Wyzwania w ochronie zdrowia

Wyzwania stojące przed
systemem finansowania ochrony
zdrowia w Polsce
Łukasz Zalicki
Partner EY
V Forum Ochrony Zdrowia
Krynica, 2 września 2014
Wyzwania stojące przed systemem ochrony zdrowia
Analizując wyzwania stojące przed sektorem ochrony zdrowia, należy brać pod
uwagę trzy wymiary:
1.
Zapotrzebowanie – potrzeby zdrowotne zgłaszane przez społeczeństwo;
2.
Finansowanie – możliwości finansowania ochrony zdrowia z różnych źródeł;
3.
Podaż – dostępne zasoby w ochronie zdrowia (np. liczba lekarzy, liczba szpitali itp.).
System
ochrony
zdrowia
w Polsce
Podaż
Strona 2
Czynniki napędzające wzrost zapotrzebowania
na usługi ochrony zdrowia
►
►
Podaż
Można wyróżnić trzy kluczowe czynniki wpływające na wzrost zapotrzebowania
na usługi zdrowotne: demograficzny, dochodowy oraz technologiczny.
Ich oddziaływanie powoduje, iż powinniśmy spodziewać się w Polsce
znacznego wzrostu wydatków w ochronie zdrowia w nadchodzących latach.
2.
3.
Strona 3
Wzrost zamożności społeczeństwa
(czynnik dochodowy)
Rozwój technologii i wiedzy
medycznej (czynnik technologiczny)
Proces starzenia się ludności
(czynnik demograficzny)
Wzrost zapotrzebowania
na ochronę zdrowia
1.
W krajach zamożniejszych na ochronę
zdrowia wydaje się więcej
Istnieje dodatnia zależność pomiędzy poziomem rozwoju gospodarczego
a wielkością wydatków na opiekę zdrowotną danego kraju.
Co więcej, wydatki na zdrowie rosną szybciej niż dochody. Wraz ze
wzrostem zamożności, ludzie są skłonni przeznaczać na ten cel coraz
większą część swojego dochodu. Relacja wydatków na zdrowie do PKB
Polski wzrosła w latach 1990-2012 z 4,8% do 6,8%.
Relacja pomiędzy wydatkami na zdrowie per capita a poziomem PKB per
capita w krajach OECD* w 2012 r.
Łączne** wydatki na zdrowie w relacji do PKB
w Polsce oraz pozostałych krajach OECD
w latach 1990-2012
% PKB
10
8
R² = 0,83
7
9
8
6
Potencjalny
wzrost wydatków
na zdrowie,
spowodowany
wzrostem PKB
na mieszkańca
10
20
30
40
50
PKB per capita USD PPPs [tys.]
60
70
2012
2010
Średnia wartość dla pozostałych krajów
OECD
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD. * bez Luksemburga. **łącznie z wydatkami inwestycyjnymi.
Strona 4
2008
Polska
0
0
2006
1
Prognoza OECD wzrostu
PKB per capita w Polsce
w 2020 r.
2004
4
Polska
2002
2
5
2000
3
6
1998
4
7
1996
5
1990
Wydatki bieżące na opiekę zdrowotną
per capita
USD PPPs [tys.]
9
1994
►
Podaż
1992
►
1. Rozwój gosp.
Pełna ocena kosztów i korzyści
z zastosowania nowych technologii
►
►
2.
Technologia
Podaż
Nowe technologie medyczne pozwalają skuteczniej leczyć istniejące choroby
lub prowadzić terapię w zupełnie nowych obszarach, jednak wiążą się zwykle
ze wzrostem jednostkowych kosztów leczenia.
Jednak pełna ocena finansowych konsekwencji zastosowania nowej technologii
medycznej wymaga analizy kosztów i korzyści pośrednich, wykraczając tym
samym poza prosty rachunek kosztów i korzyści (efektu zdrowotnego) tej
technologii.
Źródło: Opracowanie własne.
Strona 5
Starzenie się populacji Polski jest
wyjątkowo szybkie na tle UE
►
►
3. Starzenie się
Podaż
W 2014 roku w Polsce na jedną osobę w wieku starszym (65+),
przypadało około pięć osób w wieku produkcyjnym.
Do 2060 roku relacja ta istotnie zmniejszy się we wszystkich krajach Unii
Europejskiej, jednak w Polsce zmiana ta będzie wyjątkowo silna –
statystycznie na jedną osobę w wieku 65+ będzie przypadać zaledwie 1,5
osoby w wieku 20-64 lata.
Relacja liczby osób w wieku 65+ do liczby osób w wieku 20-64 lata w krajach Unii Europejskiej
2014
80
%
70
70
60
60
50
50
40
30
UE-28: 30,7
22,7
10
10
0
0
Slowacja
Irlandia
Cypr
Islandia
Luksemburg
Polska
Rumunia
Norwegia
Czechy
Słowenia
Węgry
Szwajcaria
Malta
Holandia
Hiszpania
Austria
Wlk. Brytania
Belgia
Estonia
Chorwacja
Litwa
Łotwa
Dania
Francja
Bułgaria
Portugalia
Finlandia
Szwecja
Grecja
Niemcy
Włochy
UE-28: 55,3
30
20
Strona 6
66,8
40
20
Źródło: Eurostat.
%
Luksemburg
Irlandia
Norwegia
Islandia
Belgia
Dania
Szwecja
Wlk. Brytania
Francja
Szwajcaria
Finlandia
Cypr
Litwa
Holandia
Austria
Czechy
Malta
Łotwa
Chorwacja
Rumunia
Wegry
Włochy
Słowenia
Hiszpania
Estonia
Niemcy
Bułgaria
Polska
Grecja
Portugalia
Słowacja
80
2060
Wyzwania stojące przed onkologią
Podaż
►
►
Na tle UE Polska jest krajem o relatywnie niskiej zachorowalności (m.in. ze
względu na dotychczas korzystną strukturę wiekową), ale wysokiej
umieralności na nowotwory złośliwe.
Zarówno przeciętnie w UE-28 jak i w Polsce, nowotwory stanowią drugą
najczęstszą przyczynę zgonów (po chorobach układu krążenia).
Liczba nowych przypadków nowotworów złośliwych
600
przypadki/100 tys. os.
500
400
300
200
Polska
100
UE
0
1980
250
1985
1990
1995
2000
2005
2010
Umieralność na nowotwory złośliwe
wskaźnik standaryzowany/100 tys. os.
200
150
Polska
UE
100
1980
1985
Źródło: WHO, Health for All Database.
Strona 7
1990
1995
2000
2005
2010
Zmiany demograficzne wpłyną na profil
epidemiologiczny kraju, w tym na onkologię
►
►
Wydatki NFZ na realizację
świadczeń onkologicznych stanowią
obecnie ponad 10% wszystkich
wydatków na świadczenia opieki
zdrowotnej Funduszu.
W przewidywalnej przyszłości
zapotrzebowanie na świadczenia
onkologiczne będzie rosło wraz ze
wzrostem liczby zachorowań.
Podaż
Wydatki NFZ na realizację świadczeń
onkologicznych, mld PLN
2009
2010
2011
zmiana
2011/2009
Świadczenia nowotworowe poza
zakresami onkologicznymi
1,85
1,91
2,03
+9,7%
Zakresy onkologiczne
3,68
3,97
4,27
+16,0%
Razem świadczenia onkologiczne
5,54
5,88
6,29
+13,5%
Wydatki NFZ na świadczenia opieki
zdrowotnej ogółem
56,7
58,1
59,9
+5,6%
Udział swiadczeń onkologicznych
w wydatkach na świadczenia ogółem
9,8%
10,1%
10,5%
Kategoria świadczeń
Prognoza liczby zachorowań na nowotwory złośliwe według grup wiekowych
mężczyźni
100
kobiety
100
tys.
tys.
+20%
80
+14%
80
2015
2020
2025
60
2015
+49%
Źródło: NFZ
2020
2025
60
+31%
40
-2%
40
-20%
20
20
0
0
20-44
45-64
65+
cała populacja
20-44
45-64
65+
Źródło: Didkowska et al., Prognozy Zachorowalności i Umieralności na nowotwory złośliwe w Polsce do 2025 roku, 2009.
Strona 8
cała populacja
Obecny system nie pozwala na sfinansowanie
zwiększonego popytu na świadczenia zdrowotne
►
Podaż
Przy założeniu utrzymania obecnego systemu finansowania ochrony zdrowia
w Polsce, do 2060 roku luka w finansowaniu potrzeb zdrowotnych ze
środków publicznych może sięgnąć 4,4% PKB.
Luka finansowania rosnących potrzeb zdrowotnych w Polsce, 2020-2060*
10%
9%
8%
luka finansowania
7%
4,39%
% PKB
6%
3,22%
prognozowane
zapotrzebowanie
1,54%
5%
4%
7,60%
5,90%
8,80%
3%
2%
4,41%
4,38%
4,36%
dostępne finansowanie
z środków publicznych
1%
0%
2020
2040
2060
* W analizie przyjęto konserwatywne założenie, że obecnie zgłaszane zapotrzebowanie na świadczenia w ochronie zdrowia odpowiada
bieżącemu finansowaniu.
Dostępne finansowanie oszacowano na podstawie danych Ministerstwa Finansów. Popyt na podstawie European Commission, The 2012
Ageing Report.
Strona 9
Liczba lekarzy oraz absolwentów kierunków
lekarskich w Polsce jest bardzo niska
►
►
Podaż
Liczba praktykujących lekarzy w relacji do populacji w Polsce jest najniższa
w grupie przebadanych krajów.
Co więcej, relatywnie mała liczba absolwentów kierunków lekarskich może
sprawić, że obserwowana obecnie luka może się w przyszłości jeszcze
bardziej pogłębić.
Praktykujący lekarze (oś OX) oraz absolwenci kierunków lekarskich (oś OY)
w wybranych krajach europejskich w latach 2008-2011* (na 100 tys. ludności)
17
Dania
Absolwenci medycyny
(na 100 tys. mieszkańców)
Irlandia
Rumunia
15
Holandia
Grecja
Czechy
Islandia
13
Wielka Brytania
Węgry
Chorwacja
11
Słowenia
9
Łotwa
Niemcy
Włochy
Norwegia
Średnia UE
Belgia
Estonia
Polska
Portugalia
Finlandia
Litwa
Słowacja
Szwecja
Szwajcaria
Hiszpania
Bułgaria
7
200
250
300
350
Praktykujący lekarze (na 100 tys. mieszkańców)
400
Źródło: Eurostat. *W przypadku krajów, dla których były dane w bazie Eurostat nie były dostępne dla roku 2011 uwzględniono obserwacje nie
starsze niż 2008 rok.
Strona 10
W Polsce podaż lekarzy różni się istotnie pomiędzy
specjalizacjami
Pulmonologia oraz
pneumonologia
Grecja
Litwa
Bułgaria
Włochy
Czechy
Rumunia
Łotwa
Estonia
Portugalia
Islandia
Austria
Luksemburg
Francja
Belgia
UE-28
Polska
Finlandia
Wielka Brytania
Turcja
Szwajcaria
Irlandia
Norwegia
Malta
Niemcy
7,7
7,2
6,5
5,9
5,5
5,2
5,1
5,1
4,7
4,7
4,5
4,3
4,3
4,1
4,0
3,8
3,6
3,1
3,0
2,9
2,6
2,4
0,7
Liczba lekarzy specjalistów (na 100 tys. osób), 2011
Kardiologia
Grecja
Włochy
Litwa
Bułgaria
Estonia
Francja
Polska
Luksemburg
Szwajcaria
Belgia
UE-28
Islandia
Portugalia
Czechy
Łotwa
Rumunia
Liechtenstein
Norwegia
Hiszpania
Wielka Brytania
Finlandia
Turcja
Malta
Irlandia
Niemcy
12,5
Podaż
Onkologia
Geriatria*
26,0
23,7
Szwecja
Austria
15,7
Islandia
15,1
10,5
Wielka Brytania
10,2
Hiszpania
9,9
Dania
9,4
9,3
UE**
9,1
Belgia
9,1
8,5
Słowacja
8,4
Niemcy
7,9
Finlandia
7,0
6,3
Czechy
5,5
Szwajcaria
5,4
5,2
Malta
5,0
Irlandia
4,1
Francja
4,1
3,9
Bułgaria
3,8
Polska
1,2
Włochy
Islandia
7,4
Irlandia
5,9
Belgia
4,9 Wielka Brytania
Szwajcaria
4
Łotwa
3,1
UE-28
2,8
Finlandia
2,5
Polska
Norwegia
2,5
Estonia
2,2
Czechy
1,8
Litwa
1,5
Rumunia
Portugalia
1,3
Grecja
1,3
Bułgaria
1,3
Malta
1,1
Francja
Niemcy
0,5
Turcja
0,3
7,8
8,1
5,7
4,3
3,9
3,7
3,5
3,3
3,0
2,8
2,8
2,8
2,8
2,7
2,3
2,1
2,1
1,9
1,2
1,2
1,1
0,8
0,5
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Eurostat oraz Szczerbińska, Pietryka (2008) „Rozwój geriatrii w krajach europejskich”.
* Geriatria – dane za 2005 r.; ** średnia dla UE obliczona ze względu na dostępność danych jedynie dla następujących krajów: Austria, Belgia,
Bułgaria, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Malta, Niemcy, Polska, Słowacja, Szwecja, Wielka Brytania.
Strona 11
Przepracowani lekarze - brak kontroli czy zbyt niska
liczba specjalistów?
►
►
►
►
Podaż
Ograniczona podaż lekarzy w połączeniu z brakiem stosownych regulacji
prowadzą do sytuacji, w której lekarze pracują powyżej 300 godzin
miesięcznie (bez uwzględnienia czasu niezbędnego do przemieszczania się
lub działalności komercyjnej - poza NFZ).
Przykład: Kraków, onkologia kliniczna – przeciętnie 366 godzin w miesiącu.
Bodźce do nadużyć występują zarówno po stronie świadczeniodawców,
ubiegających się o kontrakty NFZ, jak i po stronie samych lekarzy.
Regulacja ograniczająca liczbę podmiotów, w których lekarz może świadczyć
usługi nie rozwiąże problemu ze względu na ograniczoną podaż lekarzy.
Tygodniowy czas pracy personelu medycznego, wybrane przypadki, woj. śląskie, 2014
160
140
120
100
80
60
136,9
128,4
139,8
149,4
125,5
142,7
131,0
Lekarz 1
Lekarz 2
Lekarz 3
Lekarz 4
Lekarz 5
Lekarz 6
Lekarz 7
40
20
48
0
Norma
(Dyrektywa
2003/88/WE)
Liczba wykazanych godzin pracy, tygodniowo (lewa oś)
Liczba podmiotów, w których lekarz deklarował świadczenie usług (szpitale oraz AOS, prawa oś)
Źródło: Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie.
Strona 12
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Podsumowanie
►
►
Zasoby rzadkie w polskiej ochronie zdrowia: ludzie i finansowanie.
W obliczu dodatkowego zapotrzebowania i ograniczonych możliwości
finansowania kluczowe staje się poszukiwanie efektywności w ramach
istniejącego systemu opieki zdrowotnej.
Równanie efektywności w opiece zdrowotnej
Koszty bezpośrednie opieki zdrowotnej −
Efektywność =
Korzyści z ograniczenia
kosztów pośrednich∗
Efekt zdrowotny
* utracona produkcja z powodu przedwczesnych zgonów lub niezdolności do pracy, wypłacane świadczenia itp.
Więcej w publikacji EY pt. „Metodyka pomiaru kosztów pośrednich w polskim systemie ochrony zdrowia”
Strona 13
Dziękuję za uwagę!
Strona 14
Zastrzeżenia prawne
Informacje zawarte w niniejszej prezentacji nie stanowią w żadnym wypadku świadczenia usług.
Mimo iż dołożono należytych starań w celu zapewnienia rzetelności prezentowanych tu informacji
przez autorów, istnieje ryzyko pojawienia się nieścisłości. EY nie ponosi jakiejkolwiek
odpowiedzialności ani nie gwarantuje poprawności i kompletności informacji zamieszczonych
w prezentacji.
Ponadto w najszerszym dopuszczonym przez prawo zakresie EY wyłącza jakiekolwiek gwarancje,
wyraźne lub dorozumiane, w tym między innymi dorozumiane gwarancje sprzedaży
i przydatności do określonego celu. W żadnym wypadku EY, powiązane z EY spółki ani też
partnerzy, agenci lub pracownicy EY lub spółek powiązanych z EY nie ponoszą jakiejkolwiek
odpowiedzialności wobec czytelnika lub innych osób z tytułu jakiejkolwiek decyzji lub działania
podjętego na podstawie informacji znajdujących się w niniejszej prezentacji ani też z tytułu
jakichkolwiek pośrednich, szczególnych lub ubocznych strat, nawet w przypadku otrzymania
informacji o możliwości ich wystąpienia.
© Copyright by EY.
Strona 15