerkê i trzustkê – 5, 1 choremu z cukrzyc¹ I typu bez niewydolnoœci nerek przeszczepiono ponownie trzustkê.
Œredni czas oczekiwania od momentu zarejestrowania w KLO do przeszczepienia
wynosi³ 2 miesi¹ce. Jeden biorca zosta³ skreœlony z listy w zwi¹zku z wysokim BMI.
W 2006 roku u 20 chorych z tej grupy rozpoczêto leczenie dializami.
W dniu 31 grudnia 2006 roku na przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki przed
rozpoczêciem dializ oczekiwa³o 51 biorców. Œredni czas oczekiwania w tej grupie wynosi³ 4 miesi¹ce (od miesi¹ca do 19 miesiêcy).
Biorcy immunizowani (PRA 50-100%)
W 2006 r. na zabieg przeszczepienia nerki oczekiwa³o 128 chorych immunizowanych, z czego u 85 miano PRA wynosi³o 50-79%, a u 43 80-100%. Zmar³o 4 chorych, skreœlono z listy 15 biorców. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 21 chorym. 15
chorym z PRA 50-79% (œredni czas oczekiwania 19 miesiêcy), 6 chorym z PRA
80-100% (œredni czas oczekiwania 4 lata i 5 miesiêcy).
Dnia 31 grudnia 2006 roku na przeszczepienie nerki w grupie chorych immunizowanych oczekiwa³o 88 chorych. Œredni czas oczekiwania 30 chorych z PRA 80-100%
wynosi³ 4 lata i 9 miesiêcy, 58 chorych z PRA 50-79% - 3 lata i 9 miesiêcy.
17
Biorcy z patologi¹ dolnego odcinka dróg moczowych
W 2006 r. na zabieg przeszczepienia nerki z odprowadzeniem moczu do pêcherza wytworzonego sposobem Brickera oczekiwa³o 32 biorców. Przeszczepiono nerkê 11 chorym (czas oczekiwania na przeszczep wynosi³ œrednio 24 miesi¹ce), skreœlono z listy 3 biorców. Dnia 31 grudnia 2006 oczekiwa³o na przeszczepienie 18
biorców (œredni czas oczekiwania 2 lata i 11 miesiêcy).
Biorcy czekaj¹cy na przeszczepienie nerki
po przeszczepieniu serca lub w¹troby
W 2006 r. na przeszczepienie nerki oczekiwa³o 9 biorców po uprzednio wykonanym przeszczepieniu serca. Nerkê przeszczepiono 2 chorym z tej grupy, 2 skreœlono z listy w zwi¹zku z pojawieniem siê bezwzglêdnych przeciwwskazañ, 1 oczekuj¹cy
zmar³, a 4 nadal oczekuje na przeszczepienie nerki. Na liœcie oczekuj¹cych zarejestrowany by³ 1 chory z niewydolnoœci¹ nerek, po uprzednim przeszczepieniu w¹troby – chory ten w 2006 r. przeszczepu nerki nie otrzyma³ i nadal oczekuje na liœcie.
W 2006 r. na jednoczasowe przeszczepienie nerki i w¹troby oczekiwa³o 6 biorców,
3 przeszczepiono nerkê i w¹trobê, 2 oczekuje na przeszczep, 1 chory zmar³ nie doczekawszy przeszczepienia.
Danuta Stryjecka-Rowiñska, Dorota Lewandowska,
Jolanta Przygoda, Ma³gorzata Hermanowicz, Piotr Malanowski
18
Krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie
w¹troby
W 2006 r. oczekiwa³o w Polsce na przeszczep w¹troby 417 chorych, z czego 311
po raz pierwszy zg³oszono w tym w³aœnie roku (Tabela 1). Najwiêcej chorych, 182
oczekiwa³o na przeszczep w Centralnym Szpitalu Klinicznym w Warszawie. Wœród oczekuj¹cych by³o 51 (12%) biorców, którzy nie ukoñczyli 16 lat oraz 154 (37%) chorych
powy¿ej 50 roku ¿ycia.
Tabela 1. Potencjalni biorcy w¹troby zarejestrowani w krajowej liœcie oczekuj¹cych na
przeszczepienie w 2006 r.
CSK AM Szp.Dzieci¹tka
CZD
Szczecin Katowice Wroc³aw Ca³kowita
Warszawa
Jezus
Warszawa Szp. Woj.
AM
AM
liczba
Warszawa
biorców
Zg³oszeni
przed 2006 r.
Zg³oszeni w 2006 r
Ca³kowita
liczba biorców
30
29
26
14
2
5
106
152
62
38
45
13
1
311
182
91
64
59
15
6
417
Do przeszczepienia w trybie planowym zakwalifikowanych zosta³o 326 chorych
(78% wszystkich zg³oszeñ), natomiast do przeszczepienia w trybie urgens 91 biorców (22%). Losy wszystkich chorych z uwzglêdnieniem stopnia pilnoœci kwalifikacji do
przeszczepienia zestawiono w Tabeli 2.
Rezygnacja chorego
138
44
3
6
3
2
9
61
31
67
80
11
1
2
–
2
–
27
11
48
48
16
14
2
–
–
1
29
10
8
47
12
2
1
–
1
2
15
7
31
7
6
326
8
–
91
–
–
20
–
4
15
–
–
3
–
–
5
2
–
14
3
–
135
6
–
65
4
2
160
Liczba chorych
zg³oszonych
w zale¿noœci od
trybu pilnoœci
Planowy Urgens*
Przeszczepieni
Planowy Urgens* Planowy
Oczekuj¹cy
31.12.2006 r.
Zdyskwalifikowani
Warszawa
CSK
Warszawa
Szp.Dziec.
Jezus
Warszawa
CZD
Szczecin
Szpital Woj.
Katowice AM
Wroc³aw AM
£¹cznie
Zgony
w grupie
chorych
w zale¿noœci
od trybu
pilnoœci
Zawieszeni czasowo
Oœrodek zg³asza j¹cy
Tabela 2. Potencjalni biorcy w¹troby zarejestrowani w centralnej liœcie oczekuj¹cych
na przeszczepienie w 2006 r.
Urgens*
*Urgens – biorcy zg³oszeni do przeszczepienia z powodu ostrej niewydolnoœci w¹troby, zaostrzenia przewlek³ej
niewydolnoœci w¹troby oraz wczesnej niewydolnoœci przeszczepu
19
Biorcy w¹troby zg³oszeni do przeszczepienia w trybie planowym
W trybie planowym zg³oszono do przeszczepienia 326 chorych. Z tej liczby
przeszczep otrzyma³o 135 osób, czyli 41% (119 ze zw³ok, 16 od ¿ywego dawcy),
zmar³o oczekuj¹c na przeszczep 5 biorców (2%). 31 grudnia 2006 roku na przeszczep
czeka³o 159 chorych (49%). Wskazania do leczenia przeszczepieniem w tej grupie
biorców wg pierwotnej patologii w¹troby zestawiono w Tabeli 3.
Tabela 3. Schorzenia w¹troby, które by³y wskazaniem w 2006 r. do przeszczepienia
w¹troby chorym zakwalifikowanym w trybie planowym
HCV
ALD
Atresio biliaris
PBC
MarskoϾ kryptogenna
AIH
HBV
HBV + HCV
PSC
Torbielow. w¹troby
Niew. przeszcz. póŸna
Marskoœæ ¿ó³ciowa wtórna
HCC + HCV
B¹blowica
Budd-Chiari
HCC
Hepatoblastoma
AIH + PSC
ALD + HCV
Choroba Wilsona
AIH + ALD
AIH + HCV
ALD + b¹blowica + HCV
ALD + PBC
Torbielow. Dróg ¿ó³c.
Niedobór α1-antytrypsyny
Mukowiscydoza
NaczyniakowatoϾ
Ca³kowita liczba
20
CSK
Warszawa
Szp.Dzieci¹tka
Jezus
Warszawa
CZD
Warszawa
10
9
7
4
4
5
4
2
4
2
1
1
2
2
1
1
1
1
61
10
4
1
1
3
3
1
1
1
1
1
27
14
2
2
2
3
2
1
1
1
1
29
Szczecin Katowice £¹cznie
Szp. Woj.
AM
1
4
3
3
1
1
1
1
15
2
1
3
23
17
14
12
10
9
8
5
5
4
3
3
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
135
Biorcy w¹troby zg³oszeni do przeszczepienia w trybie urgens
Do przeszczepienia w trybie urgens zg³oszono ³¹cznie 91 chorych, co stanowi³o
22% wszystkich oczekuj¹cych. Najwiêcej, bo 44 zg³oszenia nap³ynê³y z CSK AM w
Warszawie, co stanowi³o 24% wszystkich biorców z listy tego zespo³u. Zespó³ z AM
w Katowicach zg³osi³ wiêksz¹ liczbê chorych zakwalifikowanych do przeszczepienia w
trybie urgens – 8 biorców, ni¿ w trybie planowym – 7 biorców. Spoœród 91 oczekuj¹cych 65 osób (70%) otrzyma³o przeszczep, z czego 4 osoby od ¿ywego dawcy.
Zmar³o 14 chorych (15%). Jeden biorca z tej grupy otrzyma³ przeszczep ju¿ w 2007r.
Wskazania do leczenia przeszczepieniem w grupie biorców, którzy byli zg³oszeni w trybie urgens i przeszczep otrzymali zestawiono zgodnie z czêstotliwoœci¹ wystêpowania patologii w Tabeli 4.
Tabela 4. Schorzenia w¹troby, które by³y wskazaniem w 2006 r. do przeszczepienia
w¹troby chorym zakwalifikowanym w trybie urgens
HCV
ALD
Ostra niew. idiopatyczna
HBV
Niew. przeszcz. póŸna
PBC
Choroba Wilsona
Atresio biliaris
MarskoϾ kryptogenna
Budd-Chiari
PSC
Zatrucie grzybami
Niew. przeszczepu
wczesna
ALD + HCV
AIH
HBV + HCV
Niewyd. w HUS
Pêkniêcie w¹troby
HCV + ch. Wilsona
ALD + AIH
AIH + PSC
Ca³kowita liczba
CSK
Warszawa
Szp.Dzieci¹tka
Jezus
Warszawa
CZD
Warszawa
Szczecin Katowice £¹cznie
Szp. Woj.
AM
4
6
5
2
2
1
1
1
3
1
1
1
3
1
1
1
1
-
1
2
2
1
3
-
1
1
1
2
1
1
-
2
1
1
1
10
7
6
5
5
4
4
3
3
3
2
2
2
1
1
1
31
1
1
1
1
11
1
10
7
1
6
2
1
1
1
1
1
1
1
65
21
Czas oczekiwania na przeszczepienie w¹troby
Œredni czas oczekiwania osób zg³oszonych w trybie planowym, które otrzyma³y
przeszczep ze zw³ok wyniós³ 138 dni, (Tabela 5). Najd³u¿szy czas oczekiwania chorych
na przeszczep by³ w Szpitalu Wojewódzkim w Szczecinie (237 dni), najkrótszy w CSK
AM w Warszawie (109 dni). Œredni czas oczekiwania tych biorców, którzy w 2006 r.
byli na liœcie, a nie otrzymali przeszczepu wyniós³ 300 dni i by³ ponad dwukrotnie
d³u¿szy ni¿ dla chorych, którzy przeszczep otrzymali.
W grupie chorych zg³oszonych do przeszczepienia w trybie urgens œredni czas oczekiwania chorych, którzy przeszczep otrzymali wyniós³ œrednio 10 dni, a tych którzy
zmarli bez przeszczepienia 8 dni.
Tabela 5. Œredni czas oczekiwania (w dniach) na liœcie zg³oszeñ do przeszczepienia
w¹troby w 2006 r.
Kategorie
biorców
Chorzy zg³oszeni w trybie
planowym, którzy otrzymali
przeszczep ze zw³ok = 180
CSK
Warszawa
CZD
Warszawa
138
175
203
409
nie
liczono*
Chorzy zg³oszeni w trybie
urgens, którzy otrzymali
przeszczep ze zw³ok = 61
8
8
Chorzy zg³oszeni w trybie
urgens, którzy zmarli nie
doczekawszy przeszczepu
= 14
6
Chorzy zg³oszeni w trybie
planowym, którzy oczekiwali
na koniec roku na przeszczep
= 159
109
Szpital
Dzieci¹tka
Jezus
Warszawa
Szczecin
Szpital
Woj.
237
nie
liczono*
138
325
nie
liczono*
300
nie liczono*
nie liczono*
Katowice Œredni dla
AM
dla danej
kategorii
biorców
10
8
*nie policzono ze wzglêdu na ma³¹ liczbê chorych
Jaros³aw Czerwiñski,
Beata £¹giewska,
Joanna Marcinkowska
22
Krajowa lista osób oczekuj¹cych
na przeszczepienie narz¹dów klatki piersiowej
Biorcy serca
Lista osób oczekuj¹cych na przeszczepienie serca, na kombinowany przeszczep
serca i p³uc oraz przeszczep p³uc jest prowadzona przez Centrum OrganizacyjnoKoordynacyjne Poltransplant w systemie elektronicznej bazy danych od 2003 r. i gromadzi pe³ne dane dotycz¹ce potencjalnych biorców za okres 2003-2006. Dane z lat
wczeœniejszych, choæ niepe³ne, s¹ tak¿e dostêpne. £¹czna liczba zarejestrowanych
chorych wynosi 1038. Liczby nowo zg³oszonych potencjalnych biorców w latach
2003-06 przez poszczególne oœrodki zestawiono w Tabeli 1.
Tabela 1. Chorzy zg³oszeni do przeszczepienia narz¹dów klatki piersiowej przez
poszczególne oœrodki w latach 2003-2006
Rok zg³oszenia/
/oœrodek
przed rokiem 2003
(dane niepe³ne)
2003
2004
2005
2006
Ca³kowita liczba nowo
zg³oszonych biorców
Anin Kraków MSWiA
Zabrze
Liczba nowo
zg³oszonych biorców
24
70
39
56
40
61
36
53
30
27
18
28
25
35
49
47
97
103
92
108
150
231
220
213
224
229
207
155
447
1038
W 2006 r. w Polsce oczekiwa³o na leczenie przeszczepieniem serca 357 chorych,
czyli o 19 chorych wiêcej ni¿ w roku 2005. Z tej liczby 197 osób zosta³o zg³oszonych
w 2006 r., pozosta³e 160 osób w latach poprzednich (Tabela 2). Najwiêcej chorych
oczekiwa³o na przeszczep w Zabrzu (156 chorych), zaœ najmniej, bo 56 w Szpitalu
MSWiA w Warszawie.
Tabela 2. Chorzy oczekuj¹cy na przeszczep serca w Polsce w 2006 r.
Rok zg³oszenia/
/oœrodek
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ca³kowita
Liczba Biorców
Anin
Kraków
MSWiA
Zabrze
Ca³kowita
liczba biorców
71
74
56
156
357
1
4
4
27
35
4
6
2
17
18
27
1
7
48
1
1
3
13
18
33
87
1
1
4
10
19
40
85
197
23
Najczêstszymi chorobami stanowi¹cymi wskazanie do przeszczepienia by³y podobnie jak w latach poprzednich kardiomiopatia niedokrwienna (40% wszystkich chorych) i kardiomiopatia rozstrzeniowa (39%) – Tabela 3.
Tabela 3. Choroby stanowi¹ce wskazanie do przeszczepienia serca w 2006 r.
Anin
Kraków
MSWiA
Zabrze
33
28
18
65
25
30
30
55
7
3
3
23
2
1
1
8
-
-
-
2
4
12
4
3
71
74
56
156
Kardiomiopatia
niedokrwienna
Kardiomiopatia
rozstrzeniowa
Inne kardiomiopatie
Wada serca,
wada zastawkowa
Guz serca,
niewydolnoϾ przeszczepu
Etiologia nieznana
lub nieustalona
Ca³kowita Liczba Biorców
Razem
(Liczba /%)
144
40%
140
39%
36
10%
12
3%
2
1%
23
6%
357
Spoœród 357 oczekuj¹cych, 95 (27%) otrzyma³o w 2006 r. przeszczep serca
(w 2005 r. – 28%), zmar³o 42 chorych, co stanowi³o 12% wszystkich oczekuj¹cych
(w 2005 r. zmar³o 9% oczekuj¹cych), a ponad po³owa (52%) oczekiwa³a nadal na
przeszczepienie 31 grudnia 2006 roku (Tabela 4). Zespó³ ze Szpitala MSWiA w Warszawie zrealizowa³ listê oczekuj¹cych we w³asnym oœrodku w stopniu najwy¿szym,
bo w 63%, a zespó³ z Zabrza w najni¿szym, bo w 19%. Na koniec roku najd³u¿sz¹, bo
sk³adaj¹ca siê z 88 chorych listê oczekuj¹cych mia³ zespó³ z Zabrza, a najkrótsz¹ zespó³ ze Szpitala MSWiA.
Tabela 4. Realizacja zapotrzebowania na leczenie przeszczepieniem serca w Polsce
w 2006 r.
Liczba Biorców
Przeszczepienia
Liczba / %
Oczekuj¹cy na HTx 31 XII 2006
Liczba / %
Zgony na liœcie
Liczba / %
Los chorych nieznany
Liczba / %
Chorzy czasowo wstrzymani od HTx
Liczba / %
Dyskwalifikacje medyczne
Wycofanie zgody chorego na HTx
24
71
Anin
21
30%
45
63%
2
3%
3
4%
-
74
56
156
Kraków MSWiA Zabrze
10
35
29
14%
63%
19%
37
17
88
50%
30%
56%
12
3
25
16%
5%
16%
1
1%
5
7%
6
1
13
8%
2%
8%
3
1
4%
1%
357
Razem
95
27%
187
52%
42
12%
1
8
2%
20
6%
4
1%
Œredni czas oczekiwania na liœcie chorych, którzy otrzymali w 2006 r. przeszczep
serca wyniós³ dla wszystkich czterech oœrodków œrednio 4 miesi¹ce (o jeden miesi¹c
d³u¿ej, ni¿ w 2005 r.), z czego najd³u¿szy by³ okres oczekiwania w oœrodku krakowskim (œrednio 6 miesiêcy), a najkrótszy, bo wynosz¹cy œrednio 2 miesi¹ce w Szpitalu MSWiA w Warszawie. Natomiast osoby, które przeszczepu nie otrzyma³y i nadal
na przeszczep oczekuj¹, oczekiwa³y (wg danych na 31.12.2006 r.) œrednio 15 miesiêcy (w MSWiA – 4 miesi¹ce, w Zabrzu 16 miesiêcy) – Tabela 5. Œredni czas oczekiwania chorych, którzy zmarli nie doczekawszy przeszczepienia by³ czterokrotnie d³u¿szy, ni¿ chorych, którzy przeszczep otrzymali.
Tabela 5. Czas oczekiwania chorych zg³oszonych w 2006 r. do leczenia przeszczepieniem serca (œrednio w miesi¹cach)
Chorzy przeszczepieni
Oczekuj¹cy na HTx 31 XII 2006
Chorzy zmarli przed
przeszczepieniem
Anin
Kraków MSWiA Zabrze Wszyscy chorzy
5
6
2
6
4
12
22
4
16
15
nie
nie
25
15
16
liczono*
liczono*
* nie policzono ze wzglêdu na ma³¹ liczbê chorych
Biorcy kombinowanego przeszczepu serca i p³uc
Zg³oszenia potencjalnych biorców kombinowanego przeszczepu serca i p³uc w ³¹cznej liczbie 22 chorych pochodzi³y z dwóch oœrodków kardiochirurgicznych; ze Œl¹skiego
Centrum Chorób Serca w Zabrzu (16 zg³oszonych biorców) i z Instytutu Kardiologii w Aninie (6 zg³oszeñ). Wskazania do takiego przeszczepienia by³y nastêpuj¹ce: wada serca lub
wada zastawkowa – 11 biorców, kardiomiopatia niedokrwienna – 3, zw³óknienie p³uc, zespó³ Eisenmengera i kardiomiopatia zastoinowa po 2 przypadki, pierwotne nadciœnienie
p³ucne oraz mukowiscydoza – po jednym przypadku. W 2006 r. wykonano w kraju tylko
jedno kombinowane przeszczepienie serca wraz z p³ucami w Zabrzu, drugi chory otrzyma³ przeszczep za granic¹. Piêciu chorych zmar³o nie doczekawszy przeszczepienia,
2 biorców zosta³o zdyskwalifikowanych, 13 nadal oczekuje na przeszczep.
Biorcy p³uc
Na liœcie osób oczekuj¹cych na przeszczepienie p³uc w 2006 r. by³o 27 chorych,
z czego 21 zosta³o zg³oszonych w tym w³aœnie roku. Wszyscy biorcy byli zg³oszeni
przez Œl¹skie Centrum Chorób Serca w Zabrzu. Najczêstszym schorzeniem wœród
biorców by³o zw³óknienie p³uc (13 chorych) oraz rozedma (7 chorych). Zarejestrowano ponadto po dwóch chorych z pylic¹ krzemow¹ i samoistnym nadciœnieniem p³ucnym oraz po jednym z LAM, zarostow¹ chorob¹ ¿yln¹ p³uc i histiocytoz¹. W Zabrzu
w 2006 r. wykonano ³¹cznie 6 przeszczepieñ pojedynczego p³uca lub pary p³uc, jeden chory otrzyma³ przeszczep poza Polsk¹, 2 biorców zmar³o nie doczekawszy przeszczepienia, a 18 kolejnych oczekuje nadal na przeszczep.
Jaros³aw Czerwiñski, Joanna Marcinkowska, Krystyna Antoszkiewicz
25
Krajowy rejestr przeszczepieñ
Zgodnie z ustaw¹ z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz. U. nr 169, poz.1411, Art. 18.1) oraz rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie prowadzenia
krajowego rejestru przeszczepieñ (Dz.U.06.76.542) Centrum Poltransplant jest
zobowi¹zane do prowadzenia krajowego rejestru przeszczepieñ. Celem dzia³ania
rejestru jest „nale¿yte monitorowanie dokonywanych przeszczepieñ”. Rejestr gromadzi „informacje dotycz¹ce prze¿ycia biorcy oraz przeszczepu w okresie 3 i 12
miesiêcy po przeszczepieniu, a nastêpnie w odstêpach co 12 miesiêcy, a¿ do utraty
przeszczepu lub zgonu biorcy przeszczepu”.
Zasady funkcjonowania krajowego rejestru przeszczepieñ zosta³y przedstawione
i upublicznione podczas XIII Konferencji Poltransplantu w dniach 25-26 kwietnia
2006 r., w Warszawie.
Podane w tabeli liczby i odsetki prze¿ycia przeszczepów i biorców s¹ danymi rzeczywistymi i dotycz¹ tych przeszczepów, w przypadku których okres obserwacji
przekroczy³ 12 miesiêcy. S¹ to wiêc wyniki przeszczepieñ wykonanych w okresie
1 stycznia 2005 – 15 lutego 2006.
Tabela 1. Prze¿ycia biorców i przeszczepów wykonanych w 2005r. (dane pe³ne)
or a z w 2006 r . ( d a n e n i e p e ³ n e )
Narz¹d
Nerki
od zmar³ych
Nerki
od ¿ywych
W¹troby
od zmar³ych
W¹troby
od ¿ywych
Trzustka i nerka
(prze¿ycie obu
przeszczepów)
Serca
P³uca
Liczba
Liczba Tx
przeszczepieñ objêtych
w latach
obs e r w a cj a
2005-06
Pr ze ¿ycia 3 mie s.
Pr ze ¿ycia 12 mie s.
biorców
( l i c zba / % )
pr ze s zcze pów
( l i c zba / % )
biorców
( l i c zba / % )
pr ze s zcze pów
( l i c zba / % )
1939
1107
1107 (97%)
1020 (92%)
1043 (94%)
972 (88%)
47
29
29 (100%)
29(100%)
29 (100%)
29 (100%)
379
223
199 (89%)
192 (86%)
195 (875)
185 (83%)
33
16
15 (94%)
15 (94%)
15 (94%)
15 (94%)
58
27
23 (85%)
19 (70%)
20 (74%)
16 (59%)
190
9
105
3
78 (74%)
0 (0%)
78 (74%)
0 (0%)
77 (73%)
0 (0%)
77 (73%)
0 (0%)
Jaros³aw Czerwiñski, Krystyna Antoszkiewicz,
Gajusz Gontarczyk, Monika Grzegorek
26
Krajowa lista oczekuj¹cych oraz krajowy rejestr
przeszczepieñ komórek krwiotwórczych szpiku
i krwi obwodowej oraz krwi pêpowinowej
Krajowa lista osób oczekuj¹cych na przeszczepienie komórek krwiotwórczych
jest po³¹czona z krajowym rejestrem alogenicznych przeszczepieñ komórek krwiotwórczych (art. 18 Ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu
i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów), który gromadzi dane dotycz¹ce
transplantacji komórek hematopoetycznych od dawców spokrewnionych i niespokrewnionych.
Krajowa lista osób oczekuj¹cych na przeszczepienie szpiku prowadzona przez
POLTRANSPLANT w formie elektronicznej bazy danych zawiera nastêpuj¹ce informacje:
1) imiê i nazwisko osoby oczekuj¹cej;
2) datê i miejsce urodzenia osoby oczekuj¹cej;
3) adres miejsca zamieszkania lub adres do korespondencji osoby oczekuj¹cej;
4) numer PESEL osoby oczekuj¹cej, je¿eli posiada;
5) rozpoznanie lekarskie;
6) grupê krwi i Rh osoby oczekuj¹cej;
7) rodzaj planowanego przeszczepienia;
8) pilnoœæ przeszczepienia wed³ug aktualnie obowi¹zuj¹cych dla danego rodzaju
przeszczepu kryteriów medycznych;
9) imiê, nazwisko oraz miejsce wykonywania zawodu lekarza dokonuj¹cego zg³oszenia;
10) oznaczenie antygenów HLA osoby oczekuj¹cej
11) datê kwalifikacji do przeszczepienia oraz datê umieszczenia na liœcie
Do po³owy grudnia 2006 r. do Poltransplantu nap³ynê³y dane z 15 oœrodków
transplantacyjnych dotycz¹ce 480 chorych zakwalifikowanych do alogenicznego
przeszczepienia komórek krwiotwórczych. Na podstawie raportów z oœrodków transplantacyjnych do koñca ostatniego kwarta³u 2006 r. wykonano 128 alotransplantacji komórek krwiotwórczych od dawców niespokrewnionych (w tym 7 retransplantacji) oraz 182 od dawców spokrewnionych (w tym 2 powtórne przeszczepienia i 5
transplantacji haploidentycznych). Wœród biorców przeszczepów alogenicznych od
dawcy niespokrewnionego u 24 pacjentów przeszczepiono komórki od dawców pochodz¹cych z polskich rejestrów. Wed³ug zgromadzonych danych, preferowanym
Ÿród³em komórek macierzystych do przeszczepieñ alogenicznych od dawców niespokrewnionych by³a krew obwodowa (78%) oraz szpik (ok. 20% przypadków). Kilkakrotnie do alogenicznego przeszczepienia zastosowano jednostki krwi pêpowinowej. Zmar³o 36 chorych, u których dokonano przeszczepienia w 2006 roku, w tym
26 chorych po przeszczepieniu komórek od dawcy niespokrewnionego oraz 10 chorych po przeszczepie komórek od dawcy spokrewnionego.
27
Ryc. 1. Aktywnoœæ oœrodków transplantacyjnych w 2006 r. Przeszczepienia od spokrewnionego dawcy – wykorzystanie Ÿróde³ komórek macierzystych (iczba retransplantacji w nawiasie)
Ryc. 2 Aktywnoœæ oœrodków transplantacyjnych w 2006r. Przeszczepienia od niespokrewnionego dawcy – wykorzystanie Ÿróde³ komórek macierzystych (liczba retransplantacji
w nawiasie)
28
Ryc. 3 Udzia³ dawców z rejestrów polskich w przeszczepieniach wykonanych w polskich
oœrodkach transplantacyjnych w 2006 r.
Ma³gorzata Dudkiewicz, Agnieszka Pietrzykowska, Katarzyna Adamiak
29
Rejestr ¿ywych dawców
Zgodnie z ustaw¹ z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz. U. 169, poz. 1411, Art. 15.1), rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006r. w sprawie rodzaju i zakresu badañ ¿ywych dawców narz¹dów wykonywanych w ramach monitorowania
ich stanu zdrowia (Dz.U.06.83.579) oraz zgodnie ze swoim statutem Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji Poltransplant prowadzi od 1 stycznia
2006r. rejestr ¿ywych dawców. Zadaniem rejestru jest „monitorowanie i ocena
stanu zdrowia ¿ywych dawców, od których pobrano narz¹d do przeszczepienia”.
W rejestrze zamieszcza siê nastêpuj¹ce dane: „imiê i nazwisko ¿ywego dawcy,
datê i miejsce urodzenia ¿ywego dawcy, adres miejsca zamieszkania ¿ywego dawcy, numer PESEL ¿ywego dawcy, datê i miejsce pobrania, narz¹d, który uleg³ pobraniu, nazwê i adres zak³adu opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania, imiê
i nazwisko lekarza, który dokona³ pobrania oraz inne informacje medyczne o istotnym znaczeniu”. Dane, o których mowa „zak³ad opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania, przekazuje niezw³ocznie do rejestru ¿ywych dawców”. S¹ one gro-
Tabela 1. Stan gromadzenia informacji w Rejestrze ¯ywych Dawców na koniec 2006 r.
Zespó³
pobieraj¹cy
narz¹d
Liczba
pobrañ
od ¿ywych
dawców
CSK AM
20
w
fragmentów
Warszawie
w¹troby
Szp.
Dzieci¹tka Jezus
8 nerek
w Warszawie
Wroc³aw AM
3 nerki
CSK AM w Warszawie
2 nerki
Gdañsk AM
1 nerka
Szp. Woj. w £odzi
1 nerka
Szczecin AM
1 nerka
Szpital MSWiA
w Warszawie
1 nerka
Szp. Woj.
we Wroc³awiu
1 nerka
20
fragmentów
RAZEM
w¹troby
i 18 nerek
30
Przed
pobraniem
Bezpoœrednio
po pobraniu
3 miesi¹ce
po pobraniu
Liczba
Liczba
Liczba
Liczba
Liczba
Liczba
nale¿nych brakuj¹cych nale¿nych brakuj¹cych nale¿nych brakuj¹cych
informacji informacji informacji informacji informacji informacji
20
11
20
11
16
16
8
1
8
1
4
1
3
2
1
1
1
0
0
0
0
1
3
2
1
1
1
0
0
0
0
1
3
2
1
1
1
2
2
0
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
38
15
38
15
30
25
madzone w nastêpuj¹cych okresach: przed pobraniem narz¹du, bezpoœrednio
po pobraniu, w 3 i 12 miesiêcy po pobraniu, nastêpnie co 12 miesiêcy przez 10
lat.
Na potrzeby prowadzenia rejestru zespó³ Poltransplant opracowa³ formularze, które rozes³a³ do kierowników zespo³ów transplantacyjnych. Wzory tych formularzy s¹ dostêpne na p³ytce za³¹czonej do Biuletynu. Raportowane dane s¹ na
bie¿¹co gromadzone w rejestrze prowadzonym w formie elektronicznej.
Pierwszy rok dzia³alnoœci pokaza³, ¿e dane dotycz¹ce pobrañ od ¿ywych dawców nap³ywaj¹ce do rejestru s¹ niepe³ne i docieraj¹ z du¿ym opóŸnieniem, przez
co na koniec 2006r. rejestr nie zawiera³ wszystkich przewidzianych w rozporz¹dzeniu informacji. Nadal zdarza siê, ¿e informacje o pobraniu i przeszczepieniu narz¹du od ¿ywego dawcy nap³ywaj¹ do rejestru przeszczepieñ, krajowej listy osób
oczekuj¹cych na przeszczepienie, a tym samym do rejestru ¿ywych dawców dopiero po kilku miesi¹cach po ich dokonaniu. W tej sytuacji analiza merytoryczna
sk¹pych informacji zawartych w rejestrze nie by³a na koniec 2006r. mo¿liwa.
W Tabeli 1 pokazano jedynie dane strukturalne mówi¹ce o liczbie obecnie posiadanych informacji o dawcach w zestawieniu z liczb¹ informacji, które do rejestru
ju¿ powinny nap³yn¹æ.
Poltransplant przypomina, ¿e ustawa z dnia 1 lipca 2005 (Art. 15,3) obliguje zespó³ opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania do niezw³ocznego przekazania
danych dawcy do rejestru ¿ywych dawców.
Jaros³aw Czerwiñski,
Joanna Marcinkowska
31
Dzia³alnoœæ Centralnego Rejestru Sprzeciwów
w latach 1997-2006
Centralny Rejestr Sprzeciwów (CRS) na pobranie po œmierci komórek, tkanek i narz¹dów dzia³a w POLTRANSPLANCIE od dn. 1.11.1996 roku zgodnie z Rozporz¹dzeniem
Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 14.06.1996 r. Z dniem 15 grudnia 2006
roku zaczê³o obowi¹zywaæ nowe rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu
prowadzenia CRS oraz sposobu ustalania istnienia wpisu w tym rejestrze z dn. 1 grudnia 2006 r. (Dz.U. 06.228.11350). Zg³oszenia sprzeciwów i rezygnacje ze z³o¿onych
wczeœniej sprzeciwów s¹ przekazywane do Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych i Administracji w celu wprowadzenia ich do zasobów ewidencji ludnoœci. Po wprowadzeniu danych do bazy PESEL wype³niony formularz jest archiwizowany w biurze Poltransplantu.
Prowadzona jest ewidencja nadchodz¹cych z oœrodków transplantacyjnych zapytañ
o sprawdzenie istnienia wpisu w CRS-ie i wysy³anych odpowiedzi.
Od pocz¹tku istnienia rejestru czyli od 1.11.1996 roku wp³ynê³o do koñca 2006
roku ³¹cznie 23917 oœwiadczeñ o zarejestrowanie sprzeciwu lub jego cofniêcie. Do
koñca 2006 roku stwierdzono 23786 zarejestrowanych sprzeciwów.
W stosunku do poprzednich raportów, w 2006r. nie nast¹pi³y istotne zmiany
w zg³aszalnoœci zastrze¿eñ do CRS-u. Najwiêkszy nap³yw sprzeciwów mia³ miejsce
w 1997r. – prawie 15000 wniosków. W kolejnych latach obserwowano systematyczny spadek liczby zg³aszanych sprzeciwów do 432 oœwiadczeñ w 2001r. oraz niewielki ich wzrost do 673 oœwiadczeñ w 2002r. W 2003 roku zarejestrowano ³¹cznie 382 wnioski o zarejestrowanie sprzeciwu lub jego cofniêcie (8 wniosków), a w 2004
roku odpowiednio 288 i 14., w 2005 r. zarejestrowano ju¿ tylko 265 zastrze¿eñ na
pobranie komórek, tkanek i narz¹dów oraz 11 wniosków o cofniêcie sprzeciwu.
W 2006 roku utrzymana zosta³a dotychczasowa tendencja z 272 zarejestrowanymi zg³oszeniami sprzeciwu.
Dynamikê zg³aszania sprzeciwów przedstawia Tabela 1. (dane na dzieñ 31.12.2006 r.).
Tabela 1. Sprzeciwy zg³aszane w latach 1996-2006.
LATA
11-12. 1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
RAZEM
32
Liczba oœwiadczeñ
ogó³em
Liczba sprzeciwów
ogó³em
Liczba cofniêæ sprzeciwu
ogó³em
1693
14626
2421
1700
1112
438
685
382
302
1693
14607
2404
1683
1095
432
673
374
288
0
19
17
17
17
6
12
8
14
276
282
23917
265
272
23786
11
10
131
Oœwiadczenia w³asne stanowi³y 85,66%, a zg³aszane przez przedstawicieli ustawowych 14,34%. Zg³oszenia zawieraj¹ce wniosek o cofniêcie sprzeciwu stanowi³y
3,55% ogó³u oœwiadczeñ w 2006 roku. Na przestrzeni 10 lat dzia³ania CRS wiêcej
wniosków kierowa³y kobiety – 53,85%.
Tabela 2. Zg³oszenia wg podzia³u na p³eæ
Najwiêcej zg³aszanych sprzeciwów, bo 13710 (57%) pochodzi³o od osób z grupy
wiekowej 20 – 59 lat. Najmniej zg³aszanych sprzeciwów dotyczy³o osób do 19 r¿. –
1735 osoby z zarejestrowanym sprzeciwem, czyli 7,3%. Najwiêcej wniosków o cofniêcie sprzeciwu pochodzi³o od osób w grupie wiekowej 20-59 lat. Szczegó³owy rozk³ad
przedstawiony jest na poni¿szym wykresie.
Tabela 3. Zg³oszenia wg grup wiekowych
W 2006 roku najwiêcej sprzeciwów, tak jak w poprzednich latach pochodzi³o z województw mazowieckiego (19,24%), œl¹skiego (11,48%) i kujawsko-pomorskiego
(8,82%). Najmniej oœwiadczeñ sprzeciwu nap³ynê³o z województw: œwiêtokrzyskiego
(1,25%), opolskiego (1,62%) i lubuskiego (2,49%).
Powy¿sze dane statystyczne powsta³y po uaktualnieniu bazy danych PESEL i CRS.
Liczba oœwiadczeñ o sprzeciwie lub cofniêciu sprzeciwu zarejestrowanych w CRS na-
33
liczana jest dla wszystkich zg³oszeñ (aktualnych i poprzednich) na podstawie rejestracji zg³oszenia w bazie CRS. Stan ludnoœci objêtej systemem CRS wg województw
w okreœlonych grupach wiekowych i z podzia³em na p³eæ naliczany jest na podstawie
aktualnych zg³oszeñ i na podstawie danych zawartych ³¹cznie w bazach CRS i PESEL. Zestawienia statystyczne przedstawiaj¹ ca³kowit¹ bezwzglêdn¹ liczbê zg³oszeñ,
co oznacza, ¿e w bazie CRS figuruj¹ równie¿ osoby zmar³e. Dane statystyczne dotycz¹ce zg³oszeñ pochodz¹cych z poszczególnych województw naliczane s¹ wg danych
zgodnych z aktualnym miejscem zamieszkania (zameldowania) a nie wg zg³oszenia pochodz¹cego z danego województwa. Wiek osób ujêtych w bazie danych CRS naliczany jest zgodnie z danym rokiem bie¿¹cym. Dane statystyczne przedstawiane s¹ cyklicznie co miesi¹c i przekazywane do Poltransplantu.
W 2006 roku do Poltransplantu wp³ynê³o 1926 zapytañ o sprawdzenie istnienia
zastrze¿enia z³o¿onego przez potencjalnego dawcê w bazie CRS na pobranie narz¹dów i tkanek. Dla porównania w 2005 roku by³o 1947 zapytañ, czyli nieco wiêcej ni¿
w 2006 roku. Kwartalny rozk³ad próœb o sprawdzenie zastrze¿enia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów przedstawia poni¿sza tabela:
Kwarta³
2006 roku
I
II
III
IV
Razem
Liczba zapytañ
o sprawdzenie w CRS
496
436
485
509
1926
Tak jak w poprzednich latach przewa¿a³y zapytania z Banków Tkanek.
W 2006 roku zosta³o znowelizowane Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki
Spo³ecznej z dnia 1 paŸdziernika 1996 r. w sprawie centralnego rejestru zg³oszonych sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narz¹dów, sposobu rejestracji sprzeciwów oraz sposobu ustalania istnienia sprzeciwu w formie oœwiadczeñ. Nowe rozporz¹dzenie zosta³o wydane 1 grudnia 2006 r. (Dz.U.06.228.11350) i wesz³o w ¿ycie
z dniem 15 grudnia 2006 roku zawiera kilka nowych aspektów. Poni¿ej zostan¹ one
omówione kolejno.
§ 2, pkt. 3:
„Potwierdzeniem dokonania wpisu sprzeciwu w centralnym rejestrze sprzeciwów
jest zawiadomienie o wpisie sprzeciwu, sporz¹dzone w formie wydruku komputerowego, potwierdzonego podpisem dyrektora Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji „Poltransplant”, zwanego dalej „Poltransplantem”.
Do 15 grudnia 2006 wystarczy³o jedynie potwierdzenie wpisu do rejestru sprzeciwów wys³ane listem poleconym. Obecnie Minister Zdrowia rozporz¹dzi³, aby ka¿de
by³o opatrzone podpisem Dyrektora Poltransplant-u.
34
§ 3 w ca³oœci:
1. O istnieniu wpisu sprzeciwu ma³oletniego zawiadamia siê osobê, której wpis dotyczy, po osi¹gniêciu przez ni¹ pe³noletnioœci, informuj¹c jednoczeœnie o mo¿liwoœci
cofniêcia sprzeciwu w formie, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1ustawy, oraz
o skutku, o którym mowa w ust. 4.
2. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, przesy³a siê w formie wydruku komputerowego potwierdzonego podpisem dyrektora Poltransplantu, przesy³k¹ pocztow¹
za potwierdzeniem odbioru.
3. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, przesy³a siê równie¿ do ma³oletniego
który ukoñczy³ szesnaœcie lat.
4. Brak odpowiedzi na zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, w terminie 30 dni stanowi potwierdzenie sprzeciwu.
5. Zmian wpisów w centralnym rejestrem sprzeciwów dotycz¹cych ma³oletniego,
o którym mowa w ust.1 i 3, dokonuje siê niezw³ocznie po otrzymaniu zg³oszenia o wykreœlenie wpisu.
Ustala siê koniecznoœæ identyfikacji osób, które ukoñczy³y 16 i 18 lat, a opiekunowie prawni z³o¿yli zastrze¿enie w CRS w ich imieniu. Ze wzglêdu na to, ¿e osoby koñcz¹ce 16 i 18 rok ¿ycia mog¹ ju¿ same podejmowaæ decyzje, Minister Zdrowia uzna³
za konieczne poinformowanie tych osób o istnieniu zastrze¿enia z³o¿onego w ich imieniu i podjêciu w³asnej decyzji dotycz¹cej zgody lub sprzeciwu na pobranie komórek,
tkanek i narz¹dów po ich œmierci niezale¿nie od woli rodziców.
§ 5, pkt. 2
Formularz zg³oszenia, o którym mowa w ust. 1, znajduje siê na stronie internetowej Poltransplantu lub w zak³adach opieki zdrowotnej.
Ze wzglêdu na coraz wiêksz¹ informatyzacjê oraz ³atwiejszy dostêp do internetu, Minister Zdrowia do³¹czy³ równie¿ mo¿liwoœæ pobierania druków zg³oszenia o zarejestrowaniu lub cofniêciu sprzeciwu ze strony internetowej Poltransplantu.
§ 6 w ca³oœci:
1. Istnienie wpisu sprzeciwu w centralnym rejestrze sprzeciwów lekarz zamierzaj¹cy dokonaæ pobrania lub osoba przez niego upowa¿niona ustala telefonicznie, faksem lub poczt¹ elektroniczn¹.
2. Osoba, o której mowa w ust. 1, potwierdza istnienie wpisu sprzeciwu w centralnym
rejestrze sprzeciwów poprzez wys³anie do Poltransplantu przesy³k¹ polecon¹, pytania zawieraj¹cego dane wymienione w art. 7 ust. 3 lub ust. 4 ustawy oraz nastêpuj¹ce dane osoby wymienionej w art. 7 ust. 6 ustawy:
1) imiê i nazwisko;
2) numer i seria dowodu to¿samoœci;
3) numer PESEL;
4) adres podmiotu, w którym jest zatrudniona ta osoba.
35
3. OdpowiedŸ na pytanie, o którym mowa w ust. 1, potwierdza siê niezw³ocznie zawiadomieniem o istnieniu lub braku wpisu sprzeciwu w centralnym rejestrze sprzeciwów.
4. OdpowiedŸ na pytanie, o którym mowa w ust. 2, przesy³a siê w formie wydruku
komputerowego potwierdzonego podpisem dyrektora Poltransplantu przesy³k¹
polecon¹.
Nowy przepis znajduje siê w nowelizacji rozporz¹dzenia. Do tej pory sprawdzenie
w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów odbywa³o siê g³ównie drog¹ telefoniczn¹, a nastêpnie wys³aniem przez koordynatora Poltransplantu faksu wydruku komputerowego z bazy danych PESEL z potwierdzeniem braku lub istnienia zastrze¿enia w Rejestrze.
Z tego wzglêdu na stronie internetowej Poltransplantu zosta³ umieszczony list otwarty do wszystkich oœrodków wspó³pracuj¹cych od Dyrektora Poltransplantu, informuj¹cy o nowych zasadach funkcjonowania Centralnego Rejestru Sprzeciwów i zasadach sprawdzenia zastrze¿enia na pobranie komórek, tkanek i narz¹dów. Ten sam
list zosta³ rozes³any równie¿ poczt¹ konwencjonaln¹ do kierowników wszystkich oœrodków. Od 1 stycznia 2007 roku wszystkie wydruki z Centralnego Rejestru Sprzeciwów podpisane przez Dyrektora Poltransplantu wysy³ane s¹ do oœrodków zg³aszaj¹cych poczt¹ polecon¹.
Agnieszka Krawczyk, Joanna Marcinkowska
36
Centralny Rejestr
Niespokrewnionych Dawców
Szpiku i Krwi Pêpowinowej
Na podstawie Ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. „O pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów” (Dz. U. Nr 169 poz. 1411) do zadañ Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej (CRNDSiKP) nale¿y w szczególnoœci:
1. prowadzenie krajowej listy osób oczekuj¹cych na przeszczepienie komórek krwiotwórczych,
2. prowadzenie rejestru alogenicznych przeszczepieñ komórek krwiotwórczych od dawców spokrewnionych i niespokrewnionych,
3. prowadzenie rejestru niespokrewnionych dawców szpiku i krwi pêpowinowej (CRNDSiKP),
4. koordynacja poszukiwania niespokrewnionych dawców szpiku i krwi pêpowinowej ze
wstêpnym przeszukaniem rejestru dawców szpiku i krwi pêpowinowej.
Od 2001 roku Poltransplant realizuje œwiadczenia zdrowotne dotycz¹ce rozwoju
Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej oraz doboru niespokrewnionych dawców szpiku.
Rozwój Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku
i Krwi Pêpowinowej
W ramach realizacji œwiadczenia dotycz¹cego rozwoju CRNDSiKP Poltransplant zleca zak³adom opieki zdrowotnej wy³onionym w drodze og³aszanego co roku konkursu
wykonanie czynnoœci obejmuj¹cych:
a) rekrutacjê potencjalnych dawców szpiku, którzy prawid³owo wype³ni¹ i podpisz¹
oœwiadczenia woli o wpisanie do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej,
b) badanie lekarskie potencjalnego dawcy,
c) wykonywanie badañ antygenów zgodnoœci tkankowej u potencjalnych dawców szpiku metod¹ serologiczn¹ (klasa I) oraz metod¹ genetyczn¹ (klasa II),
d) bankowanie próbek krwi pobranych od ka¿dego dawcy,
e) przekazanie wyników badañ do wy³¹cznej dyspozycji Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej.
Warunkiem przyst¹pienia do konkursu jest posiadanie doœwiadczenia w oznaczaniu antygenów zgodnoœci tkankowej HLA metod¹ serologiczn¹ w klasie I i metod¹ genetyczn¹ w klasie II.
37
Tabela 1. Realizacja Œwiadczenia Zdrowotnego dotycz¹cego rozwoju CRNDSiKP
w 2006 r.
Oœrodek
SPSK Nr 1 AM
w Gdañsku
RCKiK
w Katowicach
Uniw. SD
w Krakowie
RCKiK
Lublin
CSK UM
w £odzi
WSS
w £odzi
RCKiK
w Poznaniu
SPSK2
Szczecin
IHiT
w Warszawie
SPCSK AM
w Warszawie
SKDJ - CLO
w Warszawie
WIM
w Warszawie
NZOZ PAN
Wroc³aw
Razem
liczba
zrekrutowanych
NDSz w 2006 r.
liczba
liczba badañ
liczba badañ
zakontraktowanych NDSz wg aneksu nie wykonanych
badañ NDSz wg
do umowy
do koñca 2006 r.
umowy z 2006 r.
z 2006 r.
220
200
20
0
300
300
0
0
108
100
10
2
80
50
30
0
60
40
20
0
34
40
0
6
580
550
30
0
80
80
20
20
100
100
0
0
200
200
0
0
550
500
50
0
50
50
0
0
40
2402
40
2250
0
180
0
28
W 2006 roku, w wyniku konkursu Poltransplant zawar³ kontrakty na badania 2250
nowo zrekrutowanych potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku na ³¹czn¹ kwotê 1 381 500,00 PLN oraz przeznaczy³ dodatkowe œrodki pieniê¿ne w kwocie
111 600,00 PLN, co pozwoli³o zwiêkszyæ kontrakt o kolejne 180 badañ.
Nie wszystkie Zak³ady Opieki Zdrowotnej, które pierwotnie zawar³y z Poltransplantem kontrakt wywi¹za³y siê z umowy. Z przeznaczonych przez Poltransplant œrodków
finansowych w 2006 roku na rekrutacjê i badania 2430 dawców przebadano 2402
osoby.
Do koñca 2006 roku w bazie Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców
Szpiku i Krwi Pêpowinowej (CRNDSiKP) zarejestrowano dane immunofenotypowe
10371 potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku.
38
Ryc. 1. Liczba przebadanych potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku w latach 2001-2006
Ryc. 2. Rozwój CRNDSiKP w latach 2001-2006
Dzia³alnoœæ CRNDSiKP w 2006 roku
CRNDSiKP posiada akredytacjê w rejestrze BMDW (Bone Marrow Donors
Worldwide) aktualnie skupiaj¹cym 58 rejestrów potencjalnych niespokrewnionych
dawców szpiku z 43 krajów i 38 banków krwi pêpowinowej z 21 krajów. CRNDSiKP
nale¿y do WMDA (World Marrow Donor Association) oraz miêdzynarodowej organizacji NetCord.
W grudniu 2006 roku liczba dawców i jednostek krwi pêpowinowej zgromadzonych
w BMDW przekroczy³a 10 990 303. Do dnia ostatniej aktualizacji (26 grudnia 2006
39
roku) CRNDSiKP przes³a³ do BMDW dane 10 120 potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku. 99,5% dawców CRNDSiKP posiada oznaczenia antygenów zgodnoœci tkankowej uk³adu HLA w obu klasach, tj. serologiczne (lub genetyczne) w klasie I i genetyczne w klasie II.
W ci¹gu 2006 r. do wp³ynê³o 168 próœb o przeszukanie bazy CRNDSiKP, z czego 165 próœb dotyczy³o poszukiwania niespokrewnionego dawcy szpiku, a 3 proœby o jednostki krwi pêpowinowej. W 155 przypadkach znaleziono wstêpnie zgodnego dawcê i w 3 wstêpnie zgodne jednostki krwi pêpowinowej. W 33 przypadkach
wstêpne przeszukania nap³ynê³y z krajowych oœrodków dobieraj¹cych, a w 132 z rejestrów zagranicznych. W 97 przypadkach kontynuowano procedurê doboru. Od
44 potencjalnych dawców z CRNDSiKP pobrano próbki krwi na typowanie potwierdzaj¹ce, a u 53 wykonano dotypowanie antygenów uk³adu HLA.
W 2006 roku otrzymano 17 próœb o pobranie komórek hematopoetycznych uk³adu krwiotwórczego od dawców zarejestrowanych w CRNDSiKP, z czego zrealizowano
13 pobrañ – w tym 10 dla polskich pacjentów i 3 dla pacjentów z oœrodków zagranicznych (w tym 1 powtórne pobranie od tego samego dawcy dla tego samego pacjenta).
Aktualnie do koñca 2006 roku zarezerwowano do pobrania 4 dawców szpiku – w tym
2 dla polskich pacjentów.
Ryc. 3. Struktura pobrañ komórek hematopoetycznych od dawców CRNDSiKP
w 2006 roku
W 2006 roku w ramach statutowego obowi¹zku gromadzenia danych alogenicznych jednostek krwi pêpowinowej, zarejestrowano 255 jednostek krwi pêpowinowej
i otrzymano 3 proœby o wstêpne przeszukanie. W 2 przypadkach kontynuowano procedurê doboru, ¿adna z nich nie zakoñczy³a siê wybraniem jednostki krwi pêpowinowej do przeszczepienia.
Agnieszka Pietrzykowska, Anna £êczycka
40
Dobór niespokrewnionych dawców szpiku
w 2006 roku
Od 2001 roku Poltransplant realizuje dobór niespokrewnionych dawców szpiku.
Tabela 1 przedstawia liczbê wniosków o poszukiwanie i dobór niespokrewnionych
dawców szpiku dla chorych zakwalifikowanych do alogenicznego przeszczepienia szpiku, które wp³ynê³y do Poltransplantu w ci¹gu 6 lat. Razem wp³ynê³y 1 492 wnioski,
z tego w 2006 roku 335.
Tabela 1. Wnioski o dobór niespokrewnionych dawców szpiku w latach 2001-2006
Rok
2001
(od IX)
2002
2003
2004
2005
2006
Liczba
wniosków z
poprzedniego
roku
Liczba
nowych Razem
wniosków
Wnioski
wycofane
przed
zleceniem
Wnioski
przekazane
do realizacji
Wnioski
wycofane
po zleceniu
Liczba
procrdur
zap³aconych
–
162
162
–
162
36
100
54
28
43
–
–
215
238
245
297
335
269
266
288
297
335
11
19
6
2
10
176
198
282
295
325
27
25
25
7
9
172
197
253
236
236
19*
* czêœciowe rozliczenie procedury doboru
Liczba wniosków o dobór niespokrewnionych dawców szpiku wzrasta z ka¿dym
rokiem. W 2006 roku wp³ynê³o 335 wniosków, czyli o 13% wiêcej ni¿ w roku poprzednim. Ogólna liczba wniosków dotyczy poszukiwañ dawcy dla 288 pacjentów.
W 47 przypadkach oœrodki transplantacyjne wystêpowa³y z nowym wnioskiem
o ponowne zlecenie doboru w sytuacji, gdy procedura nie koñczy³a siê dobraniem
zaakceptowanego dawcy, a w rejestrach wystêpowali jeszcze inni wstêpnie zgodni
dawcy dla danego chorego.
Wysokoœæ œrodków finansowych, którymi dysponuje Poltransplant oraz fakt, ¿e
od 2004 roku Poltransplant mo¿e sam decydowaæ o strukturze ca³oœci œrodków
przeznaczonych na realizacjê zadañ statutowych pozwala odpowiednio dostosowaæ
umowy z wykonawcami do wzrastaj¹cych potrzeb w zakresie Doboru. Dziêki temu,
podobnie jak w 2005 roku, w 2006 roku realizacja Doboru przebiega³a bez zak³óceñ
a wszystkie wp³ywaj¹ce wnioski by³y natychmiast kierowane do realizacji.
W grudniu 2005 roku Poltransplant przeprowadzi³ konkurs ofert i na pocz¹tku
stycznia 2006 roku podpisa³ umowy z piêcioma oœrodkami na realizacjê œwiadczenia zdrowotnego:
l Dolnoœl¹skie Centrum Transplantacji Komórkowych z
40 x 20 000,00 z³
KBDS we Wroc³awiu
l Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie
25 x 20 000,00 z³
41
NZOZ MEDiGEN w Warszawie
Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny
w Warszawie
l Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny
im. A. Mielêckiego Œl¹skiej AM w Katowicach – dobór
dawców tylko z rejestrów amerykañskich
l
l
45 x 20 000,00 z³
8 x 20 000,00 z³
10 x 20 000,00 z³
128 procedur doboru x 20 000,00 z³ = 2 560 000,00 z³
Tak jak w poprzednich latach obowi¹zywa³a zasada, ¿e koszt jednego zlecenia mo¿e wynieœæ maksymalnie 20 000,00 z³.
W 2006 roku pewnym zmianom uleg³y obowi¹zuj¹ce wczeœniej Zasady Doboru Niespokrewnionych Dawców Szpiku. Na Poltransplant na³o¿ono obowi¹zek dokonania wstêpnego przeszukania w rejestrze BMDW w celu ustalenia rejestrów lub banków krwi pêpowinowej posiadaj¹cych wstêpnie zgodnych dawców lub jednostkê krwi pêpowinowej.
Informacje o ustalonym rejestrze lub banku krwi pêpowinowej Poltransplant do³¹cza do
zlecenia. Poszukiwanie w rejestrach dawców szpiku powinno odbywaæ siê zgodnie z zasad¹, ¿e wœród dostêpnych zgodnych dawców w pierwszej kolejnoœci uwzglêdniane s¹
rejestry europejskie, a w tym pierwszeñstwo maj¹ rejestry polskie. Poltransplant do³¹cza do zlecenia informacjê o dostêpnoœci dawców polskich w rejestrze BMDW.
Tak jak w latach poprzednich równie¿ w 2006 roku oœrodki transplantacyjne kieruj¹ce wnioski o dobór do Poltransplantu mia³y prawo wskazywaæ preferowany oœrodek dobieraj¹cy. W ogólnej liczbie 335 wniosków 260 (77,6%) zawiera³y wskazanie
konkretnego oœrodka poszukuj¹cego, a pozosta³e 75 (22,4%) wniosków kierowa³ Poltransplant. Udzia³ wniosków bez wskazania oœrodka poszukuj¹cego by³ wyraŸnie ni¿szy ni¿ w roku ubieg³ym (27,95%). Spoœród 75 wniosków, w których oœrodki kieruj¹ce nie wskaza³y oœrodka poszukuj¹cego Poltransplant skierowa³ najwiêcej wniosków
do DCTK we Wroc³awiu. W ogólnej liczbie wniosków ze wskazaniem, tak jak w poprzednich latach, najwy¿szy udzia³ mia³ NZOZ Medigen jako oœrodek dobieraj¹cy wybrany przez oœrodek transplantacyjny – 104 wnioski. Tabela nr 2 przedstawia liczbê
wniosków wed³ug preferencji oœrodków kieruj¹cych w 2006 roku.
Tabela 2. Liczba wniosków wg preferencji oœrodków kieruj¹cych w 2006 r.
Oœrodek
poszukuj¹cy
DCTK Wroc³aw
IHIT Warszawa
NZOZ Medigen
Warszawa
SP CSK Warszawa
Sp Szp. Kl. im.
A. Mielêckiego
Katowice
£¹cznie
42
Ogólna
liczba
wniosków
Liczba
Liczba wniosków
wniosków ze bez wskazania
wskazanym
oœrodka
oœrodkiem
poszukuj¹cego
poszukuj¹cym
Udzia³ wniosków
ze wskazaniem oœrodka
w ogólnej liczbie
wniosków ze
wskazaniem w %
23,46
23,08
40,00
108
65
125
61
60
104
47
5
21
20
18
2
6,92
17
17
0
6,54
335
260
75
100
Kontrakty zawarte w styczniu pozostawia³y mo¿liwoœæ dostosowania œrodków
finansowych do rzeczywistego obci¹¿enia oœrodków dobieraj¹cych w drodze aneksów
zwiêkszaj¹cych wartoœæ umów zgodnie z zapotrzebowaniem. Ca³kowita wartoœæ
umów z piêcioma oœrodkami dobieraj¹cymi po aneksach wynios³a ostatecznie
4 148 285,95 z³. Œredni koszt zakoñczonej procedury poszukiwania i doboru wyniós³ w 2006 roku 13 009,59 z³ w tym œredni koszt badania biorcy 5 064,21 z³.
W 2006 roku skierowano do realizacji 325 zleceñ z czego 9 zosta³o wycofane przez
oœrodki transplantacyjne. Z pozosta³ych 316 procedur do koñca 2006 roku zakoñczono i rozliczono w ca³oœci 248, a czêœciowo 19. Tabela nr 3 przedstawia procedury zlecone oœrodkom w 2006 roku.
Tabela 3. Liczba procedur zleconych oœrodkom poszukuj¹cym w 2006 r.
oœrodek
liczba wniosków ogó³em
liczba wniosków wycofana
przed zleceniem
liczba wniosków wycofana
po zleceniu
liczba zleceñ
procedury zakoñczone
Udzia³ procedur zakoñczonych
DCTK
108
IHiT
65
2
4
Medigen SPCSK W-wa SPSK K-ce razem
125
20
17
335
1
5
1
3
106
61
124
77+7* 39+3* 106+2*
76,2% 65% 87,6%
1
19
11+7*
57,9%
2
10
9
15
325
15 248+19*
100% 78,5%
* procedury czêœciowy rozliczone
Na pozosta³e zlecone a nie zakoñczone w 2006 roku procedury (49 ca³kowitych
procedur i 19 czêœciowych) zabezpieczono 787 000,00 z³ jako œrodki niewygasaj¹ce z koñcem 2006 roku z mo¿liwoœci¹ rozliczenia do 15 czerwca 2007 roku.
Ryc. 1 Skutecznoœæ doboru niespokrewnionych dawców szpiku w 2006 roku
43
W wyniku zrealizowanych w 2006 r. procedur poszukiwania dawcy niespokrewnionego 127 pacjentów znalaz³o dawcê zaakceptowanego do przeszczepienia przez
oœrodek transplantacyjny, z tego dla 19 osób uda³o siê dobraæ dawcê w rejestrze
polskim. Wstêpnie zgodnych polskich dawców ( w loci HLA – A, B, DR na niskim poziomie rozdzielczoœci) znalaz³o 36 pacjentów.
Ryc. 2 Dawcy polscy dobrani dla polskich biorców w 2006r – wed³ug rejestru pochodzenia
Jolanta ¯alikowska-Ho³oweñko, Agnieszka D³ugokêcka
44
Wspó³praca miêdzynarodowa
Poltransplantu w dziedzinie
przeszczepiania narz¹dów
Platform¹ wspó³pracy miêdzynarodowej w dziedzinie przeszczepiania narz¹dów w Europie jest Rada Europy (Council of Europe – CoE), w sk³ad której wchodzi 46 przedstawicieli pañstw europejskich. Celem dzia³ania Rady Europy (CoE) jest uzgodnienie
wspólnego stanowiska wszystkich pañstw cz³onkowskich w odniesieniu do transplantacji, ustanowienie zasad prawnych dotycz¹cych pobierania i przeszczepiania narz¹dów. Z tego wzglêdu powo³ano Komitet Ekspertów do spraw aspektów organizacyjnych wspó³pracy w przeszczepianiu narz¹dów w Europie (SP-CTO) oraz Komitet
Ekspertów do spraw kontroli jakoœci i zapewnienia bezpieczeñstwa przeszczepianych
narz¹dów, tkanek i komórek (SP-SQA). W obu komitetach Polska mia³a swoich przedstawicieli (w SP-CTO uczestniczy³ prof. Janusz Wa³aszewski). Komitety opracowa³y rekomendacje dotycz¹ce zapobiegania przenoszeniu chorób nowotworowych, kontroli jakoœci i bezpieczeñstwa przeszczepów, okreœlenia warunków koniecznych dla
procedur pobierania i przeszczepiania narz¹dów, tkanek i komórek i wypracowywania metod postêpowania z niedoborem narz¹dów do przeszczepienia
l Rekomendacja (Rec/2005/11) dla pañstw cz³onkowskich dotycz¹ca roli i szkolenia profesjonalistów odpowiedzialnych za dawstwo narz¹dów (koordynatorów
transplantacyjnych)
l Rekomendacja (Rec/2004/19) dla pañstw cz³onkowskich dotycz¹ca kryteriów autoryzacji oœrodków transplantacyjnych
l Rekomendacja (Rec/2004/7) dla pañstw cz³onkowskich dotycz¹ca handlu narz¹dami
l Rekomendacja (Rec/2003/12) dla pañstw cz³onkowskich dotycz¹ca rejestrów
dawców narz¹dów
l Rekomendacja (Rec/2003/10) dla pañstw cz³onkowskich dotycz¹ca ksenotransplantacji i nota wyjaœniaj¹ca
l Rekomendacja (Rec/2001/5) dla pañstw cz³onkowskich dotycz¹ca prowadzenia list biorców oczekuj¹cych na przeszczepienie narz¹du i czasu oczekiwania
l Rekomendacja (Rec/2004/8) dotycz¹ca autologicznych banków krwi pêpowinowej i nota wyjaœniaj¹ca
l Rekomendacja (R/97/16) dotycz¹ca przeszczepiania w¹troby od ¿ywych spokrewnionych dawców
l Rekomendacja (R/97/15) dotycz¹ca ksenotransplantacji
W wyniku prac Komitetów Ekspertów zosta³a wydana Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/23/WE obowi¹zuj¹ca Kraje Cz³onkowskie w odniesieniu
do Standardów Jakoœci i Bezpieczeñstwa Oddawania, Pobierania, Badania i Przechowywania Tkanek i Komórek do przeszczepiania. Dyrektywa Komisji 2006/17/WE
z dnia 8 lutego 2006 r. wprowadza w ¿ycie dyrektywê 2004/23/WE w odniesieniu
45
do niektórych wymagañ technicznych dotycz¹cych dawstwa, pobierania i badania
tkanek i komórek ludzkich. W przygotowaniu jest podobna Dyrektywa dotycz¹ca Pobierania i Przeszczepiania narz¹dów.
W 2006 roku oba Komitety Ekspertów SP-CTO i SP-SQA uleg³y transformacji
i ostateczna ich forma jest w fazie opracowywania.
Od przyst¹pienia Polski do Unii Europejskiej Poltransplant bierze czynny udzia³
w projektach Wspólnoty Europejskiej dotycz¹cych przeszczepiania i pobierania komórek,
tkanek i narz¹dów. Pierwszym projektem Wspólnoty Europejskiej, w którym bra³
udzia³ Poltransplant jest zaprojektowany przez ETN a wspó³finansowany przez Komisjê Europejsk¹ Program EUROCET (European Organ, Cells and Tissues), którego
g³ównym celem jest stworzenie wspólnej europejskiej bazy danych ukierunkowanej na
zbieranie oficjalnych i uaktualnionych danych dotycz¹cych dawstwa i transplantacji
w krajach uczestnicz¹cych w programie, obejmuj¹cej dane pochodz¹ce ze wszystkich
pañstw europejskich dotycz¹cych pobierania i przeszczepiania tkanek, komórek i narz¹dów, list pacjentów oczekuj¹cych na przeszczepienie, oœrodków pobieraj¹cych
i przeszczepiaj¹cych komórki, tkanki i narz¹dy, wyników leczenia i wprowadzania systemów zwiêkszaj¹cych liczbê narz¹dów do przeszczepienia.
Dane te s¹ dostêpne przez portal internetowy www.eurocet.org, który ma byæ
miejscem wymiany informacji pomiêdzy organizacjami zajmuj¹cymi siê przeszczepianiem jak i Ÿród³em informacji dla obywateli Unii Europejskiej pozwalaj¹cej im w pe³ni
zrozumieæ wszystkie aspekty procesu transplantacji. Ustalono 3 podstawowe cele
programu:
l Zdefiniowanie i wprowadzenie jednolitych protoko³ów Unii Europejskiej dla pobierania i przetwarzania danych dotycz¹cych dawstwa narz¹dów, tkanek i komórek;
l Ujednolicenie terminologii u¿ywanej w zbieraniu danych dotycz¹cych dawstwa
i przeszczepiania narz¹dów, list oczekuj¹cych oraz dawstwa tkanek i komórek, ich
bankowania i przeszczepiania;
l Wprowadzenie sposobów zbierania i przetwarzania danych dotycz¹cych aspektów
klinicznych, spo³ecznych i demograficznych zwi¹zanych z transplantologi¹.
Program rozpocz¹³ siê w czerwcu 2004 roku i trwaæ ma do koñca lutego 2007
roku jest kontynuacj¹ pilota¿owego programu EURODONOR. Poltransplant bierze
w nim udzia³ od pocz¹tku, najpierw jako obserwator, a od chwili wst¹pienia Polski
do Unii Europejskiej jako pe³noprawny uczestnik projektu. Stworzonych zosta³o
12 pakietów, za których realizacjê odpowiedzialne s¹ poszczególne organizacje.
Poltransplant aktywnie uczestniczy³ we wszystkich fazach projektu. Jednym z zadañ Poltransplantu by³o ustalenie wymagañ systemowych i informatycznych przez
nowe pañstwa cz³onkowskie. Zakoñczono wiêkszoœæ zadañ w ramach tego projektu takich jak: ujednolicenie terminologii pomiêdzy wszystkimi organizacjami, ustalenia zasad dostêpu do danych, ustalanie zasad przesy³ania informacji oraz czêstotliwoœci uzupe³niania informacji. Zakoñczono t³umaczenie portalu Eurocetu na
jêzyk polski oraz udostêpniono dane gromadzone przez Poltransplant dotycz¹ce
pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narz¹dów. Co 4 miesi¹ce organizowane by³y spotkania wszystkich uczestników, w trakcie których ustalano dzia³ania w ramach programu. Nastêpne spotkanie organizowane jest w Brukseli
46
w Parlamencie Europejskim w celu przedstawienia wyników pracy kilkunastu organizacji.
Kolejnym projektem Unii Europejskiej, w którym uczestniczy Poltransplant jest program DOPKI (Improving the Knowledge and Practices in Organ Donation), który rozpocz¹³ siê w 2006 roku i ma trwaæ do koñca 2008 roku.
G³ówne cele projektu DOPKI:
l ustalenie i zwiêkszenie wspó³czynników dawstwa narz¹dów
l opracowanie metodologii pozwalaj¹cej na ustalenie potencja³u danego regionu/kraju
l ustalenie prawdopodobnych mo¿liwoœci zwiêkszenia liczby pozyskiwanych narz¹dów do przeszczepienia
Program DOPKI koncentruje siê szczególnie na:
l stworzeniu wskaŸników wykorzystywanych jako wyjœciowe dla ustalenia potencja³u dawstwa narz¹dów
l zdefiniowaniu poziomów ryzyka w procesie oceny dawcy narz¹dów
l stworzeniu procedur zwiêkszaj¹cych wskaŸniki dawstwa narz¹dów
l zwiêkszeniu aktywnoœci transplantacyjnej
l stworzeniu rekomendacji dot. dawstwa narz¹dów, które mog¹ byæ wykorzystywane przez ustawodawców w UE
Do tej pory ustalono ju¿ wskaŸniki socjologiczne, prawne, infrastrukturê (np. organizacjê i potencja³ opieki zdrowotnej, liczbê szpitali zg³aszaj¹cych potencjalnych dawców narz¹dów, liczbê programów transplantacyjnych, populacjê mieszkañców, liczbê koordynatorów, odsetek pobrañ wielonarz¹dowych, potencja³ szpitali jak
i poszczególnych regionów), prowadzone kampanie promocyjne. Program ten w 2007
roku wchodzi w now¹ fazê. Jej zadaniem jest ustalenie rzeczywistych liczb dotycz¹cych wystêpowania wyselekcjonowanych chorób i procedur medycznych (wg ICD10
i ICD9) bêd¹cych najbardziej prawdopodobn¹ przyczyn¹ prowadz¹c¹ do œmierci
mózgu oraz ustalenie ich wystêpowania w danym regionie, czêstoœci wystêpowania
zatruæ prowadz¹cych do œmierci mózgu wœród zmar³ych dawców narz¹dów, ustalenie zasad bezpieczeñstwa przeszczepianych narz¹dów (wspó³wystêpowanie chorób
zakaŸnych, ryzykownych zachowañ prowadz¹cych do zaka¿enia np. HIV, przewlek³ych
schorzeñ, itd.). Dane zbierane s¹ w portalu internetowym na stronie www.dopki.eu .
W 2007 roku Poltransplant przyst¹pi³ do nastêpnego projektu Wspólnoty Europejskiej ETPOD (European Training Program on Organ Donation), rozpocz¹³ siê on
w 2007 roku.
Cele programu ETPOD:
l analiza porównawcza dotycz¹ca wskaŸników dawstwa narz¹dów przed i po wprowadzeniu programów szkoleniowych
l zbadanie potrzeb szkoleniowych osób zwi¹zanych z transplantologi¹ w zale¿noœci
od struktury organizacyjnej i zasobów instytucji TA.
Zadania projektu polegaj¹ na opracowaniu europejskiego programu szkoleniowego, wykorzystuj¹cego metodologiê, zasoby i strukturê organizacyjn¹ TPM, która zostanie zaadaptowana do potrzeb EOEO oraz profilów ró¿nych specjalnoœci medycznych takich jak lekarze w oddzia³ach szpitalnych m.in. OIOM, Izba Przyjêæ, SOR,
organizacje transplantacyjne, mened¿erowie, trenerzy oraz opracowanie, organiza-
47
cja i usystematyzowanie planu pracy oraz jego ocena przez wprowadzenie miêdzynarodowej sieci szkoleniowej.
Polska jest tak¿e sygnatariuszem Europejskiego Porozumienia Transplantacyjnego (European Transplant Network – ETN). 21 wrzeœnia 2003 roku Ministrowie Zdrowia Austrii, Chorwacji, Czech, Grecji, Wêgier, W³och, Cypru, Polski, S³owenii, Litwy,
£otwy, Estonii, Malty i S³owacji podpisali Deklaracjê Prask¹ nazywan¹ t¹ dat¹, ustalaj¹c¹ wspólne wypracowanie warunków lepszego wykorzystania narz¹dów do przeszczepienia. W Deklaracji Praskiej z dnia 2 kwietnia 2004 roku utworzono European Transplant Network (Europejskie Porozumienie Transplantacyjne) – miêdzyrz¹dow¹
organizacjê powo³an¹ do wzajemnej wspó³pracy w dziedzinie transplantacji.
Zadania ETN:
l ustalenie wspólnego programu edukacyjnego
l standaryzacja technik informatycznych
l opracowanie wspólnych standardów bezpieczeñstwa i jakoœci
l opracowanie polityki optymalnego wykorzystania narz¹dów.
Statut ETN znajduje siê dalej w fazie projektu. Po zatwierdzeniu Polska stanie siê
automatycznie cz³onkiem ETN.
Poltransplant jest równie¿ cz³onkiem European Organ Exchange Organisations
(EOEO), w którego sk³ad wchodzi 12 organizacji prowadz¹cych wymianê narz¹dów.
W sk³ad European Organ Exchange Organisations (EOEO) wchodz¹:
l Scandiatransplant (Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia, Szwecja)
l Eurotransplant (Austria, Belgia, Holandia, Luksemburg, Niemcy, S³owenia i Chorwajca (kandydat))
l UKTransplant
l EFG France
l SwissTransplant
l Lusotransplant
l ONT-Spain
l POLTRANSPLANT
l Czechtransplant
l Hungarotransplant
l CNT-Italy
l HNTO-Greece
EOEO stanowi platformê narodowych (NTO) i ponadnarodowych (SNTO) organizacji maj¹c¹ na celu synchronizacjê procedur przeszczepowych w Europie. Sekretariat EOEO przez rok prowadzony jest w kraju organizuj¹cym spotkanie w roku nastêpnym. W roku 2006 spotkanie organizowane by³o w Lejdzie przez Dutch Transplant
Foundation, a nastêpne spotkanie w 2007 roku odbêdzie siê w Szwajcarii.
W 2004 roku na spotkaniu w Cascais (Portugalia) wszystkie organizacje nale¿¹ce do EOEO podpisa³y porozumienie, w którym zobowi¹za³y siê do przestrzegania kryteriów kontroli jakoœci i dokumentacji, przestrzegania prawa, rejestracji pacjentów
tylko na jednej liœcie z wyj¹tkiem sytuacji szczególnych oraz, ¿e narz¹dy bez alokacji
mog¹ byæ przekazywane do innych NTO, a zapotrzebowania na pilne przeszczepienie
mog¹ byæ przekazywane do innych NTO. Pozyskanie narz¹dów jest nieodp³atne, a ko-
48
szty transportu pokrywa przeszczepiaj¹cy. Narz¹dy mog¹ byæ przekazane tylko w celu ich przeszczepienia, a nie badañ naukowych.
Na spotkaniu w Warszawie w 2005 roku ustalono nowe, standaryzowane protoko³y zg³aszania dawców w obrêbie EOEO, stworzono wspólne zasady dotycz¹ce przeszczepiania obywateli innego kraju, wprowadzono stworzenie rejestru ¿ywych dawców narz¹dów oraz ustalono zasady dotycz¹ce jednolitego wymiaru czasu oczekiwania
na przeszczepienie. Poltransplant podpisa³ ju¿ umowy intencyjne dotycz¹ce wymiany narz¹dów pomiêdzy organizacjami znajduj¹cymi siê w obrêbie EOEO, takimi jak Eurotransplant, Italian National Transplant Center „Italian Gate for Europe”, Scandiatransplant, CzechTransplant. Na bie¿¹co odbywa siê wymiana informacji w Biurze
Koordynatora dotycz¹ca zg³oszeñ pacjentów oczekuj¹cych na listach tych organizacji, jak równie¿ Poltransplant przekazuje informacje do tych organizacji o mo¿liwoœci
pobrania niewykorzystanego w Polsce narz¹du.
Agnieszka Krawczyk, Janusz Wa³aszewski
49
Zasady alokacji narz¹dów
Podczas spotkania przedstawicieli zespo³ów transplantacyjnych, Poltransplantu oraz
zespo³u Krajowej Rady Transplantacyjnej ds. Przeszczepiania Narz¹dów, które odby³o siê 26 stycznia 2007r, a tak¿e po wczeœniejszych konsultacjach ze œrodowiskiem
transplantacyjnym, uzgodnione zosta³y kryteria i zasady alokacji narz¹dów. Dotyczy
to przeszczepów nerek, serca, w¹troby, p³uc, a tak¿e jednoczesnych przeszczepów
nerek z innymi narz¹dami.
Ustalono, ¿e zasady te bêd¹ obowi¹zywaæ od 1 lutego 2007, oprócz systemu alokacji nerek, który zacznie obowi¹zywaæ po jego opublikowaniu, tj. ok. 1 marca 2007.
Prof. Piotr Kaliciñski
Przewodnicz¹cy Krajowej Rady Transplantacyjnej
Zasady alokacji zg³oszeñ zmar³ych dawców serca
(takie same zasady obowi¹zuj¹ przy alokacji zg³oszeñ dawcy p³uc)
1. System dzia³a na zasadzie zg³aszania potencjalnych dawców do oœrodków przeszczepiaj¹cych serca wg schematu „1-1-1-1”.
2. Pierwszeñstwo na liœcie ma zawsze pacjent zg³oszony do przeszczepienia w trybie „nag³ym”.
3. Priorytet maj¹ biorcy z listy pediatrycznej w stosunku do dawców, którzy nie ukoñczyli 16 r¿.
4. Zg³oszenie do przeszczepienia w trybie „nag³ym” musi byæ dokonane na podstawie
ustalonych kryteriów oraz poprzez przes³anie do Poltransplantu karty zg³oszenia biorcy do przeszczepienia serca w trybie „nag³ym” (wzór karty zg³oszenia biorcy do przeszczepienia serca w trybie „nag³ym” znajduje siê na do³¹czonej do Biuletynu p³ytce).
5. Zg³oszenia w trybie „nag³ym” wymagaj¹ weryfikacji danych biorcy (odnowienia zg³oszenia) co 7 dni.
6. W przypadku wspó³istnienia kilku zg³oszeñ biorców w trybie „nag³ym” wybór oœrodka, który otrzyma ofertê pobrania nastêpuje w drodze ustaleñ prowadzonych
przez Poltransplant z oœrodkami zg³aszaj¹cymi biorców w trybie „nag³ym”. W przypadku braku porozumienia miêdzy oœrodkami decyduje kolejnoœæ zg³oszenia biorcy oraz wpisane w karcie zg³oszenia biorcy warunki akceptacji dawcy (grupa krwi,
masa cia³a, wiek).
7. W przypadku przeszczepienia serca w trybie „elektywnym” decyzjê o wyborze biorcy z listy oœrodka przeszczepiaj¹cego podejmuje jego kierownik (osoba upowa¿niona) w oparciu o kryteria ogólne i priorytety: zgodnoœæ w grupach g³ównych krwi,
pilnoϾ przeszczepienia, czas oczekiwania na przeszczep, warunki anatomiczne,
stosunek masy cia³a dawcy i biorcy oraz inne kryteria szczegó³owe obowi¹zuj¹ce
w danym oœrodku.
8. W przypadkach przeszczepieñ elektywnych zespó³ transplantacyjny ma pierwszeñstwo do pobrañ w szpitalu lokalnym (w³asnym lub po³o¿onym w bezpoœredniej
bliskoœci). Skutkuje to wykorzystaniem swojej kolejnoœci zg³oszenia.
50
9. Odmowa przyjêcia zg³oszenia nie skutkuje utrat¹ kolejki do nastêpnego zg³oszenia dawcy w nastêpuj¹cych sytuacjach: brak odpowiedniego biorcy na liœcie oczekuj¹cych w danym oœrodku (brak biorcy ze zgodn¹ z dawc¹ grup¹ krwi, brak biorcy o warunkach anatomicznych odpowiadaj¹cych dawcy), zbyt du¿a odleg³oœæ do
oœrodka dawcy mog¹ca skutkowaæ przekroczeniem bezpiecznego czasu niedokrwienia serca
10. W przypadku braku wykorzystania oferty przez wszystkie kolejne oœrodki (w tym
rezygnacja z pobrania serca po przyjeŸdzie do oœrodka dawcy) – takie zg³oszenie uznaje siê za „nieby³e”.
11. Utrata kolejki w nastêpnej rundzie alokacji dawców serca dla biorców elektywnych
ma miejsce w nastêpuj¹cych przypadkach: wykorzystanie dawcy i przeszczepienie poza kolejnoœci¹ dla biorcy w trybie nag³ym, wykorzystanie pobrania od dawcy w szpitalu lokalnym.
12. Monitorowanie systemu alokacji:
– listê osób zg³oszonych do przeszczepienia z zaznaczeniem trybu zg³oszenia
(elektywny, urgens) prowadzi krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie w Poltransplancie
– raporty z wykorzystania ofert pobrania gromadzi Zespó³ ds. Koordynacji Pobierania i Przeszczepiania Narz¹dów w Poltransplancie
– po ka¿dym przeszczepieniu serca obowi¹zuje jego udokumentowanie przez
oœrodek, który je wykona³ w Krajowym Rejestrze Przeszczepieñ
– Poltransplant raz w miesi¹cu przekazuje do oœrodków przeszczepiaj¹cych
sprawozdanie z dystrybucji ofert pobrania oraz plan zg³oszeñ na najbli¿sz¹
przysz³oœæ
Zasady alokacji zg³oszeñ zmar³ych dawców w¹troby
1. Zasada równej dystrybucji ofert pobrania w¹troby od zmar³ych dawców dla wszystkich oœrodków przeszczepiaj¹cych w¹trobê, czyli zg³oszenia wg systemu 1-1-1-1-1-1
2. Priorytet maj¹ biorcy z listy pediatrycznej w stosunku do wszystkich dawców,
którzy nie ukoñczyli 16 r¿
3. Obowi¹zuj¹ 2 tryby zg³aszania biorców do przeszczepienia; „nag³y” i „elektywny”. Biorca zg³oszony do przeszczepienia w trybie nag³ym ma bezwzglêdne pierwszeñstwo
przy alokacji w¹troby.
4. Wskazania do przeszczepienia w trybie „nag³ym”:
– ostra niewydolnoœæ w¹troby (np. wg kryteriów King’s College Hospital)
– ostra dekompensacja przewlek³ej niewydolnoœci w¹troby w³asnej lub przeszczepu (MELD/PELD > 25, zespó³ w¹trobowo-nerkowy, œpi¹czka, krwotok z ¿ylaków prze³yku nie daj¹cy siê zatrzymaæ, dializoterapia nerkowa lub w¹trobowa,
koniecznoϾ stosowania oddechu wspomaganego - respirator)
– w¹troby w czasie 14 dni od przeszczepu (pierwotny brak funkcji, zakrzep naczyniowy, odrzucanie)
5. Zg³oszenie do przeszczepienia w trybie „nag³ym” musi byæ dokonane na podstawie ustalonych kryteriów oraz poprzez przes³anie do Poltransplantu karty zg³oszenia biorcy do przeszczepienia w trybie „nag³ym” (wzór karty zg³oszenia bior51
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
52
cy do przeszczepienia w¹troby w trybie „nag³ym” znajduje siê na do³¹czonej do Biuletynu p³ytce).
Zg³oszenia w trybie „nag³ym” wymagaj¹ weryfikacji danych biorcy (odnowienia
zg³oszenia) co 72 godziny.
W przypadku wspó³istnienia kilku zg³oszeñ biorców w trybie „nag³ym” wybór oœrodka, który otrzyma ofertê pobrania nastêpuje w drodze ustaleñ prowadzonych przez
Poltransplant z oœrodkami zg³aszaj¹cymi biorców w trybie „nag³ym”. W przypadku braku porozumienia miêdzy oœrodkami, decyduje kolejnoœæ zg³oszenia biorcy
oraz wpisane w karcie zg³oszenia biorcy warunki akceptacji dawcy (grupa krwi,
masa cia³a, wiek).
W przypadku przeszczepienia w¹troby w trybie „elektywnym” decyzjê o wyborze
biorcy z listy oœrodka przeszczepiaj¹cego podejmuje jego kierownik (osoba upowa¿niona) w oparciu o kryteria ogólne i priorytety: zgodnoœæ w grupach g³ównych krwi,
pilnoœæ przeszczepu (MELD, PELD, CHild-Pugh), warunki anatomiczne, stosunek masy cia³a dawcy i biorcy, guz w¹troby po leczeniu wstêpnym kwalifikowany zgodnie
z przyjêtymi w danym oœrodku kryteriami, czas oczekiwania na przeszczep oraz inne kryteria szczegó³owe obowi¹zuj¹ce w danym oœrodku.
W przypadkach przeszczepieñ elektywnych zespó³ transplantacyjny ma pierwszeñstwo do pobrañ w szpitalu w³asnym. Skutkuje to wykorzystaniem swojej kolejnoœci zg³oszenia.
Odmowa przyjêcia zg³oszenia nie skutkuje utrat¹ kolejki do nastêpnego zg³oszenia dawcy w sytuacji
– braku wykorzystania oferty przez wszystkie oœrodki (tak¿e w przypadku rezygnacji z przeszczepienia pobranej w¹troby po jej ocenie makroskopowej) – takie zg³oszenie uznaje siê za „nieby³e”
– odleg³oœci oœrodka Tx od oœrodka dawcy przekraczaj¹ca 400 km przy braku
mo¿liwoœci wykorzystania transportu lotniczego przez zespó³ pobieraj¹cy
Utrata kolejki w nastêpnej rundzie alokacji dawców w¹troby ma miejsce w sytuacjach:
– wykorzystanie dawcy do pobrania w¹troby i przeszczepienia poza kolejnoœci¹
dla biorcy w trybie nag³ym
– przeszczepienie narz¹du od dawcy pediatrycznego dla biorcy pediatrycznego
– wykorzystanie do przeszczepu narz¹du pobranego od dawcy we w³asnym
szpitalu
– w razie innych sytuacjach nie uwzglêdnionych w ww punktach (rezygnacja z pobrania bez istotnego uzasadnienia) – brak akceptacji oferty skutkuje utrat¹ kolejki !!!
Monitorowanie systemu alokacji:
– listê osób zg³oszonych do przeszczepienia z zaznaczeniem trybu zg³oszenia
(elektywny, urgens) prowadzi krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie w Poltransplancie
– raporty z wykorzystania ofert pobrania gromadzi Zespó³ ds. Koordynacji Pobierania i Przeszczepiania Narz¹dów w Poltransplancie
– po ka¿dym przeszczepieniu w¹troby obowi¹zuje jego udokumentowanie przez
oœrodek, który je wykona³ w Krajowym Rejestrze Przeszczepieñ
– Poltransplant raz w miesi¹cu przekazuje do oœrodków przeszczepiaj¹cych sprawozdanie z dystrybucji ofert pobrania oraz plan zg³oszeñ na najbli¿sz¹ przysz³oœæ
Zasady alokacji nerek
System alokacji nerek dla biorców z listy oczekuj¹cych dzia³a w oparciu o sprawiedliwy dostêp biorców do pozyskiwanych narz¹dów z jednoczesnym spe³nieniem warunku jak najlepszego doboru dawca-biorca i uwzglêdnieniem czynników mog¹cych
wp³ywaæ na wczesn¹ czynnoœæ przeszczepu oraz odleg³y wynik przeszczepienia nerki
1. System doboru biorcy nerki dzia³a w po³¹czeniu z obowi¹zkow¹ dystrybucj¹ surowic wszystkich pacjentów zg³oszonych do przeszczepienia nerki do wszystkich regionalnych pracowni typowania tkankowego, któr¹ prowadziæ bêdzie Pracownia Zgodnoœci Tkankowej Instytutu Transplantaologii w Warszawie
2. Pierwszeñstwo w wyborze biorcy ma zawsze pacjent zg³oszony do przeszczepienia w trybie „nag³ym”. Jedynym wskazaniem do przeszczepienia nerki w trybie „nag³ym” jest utrata mo¿liwoœci dializowania pacjenta. Wzór karty zg³oszenia biorcy
do przeszczepienia nerki w trybie „nag³ym” znajduje siê na do³¹czonej do Biuletynu p³ytce
3. Wyboru biorcy z listy dokonuje siê wg zasad zawartych w Za³¹czniku nr 1 do systemu alokacji nerek. O wyborze decyduje wiêksza liczba punktów preferencyjnych, które uzyskuje biorca
4. Nastêpuj¹ce grupy biorców maj¹ pierwszeñstwo w wyborze do przeszczepu, niezale¿nie od liczby punktów preferencyjnych:
– biorcy wysoko immunizowani (PRA >100%)
– biorcy z 6 zgodnymi antygenami w uk³adzie HLA
– biorcy pediatryczni nerek pobranych od dawcy, który nie ukoñczy³ 16 roku
¿ycia
– biorca w wieku > 60 lat od dawcy w wieku > 65 lat
– biorca przeszczepu nerki i jednoczasowego przeszczepu innego narz¹du
5. W przypadku gdy oœrodek, który dokona³ pobrania nerek nie zdecyduje siê na przeszczepienie wybranemu z listy oczekuj¹cych biorcy z powodu braku doœwiadczenia wobec tzw. „trudnego” biorcy (biorca po licznych operacjach, biorca do nadpêcherzowego odprowadzenia moczu, biorca wysoko immunizowany, biorca
przeszczepu nerki z trzustk¹) zobowi¹zany jest przekazaæ pobran¹ nerkê do oœrodka, który zakwalifikowa³ tego biorcê do przeszczepienia
6. Dopuszcza siê wykonanie przeszczepu wyprzedzaj¹cego (u biorcy jeszcze nie dializowanego z klirensem kreatyniny <15 ml/min/1,73 m2), nerk¹ pobran¹ od zmar³ego dawcy tylko zgodnie z regu³ami zawartymi w za³¹czniku nr 1 lub w przypadku braku doboru jakiegokolwiek innego biorcy z Krajowej Listy Osób Oczekuj¹cych
na Przeszczepienie Nerki. W przypadku pacjentów z nefropati¹ cukrzycow¹ jako
granicê kwalifikacji przyjmuje siê klirens kreatyniny < 20 ml/min/1,73 m2)
7. Wybór biorców przeszczepu nerki z listy oczekuj¹cych jest ka¿dorazowo dokumentowany i pozostaje w dokumentacji oœrodka transplantacyjnego. Kopia protoko³u wyboru biorcy przesy³ana jest do Poltransplantu
8. Monitorowanie systemu alokacji
– listê osób zg³oszonych do przeszczepienia z zaznaczeniem trybu zg³oszenia
(elektywny, urgens) prowadzi Krajowa Lista Osób Oczekuj¹cych na Przeszczepienie Nerki w Poltransplancie
53
– nadzór nad prawid³owoœci¹ wyboru biorcy oraz dystrybucj¹ pobranych nerek
prowadziæ bêdzie Zespó³ ds. Koordynacji Pobierania i Przeszczepiania Narz¹dów w Poltransplancie
– po ka¿dym przeszczepieniu nerki obowi¹zuje jego udokumentowanie przez oœrodek, który je wykona³ w Krajowym Rejestrze Przeszczepieñ
– Poltransplant raz na 3 miesi¹ce przekazuje do oœrodków przeszczepiaj¹cych
sprawozdanie z alokacji nerek
Za³¹cznik nr 1 do zasad alokacji nerek
PARAMETR
I. PRZESZCZEP OBLIGATORYJNY
1. Biorca bez dostêpu do dializ – tryb „nag³y“
2. 6 wspólnych antygenów dawcy i biorcy
w uk³adzie HLA -A, -B, -DR
3. Dawca do ukoñczenia 16 r.¿. dla biorcy
z listy pediatrycznej
4. PRA >80 %
5. Biorca > 60 lat jeœli dawca > 65 lat
6. Biorca przeszczepu nerki
i jednoczasowego przeszczepu innego
narz¹du (serce, w¹troba, trzustka)
II. PUNKTY PREFERENCYJNE
1. Za ka¿dy wspólny antygen HLA
2. PRA
3. Biorca z Regionalnego Centrum
Kwalifikacyjnego zespo³u pobieraj¹cego
4. Czas dializowania (dla chorych do reTx
– ³¹czny czas dializ)
5. Nefropatia cukrzycowa do Tx nerki
z trzustk¹
Biorca TxN z niewydolnoœci¹
przeszczepu (reTx)
6. Biorca po Tx innego narz¹du i z PNN
7. Wiek biorcy
Warunek
Punkty preferencyjne
(chory dializowany)
X-M (-)
przeszczep obligatoryjny
X-M (-)
wybór biorcy
zgodny z zasadami
systemu
X-M (-)
X-M (-)
wybór biorcy
wg zasad
oœrodka Tx
przeszczep obligatoryjny
przeszczep obligatoryjny
A
B
DR
50-79 %
1
4
7
7
1
4
7
>1 rok
4
2
4
>2 lat
>3 lat
> 4 lat
> 5 lat
> 6 lat
>7 lat
>8 lat
>9 lat
>10 lat
< 12 lat lub > 60 lat
Przeszczep wyprzedzaj¹cy
(chory nie dializowany;
Ckr<15 ml/ min/1,73m2)
przeszczep obligatoryjny
przeszczep obligatoryjny
przeszczep obligatoryjny
4
6
8
10
11
12
13
14
15
3
0
3
(Ckr<20 ml/min/1,73m2)
1
15
2
15
2
Piotr Kaliciñski
54
Uwagi w sprawie zapobiegania przenoszeniu
nowotworów od dawcy do biorcy przeszczepu
Niebezpieczeñstwo przypadkowego i niezamierzonego przeniesienia komórek raka wraz z przeszczepianym narz¹dem i ryzyko rozwoju choroby nowotworowej u biorcy wymaga bardzo dok³adnego przebadania potencjalnego dawcy.
Z dotychczasowych doœwiadczeñ wiadomo, ¿e przeniesienie choroby nowotworowej z przeszczepem zdarza siê bardzo rzadko. UNOS Transplant Tumor Registry, najwiêkszy dotychczas opublikowany raport zwi¹zany z przenoszeniem zmian nowotworowych pomiêdzy dawc¹, a biorc¹, zawiera informacje, ¿e w grupie 34 933 dawców
i 108 062 biorców udowodniono przeniesienie nowotworu 21 biorcom przeszczepów, które pochodzi³y od 17 dawców, w tym od 3 dawców ¿ywych .
W Israel Penn International Transplant Tumor Registry (IPITTR) zarejestrowano
69 przypadków dawców, u których w badaniu poœmiertnym stwierdzono nowotwór
spoza centralnego uk³adu nerwowego jak: rak nerki, czerniak, nab³oniak kosmówkowy z³oœliwy (choriocarcinoma), rak p³uca, rak jelita grubego, rak piersi, rak gruczo³u
krokowego oraz 8 z nowotworami centralnego uk³adu nerwowego jak: medulloblastoma, oponiak z³oœliwy, ch³oniaki oœrodkowego uk³adu nerwowego oraz astrocytoma III
i IV. We wszystkich przypadkach dosz³o do przeniesienia nowotworu wraz z przeszczepem.
Aby zapobiec przeniesieniu komórek raka w przeszczepionym narz¹dzie zaleca
siê stosowanie nastêpuj¹cych czynnoœci rozpoznawczych.
1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe dawcy
a. Informacje o przebytej niedok³adnie zdiagnozowanej chorobie nowotworowej
b. W przypadku m³odych kobiet zwrócenie uwagi na wystêpowanie zaburzeñ miesi¹czkowania poprzedzaj¹cych ci¹¿ê lub poronienie, poniewa¿ mog¹ one byæ
spowodowane nab³oniakiem kosmówkowym z³oœliwym (choriocarcinoma).
c. U dawców z krwawieniem œródczaszkowym bez cech ciê¿kiego nadciœnienia
lub anomalii têtniczo-¿ylnych nale¿y wykluczyæ pierwotny lub wtórny guz mózgu
d. U wszystkich dawców nale¿y przeprowadziæ dok³adne badanie fizykalne, w tym
badanie piersi i per rectum
2. Badania laboratoryjne.
a. Oznaczyæ w moczu lub surowicy krwi kosmówkowe gonadotropiny dla potwierdzenia lub wykluczenia choriocarcinoma u m³odych kobiet i germinoma (rozrodczak) j¹der u m³odych mê¿czyzn.
b. Nale¿y pobraæ i przechowywaæ próbki krwi wszystkich dawców narz¹dów, aby
mo¿na by³o w przysz³oœci oznaczyæ markery nowotworowe.
3. Badania radiologiczne.
a. USG narz¹dów jamy brzusznej ze zwróceniem bacznej uwagi na wêz³y ch³onne.
b. Tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny mózgu u dawców zmar³ych z powodu niewyjaœnionej choroby mózgu
c. Rtg klatki piersiowej
55
4. Ocena narz¹dów dawcy w czasie pobierania.
Szczególn¹ uwagê nale¿y zwróciæ na zmiany podejrzane o rozrost nowotworowy
oraz na powiêkszone wêz³y ch³onne.
5. Badanie histologiczne.
a. Przed przeszczepieniem narz¹du nale¿y wykonaæ badania histologiczne zmian
podejrzanych o nowotworowe lub powiêkszone wêz³y ch³onne.
b. U dawcy z uszkodzeniem mózgu nale¿y wykonaæ badania pozwalaj¹ce rozpoznaæ
przyczynê zmian. Przy podejrzeniu zmiany nowotworowej mózgu niezdiagnozowanej dotychczas histologicznie, przed przeszczepieniem narz¹dów nale¿y przeprowadziæ autopsyjne badania mózgu.
c. W przypadku niemo¿noœci przeprowadzenia histologicznej oceny guza mózgu
nale¿y zrezygnowaæ z przeszczepienia narz¹dów.
d. W ka¿dym przypadku obowi¹zuje bardzo dok³adne badanie sekcyjne dawcy. Jego wynik na ogó³ otrzymujemy po up³ywie 1 do 2 tygodni. Zespó³ transplantacyjny powinien zawsze otrzymaæ koñcowy opis badania sekcyjnego dawcy.
Narz¹dy do przeszczepienia mo¿na pobraæ od dawcy z :
1. Rakiem z komórek podstawnych skóry
2. Rakiem szyjki macicy „in situ”
3. Niektórymi pierwotnymi guzami mózgu.
Dawcy z przebytym i leczonym w przesz³oœci rakiem
Zdaniem Penna i wspó³pracowników mo¿na rozwa¿yæ przeszczep narz¹dowy od dawcy pod warunkiem 10-letniej remisji guza. Nie wszyscy zgadzaj¹ siê z tym pogl¹dem.
Wyklucza siê pobranie narz¹dów od chorych z przebytym rakiem sutka, p³uca, czerniakiem i sarcoma.
Pierwotne nowotwory wewn¹trzczaszkowe
Pierwotne guzy mózgu s¹ przyczyn¹ œmierci 3-4% potencjalnych dawców. Nowotwory centralnego uk³adu nerwowego rzadko daj¹ przerzuty narz¹dowe. Jednak¿e opisano przypadki przenoszenia komórek nowotworowych mózgu drog¹ naczyñ ¿ylnych
do ró¿nych narz¹dów.
1. Guzy, w których rozwa¿a siê mo¿liwoœæ pobrania narz¹dów do przeszczepienia
³agodne oponiaki
schwannoma,
craniopharyngioma
astrocytoma 1°
cysta koloidalna trzeciej komory, cysty epidermoidalne
choroid-plexus papiloma
hemangioblastoma (nie zwi¹zany z zespo³em von Hippel-Lindau)
ganglioma-gangliocytoma
guz szyszynki, gruczolak przysadki
oligodendroglioma
ependymoma
dobrze zró¿nicowany teratoma
56
2. Guzy, w których rozwa¿a siê mo¿liwoœæ pobrania narz¹dów w zale¿noœci od cha rakterystyki zmian histologicznych
astrocytoma 2°
glejakowatoœæ mózgu
3. Guzy wykluczaj¹ce pobranie narz¹dów
anaplastyczny-astrocytoma 3°
glioblastoma multiforme
medulloblastoma
anaplastyczna postaæ-oligodendroglioma
z³oœliwy ependymoma
pineoblastoma
anaplastyczny i z³oœliwy oponiak
sarkoma
germ-cell
struniak
pierwotny ch³oniak mózgu
Referencje:
1. Dyrektywa 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 31
marca 2004 r.
2. Dyrektywa Komisji Wspólnot Europejskich 2006/17/WE z dnia 8 lutego 2006 r.
3. „Transplantologia kliniczna”. PZWL 2004
4. Zalecenia krajowego specjalisty w dziedzinie transplantologii klinicznej. Biuletyn
P-ntu 2005/1
5. Kryteria Komitetu Ekspertów ds. Przeszczepiania Narz¹dów Rady Europy 1997
6. Criteria for preventing the transmission of neoplastic diseases in organ donation.
ONT.
7. Transplant coordination manual. TPM.
8. Manual Poltransplantu.1998
Piotr Malanowski, Jaros³aw Czerwiñski, Janusz Wa³aszewski
57
ETCO 4th Meeting Wroc³aw 2006
– miêdzynarodowe spotkanie
koordynatorów transplantacji
Nasze spotkanie odby³o siê we Wroc³awiu w dniach 6-9 czerwca 2006 roku i by³o czwartym z kolei tego typu wydarzeniem (organizowane pomiêdzy wspólnymi zjazdami ESOT i ETCO). Spotkanie zosta³o przygotowane przez zespó³ lekarzy i studentów Kliniki Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej AM we Wroc³awiu przy
pomocy Urzêdu Prezydenta miasta Wroc³awia oraz firm Novartis, Astellas, Roche
i Ivax. Miejscem obrad by³ nowy budynek Wydzia³u Prawa Uniwersytetu Wroc³awskiego. Spoœród 209 zarejstrowanych uczestników, 179 uczestniczy³o aktywnie w spotkaniu, reprezentuj¹c 27 krajów z ca³ego œwiata, w tym tak odleg³ych jak Australia,
RPA czy Królestwo Arabii Saudyjskiej. Wiod¹cym tematem spotkania by³o: „Jak unikn¹æ marnowania narz¹dów”. Spotkanie zosta³o oficjalnie otwarte w Ratuszu Miejskim przez Prezydenta miasta Wroc³awia dr. Rafa³a Dutkiewicza i przez prezesa
ETCO dr Jose Teixeirê. Nastepnie goœcie byli podejmowani w Piwnicy Œwidnickiej, najstarszej restauracji w tej czêœci Europy, mieszcz¹cej siê w podziemiach Ratusza.
Czeœæ naukow¹ otworzy³a prezentacja Liz Schick ze Szwajcarii dotycz¹ca obozów narciarskich dla dzieci po przeszczepieniu narz¹dów TACKERS. Za swoj¹ dotychczasow¹ dzia³alnoœæ Liz zosta³a uhonorowana dyplomem zas³ugi ETCO oraz honorowym cz³onkostwem naszej organizacji.
Mieliœmy szczêœcie goœciæ znakomitych wyk³adowców. Prof. Nancy Scheper-Hughes z Los Angeles przedstawi³a w³asne doœwiadczenie w zakresie badañ nielegalnego handlu narz¹dami i tkankami na ca³ym œwiecie. Prof. Gunther Kirste i dr Axel
Rahmel omawiali zagadnienia wymiany narz¹dów w Europie. Ich prezentacje zakoñczy³a ciekawa dyskusja. Prof. Wojciech Rowiñski wy³o¿y³ podstawowe dylematy etyczne zwi¹zane z transplantacj¹ i koordynacj¹ transplantacyjn¹. Dr Andrzej Barañski
z Leidy zaprezentowa³ wyk³ad o wzajemnych relacjach zespo³ów i koordynatorów
przed, w trakcie i po dokonaniu pobrania narz¹dów. Dr Leo Roels omówi³ nowe inicjatywy o zasiêgu europejskim i œwiatowym, ukierunkowane na osi¹ganie lepszych wyników w zakresie donacji narz¹dów i tkanek. Dr J-M Dominguez-Roldan przedstawi³
zagadnienia dotycz¹ce opieki anestezjologicznej nad potencjalnym dawca z rozpoznan¹ œmierci¹ mózgow¹. Dr Marti Manyalich podda³ dyskusji nowe kierunki dzia³añ
zmierzaj¹ce do lepszej edukacji i profesjonalizacji koordynatorów transplantacji. Marry de Klerk, Leonieke Kranenburg, Trude Andreassen i Willij Zuijdema poprowadzi³y
osobna sesjê na temat dawstwa rodzinnego w jego wszelakich aspektach.
Na 85 abstraktów dostarczonych organizatorom, 41 zakwalifikowano do ustnego przedstawienia w czasie 8 sesji naukowych. Celowo zrezygnowano z sesji plakatowej. W trakcie wszystkich sesji, prezentacje by³y oceniane przez wy³oniony komitet
sk³adaj¹cy siê z nastêpuj¹cych osób: Carl Ludwig Fischer-Froehlich, Aimee Cuninngham,
Gloria Paez, Jose Maria Dominguez-Roldan, Romuald Bohatyrewicz. Zwyciêzcami
konkursu na najlepsze prezentacje zostali: Frank van Gelder i wsp. z Leuven w Belgii
58
„Prof. Nancy Scheper-Hughes z Los Angeles przedstawi³a w³asne doœwiadczenie w zakresie badañ nielegalnego handlu
narz¹dami”
za pracê „Liver transplantation using livers from seputagenarian and octogenarian
donors: an underused strategy to reduce mortality on the waitng list”, Marry de
Klerk z Rotterdamu za pracê „The dutch living kidney exchange program” oraz Dorota Kamiñska z Wroc³awia za pracê „Histopatholgical and molecular changes before and during renal Transplantation”. Nale¿y nadmieniæ, ¿e w opinii komitetu oceniaj¹cego, decyzje o nagrodach nie nale¿a³y do ³atwych. Ró¿nice pomiêdzy 12
najlepszymi pracami by³y bardzo nieznaczne. Tym samym komisja wysoko oceni³a poziom merytoryczny spotkania i zachêci³a autorów do drukowania prac, co ju¿ w pewnej mierze zosta³o dokonane na ³amach Organs and Tissues.
Spotkanie by³o poprzedzone dwoma kursami przedkongresowymi. Pierwszym
z nich by³ kurs dotycz¹cy postêpowania u dawców po zatrzymaniu kr¹¿enia (NHBD),
prowadzony przez zespó³ prof. Jose Nunez’a z Madrytu (zgromadzi³ 35 uczestników)
oraz zaawansowany kurs metodologii Donor Action prowadzony przez Dr Leo Roels’a i Caroline Gachet (zgromadzi³ 25 uczestników).
„kurs dotycz¹cy postêpowania u dawców
po zatrzymaniu kr¹¿enia (NHBD), prowadzony przez zespó³ prof. Jose Nunez’a”
Fina³owe spotkanie towarzyskie odby³o siê w murach Arsena³u, przy muzyce grupy
rockowej utrzymuj¹cej aktywnoœæ taneczn¹ uczestników do póŸnych godzin nocnych.
Jako organizatorzy byliœmy szczêœliwi z mo¿liwoœci goszczenia naszych przyjació³ z ca³ego œwiata. Mamy nadziejê, ¿e nasze spotkanie dostarczy³o okazji do zawarcia nowych przyjaŸni, odnowienia starych i odwiedzenia Polski po raz pierwszy lub kolejny.
Dariusz Patrza³ek
59
Kalendarium 2007
4th Congress on Pediatric Transplantation Medicine
17-21.03.2007, Cancún, Meksyk
www.iptaonline.org/
33rd Annual Meeting of the European Group for Blood and Marrow Transplantation
25-28.03.2007, Lyon, Francja
www.akm.ch/ebmt2007/
Initiating a European Platform for Organ Transplantation: Ethical, Legal
and Psychological Aspects Towards a Common European Policy
1-4.04.2007, Rotterdam, Holandia
www.elpat.eu
The International Society for Heart & Lung Transplantation
27th Annual Meeting and Scientific Sessions
25-28.04.2007, San Francisco, USA
www.ishlt.org/meetings/annualMeeting.asp
2007 The American Transplant Congress (ATC)
5-9.05.2007, San Francisco, USA
atcmeeting.org
VIII Kongres Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego
11-13.05.2007, Warszawa
www.transplantologia.pl
IX Zjazd Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego
23-26.05.2007, Wis³a
www.ixzjazdptn.viamedica.pl
IV Zjazd Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego „Postêpy w Hepatologii”
14-16.06.2007, Wis³a
medprakt.pl/pth/
13th N.A.T. Meeting Surrogate Markers for the Prediction
of Long-Term Outcome in Transplantation
14-15.06.2007, Nantes, Francja
www.nat.nantes.inserm.fr/
ILTS 13th Annual International Congress
20-23.06.2007, Rio de Janeiro, Brazylia
www.ilts.org/
th
44 ERA-EDTA Congress
21-24.06.2007, Barcelona, Hiszpania
www.eraedta2007.org/
Basic Science Symposium of the Transplantation Society
– Translating Knowledge to the Clinic
5-8.09.2007, Halifax, Kanada
www.bss2007.ca/
63 Zjazd Towarzystwa Chirurgów Polskich
12-15.09.2007, Poznañ
63zjazdtchp.poznan.pl/
The 13th Congress of the ESOT and the 15th Congress of the ETCO
30.09.-3.10.Praga, Czechy
www.esot2007.cz
8th International Conference on New Trends in Immunosuppression and Immunotherapy
14-17.02.2008, Berlin, Niemcy
www.kenes.com/immuno/
60
61
62
63
64