pobierz program - Instytut Stosunków Międzynarodowych

Wykład; prof. dr hab. Ryszard Zięba
Ćwiczenia: mgr Iwona Wyciechowska
[email protected]
Dyżury dydaktyczne: Żurawia 4, p. 503; środa g. 17.00 – 18.30
Współczesne Stosunki Międzynarodowe (WSM)
Rok akademicki 2013/2014 – ćwiczenia
1. Status i role międzynarodowe państw oraz innych uczestników SM
- Stosunki międzynarodowe jako dziedzina stosunków społecznych; prymat MSP
- Uczestnicy stosunków międzynarodowych: definicja i kryteria uczestnictwa międzynarodowego,
- Rodzaje i charakterystyka uczestników SM
- Państwo jako podstawowy uczestnik MSP (atrybuty państwa, rodzaje państw, immunitet państwa,
suwerenność i prawa zasadnicze państw; role międzynarodowe państw, nowe rodzaje państw)
Literatura:
- E. Cziomer, L. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa-Kraków 2005, cz. II.
- J. Zając, Role Unii Europejskiej w regionie Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, Warszawa 2010, rozdz. I.
- I. Popiuk-Rysińska, Uczestnicy stosunków międzynarodowych, ich interesy i oddziaływania, [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar
(red.), Stosunki międzynarodowe: geneza, struktura, funkcjonowanie, Warszawa 2006, s. 88-116.
- R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1994 i wyd. nast., s. 111-140.
- D. Kondrakiewicz, „Państwo”, [w:] M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006, rozdz. III.
- S. Bieleń „Państwa upadłe”, [w:] J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych: bilans i perspektywy,
Warszawa 2006.
- M. Bielecka, „Role międzynarodowe państwa”, [w:] R. Zięba (red.), Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa,
Toruń 2004, s. 177-192.
2. Bezpieczeństwo międzynarodowe
- Ogólne rozumienie bezpieczeństwa
- Typologie bezpieczeństwa w nauce o SM
- Tradycyjne i współczesne pojmowanie bezpieczeństwa
- Współczesne wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa międzynarodowego
Literatura:
- R. Zięba, „O tożsamości nauk o bezpieczeństwie”, Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej, 2012, nr 1 (186),
s. 7–22
- R. Zięba, „Pozimnowojenny paradygmat bezpieczeństwa międzynarodowego”, [w:] R. Zięba (red.),
Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008, s. 15-39.
- R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje-struktury-funkcjonowanie, wyd. IV poprawione,
Warszawa 2004, rozdz. I i II.
- W. Szymborski, Międzynarodowe stosunki polityczne, Bydgoszcz 2006, rozdz. Bezpieczeństwo międzynarodowe.
3. Karta Narodów Zjednoczonych i system ONZ
- Geneza ONZ; cele, zasady, organy
- System bezpieczeństwa ONZ
- Akcje i operacje pokojowe ONZ
- Debata nad reformą ONZ; ocena efektywności ONZ
Literatura:
- Karta Narodów Zjednoczonych;
- J. Symonides, „Organizacja Narodów Zjednoczonych: geneza, podstawa, cele i zasady funkcjonowania,
struktura, organy główne i pomocnicze, system Narodów Zjednoczonych”, [w:] J. Symonides (red.),
Organizacja Narodów Zjednoczonych: bilans i perspektywy, Warszawa 2006.
- R. Zięba, „System bezpieczeństwa międzynarodowego ONZ – akcje w razie zagrożenia i naruszenia pokoju”,
[w:] J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych....:
- I. Popiuk-Rysińska, J. Zając, „Operacje pokojowe NZ”, [w:] J. Symonides (red.), Organizacja Narodów
Zjednoczonych....:
- J. Symonides, „Narody Zjednoczone wobec wyzwań i zagrożeń XXI wieku. Między koniecznością a
możliwością reformy”, Stosunki Międzynarodowe-International Relations, t. 30, 2004, nr 3-4, s. 19-38.
2
4. Procesy transformacji ładu środkowoeuropejskiego po „zimnej wojnie”
- Blokowe uwarunkowania bezpieczeństwa po II wojnie światowej
- Przemiany polityczno-ustrojowe w okresie Jesieni Ludów 1989 roku
- Rozpad ZSRR i jego konsekwencje
- Następstwa zjednoczenia Niemiec
- Poszukiwanie nowych rozwiązań w dziedzinie bezpieczeństwa
- Procesy integracyjne oraz adaptacja państw Europy Środkowej i Wschodniej do wyzwań cywilizacyjnych XXI
wieku
Literatura:
- J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000, W-wa 2001, r. XXV i s. 451-454; 488-506.
- R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje - struktury - funkcjonowanie, W-wa 2004, r. VII,VIII, IX.
5. Polityczne aspekty europejskich procesów integracyjnych po II wojnie światowej
- Powstanie i rozwój integracji europejskiej po II wojnie światowej
- Instytucjonalizacja procesów integracyjnych
- Osiągnięcia, stan obecny i perspektywy procesów integracyjnych
Literatura:
- R. Zięba, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Warszawa 2007, rozdz. I, s. 15-46.
- K. Łastawski, Historia integracji europejskiej, Toruń 2011, rozdz. II-X.
- R. Zięba, „Polityka zagraniczna Unii Europejskiej”, [w:] T. Łoś-Nowak (red.), Polityka zagraniczna: aktorzy –
potencjały – strategie, Warszawa 2011, s. 215-235.
- S. Parzymies, „Projekt traktatu ustanawiającego konstytucje dla Europy”, Stosunki Międzynarodowe, t. 28. nr 3-4,
2003, s. 9-39.
- R. Zięba, „Strategia bezpieczeństwa Unii Europejskiej w świetle Traktatu z Lizbony”, [w:] J. DobrowolskaPolak (red.), Stabilizacja nieładu i destabilizacja ładu, Instytut Zachodni, Poznań 2011, s.13-34.
- R. Zięba, „Przyszłość Unii Europejskiej jako projektu politycznego w świetle kryzysu 2008 roku”, [w:] R.
Kuźniar (red.), Kryzys 2008 roku a pozycja międzynarodowa Zachodu, Warszawa 2011, s. 132-148.
- Teksty traktatów o UE na stronie internetowej <ue.eu.int>.
6. Rozpad Jugosławii i jego następstwa
- Przyczyny rozpadu Jugosławii
- Wojna serbsko-chorwacka; wojna w Bośni i Hercegowinie
- Próby pokojowego zakończenia konfliktu; porozumienie pokojowe z Dayton
- Wojna o Kosowo;
- Kontrowersje wokół roli NATO i USA
- Proces stabilizacji Bałkanów po okresie wojen etnicznych
Literatura:
- M. Mihajić, „Bałkański kompleks niestabilności i bezpieczeństwa”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo
międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008, rozdz. XII.
- J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych..., s. 546-560; 752-773.
- M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii: jugosłowiańskie lustro międzynarodowej polityki, tom I: 1991-2002, tom II: 20022004, Warszawa 2005.
7. Konflikty i współpraca na obszarze WNP
- Uwarunkowania powstania WNP
- Zagrożenia i wyzwania dla bezpieczeństwa na obszarze poradzieckim
- Konflikty i spory na obszarze WNP (problemy separatystyczne w Mołdowie, Gruzji i Rosji; konflikt o
Nagorny Karabach, spory rosyjsko-ukraińskie, wojna domowa w Tadżykistanie)
- WNP – istota, członkowie, struktura
- Polityka USA i innych aktorów pozaregionalnych na obszarze poradzieckim
Literatura:
- M. Raś, A. Włodkowska, „Bezpieczeństwo obszaru WNP”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo… , r. XIII.
- E. Cziomer, L.W. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych..., rozdz. 22;
- R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje-struktury-funkcjonowanie, wyd. IV, Warszawa 2004,
rozdz. VI i „Posłowie”.
- A. Włodkowska, „Polityka Federacji Rosyjskiej wobec Wspólnoty Niepodległych Państw”, w: S. Bieleń, M.
Raś (red.), Polityka zagraniczna Rosji, Warszawa 2008, rozdz. V.
- A. Bryc, „Polityka [USA] wobec Rosji i innych państw poradzieckich” [w:] J. Zając (red.), Polityka zagraniczna
USA po zimnej wojnie, Toruń 2005, rozdz. III.
3
8. Konflikty i współpraca na Bliskim i Środkowym Wschodzie
- Bliskowschodnie wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa międzynarodowego
- Charakterystyka wybranych konfliktów (wojny arabsko-izraelskie, wojna o wyzwolenie Kuwejtu, wojna USAIrak, problem kurdyjski, konflikt w Afganistanie)
- Arabsko-izraelski dialog pokojowy. Problem palestyński
- Rola USA, UE, ONZ Rosji na Bliskim Wschodzie
- Liga Państw Arabskich - cele, zasady, funkcjonowanie
Literatura:
- J. Zając, „Bezpieczeństwo Bliskiego Wschodu”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe…, r. XIV.
- J. Zając, Role Unii Europejskiej w regionie Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, Warszawa 2010, rozdz. III-VII.
- J. Zając, „Polityka USA wobec Bliskiego Wschodu”, [w:] J. Zając (red.), Polityka zagraniczna USA po zimnej wojnie,
Toruń 2005, rozdz. VI.
- J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych..., podrozdz. nt. Bliskiego i Środkowego Wschodu - s.
225-233, 327-341, 412-420, 615-630, 802-828.
9. Kształtowanie ładu politycznego na półkuli zachodniej
- Zagrożenia i wyzwania dla bezpieczeństwa po zimniej wojnie
- Główne obszary niestabilności
- Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz stabilizacji sytuacji w regionie
- Rola USA i innych państw w Ameryce Łacińskiej i Karaibach
- System międzyamerykański (Akt z Chapultepec, Pakt z Rio, OPA)
Literatura:
- B. Wojna, „Bezpieczeństwo Ameryki Łacińskiej i Karaibów”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo
międzynarodowe…, rozdz. XVIII.
- Karta OPA (Bogota, 30 kwietnia 1948), Traktat międzyamerykański o pomocy wzajemnej (Rio de Janeiro, 2 września 1947),
Deklaracja z Santiago dotycząca demokracji i odnowy systemu międzyamerykańskiego, (Santiago de Chile, 4 czerwca
1991 r.), [w:] W. Dobrzycki, System międzyamerykański, Warszawa 2002, s. 445-474 oraz 535-537;
- J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000, op. cit., podrozdziały nt. stosunków na
kontynencie amerykańskim, s. 630-650.
Dobrzycki W., System międzyamerykański, op. cit., r. III
10. Spory i konflikty oraz współpraca regionalna w Afryce
- Wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa w Afryce
- Główne obszary niestabilności
- Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz stabilizacji sytuacji w regionie
- Rola USA i innych państw w Afryce
- OJA i Unia Afrykańska – cele, zasady, funkcjonowanie
Literatura:
- W. Lizak, „Bezpieczeństwo Afryki”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe…, rozdz. XVII.
- J. J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002, rozdz. IV, VI, VII, VIII, XI;
- J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych, op. cit., podrozdziały nt. Afryki - s. 650-675, 841869;
- W. Lizak „Polityka [USA] wobec Afryki”, [w:] J. Zając (red.), Polityka zagraniczna USA..., rozdz. IX.
11. Konflikty i problemy współpracy regionalnej w strefie Azji i Pacyfiku
- Kryteria wyodrębnienia regionu Azji i Pacyfiku w stosunkach międzynarodowych
- Identyfikacja głównych źródeł zagrożenia bezpieczeństwa w regionie Azji i Pacyfiku
- Rola Stanów Zjednoczonych, Japonii, ChRL i Rosji w regionie
- Znaczenie regionu Azji i Pacyfiku w stosunkach międzynarodowych
Literatura:
- M. Kaczmarski, ”Bezpieczeństwo Azji Wschodniej i Pacyfiku”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo …, r. XV.
- R. Włoch, ”Bezpieczeństwo Azji Południowej”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe…, r. XVI.
- E. Haliżak, Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku, Warszawa 1999, r. III, VI-IX, XVIII.
- M. Kaczmarski, „Polityka [USA] wobec Azji Wschodniej”, [w:] J. Zając (red.), Polityka zagraniczna USA..., r. VII.
- R. Włoch, „Polityka [USA] wobec Azji Południowej”, [w:] J. Zając (red.), Polityka zagraniczna USA..., r. VIII.
4
12. Procesy rozbrojenia i budowy zaufania w stosunkach międzynarodowych
- Rozbrojenie i kontrola zbrojeń po II wojnie światowej
- Najważniejsze porozumienia rozbrojeniowe i kontroli zbrojeń: problemy ich implementacji
- Środki budowy zaufania (polityczne, wojskowe)
Literatura:
- M. Kaczmarski, „Problematyka zbrojeń i rozbrojenia”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe…, r.
XIX.
- I. Topolski, „Kontrola i redukcja zbrojeń”, [w:] M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne…, s. 375-395.
Literatura dodatkowa:
- Bartnicki A, Zarys dziejów Afryki i Azji. Historia konfliktów 1869-2000, Warszawa 2000.
- Bieleń S., Tożsamość międzynarodowa Federacji Rosyjskiej, ASPRA, Warszawa 2006.
- Bryc A., Rosja w XXI wieku: gracz światowy czy koniec gry, Warszawa 2007.
- Calvocoressi P., Polityka międzynarodowa 1945-2000, Warszawa 2012.
- Gawrycki M. (red.), Ameryka Łacińska we współczesnym świecie, Warszawa 2006.
- Haliżak E., R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006.
- Hawthorm G., Azja i region Pacyfiku, Warszawa 2000.
- Kaczmarski M., Rosja na rozdrożu. Polityka zagraniczna Władimira Putina, Warszawa 2006.
- Kenig M., Organizacja Jedności Afrykańskiej, Warszawa 1977, s. 24-103, 147-157 (Karta OJA)
- Kubiak K., Wojny, konflikty, punkty zapalne na świecie, Warszawa 2006.
- Kuźniar R., Pozimnowojenne dwudziestolecie 1989-2010, Warszawa 2010.
- Malendowski W., Cz. Mojsiewicz, Stosunki międzynarodowe, Wrocław 2000.
- Mojsiewicz Cz., Wspólnota Niepodległych Państw, Poznań 2000.
- Parzymies S., R. Zięba (red.), Instytucjonalizacja wielostronnej współpracy międzynarodowej w Europie, Warszawa 2004.
- Raś M., Ewolucja polityki zagranicznej Rosji wobec Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej w latach 1991-2001,
Warszawa 2005.
- Rowiński J., Morze Południowo-Chińskie - region potencjalnego konfliktu w Azji, PISM 1990.
- Symonides J. (red.), Świat wobec współczesnych wyzwań i zagrożeń, Warszawa 2010.
- Włoch R., Nowa era nuklearna. Analiza indyjsko-pakistańskiego kryzysu nuklearnego z maja 1998 roku, Toruń 2004.
- Zając J., Środki i metody oddziaływania USA w bliskowschodnim procesie pokojowym (1990-2000), Warszawa 2004.
- Zając J. (red.), Polityka zagraniczna USA po zimnej wojnie (red.), Toruń 2005.
- Zając J., Role Unii Europejskiej w regionie Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, Warszawa 2010.
- Zięba R., Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony, Warszawa 2000.
- Zięba R., Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, wyd. IV, Warszawa 2004.
- Zięba R., Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych, Warszawa 2003.
- Zięba R. (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008.
- Zięba R. (red.), Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa, Toruń 2004,
- Roczniki strategiczne 1995-2012.