Rozwój społeczno – moralny dziecka 6

Rozwój społeczno – moralny dziecka 6-cio letniego w odniesieniu
do otoczenia społecznego i przyrodniczego
Urszula Kawecka
Przedszkole nr 9, Bielsko-Biała
Otoczenie społeczne – to teren, na którym dziecko pełni rolę członka rodziny, członka grupy przedszkolnej
i członka społeczeństwa. Pełniąc te role jest po prostu zmuszone do poznania otoczenia społecznego. Ta
wiedza o otoczeniu społecznym w dużym stopniu zależy od tego, w jakim środowisku żyje dziecko. Poznając
otoczenie społeczne równocześnie poznaje otoczenie przyrodnicze, które jest bardzo zróżnicowane w
zależności od tego czy to jest duże miasto, małe miasto czy wieś. Inaczej też otoczenie przyrodnicze wygląda
w górach, inaczej nad morzem czy jeziorami. Przyroda stanowi naturalny element środowiska człowieka, budzi
zainteresowanie oraz wymaga właściwego poznania.
Dzieci w wieku przedszkolnym są bacznymi obserwatorami otaczającego świata, bardzo interesują się
przyrodą, dlatego już w tym wieku powinno się kształtować właściwy stosunek do przyrody i uzmysławiać, że
każdy człowiek jest również nierozerwalną jej częścią. L. Wollman – Mazurkiewicz pisze, że: ,, Obserwując
Naturę dzieci kształtują w sobie podstawowe wartości DOBRA, PRAWDY i PIĘKNA.W niej nic nie jest
przypadkowe lecz harmonijnie i z sensem powiązane”.1
Natura wg określenia J. Kuczyńskiego to: ,, materialna istota wszystkich rzeczy i zjawisk przyrody, więc zespół
jej prawidłowości, jej struktura”.2
Autor uważa naturę za podstawę naszego istnienia i wskazuje na obowiązek jej chronienia dla nas samych
i dla następnych pokoleń. Wskazuje w naturze na wartości dotyczące jej różnorodności, a zarazem jedności,
które należy traktować równorzędnie, gdyż nie można zrozumieć jednej bez drugiej. Te wartości stanowią
podstawę do budowania innych wartości stanowiących kulturę ludzi.3
Jak wcześniej wspomniałam poznawanie przyrody przez małe dzieci opiera się na obserwacji. Dzieci w
końcowej fazie wieku przedszkolnego potrafią już zauważyć niszczenie przyrody przez ludzi, dlatego
nauczyciel w pracy dydaktycznej powinien starać się je przekonać, iż od ich działalności zależy byt na Ziemi.
Powinien wykorzystywać naturalne zainteresowanie dzieci otaczającym je światem i w miarę możliwości
zajęcia organizować na łonie natury. A. Żywolewska podaje, że: ,,Zajęcia w terenie to szczególnie wartościowe
lekcje patrzenia, słuchania, mówienia i myślenia. Zbliżają one dzieci do przyrody, przy czym dzieci poznają
praktyczną wiedzę, doświadczają emocji, radości i zaspakajają swoją ciekawość. Podczas przebywania wśród
przyrody najłatwiej zaobserwować działalność człowieka na jej korzyść i niekorzyść”.4
Wychowanie przedszkolne jest pierwszym etapem edukacji formalnej. Coraz częściej zauważa się, że
realizacja programu w przedszkolach związana jest z hasłami dotyczącymi zagadnień przyrodniczych z
względnieniem treści ekologicznych. Można śmiało powiedzieć, że promowana edukacja ekologiczna w
znacznym stopniu przyczyni się do ukształtowania odpowiedniej świadomości ekologicznej.
S. Cz . Michałowski twierdzi, że świadomość ekologiczna składa się z trzech zasadniczych elementów:
systemu wiedzy, wartości i reguł działania. Sferę poznawczą świadomości ekologicznej stanowi wiedza o
procesach zachodzących w środowisku przyrodniczym, o zagrożeniach, działalności człowieka i skutkach tej
działalności. System wartości urzeczywistnia się w kontakcie człowieka z naturą, do których należą: życie,
zdrowie, odpowiedzialność, praca, piękno, harmonia. Reguły działań tworzą w nas zasady i powinności,
którymi kierujemy się w swych kontaktach odnośnie przyrody.5
Aby to wszystko zrealizować, nauczyciel powinien umożliwiać dzieciom wszechstronne poznanie przyrody oraz
otaczającego środowiska społecznego, zrozumienie związków, zależności w przyrodzie i między ludźmi;
ukształtować system wartości, w którym przyroda zajmowałaby wiodące miejsce, wdrażać do odpowiedniego
działania na rzecz ochrony przyrody, rozwijać pozytywne uczucia wobec ludzi i przyrody takie jak: życzliwość,
empatię, opiekuńczość, sprawiedliwość, rozwijać u dzieci samoocenę dotyczącą pozytywnych i negatywnych
cech charakteru.
1
2
Dymara B. ... : Dziecko w świecie ... , op. cit. s.118
Kuczyński J.: Ogrodnicy świata, Wstęp do Uniwersalizmu , T.I , Centrum Uniwersalizmu przy Uniwersytecie Warszawskim
Warszawa 1998 r. s. 97
3
Kuczyński J.: ibidem s.92
4
Żywolewska A.: ,, O edukacji słów kilka”, Życie Szkoły 10 / 2000 r. s.461
5
Dymara B. , S. Cz. Michałowski, ... : Dziecko w świecie ... , op. cit. s.118