szótár 1

Transkrypt

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2016.
O
4490
Om1 [1. Jest to przede wszystkim jednostka
oporu elektrycznego, ale może być
również wykorzystana do wyrażenia
impedancji.
2.
jednostka
oporu
elektrycznego] – ohm; [Georg Simon Ohm
(1787-1854)
német
fizizikus,
az
elektromosság áramlásának első észlelője és
törvénye;
nevét
megörökítették
az
elektromos ellenállás egységével, jele Ω]
om2 – (dawno) akó
OMA; obiektowa architektura zarządzania,
synonimy: OMA – (kat.: informatyka) OMA
Object
Management
Architecture
(objektumkezelési architektúta)
oma [babcia] – [Słowniczek języka śląskiego]
nagyanya, nagymama, anyó, nagyanyó
omacać
–
megtapintani,
megtapogatni,
körültapogatni
omacać się – körültapogatja magát
omackiem – tapogatózva, matatva; tétován
omacnina – (áll.) bagolypille
Omacnicowate (Pyralidae) [rodzina motyli
obejmująca ponad 10 tysięcy gatunków
niewielkich motyli nocnych, czyli ciem o
dość długich skrzydłach: przednich
trójkątnych, tylnych zaokrąglonych.] –
fényiloncafélék (Pyralidae) [a valódi lepkék
alrendjébe tartozó Heteroneura alrendág
Pyraloidea öregcsaládjának névadó családja.
Ebbe a rendszertani egységbe több,
egyenként is sok fajból álló korábbi családot
vontak össze — ezek a modern
rendszertanokban
alcsaládokként
szerepelnek. Magyarországon 318 fajuk él.]
W
Polsce
występuje
300
gatunków
omacnicowatych, w tym:
 omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis),
która w postaci gąsienicy żeruje na roślinach
uprawnych
(np.
na
kukurydzy)
kukoricamoly (Ostrinia nubilalis)
 omacnica spichrzanka (Plodia interpunctella)
– aszalványmoly (Plodia interpunctella)
 barciak większy (Galleria mellonella) – nagy
viaszmoly (Galleria mellonella L.)
 boczanka brązowianka (Pleuroptya ruralis) –
csalánmoly; csalánevő tűzmoly (Pleuroptya
ruralis)
 łaźbiec, barciak mniejszy (Achroia grisella) kis viaszmoly (Achroia grisella) [a valódi
lepkék közül a fényiloncafélék (Pyralidae)
családjában a galériás molyok (Galleriinae)
alcsaládjába tartozó, sajátos életmódú kártevő]
Ismertebb kártevők:
 lisztmoly (Anagasta kuehniella avagy Ephestia
kuehniella);
 aszalványmoly (Plodia interpunctella);
 kukoricamoly (Ostrinia nubilalis);
 készletmoly (Ephestia elutella).
Magyarországon védett faj:
 cifra
fényilonca
(Palmitia
természetvédelmi értéke: 2000 Ft.
massilialis)
omacywać — omacać [zob. obmacywać] –
megtapogatni, körültapogatni, összetapogatni,
végigtapogatni;
kitapintani;
(sorban
egymásután) megtapogatni, megtapintani
omacywać się — omacać się [zob. obmacywać się] –
végigtapogatja magát; egymást tapogatják;
megsimogatjék egymást
omal, omal że… [omalże I: przysłówek tworzący
zwroty oznaczające bliską lokalizację czegoś,
możliwość czegoś, np. Omal nie stracił
przytomności z bólu; omalże II: partykuła
nadająca wyrazowi, który poprzedza, odcień
przybliżenia, mniejszej dokładności, np.
Naiwność granicząca omalże z głupotą.] –
majdnem, csaknem; kis híja
omal ze skóry nie wyskoczy – majd kiugrik v.
kibújuk a bőréből; madarat lehet vele fogatni
omal że nie; omalże nie – csaknem; kis híja, hogy
nem
oman [bylina, rzadziej krzew, z rodziny
astrowatych; inula] – érzéki csalódás; ármány
Oman (Inula L.) [rodzaj roślin z rodziny
astrowatych. Należy do niego około 90
gatunków występujących w Ameryce, Azji i
Europie. Gatunkiem typowym jest Inula
helenium L.] – Inula (peremus, Compositae)
[Változatos
megjelenésű
dísz-,
ill.
gyógynövények. Fészekvirágzataik egyenként,
ernyőszerű fürtben v. füzérben jelennek meg,
sárgák.
Tőosztással,
őszi
magvetéssel
szaporítjuk. Inula - Peremizs ensifolia L.
Hazája DK-Európa. 30 cm magas, terjedő tövű
évelő. Levelei keskeny-szálasak, a virágzatok 4
cm átmérőjűek, jún.-tól aug.-ig nyílnak. Egy
száron többnyire egy virágzat van. Száraz,
napos helyeken sziklakertbe, virágosgyepbe
ültessük.]
Gatunki flory Polski
 oman łąkowy, o. brytyjski (Inula britannica L.)
 oman niemiecki (Inula germanica L.) – Inula
germanica
(Hengeres
peremizs)
Hazája Közégés DK-Európa. 50 cm magas,
terjedő tövű évelő. Levelei hosszúkásak, szíves
vállúak, molyhosak. Júl.- aug-.ban virágzik. A
sugárvirágok csak kevéssel hoszszabbak, minta
csöves virágok. Napos, félárnyékos helyen
évelőágyba v. sziklakertbe való
 oman szlachtawa (Inula conyza DC.) - Erdei
peremizs, (Inula conyza)
 oman szorstki (Inula hirta L.) – Inula hirta
(borzas peremizs) [Hazája Közép- és D-Európa,
Szibéria. 20-30 cm magas, bozontos-szőrös évelő,
levelei keskeny-lándzsásak. A 4-5 cm évelő.
Tőlevelei hosszú nyelűek, szárlevelei ülők. A
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
4491
virágok jún.-júl.-ban nyílnak. Sziklakertekben,
virágos gyepben nagy területet behálóz, a
szárazságot jól tűri.]
 oman wielki, o. czerwonkowy (Inula
helenium L.) – antropofit zadomowiony Inula helemium (örvénygyökér, pompás
peremizs). [Hazája D-Európa, Közép-Ázsia.
100 - 150 cm magas, nagy levelű, húsos
gyöktörzsű évelö. Avirágzatok 6-8 cm
átmérőjűek, júl.-aug.-ban többesével nyílnak.
Nedves helyeken, patakok mentén terem.
Gyógynövényként, termesztik. Középkötött,
nyirkos talajt kedvel. Magját tavasszal
szabadágyakba vetik, majd 60-70 cm távolságra
kipalántázzák. etőmagszükséglete 300-350
g/kh. Hozama 8-10 q/kh száraz gyökér.
Dísznövényként kertekbe ültetik évelőágyakba,
cserjecsoportok elé. Gyökérzete (Helenii-,
Enulae- v. Inulae rhizoma) a harmadik évben
ősszel v. kora tavasszal gyűjthető.]
 oman wierzbolistny (Inula salicina L.)
 oman wąskolistny (Inula ensifolia L.)
Inne gatunki
 oman lepki (Inula viscosa L.)
 oman ogrodowy (Inula graveolens L.)
Oman wielki, Oman pospolity (Inula helenium)
[roślina uprawiana ze względu na gruby
korzeń,
mający
zastosowanie
w
lecznictwie] – Örménygyökér (Inula
helenium) [Gyöktörzsében sok inulin,
keserűanyag, illóolaj van. A vizelet-és
epehajtók egyik alapanyaga. Inulintartalma
miatt felhasználható diabetikus ételek
izésítésére. Légúti megbetegedések rég
ismert orvossága.]
Oman (‫ نامُع‬Uman; Sułtanat Omanu – ‫نامُع س لط نة‬
Saltanat Uman) [państwo w Azji, leżące na
Półwyspie Arabskim, nad Morzem
Arabskim i Zatoką Omańską. Graniczy z
Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi,
Arabią Saudyjską i Jemenem. Stolica
mieści się w mieście Maskat. Oman należy
do Ligi Państw Arabskich.] – Omán
[Magyarországnál
háromszor
nagyobb
szultánság az Arab-félsziget délkeleti
peremén. Területéhez tartozik a Hormuziszorosra „felügyelő”, egykor Kalózpart
néven ismert Muszandam-félsziget.]
-
Wersja 01 01 2016.
omamiać, omamić [zwieść kogoś fałszywymi
pozorami] – elámítani, megtéveszteni,
tévedésbe ejteni, megcsalni
omamiać się, omamić się – elámulni, bűűvöletbe
esni, hallucinálni
omamianie, omamienie – csalás, ámítás
omamianie się, omamienie się – önámítás
oman – (omamienie) csalás, ámítás
omarznąć (dok.) – befagyni, lefagyni
omarznięcie – befagyás, lefagyás
omarznięty, -a, -e – befagyott, lefagyott
omasta [regionalnie: tłuszcz dodawany do potraw;
okrasa] – zsír, zsiradék, kenőcs. „kennivaló”;
(átv.) dísz
omaszczać (niedok.), omaścić (omaszczę, omaści)
(dok.) [zaprawić jedzenie omastą; okrasić] –
bezsírozni, zsiradékkal elkészíteni
omaszczenie – megzsírozás, bekenés, megkenés
omaszczony, -a, -e – megzsírozott, bekent
omasztowanie – árbocozat, árbocozás
omawiać (zob. omówić) – megbeszélni, megvitatni,
szólni vmiről, ismertetni, méltatni; körülírni
omawiać coś – tárgyalni vmit
omawiać a. omówić sprawę – megbeszélni az ügyet
omawianie (omówienie) – megbeszélés, megvitatás,
(zwrot mowy) körülírás
omazać (omażę, omaże) – megkenni, körülkenni
omączyć – belisztezni, liszttel leszórni v. behinteni
omączyć się – lisztes lesz, belisztezi magát
omdlałość [(medycyna) 1. omdlenie, niemoc,
osłabienie;
2.
słabość,
słabowitość,
niedyspozycja; 3. zapaść, prostracja; 4.
opadnięcie z sił, utrata sił] – aléltság, ájultság,
eszméletlenség, eszméletlen állapot
omdlałość miłosna – szerelmi kábultság v. aléltság
omdlały, -a, -e [1. taki, który chwilowo stracił
przytomność; 2. osłabły z wysiłku; 3. będący
oznaką fizycznej słabości lub silnego
wzruszenia] – alélt, elalélt, ájult, elájult;
eszméletét vesztett ember
omdlały trzeźwieje – az ájult eszméletre tér
omdleć — omdlewać [1. stracić chwilowo
przytomność; 2. stracić siłę, osłabnąć po
dużym wysiłku lub silnym wzruszeniu] –
elalélni, elájulni, eszméletet veszteni
omdlenie, omdlewanie [1. (łac syncope), nagła,
krótkotrwała
utrata
przytomności
spowodowana
przejściowym
niedotlenieniem mózgu. Zwykle na tle
zaburzeń krążenia mózgowego. Może się
zdarzać też u ludzi zdrowych; 2. chwilowa
utrata przytomności; 3. opadnięcie z sił,
słabość, niemoc.] – ájulás, elájulás; ájultság,
eszméletlen állapot; rosszullét
omega (Ω) [1. jedna z liter greckiego alfabetu; 2.
trzyosobowy,
jednomasztowy
jacht
mieczowy; 3. zegarek marki Omega; 4.
samochód typu Opel Omega; 5. samochód
typu Lotus Omega] – (Ω) omega (a görög
ábécé utolsó betűje) (od alfy do omegi:
alfától omegáig)
Omega [1. firma szwajcarska; marka zegarków;
2. mgławica; 3. klasa jachtu; 4. model
samochodu marki Opel; 5. model
samochodu marki Lotus] – Omega
(márkanév); (csill.) M17 Omega köd
4492
omen [fakt lub zjawisko uznane za zapowiedź
czegoś] – (lat.) ómen; jel, előjel; intő, főleg
balsóslatú jel; jóslat; a rómaiaknál minden
olyan jel, amiből jósolni lehet
Omer, Gomer (także Issaron a. Jasson) [1.
dziesiąta część efy, pojemności około 4
litrów; 2. jedna dziesiąta efy (zob.), około
4 litrów] – omer, homer, kos [bibliai
űrmérték: űrmérték, egy omer kb. 2-4 liter
közé eső mennyiséget jelöl; abban eltérnek a
különböző értelmezések, pontosan mennyit]
omglić (omglę, omgli) [zasnuć coś mgłą, utworzyć
dokoła czegoś, na czymś lekką zasłonę
podobną do mgły] – elködösíteni, ködbe
burkolni
omiatać [zob. omieść] – söpörni, lesöpörni,
körülsöpörni
omieg (Doronicum) [kwiat - jedna z
najwcześniejszych wiosennych bylin] –
zergevirág
- Omieg wschodni, omieg kaukaski
(Doronicum orientale Hoffm.) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
astrowatych] – Kaukázusi zergevirág
(Doronicum orientale Hoffm.)
- omieg kaukaski (Doronicum caucasicum)
– Keleti zergevirág [Doronicum orientale
(syn.: Doronicum caucasicum)]
- magyar
zergevirág
(Doronicum
hungaricum)
omieszkać [praw. nie stawić się gdzieś] –
mulasztani, elmulasztani
-
Wersja 01 01 2016.
omieść (omiotę, omiecie) — omiatać [1. usunąć
kurz, śmieci za pomocą szczotki, miotły itp.;
2. przesunąć czymś po czymś, usunąć coś z
czegoś; 3. oświetlić coś przez krótką chwilę]
– lesöpörni, körülsöpörni
omięsna [w anatomii: cienka błona pokrywająca
mięśnie] – (orv.) kötőszövet, kötőszöveti burok
omięsna wewnętrzna (perimyslum internum) –
(orv.) izomhüvely
omijać (niedok.) (zob. ominąć) [1. przechodzić lub
przejeżdżać obok kogoś lub czegoś; 2.
unikać kogoś lub czegoś; 3. omijać się unikać się wzajemnie] – elkerülni, kikerülni
(vkit/vmit)
omijanie (ominięcie) – kikerülés; kihagyás
ominąć — omijać [1. okrążając, minąć coś, przejść,
przejechać obok czegoś nie zatrzymując się;
2. nie stać się czyimś udziałem, nie dotknąć,
nie dosięgnąć kogoś; 3. nie uwzględnić kogoś
lub czego; 4. opuścić coś, nie biorąc w tym
udziału, nie wykorzystać czegoś; 5. unikać
kogoś lub czegoś, nie utrzymywać z kimś
stosunków towarzyskich] – elkerülni,
megkerülni; elhagyni; kikerülni; kihagyni; (nie
wypełniać) elmulasztani; elmúlni
ominąć czyje natrętne oko – elkerülni vkinek a
tolakodó tekintetét
ominąć kogo z daleka – messziről kikerülni vkit
ominąć przepisy – megkerülni a szabályokat
ominąć wyboje – kikerülni a kátyukat v. gödröket
ominąć się — omijać się [1. przejść obok siebie, nie
dotykając się; 2. omijać się: unikać się
wzajemnie] – egymást kerülik v. kikerülik
ominięcie – kihagyás
omissio [zaniechanie, zaniedbanie] – (lat.) omissio;
mulasztás [delicta omissionis: mulasztási
bűntettek]
OML (ang. Object Manipulation Language) [Język
Manipulowania Obiektami - używany
podczas tworzenia wiązań do zewnętrznego
języka programowania.] – OML (Object
Manipulation
Language)
objektummanipulációs nyelv
omlecik [zdrobnienie od: omlet] – kis tojáslepény
omlet [potrawa sporządzana ze starannie
rozmąconych jaj z innymi dodatkami, które
wylewa się na patelnię i nie miesza ich w
czasie smażenia.] – (fr.) omlett, tojáslepény;
liszttel habart sült tojásétel
omlet
4493
omlet z móżdżkiem – velős omlett
omłot [1. oddzielenie nasion od słomy, strąków
itp.; 2. nasiona po wymłóceniu] –
kicsépelés, cséplés; kicsépelt mag
omłotowy, -a, -e – kicsépelt
omłócenie – kicséplés
omłócić [oddzielić nasiona od kłosów, strąków
itp] – (gabonát) kicsépelni
omłynkować – (gabonát) rostálni
omłynkowanie – gabonatisztítás
Omne nimium nocet. [Co za dużo – to
niezdrowo] – (lat.) Omne nimium nocet.
(Ami túl sok, az egészségtelen)
Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci.
(łac.)Ten zdobył uznanie wszystkich, kto
połączył przyjemne z pożytecznym. Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci.
Minden pontot elvisz az (osztatlan
elismerést arat), aki keveri a hasznost a
kellemessel. (Horatius)
Omnes ius, quo utimur, vel ad personas pertinet,
vel ad res vel ad actiones [wszelkie prawo,
którym się posługujemy, odnosi się albo
do osób, albo do rzeczy (mienia), albo do
powództw sądowych.] — (lat.) Omnes ius,
quo utimur, vel ad personas pertinet, vel ad
res vel ad actiones; minden törvény, amit
használunk vagy személyre, vagy tárgyra,
vagy bírósági kerestre vonatkozik
Omnes homines aequales sunt [wszyscy ludzie są
równi] — (lat.) Omnes homines aequales
sunt; minden ember különböző
omni- – (lat.) omni-; minden
omni modo [łac., wszelkimi sposobami] – (lat.)
omni modo; minden módon [„Omni modo
Christus anuntietur”, azaz „Minden módon
hirdessük Krisztust”.]
omnibus [1. duży, kryty pojazd konny, używany
dawniej jako środek transportu; 2.
człowiek mający wszechstronną wiedzę] –
(lat.) omnibus, mindenkinek; (dawno)
omnibusz; lóvontatású társaskocsi, autóbusz;
mindentudó ember
omnibusowy, -a, -e – omnibusz-, tásaskocsi-,
Omnis definitio in iure civili periculosa est
[wszelka definicja w prawie cywilnym jest
-
Wersja 01 01 2016.
ryzykowna. Uzasadnienie w dalszym ciągu
wypowiedzi
rzymskiego
prawnika.
Jawolenusa: parum est enim, ut non subverti
potest — rzadko bowiem się zdarza, by nie
można jej wywrócić.] — (lat.) Omnis
definitio in iure civili periculosa est; minden
polgárjogi meghatározás kockázattal jár, mert
előfordulhat, hogy nem lehet azt visszafordítani
Omnis definitio in iure civili periculosa est, parum
est enim, ut non subverti potest (D. 50.17.202)
[1. Wszelka definicja w prawie cywilnym
jest ryzykowna, rzadko bowiem zdarza się,
by nie można było jej wywrócić. 2. Wszelka
definicja
w
prawie
cywilnym
jest
niebezpieczna, ponieważ rzadko kiedy nie
można jej podważyć.] – (lat.) Omnis definitio
in iure civili periculosa est, parum est enim, ut
non subverti potest; 1. minden polgárjogi
meghatározás
kockázattal
jár,
mert
előfordulhat,
hogy
nem
lehet
azt
visszafordítani; 2. Az összes meghatározás a
civiljogban veszélyes.
omnipotencja [1. wszechmoc, wszechwładza; 2.
inaczej wszechmoc – pojęcie abstrakcyjne, w
sensie skrajnym znaczy możność zrobienia
"wszystkiego", co odnosi się zwykle do
jakiejś mniej lub bardziej określonej
dziedziny; 3. w filozofii, cecha istoty
wszechmocnej.; 4. w biologii, zdolność
komórek do zmiany swego przeznaczenia] –
(lat.)
omnipotentia;
omnipotencia;
mindenhatóság, korlátlan hatalom
omnipotencjyny, -a, -e – (lat.) omnipotens;
mindenható, hatalmú
omnipraesentia [wszechobecność] – omnipraesentia;
mindenütt jelenvalóság
omniscjencja, wszechwiedza [pełna wiedza o
wszystkich realnych i potencjalnych faktach
i relacjach między faktami, tzw. znajomość
wszechrzeczy. Gdy mówimy, że ktoś (lub
coś) jest wszechwiedzący, mamy na myśli to,
że wie o wszystkim: o wszystkich prawach
natury oraz o wszystkim, co się wydarzyło,
dzieje i wydarzy we wszechświecie od
początku do końca czasu. Jeśli zaś istnieje
coś takiego, jak multiświat, wówczas o nim
również wie wszystko. W wielu religiach za
byt wszechwiedzący uważa się boga.
Podstawowym problemem filozoficznym
związanym ze wszechwiedzą jest pogodzenie
wszechwiedzy boga z wolną wolą człowieka i
aniołów.] – omniscientia; mindenttudás
Omnium actionum… summa divisio in duo genera
deducitur aut enim in rem sunt, aut in
pesonam. – (lat.) Omnium actionum… summa
divisio in duo genera deducitur aut enim in
rem sunt, aut in pesonam; Minden kereset a
legfőbb csoportosítás szerint két fajtára
4494
osztható: vagy dologra vagy személyre
vonatkozik.
omoforion (gr.) [1. oznaka godności biskupiej;
długi pas tkaniny ozdobionej krzyżami i
zakładany w specjalny sposób na inne
szaty kapłańskie. Omoforion oznacza
zbłąkaną owcę (czyli zabłąkany rodzaj
ludzki), a ubrany w niego biskup
przedstawia Chrystusa Dobrego Pasterza,
który wziął zbłąkaną owcę na ramiona i
odniósł do domu Ojca Niebieskiego (Łk
14, 4-7). 2. szata liturgiczna używana w
wielu
chrześcijańskich
Kościołach
wschodnich zwłaszcza czerpiących z
antycznej tradycji bizantyjskiej. Jest
odpowiednikiem paliusza i ma podkreślić
godność biskupią noszącego w czasie
sprawowanych funkcji liturgicznych.] –
omoforion (wtuxpópiov) [A görögkeleti
egyház főpapjai még teljesen megőrizték a
bizánci pompát egyházi öltönyeikben.
hetedik ruhadarab a vállairól kereszt alakban
aláfüggő vállruha, elül és hátul két-két
kereszttel, melynek neve omoforion]
omotać — omotywać (zob. owinąć) – körülfonni;
becsavarni, betekerni, begöngyölni; (dziecko)
bepólyázni, bepólyálni; becsomagolni
omotać się – körülfonja magát; begubózik
omotanie, omotywanie – körülfonás, begubózás
omówić — omawiać [wypowiedzieć sądy na jakiś
temat]
–
megbeszélni,
megvitatni,
megtárgyalni, ismertetni; körülírni
omówić coś – tárgyalni vmit
omówić coś w trybie natychmiastowym –
sürgősségi eljárában tárgyalni vmit
omówić coś w trybie wyjątkowym – kivételes
eljárában tárgyalni v. megtárgyalni vmit
omówić książki – megvitatni, megtárgyalni a
könyvet
omówić plan pracy – megbeszélni amunkatervet
omówienie [1. artykuł, rozprawa, recenzja itp.
omawiające
coś;
2. sformułowanie
zastępcze, mówiące o czymś pośrednio; 3.
zob.
peryfraza:
figura
stylistyczna
polegająca
na
zastąpieniu
słowa
oznaczającego dany przedmiot, czynność,
osobę itp. przez jego opis lub metaforę] –
megbeszélés, megvitatás, (zwrot mowy)
körülírás; tárgyalás; ismertetés
-
Wersja 01 01 2016.
omówiony, -a, -e [syn. obgadany, obmówiony,
obrobiony,
oczerniony,
opisany,
oplotkowany, opowiedziany, oszkalowany,
poustalany,
powyższy,
przedłożony,
przedstawiony,
przedyskutowany,
spotwarzony,
streszczony,
ustalony,
wymieniony,
wytłumaczony,
wyżej
wymieniony, zdecydowany, zreferowany,
zrelacjonowany] – megbeszélt; megállapított;
fent említett; előadott
omparta [rzut sędziowski] – [Słowniczek języka
śląskiego]
OMR
(ang.
Optical
Mark
Recognition)
[rozpoznawanie w obrazie (najczęściej
otrzymanym w wyniku skanowania)
"znaczników" takich jak pola wyboru (ang.
check box), kody kreskowe itp. Często
stosowane w procesie analizy ankiet.] –
Optical Mark Recognition (also called Optical
Mark Reading and OMR) (optikai jelolvasás)
Omri * Amri - OMRI (Jahve az én osztályrészem;
kévegyűjtő, kévekötő; támadó, uralkodó;
harcias) [1. Izráel királya Kr. e. 886-874, Ela
(3) királysága alatt hadsereg-főparancsnok; Ela
király meggyilkolása után királlyá kiáltották ki;
az északi ország fővárosát Samáriába helyezte
át; rossz irányban befolyásolta népét (1Kir
16,16-26). 2. Benjáminita férfi (1Krón 7,8). 3.
Férfi Júda törzséből (1Krón 9,4). 4. Issakár
törzsének fejedelme Dávid idejében (1Krón
27,18).]
omszały, -a, -e; omszony, -a, -e [pokryty mchem,
puchem, pleśnią] – mohos, mohlepte,
bemohosodott
omszałe butle wina – mohos borosüvegek v.
borospalackok
omszałe drzewo – mohos fa
omszeć [pokryć się, obrosnąć mchem, pleśnią] –
befedi a moha, bemohásodni, mohosodni
omszony, -a, -e – mohával fedett; mohás
omszyć [pokryć mchem, puchem, pleśnią] –
mohával fedni v. betömni
omulić – beiszapolni, iszappal bekenni v.
becsomagolni
omułek [małż morski o ciemnobrunatnej muszli,
żyjący w morzach Europy i w Oceanie
Atlantyckim] – fekete kagyló; (növény)
konkoly
Omułek jadalny (Mytilus edulis) [kosmopolityczny
małż, występujący m.in. w morzach
europejskich,
ławicami,
w
strefach
przybrzeżnych. Do 15 cm długi, ma bisior,
którym przyczepia się do podłoża, i silnie
zredukowaną nogę. Jadalny. Na ławicach
omułków żerują flądry, dorsze, płaszczki,
ryby jesiotrowate, kraby, drapieżne ślimaki i
rozgwiazdy.
Omułki
mają
ogromne
znaczenie jako filtratory, przerabiają
4495
drobną
zawiesinę
morską
na
wysokowartościowy pokarm białkowy,
wykorzystywany przez zwierzęta i
człowieka. Poszczególne ławice filtrują
setki metrów sześciennych wody dziennie.
W Bałtyku omułek występuje w postaci
skarlałej, do 5 cm długi, ale stanowi ok.
73,5% fauny dennej. Jest jedynym
przedstawicielem
podgromady
w
Bałtyku.] – feketekagyló; ehető kékkagyló
(Mytilus edulis) [a kagylók (Bivalvia)
osztályának a Mytiloida rendjéhez, ezen
belül az ehető kagylók (Mytilidae)
családjához tartozó faj]
omurować — omurowywać [zob. obmurować w
zn. 1.] – befalazni, fallal körülvenni;
körülfalazni
omurowanie – körülfalazás
omycie – lemosás
omycie się – mosakodás, lemosakodás
omyć — omywać [1. inaczej: obmyć; 2. oczyścić,
myjąc z wierzchu albo ze wszystkich
stron] – lemosni
omyć się — omywać się [1. umyć samego siebie;
2. zostać omytym] – lemossa magát;
lemosódni
omyk [ogon zająca; kosmyk; osmyk] – nyúlfarok,
nyúlfark
omylić [1. być powodem czyjegoś błędnego
zdania; 2. omylić się: a) popełnić pomyłkę;
pomylić się; b) źle kogoś, coś ocenić;
pomylić się, zawieść się] – megcsalni,
elámítani, megtéveszteni; tévedésbe ejteni,
rászedni
omylić czyją czujność – megtéveszteni vkinek az
éberségét
omylić się [popełnić omyłkę] – tévedni, hibázni,
(zawieść się) csalódni; botlani
omylić się co do osoby – tévedni vki személyében
omylić się w rachunku – tévedni a számolásban
omylność – tévedhetőség, csalhatóság; vminek a
téves volta
omylny, -a, -e [popełniający lub mogący
popełniać omyłki] – tévedésnek kitett;
hibázó, nem csalhatatlan; hibás, téves;
(zawodny) csalóka, csalfa, csalárd
omyła mnie nadzieja – megcsal a reményem
omyłka [spostrzeżenie, sąd niezgodny z
rzeczywistością,
niewłaściwe
postępowanie, posunięcie] – tévedés, hiba,
botlás; félrelépés
-
Wersja 01 01 2016.
omyłka druku a. drukarska – sajtóhiba
omyłka kasowa – pénztári tévedés
omyłka się zakradła – tévedés csúszott be
omyłka w dacie – keltezési hiba
omyłka w liczeniu – számítási hiba; tévedés
omyłka w obliczeniu – számítási hiba
omyłkowo – tévedés által, tévesen
omyłkowy, -a, -e – téves, hibás
Omżyn, budleja (Buddlea) [rodzaj z rodziny
omżynowatych obejmujący ponad 100
gatunków z obszarów tropikalnych i
subtropikalnych Ameryki i Azji. Wiele
gatunków uprawianych jako ozdobne.
Najpopularniejszy jest omżyn Davida
(Buddlea davidii) o barwnych kwiatach
zebranych w gęste kwiatostany, często
sadzony w ogrodach, wymaga jednak
stanowisk ciepłych i okrywania na zimę, bo
w naszych warunkach wymarza. W
cieplejszych krajach często dziczeje i staje
się uciążliwym chwastem.] – Nyári orgona
(Buddlea Davidii Stem Cell)
Omżyn Dawida – Buddleja davidii Franchet
(Buddleja de David, Schmetterlingsstrauch) z
rodziny omżynowatych – Buddlejaceae jest szeroko
uprawiany w wielu krajach Europy. Spotykany
podobnie, jak niepokalanek, w ogrodach
przyklasztornych. Pochodzi z Chin. W niektórych
krajach wymknął się z ogrodów i występuje dziko,
np. we Włoszech, Szwajcarii, Francji. W Polsce
staje się coraz bardziej modny jako roślina ozdobna,
głównie od lat 90 XX wieku. Omżyn pochodzi z
tropikalnych i subtropikalnych stref Azji, Ameryki i
Południowej Afryki. Gatunek omżyn amerykański –
Buddleja americana występuje w Ameryce
Środkowej i Południowej i jest stosowany (korzeń,
kora i liść) w tamtejszym ziołolecznictwie jako
środek moczopędny (diureticum).
omrzel piaskowy (Opatrum sabulosum) [1.
chrząszcz o matowoczarnym ubarwieniu,
żywiący się kiełkami wschodzących zbóż; 2.
chrząszcz
zaliczany
do
rodziny
czarnuchowatych
(Tenebrionidae),
występujący na polach uprawnych i w
lasach sosnowych. Zarówno larwy, jak i
owady dorosłe wyrządzają szkody w
uprawach, odżywiając się kiełkami roślin
uprawnych oraz sosen. 10 mm długości
ciała, brunatnoszare ubarwienie pokryw
skrzydłowych.] – sároshátú bogár, sároshátú
gyászbogár v. csorva (Opatrum sabulosum)
on, ona, ono [1. zaimek, który odnosi się do osób
nieuczestniczących w rozmowie, a także do
przedmiotów i zjawisk; 2. zaimek
wskazujący, dawniej bardzo powszechny,
dziś używany zwykle w stylu podniosłym
(np. Deszcz z rzadka tylko padał onego roku.
Onej zimy skończyli budowę domu.); ten] –
ő; (przedmiot) az
bardzo podziwia twój list – nagyon
megcsodálja a te leveledet
on był słynnym profesorem – híres professzor volt
on był sprężyną działania – ő volt a cselekvés
éltető eleme (rugója)
on call – lehíváskor, lehívásra
on chodzi do trzeciego oddziału szkoły
podstawowej – az általános iakola harmadik
osztályába jár
on cienko przędzie – [gyengén él] rosszul áll a
szénája; vízzel főz
on czytał nie tylko tę ciekawą książkę, ale czytał
również i czasopismo – ő nemcsak az az
érdekes könyvet olvasta, hanem a folyóiratot
is olvasta
on długo nie pociągnie – (átv.) nem sokáig húzza;
már nem sokáig bírja
on doszedł do wirtuozostwa – művészi tökélyt
elérni
on dziś nie dospał – ma nem aludta ki magát
on jak on, ale co ja w tym robię – ő csak hagyján,
de mit keresek én ott
on je swoją zupę – eszi a levesét
on jest – ő itt van; ott van
on jest anielsko cierpliwy! – angyali türelme van;
angyalian türelmes
on jest autentycznym Węgrem – igazi magyar
on jest bardzo dobrym studentem – ő nagyon jó
tanuló
on jest bardzo energiczny – nagyon erélyes v.
energikus
on jest dobrze oblatany w języku polskim – ő
igen járatos a lengyel nyelvben
on jest dolny do wszytkiego – mindenre képes
on jest dziś chmurny – ma komor; ő ma komor
hangulatban van
on jest gościem w domu – ritkán van otthon; csak
vendégségbe jár haza
on jest górnikiem – ő bányász
on jest hamulcem postępu – ő a haladés
kerékkötője
on jest mi niechętny – nem szívlel, nem kedvel
engem
on jest młodszy ode mnie o dwa lata – két évvel
fiatalabb nyálam
on jest moim rówieśnikiem – velem egykorú,
kortársam
on/ona jest moim złym duchem – ő az én rossz
szellemem
on jest moją prawą ręką – (átv.) ő az én
jobbkezem
on jest muzykalny – zenei érzéke van
on jest na tym stratny – ő ezen vesztett, veszteség
érte őt
on
4496
-
Wersja 01 01 2016.
on jest nadwyczaj dobroduszny – rendkívül kedves
v. jószívű (ember)
on jest niedokładny w robocie – felületes a
munkában
on jest niepoczytalny w swoich wypowiedziach –
kijelentéseiben beszámíthatatlan
on jest obowiązkowy w biurze – pontos,
kötelességtudó a hivatalban
on jest palący – (ő) dohányzik; (ő) dohányzó
on jest panem na swoich śmieciach – úr a maga
szemétdombján
on jest polskiego pochodzenia – lengyel származású
ember
on jest prawdziwym Węgrem – igazi magyar
on jest przyczyną wszystkiego – mindennek ő az oka
on jest sprawiedliwy względem a. wobec mnie –
igazságos irántam
on jest studentem – ő egyetemista
on jest takie nic dobrego – ő olyan semmirevaló
on jest tutaj – itt van
on jest tyłko odbiciem swego przyjaciela – csak
barátjának a majmolója, utánzója, mása v.
hasonmása
on jest tyłko zawadą w pracy – a csak kolonc a
munkában; ő csak gátolja a munkát
on jest u kolegi Janka – kollégájánál, Jancsinál van
on jest u mnie – ő nálam van
on jest wygondy/niewygodny – (ő) kényelmes/nem
kényelmes (kényelmetlen)
on jest wyrocznią w tych sprawach – ő döntő
tekintély ezen a téren
on jest ze eszech godzien szacunku – ő minden
tekintetben tiszteletre méltó
on jeszcze ma mleko pod nosem – (átv.) még nem
száradt meg a tej a száján; tejfölösszájú;
pelyhes állú
on już dawno nie był u nas – már rég v. régen nem
volt nálunk
on już niedowidzi i niedosłyszy – már alig lát és hall
on już odszedł – ő már elment v. eltávozott
on już wyszedł na miasto – már elment itthonról
on kupił bilety na koncert i chciał mnie zaprosić –
jegyet vett a koncertre, és el akart hívni engem
on lubi haftować, nie powie prawdy – szeret
köntörfalazni, nem mond igazat
on ma dobrą metodę pracy – jó munkamódszere van
on ma dużo czasu – sok ideje van
on ma dwa metry głębokości – két méter mély
on ma fiu w głowie! – bolondság van a fejében
on ma możność załatwienia czego – módjában van
vmit elintézni
on ma na sobie garnitur i koszulę – öltönyt és inget
visel
on ma na sobie krawat, kamizelkę i koszulę –
nyakkendő, mellény és ing van rajta
4497
on ma nowy podręcznik języka polskiego – neki
új lengyel nyelvkönyve van
on ma powodzenie u kobiet – sikerereket ér el a
nőknél
on martwi matkę – elszomorítja v. búsítja az
anyját
on mi będzie potrzebny – szükségem lesz rá
on mi jest winny – ő tartozik nekem
on mi jest winny jeszcze jakieś pieniądze – ő még
tartozik nekem valamennyi pénzzel
on mnie ignoruje – levegőnek néz; semmibe sem
vesz (engem); nem akar tudomást venni
rólam
on mnie wykierował! – jól megjártam vele!
on mówi bardzo dobrze po polsku – nagyon jól
beszél lengyelül
on musi iść – mennie kell
on na to sposobny – ez várható tőle
on nic nie ma – nincs semmije
on nie dba o nic – semmivel sem törődik; nem
törődik semmivel
on nie dorósł do tego stanowiska – nem érett meg
erre az állásra
on nie dosłyszy – nagyot hall
on nie interesował się niczym poza swoją pracą –
a saját munkáján kívül semmi nem érdekelte
on nie jest pierwszej młodości – nem mai gyerek
on nie jest w moim guście – nincs az ínyemre; ő
nem az én ízlésem szerint való
on nie lubi muzyki poważnej – nem szereti a
komoly zenét
on nie ma żadnego szlifu – faragatlan, bárdolatlan
ember
on nie nadaje się na kupca – alkalmatlan a
kereskedelmi pályára
on nie rozumie po naszemu – ő nem ért a mi
nyelvünkön
on nie zawiedzie – ő nem okoz csalódást, benne
nem fogsz csalódni
on nie zna pana profesora (nie zna go) – nem
ismeri a professzor urat (nem ismeri őt)
on nie zna Polski? (nie zna jej) – nem ismeri
Lengyelországot
on nie zna Warszawy (nie zna jej) – nem ismeri
Varsót (nem ismeri azt)
on odpoczywa – ő pihen
on odrabia zadania domowe bez niego książki könyv nélkül készíti el a házi feladatot
on ogląda teraz program telewizyjny – most a
televíziós műsort nézi
on opowiada historię swojej rodziny – elmeséli a
családja történetét
on opuścił oczy ku ziemi – szemét a földre
szegezte; lesütötte a szemét
-
Wersja 01 01 2016.
on otrzymał list od jego córki – levelet kapott a
lányától
on pije swoje wino – issza a borát
on pisze list do mojego kolegi – levelet ír a
barátomnak (kollégámnak)
on pochodzi z naszej dzielnicy – kerületünkbeli, egy
kerületben lakik velünk
on postąpił nieuczciwie – nem viselkedett
becsületesen
on poszedł w tym roku do czwartej klasy – ez
évben a negyedikbe v. negyedik osztályba járt
on poznał go trzy lata temu – három éve ismeri őt
on pracuje tam jako inżynier – mint mérnök
dolgozik ott
on pyta, czy ja mam polską książkę – azt kérdezi,
van-e lengyel könvem
on robi na mnie wrażenie dobrego lekarza – jó
orvos benyomását kelti v. teszi rám; jó
orvosnak vélem
on się doskonali w muzycze – tökéletesíti magát a
zenében
on się mało udziela towarzysko – nagyon mulatozni
társaságban
on temu winien; ona temu winna – ennek ő az oka;
ő a hibás
on też jest tutaj – (ő, az) is itt van
on też na pewno chce – ő is bizonyára akar
on to ma na sumieniu – ez az ő lelkén szárad
on to robi nieuczenie – ő ezt hozzánemértő módon
csinálja
on uchodzi za powagę – tekintélynek számít
on uczy się języka polskiego – lengyel nyelvet tanul
on uczy się języka polskiego, ale ja już nauczyłem
się go – on lengyel nyelvet tanul, de én már
megtanultam azt
on w ciebie kamieniem, ty w niego chłebem – ha
megdobnak kővel, dobd vissza kenyérrel
on w płacz, a my się śmiejemy – ő sírva fakadt, mi
meg nevettünk
on wiele mi nabruździł – sok bajom volt vele
on wsztystkim się interesuje – minden iránt
érdeklődik, minden érdekli őt
on wsztystko kiełbasi – mindent összekeverni v.
összekavarni v. összekuszálni
on za daleko się posuwa – túl messzire megy, túl
sokat enged meg magának
on za nic nie odpowiada – semmiért sem áll jót; nem
felel semmiért
on zapiszywa na tablicy zadanie domowe – felírja a
táblára a házi feladatot
on zawinił, a odium spada na mnie – ő követett el
hibát, az ódium mégis rajtam marad
on zawsze się spóźniła – ő folyton elkésik, állandóan
elkésik
on zna go dobrze – jól ismeri őt
4498
on znowu się spóźnił – ő újból ekésett
on źle się czuje – rossul érzi magát
on/ona dobrze zna ten język – ő jól ismeri ezt a
nyelvet
on/ona jeszcze nie ma mieszkania – még nincs
lakása
on/ona tam stoi – ő ott áll
ona – ő (nőnem)
ona jest bardzo ładną dziewczyną – ő nagyon
szép kislány
ona jest długa - (ő, az) hosszú
ona jest nieobeczna – ő nem hiányzik
ona
jest
nowoczesna/nienowoczesna
–
modern/nem modern
ona jest przy nadziei – várandós, áldott állapotban
van
ona jest sprzedawczynią – ő eladónő
ona jest w Krakowie; oni są w Krakowie – ő
Krakkóban van; Krakkóban vannak
ona jest zadowolona, bo cała jej rodzina jest
razem – elégedett, mert az egész családja
együtt van
ona jest zawsze wesoła – ő mindig vidám
ona ma kurzą pamięć – tyúkeszű, rövid az esze
ona ma ładnego chłopca – szép fiúja van
ona ma na imię Maria – Máriánk hívják
ona ma piegi na nosie – szeplős az orra; tele van
szeplővel az orra
ona nas wszystkich podburzy – bolondot járat
mindnyájunkkal
ona nie grzeszy urodą – [nem vétkezik a
szépségével] (tréf.) nem valami szépség
ona obszywa całą rodzinę – az egész családot
ellátja ruhával; az egész családnak ő varr
ona opiekuje się Markiem – ő ápolja Mareket
onaczyć, uonacyć [zob. → łonaczyć] –
[Słowniczek języka śląskiego] csinálni; tenni;
átalakítani, újjáalakítani, átformálni
Onan [ojcem jego był Juda a matką jego była
Szua. Pan zabił go, ponieważ nie chciał
zachować potomstwa bratu swemu i
ilekroć obcował z jego żoną wylewał
nasienie swoje na ziemię. Dzisiaj imię jego
kojarzone jest z onanizmem, czyli
masturbacją - formą zaspokojenia
seksualnego.] – ÓNÁN (erős, erőteljes)
[Júda fia; vonakodott a sógorházasságot
véghezvinni, eme bűne miatt meg kellett
halnia (1Móz 38,4-10; 1Krón 2,3).]
onanista – onanista; (dawno) önfertőző
onanizm [masturbacja (inaczej: onanizm,
samogwałt, ipsacja) to zachowanie
seksualne polegające na dotykaniu
organów płciowych (penisa, okolic
pochwy),
kończące
się
najczęściej
orgazmem,
w
celu
wywołania
-
Wersja 01 01 2016.
przyjemności
seksualnej.
Zjawisko
masturbacji odnosi się zasadniczo do ludzi,
aczkolwiek występuje także u części
zwierząt. Masturbacja odbywa się bez
udziału partnera lub przy jego wyłącznie
biernym udziale.] – onania; maszturbáció,
önkielégítés, önkielégülés szerzése (a szó a
bibliai Onan nevéből származik)
onanizować się – onanizálni; (rendszeres)
önkielégülést szerez magának; maszturbálni
onanizowanie się – onalizálás, (dawno) önfertőzés
ondulacja [1. trwałe uczesanie faliste; 2. ondulacja'
z późn.łac. undula zdrobn. od łac. unda 'fala'.]
– ondolálás, hajhullám,
hajhullámosítás,
hajbodorítás
ondulacja [modny wygląd wełnianych tkanin o
długim runie z moheru lub alpaki.
Charakterystyczny
ze
względu
na
fałdowane, marszczone runo. Tkaniny o
długim runie są czasami wykończone
marszczeniem
w
celu
zapobieganiu
niepożądanemu
rozerwaniu
podczas
noszenia.] – Ondulé [Moherből és alpakából
készült hosszú szálbundájú, gyapjú típusú
szövet, amit a száltakaró csavarmenetszerűen
hullámos szálai jellemeznek. A göndörítés
csökkenti a hosszú szálbundájú szöveteken a
szálak
nemkívánatos
egyenetlen
hullámosodását viselés közben.]
ondulacja wodna – (fodrászat) vízhullám
ondulować [układać włosy w loki lub fale] –
(lat.→fr.) ondolálni; hullámosítani, hullámossá
tenni (hajat)
ondulować włosy – hajat hullámosítani, ondolálni
ondyna [1. fr. ondine 'nimfa wodna' undyna,
boginka rzek i jezior w mitologiach płn.; 2.
boginka wodna występująca w mitologii
litewskiej, rusałka; undyna] – (gör.) ondina;
sellő, hableány, nimfa, vízitündér
 Ondyna (Undine) – opera E. T. A. Hoffmanna
 Ondyna (Ondine, ou La naïade) – balet z 1843
Julesa Perrot (choreografia) i Cesare Pugni
(muzyka)
 Ondyna – balet z 1958 Hansa Wernera Henze
(choreografia) i Fredericka Ashtona (muzyka)
 Ondyna – sztuka teatralna Jeana Giraudoux
Siemiradzki-Nimfa
Ondyny [1. mitologiczne boginki zamieszkujące
jeziora i rzeki; 2. w mitologii nordyckiej
boginki zamieszkujące jeziora i rzeki.
4499
Uważa się, że ondyny mogły być przejęte z
mitologii
słowiańskiej
od
Słowian
połabskich Ondyny u Słowian to rusałki,
rodanki, wodnice.] – nimfák [görög
mitológiai nőalakok – a szépség, a
termékenység, a természet alkotó és tápláló
erőinek megtestesítői], vízitündérek
one – ők (hímnemű személyek kivételével)
one są nauczycielkami – ők tanárnők
one widzą, że restauracja jest nieczynna – ők
látják, hogy az étterem nem működik (zárva
van)
one-step [wym. χanstep] [amerykański taniec
towarzyski w stylu ragtime] – (tánc) onestep [egy lépésből álló, 2/4-es, amerikai
eredetű társasági tánc, amely 1920-25 között
terjedt el Európában]
OneCare [zapowiadany w wersji testowej na
2006 r. serwis subskrypcyjny Microsoftu,
w którym znajdą się zasoby konieczne do
ochrony
przed
złośliwym
oprogramowaniem, utrzymania systemu,
archiwizacji i odzyskiwania.] – OneCare
[Windows Live OneCare 1.6, HU. A
Windows Live OneCare a Microsoft által
létrehozott biztonsági csomag.]
onegdaj [daw. dawniej, kiedyś] – tegnapelőtt, a
minap, nemrég, nemrégen, a napokban
onegdajszy, -a, -e – hajdani, a multkori, a minapi,
tegnapelőtti
Onezym (jęz. grecki: Ονησιμον; pożyteczny)
[niewolnik
zamożnego
mieszkańca
Kolosów Filemona, po ucieczce od swego
pana nawrócony przez apostoła Pawła,
następnie współpracownik apostoła i
prawdopodobnie biskup Efezu. Główna
postać Listu do Filemona.] – Onésimus [Pál
egy személyes hangvételű levélét jó
barátjának, Filemonnak írta, aki szintén
Kolosszéban élt. Ebben Filemon szolgájáról,
Onézimuszról
van
szó.
Onézimusz
megszökött Filemontól, és Rómába jött.
Valahogy tudomást szerzett arról, hogy Pál
itt
van
börtönben.
Elment,
hogy
meglátogassa, Pál pedig prédikált neki.
Nemsokára Onézimusz is keresztény lett.
Onézimusz most már bánja, hogy
megszökött. Pál arra kéri Filemont, hogy
bocsásson
meg
Onézimusznak.
„Visszaküldöm őt hozzád — írja Pál. — De
most már nemcsak a szolgád ő, hanem
kedves keresztény testvéred is.” Amikor
Onézimusz visszatér Kolosszéba, magával
viszi ezt a két levelet is: az egyiket a
kolosszéi keresztényeknek, a másikat
Filemonnak. Filemon boldog boldog lett,
amikor megtudta, hogy a szolgája keresztény
lett.]
-
Wersja 01 01 2016.
onętek [roślina o wysokiej łodydze, pierzastych
liściach i białych, różowych lub czerwonych
koszyczkach kwiatowych] – Csokoládévirág
(Cosmos atrosanguineus)
onętka
[1.
kosmos
podwójnie
pierzasty,
warszawianka; 2. roślina z rodziny
złożonych, hodowana jako roślina ozdobna
w parkach i ogrodach; kosmea] –
pillangóvirág (Cosmos bipinnatus Cav.)
ongi [książkowe: dawniej, kiedyś; ongiś] – annak
idején, akkor
ongiś [daw. kiedyś] – egyszer, valamikor
oni – ők; azok (hímnemű személyekre vonatkozóan)
Oni, Łoni [Wy. Dawniej zwracano się do starszych
osób zawsze z szacunkiem, w 3-ej osobie.] –
[Słowniczek języka śląskiego] Önök
oni/one siedzą przy stoliku – leülnek az asztalhoz
oni/one nie mogą znaleźć wolnego stolika – nem
találnak szabad asztalt
oni bardzo dużo pracują – ők nagyon sokat
dolgoznak
oni chcą być w Krakowie – ők Krakkóban akarnak
lenni
oni nie tu mieszkają – ők nem itt laknak.
oni/one bardzo dużo się uczą – nagyon sokat
tanulnak
oni/one lubią uczyć się – szeretnek tanulni
oni są nauczycielami – ők tanárok
oni się nie znoszą – ők nem bírják v. nem tűrik
egymást
oniemiały, -a, -e [taki, który z wrażenia nie może
wypowiedzieć słowa] – megnémult, néma,
elnémult
oniemiały z rozpaczy – kétségbeesésében elnémult
oniemieć [1. nie móc wydobyć głosu z powodu
silnego przeżycia 2. stać się niemym, nie móc
wydobyć głosu] – elnémulni, elveszti a
hangját; megnémulni
oniemieć z przerażenia – elnémul ijedtében
oniemienie – elnémítottság, elnémultség, némaság
onieprzytomniały, -a, -e – elkábult, elalélt,
eszméletlen
onieprzytomnić – elkábítani
onieprzytomnieć – eszméletét veszti, elkábulni
onieprzytomniał ze strachu – eszméletét vesztette
félelmében
onieprzytomniony, -a, -e – elkábított, elkábult
onieprzytomniony ciosem w głowę – fejbeütéssel
elkábított; a fejére mért ütéssel elkábult
onieśmielać, onieśmielić [czynić kogoś nieśmiałym,
zażenowanym]
–
megfélemlíteni,
elhallgattatni, zavarba hozni
onieśmieli mnie jego sposób bycia – elképeszt az
életmódja
onieśmielanie, onieśmielenie – bátortalanná tevés,
megfélemlítés
4500
onieśmielanie się, onieśmielenie się – zavarba
jövés, elfogódottság, félénkség
onieśmielony, -a, -e – zavart, zavarban levő,
elfogódott, félénk
onkogen [gen mogący mieć wpływ na powstanie
nowotworu] – (biol) onkogén; rákkeltő gén
[1. egy olyan gén, amely arra serkenti a
sejtet, hogy tumorsejtté váljon, esetlegesen
rákos megbetegedést okozva ezzel; 2. Az
onkogének bizonyos mutációi, akár a
génműködés fokozása, akár leállítása, akár a
géntermék módosítása révén fokozzák a rák
kialakulásának
veszélyét;
némelyikük
biztosan rákképződéshez vezet.]
onkogeny
[biol.
geny
rakotwórcze,
odpowiedzialne
za
przekształcenie
(transformację) komórek normalnych w
nowotworowe] – onkogének
onkolog [specjalista w zakresie onkologii] –
(gör.) onkológus, rákkutató
onkologia (z g onieprzytomniony rec. "ónkos" gruda, masa, nadęcie) [1. nauka o
nowotworach i metodach ich leczenia;
2. oddział w szpitalu, na którym leczy się
chorych na nowotwory; 3. dziedzina
medycyny zajmująca się schorzeniami
nowotworowymi, ich rozpoznawaniem i
leczeniem; 4. med. nauka o nowotworach i
ich leczeniu.] – (gör.) onkológia; (orv.)
rákkutatás;
az
orvostudománynak
daganatokkal foglalkozó ága
onkologicznie – (gör.) onkológiailag
onkologiczny, -a, -e – (gör.) onkológia-, onkológiai
online [Słowa tego używamy, jeśli coś
znajduje się w stanie połączenia z
systemem komputerowym lub systemem
działającym w oparciu o stacje roboczą.] –
(ang.) online (on-line) - 1.) kapcsoltan,
élőkapcsolatban, élőben, a hálózathoz
csatlakoztatva, szószerint: vonalban; 2.)
kapcsolt, hálózati, élő, táv-..., szószerint:
vonali
[1.
interaktív
és
egyidejű
kapcsolattartási mód hálózaton keresztül
távoli számítógépekkel; tágabb értelemben a
számítógépes
hálózatokkal kapcsolatos
dolgok jelzője; 2. interaktív és egyidejű
kapcsolattartási mód hálózaton keresztül
távoli számítógépekkel, szűkebb értelemben
pedig
kereskedelmi
adatszolgáltatók
adatbázisainak közvetlen használata és a
találatok letöltése, ill. kiíratása. A kifejezés
több értelemben használatos; leggyakrabban:
1.) hogyan?: kapcsoltan, élőben, közvetlen
összeköttetésben a hálózati forrásokkal;
2.) milyen?: kapcsolt, hálózati jellegű, táv-,
tehát pl.
 online Service Provider = hálózati
szolgáltató
-
Wersja 01 01 2016.
 online magazine = hálózati magazin, Internet
magazin, web-magazin
 online education = távoktatás
 online commerce = távkereskedés
az informaciót pl. egy magazin esetében
kapcsoltan (online) szerezzük be, de
kikapcsoltan (offline) olvassuk]
ónkos [gr. 'masa; ciężar; duma; nadętość'] – (gör.)
onkosz; tömeg, súly
Online Transaction Processing (OLTP) a.
przetwarzanie transakcji sieciowych {n.}
[komp.] [zł.] [kategoria aplikacji klientserwer dotyczących baz danych w ramach
bieżącego
przetwarzania
transakcji
obejmujących takie zastosowania jak
systemy rezerwacji, obsługa punktów
sprzedaży, systemy śledzące itp. W
systemach tych klient współpracuje z
serwerem transakcji, zamiast z serwerem
bazy danych.] – Online Transaction
Processing (OLTP); online tranzakciófeldolgozás osztott rendszerben.
ono – ő; az (semleges nem)
ono jest nowoczesne – (az) új (modern)
onomasta [znawca nazw geograficznych i
osobowych] – (nyelv.) onomaszta; nyelvész
(személy és földrajzi nevekkel foglalkozó
tudós)
onomastyka (ang. onomastics, franc. onomastique,
niem. Onomastik lub Namenkunde) [1. dział
językoznawstawa,
nauka
o
nazwach
geograficznych i osobowych; nazewnictwo;
2. dział językoznawstwa zajmujący się
badaniem nazw własnych (zwanych też
onimami), czyli odnoszących się do
konkretnych przedmiotów, a nie ich klasy.
Onomastyka zajmuje się m.in. nazwami
miejscowości,
imionami,
nazwiskami],
onomatologia – (gör.) onomasztika, névtan;
onomatológia; (nyelvt.) a szótannak a
tulajdonnevekkel foglalkozó ága
onomatopeiczny, -a, -e [dźwiękonaśladowczy] –
(gör.) hangfestő, hangutánzó
onomatopeja [wyraz lub zespół wyrazów
naśladujących
dźwięki
i
odgłosy;
dźwiękonaśladownictwo]
–
(gör.)
onomatopoézis; hangfestés, hangutánzás
onomatyka (onomastyka) – (gör.) onomatika;
onomatologia [a nyelvtudománynak, illetve
szófejtésnek a tulajdonnevek képzéséről,
jelentéséről s eredetéről szóló része. E
tudományágnak az összehasonlító és történeti
nyelvtudomány adott nagyobb lendületet (p.
Pott munkái)]
ontogeneza [1. osobniczy rozwój organizmu od
poczęcia do śmierci; 2. rozwój osobniczy (gr.
on, ontos – byt, genesis – pochodzenie) –
nauka zajmująca się rozwojem organizmu –
4501
zespołem przemian zachodzących w ciągu
życia organizmu – od momentu jego
powstania w procesie rozmnażania do
śmierci.] – (gör.) ontogenezis; (élővilág)
(ősfejlődés) egyedi fejlődés, egyedfejlődés;
az élőlény egyéni fejlődése a teljes
kifejlődésig [1. ontogenezis (az ógörög ontos
'lenni' és a latin genesis 'teremtés' szavak
összetételéből
származik)
(illetve
morfogenezis) egy élőlény fejlődését írja le a
petesejt
megtermékenyülésétől
a
kifejlődésig.
Az
egyedfejlődés
a
fejlődésbiológia, a fejlődéspszichológia, a
fejlődési kognitív idegtudomány és a
fejlődési
pszichobiológia
tárgykörébe
tartozik. 2. egyedfejlődés, a fogamzástól a
teljes kialakulásig (tágabb értelemben a
halálig) terjedő időszak]
ontolog [specjalista w zakresie ontologii] – (gör.)
ontológus
ontologia a. metafizyka (por. metafizyka
klasyczna)
[podstawowy
obok
epistemologii dział filozofii starający się
badać
strukturę
rzeczywistości
i
zajmujący się problematyką związaną z
pojęciami bytu, istoty, istnienia i jego
sposobów, przedmiotu i jego własności,
przyczynowości,
czasu,
przestrzeni,
konieczności i możliwości.] – (gör.)
ontológia (Az „ontológia” kifejezés a görög
on (létezés/lét) és a logos (tudomány) szavak
összekapcsolásából származik.) — 1. (fil.) a
létről, a létezőkről szóló tan; a létezők
alapjáról, kezdetéről szóló tanítás, amely a
gondolkozás kategóriáit és formáit a kűléttől
elvonatkoztatva tárgyalja 2. ontológia, más
néven léttan, lételmélet, létfilozófia vagy
általános metafizika, az a filozófiai
tudomány, amely a léttel mint létezők
alapjával foglalkozik, azaz elsősorban nem a
létezőről, hanem a létről szóló tudomány.
ontologiczny, -a, -e [przymiotnik od: ontologia] –
(gör.) ontológiai, ontologikus (ontologicus);
1. az ontológiával kapcsolatos, rá vonatkozó;
2. az eredetet, kezdetet érintő, arra
vonatkozó, azzal kapcsolatos
ontologizm [1. termin utworzony przez V.
Giobertiego na określenie nauki, wg
której normą ludzkiego sądzenia o bycie i
niebycie jest Bóg osiągalny dla myśli
ludzkiej bezpośrednio w nim samym; 2.
wszelka nauka filozoficzna uznająca
możliwość intuicyjnego poznania Boga, w
szczególności teoria widzenia w Bogu
głoszona przez N. de Malebranche'a. 3.
ujmowanie
"natury"
jako
bytu
całościowego
"jedności
wszechrzeczywistości". W scholastyce
XIX w. (V. Gioberti, A. Gratry i inni)
ontologizm wyraża się w przekonaniu, że
-
Wersja 01 01 2016.
poznanie opiera się na intuicyjnym oglądzie
"wszystkich
rzeczy
w
Bogu".]
–
ontologizmus [1. Ismeretelméleti rendszer,
amely szerint az emberi értelem felismerheti a
végtelen létet (Istent), amely eredeti
istenismeret azután megnyitja előtte a többi
ismeret útját. — 2. filozófiai elmélet, mely
szerint az emberi értelem lényege szerint és
közvetlenül ragadja meg magát a végtelen létet,
s ezen az ismereten keresztül a teremtett dolgok
metafizikai,
örök
és
változhatatlan
lényegiségeit is. Alapítója Vincenzo Gioberti
(1801-52).]
ontologizm katolicki [kierunek w filozofii biorący
swój początek w poglądach Tomasza z
Akwinu, rozwinięty w neoscholastyce, m.in.
przez A.J. Maritaina i B.E. Gilsona.
Ontologizm katolicki ogranicza teorię
poznania na rzecz teorii bytu (ontologia),
głosząc, że istnieje jedynie byt, a myśl o
bycie jest tożsama z samym bytem.] ontyczny, -a, -e [związany z samym bytem czegoś,
jego istotą, istnieniem lub tożsamością] –
(gör) ontikus; létező
Nyers gyapjú fonalból készült, sváb kapca
onuca, onucka [1. szeroki pas tkaniny do owijania
stopy, zastępujący skarpetkę lub pończochę;
2. (u Zygmunta Glogera) Onuca, onuczka,
szmat, chusta płócienna (zimą bywa
kuczbajowa), do obwijania nóg w butach lub
chodakach. Buty wyściełano słomą czyli
wiechciami. Senatorowie i magnaci mieli do
tego chłopców, hajduków, pajuków, do
których należało codzień słomę przycinać
albo w ręku ją wymiąć. Pod koniec czasów
saskich w miejsce onuczek zaczęto używać
skarpetek i mesztów tureckich, a miejsce
słomy zajęła kuczbaja albo podeszwa
pilśniowa. Ludzie jednak starej daty
utrzymywali, że słoma lepiej pot z nóg
wyciąga i codzień świeża lepiej ochędóstwo
utrzymuje. 3. fragment materiału w
kształcie prostokąta lub kwadratu służący
do obwinięcia stopy i używany zamiast
skarpety. Zazwyczaj używa się do tego celu
lnu lub bawełnianej flaneli. Stanowi ochronę
przed chłodem i otarciami, w wojsku
polskim używana aż do lat 70 XX wieku.
Nadal stosowana przez żołnierzy niektórych
wojsk byłego ZSRR, w tym Rosji.] – kapca
[eredetileg rövid szárú, harisnyaféle lábbeli
neve, amelyet saruval, papuccsal, bocskorral
vagy csizmával viseltek. Anyaga szerint
lehetett: bőr, szőrös bőr, nemez (vert kapca) és
4502
kötött,
ill.
szövött
gyapjúvagy
vászonkapca.]; (Csizmában, bakancsban
viselt,) harisnya helyett a lábfejre, ritkán a
harisnyára tekert ruhadarab
onycha (żywica z mirry) (gr.: ονυξ) (Ex.30:34-36)
– onyx [ονυξ/ονυχος / onüx/onükhosz
'karom']; mirrhából készült gyanta [Mózes
II. Könyve 34-36. „Monda ismét az Úr
Mózesnek: Végy fűszereket, csepegő gyantát,
onyxot, galbánt, e fűszereket és tiszta
temjént, egyenlő mértékkel. És csinálj
belőlök füstölő szert, a fűszercsináló
elegyítése szerint; tiszta és szent legyen az.
És abból törj apróra, és tégy belőle a
bizonyság ládája elé a gyülekezet sátorában,
a hol megjelenek néked. Szentségek szentsége
legyen ez előttetek.”]
onyks [minerał, odmiana agatu] – (gör.) onyx,
ónix; (ásv.) fekete v. sötétbarna színű, tompa
fényű féldrágakő; az achát egyik fajtája
ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych) (ang.
United Nations, UN, fr. Organisation des
Nations Unies, hiszp. Organización de las
Naciones Unidas, ros. Организация
Объединенных
Наций
/Organizacyja
Objedinionnych Nacyj/, arab. ‫ال م تحدة األم م‬
/al-Umam al-Muttahida/, chiń. /Lianheguo/)
ONZ
[uniwersalna
organizacja
międzynarodowa, z siedzibą w Nowym
Jorku, powstała 24 października 1945 r. w
wyniku podpisania Karty Narodów
Zjednoczonych. ONZ jest następczynią
Ligi Narodów.] = ENSZ Egyesült Nemzetek
Szervezete [az 1919 és 1945 között
működött Népszövetség utódszervezeteként
jött létre a II. világháború után. Magyar
rövidítése ENSZ, a szervezet angol nevéből,
a United Nationsból ered az UN rövidítés.
Az ENSZ franciául L'Organisation des
Nations unies (ONU), spanyolul Naciones
Unidas (ONU). Az Egyesült Nemzetek
kifejezés Franklin Delano Roosevelt
amerikai elnöktől származik.]
oogeneza (owogeneza) [proces powstawania i
dojrzewania gamet żeńskich – komórek
jajowych]
–
(élővilág)
oogenezis;
petefejlődés
oolit [gr.], ikrowiec [geol. skała osadowa
składająca się ze scementowanych
spoiwem ooidów] – (ásv.) oolit; 0,1-2 mm
nagyságú, koncentrikus, héjas v. rostossugaras, kis gömbökből álló (ooidok)
üledékes kőzet
-
Wersja 01 01 2016.
oolityczny, -a, -e – oolitikus
oolog – oológus; madártojásokkal foglalkozó tudós
oologia [dział ornitologii zajmujący się badaniem
jaj ptaków, ich budową, rozmiarami,
ubarwieniem, zmiennością]; owologia –
oológia;
madártojásokkal
foglalkozó
tudományág
oologiczny, -a, -e – oológiai
opa [dziadek (ziemia rybnicko-raciborska) zobacz
też upa] – [Słowniczek języka śląskiego]
nagyapa, nagypapa, nagyapó
OP
[tu
Ordo
Praedicatorum
(zakonu
kaznodziejskiego, czyli dominikanów).] - O.P.
= Ordo Praedicatorum [A dominikánus rend
latin nevének rövidítése.]
Op. Cit. (łac. opus citatum - dzieło cytowane lub
opere citato - z cytowanego dzieła) [1. w dziele
cytowanym, dzieło cytowane; 2. skrót
używany w przypisach lub cytatach dla
odesłania czytelnika do wcześniej cytowanej
pozycji. Dla wskazania ostatnio cytowanej
pozycji używane jest słowo idem (skrót id.)
lub ibidem (skrót ibid.). Chcąc odnaleźć
źródło oznaczone jako op. cit., należy
prześledzić listę wcześniejszych przypisów i
odszukać odpowiedniego autora. Tam
właśnie powinny znajdować się dane
cytowanej pozycji.] – (lat.) op. cit.; 1. opus
citatum; idézett mű; 2. opere citato, az idézett
műben
OPA Organizacja Państw Amerykańskich (OPA,
ang. Organization Of American States)
[utworzona w 1948 r. na IX Między
Amerykańskiej Konferencji w Bogocie jako
kontynuacja
Unii
Panamerykańskiej
utworzonej w 1910 r. Członkami OPA są
wszystkie państwa Ameryki Łacińskiej (od
1962 r. bez Kuby) oraz USA i Kanada,
łącznie 36 państw. Jest, obok Paktu Rio i
Paktu bogotańskiego, jednym z trzech
filarów systemu międzyamerykańskiego. Jej
członkami jest obecnie 36 państw.] Amerikai Államok Szervezete (angolul:
Organization of American States; spanyolul:
Organización de los Estados Americanos;
portugálul:
Organização
dos
Estados
Americanos; franciául: Organisation des États
Américains) [az amerikai államok regionális
nemzetközi szervezete. Hivatalos rövidítése:
OAS vagy OEA (magyarul néha AÁSZ).]
4503
OPAC ((ang.) Online Public Access Catalog)
[publicznie dostępny przez Internet
katalog zbiorów biblioteki lub grupy
bibliotek (zobacz katalog rozproszony).
Dzięki otwartemu dostępowi może być
używany w celu odnalezienia lub
sprawdzenia dostępności książek, nagrań
dźwiękowych i audiowizualnych lub
innych materiałów znajdujących się w
bibliotece. Systemy katalogów typu OPAC
wywodzą się z czasów, gdy pełne teksty
publikacji nie były dostępne on-line i w
swoim założeniu zastępują jedynie
tradycyjny,
papierowy
katalog
biblioteczny. Współczesne systemy OPAC
mają charakter autonomiczny, natomiast
dawniej realizowane były często jako
elementy
zintegrowanych
systemów
bibliotecznych.] – OPAC (Online Public
Access Catalog) [helyben és (általában)
hálózaton keresztül távolról is használható,
(többnyire
nyilvános
és
ingyenes)
számítógépes könyvtári katalógus; a
nagyobb OPAC szolgáltatásokban a könyvek
és folyóiratok katalógusai mellett egyéb
információforrásokat (pl. saját fejlesztésű
adatbázisokat,
hasznos
URLcímgyűjteményeket, virtuális kiállításokat) is
találunk]
Opaci i opactwa – apátok és apátságok
opacki, -a, -ie [1. związany z opatem, opactwem;
2. przymiotnik od: Opacz] – apát-, apáti
[Stary palac Opacki: régi apáti palota]
opactwo (nazwa pochodzenia czeskiego) [klasztor
katolicki i dobra klasztorne pod zarządem
opata; mieszkanie opata wraz z
kapitularzem i kaplicą; klasztor katolicki,
na którego czele stoi opat, wraz z
należącymi do niego posiadłościami
ziemskimi.] – apátság [Apát irányította
kolostor a 11. századtól. Az együttlakó,
cönobita (koinosz biosz = közös élet)
szerzetesek lakóhelye, atya, (abbas) apát
vezetése alatt.]
Opactwo Sieciechów
-
Wersja 01 01 2016.
 mieszkanie opata wraz z kapitularzem i
kaplicą
 klasztor katolicki, na którego czele stoi
opat, wraz z należącymi do niego
posiadłościami ziemskimi.
opacznie – fonákul, fordítva, fonákjára, hamisan,
tévesen
opacznie rozumieć czyje słowa – ellenkezően érteni
v. értelmezni vki szavait
opacznie sobie co tłumaczyć – visszájáról v. fordítva
v. ellenkezőleg magyaráz magának vmit
opaczność – fonákság, fordítottság; visszásság
opaczny, -a, -e [robiony, rozumiany itp. na opak,
błędnie, niewłaściwie; też: robiący coś
inaczej niż trzeba] – fonák, visszás, ellenkező,
helytelen
opaczne tłumaczenie faktów – a tények
félremagyarázása
opad [1. opadanie, opadnięcie czegoś; 2. woda w
postaci deszczu, śniegu, gradu itp.,
spadająca na ziemię; 3. oddzielanie się
krwinek od osocza i opadanie ich we krwi
pobranej do badania; też: badanie, które się
przeprowadza,
by
zaobserwować
to
zjawisko; 4. ćwiczenie gimnastyczne, w
którym z pozycji stojącej skłania się tułów w
przód, w tył lub w bok] – lecsapódás;
süllyedés, esés, lefolyás; (med) vérsüllyedés
opad krwi – (orv.) vérsüllyedés
opad przelotny [opad atmosferyczny o krótkim
czasie trwania, z raptownym początkiem i
zakończeniem, z wahaniami intensywności,
pochodzący z chmur konwekcyjnych,
najczęściej o małym zasięgu przestrzennym.
W Polsce najczęstszy jest wiosną i latem
przy intensywnej konwekcji, zwłaszcza po
południu. W strefie równikowej występuje w
większości dni w roku.] – szórványos
csapadék
opadać [zob. opaść] – (rzeka) apadni (vízszint);
leereszkedni, esni; (pochylić się) lejteni; (na
dół) leesni, hullani, lehullani, elhullani;
ráborulni; vegy lecsapódni; legördülni; apadni,
süllyedni
opadać na dno – alámerülni, elsüllyedni
opadać z sił – fogy v. csökken az ereje; erejét veszti,
ereje elfogy
opadają liście – hull a levél
opadający, -a, -e – lehulló, leszálló
opadający (kołnierz) [część kołnierza, która opada
na stojący kołnierz, od której jest on
podzielony na fałdy] – gallér-lehajtás [A
gallér egy része, amelyet a gallérléc fölött éles
hajtással lehajtanak.]
opadający kołnierz [Leżący poniżej podkroju
dekoltu pasek. Jednym z typowych jest
kołnierz marynarski.] – kifekvő gallér
4504
[Nagyon keskeny nyakléccel készült, a nyak
körül szélesen kifekvő gallér; jellegzetes
típusa matrózgallér.]
opadanie [faza lotu statku powietrznego
charakteryzująca
się
zmniejszaniem
odległości
pomiędzy
statkiem
powietrznym a ziemią w czasie. Prędkość
V opadania mierzy się za pomocą
urządzenia aerodynamicznego zwanego
wariometrem w prostych konstrukcjach
lub za pomocą centrali aerometrycznej, w
której wartości ciśnień: dynamicznego i
statycznego zamieniane są na wartości
napięciowe. Zobrazowanie V opadania
może być wtedy realizowane na
wskaźnikach elektronicznych prostych lub
zintegrowanych z innymi.] – lehullás;
apadás, esés, lejtés, lesüllyedés, leszállás,
leereszkedés
opadanie drogi – az út lejtősödése
opadanie krwinek (czerwonych) [ddzielanie się
krwinek od osocza i opadanie ich we krwi
pobranej do badania; też: badanie, które
się przeprowadza, by zaobserwować to
zjawisko] – vérsüllyedés
opadanie liści – lombhullás, levélhullás
opadanie owoców – gyümölcshullás
opadanie terenu – a környék v. a terület
lankásodása
opadanie termometru – leszállás, esés,
(hőmérőnél) süllyedés
opadanie z sił – erőveszteség
opadły, -a, -e [taki, który opadł] – hullott
opadłe liście – avar, hullott falevél, lehullott őszi
lomb; hulló levelek v. falevelek
opadnięcie – leesés, leapadás, lecsapódás; (orv.)
süllyedés
opadnięcie ciałek krwi – (orv.) vérsejtsüllyedés
opadnięcie macicy – (orv.) méhsüllyedés
opadnięcie powieki górnej – felső szemhéj
csüngése
opadnięty, -a, -e – leapadt, lecsapódott, leesett,
lesüllyedt
opadowy, -a, -e – süllyedéses, eséses
opady atmosferyczne [produkty kondensacji
pary wodnej zawartej w atmosferze
-
Wersja 01 01 2016.
(atmosfera ziemska), spadające na
powierzchnię Ziemi lub unoszące się w
powietrzu
w
postaci
wody
lub
kryształków lodu. Opady atmosferyczne
występują w postaci: 1) deszczu, śniegu,
mżawki, krup, gradu; 2) opadów
unoszących się w powietrzu, do których
należy mgła; 3) opadów osiadających
(osady, opady poziome), czyli rosy,
szronu, szadzi. – légköri lecsapódás,
csapadék
opady atmosferyczne – légköri lecsapódás, csapadék
opady deszczowe – esőzés, esőzések
opady śniegu, opady śnieżne – hóesés, havazás
opadź – növénynedv párolgása
opak [dawniej: w odwrotnym kierunku niż trzeba,
inaczej, niż powinno być], na opak – fordítva,
fonákul, rosszul, összevissza
opakować — opakowywać [owinąć coś szczelnie
papierem, folią itp.] – becsomagolni;
teletömni, megrakni
opakować coś w papier – papírba csomagolni
opakować wóz – megrakni a kocsit
opakować się – megrakja magát csomagokkal;
megtömi gyomrát, jóllakik
opakowania po czokoladzie i gumie do żucia –
csokoládé- és rágógumi borítók
opakowanie [to, czym dana rzecz jest opakowana,
czasem również z zawartością] – csomagolás,
becsomagolás, göngyöleg
opakowanie bezzwrotne – térítésmentes göngyöleg
opakowanie eksportowe – exportcsomagolás
opakowanie leku – gyógyszeres doboz
opakowanie reklamowe – reklámcsomagolás
opakowaniowy, -a, -e – csomagolási
opakowywanie – becsomagoltatás
opakunek – csomagolás
opakunkowy, -a, -e – csomagolt
opal [1. minerał, którego szlachetne odmiany
odznaczają się piękną barwą lub grą barw;
2. lekko przezroczysta, cienka tkanina
bawełniana] – (szanszkrit, lat.) opál; (ásv.)
tulajdonképpen
szilicium-dioxid
(SiO2):
kovasavásvány; különféle színben előforduló
színjátszó, csillogó v. áttetsző ásvány (egyes
fajtái drágakövek)
opalacz [jedno- lub dwuczęściowy damski
kostium plażowy]; opalacze – napozó,
fürdőruha; a fürdőruha felső része, melltartó
4505
Karolina Kurkova, Biały, Opalacz, Plaża
opalać (zob. opalić) – fűteni
opalać się – napozni, sütkérezni; leégni
opalać się na plaży – strandon napozni
opalający się – (személy) napozó
opalanie, opalenie – fűtés, befűtés, bemelegítés,
tüzelés;
(na
słońcu)
napoztatás,
napfürdőztetés; napozás
opalanie drzewem; opalanie drewnem – fafűtés
opalanie się – napozás, sütkérezés, napfürdőzés
opalanie etażowe – etázsfűtés; egy-egy emeletet v.
egyes lakást ellátó melegvíz-fűtési rendszer
opalanie piętrowe – etázsfűtés
opalarka – (szöv.) leégető gép; napozó (ruha)
opalenizna [ciemniejsza barwa skóry opalonej
przez słońce i wiatr] – napsütötte szín;
napbarnította szín; lebarnulás, lesülés,
napbarnítottság; leégés
opalenizna zeszła – bőre kifehéredett, a barna szín
v. a barnulás lekopott v. lejött
opalić (opalę, opali) — opalać [1. ogrzać
pomieszczenie
poprzez
spalanie
odpowiednich
materiałów;
2. poddać
powierzchnię czegoś działaniu ognia w
celu usunięcia zbędnych włókienek, puchu
itp.; 3. poddać odsłonięte ciało działaniu
słońca i wiatru; 4. o słońcu, wietrze,
lampie kwarcowej: zmienić barwę ciała
człowieka na ciemniejszą; 5. pot. wypalić
komuś papierosy] – fűteni, befűteni,
-
Wersja 01 01 2016.
lefűteni, bemelegíteni; leégetni, kipörkölni; (na
słońcu) lesüttetni, leégetni, nappal süttetni,
kitenni a nap fényének; (dohányzás) sokat szív
a máséból
opalić oskubaną geś – lepörküűölni a megkopasztott
liba pihéjét
opalić sobie ubranie – megégeti, megpörköli ruháját
opalić włosy – megpörköli a haját
opalić się — opalać się [1. poddać swoją skórę
działaniu słońca; 2. pot. wypalić bardzo dużo
papierosów]
–
befűlik,
bemelegszik;
agyondohányozza magát; megpörkölődni;
napozni, napfürdőzni, sütkérezni; lesülni,
leégni, lebarnulni
opalił się jak cygan – lesült v. lebarnult, mint egy
cigány
opaliłem się papierosami – agyoncigarettáztam
magam
opaliły mu się włosy – megpörkölődött a haja
opalikować – kicövekelni
opalikowanie – kicövekelés
opalikowanie punktów granicznych – határpontok
kicövekelése
opalisadować [otoczyć palisadą] – cölöpözni,
körülkeríteni, bekeríteni (karókkal)
opalisadowanie – cölöpözés, karóval való kerítés,
bekerítés
opalizacja, opalizowanie [1. efekt optyczny
występujący w m.in. w opalach i
charakteryzujący się piękną grą barw w
postaci kolorowych wzorów plam, które
zmieniają się w zależności od kąta
obserwacji. 2. mienienie się różnymi
barwami niektórych ciał spowodowane
rozszczepieniem światła.] – opalizálás;
színjátszó csillogás; olyan színjátszás amilyet a
nemes opálon látni
opalizować [książk. mienić się tak jak opal] –
opalizálni; színjátszóan csillogni
opalony, -a, -e [taki, który się opalił] – fűtött,
befűtött; megpörkölt, lepörkölt; lesült, leégett,
barna,
napbarnított;
napsütötte;
átv.
agyondohányzott
opalona cera – napbarnított arcbőr
opalone brwi i rzęsy – lepörkölt szemöldök v.
szempilla
opalony
tytoniem
–
agyoncigarettázott,
agyondohányzott
opalony wiatrem – szélbarnította
opalować – karóval körülkeríteni
opalowanie – karóval való bekerítés; karósövény
opalowy, -a, -e – 1. opál-; 2. tüzelő, fűtő
opał [to, czym się ogrzewa pomieszczenie, czym
pali się w piecu, w kuchni itp.] – fűtés,
tüzelés; tüzelő, fűtőanyag, tüzelőanyag,
fűtőolaj
4506
opałek [wypalona świeczka] – kiégett gyertya
opałka [koszyk z wikliny o owalnym kształcie,
bez pałąka, używany w gospodarstwach
wiejskich do przechowywania materiałów
sypkich] – lapos kákakosár; hátikosár, kas ;
aprópénz-tartó kosár
opałowe – fűtésdíj, fűtési hozzájárulás
opały [ciężkie lub niebezpieczne położenie] –
súlyos v. veszélyes helyzetek; csáva, baj
opamiętać — opamiętywać [przywołać do
rozsądku] – feleszmélni, észhez v. észre
térni, észbekapni; fékezi magát, kijózanodni
opamiętać się — opamiętywać się [odzyskać
rozsądek] – felocsúdni, észhez v. észre térni;
feleszmélni
opamiętaj się! – térj észhez!
opamiętanie
[opanowanie,
rozsądek]
–
önfegyelem
opamiętanie się — észheztérés, önuralom
opancerzać, opancerzyć [(technika) 1. odziać,
okuć w pancerz; 2. osłonić, zabezpieczyć
pancerzem] – vértezni, páncélozni
opancerzenie – vértezet, páncél; páncélzat,
páncélborítás
opancerzony, -a, -e – páncél-, vértezett;
páncélozott
opancerzyć — opancerzać [1. osłonić pancerną
osłoną; 2. daw. włożyć na kogoś pancerz] –
vérzetni, felvértezni; felpáncélozni, páncéllal
borítani
opancerzyć się — opancerzać się [1. daw. włożyć
na siebie pancerz; 2. odizolować się od
świata, uniemożliwiając innym ludziom
kontakt emocjonalny ze sobą] – felvenni a
páncélt, felvértezi magát; páncéllal v. vérttel
szereli fel magát
opanować — opanowywać [1. zająć jakiś obszar,
zdobyć władzę na jakimś terenie,
przewagę w jakiejś dziedzinie; 2. zyskać
kontrolę nad czymś; 3. o stanach
fizycznych lub psychicznych: ogarnąć,
przeniknąć;
4. osiągnąć
w
czymś
sprawność] – (kogo/co) meghódítani
(vkit/vmit);
úrrá
lenni
(vkin/vmin);
megfékezni; hatalmába keríteni, tulajdonába
venni, megszerezni (vkit/vmit); (np. wiedzę)
elsajátítani (vmit); megszállni (vmit)
-
Wersja 01 01 2016.
opanować (co) – úrrá lesz (vmin)
opanować gniew – elfojtja haragját
opanować miasto – hatalmába keríti a várost
opanować namiętność – szenvedélyt elfojtani,
legyőzni, megfékezni
opanować obcy język – idegen nyelvet elsajátítani
opanować ogień – elfojtani, eloltani a tüzet
opanować smutek – elfojtja, elrejti szomorúságát
opanować żal – uralkodik bánatán, elnyomja bánatát
opanował go gniew smutek, żal – a harag, a
szomorúság, a bánat lett úrrá rajta v. kerítette
hatalmába
opanowało go zniechęcenie do życia – úrrá lett rajta
az
élettől
való
elkedvetlenedés;
elkedvetlenedett az élettől
opanować się — opanowywać się [pohamować
swoje wzburzenie, wzruszenie itp.] –
uralkodik magán, fegyelmezi magát, összeszedi
v. megembereli magát, erőt vesz magán,
magához tér; fékezi magát
opanowanie [zdolność zachowania spokoju w
każdej sytuacji] – hatalomba kerítés,
birtokbavétel,
elfoglalás,
meghódítás,
uralkodás; megszállás, (wiedzy) elsajátítás
opanowanie się – önfegyelem, önuralom, higgadtság
opanowany, -a, -e [zachowujący spokój w każdej
sytuacji] – fegyelmezett, hatalmába kerített;
úrrá lett; pallérozott
opanowany człowiek – fegyelmezett ember
opanowany przez smutne myśli – úrrá lett rajta a
sok szomorú gondolat
opanuj się! – fegyelmezd magad! uralkodj magadon!
opar [1. to, co paruje, unosi się nad ziemią w
postaci maleńkich kropelek wody; 2. woń
ulatniająca się z ogrzanych cieczy lub ciał
stałych] – gőz, pára, ködfelhő
opar opadł – a pára leszállt
oparcie [1. część krzesła, ławki, kanapy itp. służąca
do opierania się plecami; 2. to, na czym się
coś lub ktoś opiera, wspiera; 3. coś, co jest
pomocą w trudnej sytuacji, ktoś, na kogo
można liczyć] – támasz, támaszt nyújtó felület;
(u krzesła) támla, háttámla; gyám; (szék) karfa;
(átv.) megélhetőségi lehetőség
oparcie kanapy – a divány v. kerevet támlája v. karja
oparcie krzesła – széktámla; a szék háta
oparkanić – körülkeríteni
oparkanić co czym – bekeríteni vmit vmivel; kerítést
vonni vmi köré
oparkanienie – bekerítés
oparkanienie z desek – deszkakerítés
oparkaniony, -a, -e – bekerített, körülkerített,
körülvett
oparszywiały, -a, -e – megrühesedett
oparszywieć – megrühesedni
4507
oparszywienie – megrühesedés
op-art, opart [kierunek w sztuce abstrakcyjnej
wykorzystujący
odpowiednie
układy
kolorów i form geometrycznych jako
zjawiska optyczne dające wrażenie ruchu i
wymiarowości; opart, op (środowiskowo)]
– (művészet) op-art [optikai művészet, 20.
századi irányzat]
opartowski, -a, -ie [odnoszący się do op-artu] –
(művészet) op-art minták
oparty, -a, -e – alapozott, helyezett, nyugvó;
támasztott, támaszkodott; támaszkodó
oparty o ścianę – falnak támasztott
opary – ködpára; pára
oparzać (zob. oparzyć) – leforrázni
oparzelina [1. miejsce oparzone na ciele;
oparzelizna;
2.
choroba
drzew
spowodowana
nadmiernym
nasłonecznieniem;
zgorzelina],
oparzelizna [miejsce oparzone na ciele] –
égés; égett hely, seb, sebhely; égési seb
oparzelina drugiego stopnia – másodfokú égés
oparzelisko [1. bagniste, podmokłe miejsce,
niezamarzające w czasie zimy; 2. część
torfowiska wysokiego, niezamarzająca w
czasie mrozów wskutek wydzielania się
ciepła związanego z zachodzącymi
procesami
rozkładu
materiału
organicznego. Efektem tego są unoszące
się nad oparzeliskiem opary.] – nem fagyó
mocsár, ingovány, vizenyős terület
oparzenie [miejsce oparzone na ciele] – forrázás,
leforrázás; égés
oparzenie pierwszego, drugiego, trzeciego lub
czwartego stopnia [oparzenie skóry
określone w zależności od jej uszkodzenia]
– első, másod, harmad, negyedfokú égés
oparzeniowy, -a, -e – égés-, égési
oparzony, -a, -e – leforrázott
oparzyć — oparzać [1. uszkodzić skórę lub
narządy wewnętrzne wskutek kontaktu z
gorącym płynem, przedmiotem lub
żrącym środkiem chemicznym; 2. oblać
ukropem w celu łatwiejszego usunięcia
pierza lub włosów zabitych zwierząt,
skóry, łuski z niektórych owoców itp.] –
leforrázni
oparzyć sobie język – megégeti a nyelvét
oparzyć sobie rękę – leforrázza a kezét
oparzyć się a. oparzać się – összeégeti v.
leforrázza magát
opas [1. utuczone zwierzę; 2. tuczenie
zwierzęcia] – hízlalt állat; hízlalás
opasać (opaszę, opasze) — opasywać [1. nałożyć
pas, owinąć, obwiązać coś czymś jak
pasem; 2. być owiniętym, opasanym
dookoła czegoś; 3. otoczyć, ogrodzić
-
Wersja 01 01 2016.
czymś] – becsavarni, bekötni, átkötni, övezni;
körülövezni, körülvenni; szíjazni
opasać co rowem – körülárkolni, árokkal venni körül
vmit
opasać głowę chusteczką – kendővel v. zsebkendővel
átköti a fejét
opasać miasto murem – körülfalazni, fallal
körülvenni a várost
opasał rękę bandażem – bepólyázta v. pólyával,
kötszerrel bekötötte a kezét
opasała go ramionami – átölelte őt
opasać się — opasywać się [1. owinąć, obwiązać
samego siebie w talii paskiem lub czymś, co
pełni podobną funkcję; 2. zostać opasanym]
– felköti, felcsatolja az övét; felövezi magát
opasała się chusteczką – kendőt kacsart a derekára
opasanie [w XIV - XV w. - pas ze schowkiem na
pieniądze] – felövezés, körülvevés; (átv.)
hízlalás, etetés
opasek [w XV w. woreczek na pieniądze, sakiewka
u pasa, trzos, pasek ze schowkiem na
pieniądze] – (daw) pénztárca, bugyelláris
opaska [1. to, co służy do opasywania,
obwiązywania czegoś; 2. pasek papieru,
często z jakimś nadrukiem, którym opasuje
się
pismo,
broszurę;
3.
opaska
(opakowaniowa) - rodzaj opakowania w
formie opaski zakrywającej część towaru; 4.
w modzie rodzaj ozdoby noszonej na głowie.
Ma albo formę podłużnego pasa materiału,
często elastycznego, zeszytego w sposób iż
tworzy koło, albo niepełnej cienkiej obręczy
plastikowej często ozdobnej. Noszona dla
uzupełnienia stroju, poprawienia wyglądu
lub
dla
przytrzymania
niesfornych
kosmyków.] – karszalag, kötés, pánt,
csuklópánt, (bandaż, pasek papierowy)
keresztkötés; könyvet v. újságot átfogó
papírszalag
opaska mikrofonu krtaniowego – hangszalag
opaska na głowę [bawełniana opaska na czoło;
noszona przez pokojówki i kelnerki] –
homlokpánt [Pamutszalag, amit szobalányok és
pincérnők a homlokukon viselnek.]
4508
opaska na włosy – hajszalag, hajlekötő, hajpánt
opaska pocztowa – keresztkötés papírból (postai
küldeményen)
opaska, taśma [wąski materiał włókienniczy,
który może być wytwarzany z różnych
materiałów; produkowany w systemie nici
osnowowych i wątkowych w szerokiej
gamie splotów, o twardej krawędzi.
Stosowana w obramowaniu, obszyciach,
do
ozdobienia
odzieży
i
celów
technicznych.] – szövött szalag (1)
[Keskeny, ép szélű szövetsáv, ami nagyon
különböző anyagokból készülhet. Szegésre,
díszítésre, műszaki célokra használják.]
opaska
opaska temblakowa – gyámkötő pólya
opaska uciskowa [taśma z gumy lub z tkaniny
elastycznej nakładana na kończynę na
jakiś czas w celu zatrzymania krwawienia]
– nyomókötés
opaska żałobna – gyászszalag
opasłość – elhízottság, hájasság, kövérség
opasły, -a, -e [1. dobrze wykarmiony, wypasiony;
2. gruby, otyły; 3. bardzo gruby] – elhízott,
elhájasodott, kövér, pocakos; pókhasú; testes
opasły brzuch – teli bendő
opasowy, -a, -e – hízó, hízott
opaść1 – hízlalni, tömni
opaść dziecko łokciami – édességekkel tömni a
gyereket
opaść wieprza – disznót v. sertést hizlalni
opaść się – teletömi magát; (közb.) belakni, befalni
opaść2 (opadnę, opadnie) — opadać, opasać
[1. osunąć się z góry na dół; 2. spaść,
odrywając się od czegoś; 3. zmniejszyć
swoją objętość; 4. o poziomie wody,
terenie: obniżyć się; 5. stać się mniej
intensywnym; 6. napaść na kogoś, otoczyć
kogoś w grupie, nie pojedynczo; 7.
opadać: zwisając, okrywać coś; 8. o
uczuciach, stanach psychicznych: ogarnąć
kogoś] – süllyedni, lesüllyedni, lecsúszni,
(rzeka)
apadni,
leapadni
(vízszint);
ereszkedni, leereszkedni, lecsapódni, esni;
(na dół) leesni, hullani, lehullani, elhullani;
rátámadni, ráhullani
opaść kogo – ráhohanni, rárontani, rátámadni vkire
-
Wersja 01 01 2016.
opaść z sił – (átv.) elfogy, elhagyja az erejét; erőtlenül
összeseik, lerogy, elveszti erejét
opat (łac. abbas – ojciec, arm. abba – ojciec; od
aramejskiego abba – ojciec) [1. przełożony
opactwa, klasztoru męskiego w niektórych
starych zakonach; 2. przełożony opactwa,
klasztoru męskiego w niektórych starych
zakonach (np. benedyktyni, cystersi); 3.
wyższy przełożony w męskich zakonach
katolickich należących do kręgu zakonów
mniszych. Odpowiednikiem w zakonach
żeńskich jest ksieni. Opaci mogą używać
infuły (czyli mniej uroczystej mitry) oraz
pastorału. Posiadają zwyczajną władzę
ordynariusza wobec swoich podwładnych.
Opatowi
przysługują
także
niektóre
uprawnienia liturgiczne] – apát (A szó a latin
abbas szóból származik, amely a héber ab v.
abba („atya”) szó arámi alakjának átvétele.) [1.
monachusok, ill. reguláris kanonokok önálló
házának legfőbb elöljárója, legalább részben
önálló joghatósággal. - A benedeki regula
szerint szerzetesei életfogytiglanra választják
atyjuknak. A közösségben az apát Krisztus
helyettese, minden hatalom a kezében
összpontosul, de döntés előtt meg kell
kérdeznie tanácsosait. 2. Régen atyának
nevezték azokat, akik mások tanításával vagy
szellemi irányításával foglalkoztak. Ez
különösen
megfigyelhető
a
keresztény
hagyományokban: tanítóikat, lelki elöljáróikat
és gondozóikat atya névvel illették. Ilyen
értelemben nevezték abbas-oknak egyes
szerzetesrendek alapítóit és a kiválóbb zárdák
főnökeit. Francia nyelvű alakja az abbé szó,
amely néha a magyarban is használatos. A
katolikus egyház egyes férfiszerzetesrendjeinél
a kolostor vezetője. Apátnak nevezték
régebben azokat a szerzeteseket is, akik ugyan
nem álltak kolostor élén, de nagy tiszteletnek
örvendtek. Nem minden szerzetesrend főnöke
veszi fel az apát címet, vannak prépostok,
perjelek (priorok) is. Mivel azonban az apát
cím régebbi, ezért rangban megelőzi a préposti
vagy perjeli címet.]; rendfőnök
opatentować [otrzymać dokument poświadczający
prawo wyłącznego korzystania z jakiegoś
wynalazku]
– szabadalmazni, szabadalmi
joggal felruházni; szabadalmaztatni
opatentować coś – szabadalmaztatni vmit
opatentować wynalazek – találmányt szabadalmazni
opatentować wyrób – terméket szabadalmaztatni
opatentowanie – szabadalmazás; szabadalmaztatás
opatentowanie nowej metody – új eljárás v. módszer
szabadalmazása v. szabadalmaztatása
opatentowanie programów komputerowych –
számítógépes programok szabadalmazása
opatentowany, -a, -e – szabadalmazott, szabadalmi
joggal ellátott
4509
Opatija [(wł. Abbazia, pol. Abacja), miasto w
Chorwacji,
na
półwyspie
Istria
(Primorsko-goranska županija);] – Opatija
(magyarul Abbázia, németül és olaszul
Abbazia) [város Horvátországban PrimorskoGoranska megyében]; Abbázia
opatowy, -a, -e – apáti
Opatów [miasto w woj. świętokrzyskim, w
powiecie opatowskim] – Opatów (lengyel
város)
opatrunek [1. gaza, wata i bandaż, zwykle
sterylizowane, nakładane na rany i
skaleczenia, często wraz ze środkami
leczniczymi; 2. opatrywanie rany] – kötés,
kötszer, sebellátás, sebkötés, sebkötözés,
gondozás
opatrunek błyskawiczny – gyorstapasz
opatrunek chirurgiczny – sebészeti kötés
opatrunek gipsowy [opaski z gazy przesycone
gipsem nakładane na złamaną kończynę] –
gipszkötés
opatrunek na głowę – fej rögzítése
opatrunek osobisty [zestaw składający się z
jałowej
gazy nasączonej
środkiem
antyseptycznym oraz bandaża i agrafki,
będący w wyposażeniu żołnierza] – (wojsk)
elsősegélycsomag, elsősegélynyújtó csomag
opatrunek prowizoryczny – szükségkötés
opatrunek tymczasowy – ideiglenes kötés
opatrunek uciskowy [opatrunek zakładany w
celu wywierania stałego ucisku na żądaną
okolicę] – nyomókötés
opatrunki poprzystawały do rany – az egész
kötés a sebhez ragadt
opatrunkowy, -a, -e – kötöző, kötözési, kötszeropatrywać (opatrzyć) ranę – ellátja a sebet
opatrywanie, opatrzenie – (med) kötés, kötözés,
bekötözés, ellátás, gondoskodás, gondozás,
biztosítás; szükségletek kielégítése, ellátás,
támogatás
opatrzenie okien – ablakrések tömítése (télire)
opatrzenie ran a. rany – a seb bekötözése
opatrzenie ubogiego – a szegény ellátása,
támogatása, megsegítése
opatrzenie w broń – fegyverrel való ellátás,
felfegyverzés
opatrzenie się – betelni a nézéssel; magáról való
gonoskodás
opatrznie – óvatosan, óvatossággal
opatrznościowo – gondviselésszerűen
opatrznościowy,
-a,
-e
–
gondviselő-,
gondviselésszerű
opatrzność [w niektórych religiach: nieustanna
opieka bóstwa nad światem; też: los,
przeznaczenie] – előrelátás, gondosság,
körültekintés; (boska) gondviselés
-
Wersja 01 01 2016.
opatrzność boska – az isteni gondviselés
opatrzny, -a, -e – gondos, gondoskodó, körültekintő,
elővigyázatos, előrelátó
Opatrzny
(łac.
providus,
circumspectus)
[kwalifikator stosowany wobec ubogich
rzemieślników miejskich] – (lat.) providus,
circumspectus; körültekintő, óvatos
opatrzony, -a, -e – előkészített, biztosított
opatrzyć — opatrywać [1. oczyścić uszkodzoną
część ciała i założyć na nią opatrunek;
2. wyposażyć
w
coś
potrzebnego;
3. naprawić, poddać konserwacji jakieś
urządzenie; 4. oznaczyć dokument pieczęcią,
stemplem, podpisem itp.; 5. uzupełnić tekst,
publikację
wstępem,
komentarzem,
rysunkami itp.] – előkészíteni, biztosítani;
(med) bekötni, bekötözni, kezelni; (kogo w co)
szükségletet kielégíteni, felszerelni, ellátni (vkit
vmivel); részesíteni (vkit vmiben)
opatrzyć drzwi zamkiem – zárral látni el az ajtót
opatrzyć dzieło przypisami – művet jegyzetekkel
ellátni
opatrzyć kogo czym; opatrzyć kogo w co – ellátni
vkit vmivel
opatrzyć kogo w pieniądze na drogę – pénzzel
ellátni vkit az útra
opatrzyć okno na zimę – betömni az ablakréseket
télire
opatrzyć podpisem – aláírásával v. aláírással ellátni
opatrzyć ranę – sebet ellátni v. bekötözni
opatrzyć rannego – sebesültet ellátni v. gondozásban
részesíteni v. bekötözni
opatrzyć sakramentami – a szentségekben
részesíteni (halál előtt)
opatrzyć wojsko w broń – fegyverrel látni el a
hadsereget; felfegyverezni a hedsereget
opatrzyć się — opatrywać się [I. przestać być
atrakcyjnym; II. opatrzyć siebie samego] –
elege van, csömört kap a nézéstől, megúnni
vmit; biztosítja, ellátja, fölszereli magát;
(dawno) észrevenni, tájékozódni
opatrzyć się w broń – fegyverrel látja el v. szereli fel
magát
opatrzyć się w przyrządy – (megfelelő)
szerszámokkal látja el magát
opatrzyć się w żywność – ellátja magát élelemmel
opatrzył się że zapomniał okularów – észrevette,
hogy el v. ott felejtette a szemüvegét
opatulić — opatulać [pot. okryć, owinąć kogoś, coś
dla ochrony przed zimnem, deszczem itp.] –
beburkolni, begöngyölni, bebugyolálni
opatulić się — opatulać się [pot. okryć, owinąć
czymś samego siebie dla ochrony przed
zimnem, deszczem itp.] – bebugyolálja magát
opchać [1. nakarmić zbyt obficie, przekarmić; 2.
opchać się - zjeść zbyt wiele] – megtömni,
tömni; feltáplálni; meghízlalni
4510
opchać się — opychać się [pot. zjeść zbyt dużo] –
tömi, teletömi magát; falni
opchanie, opychanie – tömés, túlterhelés
opchnąć — opychać [1. pot. zjeść coś, zwykle w
dużej ilości; 2. pot. sprzedać coś, pozbyć
się czegoś, sprzedając to] – tömi, teletömi
magát; falni; eladni vmit, megszabadulni
vmitől
opcja [1. jedna z możliwości do wyboru;
2. wybór
jednej
z
możliwości;
3. stanowisko w jakiejś sprawie; 4. prawo
swobodnego
wyboru
obywatelstwa
przysługujące ludności w wypadku cesji
części terytorium państwa; 5. w prawie
autorskim:
zastrzeżone
prawo
wydawnictwa do publikowania jakiegoś
dzieła; 6. w morskim obrocie handlowym:
prawo wyboru portu załadowania i
wyładowania towaru i ustalenia jego
ilości; 7. uprawnienie do kupna lub
sprzedaży papierów wartościowych lub
dewiz po z góry ustalonej cenie; 8.
oficjalne zezwolenie na robienie czegoś,
zwykle na działalność gospodarczą;
9. jedna z możliwości działania programu
komputerowego,
którą
użytkownik
wybiera z menu] – (lat.) opció, (jog)
elővételi jog; megszállt területen az
állampolgárok két állampolgárság közötti
választásának joga
opcja zerowa [rozpoczęcie negocjacji od punktu
wyjścia, bez rozliczania się z tego, co było
w przeszłości] – nulla v. zéró opció
opcyjny, -a, -e [związany z opcją] – opciós
opeion (oculus) – (gör.) opeion; a belső tér
megvilágítását szolgáló kör alakú nyílás a
kupola záradékpontján
opełzać, opełznąć – körülkúszni; kúszva
körülcsavarni, körülvenni, ellepni
OpenCL (Open Computing Language) [język
obliczeń równoległych] – OpenCL (Open
Computing Language) 1. [egy programozási
nyelv, amely lehetővé teszi, hogy az
általános számítási feladatokat ne csak a
rendszerek központi processzora (CPU),
hanem a grafikus gyorsító egységek (pl.
grafikus kártyák, GPU) is elvégezhessék. 2.
Platform független, C programnyelvű kernelt
alkalmazó, szabványos keretrendszer CPU-n
és GPU-n futtatható alkalmazásokhoz.]
Open Data-Link Interface (Otwarty Interfejs
Złącza Danych – ODI) [1. stworzony przez
Apple i Novell, spełnia tą samą rolę co
Network Driver Interface Specification
(NDIS) opracowany przez Microsoft i
3Com. Początkowo, ODI zostało napisane
dla środowisk NetWare i Macintosh.
Podobnie jak NDIS, ODI określa reguły,
które pozwalają na komunikację między
-
Wersja 01 01 2016.
stosem protokołu a sterownikiem interfejsu
sieciowego, niezależnie od tego, kto ten
interfejs wyprodukował. ODI znajduje się w
warstwie drugiej (łącza) modelu OSI.
Interfejs ten pozwala także na obsługę
jednego lub więcej stosów protokołu przez
pojedynczy
sterownik
sieciowy.
2.
opracowana przez Novella technologia
udostępniająca niezależny od sprzętu i
protokołu interfejs, pozwalający wielu
protokołom
transportowym
na
bezkonfliktowe korzystanie z jednej karty
sieciowej. Driver ODI jest wielomodułowy i
składa się m.in. z dostarczanych zazwyczaj z
kartami modułów obsługujących konkretne
karty sieciowe oraz dostarczanych z
niektórymi systemami sieciowymi modułów
obsługujących protokoły sieciowe.] – Open
Data-Link Interface (nyílt adatkapcsolati
interfész).
OpenDoc [wieloplatformowy zbiór komponentów
oprogramowania
przeznaczony
do
tworzenia złożonych dokumentów, którego
inspiracją był dawny system Xerox Star, a
który miał być alternatywą dla techniki
Microsoftu OLE.] – OpenDoc [Egyetlen
dokumentumban található a szöveg mellett a
kép, a grafika, a táblázat, stb. és a hozzájuk
tartozó kezelők, amelyek vezérlik, hogy az
adott objektumhoz tartozó szoftvert.]
OpenDocument (znany również jako ODF oraz
ISO/IEC 26300, pełna nazwa: Open
Document Format for Office Applications)
[to otwarty standard ISO formatu plików
pakietów biurowych. Obejmuje dokumenty
tekstowe, arkusze kalkulacyjne, wykresy i
prezentacje multimedialne. Pierwsza wersja
formatu bazowała na XML-owym formacie
pakietu
OpenOffice.org.
Obecnie
OpenDocument jest rozwijany przez
niezależną organizację OASIS (Organization
for the Advancement of Structured
Information Standards). OpenDocument jest
alternatywą dla zamkniętych formatów
dokumentów, kontrolowanych najczęściej
przez firmy, które je opracowały – przede
wszystkim dla formatów DOC, XLS i PPT,
używanych w starszych wersjach pakietu
biurowego
Microsoft
Office.]
–
OpenDocument vagy ODF (eredetileg OASIS
Open
Document
Format
for
Office
Applications) [egy nyílt fájlformátum-szabvány
irodai programcsomagok dokumentumainak,
úgymint szöveges dokumentumok, táblázatok,
adatbázisok és bemutatók tárolására és
cseréjére. A szabványt az OASIS ipari
konzorcium készítette az OpenOffice.org
XML-alapú formátumát alapul véve.]
OpenGL
(ang.
Open
Graphics
Library)
[specyfikacja
uniwersalnego
API
do
4511
generowania grafiki. Zestaw funkcji
składa się z 250 podstawowych wywołań,
umożliwiających budowanie złożonych
trójwymiarowych scen z podstawowych
figur
geometrycznych.
OpenGL
wykorzystywany jest często przez gry
komputerowe i wygaszacze ekranu,
spełnia
rolę
analogiczną,
jak
konkurencyjny Direct3D (część DirectX)
w systemie Windows firmy Microsoft
Również programy do przedstawiania
wyników badań naukowych, CAD, oraz
wirtualnej
rzeczywistości
używają
OpenGL.] – OpenGL (Open Graphics
Library) [1. A Silicon Graphics által
kifejlesztett API, melyet nemcsak játékok,
hanem 3D-s tervezőproramok is használnak.
Előnye a platformfüggetlensége, mivel
nemcsak Windows alatt használható, hanem
akár Linux vagy Macintosh alatt is. Az
ActiveX-hez hasonló funkciókat bocsát a
szoftverek rendelkezésére. 2. egy részletesen
kidolgozott szabvány, melyet a Silicon
Graphics nevű amerikai cég fejlesztett ki
1992-ben. Olyan API-t takar, amely
segítségével egy egyszerű, szabványos
felületen keresztül valósítható meg a grafikus
kártya kezelése és a háromdimenziós grafika
programozása. Az interfész több ezer
különböző függvényhívásból áll, melynek
segítségével
a
programozók
szinte
közvetlenül vezérelhetik a grafikus kártyát,
segítségükkel 3 dimenziós alakzatokat
rajzolhatnak ki, és a kirajzolás módját
szabályozhatják. Széleskörűen használják a
számítógéppel
segített
tervezésben/gépészetben/gyártásban
(CAD/CAM/CAE), a virtuális valóság
létrehozatalában,
a
tudományos
élet
különböző területein, és szimulátorok
esetében is. Ezenkívül használják a különféle
videojátékokban, Windows, Linux, BSD
platformokon (ez a ,,desktop avagy
hagyományos
OpenGL)
illetve
mobiltelefonokon, játékkonzolokon (OpenGL
ES).]
Open Language Archives Community [Sieć
instytucji i ludzi, którzy tworzą językowe
zasoby online takie jak narzędzia do
nauki, porady, dokumentacje i analizy
języka ludzkiego.] – OLAC Open Language
Archives
Community
(nyelvészeti
dokumentumtár)
The Open Society Institute (pl. Instytut
Społeczeństwa
Otwartego)
[prywatna
fundacja założona przez amerykańskiego
milionera pochodzącego z żydowskiej
rodziny węgierskiej, George'a Sorosa. Jej
celem jest promowanie demokracji, praw
-
Wersja 01 01 2016.
Open
Open
Open
Open
człowieka
i
reform
społecznoekonomicznych. Open Society Institute
finansuje polską Fundację Batorego.] – OSI
Open Society Institute (Nyilt Társadalom
Intézete)
Software Foundation {rzecz.} [komp.] [zł.]
(też:
OSF);
Fundacja
na
rzecz
Oprogramowania Otwartego {f.} [komp.]
[zł.] [organizacja założona w 1988 w celu
utworzenia otwartego standardu systemu
operacyjnego Unix, w 1996 połączyła się z
konsorcjum X/Open Company, tworząc The
Open Group.] – OSF (Open Software
Foundation) [a Unix szabványosítására
létrehozott szervezet (tagjai többek között:
Novell, HP, DEC, Sun)]
Sound System (OSS) [to system obsługi
dźwięku dla systemów operacyjnych z
rodziny UNIX, składający się z modułów
jądra pełniących funkcję sterowników dla
kart dźwiękowych. Open Sound System
został opracowany przez firmę 4Front
Technologies, która wprowadziła także jego
komercyjną
wersję
dla
systemów
uniksopodobnych takich jak np. system
operacyjny Solaris czy FreeBSD.] - OSS
angol betűszó: Open Sound System. [A 4Front
Technologies terméke, mely sok operációs
rendszerre,
például
Linuxra,
Solarisra,
FreeBSD-re és UnixWare-ra érhető el.]
Source Development Labs [założona w 2000
roku organizacja niedochodowa, której
celem było wspieranie rozwoju Linuksa. 22
stycznia 2010 połączyła się z organizacją
Free Standards Group tworząc Linux
Foundation.. Członkami założycielami są
IBM, HP, CA, Intel i NEC.] – Open Source
Development Labs (OSDL); a nyílt forrású
szoftverek népszerűsítésével, terjesztésével és
fejlesztésével is foglakozó szervezet
Source Initiative [amarykańska organizacja
pożytku publicznego, założona w lutym 1998
roku przez Erica Raymonda oraz Bruce'a
Perensa w celu promocji Otwartego
Oprogramowania] – Open Source Initiative
(OSI) [Eric S. Raymond és Bruce Perens
kezdeményezésére, a szabad szoftverek
vállalati körben való népszerűsítésére 1998-ban
megalapult az Open Source Initiative (OSI)
közhasznú társaság, amely a nyílt forráskódot
hangsúlyozza
az
angolban
félreérthető
„szabad” helyett. (A szabad szoftver angol
nevében szereplő free ingyenes jelentéssel is
bír, ami tévesen azt sugallhatja, hogy szabad
szoftvereket nem lehet eladásra fejleszteni,
vagy egyéb profitorientált módon felhasználni.)
A nyílt forráskódú licenceket az OSI
véleményezi és tartja nyilván. A nyílt
forráskódú licencek között megtalálni a FSF
GNU licenceit, de a Microsoft Ms-PL és Ms-
4512
RL licenceket is. A nyílt szoftverek licencei
nem minden esetben kompatibilisek:
előfordulhat, hogy két szabad licenccel
rendelkező szoftvercsomag forráskódját nem
lehet kombinálni és terjeszteni a licencek
összeférhetetlensége miatt.]
OpenSSH (Open Secure Shell) [zestaw
programów
komputerowych
zapewniających szyfrowaną komunikację
w sieci komputerowej dzięki protokołowi
SSH. Został stworzony jako otwarta
alternatywa dla oprogramowania Secure
Shell stworzonego przez Tatu Ylönen w
chwili, gdy stało się ono komercyjne.
OpenSSH opiera się o kod ostatniej wolnej
wersji tego programu, i od tego czasu
rozwija się niezależnie. Projektowi
przewodniczy Theo de Raadt, a program
udostępniany jest na licencji BSD.
Pracować może na bardzo wielu
systemach uniksopodobnych, m.in. AIX,
BSD, HP-UX, IRIX, Linux, Mac OS X,
Solaris i innych.] – OpenSSH (Open Secure
Shell)
OpenType [format fontów, który ma zakończyć
istnienie wielu różnych formatów i
pozostawienie tylko jednego – do
używania bezpośrednio na wszystkich
platformach komputerowych.] – Open
Type [Az Adobe és a Microsoft által közösen
kifejlesztett
OpenType
egy
olyan
platformfüggetlen
fájlformátum,
amely
számos nyelvet támogat, és fejlett tipográfiai
kezelhetőséget biztosít.]
opera [z łac. l.mn. r.nij. 'dzieło; trud'; 1. sceniczny
dramat
muzyczny;
2. instytucja
wystawiająca takie przedstawienia; też:
zespół ludzi w niej zatrudnionych; 3.
utwór dramatyczno-muz., w którym całe
libretto jest śpiewane (por. aria;
recitativo: duet, tercet, kwartet itd.;
uwertura; intermezzo; antrakt); (gmach,
w którym się odbywa) przedstawienie
operowe.] – (ol.) (utwór) opera, dalmű,
daljáték, énekes színjáték, zenedráma;
(budynek) operaház, dalszínház
opera aperta [wł., plast., dosł. 'dzieło otwarte',
wieloznaczne,
dopuszczające
wiele
równoprawnych interpretacji, zgodnie z
-
Wersja 01 01 2016.
pewnymi tendencjami sztuki współczesnej
(termin wprowadzony w 1962 przez estetyka
wł. Umberto Eco).] – Opera aperta (Nyitott
mű) [Umberto Eco (Alessandria, 1932. január
5. – ) olasz író, a modern európai kultúra nagy
irodalmára és tréfamesterének könyve alapján.
Umberto Eco a tudományos életben a világhírt
irodalomelméleti írásaival szerezte meg,
közülük a legismertebb talán A nyitott mű
poétikája (ford. Zentai Éva, in Nyitott mű:
válogatott tanulmányok. Gondolat, Bp. 1976).]
opéra bouffe a. opera buffo, opera buffa [1. fr.
opera komiczna, włoska opera komiczna o
pierwiastkach ludowych, popularna w XVIII
w; 2. opera parodystyczna; operofarsa] –
opera buffo; vígopera
opéra comique [fr., opera komiczna, wodewil:
opera mająca także dialogi mówione] – (fr.)
opéra comique ]a francia vígoperák
megnevezése. Az udvari tragédie lyrique-kel
ellentétben a francia polgárság kedvelt
operaműfaja volt az ancien régime végén.
Tematikájában keveredik a komikus, a
szatirikus, a tragikus és az idillikus elem.
Később a fogalom általánosodott, és tekintet
nélkül a cselekmény jellegére azoknak az
operáknak a francia elnevezése lett,
amelyekben párbeszéd fordul elő. A
legismertebb
opéra
comique
Bizet
Carmenjének eredeti változata. Hasonló
külföldi műfajok az olasz opera buffa és a
német singspiel.]
opera heroiczna – tragikus opera
opera komiczna, opera buffa [włoska opera
komiczna o pierwiastkach ludowych,
popularna w XVIII w.] – vígopera
opera mydlana (ang. Soap opera) [gatunek
telewizyjny bliski serialowi telewizyjnemu,
często mylony z telenowelą. Różni się jednak
od niej wieloma cechami. Humorystyczny,
ale pogardliwy wydźwiek terminu powoduje,
że jest on rzadko używany przez samych
tworców.] – szappanopera
opera objazdowa – (dawno) gördülő opera
[Państwowa Opera Objazdowa w Warszawie:
Állami Gördülő Opera Varsóban]
opera omnia [łac., dzieła wszystkie; wydanie
kompetentne dzieł pisarza] – (lat.) opera
omnia; összes művei
opera poważna, opera seria [opera o treści
poważnej, dramatycznej] – háromfelvonásos
opera; nagyopera
opera serio a. opera seria [wł., wielka opera
dramatyczna]– nagyopera
opera tragiczna – tragikus opera
opera włoska – olasz opera (Monteverdi, Verdi,
Rossini, Donizetti stb.)
4513
operacja [ang. operation 'działanie; czynność;
operacja (finans., med., wojsk.)' — 1. zabieg
chirurgiczny polegający na przecięciu
skóry i dotarciu do chorego narządu w
celu przywrócenia mu prawidłowych
czynności lub jego usunięcia; 2. działania
zmierzające do wykonania określonego
zadania;
3. mat.
zespół
działań
wykonanych na pewnym wyrażeniu;
4. część
procesu
technologicznego
wykonywana na jednym stanowisku
roboczym; 5. ogół działań bojowych
prowadzonych dla osiągnięcia określonego
celu; 6. zbrojna akcja o charakterze
specjalnym; 7. działania, szereg działań;
zespół działań (np. mat., wojsk.); med.
zabieg chirurgiczny] – (lat.) operáció;
művelet; (med.) műtét; hatás; (wojsk)
hadművelet; (ker.) ügylet, pénzügyi, hitel-,
ipari, kereskedelmi, biztosítási stb. feladat
végrehajtása
operacja arbitrażowa – arbitrázsművelet
operacja bankowa – bankművelet, bankügylet
operacha chirurgiczna – műtét, operáció,
sebészeti beavatkozás
operacja clearingowa – klíringművelet
operacja czynna – aktív művelet
operacja dewizowa – devizaművelet
operacja emisyjna – emissziós művelet
operacja finansowa – pénzügyi művelet
operacja giełdowa – tőzsdei művelet
Operacja Gniew Boży (hebr. ‫לאה םעז עצבמ‬,
Mivtzah Zaam Ha'el) [specjalna operacja
wywiadu izraelskiego rozpoczęta w 1972
roku,
po
zamachu
palestyńskiej
organizacji terrorystycznej – Czarny
Wrzesień.] – 1972-es Isten haragja
hadművelet [kiváltó oka az olimpiai
túszdráma, olimpiai tragédia vagy müncheni
mészárlás elnevezés a palesztin terroristák
által, izraeli sportolók ellen, 1972.
szeptember 5-én Münchenben, az 1972-es
nyári olimpiai játékok alatt elkövetett
merényletet jelenti. Ekkor a Fekete
szeptember
elnevezésű
palesztin
terrorszervezet az izraeli csapat 11
sportolóját ejtette túszul. Két sportoló rögtön
a túszejtés során halálosan megsebesült, de a
német hatóságok kudarcba fulladt és
dilettáns kiszabadítási akciója során a többi
túsz is életét vesztette, valamint meghalt öt
terrorista és egy német rendőr is. Később a
két túlélő (de el nem ítélt) palesztin túszejtőt,
valamint az akció feltételezett kitervelőjét,
az izraeliek titkos akció során kivégezték.
Isten haragja hadművelet
keretében
felkutatták és megölték a müncheni
mészárlás tetteseit.]
-
Wersja 01 01 2016.
operacja gospodarcza – gazdasági művelet
operacja handlowa – kereskedelmi művelet
operacja inkasowa – inkasszós művelet
operacja kasowa – pénztári művelet
operacja korekcyjna – korrekciós operáció
operacja kredytowa – hitelművelet
operacja łagodząca – palliatív operáció; palliatív
műtét; életminőséget, életkilátást javító sebészi
beavatkozás
operacja nagła – életmentő operáció
operacja odłożona – elhalasztott műtét
operacja oszczędzająca [zabieg chirurgiczny
polegający
na
usunięciu
jedynie
zaatakowanej przez nowotwór tkanki, a nie
całego narządu] – takarékossági v.
megtakarítási művelet
operacja paliatywna – palliatív operáció
operacja pieniężna – pénzművelet
operacja plastyczna [operacja mająca na celu
usunięcie oszpeceń lub nieprawidłowości w
budowie różnych części ciała] – plasztkai
műtét
operacja podstawowa – alapművelet
operacja rozliczeniowa – elszámolási művelet
operacja skomplikowana – bonyolult műtét v.
operáció
operacja słoneczna – a nap hatása
operacja technologiczna – technológiai művelet
operacja transakcyjna – tranzakciós művelet
operacja w trybie nagłym – életmentő operáció
operacja walutowa – valutaművelet
operacja wekjslowa – váltóművelet
operacja wojenna – hadművelet
operacje finansowe – pénzügyi műveletek
operacje wojenne – hadműveletek
operacja zaplanowana – tervezett műtét
operacjonizm – (fil.) operacionizmus
operacyjka – kisebb operáció, művelet, (med.)
műtétecske; kicsi hatás
operacyjnie – műtétileg, sebészileg, műtéti úton
operacyjny, -a, -e [związany z operacją] – (lat.)
operatív; (med.) műtéti, sebészi, sebészeti
(beavatkozás,
gyógyítás);
ügykezelési,
ügyintézési; (wojsk) műveleti, hadműveleti
operacyjne usunięcie ślepej kiszki – a vakbél műtéti
eltávolítása
operating system [zob. system operacyjny] – (ang.)
operating
system;
operációs
rendszer
[számítógépek működtetéséhez szükséges
alapprogram; az operációs rendszer felelős a
központi mikroprocesszor és a gép hardverelemeinek
(monitornak,
tárolóknak,
billentyűzetnek, stb.) egymásra lehangolt
működtetéséért;
lényeges
az
O.R.-t
megkülönböztetni a sokfajta célt szolgáló
4514
alkalmazásoktól
(levelezőprogramok,
bőngészők,
stb.),
melyeket
egy-egy
operációs rendszerre adaptálva fejlesztenek,
de többnyire más szoftvercégek; az O.R.
megválasztásánál szerepet játszik, hogy
mennyi alkalmazást lehet hozzá kapni;
asztali számítógépeknél elvétve még a
régebbi DOS, de ma főleg a Windows, MacOS és az ingyenes Linux használatosak míg
kiszolgáló-gépeknél az UNIX, Windows
NT/2000 és újabban a Linux is, hálózati
operációs rendszer pl. a NetWare;
tenyérszámítógépek
(PDA)
kezdetben
egyszerű, sajátfejelsztésű O.R.-t használtak
(PalmOS); Microsoft javaslata erre a célra a
"Pocket
PC";
időközben
Linux-os
tenyérszámítógépek is megjelentek; a jövő
speciális "internetes készülékeinél" további
operációs rendszerek megjelenése várható
(pl. a Be-OS), azonkívül vannak kisérletek az
operációs rendszer teljes kiiktatására (Oracle
data
base)
illetve
azoknak
az
alkalmazásokkal való integrálására is;
személyi számítógépek bekapcsolásakor a
BIOS az operációs rendszert önműködően
olvassa be a gép egyik (mechanikus)
tárolójából az operatív tárolóba (bootstrap
loading)]
operations-research
[ang.,
ekon.
badanie
przedsiębiorstw, metody racjonalnego
rozwiązywania
problemów
przedsiębiorstwa na podstawach mat.] –
(ang.) operations-research, operációkutatás
[az alkalmazott matematikának az az ága,
ami bizonyos folyamatok és eljárások
optimalizálásával foglalkozik.]
Operations Support Systems (ang.), w skrócie
OSS [to system komputerowy używany
przez dostawców usług telekomunikacji.
Termin OSS najczęściej opisuje "systemy
sieci" zajmującej się samą siecią
telekomunikacji, wspomaga procesy takie
jak: utrzymywanie inwentarza sieci,
zabezpieczenia
usług,
konfiguracji
komponentów sieci i zarządzania błędami.
Uzupełniający termin Business Support
Systems (ang.), w skrócie BSS, jest nowszy
i typowo odnosi się on do "systemów
biznesu" zajmujących się klientami,
wspierających
procesy
takie
jak
pobieranie
poleceń,
przetwarzanie
rachunków i zbieranie płatności. Dwa
systemy razem często są skracane do
BSS/OSS lub B/OSS. Termin OSS został
historycznie użyty by zawrzeć zarówno
sieć jak i Biznes Systemowy w dalszym
ciągu jest on używany w tym sensie który
to może zdawać się chaotyczny. Kiedy
używamy tego skrótu, termin OSS może
zostać odebrany jako połączenie z BSS..
-
Wersja 01 01 2016.
Dokładny zakres obszarów objętych przez
OSS zależy od posługującego się tym
pojęciem - producentów oprogramowania,
instytucji
badawczych
czy
standaryzujących.] - Operations support
systems (also called operational support
systems or OSS) (üzemeltetést támogató
rendszer)
operator [późn.łac. operator 'pracownik' z łac.
operatus p.p. od operari 'pracować' z opus dpn.
operis 'dzieło; praca; czyn'; —1. chirurg
dokonujący operacji; 2. autor zdjęć do
filmu; 3. pracownik wyspecjalizowany w
obsłudze jakiejś maszyny lub jakiegoś
urządzenia; 4. przedsiębiorstwo obsługujące
sieć telefonii stacjonarnej lub komórkowej;
5. log. wyrażenie, które po dołączeniu go do
funkcji zdaniowej tworzy nowe wyrażenie:
zdanie, nazwę lub funktor; 6. mat. funkcja
przyporządkowująca elementom jednego
zbioru elementy drugiego zbioru] – (med.)
sebész,
műtőorvos;
(film)
operatőr,
filmoperatőr; a film felvételét, fényképezését
vezető szakember; (mt.) operátor; (ép)
daruvezető
operator dźwięku – hangmester, hangmérnök
operator filmowy [operator obrazu i operator
kamery] – filmoperatőr
operator kamery (szwenkier) [zwany też drugim
operatorem, najbliższy współpracownik
operatora
filmowego,
własnoręcznie
obsługujący – pod jego kierownictwem –
kamerę] – másodoperatőr
operator maszyny – gépkezelő
operator światła – szính világosító
operator
telewizyjny
–
televízió-operatőr,
tévéoperatőr
Operator wirtualny (ang. Mobile Virtual Network
Operator, MVNO) [podmiot gospodarczy
oferujący swoim klientom usługi związane z
telefonią
komórkową
na
bazie
infrastruktury teleinformatycznej należącej
do innego operatora telekomunikacyjnego,
zwanego w tym kontekście operatorem
infrastrukturalnym lub (ang.) Mobile
Network Operator, MNO. W Polsce rynek
operatorów wirtualnych rozwija się wolno,
według szacunków dziennika Rzeczpospolita
pod koniec 2008 roku w Polsce było około
165 000 aktywnych klientów MVNO, co
4515
stanowi 0.4% całego polskiego rynku
telefonii
komórkowej.
Na
świecie
największym operatorem wirtualnym jest
Virgin Mobile, który oferuje swoje usługi
w siedmiu krajach położonych na pięciu
kontynentach.] - MVNO Mobile Virtual
Network Operator (mobil virtuális hálózati
szolgáltató)
operatorski, -a, -ie; operatorowy, -a, -e – (med)
sebészi; operatőri
operatywnie – operatívan
operatywność – operativitás, vminek operatív
bűvolta;
serénység,
ügybuzgóság,
hatékonyság, tevékenység
operatywny, -a, -e [1. działający energicznie,
sprawnie i skutecznie; 2. sprawny, zdolny
do skutecznego działania; skuteczny,
efektywny] – (lat.) operatív; műveleti;
vmilyen operációra, műveletre vonatkozó,
abból folyó, azt kísérő; (közb.) gyors,
határozott, serény, ügybuzgó, hatékony,
tevékeny
opere citato (‹s.› op. cit.) [opere c-tato op. c-it] [1.
łac., w cytowanym dziele; 2. w cytowanym
powyżej dziele.] – (lat.) opere citato, az
idézett műben
operetka [wł. operetta zdrobn.; 1. muzyczny
utwór
sceniczny
o
charakterze
rozrywkowym; 2. instytucja wystawiająca
takie przedstawienia; też: zespół ludzi w
niej zatrudnionych; 3. to z początku
jednoaktowa,
krótka
opera,
charakteryzująca się lekką, melodyjną
muzyką i komediową akcją. Największy
rozkwit przeżyła w XIX wieku w Paryżu i
Wiedniu, od których to miast wzięły
nazwy dwa główne typy operetek: tzw.
operetka paryska i operetka wiedeńska.; 4.
komedia muz. z towarzyszeniem orkiestry,
z dialogami, śpiewami i tańcami; por.
musical, wodewil.] – (ol.-ném.) operett,
(utwór) énekes, táncos vígjáték; kisopera,
tánc- és énekbetétes bohózat; (budynek)
operettszínház
operetkowy, -a, -e – operettoperlenie – begyöngyözés, permetezés
operlić – begyöngyözni, permetezni
-
Wersja 01 01 2016.
operować
[1.
przeprowadzać
operację
chirurgiczną; 2. działać w jakimś miejscu
lub na jakimś terenie; 3. posługiwać się
czymś;
4. dokonywać
transakcji
finansowych;
5. przeprowadzać
akcję
bojową; 6. o słońcu: grzać, oświetlać jakieś
miejsce] – (lat.) (orv.) operálni, megoperálni;
műteni, műtétet végezni; (ker.) műveletet,
ügyletet végrehajtani, véghez vinni; művelni,
kezelni; működni, ügyködni
operować frazesami – üres frázisokat puffogtatni,
üres frázisokkal érvelni
operować kogoś – műteni, operálni vkit
operować pieniędzmi – pénzt kezelni
operowy, -a, -e – opera-, operai
opędzić (opędzę) — opędzać [1. pot. odgonić
muchy, komary itp.; 2. pot. ochronić kogoś,
coś, odganiając coś od niego; 3. pot.
zaspokoić
najpilniejsze
potrzeby]
–
elkergetni, elűzni, elhajtani; elütni, vhogy
elintézni, (úgy-ahogy, tessék-lássék módra)
opędzać wydatki – kijön a jövedelméből;
egyensúlyba hozni a kiadásokat a bevétellel
opędzić głód – csillapítani, elverni vmivel az éhséget
opędzić się — opędzać się [1. pot. odgonić od siebie
muchy, komary itp.; 2. pot. uwolnić się od
kogoś, od czegoś] – megvédi magát;
megszabadulni
opędzić się od much – megszabadul a legyektől
opędzić się od natarczywych myśli – megszabadulni
a mindenráron v. az erőszakosan fel-feltörő
fűdűgondolatoktól
opędzlować — opędzlowywać [1. pot. dużo zjeść;
2. pot. sprzedać; 3. pot. okraść coś lub kogoś]
– (közb.) befalni, belakni, megtömi a hasát;
túladni vmin, lepasszolni
opętać — opętywać [1. uzależnić kogoś, coś od
siebie; 2. o uczuciach: ogarnąć kogoś] –
összekötni, összefonni, befonni, körülfonni;
(átv.) behálózni, megigézni, hatalmába keríteni;
megszáll (ördög)
opętał go gniew – elöntötte őt a harag v. düh
opętała go baba i odczepić się od niej nie może –
behálózta v. megbolondította őt ez a nőszemély
és nem tud tőle szabadulni
opętała go myśl – úrrá lett rajta a gondolat
opętać się — opętywać się – belegabalyodni vmibe;
(átv.) hálóba kerülni
opętanie [obłęd] [1. opętanie, opętać * Diabeł; 2.
obsesja] – (orv.) ördöngösség; téboly, őrület,
elmezavar;
körülfonás,
behálózás,
megbűvöltség, megszállottság; rögeszme
opętaniec [1. pot. człowiek opanowany jakąś
manią; 2. pot. człowiek nieobliczalny,
niespełna rozumu] – megszállott, ördöngös,
őrjöngő; megszállott, őrült ember; ördöngős
fickó
4516
opętany [I. 1. o człowieku: taki, który zachowuje
się nieobliczalnie; 2. o zjawiskach,
uczuciach itp.: szalony, gwałtowny; II.
człowiek szalony, nieobliczalny] – őrült,
megszállott, tábolyult; dühös, veszett,
bolond; megbűvölt; ördöngős
opętana baba – dühös nőszemély, mérges asszony
opętany kawał drogi – rettenetes nagy út
opętańczo – őrülten, tébolyultan, tébolyodottan
opętańczy, -a, -e [taki, jak u kogoś niespełna
rozumu: szalony, gwałtowny] – őrült,
tébolyult
opiaty [psychoaktywne alkaloidy opium.
Najważniejsze opiaty to morfina, kodeina,
tebaina, narkotyna i papaweryna.] –
opiátok [1. opiátok, opioidok: a morfin és
származékai, illetve rokon vegyületeik;
ópiátoknak nevezik a természetes morfinszármazékokat; 2. Az ópium és kémiai
leszármazottai, azaz a kodein, a morfium és a
heroin.
Központi
idegrendszeri
depresszánsok, enyhítik a fájdalmat, és
eufóriát
eredményeznek.
Mindannyian
erősen addiktívak. Másik elnevezésük
narkotikumok.]
opiąć [1. ściśle przylegać, być obcisłym, trochę za
ciasnym; 2. otoczyć, okryć czymś ściśle
przylegającym] — opinać [1. opasać,
okrywać czymś ściśle przylegającym] –
megszorítani,
meghúzni,
behúzni;
körülfonni, befonni
opić się — opijać się [1. pot. napić się zbyt dużo;
2. pot. upić się; 3. być opiętym] – leissza v.
teleissza magát, berúgni
opić się jak bąk – leissza magát, mint a duda; iszik
mint a kefekötő
opiec — opiekać [upiec coś, obsmażając
dookoła] – pörkölni, megpörkölni; pirítani,
megpirítani; sütni
opiec się (opiecze się) — opiekać się [zostać
opieczonym] – megsülni, megpirulni
opiec się na słońcu – lesülni a napon
opieczenie – megpirítás, megsütés
opieczenie się – megpirulás, megsülés
opieczętować — opieczętowywać [1. przyłożyć
pieczęć, pieczątkę do jakiegoś pisma,
dokumentu; 2. zabezpieczyć coś za
pomocą
pieczęci,
plomby
przed
otwieraniem przez osoby niepowołane] –
lepecsételni, pecséttel ellátni, zár alá tenni
opieczętowanie – lepecsételés, zár alá tevés
opieka [1. dbanie o kogoś, o coś; 2. nadzór
prawny ustanowiony przez sąd nad osobą
małoletnią; 3. pot. człowiek lub ludzie
opiekujący się kimś; 4. (Jak czytamy u
Zygmunta Glogera) Opieka i opiekunowie.
W prawie polskiem małoletni, nie mający
rodziców, poddani byli pod opiekę.
-
Wersja 01 01 2016.
Opieka (oprócz opieki ojca, gdy matka
umrze a dobra dzieciom zostawi) była
trojaka: testamentowa czyli testamentem
naznaczona, prawna czyli przyrodzona i
przydana. Pierwszą naznaczał ojciec
testamentem lub aktem sądowym, mogąc
powierzyć, komu chciał. Jeżeli zlecał matce
dzieci, to wyznaczał i kuratora. Opieka z
testamentu ojca wyłączała każdą inną.
Prawna należała bratu rodzonemu, a w
braku tego – stryjom, wujom. Gdyby nie
było prawnej, wyznaczał opiekę Sąd ziemski,
a gdyby tego nie uczynił, udawano się do
króla, jako najwyższego opiekuna. Znana
była rada familijna lub rada starszych w
ważnych wypadkach, gdy chodziło np. o
sprzedaż
dóbr,
sposób
wychowania
małoletnich, wydanie córki zamąż, usunięcie
opiekuna z opieki. Opiekun winien był przy
objęciu opieki spisać inwentarz w obecności
dwuch krewnych z linii ojca i podług tego
liczbę składać z wszelkich dochodów (Vol.
leg. II, f. 692).] – gondoskodás, gondozás,
gondviselés, pártfogás; gyámság, gyámkodás;
oltalom, védelem, védnökség, törődés
Opieka Bogurodzicy (ros. Pokrow) [święto
prawosławne ustanowione na Rusi w XE w.
na pamiątkę cudownego objawienia się
Bogurodzicy w cerkwi w Blachernach. W
czasie całonocnego czuwania w tej cerkwi
Andrzej Jurodiwy i jego uczeń Epifaniusz
ujrzeli Bogurodzicę z orszakiem świętych,
która
rozpostarła
maforion
nad
zgromadzonymi w cerkwi i modliła się o
uratowanie ludu. Święto 1 października.
Najwcześniejsze
przedstawienia
ikonograficzne znane od XIII w.; w XIV w.
formuje się stały schemat ikony w dwóch
wariantach: moskiewskim i nowogrodzkim.
Wariant moskiewski ilustruje przede
wszystkim samo cudowne wydarzenie,
świadkami którego byli Andrzej i
Epifaniusz:
Bogurodzica
trzymająca
maforium przedstawiona jest ze świętymi w
górnej części ikony na tle świątyni, a w
dolnej Andrzej, Epifaniusz i inni świadkowie
cudu. Wariant nowogrodzki przedstawia
Bogurodzicę Orantkę, a nad Nią aniołów
podnoszących zasłonę - w tym wypadku
wraz z opisem cudu objawienia się
Bogurodzicy opisano cotygodniowy cud
dokonujący się w Blachernach: w każdy
piątek podczas całonocnego czuwania (mocą
anielską) podnosiła się zasłona nad
przedstawieniem Bogurodzicy w absydzie i
opuszczała w sobotę rano. W obu
wariantach ikony przedstawia się także
Romana Pieśniarza (Melodos) (pośrodku
dolnego rzędu), wspomnienie którego
obchodzone jest również 1 października.] –
Istenanya oltalma [A halál közelének tudata
egyben számotvetés az életutunkkal is.
Feltételezhetően így volt István királyunknál
is. Szembe nézve mindazzal, amit életében
tett, és amit maga után hagy, egyetlen
"megoldás" létezhetett a magyarság számára,
az Istenanya oltalma.]
4517
Gdańsk-i Szent Bertalan és Istenanya oltalma
görögkatolikus konkatedrális
Konkatedra greckokatolicka pw. św. Bartłomieja i
Opieki Najświętszej Bogurodzicy w Gdańsku –
świątynia znajduje się w gdańskiej dzielnicy Młode
Miasto (dawniej była główną świątynią tej dzielnicy),
przy Zaułku Świętego Bartłomieja.
opieka duchowa – lelkigondozás (poimenika); 1.
gyakorlati teológiai tudományág; 2. a
lelkészek és a hívek olyan szolgálata, mely a
hit megtartására, vagy krízisben lévők
megsegítésére irányul
opieka lekarska i sanitarna – orvosi és
egészségügyi ellátás
opieka nad dzieckiem – gyermekvédelem
opieka nad matką i dzieckiem – anya- és
csecsemővédelem
opieka nad rodziną – családgondozás
opieka nad zabytkami – műemlékgondozás
opieka paliatywna – palliatív gondozás; tünetek
enyhítésére de nem a betegségre irányuló
gyógyítás
opieka prawna – törvényes gyámság
opieka społeczna – (dawno) népjólét; népgondozás
opieka testamentowa – végrendeleti gyámság
opieka zdrowotna [zob. lecznictwo] – gyógyászat,
gyógykezelés; egészségvédelem
opiekacz [urządzenie do opiekania pieczywa i
robienia grzanek; toster] – sütő, pirító
(berendezés)
opiekacz do chleba – (elektromos) kenyérpirítő v. sütő
opiekować się (opiekuję, -esz) [dbać o kogoś, o
coś, sprawować opiekę nad kimś, nad
czymś]
–
(kim/czym)
gondosodni
-
Wersja 01 01 2016.
(vkiről/vmiről), gondját viselni (vminek),
oltalmazni, gondozni, ápolni, pártfogolni (vkit);
(dawno) gyámolítan (vkit), gyámkodni (vki
felett)
opiekować się chorym – (beteget) ápolni, kezelni;
ellátja a beteget
opiekować się kim/czym – ápolni, gondozni,
pártfogolni vkit; gondját viseli vkinek/vminek
opiekować się kimś – gondoskodni vkiről; törődni
vkivel; ellátni vkit
opiekować się sierotą – árvát vesz oltalom alá v.
gondját viseli
opiekować się troskliwie – gondosan ápolni v.
gondozni
opiekowanie się – ápolás; gondozás, törődés
opiekowanie się potomstwem – ivadékgondozás
opiekun [1. ten, kto się kimś lub czymś opiekuje;
2. osoba sprawująca z ramienia sądu opiekę
nad osobą małoletnią], opiekunka – gyám
(ffi/nő); (opiekun) törvényes képviselője a
szülői felügyelet alatt nem álló kiskorúnak;
gondnok, gondozó, gondviselő; nevelőapa;
(protektor) pártfogó, védő, oltalmazó
opiekun nauki i sztuki – a tudomány és a művészet
pártfogója
opiekun ochronki – a bölcsöde gondozója
opiekun roku – évfolyamfelelős
opiekun zwierząt – állatgondozó v. -ápoló
opiekunka – nevelőanya
opiekunka do dziecka – bébiszitter; (dawno)
pótmama
opiekunowie – (przybrani rodzice) nevelőszülők
opiekuńczy, -a, -e – gyám-, gyámi, őrző, oltalmazó
opiekuńcze skrzydła – átv. védőszárny
opiekuństwo – (dawno) oltalom, pártfogás; gyámság,
gondnokság; gondviselés, gondozás, pártfogás,
gyámkodás
opielacz [narzędzie rolnicze do niszczenia
chwastów oraz spulchniania gleby] –
gyomlálógép
opielenie – kigyomlálás
opielić — opleć [oczyścić przeznaczoną pod
uprawy ziemię z trawy, koniczyny i
chwastów, przygotować tę ziemię do
uprawy; opleć (rzadziej)] – kigyomlálni
opielony, -a, -e – kigyomlált
Opieńka miodowa (Armillaria mellea (Vahl) P.
Kumm.) [gatunek grzyba] – mézszínű gyűrűs
tölcsérgomba (régi neve: Armillaria mellea
volt, most a Clitocybe genuszba van sorolva);
— gyűrűs tuskógomba (Armillaria mellea
korábban, Armillariella mellea) [az osztatlan
bazídiumú gombák (Homobasidiomycetes)
osztályának a kalaposgombák (Agaricales)
rendjéhez, ezen belül a pereszkefélék
(Tricholomataceae) családjához tartozó faj]
opieńka miodowa właściwa (Armillaria mellea) –
Gyűrűs tuskógomba (Armillaria mellea) [A
dió gyökerén élősködő sárgásbarna színű
kalapos gomba]
4518
Gyűrűs tuskógomba (Armillaria mellea)
opieprzanie – leszidás; lehordás
opieprzyć — opieprzać [1. pot. przyprawić
pieprzem; 2. posp. zwymyślać kogoś] –
megborsozni, borssal fűszerezni; (közb.)
lehordani, leszidni vkit
opieprzyć się — opieprzać się [1. posp.
zwymyślać siebie nawzajem; 2. opieprzać
się posp. próżnować] – henyélni
opierać1 — oprać [pot. wyprać komuś wszystkie
brudne rzeczy] – mosni, kimosni
opierać kogo – mosni vkire
opierać2 (opreć) – könyökölni vmire; támasztani
vmire
opierać na czym rozumowanie – vmire okfejtést
gyakorolni
opierać na czym swój sąd – vmire alapozza az
ítéletét
opierać swą opinię na czymś – vmire alapozza a
véleményét
opierać się na kim/czym – támaszkodni vkire/vmire
opierać się komu/czemu – ellenállni vkinek/vminek
opierać się na czymś – alapulni vmin; nyugszik
vmin
opierać się, oprzeć się (na kim/czym a. o kogo/co)
támaszkodni (támaszkodik) (vkire/vmire)
opierać się a. oprzeć się na dużej ilości danych
pomiarów – nagy mennyiségű mérésadaton
alapulni
opierać się na łokciu – könyökölni
opierać się o kogo/co – támaszkodni vkire/vmire;
nekitámaszkodni vkinek/vminek
opierać się przemocy – szembeszállni az
erőszakkal
opierać dowodzenie na analogii – bizonyítékait
analógiára építi v. alapozza
-
Wersja 01 01 2016.
opierać się – támaszkodás; ellenkezés
opierający się – ellenkező; ellenálló
opieranie – megtámasztás
opieranie się – támaszkodás; ellenkezés
opierdolić — opierdalać [wulg.; zob. opieprzyć w
zn. 2.] – megszidni vkit
opierdolić się — opierdalać się [wulg.; zob.
opieprzyć się] – megszidni vkit
opierdol [wulg.; zob. opieprz] [ostre upomnienie;
reprymenda] – dorgálás, szidás, kifogás
opieprzyć — opieprzać [1. pot. przyprawić
pieprzem; 2. posp. zwymyślać kogoś] –
erkölcstelenkedni; megszidni vkit
opieprzyć się — opieprzać się [1. posp. zwymyślać
siebie nawzajem; 2. opieprzać się: posp.
próżnować] – megszidják egymást; (átv.)
henyélni, lustálkodni, tétlenkedni, lopni a napot
opierdolić kogoś [zjebać kogoś] – elpusztítani,
megsemmisíteni; tönkretenni vkit
opierunek [dawniej: pranie] – mosás (vkire)
opierzchnąć – kifújja a szél; felrepedik, érdessé válik
opierzchłe ręce – kirepedezett v. szélkifújta kezek
opierzchnienie – felrepedezés, érdessé válás
opierzenie – tollasodás, tollazat; burkolat, faburkolat;
héjalás
opierzenie ogonowe – (műsz.) farokmű
opierzenie ptaka – a madár tollazata
opierzony, -a, -e [pokryty, porosły piórami] – tollas
opierzyć – tollal borítani
opierzyć się — opierzać się [1. o ptakach:
porosnąć, pokryć się piórami; 2. pot. stać się
dorosłym
człowiekiem]
–
tollasodni;
megtollasodni; kitollasodik (a fióka); (tréf.)
meggazdagodni
opieszale – késlekedve, késdelmesen, lassan, lustán,
hanyagul; kényelmeskedő, ráérő ember
opieszałość
–
késlekedés,
késedelmesség;
elnehézkedés, lassúság, lomhaság; huzavona;
mulasztás; gondatlanság
opieszały, -a, -e [ociągający się z wykonaniem
czegoś]
–
késlekedő,
késedelmes;
elnehézkedett, kényelmes, késedelmeskedő,
lusta, hanyag; lomha
opiety, -a, -e – szoros, testhezálló, rásimuló
opiewać [1. rozsławiać, wychwalać kogoś albo coś,
zwykle w utworze literackim; 2. o
dokumencie,
zwłaszcza
finansowym:
wymieniać, zawierać jakąś kwotę lub liczbę
czegoś] – (sławić) megénekelni, dicsőíteni;
hangzani, (na co) szólni (vmiről), hirdetni,
rúgni, kitenni
Opieczętowani
*
Zapieczętowani
–
„megpecsételtettek az ígéretnek Szentlelkével"
[(Ef 1:13) „és akiben ti is, az igazság beszédét
üdvösségetek evangéliomát hallgatva és hittel
4519
be is fogadva, az ígéret ama Szent Lelkével
megpecsételtettek”]
opiewać czynny bohaterskie – hőstetteket
megénekelni
opiewać kogoś – dicsőíteni vkit
opiewać swoją miłość – megénekli a szerelmét
opijać się (zob. zob. opić się) – leissza magát;
berúgni
opilczy, -a, -e – iszákos, részeges
opilstwo [1. nałogowe upijanie się; 2. «pijatyka,
libacja; 3. opilstwo nie jest chęcią
zaspokajania
pragnienia,
ale
nienaturalnym
znajdowaniem
przyjemności w podrażnianiu nerwów
zmysłu smaku. Pijak nie pije po to, aby
zaspokoić pragnienie, ale po to, by drażnić
nerwy smaku, co jest przeciw prawom
natury, ustalonym przez Boga. Podobnie
jest z używaniem narkotyków i paleniem
tytoniu, które czynią człowieka ofiarą i
niewolnikiem nałogu. A Bóg chce, aby
człowiek był wolnym. Paweł radził
Tymoteuszowi, by używał nieco wina dla
jego chorego żołądka, ale srodze potępił
pijaństwo. Opilstwo jest chęcią upijania
się nie tylko winem, ale i innymi środkami,
wywołującymi stany szału, wariactwa i
emocji.
Pismo
Święte
mówi,
że
powinniśmy być trzeźwi.] – iszákosság,
részegeskedés; ivászat, tivornya; ittasság;
(bibl.) részegség [Már az ókorban elterjedt
bűn, még az izráeliták közt is, kivált a
gazdagok körében. A Biblia tiltja (3Móz
10,9; 5Móz 21,20; Péld 23,21; 1Kor 5,11;
6,10; Gal 5,21). Beszél a Biblia Nóé (1Móz
9,21), Lót (1Móz 19,33.35), Nábál (1Sám
25,36),
Úriás
(1)
(2Sám
11,13)
részegségéről; olykor átvitt értelemben is
(Ézs 29,9).]
opiłek [mały kawałek metalu, który powstaje
podczas piłowania], opiłki – reszelék,
vasreszelék, reszelékpor
opiłować — opiłowywać [wygładzić pilnikiem
powierzchnię lub brzegi czegoś] –
körülreszelni, megreszelni, lereszelni
opiłować klucz – körülreszeli v. megreszeli a
kulcsot
opiłować paznokcie – reszeli a körmét
opiłowanie, opiłowywanie – körülreszelés,
megreszelés
opiły, -a, -e [rzadko: odurzony alkoholem;
pijany] – iszákos, részeges, ittas, részeg;
(átv.) mámoros
opinia
[łac.
opinio
'pogląd;
przeczucie;
wyobrażenie; przesąd; (dobra) sława';
1. przekonanie o czymś, pogląd na jakąś
sprawę; 2. sposób, w jaki oceniają kogoś
inni; 3. orzeczenie specjalisty na jakiś
-
Wersja 01 01 2016.
temat; 4. mniemanie, sąd, przekonanie,
pogląd, zdanie; (zła a. dobra) sława u ludzi,
renoma, reputacja; ocena, zaopiniowanie.] –
(lat.) opinio, 1. fáma, hír, híresztelés,
szóbeszéd, rémhír; 2. onis f. gyanítás,
vélekedés, hiedelem; híresztelés, vélemény
{vkről}, híre vknek}; (zdanie) vélemény,
közvélemény; meggyőződés, ítélet, nézet;
(reputacja) hír, hírnév, jóhír
 EPICUREA
OPINIO
–
„Epikureus
vélekedés". [Így nevezi a Formula
Concordiae azt a hamis keresztyén
gondolkodásmódot, mely szerint a Szentlélek
a mi részvételünk, igével és a szentségekkel
élésünk nélkül is újjáteremt és bűneink
ellenére bennünk marad. SD.II.46 és IV. 3132.]
opinia biegłego – szakember véleménye
opinia rzeczoznawcy – szakvélemény
opinie są podzielone – a vélemények megoszlanak
opinia publiczna [opinia społeczeństwa lub jego
części na jakiś temat] – közvélemény;
közfelfogás
opinia świata – a világ véleménye
opinio communis [wym. opinio kommunis] [łac., 1.
powszechne mniemanie; 2. powszechny
pogląd;
3.
powszechne
mniemanie,
powszechny pogląd, utarte zdanie.] – (lat.)
opinio communis; közvélemény
opiniodawca [osoba lub instytucja uprawniona do
wydawania opinii o czymś] – véleményadó,
véleményező, bíráló, szakértő
opiniodawczy, -a, -e – ajánló, véleményező, bíráló;
szakértői
opiniodawczyni [zob. komentatorka, krytyczka,
krytykantka, mentorka] – véleményező (nő)
opiniować (opiniuje) [wydawać opinię o kimś lub o
czymś] – véleményezni, bírálni
opiniowanie – véleményezés
opiniowanie projektów – tervek v. tervezetek
véleményezése
opioidy [grupa substancji działających na
receptory opioidowe, wliczając naturalnie
występujące w ludzkim organizmie peptydy,
(endorfiny, dynorfiny, enkefaliny) oraz leki
opioidowe.
Najważniejsze
substancje
opioidowe to: kodeina, morfina, heroina. Są
one zaliczane także do opiatów ze względu
na ich naturalne pochodzenie roślinne.
Kodeina i morfina są szeroko stosowane w
medycynie jako narkotyczne środki w
zwalczaniu silnego bólu. Najczęściej są one
stosowane gdy inne leki opioidowe (słabsze)
nie dają efektu. Morfina najczęściej
stosowana jest przy i po zabiegach
operacyjnych
oraz
w
bólach
nowotworowych u pacjentów w stanie
agonii, kodeina natomiast jest stosowana
4520
jako substytut morfiny (środek zastępczy)
o podobnym do niej działaniu, lecz około
dwukrotnie słabszym. Heroina ze względu
na silne właściwości uzależniające jest
substancją nielegalną z wyjątkiem
stosowania w Anglii w przypadkach
nieskuteczności morfiny.] – opioidok
[Opioidnak
nevezik
mindazokat
a
természetes, félszintetikus és szintetikus
vegyületeket,
amelyek
a
morfinhoz
hasonlóan a szervezet opioid receptorain
hatnak (mu-, kappa-, delta-receptorok), és
hatásuk a kompetitív antagonista naloxonnal
(Narcanti) felfüggeszthető.]
opis [1. wypowiedź lub tekst, w których są
opisane
jakieś
osoby,
przedmioty,
zjawiska lub sytuacje; też: czynność
opisywania czegoś; 2. objaśnienia i podpis
do rysunku, mapy itp.; 3. podstawowe
dane dotyczące jakiejś publikacji lub
urządzenia] – leírás, ismertetés, körülírás
opis kraju – országleírás
opis literacki – irodalmi leírás
opis miejsca – helyleírás, helyrajz
opis patentowy – szabadalmi leírás
opis podróży – útleírás
opis roboty – munkaleírás
opis techniczy – műszaki leírás
opisać — opisywać [1. przedstawić szczegóły
dotyczące osoby, przedmiotu, zjawiska lub
sytuacji;
2. opatrzyć
objaśnieniami,
podpisem rysunki, mapy itp.; 3. dokonać
spisu czyjegoś majątku dla pokrycia nim
zadłużenia] – leírni, ismertetni; ecsetelni,
körülírni,
lerajzolni,
körülrajzolni;
befeketíteni; (mt.) síkidomot rajzolni (más
idom köré); ívet rajzolni v. ívelni
(repülésben)
opisać co z dużym realizmem – nagy realizmussal
v. nagyon reálisan írni vmit
opisać coś – leírni vmit
opisać a. opisywać coś z naukową dokładnością –
leírni vmit tudományos pontossággal
opisać kogo w gazecie – befeketíteni vkit az
újságban
opisać kraj – országot leírni, leírást adni az
országról v. tájról
opisać meble – leírja a bútorokat
opisać sytuację – leírni, ismertetni a helyzetet
opisać swoje położenie – leírja, írásba foglalja a
saját helyzetét
opisać się — opisywać się [opisać samego siebie]
– leíeja saját magát
opisanie, opisywanie – leírás, ismertetés; körülírás
opisanie kwadratu na kole – a kör négyzetbe írása
-
Wersja 01 01 2016.
opisany, -a –e – leírt
opisowo – epikailag; elbeszélő v. leíró módon
opisowość – elbeszélő v. epikai jelleg
opisowy, -a, -e – leíró, elbeszélő
opisuj! – írd le!
opisywacz – vmit leíró v. elbeszéllő ember
opisywać (opysuje) – leírni, ecsetelni
opisz! – írd le!
opisz swój formularz! – írd le a saját iratmintádat!
opity, -a, -e – részeg, iszákos, ittas
opity jak bąk – részeg, mint a tök
opium [wysuszony sok niedojrzałych makówek
stosowany jako środek przeciwbólowy i
przeciwskurczowy, używany też jako
narkotyk] – (gör.) ópium, mákony; éretlen
mákfejek bemetszésével nyert s megszárított
tejnedv; fájdalomcsillapító és altató-, ill.
kábítószer
opiumista [narkoman; uzależniony od opium] –
ópiumszívó
opiumować [dodawać do czegoś opium] – ópiumot
adni; ópiummal kezelni
opiumowanie [nasycanie czegoś opium; mieszanie
czegoś z opium] – ópium adás; ópiumos
kezelés; ópiumkészítés
opiumowy, -a, -e – ópiumos
oplatać cały świat; oplatać cały glob – behálózza az
egész világot; behálózza az egész Földet
oplatanka [butelka oplatana] – fonott v. kosaras
üveg v. palack; kis demizson
oplatany, -a, -e – körülfont, fonadékkal körülvett
oplątać
(oplaczę,
oplacze)
—
oplątywać
[1. wielokrotnie owinąć coś czymś długim i
cienkim; 2. owinąć się wokół kogoś lub
czegoś; 3. podporządkować kogoś sobie
całkowicie]
–
körülkötni
becsavarni,
körülcsavarni; (átv.) befonni, behálózni,
kelepcébe csalni
oplątać intrygami – ármánykodással v. fondorlattal
kelepcébe csalni
oplątać słodkimi słówkami – mézes-mázos
szavakkal levenni a lábáról v. behálózni
oplątać sznurkiem – zsineggel becsavarni v.
körülcsavarni
oplątać nitką – cérnával körülcsavarni
oplątać się — oplątywać się [1. owinąć samego
siebie czymś długim i cienkim; 2. owinąć się
4521
wokół kogoś lub czegoś] – csavarodni,
körülcsavarodni, fonódni, (növény) kúszni
oplątanie, oplątywanie – körülcsavarás; (átv.)
befonás, behálózás
oplątanie się – körülcsavarodás; (átv.) befonódás,
behálózódás
oplątany, -a, -e – becsavart, körülcsavart; (átv.)
befont, behálózott, kelepcébe csalt
oplecenie – körülfonás
opleciony, -a, -e – körülfonott
opleć (opielę, opiele) [oczyścić przeznaczoną pod
uprawy ziemię z trawy, koniczyny i
chwastów, przygotować tę ziemię do
uprawy; opielić (częściej)] – kigyomlálni
oplerka, oplerek [gruba parówka] – [Słowniczek
języka śląskiego] vastag virsli
opleść (oplotę, oplecie) — oplatać [1. okręcić coś
długiego i cienkiego wokół kogoś lub
czegoś; 2. owinąć się wokół kogoś lub
czegoś; 3. objąć kogoś] – befonni,
körülfonni
opleść kogo ramionami – karjába zár vkit;
megölelni vkit
opleść się — oplatać się [1. okręcić czymś długim
i cienkim samego siebie; 2. owinąć się
wokół kogoś lub czegoś; 3. objąć się
wzajemnie] – körülfonja magát
opleśniała chleba – penészes kenyér
opleśniałość – penészes volta vminek
opleśniały, -a, -e – penészes; (átv.) őszhajú
opleśnieć – köröskörül v. jól megpenészedni
opleśnienie – megpenészedés
oplewić (zob. opielać) – (táj) kigyomlálni
oplombować — oplombowywać [nałożyć plombę
na drzwi, paczkę itp. dla zabezpieczenia
przed otwarciem] – beplombálni, betömni,
leplombálni; ólomzárral ellátni v. lezárni
oplot metalizowany, lamówka metalizowana
[produkowana z nitki alux w srebrnym
lub innym kolorze; wątek i osnowa są
z jedwabiu wiskozowego. Ma szerokość 8
mm - 40 mm i jest stosowana na różne
dekoracyjne
cele.]
–
fémfonalas
díszítőszalag [Ezüst vagy más színű
alumíniumoxid fonalból készült 8-40 mm
széles szalag. A ritka beállítású vetülékfonal
és a széleken a láncfonalak viszkózból
készülnek. Díszítésre használják.]
oplotkować — oplotkowywać [wymyślić lub
powtórzyć plotki o kimś, o czymś] –
kibeszélni, kipletykálni vkit
oplucie – leköpdösés
opluć — opluwać [1. opryskać kogoś lub coś
śliną lub jakimś płynem trzymanym w
ustach; 2. rozpowszechnić kłamstwa o
kimś, o czymś, obrzucić kogoś obelgami] –
leköpni, teleköpni; ócsárolni
-
Wersja 01 01 2016.
opluć się — opluwać się [1. opluć siebie samego;
2. opluć jeden drugiego; 3. oczernić się
nawzajem, obrzucić się obelgami] – leköpi
magát, leköpik egymást
opluskać (opluczę, opluszcze) — opluskiwać [oblać,
obmyć lub ochlapać kogoś albo coś wodą] –
befröcskölni, bepacskolni
opluskać się — opluskiwać się [1. obmyć, ochlapać
samego siebie; 2. obmyć lub ochlapać siebie
nawzajem] – telefröcsköli magát
opluskanie – befröcskölés, bepacskolás
opluwanie – szidás; ócsárlás
opluskany, -a, -e – befröcskölt, bepacskolt
opłacalność – rentabilitás; jövedelmezőség, a
gazdálkodással szemben az a követelmény,
hogy a bevétel meghaladja a ráfordítást, azaz
hogy az eredmény nyereség legyen
opłacalność cenowa – árrentábilitás
opłacalność gospodarcza – gazdasági rentabilitás
opłacalność produkcji – termelési rentabilitás
opłacalność reklamy – reklámok rentabilitása
opłacalny, -a, -e [przynoszący zysk] – rentábilis,
jövedelmező, kifizetődő, gazdaságos
opłacalny interes – kifizetődő üzlet
opłacanie – pénzelés, a költségek viselése,
finanszírozás
opłacenie – megfizetés, befizetés
opłacić (opłacę) — opłacać [1. zapłacić za coś;
2. ponieść negatywne konsekwencje czegoś]
– megfizetni, lefizetni; kiegyenlíteni, kifizetni;
pénzelni, viselni a költségeket
opłacać asekurację – biztosítási díjat fizetni
opłacać taką samą monetą – (átv.) szeget szeggel;
ugyanazzal a pénzzel fizetni
opłacać coś – pénzelni vmit
opłacić abonament na obiady – ebédre előfizetni
opłacić długi – megfizetni v. leróni az adósságot
opłacić kogo – kifizetni vkit
opłacić podatki – kiegyenlíteni az adót
opłacić podróż – utazást befizetni
opłacić podróż samolotem – repülőutat befizetni
opłacić rachunek za usługi telekomunikacyjne –
befizeti a telefonszámlát
opłacić ryczałtem – átalányt fizetni
opłacić się — opłacać się [1. płacąc, uwolnić się od
kogoś lub od jakiegoś obowiązku;
2. przynieść zysk, korzyść] – kifizetődni;
érdemes, megéri; megváltja magát
opłacony, -a, -e – megfizetett, lefizetett; kiegyenlített,
kifizetett; pénzelt
opłakać (opłacze), opłakiwać – siratni, megsiratni,
elsiratni
opłakać kogo/co – megsiratni vkit/vmit
opłakanie1, opłakiwanie – megsiratás, siratás
opłakanie2 – sajnálatra méltó módon; szánalmasan
4522
opłakany, -a, -e [nędzny, godny politowania] –
(nędzny) siralmas, szánalmas, sajnálatra
méltó, tönkretett
opłakiwać — opłakać [odczuwać głęboki żal po
stracie kogoś lub czegoś] – siratni,
megsiratni, elsiratni
opłata [1. pieniądze płacone za świadczenia,
usługi itp.; 2. opłacenie albo opłacanie
czegoś] – fizetés, bér, díj, viteldíj, illeték;
tarifa
opłata bankowa – bankilleték
opłata celna – vámilleték
opłata członkowska – tagdíj, tagsági díj v. illeték
opłata czynszowa – lakbér
opłata czynszu – bérfizetés
opłata dodatkowa – pótdíj
opłata drogowa – útvám, kövezeti vám;
úthasználati illeték
opłata importowa – importilleték
opłata konsularna – konzuli illeték
opłata licencyjna – licencdíj
opłata manipulacyjna – kezelési díj
opłata notarialna – közjegyzői illeték
opłata parkingowa – parkolási díj
opłata patentowa – szabadalmi díj
opłata pieniężna – pénzilleték
opłata płacowa – bérköltség
opłata pobrana – bérmentesítve
opłata pocztowa – postadíj, postaköltség, postai díj
opłata pracy – munkadíj
opłata przeładunkowa – átrakási díj
opłata przewozowa – fuvar- v. szállítási költség;
fuvardíj, szállítási díj
opłata przy odbiorze – átvételkor fizetett díj v.
összeg
opłata ryczałtowa [opłata ustalona niezależnie
od liczby świadczeń] – átalánydíj
opłata sądowa – bírósági költség
opłata skarbowa [opłata uiszczana przez
interesanta za czynności urzędowe] –
adóköltség v. díj; illeték, bélyegilleték
opłata składowa – raktározási díj
opłata spadkowa – örökösödési illeték
opłata stemplowa – illeték; bélyegilleték,
bélyegben lerótt adó v. illeték
opłata szkolna – tandíj
opłata ubezpieczeniowa – biztosítási díj
opłata uiszczona ryczałtem – átalány
opłata ulgowa – fizetési kedvezmény, fizetési
könnyítés
opłata uzdrowiskowa – üdülőhelyi díj
opłata wagowa – mérési díj
opłata za autostradę – autópályadíj
opłata za egzamin – vizsgadíj
-
Wersja 01 01 2016.
opłata za godzinę lekcyjną – óradíj, tanóradíj
opłata za ładowanie dźwigiem (w portach) –
daruhasználati díj (kikötőkben, rakodásnál)
opłata za naukę – tandíj
opłata za kurs (samochodowy) – menetdíj
(gépkocsin, taxin)
opłata za podróż – útiköltség
opłata za postój – (ker.) álláspénz
opłata za postój wagonu – vagonállási díj
opłata za pośrednictwo – közvetítés díja
opłata za prowadzenie konta – számlavezetési
költség
opłata za przechowanie – ruhatári, megőrzési díj
opłata za przejazd – utazási költség, viteldíj;
menetdíj
opłata za przestój – állásdíj
opłata za przetrzymanie – fekbér
opłata za przewóz – szállítási díj, fuvardíj, viteldíj
opłata za składowanie – tárolási díj
opłata za słowo – (távirat) szódíj
opłata za transport – fuvardíj, szállítási díj
opłata za uczestnictwo – részvételi díj
opłata za utrzymanie i mieszkanie – koszt és lakás
díj (fizetés)
opłata za wstęp – belépődíj
opłata załadunkowa – rakodódíj
opłatę za rozmowę telefoniczną ureguluje pan/pani
razem z rachunkiem za hotel – a
telefonszámlát a hotelszámlával együtt kell
kifizetni
opłatek [1. cienki płatek ciasta używany jako
hostia w liturgii chrześcijańskiej i przy
wieczerzy wigilijnej; 2. uroczystość dzielenia
się opłatkiem; 3. krążek z cienkiego ciasta
zawierający lekarstwo w proszku] – ostya
(łamać się opłatkiem: törni…)
opłatek kościelny – templomi ostya
opłatkowy, -a, -e – ostyás, ostyaopłaty (bez czynszu) – rezsi (villany, gáz, víz, fűtés);
közüzemi díjak
opłaty wynoszą 30.000 forintów – a rezsi 30.000
forintot tesz ki
opłomieniać, opłomienić – lángba borítani,
tűzfénnyel elárasztani, lánggal megvilágítani
opłotek, opłotki [1. drewniany płot; 2. wąskie
przejście między płotami sąsiadujących
gospodarstw; 3. miejsce ogrodzone płotem;
4. granice czegoś, ograniczony zakres
czegoś] – sövény; két kerítés közti szűk átjáró
sikátor; kecskeút; útmenti kerítések
4523
opłowiały, -a, -e – fakó, színehagyott
opłucna [błona okrywająca płuca i wyściełająca
wnętrze klatki piersiowej] – mellhártya
(pleura) [két savóshártyából, a fali- és zsigeri
mellhártyából áll]
opłukać (opłuczę, opłucze) — opłukiwać [umyć
coś, polewając wodą] – leöblíteni
opłukać coś – leöblíteni vmit
opłukać filiżanki – leöblíteni a csészéket
opłukać coś w dużej ilości wody – bő, folyó
vízben leöblíteni vmit
opłukać się — opłukiwać się [1. opłukać samego
siebie; 2. opłukać siebie nawzajem] –
leöblíti magát
opłukanie, opłukiwanie – leöblítés
opłukany, -a, -e – leöblített
opłynąć (dok.) — opływać (niedok.) [1. płynąc,
okrążyć coś; 2. otoczyć, spowić kogoś, coś;
3. mieć czegoś bardzo dużo, korzystać z
czegoś w obfitości] – körülfolyni; megtelni,
ellepi a folyadék; körülúszni; (okrętem)
körülhajózni; bővelkedni, dúskálni (vmiben)
opłynąć przylądek – földfokot körülhajózni,
hegyfokot megkerülni
opłynąć a. opływać w dostatki – úszik a jólétben;
dúskálni vmiben
opłynąć wyspę – körülfolyja a szigetet
opływać (zob. opłynąć) – körülúszni, (okrętem)
körülhajózni;
dúskálni;
(o
wodzie)
körülfolyni; (átv.) (w co) úszni, dúskálni,
bővelkedni vmiben
opływać w dostatku – úszik a jólétben
opłynięcie, opływanie – körülfolyás; körülhajózás;
dúskálás
opływka sonaru; kopuła sonaru (termin nie
zalecany) – szonárdóm
opływowy, -a, -e [mający wydłużony i łagodnie
zaokrąglony kształt] – áramvonalas; lágy,
gömbölyded, elfolyó vonalú
opływowe ciało – áramvonalas test
opływowy kształt samochodu – a gépkocsi
áramvonalas alakja
-
Wersja 01 01 2016.
opoczysty, -a, -e [starop. skalisty] – kaviccsal
borított, kavicsos, köves
opodający, -a, -e – eső, ereszkedő
opodająca intonacja – ereszkedő intonáció
opodal [I przyimek komunikujący o małej
odległości przedmiotu lub zdarzenia od
danego miejsca, np. Konie pasły się opodal
lasu II przysłówek komunikujący, że coś
znajduje się lub dzieje się w małej odległości,
np. Mieszkam opodal] – kissé odébb, nem
messze, a közelben
opadatkować (opadatkuje) — opadatkowywać
(opadatkowuje)
[nałożyć podatek] –
megadóztatni, adót kivetni, adóval megterhelni
opodatkować kogoś/coś – adóztatni v. megadóztatni
vkit/vmit
opodatkować
się
—
opodatkowywać
się
[zobowiązać się do składania datków na
jakiś cel] – adózni, adót befizetnii, adóval
megterhelődni; kötelezettséget vállalni
opodatkowanie – megadóztatás, adókivetés v.
adókirovás
opodatkowanie osob mieszkajacych za granica –
külföldiek személyek megadóztatása
opodatkowanie zagranicznych przedsiębiorstw –
külföldi vállalatok megadóztatása
opodatkowany, -a, -e – megadóztatott
opodatkowany dochód – adózott jövedelem
opodeldok [lek przeciwgośćcowy] – (gyógysz.)
(dawno) opodeldok
[reumagyógyszer:
(Linimentum saponato-camphoratum), kedvelt
szer a reumás fájdalmak, duzzanatok
enyhítésére
és
gyógyítására;
külsőleg,
bedörzsölve alkalmazzák. Lágy, kocsonyás
összeállásu, melegben elfolyósodó, fehér, kissé
kékesbe játszó szinü, áttetsző, kámforszagu
anyag, mely a bőrre dörzsölve, azt enyhén
megvörösíti. A Magyar Gyógyszerkönyv szerint
120 g. reszelt legfehérebb szappanból, 500 g.
higított borszeszből, 10 g. kámforból, 5-5 g.
levendula- és rozmarin-olajból és 20 g.
ammonia-oldatból készül. A folyékony O. 120
kámforspirituszból, 360 szappanos borszeszből,
24 ammoniából készül 2 kakukfűoaljjal és 4
rozmarinolajjal.]
opoka [1. to, co daje komuś lub czemuś oparcie i
pozwala przetrwać; 2. skaliste podłoże;
3. biała lub kremowa skała osadowa,
odmiana kredy] – (skała) szikla, kő, sziklás
talaj; (átv.) biztos, erős, megbízható alap
opola – föld, tájék, határvidék, vidék, hon, ország
(u Zygmunta Glogera) Opola. Kraina, nazwana później od
licznych pól – Polską, była pierwej tak, jak cała środkowa
Europa, jednym wielkim lasem, w którym znajdowały się
tylko rozsiane pojedyńczo sadyby ludzi, żyjących z
polowania, rybołówstwa, chowu bydła, oraz miodem
dzikich pszczół i owocem leśnym. O ile taki tryb życia
wymagał obierania sobie siedlisk w zapadłych kniejach,
najdalej od innych ludzi, o tyle sadyby, które skutkiem
rozmnożenia zmuszone zostały do rolnictwa, wprost
4524
przeciwnie, z wynikłej potrzeby zabezpieczenia swych
zbóż przed dzikiemi zwierzętami, gromadziły się w jak
najbliższe sąsiedztwo, tworząc sioła czyli wioski. Takie
sioła i wioski w przeciwstawieniu do pojedyńczych
sadyb leśnych, że otoczone były polami, więc nazywano
opolami, bo z brzmieniem o łączy się w języku polskim
pojęcie zewnętrznego otoczenia. W dokumentach zaś
łacińskich „opola” takie, jako grupy sąsiadów, nazywały
się sąsiedztwami – vicinia. Kilka wiosek razem używało
wspólnie lasów sąsiednich, pastwisk, wód i dróg. Z tej
wspólności używania ekonomicznego wynikała potrzeba
wspólnego sądownictwa i solidarności w pilnowaniu
porządku i bezpieczeństwa życia i mienia. To też
wszyscy członkowie opola mieli obowiązek ścigania
złoczyńcy a w razie przeciwnym odpowiadali solidarnie.
Rząd opola stanowili zapewne naczelnicy rodów, w
skład jego wchodzących, którzy schodzili się na obrady
w miejscowości zwanej czołem opola. Tak więc opole
było w Polsce pierwotnej rodzajem gminy, najniższą
jednostką administracyjną. Ponieważ kraina między
Odrą, Notecią i Gopłem posiadała wcześniej duże wsie
rolnicze i szerokie pola, niż Mazowsze i Małopolska,
więc też pierwotnie nazwa Polski do niej się stosowała i
tylko w dokumentach wielkopolskich z doby piastowskiej
spotykamy często wzmianki o viciniach i „opolach”. W
opolach tych zarówno mieszkała szlachta (nobiles,
milites), t. j. wolni dziedzice, jak i chłopi (simplices). Były
to związki rozmaitego rodzaju osad chłopskich,
książęcych, kościelnych i prywatnych, do składu których
należały i grunta małej niezależnej własności
szlacheckiej. Jak wogóle jednak posiadłości księcia
panującego przeważną jeszcze część kraju za Piastów
zajmowały, tak też i w każdem opolu najwięcej osad
było własnością księcia. Były jednak opola, w których
książę nic już prawie nie posiadał, albo nadaniami dla
zasłużonych wojowników większą część obszaru na ich
własność odstąpił, wreszcie przywilejem dozwolił komuś
z prywatnych dóbr utworzyć odrębne opole, uwalniając
tem samem od rozlicznych ciężarów gromadzkich, do
których każde opole było solidarnie obowiązane.
Ciężary zaś te były rozmaite, z natury położenia
sąsiedzkiego wynikające. W razie np. sporu
granicznego sam książę albo jego urzędnik zwoływał
sąsiednie opola i obchodził z niemi granice, żądając
zaświadczeń i wskazówek. Jeżeli świadectwo okazało
się błędne, kara za nie spadała na całe opole. Opole
odpowiadało solidarnie za przestępstwa, popełnione w
jego obrębie i przez jego mieszkańców, co przy braku
policyi było jedyną rękojmią utrzymania porządku i
spokojności. Opola odgrywały ważną rolę w zarządzie
pierwotnej skarbowości i w ustroju administracyjnopolitycznym miały znaczenie gmin, z których składały
się powiaty i kasztelanje. Od gminy jednak niemieckiej
różniło się słowiańskie „opole” swoją różnolitością części
składowych i brakiem istotnej organizacyi. Znajdowanie
tysiącznych popielnic w rozległych cmentarzyskach przy
wielu wsiach wielkopolskich dowodzi, że już w czasach
pogańskich musiała posiadać ta kraina liczne i ludne
opola. Np. z 24 wiosek kasztelanii żnińskiej, opisanych
w dyplomacie gnieźnieńskim z XI wieku, jedna miała 30tu chłopów, dwie po 27-miu, reszta od 3-ech do 17-tu.
Wyraz opole spotykamy już w dokumentach naszych z
lat: 1136 i 1145. W dokumencie z r. 1288 mamy
wzmiankę o „lasce opolnej”. Rycerzy wzywał książę na
wiece lub wojnę przez swoich komorników czyli dworzan
okazaniem pierścienia lub odcisku pieczęci książęcej.
Lud zaś opolny czyli chłopów, kmieci i drobnych
posiadaczy, pozywano do sądu biciem we drzwi „laską
opolną”, lub zwoływano do gromady i do grodów
obsyłaniem takowej od domu do domu. Starożytny
zwyczaj,
dochowany
do
niedawnych
czasów,
nakazywał, aby „laskę” taką czyli „wić” lub „znamię”,
podaną przez władzę do pierwszej w siole chaty, kmieć
natychmiast odnosił z ustnem wezwaniem do następnej.
Laskę, która w ten sposób wszystkich kolejno okrążyła,
ostatni odnosił na miejsce zebrania. Samorządowi opola
-
Wersja 01 01 2016.
zadały ciężki cios liczne immunitates, nadawane od
początku XIII w. przez książąt polskich biskupom,
kapitułom, kościołom, klasztorom i stanowi rycerskiemu
czyli szlachcie, które poddawały ludność wiejską pod
jurysdykcję właścicieli wzmagających się liczebnie i
przestrzeniowo terytorjów wielkiej prywatnej własności.
Właściciele owi wraz z ziemią wchodzili w prawa książęce
nad ludnością na ziemiach tych osiadłą, a władza ich
patrymonjalna sama przez się znosiła organizację opolną,
nie dającą się przystosować do nowych warunków
społeczno-ekonomicznych, tembardziej że nadawanie
pojedyńczych wsi książęcych różnym właścicielom
rozrywało opola. Do ostatecznego zaniku tej prastarej
słowiańsko-polskiej organizacyi gminnej przyczyniło się
wreszcie osadzanie kmieci i wszelkiego rodzaju
przybyszów
na zasadach zapożyczonego prawa
niemieckiego, polegającego na dobrowolnej umowie
obustronnej, obowiązującej osadników do płacenia
dziedzicom czynszów w pieniądzach i płodach. O opolach
pisali R. Roeppel (Geschichte Polens, 2 Beilage. Ueber
vicinia oder opole, str. 615 – 617), Wac. A. Maciejowski,
Józef Przyborowski, Stan. Smolka („Mieszko Stary i jego
wiek, str. 516 –520), Al. Winiarz i inni.
opole [1. jednostka administracyjna w Polsce
średniowiecznej obejmująca kilkanaście wsi;
2. w średniowieczu: terytorialna organizacja
sąsiedzka u Słowian zachodnich] – (tört.)
zsellér-telepek és falucskák csoportja a
középkori
Lengyelországban
(amelyek
egyetemlegesen feleltek a biztonságért és a
rendért)
Opole (niem. Oppeln, cz. Opolí, śl. Uopole) [miasto
na prawach powiatu w południowozachodniej Polsce. Stolica Górnego Śląska.
Od 6 lipca 1950 roku stolica województwa
opolskiego. Główny ośrodek gospodarczy,
naukowy, kulturalny i administracyjny
województwa. Siedziba władz ziemskiego
powiatu opolskiego. Jedno z najstarszych
miast w kraju. Przez Opole przepływa rzeka
Odra, która rozdziela się w centrum miasta
na główny nurt oraz starorzecze Młynówkę. Lokalne rzeki: Czarnka, Malina,
Olszanka i Swornica, a także 2 kanały:
Kanał Wiński oraz kanał ulgi dla Odry.
Wysokość najwyższego punktu – 183,1 m
n.p.m. (wzgórze przy ulicy Stara Droga, ok.
3 km od granicy z Winowem w Gminie
Prószków).] – Opole (lengyel város), (dawno)
Oppeln
[(régi
magyar
4525
formában:Opoly, németül Oppeln, csehül
Opolí,
latinul
Opolia)
város
DélLengyelországban az Odera partján. Opolei
vajdaság székhelye, lakossága 129 553 fő, az
egykori Felső-Szilézia fővárosa, jelentős
német kisebbséggel.]
opona
[1. gumowa
obręcz
stanowiąca
zewnętrzną część koła pojazdu; 2. daw.
ozdobna zasłona] – köpeny, takaró, ponyva;
(anat.)
hártya;
(obręcz
gumowa)
gumiköpeny, gumiabroncs, külső; (dawno)
díszes függöny, kárpit, függöny, faliszőnyeg
opona bezdętkowa – belső nélküli gumiköpeny
opona konia – lótakaró
opona (rowerowa) – abroncs, gumiabroncs
opona samochodowa – külső autógumi,
gumiabroncs, köpeny
opona mózgowa, opony mózgowe – agyhártya
oponent [przeciwnik], oponentka – (lat.)
opponens;
ellentmondó,
ellenző,
ellenszegülő; vitatkozó férfi/nő; ellenfél a
vitában; az előadóval szembeszálló személy;
(tud.)
tudományos
fokozat
elérésére
benyújtott értekezést megbízás alapján bíráló
tudós
oponować – (lat.) opponálni; ellenvetni, ellenezni,
ellenkezni,
ellenszegülni,
ellenkező
véleményen lenni, ellentmondani, vkinek a
véleményével
vitába
szállni;
(tud.)
tudományos fokozat elérésére benyújtott
értekezést opponensi minőségben megbírálni
oponowanie
–
ellentmondás,
ellenkezés,
ellenszegülés
oponowy, -a, -e – takaró-, ponyva-; (bonc.) burokopony
mózgowo-rdzeniowe
[trzy
błony
utworzone z tkanki łącznej, otaczającej
mózg i rdzeń kręgowy] – agyhártya-velő
opończa [1. obszerny płaszcz bez rękawów, z
kapturem, noszony dawniej jako strój
podróżny; 2. (u Zygmunta Glogera) Płaszcz
od deszczu, kopieniak. Orjentalista
Muchliński twierdzi, że Turcy (którzy na
oznaczenie płaszcza mają swój wyraz
jakrmurłuk) pożyczyli od Polaków i
Ukraińców drugą nazwę przerobioną
podług siebie na japondża, przyczem
twierdzi o słowiańskości źródłosłowu
wyrazów: opona, oponka, oponeczka. 3.
-
Wersja 01 01 2016.
wierzchnia luźna suknia męska z kapturem,
bez stanu, z szerokimi rękawami. Jako
płaszcz chroniący od deszczu i zimna
przejęta została podobno w Polsce od
Tatarów, po bitwie w 1512 r. Ze względu na
możliwość zupełnego zakrycia postaci
stanowił ulubiony strój złoczyńców i
złodziei, zwłaszcza w galicyjskiej sensacyjnej
powieści XIX wieku.. 4 rodzaj płaszcza
przeciwdeszczowego; 5. przykrycie skrzyni
ładunkowej samochodu lub przyczepy,
wykonane z materiału wodoszczelnego;
plandeka; 6. płaszcz z kapturem noszony
dawniej jako strój podróżny] – köpönyeg,
csuklyás köpeny
opończa
opora [1. daw. to, na czym coś się opiera; 2. daw.
coś, co stanowi przeszkodę] – támasz,
támaszték, tám, támaszpont, támszerkezet
opora armaty – (wojsk) ágyú kerékvetőgerenda;
kerékakasztógerenda
opora skłepienie – (ép.) támgerenda
oporna praca – nehézkességekkel járó, küzdelmes
munka
opornica – (villamosság) ellenállás, rosztát
(ellenállásszekrény)
opornie – nehezen, nehézkesen, kénytelen-kelletlen,
ellenállással
opornik – (villamosság) ellenállási dugó
opornik antyparazytowy – fékezőrács
oporność
[1. niepoddawanie
się
działaniu
czynników zewnętrznych; 2. skłonność do
przeciwstawiania się czyimś poleceniom; 3.
zob. opór elektryczny] – ellenállás, nehézség;
(vill.) ellenállás
oporność bierna – passzív ellenállás
oporność dźwięku – hangellenállás
oporność przepływu – áramlási ellenállás
oporny, -a, -e [1. opierający się czemuś;
2. niepoddający
się
wpływom;
3. niepoddający się działaniu jakiejś siły
fizycznej; 4. o mechanizmach, ruchomych
elementach
czegoś:
zacinający
się,
4526
stawiający opór; 5. o drobnoustrojach
chorobotwórczych:
niepoddający
się
działaniu środków chemicznych] –
ellenálló, dacoló; tiltakozó; makacs, konok,
csökönyös, önfejű; nehéz
oporny koń – csökönyös ló
oporowy, -a, -e – támasz-, támoportunista
[człowiek
bez
zasad,
przystosowujący się do okoliczności dla
doraźnych
osobistych
korzyści],
oportunistka
–
(lat.)
opportunista;
megalkuvó, elvtelen (ffi/nő);a pillanatnyi
előnyökért a fontosabb célokat eláruló, a
mindenkori
helyzethez
alkalmazkodó,
kiegyezésre hajló személy
oportunistyczny, -a, -e – (lat.) opportunista;
megalkuvó, elvtelen; az ilyen személyre v. az
opportunizmusra
jellemző
(magatartás,
politika stb.)
oportunizm [Pojęcie oportunizmu wywodzi sie z
języka łacińskiego i pochodzi od słowa
opportunus, które oznacza korzystny,
wygodny. Z proweniencji tegoż pojęcia
można wywnioskować jego współczesne
znaczenie opisujące postawę polegającą na
postępowaniu adekwatnym do zainstniałej
sytuacji, warunków (często politycznych
lub społecznych), mające na celu
odniesienie pewnych korzyści. Wiąże się to
jednoznacznie z brakiem pewnych
niezmiennych
zasad,
wg
których
postępowałoby się w życiu. Wiele
wspólnego
z
oportunizmem
ma
konformizm.] – (lat.) oppotunizmus,
megalkuvás, alkalmazkodás, elvtelenség;
megalkuvó, elvtelen alkalmazkodás; olyan
magatartás, amikor valaki kizárólag saját
érdekét és hasznát tartja szem előtt
opory
[przeszkody
natury
psychicznej
powstrzymujące kogoś przed zrobieniem
czegoś] – gátlás, komplexus
oporządzenie – felszerelés, ellátás; rendbehozás,
előkészítés
oporządzenie żołnierskie – katonai felszerelések
(u Zygmunta Glogera) Oporządzenie wojskowe.
Rzeczy, należące do żołnieża w wojsku polskiem,
dzieliły się na: ubiór, oporządzenie wielkie i małe
oraz broń. Do pierwszego należały: surduty, kurtki,
kaftany, rajtuzy ze skórą, spodnie sukienne,
furażerka, płaszcze, kamasze, nauszniki, galony,
taśma dobosza. Do oporządzenia małego: koszule,
czechczery, onuczki, trzewiki, buty, halsztuchy,
rzemień do płaszcza, daszek do furażerki,
mantelzaczek, kalitka, torba
płócienna. Do
oporządzenia wielkiego należały: kaszkiet, blacha do
kaszkietu,
kordony
do
kaszkietu,
kutasy
podoficerskie do kordonu, pompony, podpinki do
kaszkietu, kokardy, feldcechy, kitki, tornister z
pasem, mantelzak, patrontasz z pasem, granatka,
bandolier, pendent kawaleryjski, fandekel, flintpas,
feldflasza z rzemieniem, bęben z pasem i futerałem,
instrument muzyczny, kociołek z pokrywą, rzemień
do tegoż. B. Gemb.
-
Wersja 01 01 2016.
oporządzić
(oporządzę)
—
oporządzać
[1. posprzątać lub wykonać inne codzienne
prace w gospodarstwie lub przy kimś;
2. oprawić zabite zwierzę] – rendbehozni,
előkészíteni; felszerelni, ellátni; kizsigerelni,
kibelezni,
felbontani;
(átv.)
kifosztani,
kivetkőztetni
oporządzić co – rendbehozni vmit
oporządzić komu kieszeń – könnyíteni vkinek a
pénztáráján v. zsebén
oporządzić rybę – felbontani a halat
oporządzić się — oporządzać się [zadbać o swój
wygląd, o swoje rzeczy osobiste] –
rendbehozza magát; ellátja v. felszereli magát
oporządzony, -a, -e – rendbehozott, előkészített;
felszerelt, ellátott; kizsigerelt, kibelezett,
felbontott
oposum – (indián→ang.) (állat) oposszum
(Didelphys); Észak-Amerikában honos erdei
erszényes patkány; (div.) ennek értékes
szőrméje; oposszum-bunda, -prém
oposy – oposszum-bunda, -prém
opowiadacz – mesélő, elbeszélő ember
opowiadać (zob. opowiedzieć) – elbeszélni,
elmondani, elmesélni; előadni; regélni
opowiada krewko – élénken mesélni v. elbeszélni
opowiadać bajdy – nemlétező dolgokról v. dolgokat
mesélni
opowiadać bajkę,
opowiadać bajki – mesét
mondani v. mesélni
opowiadać bzdurstwa – átv. zöldeket beszélni;
butaságokat beszélni
opowiadać (opowiadam, -asz, -ają) co czym – (bajki)
elbeszélni, elmesélni
opowiadać co swoimi a. innymi słowami – elbeszél
v. elmond vmit saját szavaival v. más szavakkal
v. más szóval
opowiadać co zajmująco – érdeken ad elő vmit
opowiadać historię – történetet elbeszélni
4527
opowiadać kawałki – vicceket mesélni v. mondani
opowiadać kawały – adomákat v. vicceket mesélni
opowiadać o czymś – szól vmiről
opowiadać półsłówkami – félszavakkal válaszolni,
foghegyről beszélni
opowiadać
wymogom
–
megfelelni
a
követelményeknek
opowiadać się – nyilatkozni vki/vmi mellett
opowiadaj! – mondd el! beszéld el! meséld el!
opowiadał tę scenę bez komentarzy – ezt a
jelenetet kommentár nélkül mesélte el
opowiadania babuni – dajkamese
opowiadania erotyczne – erotikus elbeszélések
opowiadanie [1. to, co jest opowiadane;
2. niewielki
utwór
pisany
prozą,
ograniczony zwykle do jednego wątku
fabularnego; 3. krótki utwór epicki o
prostej akcji, niewielkich rozmiarach o
jednowątkowej fabule, pisany prozą] –
elbeszélés (irodalmi), történet; előadás;
elmesélés; elmondás
opowiadanie anegdotyczne – tréfás elbeszélések
opowiadanie o duchach – szellemekről szóló
történet, szellemhistória
opowiadanie się – jelentéstétel; nyilatkozás
opowiadanie się przy kim/czym – nyilatkozás
vki/vmi mellett
opowiadanie tytułowe – címadó elbeszélés
opowiadanko – (opowiadanie kics.) történetecske
odpowiedzialność dyscyplinarna [odpowiadanie
przez
pracownika
przed
organem
dyscyplinarnym w razie poważnego
naruszenia obowiązków; też: konieczność
odpowiadania
przez
członka
stowarzyszenia za naruszenie przepisów
statutowych] – fegyelmi tárgyaláson a
dolgozó nyilatkozata v. elmondása v.
története
opowiastka – (opowieść kics.) történetecske
opowiedz – mondd el, beszéld el, meséld el
opowiedzieć (opowiem, opowiesz, opowiedzą) +
Ac=T. — opowiadać [przedstawić coś
słowami] – elbeszélni, elmondani, elmesélni,
regélni; előadni; (közb.) fecsegni
opowiedział w streszczeniu – elmesélte,
összefoglalta
opowiedzieć co swoimi słowami – a saját szavaival
mond el vmit
opowiedzieć co z detalmi – aprólékosan v. tövirőlhegyire elbeszélni; részletesen elmondani
vmit
opowiedzieć komu anegdotkę – anekdotát mesél v.
mond el vkinek
opowiedzieć
swą
odyseję
–
elmondja
viszontagságait
opowiedzieć swoje przygody – elmeséli élményeit
-
Wersja 01 01 2016.
opowiedzieć a. opowiadać szczegółowo od początku
do końca – átv. töviről hegyire elmondani
opowiedzieć ze wszytkimi szczegółami – apró
részletességgel mesél el vmit
opowiedzieć się — opowiadać się [1. uprzedzić
kogoś o zamiarze odejścia lub odjechania;
2. stanąć po czyjejś stronie, poprzeć coś] –
jelentkezni, tudósítani; igazolja magát;
mentegetőzni; (za kim/czym) nyilatkozni,
kiállni (vki/vmi mellett), pártjára állni vkinek;
nem mondja el célját, okát
opowiedzieć się przeciw czemuś – vmit ellenezni
opowiedzieć się przy kim/czym – igazolja magát
vki/vmi által
opowiem ci całą rzecz – elmondom neked az egészet
v. az egész ügyet v. dolgot
opowiem to zdarzenie pokrótce – röviden
elmondom az esetet
opowieściowy, -a, -e – elbeszélő
opowieść [1. opowiadana historia; 2. utwór na
pograniczu noweli i powieści, o bogatej
fabule i gawędziarskim toku narracji] –
elbeszélés, regény, történet; (dawno) beszély;
kisregény
opowieść biblijna – bibliai történet
opozycja [(z łac.) 1. przeciwstawienie się komuś lub
czemuś;
2. grupa
ludzi
wewnątrz
parlamentu lub poza nim, mająca odmienne
niż rząd poglądy i broniąca ich wszelkimi
dostępnymi środkami; 3. przeciwieństwo
dwóch pojęć, idei itp.; 4. położenie, w
którym planeta obserwowana z Ziemi
znajduje się po przeciwnej stronie sfery
niebieskiej niż Słońce i zarazem najbliżej
Ziemi; 5. w szermierce: zabezpieczenie ręki
gardą; 6. w szachach: przeciwstawne
położenie królów, gdy stoją na jednej linii i
na polach tej samej barwy; 7. ugrupowanie
lub grupa ugrupowań, w szczególności
partii politycznych, będąca przeciwna
polityce rządu, nie tworzących rządu i
dążąca do przejęcia władzy] – (lat.)
oppozíció;
ellenállás,
szembenállás,
szembehelyezkedés; ellentmondás; ellenzés,
ellenkezés,
ellenvetés;
szembenálló,
szembeforduló v. ellenzéki magatartás; (pol)
ellenzék, ellenpárt; (csillagászat) aspecta,
bolygóállás, szembenállás (az a helyzet,
amikor két égitest egymással 180 fokos szöget
zár be)
opozycja reakcyjna – reakciós ellenzék
opozycjonista, opozycjonistka – ellenzéki (ffi/nő)
opozycyjność – ellenzékiség
opozycyjny, -a, -e – (lat.) oppozíciós; ellenzéki;
tagadó
opój – ívó, iszákos
4528
opół [skrajna deska z kloca z jednej strony
płaska, z drugiej półokrągła; okorek;
oblader; okrajka] – tábla; födém; lehántolt
fa
opór [1. przeciwstawianie się czyjeś woli lub
przemocy; też: nieuleganie jakiejś sile;
2. siła powstająca przy wprawianiu ciał w
ruch lub wywołana ruchem tych ciał i
skierowana przeciwnie do kierunku
ruchu; 3. zob. pług: a. narzędzie rolnicze
służące do orania; b. sposób hamowania
polegający na zbliżeniu ku sobie dziobów
nart i oddaleniu piętek] – ellenállás,
ellenszegülés; dac; (fiz.) közegellenállás [a
súrlódás egy speciális esete, amikor a
közegben haladó test az azt körülvevő
közeggel súrlódik. Ezáltal a közegben való
mozgás irányával ellentétes irányú erő jön
létre, tehát akadályozza a testnek a közegben
való mozgását, csökkenti annak a közeghez
viszonyított sebességét.]
opór
aerodynamiczny
[opór
powietrza
powstający przy ruchu dowolnego ciała i
skierowany przeciwnie do kierunku tego
ruchu] – légellenállás v. levegő ellenállás
opór elektryczny [właściwość ciała powodująca
przeciwstawianie się przepływowi prądu
elektrycznego] – villamos v. elektromos
ellenállás; a vezetőnek a töltött részecskék
áramlását gátló hatása; egyenesen arányos a
feszültséggel,
fordítottan arányos az
áramerősséggel; elektromos ellenállás [jele
az „R” mértékegysége az Ohm, aminek jele a
„ Ω”]
opór elektryczny właściwy [zob. rezystywność] –
saját villamos v. elektromos ellenállás
opór magnetyczny – mágneses ellenállás
opór katodowy – katódellenállás
opór ośrodka [siła przeciwstawiająca się
ruchowi ciała stałego w ośrodku płynnym]
– belső v. közegellenállás
opór
pojemnościowy
[opór
stawiany
przepływowi prądu zmiennego przez
kondensator] – térfogatellenállás
opór seksualny – szexuális ellenállás
opóźniający, -a, -e – késleltető, késést okozó,
hátráltató
opóźnić — opóźniać [zmniejszyć szybkość
przebiegu, rozwoju czegoś lub odwlec
wykonanie czegoś] – késleltetni, hátráltatni,
későbbre halasztani
opóźnić się — opóźniać się [1. wykonać coś nie
na czas; 2. nastąpić, odbyć się, przybyć
itp. później, niż należało; 3. o zegarze:
wskazywać godzinę wcześniejszą, niż jest
w rzeczywistości] – késni, elkésni;
késlekedni
-
Wersja 01 01 2016.
opóźnić swój wyjazd – későbbre halasztani az
elutazást
opóźnienie [sytuacja, w której coś przebiega
później, niż miało przebiegać; też: różnica
czasu wynikająca z dłuższego, niż
przewidywano trwania jakiejś czynnośc] –
késés (spóźnić się, spóźniać się: késni);
késedelem, késlekedés; (fiz.) lassulás
opóźnienie fazowe – fáziskésés
opóźnienie pociągów – vonatok késése (állomáson,
pályaudvaron)
opóźnienie w płatności – fizetési késedelem
opóźnik – késleltetőáramkör
opóźnik do zapalania silnika – késleltetőáramkör
motorgyújtáshoz
opóźnik
wielokrotny
–
többszörös
késleltetőberendezés
opóźność skuteczna – csoportkésleltetési idő
opóżniony, -a, -e [1. taki, który nie zdążył czegoś
zrobić w określonym czasie; 2. taki, który
nastąpił, odbył się, przybył itp. później, niż
należało] – elkésett, elmaradt
opóźniona automatyczna regulacja wzmocnienia –
késleltetett erősítésszabályozás
opóżniona dostawa – késedelmes szállítás
opóźnione słuchowe sprzężenie zwrotne –
késleltetett akusztikai visszacsatolás
opóżniony w rozwoju [wykazujący stopień rozwoju
niższy od normalnego w danym wieku] –
szellemileg visszamaradott
oppidum [miasto gród; miasto zależne od zamku]
– (lat.) oppidum; mezőváros [1. a megerősített
település középkori megjelölése; 2. kifejezés a
történettudományi szakmunkákban a késő
vaskori Európa többnyire erődített, városias
kelta településeit jelöli. Az i. e. 3–2. század
folyamán megjelenő, a korai urbanizáció egyik
fontos állomását
képviselő oppidumok
kézműipari, kereskedelmi, ritkán regionális
vagy
törzsi
politikai
központként
funkcionáltak. Fennállásuk és gazdasági
virágzásuk időtartamát rövidre szabta az i. e. 1.
századtól folyamatosan terjeszkedő Római
Birodalom: a meghódított területek oppidumai
az i. sz. 1. század közepéig elnéptelenedtek
vagy helyükön romanizált jellegű városok
alakultak ki. 3. a történelmi és jogi értelemben
vett mezőváros latin neve. Földesúri joghatóság
alatt álló, de a közönséges jobbágyfalvaknál
szabadabb, vásártartási joggal és bizonyos
autonómiával rendelkező település.]
opportunus [1. łac. 'wygodny, korzystny'; 2. ‘wiatr
wiejący w kierunku portu] – (lat.) opportunus;
alkalmas, hasznos, célszerű, előnyös; időszerű,
tanácsos; kedvező, megfelelő, kellő; kedvezően
fekvő; használható, előnyös, ügyes, rátermett;
vmnek kitett, veszélyeztetett hely
4529
opracować (opracuje) — opracowywać [pracując
nad czymś, nadać temu określoną formę]
– feldolgozni, kidolgozni, átdolgozni
opracować
choreografię
–
koreografálni;
koreográfiát írni
opracować dane – adatot feldolgozni
opracować a. opracowywać interesujący temat –
érdekes témát dolgoz fel
opracować plan – tervet kidolgozni
opracować a. opracowywać projekt – tervrajzot
készíteni
opracować szczegóły – kidolgozni a részleteket
opracować temat – témát feldolgozni
opracować temat naukowy – tudomános témát v.
tárgykört feldolgozni
opracować zadanie – feladatot dolgoz ki
opracowanie, opracowywanie [rozprawa, praca
poświęcona jakiemuś zagadnieniu lub
czyjejś
działalności]
–
feldolgozás,
kidolgozás, átdolgozás
opracowanie choreograficzne baletu – a balett
koreográfiája
opracowanie monograficzne – mografikus
feldolgozás v. tanulmány
oprać (opiorę, opierze) — opierać [pot. wyprać
komuś wszystkie brudne rzeczy] – mosni
vki számára; (közb.) mosni rá
oprać się — opierać się [pot. wyprać wszystkie
swoje rzeczy] – kimossa a dolgait
opranie – mosás vki számára
oprany, -a, -e – kimosott vki számára
oprawa [1. okładka książki, albumu itp.; 2. to, w
czym jakiś przedmiot jest osadzony;
3. zespół
elementów
muzycznych,
plastycznych, scenograficznych, efektów
specjalnych itp., stanowiących tło jakiegoś
wydarzenia; 4. zdjęcie skóry z zabitego
zwierzęcia, wypatroszenie i podzielenie na
części; 5. zrobienie okładki książki, ramy
obrazu, fotografii itp.; 6. (daw) Oprawa,
inaczej zwana reformacją, dosłownie
znaczy: ubezpieczenie czegoś, opatrzenie.]
– foglalat, fogantyú, markolat, keret; (kés)
tok; (książki) kötés, bekötés; bekeretezés;
elkészítés, kiállítás
oprawa introligatorska [jest to jeden z rodzajów
produktów poligraficznych który posiada
wkład i okładkę z tym,że okładka została
wykonana w oddzielnym procesie] –
(książki) kötés, bekötés
oprawa kartonowa – kartonkötés
oprawa kopalniana – ácsolat, ácsozat
oprawa książki – könyvkötés, könyvtábla
oprawa literacka – irodalmi kísérőszöveg
oprawa muzyczna – zenei aláfestés, kísérőzene
oprawa noża – a kés nyele, késnyél
-
Wersja 01 01 2016.
oprawa obrazu – képkeret
oprawa okularów – szemüvegkeret
oprawa ozdobna – díszkötés
oprawa papierowa – papírkötés
oprawa płócienna – vászonkötés
oprawa skórzana – bőrkötés
oprawa w półpłótno – félvászonkötés
oprawa w półskórę – félbőrkötés
oprawca [ten, kto torturuje lub morduje kogoś z
czyjegoś polecenia] – (hist.) hóhérlegény,
hóhérsegéd, a hóhér v. bakó segédje; poroszló;
pribék; átv. elvetemült, aljas, rabló, zsivány;
(hycel) gyepmester, sintér segédje
oprawianie, oprawienie – megerősítés, beékelés;
bekötés, bekeretezés; előkészítés; megnyúzás,
kibelezés
oprawianie książek [(u Zygmunta Glogera)
Introligatorstwo dosyć kwitnęło w dawnej
Polsce, tylko stare bibljoteki czas poniszczył,
ludzie pomarnowali a nikt nie zajął się
zebraniem wiadomości o tej sztuce z
przeszłych wieków.] – könyvkötés
oprawić — oprawiać [1. zaopatrzyć książkę,
album itp. w okładkę; 2. osadzić coś w
oprawie; 3. wzbogacić jakieś wydarzenie
pewnymi
elementami
muzycznymi,
plastycznymi, scenograficznymi itp.; 4. zdjąć
skórę z zabitego zwierzęcia, oczyścić ptaka z
pierza, rybę z łuski; 5. wyposażyć coś w
część służącą do trzymania] – megerősíteni,
beékelni, betenni, behelyezni, beszorítani;
befoglalni (vmibe), bekeretezni, berámázni;
(książkę) bekötni; lenyúzni, (rybę) tisztítani,
megtisztítani, kibelezni; előkészíteni
oprawiać zdjęcie – fényképet bekeretezni
oprawić a. oprawiać książkę w coś – bekötni v.
beköttetni a könyvet vmibe
oprawiać rybę – halat pucolni
oprawiać żaby – békát nyúzni
oprawić a. oprawiać zająca a. królika – nyulat
nyúzni
oprawić brylant w złoto – aranyba foglalni a
brilliánst
oprawić a. oprawiać książkę – bekötni a könyvet
oprawić kurę – kibelezni v. megtisztítani a tyúkot
4530
-
oprawić lampę – előkészíteni a lámpát
(meggyújtásra)
oprawić obraz – bekeretezni v. berámázni a képet
oprawić rybę – halat tisztítani v. megtisztítani
oprawić siekierę – megékelni a baltát;
megerősíteni a nyelen a baltafokát
oprawić świecię – a gyertyát gyertyatartóba tenni
oprawić w ramę – bekeretezni; keretbe foglalni
oprawić zająca – megnyúzni a nyulat
oprawił książkę w półpłótno – félvászonba kötötte
a könyvet
oprawiony, -a, -e [syn. nakryty, obłożony, okryty,
osadzony, osłonięty, pokryty, przykryty] –
(könyv) kötött; borított
oprawka [to, w czym jakiś mały przedmiot jest
osadzony] – foglalat, tartó
oprawka (okularowa) – szemüvegkeret
oprawka żarówki – foglalat
oprawny, -a, -e – bekötött, befoglalt
opresja [1. kłopotliwe, trudne położenie; 2. daw.
ucisk, uciemiężenie] – (lat.) opresszió;
(dawno) elnyomás; (átv.) baj
opresyjny, -a, -e – elnyomási
oprocentować — oprocentowywać [wyznaczyć
procent od sumy] – százalékolni,
kamatoztatni
oprocentowanie [procent, o jaki suma złożona w
banku powiększa się po upływie
określonego czasu; też: procent, o jaki
zwiększa się spłata zaciągniętego kredytu
po upływie określonego czasu] –
kamatoztatás; kamat
oprocentowanie kredytów mieszkaniowych –
lakossági hitelek kamatoztatása
oprogramować — oprogramowywać [opracować
program lub programy umożliwiające
użytkowanie komputera w określonym
celu] – (számítógépet) programozni
oprogramowanie1
[zbiór
programów
wprowadzonych
do
komputera]
–
(műszaki) beprogramozás (számítógépé)
oprogramowanie
liniowe
–
lineáris
programozás [egy matematikai módszer
egy
többváltozós
lineáris
függvény
minimumának
(vagy
maximumának)
meghatározására, a változókon értelmezett
véges számú lineáris feltétel mellett.]
oprogramowanie modularne –
moduláris
programozás
oprogramowanie
niskiego
poziomu
[to
oprogramowanie bezpośrenio obsługujące
sprzęt] – alacsony szintű programozás
oprogramowanie o otwartym kodzie źródłowym,
otwarte oprogramowanie (open source
software) [rodzaj oprogramowania i
Wersja 01 01 2016.
związany z nim ruch programistów
wywodzący
się
z
ruchu
wolnego
oprogramowania. Różnica między wolnym i
otwartym oprogramowaniem sprowadza się
w dużej mierze do różnicy w nazewnictwie.
Patrz też: wolne oprogramowanie.] – (ang.
open source software) nyílt szoftver; nyílt
forráskódú szoftver [A nyílt forráskódú
szoftver olyan programot jelent, amelynek
működése szabadon, bárki által megismerhető,
tanulmányozható, felhasználható, fejleszthető,
a fejlesztés pedig szabadon terjeszthető és
továbbadható.]
oprogramowanie wysokiego poziomu [służące do
realizacji automatu oraz generacji emocji
współpracuje z modułem warstwy niższej] –
magas szintű programozás
oprogramowanie2 (ang. software) [całość informacji
w
postaci
zestawu
instrukcji,
zaimplementowanych
interfejsów
i
zintegrowanych danych przeznaczonych dla
komputera do realizacji wyznaczonych
celów.
Celem
oprogramowania
jest
przetwarzanie danych w określonym przez
twórcę zakresie. Oprogramowanie to dział
informatyki.] – szoftver (angol: software)
[elektronikus adatfeldolgozó berendezések
(például
számítógépek)
memóriájában
elhelyezkedő, azokat működtető programok.
Körülbelül ez volt a John W. Tukey által 1958ban bevezetett angol software kifejezés eredeti
értelme is.]
A programvezérelt gépek célszerű működését a
szoftverek több rétege biztosítja. Aszerint, hogy
egy szoftver specifikusan mennyire inkább a gép
puszta működtetését, avagy az ember által
igényelt feladatmegoldást segíti elő, a következő
funkcionális csoportokat különböztetjük meg:
 indítóprogram vagy alapszoftver – a felhasználó
által a legkevésbé manipulálható, a gép üzemszerű
működését beállító program(ok), ide tartozik a
firmware is;
 rendszerszoftverek – a gép és perifériái
kommunikációját lebonyolító programok,
beleértve a felhasználó oly mértékű kiszolgálását,
amely lehetővé teszi a számára más szoftverek
elkészítését és üzembe helyezését is;
 alkalmazói szoftverek vagy alkalmazások – a
felhasználót a számítógép használatán túl mutató
céljainak elérésében támogató specifikus
programok.
Rendszerszoftverek
 Operációs rendszerek
 Meghajtóprogramok (driverek)
 Segédprogramok
o Fájlkezelők
o Szövegszerkesztők (editorok)
o Tömörítők
 Fejlesztési környezetek
o Fordítóprogramok (compilerek)
o Értelmezők (interpreterek) és
4531
futtatókörnyezetek
o Nyomkövetők és hibakeresők
(debuggerek)
o Programszerkesztők (linkerek)
Alkalmazói szoftverek
 Irodai szoftverek
o Szervezőprogramok
o Prezentációkészítők
o Kiadványszerkesztők
o Táblázatkezelők
 Üzleti alkalmazások
o Számlázó programok
o Könyvelő programok
o Adatbázis-kezelők
o Vállalatirányítási rendszerek
 Tervezőrendszerek
o CAD-rendszerek
 Grafikai szoftverek
o Rajzprogramok
o Képszerkesztők
 Média szoftverek
o Médialejátszók
o Médiaszerkesztők
 Kommunikációs szoftverek
o Levelező programok
o Csevegő programok
o Távbeszélő programok
 Hálózati alkalmazások
o Webböngészők
o Fájlcserélők
 Rosszindulatú alkalmazások
o Vírusok
o Férgek
o Kémprogramok
 Biztonsági programok
o Vírusellenőrzők
o Kémprogram-felderítők
o Titkosító programok
o Tűzfalak
 Játékszoftverek
oprogramowanie otwarte (ang. open source
movement, dosł. ruch otwartych źródeł)
[odłam ruchu wolnego oprogramowania
(ang. free software), który proponuje
nazwę open source software jako
alternatywną dla free software, głównie z
przyczyn
praktycznych,
a
nie
filozoficznych.] – nyílt szoftver
oprogramowanie
zamknięte
a.
prawnie
zastrzeżone (ang. proprietary software)
[oprogramowanie objęte restrykcjami
dotyczącymi używania, kopiowania lub
modyfikacji, rozpowszechniane zwykle w
postaci binarnej, bez kodu źródłowego.
Pojęcie przeciwstawne oprogramowaniu
Open
Source
lub
Wolnemu
Oprogramowaniu.] – zárt szoftver
-
Wersja 01 01 2016.
opromienić
—
opromieniać
[1. wysyłając
promienie oświetlić; 2. uczynić sławnym;
3. uczynić przyjemnym] – beragyogni,
besugározni, körülragyogni, körülsugározni
opromienić się — opromieniać się [1. stać się
rozjaśnionym promieniami; 2. stać się
przyjemnym,
miłym,
radosnym]
–
kisugározza magát
opromienie
–
körülsugárzás,
beragyogás,
körülragyogás
oprosić [urodzić prosięta jako samica świni lub
dzika, stać się maciorą, lochą] – malacot
fialni
oprosić się [o samicy świni, dzika: urodzić
potomstwo] – malacot fialni, malacozni; (átv.)
koldulni
oproszenie – malacozás
oprowadzający po wytawie – tárlatvezető;
kiállításvezető
oprowadzanie – kalauzolás, vezetés
oprowadzenie – kalauzolás, körülvezetés
oprowadzić
(oprowadzę)
—
oprowadzać
[prowadząc kogoś z miejsca na miejsce,
zapoznać
go
z
jakimś
obiektem,
miejscowością itp.] – vezetni, körülvezetni,
elvezetni, kalauzolni; (murem) körülvenni
oprowadzić turystów po mieście – körülvezetni a
turistákat a városban
oprowadzony, -a, -e – elvezetett, kalauzolt,
körülvezetett
oprócz kogo/czego [1. przyimek wyłączający z
zakresu odniesienia zdania element, którego
nazwa użyta jest po tym przyimku, np.
Zwiedzili cały pałac oprócz ostatniego piętra.
— 2. przyimek włączający do zakresu
odniesienia zdania element, którego nazwa
użyta jest po tym przyimku, np. Oprócz
niego byli tam i inni.] – vkin/vmin kívül;
vkit/vmit kivéve, vki/vmi kivételével
oprócz
tego
[partykuła
nawiązująca
do
poprzedzającego kontekstu, wprowadzająca
nową informację na omawiany wcześniej
temat, np. Przyniósł ciasto, oprócz tego trochę
owoców.] – ezen kívül, ezenkívül, azonkívül;
azon kívül v. felül; tetejébe
oprószyć — oprószać [1. obsypać czymś miałkim;
2. o śniegu, szronie itp.: pokryć coś cienką
warstewką] – beszórni, behinteni
oprószyć czymś – megszórni vmivel
opróżnianie 3 razy dziennie – ürítés naponta 3-szor
opróżnić — opróżniać [1. uczynić coś pustym;
2. usunąć ludzi z jakiegoś miejsca; 3. ustąpić
z zajmowanego miejsca, stanowiska] –
üríteni, kiüríteni
opróżniać butelkę wina – kiüríteni egy üveg bort
opróżniać lodówkę – kiüríteni a hűtőszekrényt
4532
opróżnić miejsce – helyet csinálni, szabaddá tenni
a helyet
opróżnić naczynie – kiüríteni az adényt
opróżnić a. opróżniać skrzynkę – kiüríteni a
postaládát
opróżnić się — opróżniać się [stać się pustym,
pozbawionym czegoś lub kogoś] – ürülni,
üresedni; kiürülni, megürülni, megüresedni
opróżniać się, opróźnić się – kiürülni
opróżnienie – megüresedés, kiürülés, kiürítés; orv.
ürülék; széklet
opróżniony, -a, -e – kiürített, kiürült, megüresedett,
üres
oprych [człowiek, który napada na ludzi i
kradnie], opryszek [ktoś, kto grabi,
rabuje; rabuś] – rabló, útonálló, gazember,
gazfickó; lator
oprymować [<łac. opprimo> daw. uciskać,
gnębić, nękać; zadawać gwałt] –
sanyargatni, búsítani, gyötörni
oprysk [opryskanie roślin rozpyloną płynną
substancją chemiczną] – permetezés
opryskać — opryskiwać [1. pryskając, zmoczyć
kogoś lub coś; 2. skropić rośliny płynnymi
substancjami chemicznymi] – permetezni;
bepermetezni,
(átv.)
befröcskölni,
bepermetezni
opryskać błotem – sárral befröcskölni
opryskiwać coś – permetezni vmit
opryskać się — opryskiwać się [1. opryskać
samego
siebie;
2. opryskać
siebie
wzajemnie] – befrölcskölődni
opryskiwacz [1. aparat lub maszyna służące do
opryskiwania roślin płynnymi środkami
chemicznymi;
2.
urządzenie
do
opryskiwania, stosowane przy ochronie
chemicznej i nawożeniu roślin uprawnych
oraz drzew i krzewów. W podstawowej
wersji składa się ze zbiornika na ciecz
roboczą, pompy oraz dyszy lub zestawu
dysz] – permetező, permetezőgép; öntözőgép
-
Wersja 01 01 2016.
opryskiwanie – permetezés
opryskliwie – nyersen, gorombán, heveskedőn,
durván
opryskliwość – gorombaság; felfortyanó természet,
felfortyanás; átv. nyerseség
opryskliwy, -a, -e [1. odpowiadający nieuprzejmie,
półsłówkami; 2. wypowiadany lub brzmiący
nieuprzejmie] – nyers, goromba, felfortyanó,
harapós; mogorva
opryskowy, -a, -e – permetezési
opryszczka
[wirusowa
choroba
zakaźna,
powodująca powstawanie na skórze,
śluzówkach ust lub narządów płciowych
ropiejących pęcherzyków] – (orv.) kiütés
Opryszczka zwykła lub opryszczka pospolita,
potocznie zimno lub febra (łac. Herpes
simplex) [choroba zakaźna wywołana przez
wirusy HSV1 i HSV2 (Herpes simplex
virus).] - Herpes simplex [vírus által okozott
betegség. A mai tudásunk szerint a herpes
simplex vírusnak (HSV) 8 alcsoportja létezik,
amelyek emberben betegséget okozhatnak.
Ezek közül két fajta a legelterjedtebb: a HSV I
és a HSV II altípusok. Az I. típusú herpesz
fertőzés a bőrön (ajakherpesz, erpes labialis) és
nyálkahártyákon
(szájüregi
herpesz,
ingivostomatitis herpetica) elentkezik. A II.
típus a nemiszerveket érinti.]
opryszkowie
[Tak
nazywano
rozbójników
karpackich, napadających na dwory
podgórskie i podróżnych, zwłaszcza kupców.
Czacki powiada, że pierwszą wzmiankę o
opryszkach znalazł w rękopisie Ocieskiego z
czasów Zygmunta I. W roku 1588 wydano
ustawę, iż każdy pan chłopa z dóbr swoich,
który do opryszków należał, miał obowiązek
stawić przed sędzią grodzkim i skoro go
obadwa uznali za winnego, mógł go wziąć z
sobą do domu, ale musiał dać za niego
rękojmię, a skarżącemu wolno było
oponować równie jak i w tym razie, gdyby i
urząd grodzki uznał za niewinnego.] – (daw)
rablók, haramiák, betyárok
oprząść (oprzędę, oprzędzie) — oprzędzać [opleść
coś oprzędem] – megfonni, körülfonni
4533
oprząść się — oprzędzać się [zwykle o gąsienicy
motyla: owinąć się oprzędem] – körülfonja
v. körülfonja magát; begubózik
oprzeć (oprę, oprze) — opierać [1. przystawić coś
do czegoś tak, by dotykało do tego,
ustawić coś przy czymś albo na czymś, by
się nie przewróciło; 2. potraktować coś za
podstawę działania lub rozumowania] –
odatámasztani,
támasztani,
támogatni,
megtámasztani; (o co) nekitámsztani vminek;
támasztani v. hozzátámasztani vmihez
oprzeć co na czym – támasztani vmit vmire
oprzeć co na podstawie czego – (átv.) vmire
támaszkodni
oprzeć co o co – odatámasztani vmit vmihez v.
vminek
oprzeć drabinę o ścianę – falhoz támasztani a
létrát
oprzeć łokcie na stole – az aztalra támasztja
könyökét
oprzeć swoje mniemanie na czym – alátámasztja a
véleményét vmivel; elgondolását indokolja
oprzeć się — opierać się [1. dotykając czegoś,
spocząć na tym całym ciężarem;
2. potraktować coś za podstawę w czymś;
też: znaleźć w czymś swoje uzasadnienie,
motywację, punkt wyjścia; 3. zaufać
komuś; też: uzyskać czyjeś poparcie,
czyjąś pomoc; 4. nie dać komuś, czemuś
zapanować nad sobą lub nie zgodzić się na
coś; 5. daw. po długiej wędrówce,
włóczędze zatrzymać się gdzieś, dotrzeć
dokądś] – (stawiać opór) ellenállni,
ellenkezni,
ellenszegülni,
védekezni;
támaszkodni, (o co) nekitámaszkodni vminek
v. vmire; támaszkodni v. hozzátámaszkodni
vmihez; (na czym) alapulni, nyugodni vmin;
eltol (magától)
oprzeć się komu czemu – ellenállni, ellenszegülni
vkinek/vminek
oprzeć się na artykule prawa – (átv.)
törvénycikkre hivatkozik v. támaszkodik
oprzeć się na decyzji ministra – miniszter
döntésére támaszkodni v. hivatkozni
oprzeć się na czym – támaszkodni vmire
oprzeć się na łokciach – könyökölni, mindkét
könyökre támaszkodni
oprzeć się na łokciu – könyökölni; könyökére
támaszkodik
oprzeć się o kogo/co – támaszkodni
oprzeć się o ścianę – falhoz támaszkodni
oprzeć się plecami o ścianę – hátával a falnak
támaszkodik
oprzeć się pokusie – ellenállni a kísértésnek
oprzęd [1. otaczająca poczwarkę osłonka
wytwarzana z wydzieliny gruczołów
gębowych przez larwy m.in. owadów (na
-
Wersja 01 01 2016.
przykład motyli, błonkówek), pająków,
widłogonków i przędziorków. Wydzielina
gruczołów gębowych krzepnie na powietrzu
tworząc nić. Oprzęd motyli nazywany jest
kokonem.
Oprzęd
jedwabnika
wykorzystywany
jest
do
produkcji
jedwabiu.2. osłona z cienkich niteczek,
wytwarzana
z wydzieliny
gruczołów
gębowych larw wielu owadów] – fonadék;
gubó, selyemgubó
oprzędowy, -a, -e – selyemgubóoprzędzenie – megfonás, körülfonás
oprzędziony, -a, -e – megfonott, körülfont
oprzyrządować – (műsz.) berendezni, felszerelni
oprzyrządowanie [środki techniczne stanowiące
uzupełnienie
wyposażenia
maszyn
i
urządzeń, umożliwiające lub ułatwiające
wykonanie
albo
naprawę
jakiegoś
przedmiotu,
przeprowadzenie
jakiejś
operacji itp.] – (műsz.) berendezés, felszerelés
oprzytomnieć
[1. odzyskać
przytomność;
2. odzyskać zdolność właściwej oceny
sytuacji, logicznego myślenia] – felocsúdni,
magához tér
oprzytomnienie – eszméletre térés, magához térés
OPSEC (Open Platform for Security [[dawniej Open
Platform for Secure Enterprise Connectivity]),
którego celem jest integrowanie różnego
typu aplikacji pochodzących od innych
producentów z systemem zaporowym
FireWall-1. Zgodność danego produktu z
FireWall-1 potwierdzana jest w procesie
certyfikacji realizowanym przez Check
Point. Firma ta udostępniła bezpłatnie także
API - OPSEC Software Development Kit obejmuje
środowisko
tworzenia
oprogramowania. Zawiera kompletny pakiet
dokumentacji, biblioteki programistyczne
oraz definicje interfejsów, które mogą zostać
wykorzystane do zintegrowania tworzonej
aplikacji z FireWall-1. SDK wyposażone jest
w następujące biblioteki API i definicje
interfejsów: Content Vectoring Protocol
API, URL Filtering Protocol API, Log
Export API, Suspicious Activity Monitoring
Protocol API oraz OPSEC Management
Interface.] – OPSEC Open Platform for Secure
Enterprise Connectivity (nyilt biztonsági
platform)
optant
[osoba
uprawniona
do
wyboru
obywatelstwa, korzystająca z prawa opcji] –
(lat.) optáns; olyan személy, akinek joga van
két
állampolgárság
közül
választani;
állampolgárságot igénylő
optical character reader [1. optyczny czytnik
znaków; 2. optyczny czytnik pisma; 3.
czytnik] – OCR, Optical Character Reader;
optikai karakterolvasó
4534
optical character recognition (też: OCR);
optyczne rozpoznawanie pisma – OCR,
Optical Character Recognition; optikai
karakterfelismerés
optimum [1. zespół najlepszych, najbardziej
sprzyjających
czemuś
warunków;
2. najkorzystniejsze stadium czegoś; 3.
najlepsze rozwiązanie] – (lat.) optimum; a
legjobb, a csúcsérték; a legjobb lehetőség,
helyzet, eredmény, teljesítmény stb.
Optima est legum interpres consuetudo [Zwyczaj
jest najlepszą wykładnią prawa.] – (lat.)
Optima est legum interpres consuetud v.
Optima
est
enim
legum
interpres
consuetudo;
a
szokás
a
legjobb
törvénymagyarázat; a törvények legjobb
tolmácsa a szokás.
optima fide [wym. optima fide] [w najlepszej
wierze] – (lat.) optima fide; a legjobb hittel,
egészen jóhiszemüleg, jóhiszeműen
optima forma [wym. optima forma] [w najlepszej
formie] – (lat.) optima forma; a legjobb
formában
optofon
[przyrząd
do
akustycznego
odczytywania pisma dla niewidomych] –
(gör.) optofon; a vakok részére a
fényváltozások és az útjukba eső akadályok
megfigyelésére szolgáló készülék, mely
lényegében
fényérzékeny
villamos
elemekkel ellátott sötétkamra
optometr [przyrząd do mierzenia i oznaczania
siły wzroku] – (gör.) optométer
optotyp, optotypy [tablica do badania ostrości
wzroku] – (gör.) optotip; szemorvosi
szövegtábla v. olvasótábla
optować [1. opowiadać się za czymś; 2. korzystać
z prawa opcji] – (lat.) optálni; két lehetőség
közötti
választás
jogával
élni;
állampolgárságot
választani;
két
állampolgárság közül az egyiket választani
optowanie – optálás; állampolgárság választása
optycznie – optikailag; fénytanilag
optyczny, -a, -e [1. odnoszący się do wzroku i
zjawisk świetlnych; 2. dotyczący optyki –
działu fizyki] – (gör.) optikai, fénytani
-
Wersja 01 01 2016.
optyczny
czytnik
pisma,
OCR
[rodzaj
automatycznego czytnika przeznaczony do
rozpoznawania pisma i przetwarzający
sczytane dane.] – (Optical Character Reader)
optikai karakterleolvasó
optyk [1. fachowiec zajmujący się wyrobem i
sprzedażą
przyrządów
optycznych;
2. specjalista w dziedzinie optyki] – (gör.)
optikus, látszerész
optyka [1. to dział fizyki, zajmujący się badaniem
natury światła, prawami opisującymi jego
emisję, rozchodzenie się, oddziaływanie z
materią oraz pochłanianie przez materię; 2.
to dział fizyki, zajmujący się badaniem
natury światła, prawami opisującymi jego
emisję, rozchodzenie się, oddziaływanie z
materią oraz pochłanianie przez materię.
Optyka wypracowała specyficzne metody
pierwotnie przeznaczone do badania światła
widzialnego, stosowane obecnie także do
badania rozchodzenia się innych zakresów
promieniowania elektromagnetycznego podczerwieni i ultrafioletu - zwane światłem
niewidzialnym.] – (gör.) optika, fénytan, a
fizika fényjelenségek leírásával foglalkozó ága
[a fizikának a fény és általában az
elektromágneses
hullámok
terjedésével
foglalkozó tudományága. A fénytan (optika) a
fény tulajdonságait, a fényjelenségeket
(fénytörés, fényvisszaverődés stb.) vizsgálja];
(műsz.) fénytani tárgyak előállítása; (ker.) a
velük
való
kereskedés;
(fényk.)
a
fényképezőgépek szerkezete, felszerelése;
(átv.) látszat, megvilágítás, színezet
optyka elekronowa [dział elektroniki zajmujący się
budową
przyrządów,
w
których
wykorzystuje się wpływ pól magnetycznych i
elektrycznych na tor elektronu] –
elektronoptika [Az elektronsugár és az
elektronmágneses tér kölcsönhatásán alapuló
jelenségekkel, elsősorban az elektronsugár
fókuszálásával és eltérítésével foglalkozó
tudományág.]
optyka geometryczna – geometriai fénytan
optyka kryształów [zob. krystalooptyka] –
kristályoptika
optyka teoretyczna – elméleti fénytan
optymalizacja [1. to metoda wyznaczania
najlepszego rozwiązania (poszukiwanie
ekstremum funkcji) z punktu widzenia
określonego kryterium (wskaźnik) jakości
(np. kosztu, drogi, wydajności). 2. w
badaniach
operacyjnych,
gdzie
wykorzystywana jest do rozwiązywania
praktycznych
problemów
(np.
ekonomicznych). 3. W programowaniu
komputerowym optymalizacja oznacza
sposoby i metody poprawy kodu programu
komputerowego by czas jego działania oraz
4535
wielkość pamięci potrzebnej do jego
uruchomienia były jak najmniejsze.] –
optimalizálás
optymalizacja
handlu
zagranicznego
–
külkereskedelem optimalizálása
Optymalizacja
Procesu
Dostarczania
Oprogramowania
(Software
Delivery
Optimization - SDO) [ktora z kolei pomaga
przekształcić
tworzenie
i
rozwoj
oprogramowania w zarządzalny proces
biznesowy, zapewniając tym samym
zwiększoną kontrolę, przewidywalność
oraz wydajność w całym procesie
dostarczania oprogramowania.] – SDO
Software
Delivery
Optimization
(optimalizált szoftverfejlesztés)
optymalnie – optimálisan
optymalny, -a, -e [najlepszy z możliwych w
jakichś warunkach] – (lat.) optimális; a
legkedvezőbb esetben várható
optymalne natężenie dźwięku – optimális
hangnyomás
optymista
[1.
człowiek
przeniknięty
optymizmem; 2. człowiek dostrzegający
pozytywne strony każdej sytuacji i
wierzący w pomyślny rozwój wydarzeń],
optymistka – optimista; derűlátó, bizakodó,
a jóban, a dolgok jó alakulásában hívő [bądź
optymistą: légy optimista]
optymistycznie – optimistán, optimisztikusan,
derülátóan
optymistyczny, -a, -e – optimista; derűlátó
optymistyczny pogląd na świat – derülátó v.
optimista világnézet
optymizm [1. skłonność do dostrzegania we
wszystkim dodatnich stron i wiara w
pomyślny rozwój wydarzeń; 2. pogląd
filozoficzny, według którego istniejący
świat jest najlepszy z możliwych i
racjonalnie urządzony, a życie jest dobre,
można więc osiągnąć w nim szczęście i
doskonałość
moralną.
3.
jest
przeciwieństwem pesymizmu. Podkreśla
stosunek do życia w którym świat
postrzegamy przede wszystkim jako
pozytywne miejsce, jako coś dobrego.
Optymiści generalnie postrzegają ludzi i
zdarzenia jako dobre. Mają tak zwany
'"pozytywny" stosunek do życia, wierząc
w to iż rzeczy z czasem ułożą się
poprawnie.] – (lat.) optimizmus; derűlátás; a
dolgok jó alakulásában hívő; derült,
bizakodó életszemlélet [Olyan magatartás,
amely a dolgokat a kedvező oldaláról fogja
fel és mindenben jó kimenetelt remél
(derülátás). A filozófiában a világot minden
lehető világok legjobbikának tekinti.
(Leibniz).]
-
Wersja 01 01 2016.
opublikować [podać do publicznej wiadomości;
też: ogłosić drukiem] – publikálni; közzétenni;
közölni; (książkę) kiadni; (ogłosić) hirdetni,
kihirdetni, nyilvánosságra hozni; leközölni
opublikować coś – megjelentetni vmit
opublikowanie – publikálás; kihirdetés, közzététel;
leközlés
opublikowanie prawa doraźnego – kivételes állapot
kihirdetése
opucha, opuszka, bramowanie [1. obłożenie
brzegów sukni a zwłaszcza wyłogów
kosztownem futrem; 2. to obramowanie lub
wyłogi, najczęściej z futra] – (dawno) szegés,
beszegés; bundával, prémmel való beszegés
opuchlizna, opuchlina, opuchnięcie [miejsce
napuchnięte; też: nabrzmienie tkanek ciała],
opuchłość – (orv.) vizenyősség, ödéma;
(ruptura) sérv
opuchły, -a, -e; opuchnięty, -a, -e, [nabrzmiały na
skutek zgromadzenia się płynu w tkankach
ciała] – dagadt, duzzadt, puffadt, püffedt
opuchnąć (opuchnie) [powiększyć się na skutek
nagromadzenia się płynu w tkankach ci] –
megdagadni,
feldagadni,
megduzzadni,
felpuffadni, felpüffedni
opuchnięcie
–
megdagadás,
megduzzadás,
felpuffadás, megpüffedés
opuchnięte wargi – duzzadt ajkak
opukać — opukiwać [1. pukając po całej
powierzchu czegoś, ustalić coś; 2. zbadać
kogoś, pukając opuszką palca po chorym
narządzie]
–
(med.)
megkopogtatni,
megvizsgálni, megvizsgálgatni (az orvos)
opukać kogo – kikopogtatni vkit
opukuje korę drzewa – megkopogtatja a fa kérgét
opukiwanie – megkopogtatás; (orv.) kikopogtatás
opukowo – perkussziósan
opukowy, -a, -e [polegający na opukiwaniu] –
perkussziós; ütős, kopogtatási
opuncja [roślina o okazałych, żółtych lub
czerwonych kwiatach, rosnąca w Ameryce]
– opuntia; (növény) fügekaktusz; fügéhez
hasonló termésű kaktuszfajta (Opus görög
város nevéből)
opus (łac. dzieło; skr. op.; fr. oeuvre) [1. łac., r.nij.,
muz. dzieło, utwór (a. zbiór utworów)
numerowany według kolejności wydania; 2.
utwór lub zbiór utworów jednego
kompozytora,
numerowany
według
kolejności pierwszych wydań; 3. jest
to oznaczenie
utworu
lub niewielkiego
zbioru utworów, zwykle numerowany
wg kolejności wydawania dzieł przez
kompozytorów.
Technika
ta
była
powszechnie stosowana w XIX wieku,
obecnie zanika] – (lat.) opus, mű, alkotás;
(zene) vmely zenemű elején egy szám előtt az
opus
opus
4536
opus
opus
opus
illető szerző megfelelő számú (pl. 25.) művét
jelöli (röv. Op)
alienum [obce dzieło] – opus alienum;
Idegen munka; Istennek a törvénnyel végzett
munkája.
caementicum [rzymska technika budowy
murów. Mur z drobnych kamieni
spajanych
zaprawą
z
naturalnego
cementu
(tj.
tufu
wulkanicznego
działającego pod wpływem wody).
Popularny w starożytnym Rzymie - jako
mało efektowny stosowany głównie do
fundamentów, lub też oblicowywany.] –
(lat.) opus caementicum [a vastag (2,5-3 m)
római falakat készítő eljárás, amelyeknél a
falazat két oldalfalát terméskőből felfalazták,
míg a köztük lévő részt – a falmagot – kő- és
téglatörmelékkel töltötték ki és természetes
cementtel kevert híg mészhabarccsal
öntötték föl]
citatum, op. cit. (łacińskie = dzieło
cytowane),
[skrót
obowiązujący
w
przypisach
będących
objaśnieniem,
naukowym komentarzem podanym przez
autora lub wydawcę dzieła literackiego.
Zapis stosowany w wypadku, gdy
wskazane wcześniej źródło cytowanej
wypowiedzi zostało przedzielone tekstem
innego cytatu, a zaistniała konieczność
przywołania tego pierwszego. Obowiązuje
wówczas ponowne podanie nazwiska
autora, skrótu op. cit. i liczby strony.] –
(lat.) opus citatum, op. cit.; az idézett mű
incertum [sposób układania kamieni
zewnętrznej
warstwy
w
murach
wykonanych techniką opus caementicum.
Rzeczona warstwa składała się z kamieni
ociosanych tylko z jednej strony,
ułożonych w nieregularny wzór, skąd też
pochodzi nazwa. Sposób ten powstał w II
wieku p.n.e.] – (lat.) opus incertum vagy
opus antiquum (Vitr. 1, 8) [1. a római
építészet leggyakoribb falazási módja
Pannoniában, amellyel a nagy vastagságú,
tömbszerű testű falakat készítették. Általában
megdolgozatlan,
terméskőből
épített
szabálytalan falakat jelentett. 2. a római
falazásnak egy neme, a melyhez a
termésköveket
legfölebb
nagyjában
készítették elő, úgy, hogy főkép a
mészhabarcs kötőerejétől függött a fal
szilárdsága. Italiában csak elvétve fordul elő,
ellenben általános volt a tartományokban.
Aquincumban úgyszólván csakis ezzel
találkozunk.]
magnum [1. Magnum opus, opus magnum
(łac. wielkie dzieło): raza oznaczająca
najwybitniejsze, najbardziej znaczące
dzieło w dorobku artysty. 2. główne,
najważniejsze dzieło jakiegoś twórcy; 3. w
-
Wersja 01 01 2016.
opus
opus
opus
opus
opus
opus
opus
opus
alchemii: mistrzostwo w poznaniu tajemnic
przemiany metali nieszlachetnych w złoto;
4.wybitne dzieło artystyczne lub literackie] –
opus magnum (a Nagy Mű)
meritorum – (lat.) opus meritorum;
érdemszerző jócselekedet [Római katolikus
tanítás szerint erre az ember nem képes, csak a
kegyelem állapotában lévő hívő.]
operans – (lat.) opus operans; cselekvő
cselekedet, Krisztus cselekedete cselekvő
(megigazulástan).
operatum
(łac.
„dzieło
dokonane“),
[wyrażenie, które od w. XI. weszło do nauki
katol. o sakramentach i oznacza sam znak
sakramentalny spełniony przez szafarza
sakr. (np. wymówienie słów formy chrztu
św. i polanie wodą), w odróżnieniu od
opus
operantis
(dzieło
spełniającego), t. j. czynności, dyspozycje i
zasługi szafarza i przyjmującego. Według
nauki kościoła katol. właśnie o. o., sam znak
sakramentalny, dzieło objektywne, mocą
nadaną mu przez Boga jest przyczyną łaski
dla tych, którzy nie stawiają łasce
przeszkody.] – (lat.) opus operatum (lat.
'létrehozott mű') [1. hitbölcseleti műszó, a. m. a
cselekedet magában véve, nem tekintve a
személy lelki állapotát s egyéb körülményeit,
amelyek között a cselekményt végbeviszi, csak
szándéka legyen meg ugy tenni, amint tenni
kell. 2. szentségtani szakkifejezés, mely azt a
kérdéskört jelzi, hogy a megfelelően
kiszolgáltatott szentség mennyiben közli saját
erejéből a kegyelmet. Fogalompárja az opus
operantis. 3. elvégzett cselekedet; Krisztus
cselekedete által végbement emberi cselekedet
(megigazulástan)].
posthumum [dzieło wydane po śmierci
autora] – opus posthumum; a szerző halála
után kiadott mű
proprium Dei in Christo per Evangelium
[właściwe dzieło Boże w Chrystusie przez
Ewangelię] – (lat.) opus proprium; saját
munka; Istennek az evangéliummal végzett
munkája.
reticulatum [rzymska technika budowy
murów] – (lat.) opus reticulatum; falazat
hálószerű mintát alkotó kövelből [római
falazásmód: átlós vonalban négyzethálós
rendszerben rakott falazás]
spiccatum [rzymska technika budowy
murów] – (lat.) opus spiccatum [a római
falazás búzakalász v. halszálka formájára
emlékeztető rakása két-három ferdén rakott
kősorral, majd kiegyenesítése vízszintesen
rakott (esetleg tégla) sorokkal]
supererogationis [praca nadobowiązkowa] –
(lat.) opus supererogationis; fölösleges, vagyis
többlet-jócselekedet.
4537
opusculum (l.mn. opuscula) [wym. opusku...]
[łac., opuskuł, dziełko, rozprawka, drobne
studium] – (lat.) opusculum; kis mű,
művecske [kis irodalmi mű; ennek többese
opuscula, több ily mű gyűjteménye.]
opust [1. zniżka ceny kupna, przyznawana przy
zakupach hurtowych; 2. w ćwiczeniach
gimnastycznych: ruch kończyn lub
tułowia ku dołowi] – engedmény,
árengedmény, rabatt; (med.) vizenyő
opust od ceny – árengedmény
opustka [opuszczona przy składaniu część
tekstu, którą należy dopisać przy
korekcie] – (nyomdászat) kihagyás, üresen
hagyott hely, hézag (szövegben)
opustoszałość – pusztaság, vadon; néptelen vidék;
elhagyatott, lakatlan hely; sivárság
opustoszały, -a, -e [o obszarze, terenie: taki,
który został opuszczony przez ludzi] –
kihalt, puszta, elhagyott, elhagyatott,
néptelen, kopár, sivár
opustoszeć [o obszarze, terenie: zostać
opuszczonym przez ludzi] – elnépteleníteni,
kihalni
opustoszenie – elnéptelenedés, elkietlenedés;
elpusztítás
opustoszony, -a, -e – feldúlt, elkietlenedett,
elpusztított, kihalt
opustoszona kraina – kihalt vidék v. táj
opustoszyć [1. uczynić jakieś miejsce bezludnym;
2. zniszczyć coś doszczętnie] – elpusztítani,
pusztává változtatni
opuszczanie lekcji – mulasztás
opuszczenie1
–
elhagyás,
elhanyagolás,
elmulasztás, mellőzés; kihagyás; (orv.)
süllyedés
opuszczenie żołądka – gyomorsüllyedés
opuszczenie się – elhagyatottság, elhanyagoltság
opuszczenie2 – bepihézés, bepelyhezés; pelyhesség;
(orv.) felfúvódás
opuszczony, -a, -e [1. taki, którego wszyscy
opuścili;
też:
pozbawiony
opieki;
2. bardzo
zniszczony
wskutek
zaniedbania; też: opustoszały] – puszta;
elhagyott, elhagyatott, egyedül maradt
(ember), kifelejtett, elfelejtett, kihagyott,
elszalasztott, elhanyagolt; gondozatlan; sivár
opuszczony przez swoich – saját emberei által
elhagyatva v. elhagyatottan
opuszka [1. wypukła końcowa część palca;
2. kuliste wydęcie aorty, żyły, tętnicy itp.;
też: miejscowe zgrubienie niektórych
narządów
ciała;
3. zob.
rdzeń
przedłużony] – (dawno) bundával, prémmel
való beszegés, bevonás; (bonctan) bulbus
(hagyma); az anatomiában bunkószerű
-
Wersja 01 01 2016.
megvastagodások megjelölésére használatos
kifejezés
opuszka aorta – a főütőér eredésének kiöblösödése
opuszka palca – ujjbegy
opuszka u czapki – prém a sapka szélén, sapkaprém
opuszka węchowa – szaglógumó
opuścić (opuszczę) — opuszczać [1. zmienić
położenie czegoś przez skierowanie ku
dołowi lub umieszczenie niżej; 2. pominąć
coś, np. w czytaniu lub w piśmie; 3. nie
stawić się gdzieś; 4. zerwać łączący kogoś z
kimś związek i przestać się z nim
kontaktować; 5. oddalić się od czegoś,
odejść, wyjechać skądś; 6. obniżyć cenę] –
(na dół) leengedni, leereszteni, lebocsátani,
lehajtani, lehorgasztani; (pozostawić) elhagyni,
otthagyni, feladni; (przez zapomnienie)
kihagyni, kifelejteni, mellőzni, elnézni (vmit),
(w dół) mulasztani, elhalasztani; (árat) engedni,
csökkenteni
opuszczać – elhagyni (vmit), mulasztani
opuścić błąd w korekcie – kifelejteni v. elnézni,
bennhagyni a hibát a korrektúrában
opuścić bezradnie rece – tanácstalanul állni; nem
tudja mit csináljon; ölébe hull a keze (a
tanácstalanságtól)
opuścić a. opuszczać cenę – engedni az árból
opuścić głowę – lehajtja a fejét, fejet hajtani;
lehorgasztja, lecsüggeszti fejét
opuścić hotel – szállodát elhagyni
opuścić kogo/co – elhagyni, cserben hagyni vkit/vmit
opuścić kraj – kivonulni az országból
opuścić kraj nielegalnie – disszidálni; illegálisan
elhagyni az országot
opuścić kurtynę na co – (átv.) fátylat bortani vmire
opuścić lekcję – órát mulasztani
opuścić mieszkanie – otthagyni a lakást
opuścić mury uczelni – elhagyni az iskola falait;
befejezni a tanulmányokat
opuścić, opuszczać (kogo) – elpártolni (vkitől)
opuścić ognisko domowe – felrúgni, elvetni v.
otthagyni az otthont v. a családi tűzhelyt
opuścić ojczyznę – elhagyja a hazáját
opuścić okazję – alkalmat elszalasztani
opuścić padół ziemski – elhagyja ezt a földet
4538
opuścić posadę – feladja v. elhagyja v. felmondja
az állást
opuścić pracę – kilépni a szolgálatból
opuścić stolicę – elhagyni a fővárost
opuścić szlaban – leengedni a sorompót
opuścić śluzę – leengedi a zsilipet
opuścić świat – elköltözni (ebből) az
árnyékvilágból
opuścić ten świat – elköltözik ebből az
árnyékvilágból
opuścić towarzystwo – elszakadni v. elválni a
társaságtól
opuścić uszy – lógatja az orrát, inába száll a
bátorsága
opuścić zagłówek – fejtámlát letolni
opuścić zastawę – leereszteni a zsiliptáblát
opuścić się — opuszczać się [1. zostać
skierowanym
ku
dołowi
lub
umieszczonym niżej; 2. zaniedbać się w
pracy, w ubiorze itp.] – leereszti magát,
leereszkedni; elhanyagolja, elhagyja magát;
nem törődik önmagával
opuścić się w nauce – elhanyagolja a tanulást
opuścić się w pracy – elhanyagolja a munkát
opuścił nos na kwintę – (átv.) lógatja az orrát
opychać (zob. opchać) – megtömni, tömni;
megtömni, tömni; feltáplálni; meghízlalni
opylacz [maszyna lub urządzenie do opylania
roślin w celu zwalczania chwastów,
szkodników itp.] – porozógép
opylenie – beporozás; leporolás; (közb.) eladás,
elseftelés
opylić — opylać [1. posypać rośliny lub lasy
preparatami chemicznymi przeciwko
szkodnikom lub chorobom; 2. pokryć
pyłem, kurzem; 3. pot. sprzedać coś] –
beporozni; leporolni; (közb.) eladni, túladni;
elseftelni; pénzzé tenni
opylać coś – porozni vmit
opylić się — opylać się [pokryć się pyłem,
kurzem] – por befedi, beporozódni
opylony, -a, -e – beporozott; leporolt; (közb.)
eladott, elseftelt
ora pro nobis! könyörögj érettünk! (gyakori fohász
rk. imákban)
'ora pro nobis' (łac.); 'módl się z nami' ora pro nobis! könyörögj érettünk! (gyakori
fohász rk. imákban)
oracja [1. uroczyste, często długie przemówienie,
wygłaszane z jakiejś okazji; 2. w liturgii
rzymskiej: uroczysta modlitwa; 3. (u
Zygmunta Glogera) Oracje. W szkołach,
akademjach, seminarjach duchownych i
domach pańskich już od wieków średnich
w Polsce uczono młodzież wymowy, rzecz
więc prosta, że nie odbyła się żadna
-
Wersja 01 01 2016.
uroczystość w domu polskim bez oratora i
oracyi. Z dworów książęcych, i magnackich
zwyczaj
przechodził
zwykłą
koleją
popularyzacyi i naśladownictwa do szlachty
średniej, mieszczan, zagrodowców i wreszcie
do chat całego ludu polskiego. Szlachta na
sejmikach miała świetną sposobność do
doskonalenia się i popisywania w wymowie.]
– (lat.) oratio; oráció; beszéd, szónoklat;
virágnyelv; (vallás) egyház, könyörgés, ima,
imádság
 ORATIO DOMINICA; Ojcze nasz,
Modlitwa Pańska, Modlitwa wzorcowa,
(łac. Oratio Dominica, Pater Noster)
[najstarsza modlitwa chrześcijan, którą
według Nowego Testamentu przekazał
swoim uczniom sam Jezus w czasie
kazania na górze. Jest to formuła
chwaląca wspaniałość Boga, jednocześnie
mająca formę błagalną. Według Ojców
Kościoła stanowi ona wzór modlitwy
chrześcijańskiej. Ojcze nasz jest często
używanym narzędziem w językoznawstwie
porównawczym.] – ORATIO DOMINICA;
A Miatyánk, az Úrtól tanult imádság.
 ORATIO MENTALIS [Modlitwa myślna]
– ORATIO MENTALIS; Csendes imádság.
oracz [rolnik orzący pole] – szántóvető, földművelő
férfi
oraczka – szántás; szántóvető, földművelő nő
orać (orzę, orze) (niedok.) [1. przygotowywać ziemię
pod zasiew poprzez tworzenie w niej bruzd i
jednoczesne odkładanie skib za pomocą
stosownych narzędzi, maszyn; 2. potocznie:
ciężko pracować, harować] – szántani; (átv.)
nehezen, keményen, küzdelmesen dolgozni
orać głęboko – mélyszántani, mélyszántást végezni
orać pługiem – ekével szántani
orać płytko – laposan v. alacsonyan szántani
orać rżysko – rozsföldet szántani
orać w kogo – (átv.) agyondolgoztatni vkit
orać wołami – ökörrel szántani
orać ziemię – földet szántani
Oradea (węg. Nagyvárad; dawno: Wielki Waradyn)
[miasto w Rumunii w okręgu Bihor, stolica
krainy historycznej Kriszana] – Nagyvárad
(románul Oradea, németül Grosswardein,
szlovákul
Vel'ký
Varadín,
latinul
Magnowaradinum,
jiddisül
(‫גרויסווארדיין‬
4539
[municípium a Partiumban, a Körösvidéken,
a Sebes-Körös partján. Az Osztrák–Magyar
Monarchiában Bihar vármegye központja
volt, jelenleg a romániai Bihar megye
székhelye.]
orangutan (Pongo) [1. rodzaj dużych małp
człekokształtnych. Wyraz Orangutan jest
wywodzony od malajskiego Orang Hutan
oznaczającego człowiek leśny. 2. rodzaj
dużych małp człekokształtnych. Można je
znaleźć jedynie w lasach deszczowych na
Borneo i Sumatrze. Wyraz Orangutan jest
wywodzony od malajskiego Orang Hutan
oznaczającego człowiek leśny.] – (maláji,
áll.) orángután (Simia satyrus); Borneó és
Szumátra erdeiben élő, nagy testű,
vörösesbarna
színű,
hosszú
karú
emberszabású
majom
[az
embertől
legtávolabb álló emberszabású majmok
neme. Fejlődési vonala (Ponginae) alcsalád)
mintegy 14 millió éve vált el a többi
emberszabásúétól
(Homininae
és
Dryopithecinae alcsaládok). Neve malájul
erdei embert jelent.]
Dwie małe, izolowane populacje na
Borneo i Sumatrze, klasyfikowane
niegdyś jako podgatunki, są obecnie
dzielone na dwa gatunki: orangutana
borneańskiego
Pongo
pygmaeus
i
orangutana sumatrzańskiego
Pongo
abelii (nieco mniejszego i jaśniejszego, z
białymi
włosami
na
talerzach
policzkowych).
Orangutana
borneańskiego prymatolodzy dzielą na
trzy
podgatunki:
orangutana
sarawaskiego
P.
p.
pygmaeus
występującego w północno-zachodniej
części
wyspy,
orangutana
wschodnioborneańskiego P. p. morio
spotykanego na północnym wschodzie (w
malezyjskiej prowincji Sabah) i na
wschodzie,
oraz
orangutana
centralnoborneańskiego P. p. wurmbii
żyjącego w centralnej i południowej
części
indonezyjskiej
prowincji
Kalimantan). – közelmúltig két alfajt
különböztettek
meg,
a
szumátrai
orangutánt (Pongo pygmaeus abelii) és a
borneói orangutánt (Pongo pygmaeus
pygmaeus). Újabban a két elkülönült
populációt külön fajoknak tekintik, Pongo
abelii és Pongo pygmaeus néven. Sőt, a
borneói orangutánokon belül további 3
alfajt különítettek el, a Pongo pygmaeus
pygmaeus-t (Északnyugat-Borneó), Pongo
pygmaeus morio-t (Északkelet- és KeletBorneó) és a Pongo pygmaeus wurmbii-t
(Délnyugat-Borneó).
-
Wersja 01 01 2016.
orangutan (Pongo)
orakulum [Orakulum w Delfach] – (gör.) orákulum
[1. Hely, ahol az istenség megszólal. Maga az
isteni szózat, jóslatszerű ige. 2. jóslóhely; az
ókorban; 3. olyan hely, ahol az istenek
különösen hajlandók voltak akaratukat a
halandókkal közölni; 4. az általuk sugallt és a
papok által a hivőknek kiadott jóslat maga; 5.
jósda, jóshely; jóslat; mindentudó bölcs.]
oranie – szántás, földművelés
orant, orantka (łac. orans, orantis od orare 'modlić
się') [1. postać przedstawiona w modlitewnej
pozie, z podniesionymi rękoma; 2. w
sztukach
plastycznych
przedstawienie
postaci (zazwyczaj kobiecej) modlącej się, na
stojąco,
ze
wzniesionymi
rękoma,
symbolizującej
duszę
zbawioną.
Przedstawienie postaci w tej pozie, było
szczególnie
popularne
w
sztuce
wczesnochrześcijańskiej.]
–
imádkozó,
fohászkodó, könyörögő (ffi/nő)
Święty Apolinary w pozie oranta - fragment mozaiki z
absydy bazyliki Sant'Apollinare in Classe w Rawennie, VI
wiek
orantka (łac. modląca się) [jeden z typów
przedstawiania
Bogurodzicy,
sięgający
wczesnochrześcijańskich przedstawień dusz
zmarłych, które modlą się za pozostałych na
ziemi
żywych;
przedstawia
postać
Bogurodzicy
bez
Dzieciątka,
z
4540
podniesionymi
rękoma,
czyli
w
tradycyjnym
geście
modlitwy
orędowniczej
(porównaj
modlitwę
Mojżesza w czasie bitwy Izraelitów z
Amalekitami, Wj 17,8-16). Po ustaleniu
programu ikonograficznego kościołów
bizantyjskich (poczynając od IX w.)
Bogurodzica Orantka jest przedstawiana
z zasady w górnej części absydy
ołtarzowej. W kontekście ikonografii
cerkwi temat orędownictwa nabiera
szerszego
znaczenia:
modlitwa
Bogurodzicy wiąże w jedno królestwo
niebieskie, przedstawione w górnych
partiach cerkwi, ze „światem niższym" pod Jej nogami. Bogurodzica Orantka
jakby wychodzi naprzeciw piersi oznaka
godności biskupiej - nieduża ikona (na
jednej
stronie
okrągła,
owalna,
romboidalna), z przedstawieniem Zbawcy
lub Trójcy Świętej, a na drugiej
Bogurodzicy z Dzieciątkiem. 3. Tytuł ikon
Bogurodzicy „Znak" (niekiedy „Wielka
Panagia"),
wyjaśniający
sens
przedstawienia Chrystusa w medalionie
jako odnoszący się do jego symbolicznego
archetypu, baranka paschalnego.] – Orans
- "A Jel Istenanya" [szemből ábrázolható.
Mária ovális medalliont visel, amelyben oda
festik Krisztus-Immánuelnek a Megváltó
megtestesülés előtti képét. Ennek alapja egy
Ószövetségi jövendölés: "Ezért az Úr maga
ad nektek jelet: Igen, a szűz fogan, fiút szül,
és Immánuelnek nevezi el" (Izajás 7.14).
(Istenanya egyik ábrázolási módja)]
[ MB - Orantka (ORANS) ]
- Bogurodzica ma wzniesione ręce. W rękach lub za
paskiem ma chustkę, która jest zmoczona Jej łzami
wylanymi za ludzkość przed przyjściem na świat
Zbawiciela.
-
Wersja 01 01 2016.
oranż [kolor pomarańczowy] – (perzsa→fr.) oranzs,
(kolor) narancsszín
oranżada [chłodzący napój musujący] – (fr.)
oranzsád; narancslé, narancsszörp
oranżada cytrynowa – citromos üdítő
oranżada pomarańczowa – naracsüdítő
oranżadowy, -a, -e – narancsszörpös
oranżeria [budynek ogrodowy z dużymi oknami, w
którym hoduje się rośliny tropikalne] –
oranzséria (fr. orangerie); télikert, pálmaház,
melegház; narancsliget
oranżeryjny, -a, -e – télikerti, pálmaházi, melegházi
[ogród oranżeryjny: télikert]
oranżowy, -a, -e – (perzsa→fr.) oranzs; (kolor)
narancsszínű, narancssárga
orator (z gr. rhetor, łac. orator) [mówca, który
opanował
sztukę
retoryki,
potrafi
przemawiać publicznie i przekonywać
słuchaczy do swoich racji.], oratorka – 1.
(lat.) orátor; szónok, ékesszóló, szónoki
képességekkel
rendelkező
személy;
oráturiánus; vallásos egyesülés v. rend tagja,
híve; 2. rétor (görög eredetű szó) [az ókori
görögöknél egyaránt jelentette a szónokokat is,
az ékesszólás tanítóját is; a rómaiaknál csakis
az utóbbit, akivel szemben a gyakorlati
szónoknak orator volt a neve. Ez azonban
szintén csak a császárok koráig volt így,
azontúl a görög felfogás érvényesült.]
oratorianin (n.łc. Oratorium ‘oratorianie’ wg wł.
Oratorio di San Filippo Neri ‘miejsce
nabożeństw oratorian’ od p.łc. oratorium
‘miejsce modlitwy’) [1. członek katolickiego
stowarzyszenia religijnego skupiającego
osoby duchowne i świeckie prowadzące
4541
wspólne życie bez obowiązku składania
ślubów zakonnych; 2. religiozn. członek
katolickiego
stowarzyszenia
osób
duchownych lub świeckich, w którym nie
ma
obowiązku
składania
ślubów
zakonnych, założonego w XVI w. przez
Filipa Neri, zajmującego się gł. pracą z
młodzieżą] – (lat.) oratoriánus; fogadalmat
nem tett, világi közösségben élő pap; szónok;
(dawno)
udvarmesterféle
(Lengyelországban)
Oratorianie, filipini [stowarzyszenie katolickie
stowarzyszenie religijne założone w 1551
przez F. Nerię, zwanego Apostołem
Rzymu. Zrzeszało kapłanów, którzy
prowadzili pracę duszpasterską w
środowiskach religijnie zaniedbanych,
organizowali pielgrzymki i wygłaszali
kazania dla dzieci. Na wzór rzymskich
oratorian Ch. de Beulle założył
zgromadzenie francuskich oratorian pod
nazwą Oratorium Pana naszego Jezusa
Chrystusa, w celu kształcenia kleru i
prowadzenia apostolatu parafialnego.] (lat.) oratoriánusok [1. Congregatio
Oratorii, COr: világi papok kongregációja.
1565: Rómában Néri Szt Fülöp alapította az
oratórium lelkipásztori ellátására. 1575:
nyertek p. jóváhagyást. Szabályzatukat
1583-1612:
dolgozták
ki.
1942:
módosították. Kezdetben minden rendház
teljesen önálló, 1942 óta laza szövetséget
alkotnak. - Tagjai: novíciusok (3 é. tanulják
az oratórium életét), triennálisok (3-10 éves
tagok), decennálisok (10 évnél idősebbek).
A papok mellett laikus tagjai is vannak.
Szerz. fogadalmak szerint élnek, de nem
tesznek fogadalmat, javaik fölött szabadon
rendelkeznek, ellátásukért bizonyos összeget
közösbe adnak. Az esti imánál, étkezéskor és
a bűnbánó kápt-on vannak együtt. - 2.
Confoederatio/Institutum
Oratorii
S.
Philippi Nerii, Or: a Néri Szt Fülöp
Oratóriumainak Szövetsége tagjai.]
oratorium [1. monumentalny utwór wokalnoinstrumentalny, o tematyce przeważnie
religijnej; 2. miejsce wydzielone na
modlitwę; też: kaplica w klasztorze lub w
seminarium duchownym] – (lat.) oratórium
(a lat. orare, 'imádkozni' szóból); (zene) több
tételes, rendszerint vallásos tárgyú drámai
elbeszélő mű énekkarra, magánénekszólamra
és zenekarra; többnyire bibliai tárgyú
egyházi zenemű, énekkarra és zenekarra,
magánszólamokkal.
(dawno)
imaház,
kápolna; (ép) a szentély emeleti falából nyíló
helyiség, a templom kegyura, vagy a király
számára fenntartott imaterem; házi kápolna
[1. az imádság helye, imaterem: a) kisebbnagyobb közösségek számára fenntartott
-
Wersja 01 01 2016.
kápolna; b) kolostorokban a szentély mögötti,
ablakkal a templomba nyíló (emeleti) helyiség;
c) kegyúri templomokban a kegyúr vagy az
előkelőségek számára fönntartott helyiség; d)
hazánkban a protestáns templomok hivatalos
neve még a Türelmi rendelet után is.]
oratorski, -a, -ie [odnoszący się do oratora;
krasomówczy, związany z przemową] –
szónoki
oratoryjny, -a, -e [dotyczący oratorium (utworu
muzycznego), np. koncert oratoryjny,
muzyka oratoryjna] – (zene) uratóriumOrawa [1. rzeka w Słowacji; 2. (słow. Orava, węg.
Árva, niem. Arwa) kraina historycznoetnograficzna na Słowacji i w Polsce; 3. (ukr.
Орява) wieś na Ukrainie] – Árva (folyó és
helység Szlovákiában); (ukr. Орява) Ukrán
falu
oraz [spójnik używany do łączenia zdań lub innych
wyrażeń, które odnoszą się do tych samych
przedmiotów, osób lub faktów] – valamint,
továbbá, és, meg; úgymint, egyúttal
orbita [1. tor, po którym porusza się ciało
niebieskie lub obiekt kosmiczny względem
innego ciała niebieskiego; 2. tor, po którym
porusza się elektron wokół jądra atomu;
3. zakres
występowania
czegoś
lub
oddziaływania kogoś; 4. zob. oczodół] – (lat.)
orbita; (csill.) csillagpálya, bolygópálya;
keringési pálya; (oka) szemgödör, szemüreg;
(átv.) a tevékenység v. tudás terjedelme
orbita okołoziemska – (űrh.) föld körüli pálya
orbita planety – bolygó pályája
orbita satelitarna [droga, po której porusza się
ciało niebieskie krążące wokół ciała
centralnego] – csillagpálya; műholdas pálya; a
műhold pályája
orbita słońca – nappálya
orbitalny, -a, -e [1. przymiotnik od: orbita (w
znaczeniu toru lotu), np. ruch orbitalny, lot
orbitalny; 2. orbitalna liczba kwantowa wielkość określająca kształt orbitalu] –
(csill., űrh.) orbitális; valamely égitest, kül. a
Föld körüli; föld körüli pályával kapcsolatos;
szemüreghez tartozó, szemüregbeli
orbitał elektronowy – orbitál; elektronpálya [egy
elektron útvonala, amint az atomban a mag
körül kering]
4542
orbitować [1. o pojeździe kosmicznym, stacji
kosmicznej itp.: poruszać się w kosmosie
po orbicie; 2. o kosmonaucie: poruszać się
w kosmosie po opuszczeniu pojazdu
kosmicznego; 3. pot. o kimś, kto nadużył
alkoholu:
poruszać
się
chwiejnym
krokiem] – (csill., űrh.) orbitális pályán
keringeni; űrsétát tenni
orchidea [1. egzotyczny gatunek storczyka; 2.
roślina z rodziny storczykowatych,
hodowana jako ozdobna, o pięknych
kwiatach; storczyk] – (gör.) orchidea [a
phalaenopsisok nem képeznek álgumót, van
viszont számos gyökerük, melyekkel minden
kínálkozó tárgyat körülölelnek. A levelek
nyelvformájúak és meglehetősen szélesek, a
virágok formája, színe és mintázata a
legkülönfélébb lehet. Csaknem egész éven át
virítanak, fehér, sárga, rózsaszín, vörös,
ibolyakék, barna és zöld színben. A
kereskedelemben a fajokat és a kezdők
számára ideális hibrideket is megtaláljuk,
melyeket mind hasonló módon kell öntözni.
A phalaenopsis hibridek ajánlhatók a kezdők
számára, melyekből színpompás választék áll
rendelkezésre. Származási hely:
India,
Dél-Kelet Ázsia, Indonézia, Fülöp-szigetek,
Észak-Ausztrália]; kosbor
orchidea
orcza boldo (łac. Peumus boldus, Boldea fragrans
lub Ruizia fragrans) [zwana też jako boldoa
aromatyczna] – Boldó(fa) (Boldea fragrans)
orczyk [1. pozioma dźwignia dwuramienna
służąca do wychylania steru kierunku
samolotu; 2. drewniany drążek przy
narzędziu rolniczym albo wozie, służący
do zaczepienia pasów i łańcuchów od
uprzęży; 3. drążek zawieszony na dwóch
linach,
służący
do
ćwiczeń
gimnastycznych; 4. drążek stanowiący
część jakiejś maszyny lub urządzenia;
5. drążek przymocowany do poruszającej
się do góry stalowej liny, służący
narciarzom jako uchwyt; też: wyciąg
narciarski z takimi uchwytami] – hámfa,
szélső hám, kisefa (kocsin)
orczykowy wyciąg narciarski – tárcsás sífelvonó
orda (zob. horda) – (tatár) horda, banda;
féktelenül garázdálkodó vad tömeg v.
fegyveres csapat
-
Wersja 01 01 2016.
ordalia [zob. ordalium; sąd boży; środek dowodowy
w średniowiecznym procesie, szczególnie
karnym, ale czasami również cywilnym.] –
istenítélet
(latinul:
ordalium);
(t.sz.)
istenítéletek [ellentétes érdekű felek vitájában a
bizonyítás egyik formája volt, isten segítségül
hívásával az ártatlanság vagy bűnösség
bizonyítására.]; vesszőfutás
order [wysokiej rangi odznaczenie] – (lat.) ordó;
rendjel, érdemjel, érdemrend, kitüntetés
order kawalerski – lovagrend
order kotylionowy – táncrend
order legii honorowej – a becsületrend keresztje
Order Orła Białego [najstarsze i najwyższe
odznaczenie państwowe Rzeczypospolitej
Polskiej, nadawane za znamienite zasługi
cywilne
i
wojskowe
dla
pożytku
Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno
w czasie pokoju jak i w czasie wojny. Nie
dzieli się na klasy. Nadawany jest
najwybitniejszym
Polakom
oraz
najwyższym rangą przedstawicielom państw
obcych. Order został ustanowiony 1
listopada 1705 przez króla Augusta II na
zamku w Tykocinie, małym mieście na
Podlasiu, położonym nad rzeką Narew, gdzie
bywali królowie, magnaci i książęta polscy.
23 grudnia 1992 został restytuowany ustawą
z dnia 16 października 1992 r. o orderach i
odznaczeniach (Dz. U. Nr 90, poz. 490 ze
zmianami).] – Fehér Sas Rend
Order
Podwiązki
[najwyższe
odznaczenie
angielskie] – Térdszalag-rend
Order pracy – munkaérdemrend
Order pracy socialistycznej – Szocialista Munka
Hőse (érdemrend)
Order „Sztandar Pracy” – (dawno) a „Munka
zászlója” érdemrend
Order Ducha Świętego (fr. L'Ordre du Saint-Esprit)
[najwyższy order królestwa Francji,
nadawany przez królów francuskich, którzy
4543
byli jego Wielkimi Mistrzami (Souverain
Grand Maître). Ustanowiony 31 grudnia
1578 przez Henryka III Walezego dla
uczczenia Ducha Świętego, ponieważ
Henryk został wybrany królem Polski (11
maja 1573) i uznany królem Francji
(1574) w dniu Zesłania Ducha Świętego.] –
Szentlélek Rend, Ordo Hospitalarius SS.
Spiritus, OSSpOrder Wołności] – (dawno)
Szabadság Éremrend (magyar kitüntetés)
Order Złotego Runa (fr. Ordre de la Toison d'Or,
hiszp. Orden del Toisón de Oro, łac. Ordo
Velleris Aurei, niem. Orden vom Goldenen
Vlies), początkowo Zakon Złotego Runa
[jest obecnie najwyższym odznaczeniem
państwowym Królestwa Hiszpanii oraz
rycerskim
orderem
domowym
b.
austriackiego
domu
panującego
Habsburgów] – Aranygyapjasrend [(el
tusan, el toison de Oro, Ordre de la toison
d'or). Ezt a lovagrendet Jó Fülöp burgundi
herceg 1429. január 10-én Brüggeben
alapította, harmadik neje, Izabella portugál
hercegnővel, történt egybekelése alkalmával,
a Megváltó, Mária és Szent András
tiszteletére, a keresztény hit és szentegyház
védelmére, az erény és jó erkölcsök
növelésére. A rendet IV. Jenő (1433-ban) és
X. Leó (1517-ben) pápák megerősítették.]
orderomania – rendjelvadászat; (tréf.) (dawno)
gomblyukfájdalom
orderowy, -a, -e – rendjel; rendjelekkel kitüntetett
Ordery polskie – lengyel rendjelek
-
Wersja 01 01 2016.
ordnung [niem. Ordnung; porządek] – [Słowniczek
języka śląskiego] rend, sorrend
ordo (łac. porządek; l.mn. órdines) [1. porządek;
zakon; 2. powtarzające się lub zmienne
grupy rytmiczne w utworach w rytmice
modalnej] – (lat.) ordo; rend, állapot, rang,
papi rend
ordo divini officii [łac., dosł. 'porządek służby
bożej', rubrycela] – (dawno) egyházközségi
naptár, leltárkönyv [pl. Ordo divini officii
recitandi
sacrique
peragendi
iuxta
calendarium..., 1933.]
Ordo Hungariae – Ordo Hungariae (Magyar Rend)
[1754-ben Magyar főrendi urak Báró Sina
György vezetésével alapították meg az
elnémetesítés ellen valamint a haza érdekében
és védelmében tanúsított hős hadicselekedetek
jutalmazására. A főrendi urak Mária Teréziát
uralkodásának megkezdésétől kérték, hogy
alapítson magyar rendi kitüntetést, amire
uralkodásának első 20 évében nem volt
hajlandó. A Szent István Vitézei Katonai
Lovagrendet is 1765 és 1775 között alapította
Mária Terézia, kizárólag a császárság, hü
kiszolgálói számára. A Magyar Rend titkos
lovagrendi társaságként működött, és titokban
adományozta lovagi, és nagykereszt lovagrendi
kitüntetéseit. Rendnek saját rendi ruházata nem
volt, az akkori más rendi szokásokkal
ellentétben. Rend tagjai a díszmagyart
tekintették rendi ruházatnak, katonáknál az
egyenruhát. Rendi láncot csak a mindenkori
nagymester viselte. — Az Ordo Hungariae
(Magyar
Rend)
legitimitását,
jogfolytonosságát, a Lovagrend védelmét az
alapítok egyhangú döntése alapján a Magyar
Szent Korona biztosítja.]
Ordo Sancti Pauli Primi Eremitae (łac.stosowany
skrót: OSPPE Zakon Świętego Pawła
Pierwszego Pustelnika, potocznie paulini) –
Pálos Rend [A Pálos Rend az egyetlen magyar
alapítású férfi szerzetes remete rend.]
Ordo Salutis (Porządek Zbawienia) – Ordo Salutis;
Az üdvösség rendje, vagyis az üdvösség
megszerzésének és elsajátításának sorrendje.
Ordo Sancti Benedicti, używany skrót: OSB;
Benedyktyni, (Zakon Świętego Benedykta) –
(lat.) Ordo Sancti Benedicti O.S.B.; Szent
Benedek rendje, a bencés rend
Ordo Sancti Francisci; Ordo Tertius Regularis
Sancti Francisci; Zakon Trzeci Regularny
św.
Franciszka,
[Franciszkanie,
Franciszkanki] – Ordo Sancti Francisci,
O.S.F.; Szent Ferenc rendje.
Ordo Sorores Hospitalariae Sanctae Elisabethae T.
O. S. Francisci / skrót: OSE – Erzsébetapácák v. Szent Erzsébet Nővérek (hivatalos
nevükön:
Szent
Erzsébetről
Nevezett
Betegápoló Nővérek, latinul: Ordo Sanctae
4544
Elisabethae, O.S.E.; illetve Szent Ferenc
Szabályozott
Harmadrendjének
Szent
Erzsébetről Nevezett Betegápoló Nővérei,
Sorores Hospitalariae Sanctae Elisabethae
Tertii Ordinis Sancti Francisci, S.S.E.) [a
ferences harmadrend női ágának több
kongregációja és társulata. Céljuk Szent
Erzsébet példája szerint a szegény beteg és
öreg nők gondozása. Lelkiségük: Szent
Erzsébet és Szent Ferenc szellemében vidám
istendicséret és emberszolgálat, egyszerű
életvitel,
bensőséges közösségi élet.
Életeszményük a szemlélődő és tevékeny
élet szintézise.]; Az Aacheni Erzsébetapácák
vagy
elizabetánusok
egy
egyházmegyei jogú betegápoló szerzetesi
kongregáció. 1626. május 5-én Aachenben
alapította Apollonia Radermecher. Eleinte
jezsuita, 1624-től obszerváns ferences
lelkivezetés alatt álltak. 1650-ben Grazban,
1709-ben Bécsben telepedtek meg. Bécsből
jöttek nővérek 1738-ban Pozsonyba (Árpádházi Szent Erzsébet-templom és kolostor),
1785-ben pedig Budára. 1990-ben 3
rendházban 55 nővér élt.
ordynacja [1. zbiór przepisów i zarządzeń
prawnych dotyczących jakiejś dziedziny;
2. majątek rodowy, który przechodził
jako niepodzielny i niezbywalny na
jednego spadkobiercę; też: ustawa
spadkowa
regulująca
taki
sposób
dziedziczenia; 3. w Kościele katolickim:
udzielanie święceń, na mocy których
wyświęcona osoba nabywa prawa do
wykonywania określonych czynności
liturgicznych; 3. (u Zygmunta Glogera)
Ordynacje. Prawo polskie nie dozwalało
rozporządzać
testamentem
dobrami
ziemskiemi, które po rodzicach szły w
równy podział pomiędzy synów. Wobec
tego
niektórzy
magnaci,
chcąc
zabezpieczyć świetność swoich rodów na
zawsze, wystarali się o prawomocne takie
urządzenie sukcesyi na przyszłość, aby
takowa nie mogła być dzielona ani zbyta,
ani obciążona długami. Urządzenie takie
od wyrazu łac. ordinatio nazwano u nas
ordynacją, a wskazanego przez to prawo
sukcesora – ordynatem. Ponieważ prawo
to czyniło syna najstarszego majornatu
sukcesorem, nazywano więc także
ordynację
majoratem.
Pierwszą
ordynację
usiłowali
ufundować
Tarnowscy na Jarosławiu, lecz kr.
Zygmunt I, jako superarbiter od stron
zapisany r. 1519, ordynację zamierzoną
uchylił.] – (lat.) ordinatio; ordináció; (hist.)
hitbizomány,
majorátus;
intézkedés,
rendelet, szabályzat, eljárási rendelkezés;
(med.) kórházi igazgató főorvos tisztsége v.
-
Wersja 01 01 2016.
állása; orvosi előírás; (egyház) papszentelés,
lelkészavatás, pappá szentelés; lelkészszentelés
ordynacja wyborcza [ordynacja wyborcza do rad
gmin, radpowiatów i sejmiku województw z
dnia 16 lipca 1998 Dz.U. z 1998r. Nr 95, poz.
602 stan prawny na dzień 13 września 2006
roku] – választási törvény v. eljárás
ordynacki, -a, -ie [związany z ordynacją (w
znaczeniu
majątku
rodowego)
lub
ordynatem, np. dobra ordynackie, majątek
ordynacki] – hitbizományi
ordynans [1. w dawnym wojsku: żołnierz pełniący
stałą służbę przy oficerze; 2. daw. rozkaz lub
zarządzenie; 3. daw. służba, dyżur; 4.
żołnierz, zazwyczaj szeregowy lub podoficer,
pozostający w dyspozycji oficera, do
wszelkiego rodzaju posług pomocniczych
(np. utrzymanie w czystości munduru i
butów,
przenoszenie
przedmiotów,
sprzątanie kwatery itp.)] – (fr.-ném.)
ordonánc; (wojsk) tisztiszolga, csicskás;
küldönc; (ordonánctiszt) szolgálattevő v.
ügyeletes tiszt; parancsőrtiszt, segédtiszt;
(dawno) rendelet, meghagyás
ordynansowy, -a, -e [przymiotnik od: ordynans (w
znaczeniu osoby), np. oficer ordynansowy,
służba ordynansowa] – (wojsk) szolgálattevő
ordynaria [1. część płacy służby i oficjalistów
dworskich otrzymywana w naturze, np.
zbożu, ziemniakach, a także drewnie itp.; 2.
część zarobków oficjalistów dworskich i
stałych robotników rolnych w folwarku
wypłacana w naturze] – (mezőgazdaság)
természetbeni fizetés, járandóság, szegődmény,
kommenció; rendes évi költségvetés
Ordynariat – püspökség
Ordynariat polowy [jednostka administracyjna w
Kościele katolickim i Cerkwi prawosławnej,
odpowiadająca diecezji . Obejmuje żołnierzy
i ich rodziny na terenie jednego kraju. Na
czele ordynariatu stoi biskup polowy.
Posługują w nim kapelani wojskowi.
Aktualny status katolickich ordynariatów
polowych został określony przez Jana Pawła
II w konstytucji apostolskiej Spirituali
Militum Curae.] – Tábori Püspökség
Ordynariat wojskowy na Węgrzech (węg. Tábori
Püspökség)
[rzymskokatolicka
diecezja
wojskowa (ordynariat polowy) ze stolicą w
Budapeszcie, na Węgrzech. Należą do niej
członkowie węgierskiego wojska i policji
oraz
ich
rodziny
wyznania
rzymskokatolickiego.] – tábori püspökség;
tábori vikariátus, 1986-tól tábori ordinariátus: a
katonaság és a tábori lelkészségek püspöksége.
Ordinarium (łac. ordinarius znaczy zwyczajny) [w
liturgii katolickiej zbiorcze określenie tych
jej części (tekstów), które - w odróżnieniu od
proprium - z zasady nie podlegają zmianie,
4545
mimo różnych okresów roku liturgicznego
i okazji, dla których sprawowany jest
obrzęd. Polskim odpowiednikiem tego
łacińskiego terminu jest określenie części
stałe.] - (lat.) ordinárium; (rel.) rk. egyház
istentiszteleti rendje; szertartáskönyv
ordynariusz
[1. w
Kościele
katolickim:
duchowny sprawujący na jakimś obszarze
władzę kościelną; 2. robotnik rolny w
folwarku otrzymujący ordynarię] – (lat.)
ordinarius; ordinárius; (isk.) tanszékvezető
egyetemi tanár; (dawno) egyetemi nyilvános
rendes tanár; az egyetemi oktatásban rendes
tanszék betöltője; (med.) rendelő orvos;
szegődményes
munkás
földbirtokon;
gazdasági cseléd; (egyh.) megyéspüspök,
vagy az adott közösségben teljes hatalommal
bíró elöljáró (pl. apát, apostoli kormányzó
stb.) [Az egyházon belül joghatósággal
rendelkező személy. A római katolikus
egyházban valamely egyházi tisztség jogos
birtokosa. A pápa az egyetemes egyház
ordináriusa,
aki
teljes
törvényhozói,
kormányzói és végrehajtási joghatósággal
rendelkezik. Az általános szóhasználat
ordináriusnak a megyés püspököt nevezi, aki
saját
egyházmegyéjében
rendelkezik
joghatósággal.]
ordynarnie – ordináré módon; közönségesen,
durván, otromba módon, gorombán
ordynarnieć – közönségessé válni, durvulni
ordynarność – közönséges volta vminek;
közönséges dolog
ordynarny, -a, -e [1. wulgarny i prostacki;
2. pospolity, w złym guście] – (fr.) (biz.)
ordináré; goromba, közönséges, nyers,
faragatlan (magatartás); durva, illetlen
(beszéd)
ordynarny cham! – durva v. közönséges alak!
ordynat [właściciel ordynacji rodowej] –
hitbizományos, majorátus tulajdonosa
ordynator [lekarz kierujący oddziałem szpitala]
– intézkedő ember; (med.) osztályvezető
orvos; osztályorvos, főorvos, rendelőorvos
ordynatorski, -a, -ie – főorvosi
ordynek
-
Wersja 01 01 2016.
ordynek [1. daw. rozstawienie, zwłaszcza wojska;
2. daw. pewna liczba rzeczy lub osób
stojących w jednej linii; 3. daw. ustalony
porządek] – (fr.) ordré;(biz.) rendelet, parancs,
utasítás; (wojsk) (tört.) elrendeződés, alakzat,
rend
ordynek bojowy – (fr.) Ordre de bateille; harci rend,
csatarend; vmely magasabb parancsnok alá
rendelt csapatokról szóló grafikai kimutatás
ordyniec [Tatar należący do ordy] – tatár
ordynka [zob. czeczuga w zn. 1.] – tatárszablya
ordynować [1. przepisywać leki lub inną kurację;
2. pełnić obowiązki ordynatora; 3. daw.
polecać, rozkazywać; 4. daw. wysyłać,
wyprawiać]
– (lat.)
ordinál;
(med.)
osztályvezető orvosként működni v. rendelni;
rendelni, előírni; (rel.) szentelni, felszentelni;
papot felszentelni
ordynować brom na uspokojenie – brómot rendelni
idegcsillapításra
ordynować na śmierć – a betegnek v. elítéltnek
feladni az utolsó kenetet
ordynujący, -a, -e – rendelő
ordynus [człowiek nieokrzesany i wulgarny] –
(közb.) goromba, durva, faragatlan
oregano (zob. Lebiodka pospolita) [1. roślina zielna
używana jako ziele lecznicze i przyprawa;
2. przyprawa z suszonych liści tej rośliny] –
oregánó
orędować [wstawiać się za kimś lub za czymś u
kogoś; przyczyniać się] – közbenjárni,
pártfogolni
orędować za kimś – szót szólni, közbenjárni vkiért
orędowanie – közbenjárás, pártfogás
orędownictwo [wstawianie się za kimś lub za
czymś] – védnökség, a pártfogó hivatala
orędownik [ten, kto wstawia się za kimś lub za
czymś], orędowniczka – szószóló, közbenjáró,
pártfogó, oltalmazó, védnök (ffi/nő)
Orędownik [Jezus Chrystus jest naszym
Orędownikiem, bo On nas broni od
oskarżeń szatana przed Bogiem. Przekład
Biblii Tysiąclecia nazywa Go Rzecznikiem,
co jest nawet lepszym przekładem greckiego
wyrazu Parakletos. On się za nami wstawia,
interweniuje
(grec.
entunchano).]
–
közbenjáró [Közvetítő személy, aki két vagy
több, egymástól elidegenedett ember közt segít
helyreállítani a jó kapcsolatot (1Sám 2,25; Jób
33,23); Krisztus az Újszövetség közbenjárója
Isten és az emberek közt (1Tim 2,5; Zsid 8,6;
9,15; 12,24).]
orędzie (od wyrazu arunti – zlecenie) [1. uroczyste
oświadczenie osoby wysoko postawionej,
skierowane do ogółu w sprawach wielkiej
wagi; 2. uroczyste oznajmienie, rzecz
wypowiedziana przez poselstwo] – szózat;
(manifest) kiáltvány
4546
orędzie biskupów polskich do biskupów
niemieckich (List biskupów polskich do
niemieckich z 1965) – a lengyel püspökök
szózata a német püspökökhöz
Orędzie "Prawdziwe Życie w Bogu" [zob.
posłannictwo Vassuli] – „Igaz Élet
Istenben” Kiáltvány
oręż [1. broń, uzbrojenie; 2. siły zbrojne;
3. środki wykorzystywane do pokonania
kogoś lub czegoś; 4. łow. poroże samca
jelenia lub szable i fajki dzika] – fegyver;
fegyveres erő
orężnie – fegyveresen
orężny, -a, -e [zbrojny, zaopatrzony w broń] –
(gör.) fegyveres, fegyverOrfa, Orpa (uparta, o sztywnym karku)
[Moabitka, żona Cheliona, Kiliona, syna
Elimelecha. Nie poszła z teściową do ziemi
Kanaan, jak to uczyniła Rut, ale wróciła
do ziemi moabskiej. Jest typem człowieka
(może i fałszywego kościoła), który poznał
drogę Królestwa Niebieskiego, obcował z
tymi, co posiadają prawdziwego Boga, ale
wrócili do świata, w którym serce ich
zawsze tkwiło.] – Orpa (nyak, nyakszirt, hát;
csökönyös, ellenálló, hátat fordító; gazella,
zerge) [Moábita nő, Naómi fiának, Kiljonnak
felesége (Ruth 1,4.14; 4,9-10).]
orfeum (lokal muzyczny) – (gör.) orfeum; zenés,
műsoros mulató; zeneegylet, mulatóhely;
dal- vagy zeneegyesületek, továbbá az ilyen
egyesületek helyiségei, hol előadásokat
tartanak [Ujabban olyan kétes hirü
mulatóhelyek, hol ledér és sikamlós dalokat,
énekes szinműveket adnak elő, gyakran
bohócok és erőművészek, meg kitanított
állatok mutatványaival vegyesen.]
Orfeusz (Orpheus) (gr. Ὀρφεύς Orpheus) [w
mitologii greckiej to syn boga Apollina i
muzy Kaliope. Pochodził z Tracji.
Wymienia się go niekiedy jako władcę
jednego z ludów tej górzystej krainy.
Uważany za największego śpiewaka,
muzyka i poetę greckiego. Wtórował on
swej pieśni grą na lirze lub kitarze, którą
ulepszył, powiększając liczbę jej strun z
siedmiu do dziewięciu.] – (gör.) Orfeusz
(Orpheus); 1. görög eredetű férfinév,
jelentése bizonytalan, esetleg szép hangú;
szélvihar, sötét; árva. 2. kiváló dalnok az
ókori görög mitológiában, aki énekével még
a fákat és a sziklákat is megindította, a
vadállatokat megszelídítette (a költészet és a
zene varázsos erejének megtestesítője)
orficki, -a, -ie [dotyczący orfizmu – doktryny
filozoficzno-religijnej] – (gör.) orfikus
(túlvilági élet)
orficzny, -a, -e [dotyczący orfizmu – kierunku w
malarstwie] – (gör.) orfikai, orfikus; titkos
-
Wersja 01 01 2016.
tanokkal kapcsolatos, ezekre vonatkozó, titkos,
rejtelmes
orfika – (gör.) orfikus költészet
orfizm [Orfizm to mistyczny nurt religijny, który
zaspokajał
potrzebę
indywidualnego
przeżycia religijnego starożytnych Greków.
Odpowiadał na pytania dotyczące losu duszy
po śmierci i miał duży wpływ na rozwój
ważnych kierunków filozofii greckiej:
pitagoreizmu i platonizmu. ] – (műv.)
orphismus, orfizmus: modern festészeti
irányzat, a kubizmus utódiránya (az elnevezés
G. Apiollinaire-től származik)
organ [1. część organizmu ludzkiego, zwierzęcego
lub roślinnego o określonej budowie i
określonych
funkcjach;
2. urząd
lub
instytucja o określonej funkcji, zwłaszcza
związanej ze sprawowaniem władzy;
3. dziennik lub czasopismo reprezentujące
poglądy organizacji politycznej, społecznej
itp.; 4. część układu automatycznego
sterowania i regulacji] – (gör.) orgánum;
(anat) szerv, érzékszerv; (urząd) intézmény,
hatóság, szerv, közeg, hivatal; (prasa)
sajtóorgánum, lap, sajtótermék
organ administracji państwowej – államigazgatási
szerv
organ administracji publicznej – közigazgatási
szerv
organ administracyjny – igazgatási szerv
organ
bezpieczeństwa
narodowego
–
nemzetbiztonsági szerv
organ centralny – központi szerv; központi hírlap,
orgánum
organ doradczy – tanácsadó szerv v. testület
organ dotyku – tapintó szerv
organ finansowy – pénzügyi szerv
organ gospodarczy – gazdasági szerv
organ kierowniczy – vezető szerv, irányítószerv
organ kontroli, organ kontrolny – ellenőrző szerv
organ kontroli finansowo-gospodarczej – pénzügyigazdasági ellenőrző szerv
organ mowy – beszédszerv
organ o zasięgu krajowym – országos hatáskörű
szerv
organ opiniodawczy – véleményező szerv
organ pastwowy – állami szerv
organ planowania – tervező szerv
organ płciowy – ivarszerv [kobiecy organ płciowy a.
żeński organ płciowy: női ivarszerv; męski
organ płciowy: hím ivarszerv]
organ prasowy – sajtószerv; sajtóorgánum; szócső
organ porządkowy – rendészeti szerv
organ powonienia [zob. nos] – szaglószerv
4547
organ promulgacyjny [dziennik urzędowy, w
którym ogłasza się teksty aktów
prawnych] – kihírdető orgánum
organ propagandy – tájékoztató szerv
organ przedstawicielski narodu – népképviseleti
szerv
organ przedstawicielski samorządu – képviselőtestület
organ rozrodczy – ivarszerv
organ rudymentarny – csökevényes szerv
organ rządowy – kormányszerv; kormánylap
organ słuchu – hallószerv
organ szczątkowy – ivarszerv; csenevész v.
rudimenter szerv
organ ustawodawczy – törvényhozó szerv
organ wewnętrzny – belső szerv
organ węchu – szaglószerv
organ władzy – hatósági v. hivatalos közeg
organ władzy państwowej – államhatalmi szerv
organ wykonawczy – végrehajtó szerv
organ
wymiaru
sprawiedliwości
–
igazságszolgáltatási szerv
organ wzroku – a látás szerve; látószerv
organ zewnętrzny – külső szerv
organ związku plastyków – a Képzőművészek
Szövetségének lapja
organa porządkowe – rendfenntartó közegek
organdyna (niem. Organdin, fr. organdi) [1.
cienka, sztywna i przezroczysta tkanina
bawełniana; 2. cienka, rzadka, sztywna
tkanina bawełniana; 3. cienka, czasami
przewiewna, lekka bawełniana tkanina o
bardzo małym nabieraniu; w splocie
płóciennym i produkowane z czystych,
lekko skręconych przędz, które mogą być
usztywnione za pomocą dodania znacznej
ilości
krochmalu.
Stosowane
do
wzmocnienia damskiej odzieży i nakrycia
głowy, do ozdób i kostiumów teatralnych.]
– (fr.) organdi; organtin [A legfinomabb
pamutanyag. Merevített, ritka szövésű
pamutszövet. Használjuk függönyök könnyű,
fésülködő
asztalok,
lámpaernyők
anyagaként. Mosható és nedvesen kell
vasalni]; (text.) merevített, hálószerű
pamutszövet [Könnyű, vékony, áttetsző,
gyakran fényes pamutszövet, finom, laza
sodratú, de gyakran erősen írelt fonalakból
(emiatt ilyenkor kemény fogású), rendkívül
ritka vetülékbeállítással vászonkötésben
készül. Női ruhák és kalapok merevítő
anyagaként, valamint dekorációs célokra és
színházi kosztümökhöz használják.]
-
Wersja 01 01 2016.
organdynowy, -a, -e – organtinorganecznik
[(zoologia)
koralowiec
szesciopromienny] – orgonakoráll
organiczanie wartości szczytowej – csúcsvágás
organicząć, organiczyć – korlátozni
organiczenie modulacji – modulációs elnyomás
organiczyć budżet – korlátozni a költségvetést
organicznik amplitudy w pasmie częstotliwości
słyszalnych)
–
hangfrekvenciás
amplitúdóhatároló
organicznik szczytowy – csúcsvágó
organicznik tonów niskich – mélyelnyomó szűrő
organiczny, -a, -e [1. należący do świata
zwierzęcego
lub
roślinnego;
2. o
negatywnych uczuciach: niedający się
zwalczyć ani niczym uzasadnić; 3. ściśle ze
sobą lub z czymś związany] – (gör.)
organikus; szerves, szervi; az élőlények
világába tartozó; szervvel kapcsolatos; az élő
szervezetek rendezettségére emlékeztetően
rendezett, összefüggő; (vegyt.) szerves; szenet
tartalmazó
organiczna i nierozerwalna więź z narodem – a
néppel való eleven és elszakíthatatlan kapcsolat
Organiczna dioda elektroluminescencyjna, OLED
(ang. Organic Light-Emitting Diode) [to dioda
elektroluminescencyjna (LED) wytwarzana
ze związków organicznych. OLED oznacza
także klasę wyświetlaczy graficznych,
opartych na tej technologii. Wyświetlacze
tego typu charakteryzują się dość prostą
metodą produkcji – warstwa organiczna,
składająca się z pikseli-diod w trzech
kolorach (lub czterech – dodatkowy biały),
jest nakładana na płytę bazową w procesie
podobnym do drukowania stosowanego
przez drukarki atramentowe. Dodatkowe
wprowadzenie warstwy pośredniej pomiędzy
płytą a emiterem podnosi sprawność i
4548
jasność ekranu.] – OLED (Organic Light
Emitting Diode) [Kijelző eszköz, melyben
szerves molekula elektromos mező hatására
fotont bocsát ki.]
organista [1. osoba zwodowo trudniąca się grą w
kościele, zwykle na organach; 2. muzyk
grający na organach] , organistka –
orgonista (ffi/nő); kántor
organistowski, -a, -ie – kántororganistówka [dom, w którym mieszka organista
kościelny] – kántorlak
organistyczny, -a, -e – organizmusi, szervezeti
organizacja (org.) [1. (gr. - uporządkowanie) to
celowa
grupa
społeczna,
która
funkcjonuje według pewnych reguł i
zasad, współpracująca ze sobą - by
osiągnąć określony cel. Istotą organizacji
jest świadomość zasad, reguł, misji, celów
oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie
działań innych). 2. grupa ludzi lub państw
mających
ustaloną
strukturę
i
działających razem, aby osiągnąć wspólne
cele; 3. sposób zorganizowania czegoś;
4. organizowanie
czegoś]
–
(lat.)
organizálás; szervezet (szerv.) (csoport),
politikai v. társadalmi egység v. szervezet;
(czynność) szervezés, megszervezés; a teljes
egész, felépítettség, rendezés, elrendezés,
rendszer; szervezkedés, szervezettség
organizacja
administracji
państwowej
–
államigazgatási szervezet
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie, OBWE (ang. Organization for
Security and Co-operation in Europe,
OSCE) [organizacja międzynarodowa
uznawana za organizację regionalną w
rozumieniu rozdziału VIII Karty Narodów
Zjednoczonych.
Jej
celem
jest
zapobieganie powstawaniu konfliktów w
Europie. Oprócz państw europejskich jej
członkami są także Stany Zjednoczone i
Kanada. OBWE powstała 1 stycznia 1995
w wyniku przekształcenia Konferencji
Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
w organizację.] – Európai Biztonsági és
Együttműködési Szervezet, EBESZ [Célja az
emberi jogok tiszteletben tartatása, a
fegyveres konfliktusok megelőzése és a
válságkezelés Európában.]
organizacja bojowa [organizacja polityczna
prowadząca
walkę
zbrojną
z
przeciwnikiem politycznym] – harci v.
katonai szervezet
organizacja budżetowa – költségvetési szervezet
organizacja dołowa – alsóbb szerv, alsóbb
szervezet
organizacja ciała ludzkiego – az emberi test
felépítése v. alkata
-
Wersja 01 01 2016.
organizacja funkcjonalna – funkcionális szervezet
organizacja gospodarcza – gazdasági v. gazdálkodó
szervezet
organizacja handlu – kereskedelmi szervezet
organizacja
handlu
zagranicznego
–
külkereskedelmi szervezet
organizacja koncernowa – konszernszervezet
organizacja masowa – tömegszervezet
organizacja międzynarodowa –
nemzetközi
szervezet
organizacja międzynarodowa praw człowieka –
emberjogi nemzetközi szervezet
organizacja młodzieżowa [dobrowolne zrzeszenie
młodzieży
zmierzające
do
realizacji
wyznaczonych zadań. Na terenie wyższych
uczelni i szkół działają m.in.: organizacje
studenckie Niezależne Zrzeszenie Studentów
i Zrzeszenie Studentów Polskich oraz
skupiający młodzież szkolną Związek
Harcerstwa Polskiego i Związek Harcerstwa
Rzeczypospolitej.
Osobnym
typem
organizacji jest samorząd uczniowski,
którego
celem
jest
współudział
w
rozwiązywaniu problemów dotyczący życia
szkolnego] – ifjúsági szervezet
Organizacja
Młodzieży
Towarzystwa
Uniwersytetów Robotniczych (OM TUR) –
Munkásegyetemek
Társaságának
Ifjúsági
Szervezete
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ang. United
Nations, UN, fr. Organisation des Nations
Unies, hiszp. Organización de las Naciones
Unidas, ros. Организация Объединенных
Наций /Organizacyja Objedinionnych Nacyj/,
arab. ‫ ال م تحدة األم م‬/al-Umam al-Muttahida/,
chiń. /Lianheguo/) ONZ [uniwersalna
organizacja międzynarodowa, z siedzibą w
Nowym Jorku, powstała 24 października
1945 r. w wyniku podpisania Karty
Narodów
Zjednoczonych.
ONZ
jest
następczynią Ligi Narodów.] – Egyesült
Nemzetek Szervezete (ENSZ) [az Egyesült
Nemzetek Szervezete az 1919 és 1945 között
működött Népszövetség utódszervezeteként jött
létre a II. világháború után. Magyar rövidítése
ENSZ, a szervezet angol nevéből, a United
Nationsból ered az UN rövidítés. Az ENSZ
franciául L'Organisation des Nations unies
(ONU), spanyolul Naciones Unidas (ONU).
Az Egyesült Nemzetek kifejezés Franklin
Delano
Roosevelt
amerikai
elnöktől
származik.]
4549
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw
Oświaty, Nauki i Kultury (ang. United
Nations Educational, Scientific and Cultural
Organization)
[Organizacja Narodów
Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki
i Kultury; łac. unesco – łączę się w jedno)
– organizacja wyspecjalizowana ONZ,
której
podstawowym
celem
jest
wspieranie współpracy międzynarodowej
w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a
także wzbudzanie szacunku dla praw
człowieka, bez względu na kolor skóry,
status społeczny i religię.] – az Egyesült
Nemzetek Nevelésügyi, Tudományos és
Kulturális Szervezete, UNESCO [(angolul:
United Nations Educational, Scientific and
Cultural Organization), 1945. november 16án alakult meg]
organizacja nauczycielska – oktatási, tanítói
szervezet [Tajna Organizacja Nauczycielska
(TON) – konspiracyjna organizacja
Związku Nauczycielstwa Polskiego powstała
w październiku 1939 r. w Warszawie.]
organizacja nielegalna – illegális szervezet
Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego [ang.
North Atlantic Treaty Organisation
(NATO), fr. Organisation du Traité de
l’Atlantique Nord (OTAN), organizacja
międzynarodowa
o
charakterze
polityczno-wojskowym, utworzona na
podstawie Traktatu północnoatlantyckiego
zawartego 4 IV 1949 w Waszyngtonie,
obowiązującego od 24 VIII 1949] – az
Észak-atlanti Szerződés Szervezete [ang.:
North Atlantic Treaty Organisation, rövidítve
NATO, franciául Organisation du Traité de
l’Atlantique Nord, OTAN – 28 északamerikai és európai ország szövetsége,
amelyet a II. világháború után 1949. április
4-én alapítottak Washingtonban. A szövetség
célkitűzéseit az Észak-atlanti Szerződés
foglalja magában, amelynek értelmében a
tagállamok minden politikai és katonai
eszközt igénybe vesznek a tagországok
szabadságának
és
a
biztonságának
megőrzése érdekében. Hivatalos nyelvei az
angol és a francia. Magyarország –
Csehországgal és Lengyelországgal közösen
– 1999-ben vált a szövetség tagjává.]
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego
(ang. North Atlantic Treaty Organization,
NATO, fr. Organisation du Traité de
-
Wersja 01 01 2016.
l'Atlantique Nord, OTAN), w skrócie NATO,
potocznie
Organizacja
Paktu
Północnoatlantyckiego
lub
Pakt
Północnoatlantycki – organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 w wyniku
podpisania
4
kwietnia
1949
Traktatu
Północnoatlantyckiego
przez
10
krajów
europejskich: państw-członków Unii Zachodniej
(Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka
Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi
krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia,
Włochy) oraz USA i Kanadę. Początkowym
celem istnienia organizacji była obrona militarna
przed atakiem ZSRR. Potem stał się on
elementem utrzymania równowagi strategicznej
między Wschodem i Zachodem. Po rozpadzie
Układu
Warszawskiego
spełniał
rolę
stabilizacyjną
podejmując
działania
zapobiegające rozprzestrzenianiu konfliktów
lokalnych.
18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i
Turcja, 5 maja 1955 RFN, a 30 maja 1982
Hiszpania. 3 października 1990 NATO
powiększyło się o terytorium NRD, po
przyłączeniu jej landów do RFN. 12 marca 1999
do NATO przystąpiły pierwsze państwa należące
dawniej do Układu Warszawskiego: Czechy,
Węgry i Polska, 29 marca 2004 Bułgaria,
Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i
Słowenia, a 1 kwietnia 2009 Albania i Chorwacja
organizacja państwowa [państwo] – állami
szervezet; államszervezet
organizacja partyjna – pártszervezet
organizacja podstawowa – alapszervezet, alapszerv
organizacja podziemna – földalatti szervezet
Organizacja Polska (OP) – Lengyel Szervezet
organizacja pracowni zajmowała mu masę czasu –
a műhely v. munkahely megszervezése tetemes
időt vett el tőle v. idejének nagy részét
lefoglalta v. igénybe vette
organizacja pracy – a munka megszervezése;
munkaszervezés, munkaszervezet
organizacja produkcji – a termelés megszervezése;
termelési szervezet
organizacja prosta – egyszerű szervezet
organizacja przemocy – erőszakszervezet
organizacja przestępcza – bűnszervezet
organizacja rolnicza – parasztszervezet; gazdakör
organizacja rośliny – a növény felépítése
organizacja sądowa – bírósági szervezet, felépítés,
fokozatok
organizacja skupu i zbytu – begyűjtő és értékesítő
szervezet
Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych (Osa) –
Különleges Katonai Akciók Szervezete (19421943)
organizacja społeczna – társadalmi szervezet
organizacja sportowa – sportszervezet
organizacja szpiegowska – kémszervezet
4550
Organizacja Tajnej Armii; Organisation de
l'Armée Secrète, OAS [założona w 1961,
zaliczana do skrajnie prawicowych grup
terrorystycznych,
zwalczająca
ideę
przyznania niepodległości Algierii, która
była w tym czasie francuską kolonią,
zamieszkiwaną przez liczną mniejszość
francuską.] – (fr.) Organisation de l'Armée
Secrète (titkos fegyveres szervezet); a
szélsőséges
francia
gyarmattartók
terrorszervezete
organizacja terrorystyczna – terrorszervezet
organizacja wojska posuwała się szybko – a
hadsereg megszervezése gyors ütemben
haladt
Organizacja Współpracy Gospodarczej i
Rozwoju (ang. Organization for Economic
Co-operation and Development, OECD, fr.
Organisation de Coopération et de
Développement
Economiques,
OCDE)
[organizacja międzynarodowa o profilu
ekonomicznym skupiająca 32 wysoko
rozwinięte i demokratyczne państwa.
Utworzona na mocy Konwencji o
Organizacji Współpracy Gospodarczej i
Rozwoju podpisanej przez 20 państw 14
grudnia 1960. ― Siedzibą OECD jest
Château de la Muette w Paryżu. W
ramach systemu OECD funkcjonuje
Międzynarodowa Agencja Energetyczna
(IEA).] – Gazdasági Együttműködési és
Fejlesztési Szervezet, OECD (angol nevének
– Organisation for Economic Co-operation
and Development – rövidítéséről hazánkban
is főként OECD néven ismert nemzetközi
szervezet. [Székhelye: Párizs (Château de la
Muette). A szervezetnek Magyarország 1996
óta a tagja.]
organizacja zbytu – értékesítési szervezet
organizacja złożona – összetett szervezet
organizacja związkowa – szakszervezet
organizacyjny, -a, -e – szervezeti, szervezési;
szervező, rendező
organizator [1. osoba organizująca jakieś
przedsięwzięcie; 2. część zarodka zwierząt
i człowieka wpływająca na przekształcenie
się sąsiednich części w określone narządy;
3.
był
najniższym
stopniem
instruktorskim wprowadzonym w okresie
PRL w polskim harcerstwie. Oznaczany
był białą podkładką pod krzyżem
harcerskim. Obecnie stopień ten jest
wycofany.],
organizatorka
–
(lat.)
organizátor; szervező, rendező (ffi/nő)
organizator grupy (partyjnej) – pártcsoportbizalmi
organizator targów – vásárszervező
organizatorski, -a, -ie – szervezői, rendezői
-
Wersja 01 01 2016.
organizer [1. kalendarz z notatnikiem, z
wymiennymi
wkładami;
2. notes
elektroniczny]
–
menedzsernaptár;
elektronikus jegyzet
organizm
[1.
(ustrój)
istota
żywa
charakteryzująca się procesami życiowymi
(przede wszystkim przemianą materii).
2. twór biologiczny, którego poszczególne
części i struktury tworzą zharmonizowaną
pod względem funkcjonalnym całość,
wykazującą wszelkie cechy życia; 3. ustrój
cielesny człowieka; 4. całość złożona z wielu
współpracujących ze sobą elementów] –
(gör.-fr.-lat.) organizmus, szervezet, élő
szervezet, élőlény; (átv., pol.) élő szervezet
organizm autochtoniczny [zwierzę lub roślina
pochodzące z tego terenu, na którym
aktualnie występuje] – autochtonikus
szervezet v. organizmus
organizm autotroficzny – autotróf szervezet
[autotróf (görög eredetű szó autos = "saját" és
trophos = "táplálkozás") organizmusok
egyszerű szervetlen anyagokból bonyolult
szerves
vegyületek
felépítésére
képes
szervezetek. Ezt vagy kemoszintézis vagy a
napenergia felhasználásával érik el. Ide
tartoznak azok a fotoszintézisre képes
növények, amelyek a szerves vegyületek
szintézise során fő forrásként a légköri széndioxidot
használják,
illetve
azok
a
mikroorganizmusok,
amelyek
az
anyagcseréhez szükséges energiát szervetlen
anyagok oxidációja útján nyerik (kemotróf
organizmusok).
organizm ciepłolubny, termofilny [zob. termofil] –
melegkedvelő v. termofil szervezet
organizm cudzożywny, organizm heterotroficzny,
heterotrof [organizm odżywiający się
cudzożywnie, są to bakterie saprofityczne i
pasożytnicze,
protisty
zwierzęce
i
grzybopodobne, rośliny pasożytnicze, grzyby
i zwierzęta. Heterotrofy takie jak bakterie i
grzyby są zaliczane do reducentów, czyli
organizmów
rozkładających
martwą
materię organiczną do prostych związków
mineralnych, niezbędnych dla organizmów
samożywnych.] – heterotróf organizmus
[Heterotróf az az organizmus, amely szerves
anyagokat használ a túléléséhez szükséges
kémiai energia biztosításához. A heterotrófokat
konzumenseknek is nevezik a táplálékláncban,
mert autotrófokat vagy más heterotrófokat
fogyasztanak el hogy szerves szénforráshoz
jussanak. Minden állat heterotróf a legtöbb
gombával és sok baktériummal egyetemben.
Néhány állat, például a korall szimbiotikus
kapcsolatot építenek ki autotrófokkal és így
jutnak hozzá a szerves szénhez. Vannak olyan
parazita növények is, melyek részben vagy
teljesen heterotróffá váltak. Léteznek húsevő
növények, melyek állatokat fogyasztanak
ezzel pótolva a nitrogénhiányt, ezek azonban
autotrófok.]
4551
Organizmy cudzożywne dzielimy ze względu
na pozycje w łańcuchu pokarmowym na:
 saprobionty (saprofagi i saprofity)
 holozoiki
o roślinożercy
o zoofagii
 drapieżniki
 padlinożercy
o wszystkożercy
Niekiedy dzieli się je ze względu na strategie
metaboliczną na:
 Fotoorganoheterotrofy
 Fotolitoheterotrofy
 Chemoorganoheterotrofy
 Chemolitoheterotrofy
organizm kosmopolityczny zwierzę lub roślina
występujące na różnych kontynentach i w
różnych strefach klimatycznych] –
kozmopolita szervezet
organizm kserotermiczny [zob. kseroterm] –
szárazságtűrő szervezet
organizm mcholubny [zob. briofil] – tűzkedvelő
organizmus
organizm mięsożerny– húsevő (zofág) szervezet
organizm
naśnieżny,
niwalny,
hiemalny
[zimnolubny bezkręgowiec lub glon żyjący
na śniegu] – hidegkedvelő szervezet
organizm odporny na jakąś chorobę – vmely
betegségnek ellenálló szervezet
organizm państwowy – államszervezet
organizm polifagiczny (polifag) – mindenevő
(polifág) szervezet
organizm roślinożerny – növényevő (fitofág)
szervezet
[növényevőnek
nevezzük
mindazokat
az élőlényeket, amelyek
elsődlegesen
autotróf
szervezeteket
fogyasztanak]
organizm samożywny (autotrof) [organizm
samodzielnie
wytwarzający
związki
organiczne. Potrzebuje do tego wody,
dwutlenku węgla i energii słonecznej
(zachodzi proces fotosyntezy) bądź energii
chemicznej, którą uzyskuje ze spalania
(utleniania) związków nieorganicznych
(chemosynteza).] – autotróf szervezet
organizm wapieniolubny [zob. kalcyfil] –
mészkedvelő szervezet
organizm wskaźnikowy [zob. bioindykator] –
indikátor szervezet
organizm wszystkożerny (wszystkożerca) –
mindenevő mindenevők (omnivora) [olyan
állatfajok, amelyek növényeket és állatokat
is egyaránt esznek. Nem táplálékspecialisták, tehát nem egyféle táplálékot
-
Wersja 01 01 2016.
fogyasztanak. A fogazattal rendelkező állatokat
gumós zápfogaikról lehet azonosítani. Jól
ismert mindenevő fajok például a sertés, a
holló vagy az ember.]
organizmy pelagiczne [organizmy, których tryb
życia nie jest związany ze stałym podłożem,
żyjące w pelagialu] – tengeri szervezet
organizmy przewodnie [gatunki roślin lub zwierząt
najbardziej typowe dla danego środowiska
lub zbiorowiska] – vezető v. vezérszervezet
organizować
(organizuje)
[1. planować
i
koordynować poszczególne etapy jakichś
działań; 2. tworzyć zespół do wspólnego
działania
lub
zakładać
instytucję,
organizację itp.; 3. być czynnikiem, od
którego zależy układ i funkcjonowanie
elementów jakiejś całości; 4. pot. zdobywać
jakieś rzeczy, czasem nielegalnie] – (lat.)
organizlni; szervezni, megszervezni; rendezni;
megalakítani
organizować coś – szervezni vmit
organizować
kampanię
reklamową
–
reklámkampányt, reklámhadjáratot szervezni
organizować konferencję – konferenciát rendezni v.
szervezni
organizować konferencję międzynarodową –
nemzetközi
konferenciát
szervezni
v.
összehívni
organizować spotkanie wyborcze – választói gyűlést
szervezni
organizować stonnictwo – pártot szervezni
organizować targi – vásárt szervezni
organizować się [1. zrzeszać się w organizację lub
tworzyć grupę w celu wspólnego działania;
2. być organizowanym – urządzanym] –
szerveződni, szervezkedni
organizowanie
[jako
element
zarządzania,
obejmuje strategię organizacji i wszystkie jej
cele] – szervezés, rendezés
organki (harmonijka; w znaczeniu instrumentu
muzycznego) – szájharmonika
organki [broń palna wielolufowa, używana w XVI i
XVII w. – wielostrzałowa broń palna,
używana od XVI do XVII w. Składała się z
wielu luf karabinowych na wspólnym łożu
np. działa. Była ładowana odprzodowo, a
ładunki przeważnie były odpalane kolejno
wspólnym lontem.] – (broń) orgonaágyú;
(zene) szájharmonika, kis orgona
organki – orgonaágyú
4552
organki elektroniczne – elektromos játékorgona
organmistrz [wytwórca, konserwator lub
stroiciel organów] – orgonaépítő mester;
orgonaművész
organmistrzostwo – orgonaépítés
organmistrzowski, -a, -ie – orgonaépítő-,
orgonaépítői
organogen – (lat.-gör.) organogén [A szervezetet
felépítő anyagokat hívjuk organogén
elemeknek. Ilyenek a szén, a hidrogén, az
oxigén és a nitrogén.]; (földt.) szerves
eredetű
organografia [dział morfologii roślin zajmujący
się ukształtowaniem i rozwojem ich
organów] – organográfia, szervtan
organoleptyczny, -a, -e [zrozumiany, oceniony
dzięki
zmysłom]
–
organoleptikus,
empirikus; tapasztalati
organoterapia – (gör.) organoterápia; (orv.) állati
eredetű
szervekkel,
szövetekkel
v.
mirigyekkel történő gyógykezelés
organoleptyczny, -a, -e [zrozumiany, oceniony
dzięki
zmysłom]
–
organoleptikus;
érzékszerviorganoleptyka [1. metoda oceniania jakości
środków spożywczych na podstawie ich
wyglądu, smaku i zapachu; 2. metoda
badawcza polegająca na sprawdzeniu
właściwości badanego obiektu za pomocą
zmysłów] – a nyersanyagok, ételek, italok
érzékszervi
tulajdonságaival
(ízével,
illatával, állományával, hőmérsékletével)
foglalkozó tudományág; érzékszervi kutatás
v. vizsgálat v. eljárás (látás, szaglás, ízlelés
stb.)
organon lentikon – organon lentikon; a megragadó
szerv (a hit megjelölése az ortodoxia
teológiájában.)
organowy, -a, -e [przeznaczony na organy,
przygotowany do wykonania na organach
(np. fuga organowa, utwór organowy) lub
stanowiący część tego instrumentu (np.
manuał organowy, piszczałki organowe)] –
orgona-;
organum (gr. ὄργανον – organon "instrument")
[gatunek średniowiecznej heterofonii, a
następnie polifonii. Początkowo znaczenie
terminu organum związane było z
instrumentem – organami, później jednak
tylko z muzyką harmonijnie zestrojoną w
konsonansach. Od XII wieku organum
oznaczało
zwłaszcza
utwory
z
długonutowym głosem tenorowym (zwykle
jako cantus prius factus zaczerpniętym z
chorału) i znajdującymi się nad nim
bardziej ruchliwymi głosami.] – (muz)
organum [1. a többszólamú zenei
kompozíciók összefoglaló neve a 9.–12.
-
Wersja 01 01 2016.
században; 2. prózai előadásra használt, már
létező gregorián dallamra alapozó liturgikus
zene]
organy [1. (organy piszczałkowe) największy
instrument muzyczny klawiszowy, dęty; 2.
największy
instrument
muzyczny
klawiszowy, dęty; to klawiszowy, dęty
instrument muzyczny, budowany najczęściej
w
kościołach,
filharmoniach,
salach
koncertowych. O organach mówimy, kiedy
instrument posiada trzy zasadnicze cechy:
dźwięk jest wydobywany przez powietrze
przelatujące przez piszczałki, instrument
posiada trakturę i miech.] – (gör. organon);
(muz)
orgona;
a
legtökéletesebb,
leghatalmasabb polifon fúvóhangszer;
(a
vízorgonát a Kr.e. II. sz.-ban Alexandriában, a
XIV. század elején a pedált találták fel)
organy administracji – közigazgatási szervek
organy bezpieczeństwa publicznego – közbiztonsági
v. államvédelmi szervek
organy elektronowe Baldwina – Baldwin
(elektronikus) orgona
organy generatywne roślin [organy wytwarzające
komórki płciowe, tworzące się głównie na
gametoficie] – (él.) a növény generatív szervei
organy Hammonda [organy elektryczne z dwiema
klawiaturami, rejestrami barwy i pedałem]
– Hammond-orgona [egy amerikai feltaláló,
Laurens Hammond (1895. január 11. – 1973.
július 3.) által 1933-ban tervezett és megépített
elektromos hangszer, melyet 1934. január 19én szabadalmaztatott.ű]
organy kinowe [organy mające rejestry o barwach
dźwięku
odpowiednich
dla
muzyki
rozrywkowej] – moziorgona
organy łączności – hírközlési szervek
organy multipleksowe – multiplexorgona, multiplex
orgona (orgona) [egy sípot több regiszterben is
használnak, ilyen megoldás esetén a sípok egy
része megtakarítató]
organy partyjne – pártszervek
organy planujące – tervező szervek
organy płciowe – nemi szervek; nemző szervek
organy propagandy – propagandaszervek
organy rozrodczy – nemző- v. nemi szervek
organy specjalne – különleges szervek
4553
organy spichrzowe [zgrubiałe narządy roślin
przystosowane
do
magazynowania
substancji
pokarmowych]
–
(növ.)
magtárszervek; (biol.) magtárszervek (máj,
szív, lép, tüdő és vese)
organy trawienne – emésztőszervek
organy władzy [instytucje, osoby rządzące
czymś] – hatósági közegek
organy władzy wykonawczej – a végrehajtó
hatalom szervei
organy zabrzmiały – az orgona felzúgott
organy zmysłów – érzékszervek
organza (1) [1. sztywna, lekka tkanina z
naturalnego lub chemicznego jedwabiu, w
splocie
płóciennym.
Stosowana
do
damskich lekkich sukienek. 2. Delikatna,
cienka, sztywna i przezroczysta tkanina z
jedwabiu lub włókien sztucznych.] –
organza [1. Valódi selyemből vagy
mesterséges alapanyagú filamentfonalból
készült, merev, áttetsző, vászonkötésű
szövet, könnyű női ruhák alapanyaga. 2.
Hasonló az organtinhoz és selyemből,
poliészterből vagy viszkózból készül.
Nagyon rugalmas és használjuk nagyon
finom
anyagok
szövetvégeinek
merevítéséhez. Rolónak, hogy megszűrje a
fényt és védje a függönyt. Több réteget is
használhatunk, vagy Különféle színekben
pasztellszínekben egymásra téve.]
organza (2) [bardzo delikatna, przewiewna,
lekka jedwabna tkanina; w splocie
płóciennym z naturalnego jedwabiu w
osnowie i surowego jedwabiu lub
jedwabiu syntetycznego w wątku. Tkanina
jest głównie drukowana i wykorzystywana
na letnie sukienki.] – organzin [Nagyon
finom, könnyű, áttetsző selyem típusú
szövet. Vászonkötésben készül, a láncfonal
valódi selyem, a vetülékfonal grege vagy
szintetikus filamentfonal. Női ruhákat
készítenek belőle, leggyakrabban nyomott
mintával.]
-
Wersja 01 01 2016.
orgazm [1. szczytowy moment w stosunku
płciowym, połączony z uczuciem rozkoszy, a
u mężczyzn też z wytryskiem nasienia; 2. gr.
orgasmós
'napęcznienie'
od
orgán
'dojrzewać;
pęcznieć;
pożądać';
1.
szczytowanie - moment najsilniejszego
podniecenia płciowego i towarzyszącego mu
równie silnego uczucia rozkoszy, będący
finałem
stosunku
płciowego,
aktu
masturbacji lub innej formy zachowania
seksualnego. Orgazmowi towarzyszy szereg
charakterystycznych dla tego momentu
reakcji fizycznych organizmu jak skurcze
pochwy i dna macicy u kobiety, czy wytrysk
nasienia u mężczyzny. Bezpośrednim
efektem
orgazmu
jest
zaspokojenie
seksualne objawiajace się odprężeniem ciała,
ustąpieniem
przekrwienia
organów
płciowych
i
psychicznym
uczuciem
błogostanu oraz spełniania emocjonalnego.
2. szczytowanie, przesilenie, szczytowy
moment stosunku płciowego] – (gör.)
orgazmus [1. Az orgazmus a nemi aktus
tetőpontja; a szexuális stimuláció által kiváltott
fizikai vagy pszichológiai örömérzet. A
kifejezés a görög οργασμός ’izgalom,
duzzadás’ szóból származik. 2. A szexuális
öröm csúcspontja. Intenzitása változó, a
férfiaknál minden magömlés orgazmussal jár, a
nők nem minden esetben jutnak el az
orgazmusig. Az orgazmus elérését -főleg a
nőknek- tanulni kell. Az orgazmus intenzitását
nagyon nagy mértékben befolyásolják a lelki
tényezők, a pszichés ráhangolódás, illetve az,
hogy a szexuális kapcsolat mögött mennyire áll
valós és "szexre érett" szerelmi kapcsolat.
Lányoknál a pusztán kíváncsiságból történő
(vagy a fiú kikényszerítette) első néhány
szexuális kapcsolat szinte bizonyosan nem
eredményez orgazmust, sőt a tanulási
folyamatot később a házasélet során akár
évekre is visszavetheti. 3. A nemi aktus
csúcspontja. Az orgazmus az idő- és a
térélmény átmeneti megszűnésével jár. A
férfiaknál
szinte
minden
magömlés
orgazmussal társul (bár a kettő elválasztható, s
az orgazmus megélhető magömlés nélkül). A
nőknek meg kell tanulni az orgazmus
4554
elérésének módjait.
A nemi aktus
csúcspontja. Az orgazmus az idő- és a
térélmény átmeneti megszűnésével jár. A
férfiaknál
szinte
minden
magömlés
orgazmussal társul (bár a kettő elválasztható,
s az orgazmus megélhető magömlés nélkül).
A nőknek meg kell tanulni az orgazmus
elérésének módjait.]
orgia [łac. l.mn. z gr. 'tajemne obrzędy ku czci
bogów, zwł. Dionizosa, połączone z
ekstatycznymi śpiewami i tańcami'. ―
1. rozwiązła
zabawa;
2. wielka
różnorodność, bogactwo barw, dźwięków
itp.; 3. w starożytnej Grecji: obrzędy
religijne ku czci bogów, zwłaszcza
Dionizosa] – (gör.) orgia [eredetileg
Bacchusnak = Dionüszosznak, a bor és a
vidámság istenének tiszteletére rendezett, az
ókori görögök és rómaiak tivornyáit
nevezték orgiának, ahol előtérbe került az
ivászat, a szexualitás és a féktelen
szórakozás], tivornya, tivornyázás, tobzódás,
féktelen kicsapongás; (átv.) pazar bőség
(színeké, hangoké)
orgia barw – színorgia
orgia seksualna – szexorgia
orgiastyczność – vminek az orgiával kapcsolatos
volta
orgiastyczny, -a, -e – orgiasztikus
Orient – (lat.) Oriens; Kelet, napkelet, a keleti
országok
orient, Orient [w kulturze europejskiej: pojęcie
odnoszące się do obszarów Azji oraz
północno-wschodniej Afryki] – napkelet
orientacja [1. to pojęcie związane z układami
współrzędnych,
bryłami
oraz
z
przestrzenią
trójwymiarową;
2. umiejętność
rozpoznawania
określonych miejsc i kierunków w terenie;
3. rozeznanie
w
sytuacji,
jakimś
zagadnieniu oraz umiejętność ich oceny;
4. określone poglądy polityczne lub
preferencje seksualne] – (lat.) orientatio;
orientáció;
tájékoztatás,
eligazítás,
tájékozódás, állásfoglalás (vízirányban),
eligazodás,
tájékozódási
képesség,
tájékozottság;
beállítottság;
(átv.)
iránykeresés, irányzat; (egyh.) keletelés; a
keresztyén templomépítés ősi szokása, mely
szerint a templomokat oltárral lehetőleg kelet
felé fordulva építik
orientacja eksportowa – exportorientáció
orientacja nacjonalistyczna – nacionalista
beállítottság
orientacja polityczna – politikai orientáció v. irány
orientacja przestrzenna [wrodzona u zwierząt
zdolność rozeznawania kierunków] - térbeli tájékozódás
-
Wersja 01 01 2016.
orientacja seksualna – szexuális orientáció
trwały, odczuwany wewnętrznie popęd płciowy,
emocjonalny do osobników określonej płci.
Wyróżnia się orientację seksualną:
 heteroseksualna - do osobników przeciwnej płci
 homoseksualna - do osobników tej samej płci
 biseksualna - do osobników obu płci
orientacyjny, -a, -e [1. mający związek z orientacją
w terenie; 2. określający coś w przybliżeniu]
–
tájékoztató;
tájékozódási,
tájékozó,
tájékozódó; hozzávetőleges
orientale (wł.) [wschodni; określenie tytułowe
utworów opartych na skalach dźwiękowych,
rytmice lub melodyce ludów Wschodu] –
(ol.) orientale; kelet v. keleti; (zene) keleties
orientalista, orientalistka – (lat.) orientalista;
keletkutató (ffi/nő)
orientalistyka [1. nauka o językach i kulturze
ludów Azji, Afryki i Oceanii; 2. wydział na
uniwersytecie obejmujący studia w tym
zakresie] – (lat.) orientalisztika; keletkutatás; a
keleti népek műveltségével és keleti nyelvekkel
foglalkozó tudomány
orientalizm [1. wyraz, zwrot lub konstrukcja
składniowa przejęte z języków orientalnych
lub
na
nich
wzorowane;
2. cechy
charakterystyczne dla kultury Wschodu] –
orientalizmus; a keleti népek, nyelvek stb.
tudománya
orientalizować się – elkeletesedni, elkeletiesedni
orientalizowanie się – elkeletesedés
orientalny, -a, -e [właściwy ludom, językom i
kulturom Azji i północno-wschodniej
Afryki] – (lat.) orientális; keleti, a keletre
vonatkozó; napkeleti
orientować (orientuje) [1. informować o czymś lub
pomagać w zrozumieniu czegoś; 2. nadawać
czemuś kierunek, wyznaczać zakres lub linię
postępowania; 3. ułatwiać rozeznanie się w
terenie; 4. ustawiać w stosunku do czegoś] –
(lat.) orientálni; tájékoztatni, eligazítani,
informálni, felvilágosítani; (átv.) vmilyen
irányba terelni; irányítani
orientować się [1. mieć rozeznanie w jakiejś
dziedzinie lub sytuacji; 2. umieć określić
swoje położenie w terenie; 3. kierować się w
jakąś stronę; 4. podporządkowywać swoje
działania jakimś celom] – (lat.) orientálódni;
tájékozódni, eligazodni; (átv.) kapcsolatot
keresni, igazodni
orientować się w czymś – tisztában lenni vmivel;
kiismeri magát (vmiben)
orientować się w lesie – tájékozódni, eligazodni az
erdőben
orientować się według czego – vmi alapján
tájékozódni
orientowanie się – orientálódás, tájékozódás
4555
orientowany, -a, -e [w architekturze sakralnej
zwrócenie
części
prezbiterialnej,
mieszczącej ołtarz główny, ku wschodowi
(łac. oriens - „wschód”) — w stronę, z
której ma nadejść Jezus Chrystus podczas
drugiego przyjścia - paruzji ("Albowiem
jak błyskawica zabłyśnie na wschodzie, a
świeci aż na zachodzie, tak będzie z
przyjściem Syna Człowieczego" Mt 24,27).
O takich kościołach mówi się, że są
orientowane.] – (ép) keletelt [az olyan
templom, amelynél az épület tengelye keletnyugati fekvésű és a belső elrendezése olyan,
hogy a hívők és a celebráló pap (papok) kelet
felé fordulva imádkoznak. A nyugati
keresztény templomokban a főoltár (a
főhajót lezáró apszis) néz kelet felé.]
Original Equipment Manufacturer, OEM
(dosłownie
Producent
Oryginalnego
Wyposażenia)
[przedsiębiorstwo
sprzedające pod własną marką produkty
wytworzone przez inne firmy. Termin jest
mylący, gdyż OEM nie zawsze jest
wytwórcą, a nawet nie jest producentem,
lecz czasem tylko sprzedawcą sprzętu dla
użytkownika końcowego, choć zdarza się
też, że jest jego projektantem.] – OEM
(Original Equipment Manufacturer) [1.
eredeti berendezésgyártó; 2. kifejezés arra a
szituációra utal, amikor egy vállalat az
eredeti gyártótól megvesz valamilyen
terméket, majd mint sajátját adja tovább,
gyakran valamilyen nagyobb termék
részeként. Nem egyértelmű ugyanakkor hogy
ebben a helyzetben az eladó eredeti gyártót
vagy a felvásárlót nevezzük OEM-nek.
Viszont ha valaki OEM terméket vásárol,
akkor az azt jelenti, hogy gyári csomagolás
nélküli termékről van szó. Általában, amikor
mindez úgy történik, hogy a felvásárló
vállalat a saját nevén hozza forgalomba a
megvásárolt terméket, akkor a vásárló céget
nevezzük így. Ez történt például, amikor az
IBM a Tandontól floppy-meghajtókat
vásárolt és az IBM PC részeként árulta. A
keresési
adatbázis
szerint
ez
a
fogalomhasználat a modern, a fordított
változat csak korábbról maradt meg. 3. Egy
cég, a gyártótól alkatrészként vásárolt
egységeket összeszerelve, késztermékként
más néven értékesíti]
Orion [gwiazdozbiór równikowy; Kosiarze, łac.
Orion] – Orion; az égboltozat legékesebb
csillagképe, mely mintegy 100, szabad
szemmel látható csillagból áll; (nép.)
kaszáscsillag [Orion az egyik legismertebb
és leglátványosabb csillagkép az északi
égbolton. Az Égi Egyenlítőn fekszik, ezért a
világ
minden
tájáról
jól
látható,
Magyarországról nézve télen figyelhető meg
-
Wersja 01 01 2016.
legjobban. Nyáron hajnalban keleten, ősszel
késő este kel, kora tavasszal este a nyugati
égbolton
ragyognak
csillagai.
Régi
csillagtérképeken Kaszás, Scytus (vagyis
„szkíta”), Ozirisz vagy Nimród néven is
említik.]
Orion [w mitologii greckiej: urodziwy olbrzym,
ukochany bogini Eos] – Orion (Eos, a
"Hajnal" rózsás ujjú istennőjének kedvese)
Orion [model samochodu marki Ford] – Ford
Orion (autómárka)
orion [1. samochód typu Ford Orion; 2. modraszek
orion - motyl z rodziny modraszkowatych,
chroniony
w
Polsce;
modraszek
rozchodnikowiec] – autómárka; szemes
boglárka (Scolitantides orion)
ork [mityczny olbrzym, potwór występujący w
powieściach fantastycznych] – ork
orka1 [1. czynność orania ziemi; 2. pot. ciężka lub
wyczerpująca praca] – szántás, a szántás
végző ember, ló, eke; (átv.) nehéz, kemény
munka
orka elektryczna – villamosszántás
orka z pogłębieniem – mélyszántás
orka2 [drapieżne zwierzę morskie, żyjące w
Oceanie Spokojnym i Atlantyckim] –
(Orcinus orca) orka
orkan [1. cyklon tropikalny formujący się w
pewnych rejonach Oceanu Indyjskiego;
2. silny wiatr połączony z burzą] – orkán;
szélvész, zivatar, fergeteg
orkiestra
[łac.
orchestra;
duży
zespół
instrumentalny liczący od kilkunastu, do
kilkudziesięciu, a nawet ponad stu
instrumentów. W celu synchronizacji gry
takiej ilości instrumentalistów w orkiestrze
potrzebny jest dyrygent.] –
orkeszter; zenekar; zenekar tagjai
4556
-
Wersja 01 01 2016.
(gör.)
orkiestra dęta [orkiestra złożona z instrumentów
dętych i perkusyjnych] – fúvószenekar;
rezesbanda
orkiestra filharmoniczna – filharmónikus zenekar
orkiestra grzmiała powitalnego marsza – a
zenekar rázendített az üdvözlő indulóra
orkiestra harmonistów – harmonikazenekar
orkiestra jazzowa; dżezowa – dzesszzenekar
orkiestra
kameralna
[niewielki
zespół
orkiestrowy] – kamarazenekar
orkiestra ludowa – népi zenekar
orkiestra nie zgrała się jeszcze – a zenekar még
nem hangolt össze
orkiestra odegrała poloneza – a zenekar eljátszott
egy polonézt
orkiestra pod batutą kogo – zenekar vkinek a
vezénylete alatt v. vezényletével
orkiestra powita tuszem – a zenekar tust ad v.
tusra zendít
orkiestra rżnięta – vonós zenekar
orkiestra salonowa – szalonzenekar
orkiestra smyczkowa – vonószenekar (egy olyan
típusú zenekar, amelyben vonós hangszerek
szerepelnek.)
orkiestra stroi się – a zenekar hangol
orkiestra symfoniczna [zespół instrumentalny
przeznaczony do wykonywania wielkich
dzieł muzycznych symfonii, koncertów,
oper i baletów w czasie koncertów w
teatrach muzycznych i na otwartym
powietrzu.
Orkiestra
symfoniczna
powstała w XVII wieku. Orkiestra
symfoniczna
nigdy
nie
uzyskała
ustalonego składu. Jej konfiguracja i
liczebność ulega stałej ewolucji. Orkiestra
symfoniczna
kierowana
jest
przez
dyrygenta]
–
szimfonikus
zenekar;
vonósokat, fúvósokat, ütő- és esetleg más
hangszereket is magában foglaló nagy
zenekar
orkiestra taneczna – tánczenekar
orkiestra wojskowa [formacja wojskowa (a
zarazem
grupa
muzyczna),
której
głównym zadaniem w czasie pokoju jest
uświetnianie
uroczystości
(głównie
wojskowych)
akompaniamentem
muzycznym.] – katonazenekar
orkiestracja [zob. instrumentacja w zn. 1.] –
zenekarra való hangszerelés
orkiestrant [członek orkiestry], orkiestrantka – a
zenekar tagja, zenész (ffi/nő)
orkiestrion, orchestrion [mechaniczny instrument
muzyczny działający po wrzuceniu monety]
– orchestrion (mechanikus hangszer)
orkiestrować [1. sporządzać partyturę; 2. układać
utwór
muzyczny
na
poszczególne
instrumenty wchodzące w skład orkiestry] –
(művet) zenekarra átírni
orkiestrowany, -a, -e – zenekarra hangszerelt
orkiestrowy, -a, -e – zenekari
orkisz [1. gatunek jęczmienia o grubym,
niezrośniętym z plewami ziarnie; 2. gatunek
pszenicy o luźnym kłosie i łamliwej osadce
kłosowej] – (növ.) tönköly
orkiszowy, -a, -e – (növ.) tönkölyOrla (Opala, Opola, Odrza, Szaszor, Zapale) [herb
szlachecki] – (daw) nemesi címer
Orla
orlan – (növ.) sasfa
orlątko, orlę [pisklę orła] – sasfiók; kis sas
Orlean (fr. Orléans) [miasto i gmina w środkowej
Francji, położone nad Loarą. Stolica
Regionu Centralnego i departamentu Loiret.
Ważny ośrodek przemysłowy i usługowy.
Według danych na rok 2006 gminę
zamieszkiwało 113 130 osób, a gęstość
zaludnienia wynosiła 4117 osób/km².] –
Orléans [nagyváros Franciaország középső
részén, a Loire folyó völgyében. Centre régió
székhelye, és az itt található Loiret megye
központja. Az Amerikai Egyesült Államokban
található New Orleans erről a francia városról
kapta a nevét.]
Orlean [określenie początkowo używane do
błyszczącej tkaniny oraz elastycznej, lekkiej
wełnianej tkaniny , która jest szorstka w
dotyku i ma czystą, porowatą powierzchnię;
w płóciennym lub splocie Panama .
Wykorzystywana do damskich sukienek i
męskich garniturów. W przypadku, gdy jest
ze wzorem małych kropek w splocie, jest
4557
tworzona przez wątek. Tkana na krosnach
listing lub żakardowych. Ta tkanina była
początkowo produkowana w Orleanie,
skąd pochodzi jej nazwa.] – Orleans
[Eredetileg a lüszter szövet és egy könnyű,
rugalmas, érdes fogású, de finoman porózus
felülettel
rendelkező,
vászonvagy
panamakötésű gyapjúszövet elnevezése. Női
ruhák
és
kosztümök,
férfiöltönyök
alapanyaga.
Az
utóbbi
esetben
a
vetülékfonalból alkotott kis pöttyökkel
díszítik. Nyüstös vagy jacquard-szövőgépen
készítik.
Eredetileg
a
franciaországi
Orléansban készítették, innen ered a neve.]
Orlęta [organizacja młodzieżowa działająca od
1933
przy
Związku
Strzeleckim
(pojedyncze drużyny powstały w 1932), a
także podczas II wojny światowej w
konspiracji.] – „Orlęta = „Fiatal Sasok” [a
lövészegyesületek mellett 1933-tól működő
ifjúsági szervezet]
― Orlęta Lwowskie [określenie młodych
obrońców polskiego Lwowa z lat 1918–
1920 w czasie wojny polsko-ukraińskiej
(1918–1919) i polsko-bolszewickiej
(1920).] – „Orlęta Lwowskie” – „Fiatal
Lembergi
Sasok”
[Az
1918
novemberének elején a Lemberget
megszálló ukrán katonai egységekkel
jórészt a városi terepet jól ismerő, helyi
gyerekekből
és
fiatalokból
álló
paramilitáris egységek szegültek szembe.
A november folyamán megérkező
lengyel reguláris erők segítségével az
ukrán katonákat kiűzték a városból, majd
1919-re egész Kelet-Galíciából. A
lengyelek (főleg a galíciai eredetűek)
emlékezetében a lembergi fiatalok hősi
ellenállása és áldozata, a galíciai ukránok
emlékezetében
a
nyugat-ukrajnai
államépítés rövid időszaka máig fontos
vonatkoztatási pont.]
orli, -a, -e [charakterystyczny dla orła,
pochodzący od orła] – sasorle gniazdo – sasfészek
Orle
Gniazda
[system
średniowiecznych
zamków, niegdyś strzegących granicy
Królestwa Polskiego. Większość z zamków
na tym obszarze została wybudowana na
trudno dostępnych wapiennych skałach
(na podobieństwo orlich gniazd) Wyżyny
Krakowsko-Częstochowskiej,
prawdopodobnie z polecenia króla
Kazimierza Wielkiego w celu ochrony
Krakowa na wypadek najazdów wojsk
czeskich Jana Luksemburskiego od strony
Górnego Śląska, które nastąpiły w 1327 i
w 1345 roku.] – A „Sasfészek útvonal”
(Szilézia) Lengyelország egyik legszebb
turisztikai útvonala [a XIV. századi várak
-
Wersja 01 01 2016.
sora védte Lengyelország és Csehország
határát]
orli nos – sasorr
orli wzrok – sastekintet; sasszem
orlica [1. samica orła, 2. wysoka paproć o liściach
potrójnie pierzastych i płożących się
kłączach; 3. o kobiecie odważnej] – anyasas,
nősténysas; (növ.) sasharaszt
Orlica pospolita, orlica zgasiewka (Pteridium
aquilinum (L.) Kuhn) [kosmopolityczny
gatunek paproci z rodziny Dennstaedtiaceae.
Występuje
w
strefie
klimatów
umiarkowanych i subtropikalnych. W Polsce
gatunek pospolity z wyjątkiem wyższych
terenów górskich.] – Saspáfrány v.
ölyvharaszt (Pteridium aquilinum (L.) Kuhn)
Orlik grubodzioby (Aquila clanga) [1. gatunek
dużego, wędrownego ptaka drapieżnego z
rodziny jastrzębiowatych; 2. gatunek orlika
żyjący w Polsce] – fekete sas (Aquila clanga)
[a
vágómadár-alakúak
(Accipitriformes)
rendjébe, ezen belül a vágómadárfélék
(Accipitridae) családjába tartozó faj]
Orlik krzykliwy (Aquila pomarina) [gatunek
dużego, wędrownego ptaka drapieżnego z
rodziny jastrzębiowatych] – békászó sas
(Aquila pomarina) [a vágómadár-alakúak
(Accipitriformes) rendjébe, ezen belül a
vágómadárfélék (Accipitridae) családjába
tartozó faj. Indiai alfaját, az indiai békászó sast
2002 óta külön fajnak tekintik.]
orlik krzykliwy – lármás sas
Orlik (Aquilegia L.) [rodzaj roślin zielnych z
rodziny
jaskrowatych]
–
Harangláb
(Aquilegia)
Gatunek flory Polski:
 orlik pospolity (Aquilegia vulgaris L.) -
4558
Közönséges harangláb (Aquilegia vulgaris)
Gatunki uprawiane w Polsce:
 orlik ciemny (Aquilegia atrata Koch)
 orlik kanadyjski (Aquilegia canadensis L.)
 orlik Karelina (Aquilegia karelini O. et B.
Fedtsch.)
 orlik mieszańcowy (Aquilegia ×hybrida hort.)
 orlik niebieski (Aquilegia caerulea James)
 orlik olimpijski (Aquilegia olympica Boiss.)
 orlik pirenejski (Aquilegia pyrenaica DC.)
 orlik różnobarwny (Aquilegia discolor Lev. et
Leresche)
 orlik rutewkowaty (Aquilegia thalictrifolia
Schott.)
 orlik wachlarzowaty (Aquilegia flabellata S. et
Z.)
 orlik wspaniały (Aquilegia formosa Fisch.)
 orlik zielonawy (Aquilegia viridiflora Pall.)
 orlik złocisty (Aquilegia chrysantha A.Gray)
Orłosęp (orłosęp brodaty) (Gypaetus barbatus)
[duży ptak padlinożerny z rodziny
jastrzębiowatych] – szakállas saskeselyű
(Gypaetus barbatus) [a sólyomalakúak
(Falconiformes) rendjébe, ezen belül a
tartozó Gypaetus nem egyetlen faja]
Orły (Aquilinae) [podrodzina ptaków z rodziny
jastrzębiowatych
(Accipitridae).
Obejmuje gatunki drapieżne, jednak jeśli
to możliwe, zjadające również padlinę,
zamieszkujące
cały
świat
poza
Antarktydą.] – sas [a vágómadár-alakúak
(Accipitriformes)
rendjén
belül
a
tartozó
egyes
ragadozómadár-fajok
összefoglaló elnevezése. Nem rendszertani
kategória.]
A sasok következő fajai ismertek:
 Az ölyvformák (Buteoninae) osztályában:
o bóbitás remetesas (Harpyhaliaetus
coronatus)
o karvalysas (Morphnus guianensis)
o majomevő sas (Pithecophaga jefferyi)
o dzsungelsas (Harpyopsis novaeguineae)
o inka sas (Oroaetus isidori)
o vitézsas (Polemaetus bellicosus)
-
Wersja 01 01 2016.
o fehérfejű vitézsas vagy szarkasas (Spizastur
melanoleucus)
Cassin-vitézsas (Spizaetus africanus)
gyászos vitázsas (Spizaetus alboniger)
jávai vitézsas (Spizaetus bartelsi)
főkötős vitézsas (Spizaetus cirrhatus)
celebeszi vitézsas (Spizaetus lanceolatus)
szumátrai vitézsas (Spizaetus nanus)
hegyi vitézsas (Spizaetus nipalensis)
díszes vitézsas (Spizaetus ornatus)
fülöp-szigeteki vitézsas (Spizaetus
philippensis)
o fekete vitézsas (Spizaetus tyrannus)
o bokrétás sas (Lophaetus occipitalis)
o koronás sas (Stephanoaetus coronatus)
o héjasas (Hieraaetus fasciatus vagy Aquila
fasciata
o törpesas (Hieraaetus pennatus vagy Aquila
pennata)
o vöröshasú törpesas (Hieraaetus kienerii)
o ausztrál törpesas (Hieraaetus morphnoides)
o foltos törpesas (Hieraaetus ayresii)
o afrikai héjasas (Hieraaetus spilogaster vagy
Aquila spilogastra)
o szirti sas (Aquila chrysaetos)
o ékfarkú sas (Aquila audax)
o fekete sas (Aquila clanga)
o Gurney-sas (Aquila gurneyi)
o parlagi sas (Aquila heliaca)
o ibériai sas (Aquila adalberti)
o pusztai sas (Aquila nipalensis)
o szavannasas (Aquila rapax)
o békászó sas (Aquila pomarina)
o indiai békászósas (Aquila hastata)
o kaffersas (Aquila verreauxi)
o Wahlberg-sas (Aquila wahlbergi)
o maláj sas (Ictinaetus malayensis)
o rétisas (Haliaeetus albicilla)
o fehérfejű rétisas (Haliaeetus leucocephalus)
o óriásrétisas (Haliaeetus pelagicus)
o fehérhasú rétisas (Haliaeetus leucogaster)
o szalagos rétisas (Haliaeetus leucoryphus)
o salamon-szigeteki rétisas (Haliaeetus
sanfordi)
o lármás rétisas (Haliaeetus vocifer)
o madagaszkári rétisas (Haliaeetus
vociferoides)
o szalagos vízisas (Ichthyophaga ichthyaetus)
o barnafarkú vízisas (Ichthyophaga humilis)
 A kányaformák (Milvinae) osztályában:
o Feketemellű kányasas (Hamirostra
melanosternon)
 A kígyászölyvformák (Circaetinae) osztályában:
o bukázó sas (Terathopius ecaudatus)
o kontyos kígyászsas (Spilornis cheela)
o celebeszi kígyászsas (Spilornis rufipectus)
o fülöp-szigeteki kígyászsas (Spilornis
holospilus)
o andamáni kígyászsas (Spilornis elgini)
o borneói kígyászsas (Spilornis kinabaluensis)
o nikobári kígyászsas (Spilornis minimus)
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Szintén sasnak nevezik a halászsast (Pandion
haliaetus), ez azonban a sólyomalakúak egy külön
családját, a halászsasféléket (Pandionidae) alkotja
azok egyetlen képviselőjeként, vagyis nem
tartozik a vágómadárfélék családjába.
orły [standardowe znaki oddziałów wojskowych]
– (daw., wojsk) a katonai egységet
megkülönböztető jelzés
4559
Orły 5 pułku piechoty pod dowództwem Michała
Gedeona Radziwiłła
Ormianin [obywatel Armenii; Armeńczyk],
Ormianka
[obywatelka
Armenii;
Armenka] – örmény (ffi/nő v. lány)
ormiański, -a, -e [dotyczący Ormian] – örmény
ORMO
(Ochotnica
Rezerwa
Milicji
Obywatelskiej)
[paramilitarna
organizacja ochotnicza i społeczna
wspierająca MO, powołana w 1946 dla
"ochrony"
(w
rzeczywistości:
spacyfikowania) wyborów i referendum;
rozwiązana w 1989 przez Sejm.
Maksymalnie liczyła ok. 400 tysięcy ludzi,
w większości rekrutowanych spośród
członków PZPR, ale również z dużym
udziałem ZSL, SD i bezpartyjnych.] – a
Polgárőrség Önkéntes Tartaléka
ormowiec [funkcjonariusz ORMO (Ochotniczej
Rezerwy Milicji Obywatelskiej); ORMOwiec] – az ORMO tagja
ornamencik – díszecske
ornament [1. motyw zdobniczy lub zespół takich
motywów stosowanych w architekturze,
sztukach
plastycznych,
rzemiośle
artystycznym itp.; 2. dźwięk lub grupa
dźwięków służących do urozmaicenia i
ożywienia melodii; 3. rodzaj czcionki
dającej w druku odbitkę elementu
zdobniczego] – (lat.) ornamens; dísz,
díszítmény,
díszítés,
díszítőelem;
ornamentum; (zene) díszítmény, ékítés,
ékítmény
-
Wersja 01 01 2016.
ornament budynku – épületornamentika
ornament na ścianie budynku – épületdísz, az épület
falán lévő ornamentika [mérmű; stukkó,
falfestés, kerámia, berakás, domborítás,
kovácsolás stb.]
ornament cekinowy [motyw dekoracyjny w postaci
rzędu płaskich krążków zachodzących na
siebie] – zeccino v. csecsebecse dísz
ornament cęgowy [ornament w kształcie wstęg
tworzących motywy podobne do rozwartych
cęgów] – fogó dísz
ornament falowy [ornament ciągły złożony z
szeregu rytmicznie powtarzanych motywów
przypominających grzbiety fal] hullámos
dísz
ornament figuralny – figurális ornamens
ornament geometryczny – geometriai ormanens
ornament kandelabrowy [ornament składający się
z motywów arabeski i groteski, ułożonych
symetrycznie względem osi pionowej
wyrastającej ze statycznej podstawy] –
kandeláber dísz
ornament lambrekinowy [ornament w kształcie
lambrekinu] – lambrequin v. függöny v. kárpit
dísz
ornament małżowinowy [motyw dekoracyjny w
kształcie małżowiny usznej] – kagylódísz
ornament roślinny – növényi ornamens
ornamentacja
[1. całokształt
motywów
zdobniczych w danym dziele sztuki lub
stylu; 2. sposób zdobienia za pomocą
ornamentów; też: element zdobniczy;
3. środki stylistyczne stosowane w utworach
literackich w celu ozdobienia i ożywienia
stylu] – díszítés; díszítő művészet
ornamentacyjny, -a, -e [związany z ornamentacją]
– díszítéses, díszítő
ornamentować [wykonywać ornamenty] – díszíteni,
ékesíteni
ornamentowanie [motywy zdobnicze w danym
dziele sztuki lub stylu] – díszítés, ornamenssel
való ellátás
ornamentowy, -a, -e; ornamentalny, -a, -e – (lat.)
ornamentális;
díszes,
díszített;
díszítő
elemekben gazdag
ornamentyka (z łac. ornamentum = ozdoba)
[1. zespół elementów zdobiących dzieło
sztuki, utwór literacki lub muzyczny;
ornamentacja;
2. sztuka
stosowania
ornamentów; 3. nauka o ozdobnikach. 4.
stosowanie ozdobników w utworze; stąd np.
pojęcie ornamentalnej melodii] – (lat.)
ornamentika;
díszítőművészet,
díszítés
művészete; díszítmény, ékítmény, vmely tárgy
v. stílus díszítésének jellege, díszítménye,
díszítő elemeinek összessége
4560
ornat [1. w liturgii katolickiej: wierzchnia szata
używana przez księdza podczas mszy,
wkładana przez głowę; 2. po łac. casula,
planeta, nazwany tak po polsku od
łacińskiego słowa ornatus – ubiór, jako
obrzędowy ubiór kapłana.; 3. Ornat
(ornatus = ubiór) czyli casula (od parva casa
= mała chatka, bo okrywa w całości kapłana)
jest to szata, która powstała ze zwykłego
rzymskiego płaszcza, zwanego penula,
który okrywał ze wszystkich stron osobę
tak, iż głowę jej tylko pozwalał widzieć; w
górze bowiem był jedyny otwór, głowę
przepuszczający. Z czasem dla dogodności
kapłana, aby mógł swobodnie rękami
poruszać, boki w ornacie wykrojono, tak
iż obecnie ornat jest szatą jedwabną,
złożoną z dwóch części, zwieszających się z
ramion. Część tylna, długa 115 cm,
szeroka 74 cm, spada prosto i szerokość
ma wszędzie jednakową, tylko u dołu w
rogach zaokrągloną. Część zaś przednia
jest krótsza i także u dołu w rogach
zaokrągloną. Między częścią przednią a
tylną, z sobą zszytymi, a więc od przodu
ornatu, jest wykrojenie tak szerokie, aby
przez nie głowa przejść mogła; wykrojenie
to w miejscu przystającym do szyi jest
cokolwiek zaokrąglone; w miarę zniżania
się zwęża się także. Cały ornat jest po
brzegach na zewnątrz obszyty galonem
złotym lub srebrnym, a w uboższych
ornatach
jedwabnym.
Zwykle
tak
przednia jak i tylna część podzielona jest
za pomocą galonów na 3 kolumny; w
takim razie środkowa kolumna ma być
szeroka najmniej na 16 cm. Nierzadko na
tyle wyszyty jest wielki krzyż. Aby tylna
część ornatu nie opadała z ramion do
strony przedniej, do podszewki, pod
wykrojeniem, przyszyte są sznurki czy
tasiemki tak długie (3 metry lub 3,25), aby
okręciwszy około ciała, można je było na
piersiach zawiązać. (...) Ponieważ ornat
okrywa wszystkie inne szaty i jest bogato
ozdobiony,
dlatego
w
znaczeniu
symbolicznym
porównywano
go
z
miłością, najwyższą ze wszystkich cnót; że
na ramionach się nosi, jest symbolem
jarzma
i
ciężaru
obowiązków
kapłańskich.] – (lat.) ornátus; (hivatalos)
díszruha; (vallás) miseruha, a katolikus
papok szertartási öltözéke [Az ünnepi misén
használt díszesebb liturgikus öltözetek
készlete a misézők és a felszentelt
segédkezők számára.]; (prot.) istentiszteleti
öltöny
-
Wersja 01 01 2016.
ornitolog [specjalista w zakresie ornitologii] –
(gör.) ornitológus; a madártan tudósa, kutatója
ornitologia [nauka o budowie, życiu i zwyczajach
ptaków] – (gör.) ornitológia; madártan
ornitologiczny, -a, -e [dotyczący ornitologii lub
ornitologów (np. atlas ornitologiczny,
rezerwat
ornitologiczny)]
–
(gör.)
ornitológiai; madártani
orny, -a, -e [nadający się pod uprawę; uprawny] –
szántható, megművelhető; szántóorogeneza [zob. górotwórczość] – orogenezis;
(földt.) hegyképződés
orogeneza alpejska [potężne ruchy górotwórcze,
które rozpoczęły się w triasie, a największe
nasilenie osiągnęły w trzeciorzędzie] – alpi
hegyképződés
orogeneza hercyńska, waryscyjska [1. wielkie
ruchy górotwórcze, które rozpoczęły się w
dewonie, a największe nasilenie osiągnęły w
karbonie; 2. okres intensywnych ruchów
górotwórczych zachodzących w paleozoiku,
pomiędzy późnym sylurem a końcem permu.
W ich wyniku powstały góry określane
mianem
hercynidów]
–
Variszkuszi
hegységrendszer (hegységképződés) [a karbon
időszak környékén kialakult hegységrendszere.
Maradványai a varisztidák. A hegységrendszer
akkor jött létre, amikor a devon második
felében és a karbon idején, 380-280 millió
évvel ezelőtt összeütközött Laurázsia és
Gondwana őskontinens és létrehozták a
Pangeát.]
orogeneza kaledońska [1. ruchy górotwórcze, które
wystąpiły w kambrze i sylurze; 2. ruchy
górotwórcze trwające od kambru po
wczesny dewon. Największe nasilenie w
Ameryce Północnej osiągnęły u schyłku
ordowiku i na początku syluru (faza
takońska), a w Europie na przełomie
kambru i ordowiku oraz pod koniec syluru.
W wyniku fałdowania kaledońskiego
powstały góry zwane kaledonidami. 3. ruchy
górotwórcze trwające od końca kambru po
dolny dewon, mające swoje największe
nasilenie
w
sylurze]
–
kaledóniai
hegységképződés (ordovicium - szilur - devon
időszakban, kb. 500-350 millió éve) [ŐsEurópa és Ős-É-Amerika összekapcsolódása]
4561
orogeniczny, -a, -e – (gör.) orogén; (földt.) nem
szilárd, a hegyképző erők mozgásának kitett
orogeniczny cykl, cykl górotwórczy [ciąg
procesów geologicznych, których efektem
działania jest powstanie gór fałdowych] –
(földt.) orogén ciklus
orografia
[mormografia,
dział
geografii
zajmujący się opisywaniem form rzeźby
powierzchni Ziemi] – (gör.) orográfia,
hegyrajz
orograficzny, -a, -e; orologiczny, -a, -e –
orográfiai; hegyrajzi
orologia (góroznawstwo) – orognozia; orologia;
hegyismeret
orognost (specjalista od spraw góroznawstwa) –
orognoszt, a hegyek ismeretével foglalkozó
tudós
oropieć – elgennyesedni
oropienie – elgennyesedés
orosić (oroszę) [potocznie: zmoczyć rosą, zrosić]
– beharmatozni
orosić się – harmatossá válni
oroszenie – beharmatozás
oroszenie się – harmatossá válás
ORP
(Okręt
Rzeczypospolitej
Polskiej)
[tradycyjny skrót poprzedzający nazwę
własną polskiego okrętu wojennego, czyli
takiego, który służy pod banderą wojenną
w Marynarce Wojennej RP.] – Lengyel
Köztársaság Hajója (LKH)
Orrorin tugenensis [Gatunek odkopany w 2000
roku w osadach formacji Lukeino przez
badaczy B. Senut i M. Pickforda. Jego
wiek szacowany jest na mniej więcej 5,66,2 min lat.] – Orrorin tugenensis
(szinonímaként Praeanthropus tugenensis)
[Kenya Tugen-hegységében, a Baringo-tó
közelében került elő, innen a típuspéldány
katalógusszáma: BAR 1002'00. 2000-ben a
Brigitte Senut és Martin Pickford vezette
francia expedíció találta, majd a 2001-es
publikációjukban az egyetlen lelet alapján új
fajt és nemet írtak le. 2004-ben a
Praeanthropus
nemet
javasolták.
A
besorolás még nem végleges. A környékbeli
miocén-pliocén vulkanizmus jó lehetőséget
adott a kormeghatározásra. A lelet nem
régebbi 6,1 millió évnél és nem fiatalabb 5,8
millió évnél.]
orszak
[1. grono
ludzi
uroczyście
towarzyszących komuś; 2. daw. gromada,
tłum, oddział] – menet, kíséret, díszkíséret
orszak królewski – királyi menet
orszak pogrzebowy – temetési v. gyászmenet,
halottas menet
orszak weselny – lakodalmas v. lakodalmi menet
-
Wersja 01 01 2016.
Ort [1. drobna moneta srebrna bita w wielu
krajach europejskich (również w Polsce); 2.
pieniądz srebrny, będący czwartą częścią
talara. Najwięcej ortów było w obiegu
gdańskich i koronnych za Zygmunta III.] –
(daw) lengyel ezüstpénz
ort [poziome wyrobisko w nachylonym pokładzie
łączące jego strop ze spągiem] – feküréteg
ortalion [1. nieprzemakalna tkanina; 2. materia
impregnowana o dwuwarstwowej budowie.
Warstwę zewnętrzną tworzy tkanina z
włókien
poliamidowych.
Warstwa
wewnętrzna
powleczona
jest
żywicą
syntetyczną, dzięki czemu materiał nie
przemaka. Stosowany do produkcji kurtek
przeciwdeszczowych, płaszczy oraz dresów
treningowych.] – orkán; vékony, vízhatlan
műszálas anyag
ortalionowy, -a, -e – orkán-, orkánanyagból készült
ortel [(u Zygmunta Glogera) z niem. Urtheil wyrok
sądowy skazujący, dekret rozstrzygający w
apelacyi, w prawach zapożyczonych z
Niemiec dla miast. „Nie trzeba słać do
siedmiu miast po żadne ortele”, pisze M.
Bielski. Było przysłowie: „Obwiesiwszy,
dopiero po ortel”.] – (ném. Urteil) vélemény,
megítélés
ortęcie [stop jakiegoś metalu z rtęcią; amalgamat,
amalgam] – foncsor
orto- [1. pierwszy człon wyrazów złożonych
mający znaczenie: prosty, prawidłowy,
poprawny; 2. w złożeniach: prosty;
pionowy;
dokładny;
równoległy;
prawidłowy;
prawowity;
korygujący;
normatywny; geol. pochodzący ze skały
magmowej] – (gör.) orto-; egyenes v. helyes,
igaz
ortochromatyczny, -a, -e [1. wykazujący niską
czułość na barwę czerwoną; 2. fot. (materiał
barwoczuły) o niskiej czułości na barwę
czerwoną; por. panchromatyczny] – (gör.)
ortochromatikus; ortokromatikus; (fényk.) a
vörösön kívül valamennyi szín iránt fokozottan
érzékeny
ortochromatyzacja; ortochromatyzowanie – (gör.)
ortochromatizálás; ortokromatizálás
ortochromatyzm – (gör.) ortokromatizmus; helyesen
színezettség; a fotográfiában az olyan
lemezeknek van ortokromatizmusa, amelyek az
egyes színeket fehér-feketében is a megfelelő
színértékben adják vissza
ortodoks [człowiek ściśle przestrzegający zasad
wyznawanej wiary, ideologii itp.], ortodoksa
[osoba, która jest gorliwym wyznawcą
jakiejś doktryny, idei, zwykle religijnej;
ortodoks] – (gör.) orthodox; orthodox (ortodox
= óhitű, görögkatolikus, görögkeleti); óhitű,
igazhitű, vmely tan lezárt dogmáihoz betű
4562
szerint ragaszkodó; az ortodoxia híve,
követője; (átv.) a régihez csökönyösen
ragaszkodó,
maradi
—
(vallás)
a
hagyományokhoz, rituális szabályokhoz
mereven ragaszkodó: 1. igazhitű; 2. rituális
szabályokhoz mereven ragaszkodó (zsidó);
3. görögkeleti vallású
ortodoksalny, -a, -e; ortodoksyjny, -a, -e [1. o
ideologii, doktrynie itp.: zakładający ścisłą
wierność
swoim
zasadom;
2. rygorystycznie przestrzegający zasad
jakiejś doktryny] – ortodox; igazhitű
ortodoksja [1. bezwzględne wyznawanie jakiejś
doktryny i rygorystyczne przestrzeganie
wszystkich jej zasad, norm; 2. wierne
przestrzeganie
praw
religii;
prawowierność; prawosławie] – (gör.)
orthodoxia; ortodoxia; — 1. igazhitűség;
(vallás) óhitűség; a hagyományokhoz, lezárt
tanokhoz betű szerint való ragaszkodás; 2. a
második legnagyobb egyházi közösség, mely
nemzeti egyházakban él; 3. a protestantizmus
egyházaiban, különösen a 16. sz. második
felében az egyház tanításához való merev
ragaszkodást jelentette; (átv.) maradiság
ortodoksyjność – vminek ortodox volta;
igazhitűség
ortodoncja [1. dział stomatologii, nauka
zajmująca się diagnozowaniem i leczeniem
nieprawidłowości
zębowo-zgryzowych
(nabytych
lub
wrodzonych)
oraz
zapobieganiem im; ortopedia szczękowotwarzowa; 2. dział stomatologii zajmujący
się rozpoznawaniem i leczeniem wad
zgryzu; 3. dział stomatologii, obejmujący
leczenie wadliwego ustawienia zębów i
szczęk] – (gör.) ortodontia, (orv.)
fogszabályozás
ortodontyczny,
-a,
-e
–
ortodontia-,
fogszabályozási
ortodonta [lekarz stomatolog specjalizujący się
w dziedzinie ortodoncji], ortodontka –
(fogszabályozzással
foglalkozó)
fogász
(ffi/nő)
ortodoksyjność – igazhitűség
ortodroma [najkrótsza droga między dwoma
punktami na powierzchni zakrzywionej,
np. na Ziemi] – ortodroma, vagy
ortodromikus távolság [a földfelszín két
pontja közötti legrövidebb távolsága amit
Föld felszínén a két pontot összekötő főkör
mentén mérünk. Mivel gömbi geometria
lényegesen eltér az euklideszi geometriától
ezért
a
távolságszámításra
használt
matematikai képletek is eltérőek. Az
euklideszi geometriában a legrövidebb
távolságot a két pontot összekötő egyenes, a
nem euklideszi geometriában a két pontot
összekötő geodetikus vonal (főkör) mentén
-
Wersja 01 01 2016.
mérjük. Az ortodroma meghatározása a
navigáció egyik alapfeladata.]
ortoepia, ortologia [1. dział językoznawstwa
obejmujący zagadnienia poprawności i
kultury języka; 2. reguły poprawnego
używania form językowych; 3. dział
językoznawstwa zajmujący się oceną
poprawności tekstów; 4. nauka poprawnego
mówienia;
nauka
ustalająca
zasady
poprawności językowej] – (gör.) ortoépia,
ortológia; (nyelvt.) a helyes kiejtés tana;
nyelvhelyesség; a nyelv hagyományaihoz híven
mereven ragaszkodó, az új jelenségeket
elutasító szemlélet
ortoepiczny, -a, -e – ortoépiával kapcsolatos
ortodoksalny, -a, -e – ortodoxális
ortodoksalny sen [okres snu bez marzeń sennych;
por. paradoksalny sen] – álom nélküli alvás
ortodoksja [ścisła wierność doktrynie, dogmatowi,
zwł. relig., rygorystyczne przestrzeganie
jakiegoś kodeksu zasad; prawowierność;
prawosławie] – ortodoxia [görög összetett szó,
jelentése: igaz hit. Ennek tükörfordítása a szláv
pravoszláv szó. Területi eredetéből adódóan
szokás keleti kereszténységről beszélni, ami
azonban pontatlan,
mert
az ortodox
kereszténység csak egyik - bár legnagyobb ága a keleti kereszténységnek. Magyar
sajátosság a görögkeleti műszó, amely –
történelmi összefüggéseit tekintve – pejoratív,
kirekesztő
elnevezés,
és
amelyet
a
magyarországi ortodoxok egy része mindig is
visszautasított.]
ortofonia (z gr. orthós → poprawny, phōné →
dźwięk) [1. jest to nauka o poprawnej
wymowie. Ustala ona zasady poprawnej
wymowy danego języka (np. języka
polskiego
czy
języka
angielskiego).
Ortofonią nazywa się także proces uczenia
się poprawnej wymowy; 2. nauka poprawnej
wymowy; 3. proces uczenia oraz nauka o
poprawnej wymowie i brzmieniu wyrazów
oraz ich połączeń. Ustala ona zasady
prawidłowej wymowy danego języka] –
összhangzat, hanghűség; a helyes kiejtés,
hangsúlyozás tanítása
ortogeneza,
ortoewolucja,
ewolucja
ortogenetyczna, autogeneza [1. koncepcja
zakładająca, że organizmy danego szczepu
mają wewnętrzną tendencję do ewoluowania
w jednym określonym kierunku, a
środowisko i dobór naturalny nie mają
istotnego znaczenia; 2. hipoteza głosząca, że
różne formy życia tworzą jedną wspólną
linię rozwojową, po której przemieszczają
się dzięki pewnej wewnętrznej lub
zewnętrznej sile napędowej. Ortogeneza
miała swe korzenie w filozofii esencjalizmu,
idei witalizmu oraz teleologii oraz
4563
proponowała istnienie wewnętrznego pędu
prowadzącego do przemian gatunków. W
George Gaylord Simpson atakując
hipotezę
ortogenezy
nazwał
ten
mechanizm tajemniczą wewnętrzną siłą.
Współczesna biologia całkowicie odrzuca
ortogenezę. Różnorodność form życia
tłumaczona jest przez syntetyczną teorię
ewolucji opierającą się na mechanizmach
losowej mutacji, rekombinacji oraz
doboru naturalnego.] – (gör.) ortogenezis;
(él.) a külvilág ingereinek hatásától
független, csak belső erőkből is bekövetkező,
meghatározott, egyenes irányú fejlődést
feltevő elmélet
ortogenetyczny, -a, -e – ortogenetikus
ortognatyzm [pionowy zarys profilu twarzowej
części czaszki] – ortognatizmus
ortogon – (gör.) ortogon; derékszög [A teljes
körülfordulás (az ún. teljesszög) negyede;
90°, ha a teljesszög 360-ad részét, a fokot
választjuk egységnek. Ha a szögnek irányt
tulajdonítunk, a 90° abszolút értékű szöget az
iránytól
függetlenül
derékszögnek
mondhatjuk.]
ortogonalność (z gr. ortho – proste, gonia – kąt)
[uogólnienie
pojęcia
prostopadłości
znanego z geometrii euklidesowej na
przestrzenie z określonym iloczynem
skalarnym (przestrzenie unitarne)] –
merőlegesség
ortogonalny, -a, -e (ang. orthogonal z fr. z łc.
orthogonalis z gr. orthós ‘prosty’ + gonía
‘kąt’) [1. mat. oznaczający wzajemną
prostopadłość
odcinków,
prostych,
płaszczyzn; prostopadły, tworzący kąt
prosty; 2. mat. prostopadły] – (gör.)
ortogonális;
merőleges,
derékszögű;
függőleges
ortografia (z gr. ορθο- ortho- = "poprawny" i
γραφος -grafos = "piszący") [1. ogół zasad i
przepisów
dotyczących
poprawnej
pisowni; 2. pisanie wyrazów według
określonych norm; 3. nauka pisowni;
zbiór zasad i przepisów poprawnej
pisowni; 4. inaczej pisownia – zbiór zasad
i norm regulujących sposób zapisu słów
danego języka za pomocą liter alfabetu
lub innych symboli. W skład zasad
ortograficznych wchodzą również zasady
dot. interpunkcji, natomiast typografia
jest osobnym zagadnieniem.] – (gör.)
ortográfia; helyesírás (pisownia prawidłowa)
[egy nyelv írott változatának szabályozását
szolgáló norma. – Használatos az ortográfia
elnevezés is, a görög ορθο ortho- („helyes”)
és γραφειν graphein („írni”) szavakból.]
ortograficznie – helyesírásilag; a helyesírás szerint;
helyesen írva
-
Wersja 01 01 2016.
ortograficzny, -a, -e [związany z ortografią] –
helyesírási
ortolog – (gör.) ortológus; az ortológia híve
ortologia [Wraz z rozwojem nowej dziedziny nauki
wprowadzone zostały nowe pojęcia ( np.
paralogia i ortologia ). Paralogia - jest to
zjawisko występowania genów o podobnej
sekwencji w obrębie genomu jednego
gatunku. Ortologia natomiast dotyczy
podobieństwa sekwencji genów w genomach
organizmów
należących
do
różnych
gatunków.] – (gör.) ortológia; (nyelvt.)
nyelvhelyesség; az új nyelvi jelenségeket
általában
elítélő,
a
hagyományokhoz
ragaszkodó felfogás; (gör., tulajdonképen
helyes beszéd), ellentéte a neologiának és
nyelvujitásnak [Az ortologusoknak legtöbb
dolguk akadt a nagy magyar nyelvujítás
idejében; a Magyar Nyelvőr hiveit nevezték
így.]
ortologiczny, -a, -e – (gör.) ortológus; az ortológiára
jellemző
ortolan [ptak śpiewający o brązowym upierzeniu,
oliwkowoszarej głowie i żółtym podgardlu] –
(áll.) kerti sármány
ortopeda (ortopedysta) [1. lekarz, specjalista w
dziedzinie
ortopedii;
2. specjalista
wykonujący
aparaty
lub
obuwie
ortopedyczne] – (gör.) ortopéd, ortopéd orvos;
az ortopédia szakorvosa
ortopedia [1. dział medycyny zajmujący się
rozpoznawaniem i leczeniem wad i urazów
układu kostno-mięśniowo-stawowego oraz
zapobieganiem im; 2. oddział ortopedyczny
w szpitalu; 3. med. leczenie zniekształceń
kostno-stawowo-mięśniowych i zapobieganie
im.] – (gör.) ortopédia; (orv.) testegyenészet;
az orvostudománynak az emberi testben,
elsősorban a mozgásszervek csontvázában
jelentkező növési v. sérülési szabálytalanságok
(bénulás, baleset, tuberkolózis, angolkór,
világrahozott mozgási zavar miatt) javításával
és gyógyításával (műtét, masszázs, torna, gép,
fűző) foglalkozó ága
ortopedyczny, -a, -e – (gör.) ortopéd; testegyenesítő,
ortopédiai célra készült
ortopedysta (ortopeda) [chirurg specjalista w
dziedzinie ortopedii; specjalista wykonujący
aparaty ortopedyczne] – ortopéd (orvos)
ortopraxis (łac.) – (lat.) ortopraxis; helyes, igaz
cselekvés
ortoptyka [med., dział okulistyki, leczenia
zaburzeń w ustawieniu i ruchach gałek
ocznych (jak zez, niezborność) za pomocą
ćwiczeń, reedukacji, rehabilitacji itp.] –
(med.) ortoptika
ortotanazja [1. med. zaniechanie dalszego
sztucznego podtrzymywania życia pacjenta
4564
por. eutanazja; 2. zaniechanie dalszego
sztucznego
podtrzymywania
życia
pacjenta] – (gör.) ortotanázia [disztanázia:
rossz,
elhúzódó,
szenvedéssel
teli,
gyötrelmes halál; eutanázia (görög eu - jó és
Thanatosz - a halál), gyógyíthatatlan és nagy
fájdalmakkal szenvedő betegeknél a halál
tudatos előidézése]
ortotropizm [1. wzrost kryształów w kierunku
prostopadłym do powierzchni, na której
powstały;
2. zob.
geotropizm]
–
ortotropizmus (orthotropism) [Tropizmusra
(a növény növekedési válasza) való hajlam,
hogy a növény az adott inger irányában
helyezkedjen el. Jó példa erre a fő hajtások
és gyökerek hosszanti növekedése a
gravitációra
adott
válaszként
(ortogeotropizmus).]
ortyl [w dawnej Polsce: pouczenie prawne
udzielane przez sądy większych miast
sądom miast mniejszych] – (tört.) városi
dekrétum; jogszokás
ortyle magdeburskie – magdeburgi dektérum
oryginalnie – eredeti módon
oryginalność [niepowtarzalność, wyjątkowość,
także autentyczność] – (lat.) originalitás,
originális
volta
vminek;
eredetiség,
sajátosság,
tősgyökeresség,
valódiság;
valóság;
(dziwactwo)
furcsaság;
eredetieskedés, furcsaság, különcködés
oryginalność ubioru – az öltözet eredetisége
oryginalny, -a, -e [1. niebędący kopią, przeróbką
ani falsyfikatem; 2. nieopierający się na
wzorach; 3. odbiegający od tego, co jest
powszechnie znane lub przyjęte] – eredeti,
valódi, ősi, tősgyökeres; hiteles, szavatolt,
hamisítatlan (áru); (dziwaczny) furcsa,
különleges, különös, jellegzetes, sajátos,
sajátságos, érdekes, rendkívüli, ritka
(jelenség); eredeti, pompás, nagyszerű (ötlet)
oryginalna edycja – eredeti kiadás
oryginalna węgierska gospoda – csárda
oryginalny człowiek – eredeti, különleges ember
oryginalny obraz – eredeti kép
oryginał [1. rzecz oryginalna, niebędąca kopią,
przeróbką
itp.;
2. człowiek
o
ekscentrycznym
wyglądzie
lub
zachowaniu]
–
(lat.)
originális;
(pierwowzór) eredeti, eredeti mű v. példány;
eredeti szövet, eredeti nyomdai kézirat;
(człowiek)
eredeti
ember
v.
alak,
eredetieskedő, különc; furcsa, különös,
bolondos ember
oryginał dzieła sztuki – eredeti műremek
oryl [daw.; zob. flisak] – (dawno) tutajos
oryniacki (naz. Aurignac ‘jaskinia w pd. Francji’)
[1. dotyczący okresu młodszego paleolitu;
2. szt. kultura o. – pierwsza z kultur
-
Wersja 01 01 2016.
archeologicznych
górnego
paleolitu
charakteryzująca się sztuką figuratywną,
malarstwem naskalnym i wyrobem narzędzi
z kości i krzemienia, występująca w Europie,
Azji i pn.-zach części Afryki.] - - aurignaci[Az aurignaci kultúra Európa és DélnyugatÁzsia régészeti kultúrája. Nevét első
lelőhelyéről (típuskultúra), a dél-franciaországi
Aurignac
település
mellett
feltárt
leletegyüttesről kapta. Ezt 1852-ben Édouard
Lartet francia őslénykutató fedezte fel. A
kultúrához
besorolt
leletek
legkorábbi
képviselői 40–36 000 évvel ezelőttiek, az
utolsó ilyen jellegű leletek 28–26 000 évesek.
Az aurignaci típusú kultúrák az őskőkorszak
utolsó periódusának, a felső paleolitikumnak
kezdeti szakaszára esnek. Megelőző kultúrája a
mousteri, követője pedig a gravetti. Közép- és
kelet-európai változata a szeleta kultúra.]
orysować – körülrajzolni, körülvonalazni
orzec
(orzeknie,
orzeknę)
—
orzekać
[1. wypowiedzieć opinię, zdanie o czymś;
2. wydać decyzję lub wyrok na podstawie
obowiązujących przepisów prawnych] –
kijelenteni, megállapítani, határozni, dönteni;
véleményezni; kimondani; véleményt mondani
orzec a. orzekać o winie – bűnösséget kimondani
orzech [1. suchy owoc o zdrewniałej łupinie;
2. roślina mająca takie owoce; 3. drewno
różnych gatunków drzew orzechowych;
4. kolor złocistobrązowy; 5. górn. gatunek
węgla] – dió; diófa; makktermés; diószén
orzech amerykański, brazylijski [zob. orzesznica
wyniosła] – amerikai, brazil dió
orzech
arachidowy
–
amerikai
mogyoró,
földimogyoró
orzech areki, owoc katechu – bételdió
orzech brazylijski [te są nasionami drzewa
orzesznicy wyniosłej Bertholletia excelsa
powszechnie rosnącej w tropikalnych lasach
Amazonii] – brazildió [legfeljebb 50 m magas,
örökzöld fa, amelynek felálló törzse csak a
felső részén ágazik el]
Orzech czarny (Juglans nigra L.) [gatunek drzewa
należący do
rodziny orzechowatych.
Pochodzi z południowych i wschodnich
obszarów USA. U nas jest czasami (rzadko)
uprawiany.] – Feketedió (Juglans nigra)
orzech galasowy [zob. galas] – gubacsos dió
orzech kokosowy – kókuszdió
orzech laskowy [owoc leszczyny] – mogyoró
orzech makadamia – Makadámdió; macadámia dió
4565
orzech pekan – pekándió [mi diónknál kicsit
édeskésebb, aromásabb ízű, így jól
használható
süteményekben,
péksüteményekbe,
kalácsokba,
kenyérfélékbe]
Orzech szary (Juglans cinerea L.) [gatunek
drzewa
należący
do
rodziny
orzechowatych. Występuje w Ameryce
Północnej.] – Fehér dió (Juglans cinerea L.)
orzech trudny do zgryzienia – (átv.) kemény dió
Orzech turecki - Leszczyna turecka, leszczyna
drzewiasta (Corylus colurna L.) –
törökmogyoró
Orzech włoski (Juglans regia) [1. drzewo o
jadalnych owocach w twardej skorupie
otoczonej zieloną, skórzastą okrywą; też:
owoc tego drzewa; 2. gatunek drzewa
liściastego z rodziny orzechowatych. W
stanie dzikim występuje na Bałkanach, w
południowo-wschodniej
Europie,
południowo-zachodniej,
środkowej
i
wschodniej Azji, w Himalajach, w
północnej
Birmie
i
południowozachodnich Chinach. W Polsce pospolicie
uprawiany.] – olasz dió (Juglans regia,
egôz ); pompás v. olasz diófa; közönséges
dió (Juglans regia) [1. a diófafélék
(Juglandaceae) családjának dió (Juglans)
nemzetségébe
tartozó
növényfaj.
A
nemzetség tagjai közül ezt termesztik a
legszélesebb körben ízletes terméséért. A
binomiális név szó szerint „királyi diót”
jelent. Délkeletre a Balkántól Délnyugat- és
Közép-Ázsiáig, a Himalájában és DélnyugatKínában is honos. 2. Kaukázustól Indiáig
endemikus növény, melynek faanyaga igen
jó, szinte kiváló, és olajtartalmú magbele
folytán is értékes. Krisztus idejében széles
körben termesztették Galileában és a
Libanon-hegység lábainál. A dió szerepel az
Izraelt jelképező kertben (Én 6,11).]
Orzech ziemny, orzech arachidowy, fistaszki,
orzacha (Arachis hypogaea) [1. gatunek
rośliny
jednorocznej
z
rodziny
bobowatych. Pochodzi z Brazylii. Jest
często uprawiany w krajach tropikalnych
i subtropikalnych. We florze Polski
efemerofit;
2.
brazylijska
roślina
uprawiana ze względu na jadalne nasiona]
– földimogyoró v. amerikai mogyoró
(Arachis
hypogaea)
[a
kétszikűek
(Magnoliopsida) osztályába a hüvelyesek
(Fabales) rendjébe és a pillangósvirágúak
(Fabaceae) családjába tartozó faj]
-
Wersja 01 01 2016.
orzechowiec [drzewo; to ciasto czterowarstwowe] –
(drzewo) dió; (czasto a. czastko) diós beigli;
diós sütemény
orzechowiec włoski – olasz dió
Orzechowiec [wieś w Polsce położona w
województwie
łódzkim,
w
powiecie
wieluńskim, w gminie Mokrsko] –
Orzechowiec (lengyel település)
orzechowy, -a, -e [1. odnoszący się do orzecha;
2. złocistobrązowy] – diós, dió-, mogyorós,
mogyoró-; (kolor) dióbarna, mogyorószínű
orzechówka
[1. nalewka
na
zielonych,
niedojrzałych orzechach włoskich; 2. ptak o
długim, mocnym dziobie i brązowym
upierzeniu w białe plamki] – (zool) (nalewka)
diópálinka; (ptak) magtörő, fenyőszajkó, szajkó
(Garrulus glandarius)
orzechy jędrne – telt dió
orzechy laskowe – mogyoró
orzechy włoskie – dió
orzeczenie [1. część zdania informująca o
czynności wykonywanej przez podmiot,
stanie, w którym się znajduje, lub o procesie,
któremu
podlega;
2. rozstrzygnięcie
konkretnej sprawy przez sąd lub inne
organy, wydane w postaci wyroku lub
postanowienia; 3. opinia w jakiejś sprawie,
rozstrzygnięcie lub decyzja] – kijelentés,
megállapítás; döntés, határozat, vélemény,
végzés;
véleményezés,
nyilatkozat,
szakvélemény; (gram.) állítmány
[(a
nyelvtanban) a mondatnak az a főrésze, mellyel
valakiről v. valamiről állitunk (v. tagadunk)
valamit]
1. Orzeczenie (gramatyka) to główna część zdania
ukazująca
zachowanie
lub
właściwości
podmiotu; osobowa forma czasownika.
2. Orzeczenie (medycyna): opinia lekarska na
temat stanu zdrowia przebadanej osoby, zwana
orzeczeniem lekarskim.
3. Orzeczenie (prawo): decyzja rozstrzygająca
spór o charakterze prawnym.
4566
orzeczenie arbitrażowe – döntőbírósági határozat
orzeczenie czasownikowe [jęz. orzeczenie w
osobowej formie czasownika] – (gram) igei
állítmány
orzeczenie fachowe – szakvélemény
orzeczenie imienne [jęz. orzeczenie składające się
z czasownika posiłkowego i wyrazu
mającego samodzielne znaczenie] –
névszói állítmány
orzeczenie lekarskie – orvosi szakvélemény,
megállapítás, lelet
orzeczenie proste [jęz. orzeczenie wyrażone za
pomocą
jednowyrazowych
form
osobowych czasowników łączących się
bezpośrednio z podmiotem] – egyszerű
állítmány
orzeczenie sądowe – bírósági v. bírói végzés;
bírósági döntés, döntvény, határozat, ítélet
orzeczenie sądu, zaskarżyć wyrok [odwołać się
od wyroku lub orzeczenia sądu do sądu
wyższej instancji] – bírósági határozat
orzeczenie złożone [jęz. orzeczenie wyrażane za
pomocą kilku członów wyrazowych] –
összetett állítmány
orzecznictwo [1. działalność sądów i innych
organów, polegająca na wydawaniu
orzeczeń w konkretnych sprawach;
2. ustalanie stanu zdrowia człowieka i jego
zdolności do pracy] – szakértelem,
szakvélemény;
döntőbírósági
szakvéleményezés
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Legfelsőbb
Bírósági határozata
orzecznik jęz. [nieczasownikowa część orzeczenia
imiennego] – (nyelvt.) az összetett állítmány
névszói része
orzecznik przymiotnikowy, przymiotny [jęz.
«orzecznik
wyrażony
za
pomocą
przymiotnika,
zaimka
i
imiesłowu
przymiotnikowego
oraz
liczebnika
porządkowego
zgadzający
się
z
podmiotem
w
rodzaju,
liczbie
i
przypadku] – melléknévi állítmány
orzecznik rzeczownikowy, rzeczowny [jęz.
«orzecznik
wyrażony
za
pomocą
rzeczownika lub zaimka rzeczownego,
występujący
w
narzędniku
lub
mianowniku] – főnévi állítmány
orzecznikowy, -a, -e – állítmányi (összetett névszói
állítmánynál)
orzeczony, -a, -e – kijelentett, megállapított
orzekać (zob. orzec) – kimondani, kijelenteni;
ítéletet mondani, dönteni, véleményezni,
véleményt mondani
orzeł1 [1. duży ptak drapieżny o zakrzywionym
dziobie, ostrych szponach i opierzonych
nogach; 2. znak w kształcie tego ptaka,
-
Wersja 01 01 2016.
będący godłem jakiegoś państwa, narodu,
znakiem herbowym; 3. o człowieku bardzo
zdolnym, wyróżniającym się; 4. (Jak czytamy
u Zygmunta Glogera) W wojsku Księstwa
Warszawskiego, tak w piechocie, jak w
jeździe, używano znaków pułkowych lub
bataljonowych z wyobrażeniem dętego
srebrnego orła, stojącego na tablicy
metalowej
czarno
szmelcowanej,
z
obwódkami złotemi, z napisem po jednej
stronie: „Woysko Polskie” po drugiej „Pułk
N. Piechoty” (lub jazdy). Podoficer, który
nosił orła takiego przed pułkiem, nazywał się
„orłowym”. Sam orzeł bez tabliczki miał w
naturze 10 cali polskich wysokości. B.
Gemb.] – sas; (átv.) ügyes ember; (érme)
hátlap, írás
20 zloty 1925-ből
Orzeł [ptak nieczysty. Służy jako symbol siły
szybkości, wzlotu. Spieszy do żeru. Bóg niósł
Izraela jak orzeł na skrzydłach. W Mat.
24;28 widocznie chodzi o sępy, które żywią
się padliną. Prawdopodobnie chodzi o
narody silne, które rzucą się na Izraela w
czasie wielkiego ucisku.] – sas; (bibl.)
saskeselyű v. szakállas saskeselyű (Gypaetus
barbatus) [Mát. 24:28 „Mert a hol a dög, oda
gyűlnek a keselyűk.” Jób. 39,30., Hab. 1,8.,
Luk. 17,37.]
2
orzeł (orla) [popularny w Europie symbol
państwowy] – sas; sas-jelvény; (csill.) Aquila
orzeł biały na czerwonym polu; orzeł biały w
czerwonym polu – fehér sas vörös mezőben
4567









Godło Polski
Order Orła Białego
Orzeł Biały (tygodnik) – pismo 2 korpusu
Orzeł Biały – pseudonim Wojciecha Zaleskiego
(Zalewskiego),
najmłodszego
poległego
łącznika powstania warszawskiego
Orzeł Biały Brzeziny Śląskie – klub piłkarski
Orzeł Biały – zlikwidowana kopalnia w
Brzezinach Śląskich
Orzeł Biały Wałcz – klub piłkarski w Wałczu
Orzeł Biały – spółka akcyjna notowana na
GPW
Orzeł Biały - organizacja konspiracyjna II
Wojny Światowej w obw. Olkuskim
orzeł czy reszka? – fej vagy írás?
orzeł dwugłowy – kétfejű sas (orosz v. osztrák
címerben)
orzeł górski – kőszáli sas
orzeł pływa w błękicie – a sas úszik az ég kékjében
Orzeł przedni (Aquila chrysaetos) [gatunek
dużego ptaka drapieżnego z rodziny
jastrzębiowatych, zamieszkujący Europę,
północną Afrykę, środkową Azję i
Amerykę Północną] – szirti sas [(Aquila
chrysaetos)
a
sólyomalakúak
(Falconiformes) rendjébe, ezen belül a
tartozó faj]
orzeł skalny – szirti sas, kőszáli sas
-
Wersja 01 01 2016.
orzeł (z mitologii węgierskiej) – turul, turulmadár [a
magyar eredetmondák mitologikus madara.
Kézai Simon szerint Attilától Géza fejedelem
idejéig a koronás fejű turul volt a magyarság
hadi jelvénye]
orzeł zys – szirti v. kőszáli sas
orzeszek [owoc lub nasiono wielu roślin, okryte
twardą łupinką] – (áll.) sasocska; gubacs
orzeszek galasowy – tölgygubacs
orzeszki pará, orzeszki amerykańskie, orzeszki
brazylijskie [1. jadalne nasiona orzesznicy
wyniosłej; 2. nasiona orzecha brazylijskiego;
okryte cienką, twardą łupiną; zawierają ok.
70% tłuszczu, 17% białka i 7%
węglowodanów;
jadalne
i
smaczne;
wykorzystywane w przem. spożywczym i
perfumeryjnym; olej z o.p. stosuje się także
do oliwienia zegarków] – brazildió; legfeljebb
50 m magas, örökzöld fa, amelynek felálló
törzse csak a felső részén ágazik el
orzeszek ziemny, arachidowy [jadalne nasiono
orzecha ziemnego] – földimogyoró
orzeszki buczynowe – bükkmakk
orzeszki – mogyoró
Orzesznik gorzki (Carya cordiformis (Wangenh.)
K.Koch) [gatunek drzewa należącego do
rodziny
orzechowatych.
Występuje
naturalnie w Ameryce Północnej – od
prowincji Quebec w Kanadzie po wschodni
Teksas w Stanach Zjednoczonych, jest
najpowszechniejszym
orzesznikiem
w
Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, a
szczególnie na ich środkowym zachodzie.] Keserű hikori (Carya cordiformis) [keserű dió
féle]
Orzesznica (Muscardinus avellanarius) [gatunek
niewielkiego, rudego gryzonia z rodziny
popielicowatych jedynego przedstawiciela
rodzaju Muscardinus, mieszkającego w
lasach. Żywi się orzechami, jagodami i
żołędziami] – mogyorós pele (Muscardinus
avellanarius) [az emlősök (Mammalia)
osztályának a rágcsálók (Rodentia) rendjébe,
ezen belül a pelefélék (Gliridae) vagy
(Myoxidae) családjába tartozó Muscardinus
nem egyetlen faja]
Orzesznik pięciolistkowy (Carya ovata (Mill.)
K.Koch, C. alba Nutt.) [gatunek drzewa
należącego do rodziny orzechowatych.
Pochodzi z Ameryki Północnej i Chin.] Carya ovata (Fehér hikoridió)
4568
Orzeszki piniowe [obrane z łusek, jadalne
nasiona niektórych gatunków sosny o
wysokiej
wartości
odżywczej.
W
przemyśle spożywczym również w postaci
solonej lub prażonej] – (lat.) Nucleus
pineus; fenyőtoboz; fenyőmandula
orzeźwiająco – frissítőleg, frissítően; élénkítően,
üdítően
orzeźwiający, -a, -e [dający orzeźwienie] –
frissítő, üdítő
orzeźwiająca woń – üdítő illat
orzeźwiający napój – idítő ital
orzeźwiający napój owocowy – idítő gyümölcslé
orzeźwiający wiatr – friss szél
orzeźwienie – felfrissülés, felüdülés
orzeźwić — orzeźwiać [uczynić rześkim] –
élénkíteni, üdíteni, felfrissíteni, felüdíteni
orzeźwić się — orzeźwiać się [poczuć się rześko,
świeżo] – üdülni; felfrissülni, felüdülni;
felfrissíti, felüdíti magát
orzeźwić się kuflem piwa – felfrissülni egy korsó
sörtől
orzeźwieć – felfrissülni, erőre kapni
orzeźwieć na duchu – lélekben felfrissülni,
megújhodni
orzeźwienie – felfrissítés, felüdítés
orzeźwienie się – felfrissülés, felüdülés
orzeźwiony, -a, -e – felfrissült, felfrissített
orzęsek [1. pierwotniak mający liczne rzęski
służące do pływania; 2. typ pierwotniaka,
żyjący w wodzie, w glebie lub
pasożytujący w innych organizmach;
wymoczek] – véglény, egysejtű; ciliata;
csillós
orzęska – (áll.) csilló, csillószer; (véglényfajta)
ciliata
Ormuzd lub Ahura Mazda (dosł. Pan Mądry, Pan
Wszystkowiedzący;
staroperski:
Ahuramazda, średnioperski: Ohrmazd,
Ormuzd, Hormuzd, Ohrmizd) [najwyższe
bóstwo w religiach irańskich: mazdaizmie
i zaratusztrianizmie. Bóg stworzyciel,
walczący stale ze Złym Duchem
Arymanem. Stwórca świata i ładu w
kosmosie i praw nim rządzących,
uosobienie ładu i absolutnej mądrości.
Jego symbolem jest oczyszczający ogień.
Wyobrażany był w postaci uskrzydlonej
tarczy słonecznej.] – (per.) Ormuzd v.
Ahura Mazdā (Ohrmazd, Ahuramazda,
Hourmazd, Hormazd, Hurmuz, Aramazd
-
Wersja 01 01 2016.
és Azzandara) (avesztai: „Bölcs Úr”), más
írásmóddal ORMIZD vagy ORMAZD, az
uralkodó isten az ókori iráni vallásban,
különösen Zoroaszter iráni próféta vallási
rendszerében (Kr. e. VII-VI. sz.). [1.
Zarathusztra
követőinek
vallásában
a
világosság és a jóság istene; a perzsa
mitológiában a természet embert segítő erőinek
megszemélyesítője; 2. I. Dareiosz perzsa király
(ur. Kr. e. 522-486) és utódai a legnagyobb
istent és az igazságos király védelmezőjét
tisztelték benne. Zoroaszter szerint Ahura
Mazdá teremtette a világegyetemet és a
kozmikus rendet, amelyet fenn is tart. Ő
teremtette a két ikerszellemet, Szpenta Mainjut
és Angra Mainjut (Ahriman) - az előbbi
jótékony, az igazat, fényt és életet választja, az
utóbbi romboló, a hazugság, sötétség és halál
szelleme. A két szellem egymás elleni
küzdelme alkotja a világtörténelmet. A
Zoroaszter-hívők
szent
könyvében,
az
Avesztában tükröződő fejlettebb vallási
állapotban Ahura Mazdát a jótékony
szellemmel
azonosították,
aki
nyíltan
szembehelyezkedik a rombolóval. Minden
bölcsesség tudója, bőkezű, egyenes, és minden
jó teremtője. A jótékony és a gonosz szellemet
az Avesztában úgy fogják fel, mint egymást
kölcsönösen korlátozó, örökkévaló lényeket.
Egyikük a magasban él, másikuk a mélyben, s
közbül a világ a csataterük. Későbbi
forrásokban (a III. sz.-tól) Zurvánt (Idő) tették
a két iker, Ormazd és Ahriman (Angra Mainju)
atyjává, akik - az ortodox mazdaizmusban felváltva uralkodnak a világon Ormazd végső
győzelméig. Ebből a felfogásból tükröződik
vissza valami a manicheizmusban, ahol az
Istent néha Zurvánnak hívják, Ormazd pedig
az ő első emanációja, az Első Ember, akit
legyőzött a sötétség romboló szelleme, de akit
megment az Isten második emanációja, az Élő
Szellem.]
orznąć, orzynać – orżnać, orżnąć [ograć kogoś w
karty lub inne gry hazardowe] – (közb.)
megvágni, pénzt levasalni, kivasalni, pumpolni;
elnyerni vkinek a pénzét
orżnał go w karty – kártyában kifosztotta v.
megkopasztotta
orznięcie – orżnięcie – (közb.) megvágás, pénz
bevasalása, pumpolás; (kártyában) kifosztás
orzygać – lehányni, leokádni, lerókázni
orzyganie – lehányás, leokádás, lerókázás
orzygany, -a, -e – lehányt, leokádott, lerókázott
ORZZ (Okręgowa Rada Związków Zawodowych) –
(dawno) Szakszervezetek Körzeti Tanácsa
- egy rétegbe.
os [usta, twarz] – (lat.) os, oris; száj, arc [szájnyílás
(rima oris); szájtornác (vestibulum oris), jama
4569
ustna (łac. cavum oris) = szájüreg (cavum
oris proprium), szájfenék (diaphragma oris)]
OS/2 (ang. Operating System/2) [to system
operacyjny stworzony przez firmy IBM i
Microsoft, później rozwijany wyłącznie
przez IBM. Nazwa oznacza, że system był
przygotowywany dla drugiej generacji
komputerów osobistych IBM.] – OS/2
(Operating System /2) - 'OS/2' operációs
rendszer [1. IBM PC grafikus kezelőfelületű,
multitaszkos, 32 bites operációs rendszer; 2.
a Microsoft és IBM által fejlesztett operációs
rendszer, melyet később az IBM egyedül
fejlesztett tovább. A név az Operating
System/2 kifejezés rövidítése, és azért kapta,
mert az IBM Personal System/2 (PS/2) nevű
második generációs személyi számítógépek
előnyben részesített operációs rendszere volt.
Ma már nem árulja az IBM az OS/2-t, és a
támogatását is fokozatosan meg fogják
szüntetni. Az OS/2-t az MS-DOS és a
Microsoft Windows védett módú utódjának
tervezték. Figyelemreméltó, hogy az
alapvető rendszerhívásokat az MS-DOS
hívások után modellezték; a nevük is DOSszal kezdődött, és lehetőség volt arra is, hogy
a
szövegmódú
alkalmazásokat
úgy
kapcsolják, hogy azok futhattak mindkét
operációs rendszeren ("ugráló" programok).
Ezen örökség miatt a kinézet, az érzés és a
képességek terén az OS/2 nem sokban
különbözik a Windowstól, de hasonlóságot
mutat a Unix-szal és a XENIX-szel is. 3. az
IBM 1996-ban kiadott, 32 bites operációs
rendszere; a Windows-95/98 a MacOS és a
Linux népszerű/ ségéhez viszonyítva, csak
kisebb mértékben terjedt el]
osa [1. owad o czarnym ubarwieniu w żółte
paski;
2. o
kimś
uszczypliwym,
dokuczliwym] – darázs
osa leśna – eredi darázs
Osa pospolita (Vespula vulgaris) [owad
uskrzydlony z rodziny osowatych] – valódi
darázs [A hétköznapi értelemben vett
darazsak néven rendszerint a társas
redősszárnyú-darazsak vagy valódi darazsak
(Vespidae)
családjába
tartozó
hártyásszárnyúakat nevezzük.]
osaczyć — osaczać [1. otoczyć ze wszystkich
stron, uniemożliwiając wydostanie się
skądś; 2. wprowadzić kogoś w trudne
położenie, w sytuację bez wyjścia; 3. o
psie: zatrzymać zwierzynę do chwili
-
Wersja 01 01 2016.
dojścia do niej myśliwego] – bekeríteni,
körülkeríteni; körülzárni, körülvenni
osaczanie, osaczenie – bekerítés, körülzárás
osad [1. to, co się osadza na powierzchni czegoś;
2. nieprzyjemne
wspomnienie,
przykre
doświadczenie mające wpływ na czyjeś
myślenie i zachowanie] – üledék, lerakódás,
seprő; (vegytan) kiválasztódás, lerakódás,
üledék; seprő; (földtan) hordalékos kőzet
osad galaretowy – kocsonyás v. kocsonyaszerű
üledék
osad kłaczkowaty – gomolyagos lerakódás, üledék
osad krystaliczny – (vegyt.) kikristályosodás
osad twarogowaty – túrószerű lerakódás
osad w winie – borseprő
osada [1. miejsce dłuższego pobytu grupy ludzi
wraz z szeregiem urządzeń wykonanych
przez nich dla zapewnienia sobie warunków
niezbędnych do prowadzenia przyjętego
przez tą grupę ludzką trybu i poziomu życia;
2. niewielka miejscowość, niemająca praw
osiedla czy miasta; też: mieszkańcy takiej
miejscowości; 3. załoga łodzi wioślarskiej,
rzadziej bobslejów, sanek lub samochodów,
biorąca udział w zawodach] – telep, település,
kolónia; legénység; (szerszám) foglalat, nyél
Osada [wieś w Polsce położona w województwie
mazowieckim, w powiecie gostynińskim, w
gminie Gostynin] – Osada (lengyel település)
osada (łodzi wioślarskiej) – legénység
osada rybacka – halásztelepülés
osadnictwo [1. osiedlanie lub osiedlanie się ludzi na
mało zaludnionych terenach; 2. zespół
osiedli, siedzib wraz z ludnością; 3.
całokształt działalności grup ludzkich
wywołujący
zmiany
w
środowisku
geograficznym. Obejmuje ono proces
zajmowania, podziału i użytkowania terenu
wraz ze wszystkimi wytworami powstałymi
w ramach tej działalności i służącymi jej.
(wg Z. Woźniaka)] – telepítés, gyarmatosítás;
(osada) település
osadnictwo na prawie czynszowym – telepítés
bérleti jog alapján, bérleményi alapon
osadnictwo na prawie niemieckim [nadawanie w
XIII i XIV w. wsiom i miastom nowo
zakładanym lub istniejącym ustawodawstwa
4570
wzorowanego na prawie niemieckim] –
(tört.) német jogú település
osadnik [1. ktoś, kto osiedlił się lub kogo
osiedlono na terenach mało zaludnionych;
2. odstojnik: sztuczny zbiornik wodny
przeznaczony do osadzania na jego dnie
cząstek stałych zawieszonych w wodzie],
osadniczka – telepes (ffi/nő), települő
osadniczy, -a, -e – telepes, telepítési, gyarmati
osadowy, -a, -e – üledékes
osady [1. ogólne określenie utworów luźnych
zgromadzonych na powierzchni Ziemi,
powstałych wskutek gromadzenia się
materiału w procesie sedymentacji; 2.
utwory powstałe na powierzchni ziemi w
wyniku nagromadzenia materiału przez
wodę, lodowce, wiatr, organizmy] –
üledékek,
üledék,
lerakódás;
(lat.)
sedimentum
osadzenie – telepítés, betelepítés; benépesítés,
megtöltés; betevés, elhelyezés; rátűzés,
rátevés, ráhelyezés; foglalatba tevés; hirtelen
megállítás v. fékezés; (vadászat) siketfajd
leszállásának kilesése
osadzić (osadzę) — osadzać [1. osiedlić kogoś
gdzieś; 2. umieścić coś gdzieś, na czymś
lub
przytwierdzić
do
czegoś;
3. umiejscowić;
4. nagle
zatrzymać;
5. pohamować
czyjeś
zapędy
lub
niewłaściwe zachowanie; 6. wydzielić z
roztworu jakąś substancję w postaci osadu
przez dodanie odczynnika; 7. o wodzie,
wietrze itp.: nanieść coś, powodując
powstanie osadów] – telepíteni, letelepíteni;
betelepíteni;
benépesíteni,
megtölteni;
leültetni; betenni (vhová), elhelyezni;
rátűzni, rátenni, ráhelyezni, foglalatba tenni;
hirtelen megállítani v. fékezni vmit;
(vadászat) kilesni a süketfajd leszállását
osadzić diamenty w platynę – platinába foglalni a
gyémántot
osadzić bagnet – feltűzni a szuronyt
osadzić kogo – (átv.) elnémítani vkit
osadzić kogo na tronie – (átv.) trónra ültetni vkit
osadzić kogo w więzieniu – börtönbe vetni v. zárni
vkit, börtönbe dugni vkit
osadzić konia – hirtelen megállítani a lovat
osadzić kosę na sztroc – kiegyenesíteni a kaszát
osadzić kraj ludźmi – betelepíteni, benépesíteni az
országot (pl. Mária Terézia királynő)
osadzić most – felragasztja a hidat (fogra)
osadzić most na stałe – felragasztja a hidat
véglegesen
osadzić most tymczasowo – ideiglenesen
felragasztja a hidat
osadzić nowego kmiecia – új munkást v. parasztot
elhelyezni v. felvenni
-
Wersja 01 01 2016.
osadzić się — osadzać się [1. zacząć gdzieś
mieszkać; 2. zebrać się w postaci osadu; 3. o
koniach: zatrzymać się nagle] – benépesedni;
letelepedni, letelepülni; lerakódni, ülepedni;
leszállni; (oldat) kicsapódni; hirtelen megállni,
lefékezni
osadzony, -a, -e [znajdujący się gdzieś, tkwiący w
czymś] – telepített, letelepített; betelepített;
benépesített, megtöltött; leültetett; elhelyezett;
rátűzött, rátett, ráhelyezett, foglalatba tett;
fekvő, elhelyezkedő
osadzony [osoba uwięziona],
osadzona –
bebörtönzött (ffi/nő)
osamotnić — osamotniać [opuścić kogoś i
pozostawić samego bez opieki, pomocy] –
elkülöníteni, magára hagyni, magánossá tenni;
elhagyni, magára v. egyedül hagyni
osamotnieć [zostać samotnym] – elárvul, magára v.
egyedül marad
osamotnienie [brak towarzystwa innych osób] –
elhagyatottság, magányosság, visszavonultság
osamotniony, -a, -e; osamotniały, -a, -e
[opuszczony przez bliskich i żyjący w
samotności]
–
elárvult,
elhagyatott,
elzárkózott, visszavonult, magános, magányos
(ember)
osamotniona rodzina – visszavonult család
osączyć — osączać [umożliwić ociekanie płynu z
czegoś] – leszűrni, folyadékot lefolyatni
vmiről; lecsepegtetni
osączyć knedle – leszűrni a tésztát
osąd [opinia o czymś lub o kimś] – (dawno)
vélemény, ítélet
osądzenie, osądzanie – megítélés
osądzić (osądzę) — osądzać [1. wydać opinię o kimś
lub o czymś; 2. rozpatrzyć sprawę i wydać
wyrok; 3. skazać wyrokiem sądu] – elítélni;
ítélni,
ítélkezni,
megítélni;
igazságot
szolgáltatni; elmarasztalni
osądzić coś bezstronnie – tárgyilagosan ítélni meg
vmit
osądzić a. osądzać kogoś/coś – elbírálni vkit/vmit
osądź sam, że... — ítéld meg te magad v. ítélj magad,
hogy...
osądzić się — osądzać się [wydać opinię o sobie
samym, o swoim postępowaniu] – megítéli
saját magát; ítélkezni
oschle – szárazon
oschłość [1. brak wrażliwości uczuciowej; 2.
nieczułość; 3. oziębłość; 4. obojętność,
oziębłość, chłód; 5. suchość , sztywność,
oficjalność; 6. apatyczność, beznamiętność,
nieczułość;
7.
niewrażliwość,
niesympatyczność;
8.
antypatyczność,
dystans] – szárazság; (átv.) szárazság,
ridegség, érzéketlenség; közömbösség (lat.
indifferentia), közöny: [általános értelemben az
4571
akarati
állásfoglalás
hiánya,
szoros
értelemben az érzelem és az akarat
mozdulatlansága az előtte álló tárgyra
vonatkozóan. A régi magyar nyelvben
közönbösség.]
oschłości duchowe – lelki szárazság [lelki állapot,
melyben az ember úgy érzi, Isten elhagyta őt,
nem törődik vele, nem hallgatja meg, ezért
nagyon nehéz bármilyen formában Istenhez
fordulni, érte dolgozni, áldozatot hozni. Gyógyszere a lelki szegénységre törekvés és
a jó lelkivezető iránti teljes engedelmesség.]
oschły, -a, -e [nieskłonny do wzruszeń; też:
będący wyrazem braku uczuć] – kiszáradt,
száraz; (átv.) rideg, érzéketlen, száraz,
közömbös
oschły ton – száraz tónus hangszínezet v.
beszédmodor
osculum pacis [pocałunek pokoju; święty
pocałunek (1 Kor 16,20; por. także
Rz 16,16; 1 Tes 5,26); Biblia Warszawska:
Pozdrówcie jedni drugich pocałunkiem
świętym. Pozdrawiają was wszystkie zbory
Chrystusowe;
Biblia
Tysiąclecia:
Pozdrówcie wzajemnie jedni drugich
pocałunkiem świętym. Pozdrawiają was
wszystkie Kościoły Chrystusa; Biblia
Gdańska: Pozdrówcie jedni drugich z
pocałowaniem świętem. Pozdrawiają was
zbory Chrystusowe.] – (lat.) osculum pacis;
békecsók [A római katolikus egyház
liturgiájában még fellelhető óegyházi
istentiszteleti
szokás.
Róm.
16,16:
Köszöntsétek egymást szent csókolással.
Köszöntenek titeket a Krisztus gyülekezetei.]
oscylacja [1. wahanie się w wyborze między
dwiema
możliwościami;
2. ruch
wahadłowy drgający] – (lat.) oszcilláció
(oscillatio); (fiz.) rezgés, lengés, ingadozás;
(átv.) ingadozás, ide-oda hullámzás
oscylacja gwiazd – csillagvibrálás
oscylacyjny, -a, -e [dotyczący oscylacji] –
oszcillációs; lengő, rezgő
oscylator [1. przyrząd do wytwarzania lub do
utrzymywania drgań elektrycznych lub
mechanicznych; 2. nielegalna operacja
finansowa wykorzystująca opóźnienie w
rozliczeniach pomiędzy bankami] – (lat.)
(fiz.) oszcillátor; rezgéskeltő készülék;
készülék elektromos rezgések előidézésére
és ezáltal elektromos hullámok előállítására
oscylatorowy, -a, -e – oszcillátoroscylograf [przyrząd do badania i zapisywania
przebiegów różnych zjawisk, np. zmian
napięcia elektrycznego lub tętna krwi] –
(lat.+gör.)
oszcillográf;
rezgésmérő,
rezgésleíró, rezgésjelző készülék; készülék
rezgési folyamatoknak elektromos úton való
-
Wersja 01 01 2016.
megfigyelésére
és
időbeli
lefolyásuk
tanulmányozására
oscylograf elekronowy – katódoscilográf
oscylometr – oszcillométer [az oszcilláció mérésére
szolgáló eszköz, az érfal pulzálása által
kiváltott térfogatváltozást jelzi]
oscyloskop [przyrząd elektroniczny służący do
obserwowania, obrazowania i badania
przebiegów zależności pomiędzy dwiema
wielkościami elektrycznymi, bądź innymi
wielkościami fizycznymi reprezentowanymi
w postaci elektrycznej] – oszcilloszkóp [1.
műszer, amely az elektromos rezgéseket
láthatóvá teszi, és képernyőn, hullámrajzolatok
formájában ábrázolja; 2. olyan elektronikus
mérőműszer, mely időben változó elektromos
feszültségek ábrázolására és mérésére szolgál.
Kiegészítőkkel sokféle mérés megvalósítását
teszi lehetővé.]
oscylować [1. skłaniać się raz w jedną, raz w drugą
stronę, wahać się; 2. wykonywać ruchy
wahadłowe; drgać, kołysać się, falować] –
(lat.) oszcillálni; (fiz.) rezegni, lengeni, inogni,
ingadozni; (átv.) ingadozni, habozni
oscylowanie – ingadozás
oseina (zob. osseina) – (él.) ossein (a csont kollagén
része)
osęk [1. długi drąg zakończony ostrzem i hakiem;
bosak; osęka; 2. widły służące do łowienia
ryb; osęka] – kampóvégű dorong, csáklya;
szigony
osęka [1. rodzaj żelaznych wideł do łowienia ryb;
2. daw. zob. bosak; 3. strażacki drąg; bosak]
– kampóvégű dorong, csáklya; szigony
osełka [1. narzędzie do ręcznego ostrzenia narzędzi
metalowych; 2. owalna bryłka masła] –
fenőkő,
kaszakő;
köszörűkő,
próbakő;
késköszörű
osełka masła – oválisra formázott vajtömb
osełka złotnicza – próbakő
4572
osełkowy, -a, -e – fenő-, köszörűosep [1. dawny podatek feudalny płacony w
zbożu; osyp; 2. (u Zygmunta Glogera)
danina w ziarnie, którą za doby Piastów
składali poddani prywatni swoim panom a
książęcy i królewscy panującym. Przy
nadawaniu dóbr duchownym panujący
zatrzymywali niekiedy osepy dla siebie,
każąc składać je do zamków królewskich.
Przy nadawaniu dóbr szlachcie uwalniali
jednak od osepów dla siebie.] – (hist.)
gabona adó
osesek [niemowlę lub młode zwierzę w
pierwszym okresie życia] – szopós,
csecsszopó
oset [roślina o kwiatach zebranych w koszyczki i
sztywnych, pokrytych kolcami liściach i
łodygach] – (növ.) bogáncs, bogáncskóró;
aszat
Oset łopianowaty – bojtorjánszerű kóró
Oset najeżony – útszéli bogáncs v. szamártövis
Oset zwisły – bókoló bogáncs
osępiały, -a, -e [pełen smutku lub rezygnacji] –
komor, búskomor
osępieć [stać się smutnym] – búslakodni
OSI (ang. Open System Interconnection a. Open
Systems Interconnect reference model) [1.
lub Model OSI (pełna nazwa ISO OSI
RM, ang. ISO OSI Reference Model –
model odniesienia łączenia systemów
otwartych) – standard zdefiniowany przez
ISO oraz ITU-T opisujący strukturę
komunikacji
sieciowej.
2.
Model
komunikacyjny
opracowany
przez
organizację
ISO
aby
zdefiniować
wszystkie usługi, które sieć LAN powinna
zapewniać. Model składa się z siedmiu
części, z których każda zapewnia
podkategorie wszystkich usług sieci LAN.]
– Open Systems Interconnection Reference
Model (Open Systems Interconnection vagy
Open Standard Interconnection), magyarul a
Nyílt rendszerek Összekapcsolása, referencia
modell (OSI Modell vagy OSI Referencia
Modell
röviden)
(nyitott
rendszerű
összekapcsolás) [1. Az ISO OSI – nyílt
rendszerek
összekapcsolása
–
nevű
referenciamodellje az a minta, amit egy
hálózat
fejlesztői
egy
hálózat
-
Wersja 01 01 2016.
megtervezéséhez
használnak.
Az
OSI
referenciamodell egymásra helyezett szinteket
használ arra, hogy egy hálózatot jól definiált,
funkcionális modulokra osszon. Erre a
modellre valós hálózatok építhetők fel. A
szintekre bontott hálózatban mindegyik szint
egy-egy szint részfeladatot lát el az
adatátvitelben. A 7 szint felülről lefelé:Fizikai,
Adatkapcsolati, Hálózati, Szállítási, Viszony,
Megjelenítési, Alkalmazási szint. 2. a különféle
hálózatok és az eltérő géptípusok közötti
kommunikációs szabályok egységesítésére,
gyártófüggetlen, nyílt szabványokra épülő
számítógépes rendszerek összekötésére az ISO
által létrehozott szabványegyüttes neve; a
TCP/IP protokoll-csomaghoz hasonló célokat
szolgál, de annál fejlettebb, mégis lassan és
inkább csak Európában terjed; a következő
szintekből épül fel: 1. fizikai (bit), 2.
adatkapcsolati (keret), 3. hálózati (csomag), 4.
szállítási (TPDU), 5. viszony (SPDU), 6.
megjelenítési (PPDU), 7. alkalmazási (APDU);
— 3. OSI Open Systems Interconnection
Reference
Model
(nyílt
rendszerek
összekapcsolási modellje); 4. egy rétegekbe
szervezett rendszer absztrakt leírása, amely a
számítógépek kommunikációjához szükséges
hálózati protokoll határozza meg, amelyet az
Open Systems Interconnection javaslatban
foglalt össze. A leírást gyakran az OSI hét
rétegű modell néven is emlegetik. ― 5. Nyílt
rendszerek
összekapcsolására
szolgáló
szabvány. Rétegei (adat): 1.) Fizikai (bit), 2.)
Adatkapcsolati (keret), 3.) Hálózati (Csomag),
4.) Szállítási (TPDU), 5.) Kapcsolati viszony
(SPDU), 6.) Megjelenítési (PPDU), 7.)
Alkalmazási (APDU). ― 6. a különféle
hálózatok és az eltérő géptípusok közötti
kommunikációs szabályok egységesítésére az
ISO által létrehozott szabványegyüttes neve
(Open Systems Interconnection vagy Open
Standard Interconnection)]
Open Systems Interconnection (OSI) - Angol
kifejezés,
jelentése:
nyílt
rendszerek
összekapcsolása. Az ISO Nemzetközi Szabványügyi
Szervezet által kidolgozott referenciamodellt (ISO
OSI hivatkozási modell, röviden: OSI modell) értik
alatta, amely a különböző nyílt hálózatok,
rendszerek összekapcsolására vonatkozik (olyan
rendszerek, amelyek nyitottak más rendszerekkel
való kommunikációra). Az OSI modell az "oszd meg
és uralkodj" elvet alkalmazza. A modell szerint a
hálózatot legjobban úgy lehet megvalósítani, hogy
azt a feladatok szerint egymástól független
különböző rétegekre osztjuk, ahol aztán az egyes
rétegek egymással kommunikálnak. A modell hét
réteget különböztet meg. Ezek a rétegek aztán a
rájuk vonatkozó protokollok szerint végzik a
feladatukat.
Az OSI modell az Internet felépítését, architektúráját
nem adja vissza teljes mértékben, ugyanis az az
ARPANET fejlesztőinek a munkáját tükrözi. A
4573
különbség az ARPANET és az OSI munkatársai
közötti
kisebb-nagyobb
nézeteltérésekben
kereshető, illetve abban a tényben, hogy a
kidolgozás időpontjában (1980 körül), az OSI
(illetve senki) nem gondolta volna, hogy az
ARPANET internet architektúrája annyira
elterjed, hogy az lesz a meghatározó az Internet
fejlődésében.
Az OSI modell a hálózatot mintegy réteges tortát
képzeli el. Ennek a tortának hét rétege van.
Szakszerűen azt mondanánk, hogy protokollveremről van szó. Minden rétegnek megvan a
maga protokoll-készlete, amelyek a réteg feladatát
hivatottak szabályozni. Az egyes rétegek
egymással csak logikai kapcsolatban állnak,
fizikailag mindig az alattuk lévő réteggel
kommunikálnak. A két hálózat tényleges fizikai
kapcsolatát csak a fizikai réteg adja. Az alsó négy
réteg azzal foglalkozik, hogy hogyan kell egy
üzenetet a hálózat két pontja között továbbítani.
Ezek:
-
Wersja 01 01 2016.
módszerrel figyelembe vehető a hálózat terhelése
is. Természetesen igaz az, hogy két keret,
amelynek ugyanaz a forrás- és célállomása is, nem
biztos, hogy ugyanazon az útvonalon keresztül jut
el a rendeltetési helyre, hiszen a hálózat pillanatról
pillanatra változik. Amennyiben túl sok a
hálózaton a küldendő adatkeret, akkor ezek
egymást akadályozzák, feltorlódhatnak. Ezzel az
őgynevezett torlódási problémával is a hálózati
rétegnek kell szembenéznie. Ha egy adatkeretnek
több hálózaton kell áthaladnia ahhoz, hogy célba
érjen, akkor probléma merülhet fel olyan
esetekben is, ahol a hálózatok eltérő felépítésűek.
A problémát (ti. a heterogén hálózatok
összekapcsolását) szintén a hálózati réteg oldja
meg. A hálózati réteg feladatait a TCP/IP alapú
hálózatokban az Internet Protocol látjael.
 Szállítási réteg (transport layer): A hálózati
réteg, amely a fizikai közeggel foglalkozik,
azzal, hogy hogyan kell az elektromos jeleket a
hálózati kábelekre ültetni. Biztosítania kell,
hogy a kábelre kiküldött 1 bitet a vevő oldal is
1-nek lássa, és ne 0-nak. Mi a feltétele, és
hogyan lehet megvalósítani a lehető
legminimálisabb háttérzajt, stb. Az összes,
internetet alkotó hálózat lényegében csak a
fizikai rétegeiken keresztül kommunikál
egymással. Az internetek forgalma bármilyen
fizikai közegen továbbítható, ennek mikéntjét
írja le a fizikai réteg, és annak protokolljai.
réteg felett elhelyezkedve, ez a réteg biztosítja azt,
hogy minden adat érintetlenül, sértetlenül
érkezzen meg a rendeltetési helyére. Az adatokat
csomagokra bontja szét, ha szükséges. A szállítási
réteg két végpont között réteg, ami azt jelenti,
hogy itt a forrás- és a célállomás egymással
kommunikál, míg az alsóbb rétegeknél ez nem
igaz: ott a gazdagépek a szomszédjukkal
folytatnak párbeszédet. Ez arra jó, hogy a réteg
mintegy azt ellenőrzi, hogy az átvitel során a
közbeeső gépek mindegyike helyesen vitte-e át az
adatokat. A szállítási réteg feladatait TCP/IP alapú
hálózatokban a Transmission Control Protocol
látja el. A következő három réteg a felhasználók
számára biztosít szolgáltatásokat. A három réteget
együtt felső rétegeknek nevezik.
 Adatkapcsolati réteg (data-link layer): Ez a
 Viszonyréteg (session layer): Közvetlenül a
 Fizikai réteg (physical layer): Ez a legalsó
réteg a fizikai réteg felett helyezkedik el. A
feladata abban áll, hogy biztosítsa: az adó oldali
adatok a vevő oldalra is adatként jussanak el, és
ne legyen belőle értelmetlen jelek sorozata:
szemét. Ezt úgy valósítja meg, hogy az
adatokat
egyértelműen
azonosítható
adatkeretkre tördeli szét, ellátja a szükséges
vezérlőbitekkel, majd sorrendben továbbítja
azokat. A vevő oldal pedig a kapott kereteket
megfelelő sorrendben összeállítja. Az adó oldal
ezenkívül még a vevő által küldött
nyugtázásokat is feldolgozza. Mivel a fizikai
réteg a biteket értelmezés nélkül továbbítja,
ezért az adatkapcsolati réteg feladata, hogy
felismerje a keretek határait. Másik fontos
feladata az, hogy a kétirányú átvitel esetén az
esetleges ütközésekből adódó problémákat
megoldja.
 Hálózati réteg (network layer): A hálózati
réteg az adatkapcsolati réteg felett helyezkedik
el, és alapfeladata az adatkapcsolati réteg által
elkészített keretek forrás- és célállomás közti
útvonalának meghatározása/kiválasztása, azaz a
forgalomirányítás: merre, milyen útvonalon
(kvázi melyik számítógépeken, hálózatokon
keresztül) kell az adatokat küldeni, hogy a
rendeltetési helyre érkezzenek. Ez történhet
statikusan: olyan táblázatok segítségével,
amelyek nem változnak; dinamikusan: ilyenkor
a táblázatok állandóan változnak, és a hálózat
aktuális helyzetét (térképét) adják. Ezzel a
szállítási rétegre épül. Ez a réteg azt teszi
lehetővé, hogy különböző gépek felhasználói
viszonyt létesíthessenek egymással. Lényegében
közönséges adatátvitelről van szó, amihez néhány
kényelmes szolgáltatást adtak hozzá. Ilyen például
az úgynevezett kölcsönhatás-menedzselés, ami
vezérli, hogy a két oldal egyszerre ne
próbálkozzon ugyanazzal a művelettel. Ez például
úgy oldható meg, hogy vezérlőjelet tartanak fent,
és csak az az oldal végezheti az adott műveletet,
amelyiknél ez a vezérlőjel van. Egy másik fontos
szolgáltatás a szinkronizáció. Képzeljük el
például, hogy egy állománytovábbítás valamilyen
hálózati hiba miatt megszakad. Jó lenne, ha ilyen
esetben nem kellene elölről kezdeni az egészet.
Ezért a viszonyréteg az adatokhoz úgynevezett
szinkronizációs
jeleket
ragaszt,
amelyek
segítségével a hiba megszűnése után az adatok
továbbítása az utolsó ellenőrzési jeltől
folytatódhat.
 Megjelenítési (ábrázolási) réteg (presentation
layer): A réteg a viszonyrétegen felül helyezkedik
el, és olyan szolgáltatásokat ad, amelyekre a
legtöbb alkalmazói programnak szüksége van,
amikor a hálózatot használja. Ez a réteg
foglalkozik a hálózaton továbbítandó adatok
ábrázolásával: el kell döntenie, hogy milyen
egységes struktúrába szervezze az adatokat,
amelyeket a felette elhelyezkedő alkalmazói
rétegtől kap. A legtöbb program például neveket,
számokat, stb. küld egymásnak, amelyeket
esetenként
bonyolult
adatszerkezetekként
ábrázolnak. Ehhez jön még az a tény, hogy a
különböző
számítógépek
különböző
kódolásokat alkalmaznak (ASCII, EBCDIC,...).
Annak érdekében, hogy a számítógépek
egymással kommunikálni tudjanak, az adatokat
a hálózaton egységes szabvány szerint kell
bitek egymásutánjára kódolni. Ezt végzi el a
megjelenítési réteg. Egyéb feladatai közé
tartozhat még az adattömörítés, illetve a
titkosítás is.
 Alkalmazási réteg (application layer): Ez a
4574
legfelső réteg, amelyhez a felhasználói
programok által igényelt protokollok tartoznak.
Az alkalmazási réteg léte a feltétele annak,
hogy a különböző programok a hálózattal
kommunikálhassanak. Többek között a réteg
hatáskörébe tartozik az elektronikus levelezést,
az állománytovábbítást és a terminál-emulációt
irányító protokollok meghatározása.
A fentiek fényében foglaljuk össze, hogy hogyan
működik egy ilyen hálózat ! A küldő
számítógépen egy alkalmazói program adatot küld
a protokoll-vermen. A megjelenítési réteg az
adatokat tömöríti, esetleg titkosítja, majd tovább
adja a szállítási rétegnek, amely a megfelelő
méretű csomagokra bontja az üzenetet. Minden
csomag információt tartalmaz arra nézve, hogy
hová kell küldeni. A csomagok lejjebb kerülnek a
hálózati réteghez, amely meghatározza az
útvonalat, majd az adatkapcsolati és a fizikai réteg
segítségével kiadja azokat a hálózatra. A
célállomáson a folyamat fordítottja történik: az
adatokat a vevő oldal fizikai és adatkapcsolati
rétegén keresztül a hálózati réteg fogadja. A
szállítási réteg a csomagokat megfelelő
sorrendben összeállítja, a megjelenítési réteg
pedig dekódolja az alkalmazási réteghez forduló
programok számára. Egy ilyen kommunikációt
úgy lehet elképzelni, hogy az adatok az egyik
oldalon a protokoll-verem aljára (fizikai réteg)
kerülnek, ott kijutnak a hálózatra, majd a másik
oldalon a fizikai rétegen keresztül bejutnak a
protokoll-verembe, és fel egészen az alkalmazói
programokhoz. Mindebből a felhasználó nem vesz
észre semmit, ő ezt úgy látja, hogy az adó oldal
alkalmazási rétege kommunikál a vevő oldal
alkalmazási rétegével.
OSI-modell (Open System Interconnect) Az OSI
a nyílt rendszerek összekapcsolása kifejezés angol
eredetijéből alkotott betűszó. Nyílt rendszereknek
olyan rendszereket hívjuk amelyek nyitottak a
más rendszerekkel való kommunikációra. Az OSI
modell hét rétegből áll, és a kialakításuknál a
következő elveket vették figyelembe:
- minden réteg feladata jól definiált legyen, és ez
a nemzetközileg elfogadott szabványok
figyelembe vételével történjen,
- a
rétegek
közötti
információcsere
minimalizálásával kell a rétegek határait
megállapítani,
- elegendő számú réteget kell definiálni, hogy a
különböző feladatok ne kerüljenek feleslegesen
egy rétegbe.
-
Wersja 01 01 2016.
osie gniazdo – darázsfészek
osiać, osiewać – bevetni, beszórni, behinteni
osiadać (zob. osiąść) – ülepedni;
letelepedni,
letelepülni; megtelepedni (megtelepszik)
osiadać (osiąść) gdzieś – letelepedni, letelepülni vhol
osiadłszy [opadając, pokryć coś warstwą] –
leülepedett; megszállt; letelepedett
osiany, -a, -e – bevetett, beszórt, behintett
osiądząć kogoś na podstawie wyglądu – külseje
alapján megítélni vkit
osiąganie sukcesów – érvényesülés
osiągnąć (osiągnie) — osiągać (osiąga) [1. uzyskać
coś; 2. dojść, dobiec itp. do miejsca będącego
celem; 3. dojść do pewnego momentu w
rozwoju,
będącego
często
kresem
możliwości] – utolérni; elérni (célt, eredményt)
osiągać cel – eléri célját
osiągać jakiś wiek – vmilyen kort elérni
osiągać a. osiągnąć pewien obrót towarowy –
bizonyos áruforgalmat elérni
osiągać przewagę – túlsúlyba jutni, előnyt szerezni,
fölénybe kerülni
osiągać a. osiągnąć rekord – rekordot elér
osiągać a. osiągnąć sukcesy – érvényesülni
osiągać a. osiągnąć wynik – eredményt elérni
osiągnąć cel – elérni a célt; eléri célját
osiągnąć 25-procentowy wynik – 25 százalékos
eredményt elérni
osiągnąć co z wielkim trudem – fáradságos
munkával ér el vmit
osiągnąć coś – elérni vmit
osiągnąć czysty zysk – tiszta haszonra v. nyereségre
tenni szert
osiągnąć dobry rezultat – jó eredményt érni el
osiągnąć dojrzałość artystyczną – művészete
kiteljesedik
[osiągnął
już
dojrzałość
artystyczną: művészete már kiteljesedett]
osiągnąć doskonałość – elérni a tökéletességet
osiągnąć metę, dobiec do mety – célba érni
osiągnąć najwyższy poziom – tetőzni
osiągnąć pełnię artystyczną – művészete kiteljesedik
osiągnąć porozumienie w jakiejś sprawie –
megállapodni vmilyen ügyben
osiągnąć rangę – rangot elérni
osiągnąć rekordową cenę – rekordárat elérni
osiągnąć a. osiągać rezultat – eredményt elérni
osiągnąć rozgłos – hírnevet, dicsőséget szerezni
osiągnąć sukces – sikert elérni
osiągnąć szczyt sławy – eléri a hírnév tetőpontját
osiągnąć większość – többséget elnyerni
osiągnąć a. osiągać wynik – eredményt elérni
osiągnąć wyniki – eredményeket elérni
osi, -ia, -ie [przymiotnik od "osa"] – darázsCopyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
4575
osiągnięcie, osiąganie [to, co zostało osiągnięte] –
teljesítmény, siker, vívmány, eredmény, elért
eredmény; (czynność) elérés, utolérés
osiągnięcie (credit) [wyodrębnione i ocenione
efekty uczenia się, które mogą być
gromadzone dla uzyskania określonej
kwalifikacji lub przenoszone do innych
programów kształcenia i szkolenia.] –
kredit [1. a hallgatói tanulmányi teljesítmény
mértékegysége, amely a tantárgy, illetve a
tantervi egység vonatkozásában kifejezi azt a
becsült időt, amely meghatározott ismeretek
elsajátításához,
a
követelmények
teljesítéséhez szükséges. Egy kredit 30
hallgatói tanulmányi munkaóra elvégzésével
egyenértékű, amely a tanórákat és az egyéni
hallgatói tanulmányi munkaórákat együtt
tartalmazza. 2. A felsőoktatásban a
tanulmányok
megszerzésére
használt
mértékegység. § Az európai (ECTS) kredit a
hallgatói tanulmányi munka mértékegysége,
amely a tantárgy, illetve a tantervi egység
vonatkozásában kifejezi azt a becsült időt,
amely
meghatározott
ismeretek
elsajátításához,
a
követelmények
teljesítéséhez szükséges; egy ECTS kredit
harminc tanulmányi munkaórát jelent. A
magyar
felsőoktatási
intézmények
egységesen ECTS kreditben számolnak.]
osiągnięcie ekonomiczne – gazdasági eredmény
osiągnięcie produkcyjne – termelési eredmény
osiągalny, -a, -e [możliwy do osiągnięcia] –
elérhető; hozzáférhető
osiągnięty, -a, -e – elért, teljesített
osiągnięte sukcesy – elért sikerek v. eredmények
osiąść (osiądę, osiądzie) — osiadać [1. zacząć
gdzieś mieszkać; 2. opadając, pokryć coś
warstwą;
3. zapaść
się
w
dół;
4. wylądować gdzieś; 5. opadając, pokryć
coś warstwą] – (na dno) leülepedni,
leülepszik;
leszállni,
megszállni;
(zamieszkiwać)
letelepülni,
letepszik;
(zamieszkać) letelepedni; ráülni, megülni,
megfenekleni; leereszkedni; megereszkedni,
megsüllyedni, lesüllyedni; leszállni
osiąść na bruku – (átv.) utcára kerülni
osiąść na dnie – (a) fenékre szállni; leülepedni
osiąść na koszu – (átv.) dolgavégezetlenül elmenni
v. kénytelen elmenni
osiąść na laurach – megpihen babérjain
osiąść na mieliźnie – zátonyra futni; megfenekleni
osiąść na tronie – trónra jutni v. ülni
osiąść na wsi – falun letelepedni
osidlać, osidlić (osidlę) – behálózni, hálójába fon v.
kerít
osidlanie, osidlenie – behálózás, körülhálózás
-
Wersja 01 01 2016.
osiec (osiekę, osiecze) [1. przestarzałe: obciąć,
oberżnąć coś ze wszystkich stron; obciosać;
2. dawniej: zbić, wychłostać] – megverni,
elpáholni, helybenhagyni
osiec korówkowy (Aphelinus mali) [1. owad o
czarnym ubarwieniu z żółtym paskiem na
odwłoku;
2.
owad
z
rodziny
bleskotkowatych występujący pierwotnie w
Ameryce Północnej, sprowadzony do
Europy] – vértetűfürkésznek (Aphelinus mali)
osieczenie – megverés, elpáholás, helybenhagyás
osieczony, -a, -e – megvert, elpáholt, helybenhagyott
osieć [do suszenia zboża, chmielu; na Białorusi i w
Inflantach z powodu surowszego klimatu
zboże i chmiel dosuszano z dawnych czasów
w „osieciach”. Osieci te bywały dwojakie:
jedne w kształcie budynków z piecem
wewnątrz,
drugim
rodzajem
osieci,
polegających na suszeniu nie za pomocą
ognia, ale przewiewu i słońca, są wysokie
słupy z powtykanymi dość gęsto w ich dziury
poziomymi drągami, pomiędzy które
zakłada się wszystko, co jest do suszenia.] –
(daw) gabona- v. komló szárító
osiedla podmiejskie – városkörnyéki lakótelepek
osiedlanie – telepítés
osiedlanie się – település, telepedés
osiedle (osada) (os.) [1. nieduże skupienie
budynków w mieście lub na wsi; też: zespół
bloków
mieszkalnych;
2. pot.
ludzie
mieszkający w takim zespole budynków] –
lakótelep (ltp.); telep, település
osiedle artystów – művésztelep
osiedle mieszkaniowe – lakótelep
osiedle podwarszawskie – közvetlen Varsó környéki
település
osiedle przemysłowe – ipartelep
Osiedle Przytorze [powstałe w latach 80. XX wieku
jako osiedle im. 40-lecia PRL, położone w
południowej części Bełchatowa. Liczy ok. 6
tys. mieszkańców. Swoją obecną nazwę
wzięło od linii kolejowej, która przebiega
wzdłuż jego południowej granicy. Północną
granicę wyznacza aleja księdza kardynała
Stefana Wyszyńskiego, wschodnią ul.Wojska
Polskiego. Na terenie osiedla znajduje się
m.in. nowy kościół parafialny pod
wezwaniem Zesłania Ducha Świętego,
Szkoła Podstawowa nr 13 im. UNICEF,
Publiczne Gimnazjum nr 5 im. Mikołaja
Kopernika oraz Przedszkole Samorządowe
nr 2 "Akademia Bolka i Lolka". Osiedle
Przytorze od północy sąsiaduje z osiedlem
Dolnośląskim.] – „Peron melletti telep”
(Bełchatów déli határa mellett található
negyed)
4576
Osiedle Przytorze
osiedle robotnicze – munkás-lakótelep (ld. Csepel)
osiedlenie – áttelepítés, letelepítés, odatelepítés
osiedlenie się – áttelepülés; letelepedés,
megtelepedés
osiedleniec [ten, kto się osiedlił lub kogo
osiedlono na jakichś terenach] –
kitelepített, telepes
osiedleńczy, -a, -e – letelepedési
osiedlić (dok.) (osiedlę) — osiedlać [umożliwić
komuś zamieszkanie gdzieś] – telepíteni,
letelepíteni, odatelepíteni; gyarmatosítani
osiedlić się — osiedlać się [zamieszkać gdzieś] –
telepedni,
letelepedni,
letelepülni;
letelepszik, megtelepszik
osiedlić się gdieś – letelepedni vhol
osiedlony, -a, -e – telepített, letelepített,
odatelepített; gyarmatosított
osiedlowy, -a, -e – telepi, települési; lakótelepi,
lakóteleposiem (ośmiu) [liczebnik główny oznaczający
liczbę] – nyolc (8)
osiem bogosławieństw – nyolc áldás
o Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do
nich należy królestwo niebieskie,
o Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem
oni będą pocieszeni.
o Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność
posiądą ziemię.
o Błogosławieni, którzy łakną i pragną
sprawiedliwości,
albowiem
oni
będą
nasyceni.
o Błogosławieni miłosierni, albowiem oni
miłosierdzia dostąpią.
o Błogosławieni czystego serca, albowiem oni
Boga oglądać będą.
o Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój,
albowiem oni będą nazwani synami Bożymi.
o Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie
dla sprawiedliwości, albowiem do nich
należy królestwo niebieskie.
A nyolc boldogság
"Látva Jézus a tömeget, fölment a hegyre.
Amikor leült, hozzá járultak tanítványai. Jézus
pedig megnyitva száját, így tanította őket:
-
Wersja 01 01 2016.
1. Boldogok a lelki szegények, mert övék a
mennyek országa.
2. Boldogok a szelidek, mert ők bírják a földet.
3. Boldogok,
akik
sirnak,
mert
ők
megvigasztaltatnak.
4. Boldogok, akik éhezik és szomjúhozzák az
igazságot, mert ők kielégíttetnek.
5. Boldogok
az
irgalmasok,
mert
ők
irgalmasságot nyernek.
6. Boldogok a tisztaszivűek, mert ők meglátják az
Istent.
7. Boldogok a békességesek, mert ők Isten fiainak
hívatnak.
8. Boldogok, akik üldözést szenvednek az
igazságért, mert övék a mennyek országa." (Mt
5,1-10.)
osiem cena wynosi złotych – nyolc zloty az ára
osiem godzin – nyolc órát; nyolc óra hosszat
osiem razy – nyolcszor
osiem tysiący – nyolcezer (8000)
osiemdziesiąt (B: osiemdziesięciu) [liczebnik główny
oznaczający liczbę 80] – nyolcvan
osiemdziesiątka [1. liczba 80; 2. całość składająca
się z osiemdziesięciu części lub jednostek;
3. to, co jest oznaczone liczbą 80; 4. pot. o
wieku: osiemdziesiąt lat] – nyolcvanas szám;
(közb.) nyolcvanadik életév
osiemdziesiątletni, -a, -e [zob. osiemdziesięcioletni]
– nyolcvanéves
osiemdziesiątletni człowiek – nyolcvanéves ember
osiemdziesiąty, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z osiemdziesięciu
jednostek lub jedną z osiemdziesięciu części,
na które można coś podzielić] – nyolcvanadik
(80.); nyolcvanas
osiemdziesięcioletni, -ia, -ie [1. mający lub
trwający osiemdziesiąt lat; 2. trwający
osiemdziesiąt lat] – nyolcvanéves
osiemdziesięcioro (B: osiemdziesięcioga) [liczebnik
zbiorowy odpowiadający liczbie 80] –
nyocvanan
osiemnastek – tizennyolcas (szarvas)
osiemnastka [1. liczba 18; 2. całość składająca się z
osiemnastu części lub jednostek; 3. to, co jest
oznaczone liczbą 18; 4. pot. o wieku:
osiemnaście lat; 5. pot. osiemnaste urodziny;
też: przyjęcie urządzane z tej okazji; 6. pot.
osiemnastoletnia dziewczyna] – tizennyolvas
szám stb.; tizennyolcadik életév
osiemnastokrotnie – tizennyolcszorosan
osiemnastokrotny, -a, -e [1. powtarzający się
osiemnaście razy; 2. taki, który osiągnął coś
osiemnaście razy; 3. osiemnaście razy
większy lub mniejszy od czegoś] –
tizennyolcszoros
osiemnastolatek [1. chłopiec mający osiemnaście
lat; też: zwierzę, roślina lub przedmiot
mające tyle lat; 2. chłopiec osiemnastoletni;
4577
3. zwierzę, roślina lub przedmiot mające
osiemnaście lat] – tizennyolc éves (pl. fiú)
osiemnastolatka [kobieta albo samica zwierząt
mająca osiemnaście lat] – tizennyolc éves
(pl. lány)
osiemnastoletni, -ia, -ie [mający lub trwający
osiemnaście lat] – tizennyolcéves
osiemnastomiesięczny, -a, -e [mający lub
trwający
osiemnaście
miesięcy]
–
tizennyolchónapos
osiemnastowieczny,
-a,
-e
[dotyczący
osiemnastego wieku, pochodzący z
osiemnastego
wieku,
żyjący
w
osiemnastym wieku, dziejący się w
osiemnastym wieku itp.] – tizennyolcadik
századi (XVIII. sz.-i)
osiemnasta [godzina szósta po południu] –
tizennyolc óra; d.u. 6 óra
osiemnasty, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z osiemnastu
jednostek lub jedną z osiemnastu części,
na które można coś podzielić] –
tizennyolcadik (18.)
osiemnasty [osiemnasty dzień miesiąca] –
tizennyolcadika (18.)
osiemnaście (B: osiemnastu) [liczebnik główny
oznaczający liczbę 18] – tizennyolc (18)
osiemnaścioro
[liczebnik
zbiorowy
odpowiadający liczbie 18] – tizennyolcan
osiemset
(osimiuset)
[liczebnik
główny
oznaczający liczbę 800] – nyolcszáz (800)
osiemsetletni, -ia, -ie [mający lub trwający
osiemset lat] – nyolcszáz éves (fa, épület
stb.)
osiemsetny, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z ośmiuset
jednostek lub jedną z ośmiuset części, na
które można coś podzielić] – nyolcszázadik
(800.)
osiepać – köröskörül leszakítani, letépni
osiepanie – leszakítás, letépés
osierdzie
[błona
surowicza
w
formie
dwuściennego worka obejmująca serce
kręgowców] – (anat) szívburok
osierdziowy, -a, -e – szívburki; szívburokosierocenie – árvaság, elárvulás
osierociały [taki, który stał się sierotą] – elárvult
osierocieć [zostać sierotą] – (kompletnie)
elárvulni, árvaságra jutni, árván maradni
osierocić (osierocę) — osierocać [umierając,
uczynić kogoś sierotą] – árvaságra juttatni,
árvává tenni; (átv.) egyedül v. magára hagyni
osierocony, -a, -e – elárvult, árva
osięść na piasku – megfenekleni, zátonyra futni
Osijek [miasto we wschodniej Chorwacji, w
historycznej krainie Slawonii, nad rzeką
-
Wersja 01 01 2016.
Drawą.
Zamieszkuje
je
130
tys.
mieszkańców i jest czwartą co do wielkości
aglomeracją
kraju.
Jest
stolicą
administracyjną
Osječko-baranjskiej
županiji] – Eszék v. Osziék (horvátul Osijek,
németül Essegg, latinul Mursia) [város a mai
Horvátországban Eszék-Baranya megyében]
osika, osina [drzewo o korze szarej z żółtym
odcieniem i okrągłych liściach na długich
ogonkach; też: drewno tego drzewa], osina
[1. zob. osika; 2. zagajnik lub zarośla osiny;
3. gałęzie osiny] – rezgőnyárfa; rezgő nyár
(Populus tremula)
osikać [1. opryskać, polać coś; obsikać; 2. opryskać
moczem, obsiusiać] – lefröcskölni; (közb.)
levizelni, lepisálni
osikowy, -a, -e – rezgőnyárfa-; (átv.) reszkető
osiłek – (közb.) erős, izmos ember, vasgyúró
osinowy, -a, -e – rezgőnyárfaosiodłać [1. założyć siodło na grzbiet zwierzęcia;
2. podporządkować
sobie
kogoś]
–
felnyergelni; megnyergelni; (átv.) megfékezni
osiodłanie – felnyergelés, megnyergelés
osioł
[1.
ssak
z
rodziny
koniowatych.
Charakteryzuje się dużą głową, długimi
uszami, cienkim ogonem z kitą na końcu,
małymi wymaganiami pokarmowymi i
odpornością na brak wody. 2. zwierzę
podobne do konia, ale mniejsze, o dużej
głowie, szarej lub brunatnej sierści, długich
uszach i krótkiej grzywie; 3. pot. o człowieku
głupim lub upartym] – szamár
Osioł [ssak z rodziny koniowatych. Charakteryzuje
się dużą głową, długimi uszami, cienkim
ogonem z kitą na końcu, małymi
wymaganiami pokarmowymi i odpornością
na brak wody. W stanie dzikim występuje
osioł afrykański (Equus africanus) z
podgatunkami (osioł nubijski i osioł
somalijski). Istnieją cztery rasy osła: osioł
afrykański – dziko żyjący, oraz rasy
udomowione: osioł kataloński, osioł Poitou.
W wielu regionach świata użytkowany przez
człowieka jest osioł domowy (Equus asinus)]
– háziszamár (Equus asinus asinus) [a lónál
kisebb termetű s annál kisebb elterjedtségű,
háziasított emlős a páratlanujjú patások
(Perissodactyla) rendjéhez tartozó lófélék
(Equidae) családján belül. A lóval keresztezett
hibridje az öszvér.]
osioł Burydana – Buridán szamara; Határozatlan
ember. (Buridan francia skolasztikus egyik
példázatában szereplő szamárról, aki nem
tudván választani a között, hogy egyék-e, vagy
igyék-e előbb, szomjan és éhen halt.)
osioł dardanelski – (átv.) nagy szamár, címeres ökör,
kolosszális barom
osioł do kwadratu – (átv.) címeres ökör, hatökör
osioł kwadratowy – (átv.) címeres ökör
4578
osiołek [1. pogardliwie o kimś naiwnym,
nierozgarniętym; 2. pieszczotliwie o ośle;
3. potocznie o nieudaczniku] – csacsi
osiowy, -a, -e – tengelyosiowy poziom żródła (sonaru) – szonáradószint
osiusiać (dok.) – (gyermek) lepisilni, lepipilni
osiwiały, -a, -e [1. taki, który osiwiał; 2. o
włosach lub głowie: taki, który stał się
siwy; 3. mający siwy kolor] – ősz,
megőszült
osiwiałe włosy – ősz- v. deres haj
osiwieć [1. stać się siwym; 2. pokryć się czymś
koloru siwego] – megőszülni, deresedni
oskalpować [zedrzeć skalp z głowy zwyciężonego
wroga] – megskalpolni
oskalpowanie – megskalpolás
Oskar [imię męskie pochodzenia germańskiego,
oznaczające 'tego, który otrzymał miecz'.
Imię to nosili m.in. królowie Szwecji.
Innymi jego wariantami przyjętymi w
Polsce są Ansgar i Ansgary.] – Oszkár
[férfinév eredete vitás. Egyesek szerint
germán eredetű és jelentése: jó dárda, mások
szerint kelta eredetű, és jelentése: szarvast
kedevelő.]
oskard [narzędzie ręczne podobne do kilofa,
używane do rozbijania murów, skał itp.] –
csákány
oskarpować – támfalakkal keríteni
oskarpowany, -a, -e – támfalakkal megtámasztott
oskarżenie [1. stwierdzenie, że ktoś zrobił coś
złego; 2. skarga wniesiona do sądu przez
osobę poszkodowaną lub uprawniony
organ, z żądaniem ukarania sprawcy
przestępstwa; 3. strona oskarżająca w
procesie sądowym] – vád, vádolás,
bepanaszolás; hibáztatás
oskarżenie bezpodstawne – alaptalan vád
oskarżenie prywatne - tryb ścigania przestępstw,
w którym wniesienie i popieranie
oskarżenia należy do pokrzywdzonego,
zwanego tu oskarżycielem prywatnym
(por. art. 59-61 kpk), nie zaś - jak
zazwyczaj - do oskarżyciela publicznego. –
magánvád
-
Wersja 01 01 2016.
oskarżenie publiczne [oskarżenie wniesione przez
oskarżyciela publicznego] – nyilvános v.
közvád
oskarżenie uzasadnione – indokolt vád
oskarżony, -a, -e [osoba oskarżona o popełnienie
przestępstwa i postawiona przed sądem] –
vádlott; megvádolt; terhelt
oskarżony, oskarżona – vádlott; megvádolt ffi/nő
oskarżony o zabójstwo – gyilkossággal vádolt
oskarżyciel [1. ktoś, kto publicznie obwinia kogoś
lub coś o coś; 2. osoba, która przed sądem
żąda ukarania oskarżonego], oskarżycielka –
panaszos, vádló, közvádló, vádoló (ffi/nő)
oskarżyciel posiłkowy [osoba pokrzywdzona lub
jej
pełnomocnik,
występujący
obok
oskarżyciela publicznego i popierający
oskarżenie] – segédvádló
oskarżyciel prywatny [osoba pokrzywdzona lub jej
pełnomocnik, wnoszący i popierający
oskarżenie przed sądem karnym] –
magánvádló
oskarżyciel publiczny [oskarżyciel wnoszący
oskarżenie jako przedstawiciel władzy
państwowej] – közvádló, ügyész
oskarżycielski, -a, -e – panaszosi, vádlói, vádló, vádoskarżycielskie spojrzenie – vádló tekintet
oskarżyć — oskarżać [1. obwinić kogoś o coś;
2. złożyć na kogoś skargę do sądu;
3. oskarżać: być oskarżycielem w procesie
sądowym] – feljelenteni; (o co) vádolni,
megvádolni, bevádolni; hibáztatni
odkażić ręce spirytusem – kezet szesszel
fertőtleníteni
oskarżać kogoś – vádolni vkit
oskarżać kogoś o coś – vádolni vkit vmiért
oskarżać o co – megvádolni
oskarżyć kogo – vádat emelni vki ellen; beperelni vkit
oskarżyć kogo na podstawie jakiegoś artykułu –
vmely törvénycikk alapján vádat emelni vki
ellen
oskarżyć kogo o co – vádolni vkit vmivel v. vmiért
oskarżyć kogo z jakiegoś artykułu – vmely
törvénycikk alapján vádat emelni vki ellen
oskarżyć o co – megvádolni
oskażać (odkażić) coś spirytusem – szesszel
fertőtlenítni vmit
oskarżyć się — oskarżać się [1. oskarżyć o coś
samego siebie; 2. oskarżyć jeden drugiego] –
magát vádolja, vádolja önmagát; egymást
vádolják
oskoma [1. daw. chęć zjedzenia lub wypicia czegoś;
2. daw. wielka ochota na coś] – (orv.)
fogelvásás; ideginger; (átv.) kedv vmire
Oskomian pospolity (Averrhoa carambola L.)
[gatunek tropikalnego drzewa z rodziny
szczawikowatych
(Oxalidaceae).
4579
Występujące w naturze w Malezji oraz w
Indonezji na wyspie Jawa. Poza
naturalnymi siedliskami można spotkać
go także w Afryce (Ghana), Oceanii
(Polinezja
Francuska),
Ameryce
Południowej (Brazylia, Gujana) i Ameryce
Północnej, gdzie uprawiany jest na
Florydzie i Hawajach. Zwyczajowo
nazywany
jest
karambolą
lub
gwiaździstym owocem.] – uborkafa v.
karambola
(Averrhoa
carambola)
[csillaggyümölcs v. karambola (Averrhoa
carambola)
a
madársóska-virágúak
(Oxalidales) rendjébe és a madársóskafélék
(Oxalidaceae) családjába tartozó faj.
Magyarországon a 20. század elején még
uborkafának nevezték, de a Fülöp-szigeteken
őshonos növénynek semmi köze az
uborkához. A nagyjából tíz méterre megnövő
fa Ázsiában, Floridában és Dél-Amerikában
is elterjedt. A gyümölcs hosszában öt gerinc
fut végig, ha kettévágjuk, ez is csillag alakú.
C-vitaminban és antioxidánsban gazdag. A
sárgán érik, külseje kissé gyantás de az egész
termés ehető. Lédús és ropogós.]
Oskomik czerwonogardły (Sphyrapicus varius)
[ptak z rodziny dzięciołowatych. Nakłuwa
korę drzew, potem spija wyciekający sok i
chwyta zwabione owady] – sárgahasú
cukorharkály (Sphyrapicus varius) [a
madarak
osztályának
harkályalakúak
(Piciformes) rendjébe, a harkályfélék
(Picidae) családjába tartozó faj]
oskórek [zewnętrzna warstwa ochronna ciała
wielu bezkręgowców i niektórych innych
organizmów] – (növ.) bőrszövet
oskrobać — oskrobywać [skrobiąc ostrym
narzędziem, usunąć z czegoś wierzchnią
warstwę, skórę lub zanieczyszczenie] –
levakarni,
lekaparni,
letisztogatni;
levakargatni
oskrobać marchew – sárgarépát pucolni
oskrobać rybę z łusek; skrobać rybę (z łuski) –
letisztítani a halat a pikkelytől; halat
lepikkelyezni
-
Wersja 01 01 2016.
oskrobać się — oskrobywać się [oczyścić samego
siebie z brudu, z błota] – véresre vakarja
magát
oskrobanie – köröskörül való levakarás, lekaparás
oskrobki – kaparék, vakarék
oskrzela [drzewo oskrzelowe to część układu
oddechowego, położona pomiędzy tchawicą
a oskrzelikami] – hörgő
oskrzele [odgałęzienie tchawicy doprowadzające
powietrze do płuc] – (bonc.) légcső, hörgő;
(hal) kopoltyúfedő
oskrzeliki (łac. bronchiolae) [część układu
oddechowego położona między oskrzelami a
pęcherzykami
płucnymi]
–
(bonc.)
bronchiola; apró hörgő
oskrzelowy, -a, -e – légcső-; hörgőoskrzydlenie – (wojsk) átkarolás
oskrzydlić (oskrzydlę) — oskrzydlać [otoczyć
wojsko nieprzyjaciela, zachodząc je z
boków] – szárnya alá vesz; (wojsk) átkarolni,
körülvenni
oskrzydlić nieprzyjaciela – átkarolni az ellenséget
oskubać — oskubywać [1. pot. obrywając,
wyrywając,
pozbawić
czegoś;
2. pot.
pozbawić kogoś pieniędzy, majątku] –
megfosztani, megtép, megkopasztani
oskubać i wypatroszyć drób – baromfit pucolni
oskubać kogo – (átv.) megkopasztani, megvágni vkit
oskubać kurczaka – csirkét kopaszt
oskubać z pierza – tollat fosztani
oskubać się — oskubywać się [pot. okraść się
nawzajem] – kölcsönösen meglopják egymást
oskubanie – megkopasztás, megtisztítás
OSL (Open Subscription Licence tzw. dzierżawa
oprogramowania) – OSL Open Subscription
Licence (előfizetés tipusú licencelés)
Oslo
(1624-1878:
Christiania,
1878-1924:
Kristiania) [stolica i największe miasto
Norwegii] – Oslo (1624-1924 között
Christiania, Norvégia fővárosa és Askerhus
tart. székhelye) [(1624 – 1877. december 31.
között Christiania, 1878. január 1. – 1924.
július 11. között Kristiania, de hivatalosan
1925. január 1. óta ismét Oslo) Norvégia
fővárosa, egyben az ország legnagyobb városa.
A történelem során kétszer is nevet változtatott,
először 1624-ben IV. Keresztély dán király
tiszteletére Christiania, majd Kristiania névre,
illetve másodszor 1925. január 1-jén, eredeti
nevének visszavételével.]
osłabiacz [roztwór substancji chemicznych
przeznaczony do rozjaśniania negatywów
fotograficznych] – (fényk.) tompító fürdő
osłabiająco – gyengítően
osłabiający, -a, -e – tikkasztó; gyengítő
osłabianie – erőtlenítés
4580
osłabić — osłabiać [1. uczynić słabym lub
słabszym pod względem fizycznym lub
jakimkolwiek
innym;
2. zmniejszyć
trwałość lub siłę czegoś] – gyengíteni,
legyengíteni,
elgyengíteni,
erőtleníteni;
ernyeszteni,
lankasztani,
tikkasztani,
bágyasztani, elbágyasztani; csillapítani,
tompítani;
letompítani,
lecsillapítani;
legyengíteni; elkenni, lehalkulni
osłabić naszą walutę – meggyengíteni a valutánkat
osłabić się — osłabiać się, osłabieć [osłabić
samego siebie] – elgyengülni, legyengülni,
elbágyadni, ellankadni
osłabieć – meggyengül
osłabienie
[stan
słabości
fizycznej
lub
umysłowej] – (niemoc) elgyengülés,
meggyengülés, legyengülés, elerőtlenedés,
ellankadás,
gyengeség,
bágyadtság;
legyengítés, elgyengítés, meggyengítés
osłabnąć [1. stracić siły; 2. stać się mniej
aktywnym; 3. stracić na sile lub
intensywności]
–
meggyengülni,
elgyengülni,
legyengülni,
elernyedni,
elerőtlenedni,
bágyadni,
lankadni,
ellankadni; ellanyhulni
osłabiony, -a, -e – meggyengült, bágyadt, lankadt,
tikkadt
osłaniać (kogo) – falazni (vkinek)
osłaniać chłodnicę – palástolni a hűtőszekrényt;
hűtőszekrényt palásttal ellátni
osłanianie – takarás, fedés, burkolás
osławić — osławiać – rossz hírét költeni vkinek;
(rossz) hírbe hozni vkit
osławić się — osławiać się – hírhedtté válni, rossz
hírbe keveredni
osławiony, -a, -e [mający złą sławę] – hírhedt,
rosszhírű; kétes hírű
osłoda [to, co przynosi ukojenie, zadowolenie lub
zapomnienie]
–
megédesítés,
(átv.)
csillapítás, enyhítés
osłodzenie – megédesítés; (átv.) enyhítés
osłodzić (osłodzę) — osładzać [1. uczynić coś
słodkim przez dodanie cukru; 2. uczynić
coś łatwiejszym do zniesienia] –
megédesíteni, megcukrozni; édessé tenni;
(átv.) enyhíteni
osłodzić komu cierpienie – enyhíteni vkinek a
fájdalmát
osłodzić komu los – enyhíteni vkinek a sorsán
osłodzić komu pigułkę – (átv.) megédesíteni vkinek
a keserű pirulát
osłona [1. ochrona przed czymś; 2. to, co osłania;
3. działania wojenne umożliwiające
wykonanie
zadania
osłanianym
oddziałom; też: jednostka wykonująca
takie działania] – lepel, takaró, fátyol,
függöny; (wojsk) álcázás; (átv.) védelem
-
Wersja 01 01 2016.
osłona betonowa – betonköpeny
osłona biologiczna [gruba warstwa wody, betonu
itp. otaczająca strefę aktywną reaktora
jądrowego] – biológiai lepel v. takaró
osłona membrany – zárókúp
osłona mikrofonu – mikforonkupak
osłona od wiatru – szélvédő
osłona przeciwsłoneczna [tuleja nasadzana na
obiektyw,
zabezpieczająca
przed
promieniami słońca padającymi wprost na
powierzchnię przedniej soczewki] – nappal
szembeni takaró; maszk (kamerára)
osłona przeciwsłoneczna do obiektywu – nap elleni
védőkeret az objektívhez
osłona przeciwwiatrowa [wąski pas zadrzewienia
chroniący sady od wiatrów] – szélvédő v. szél
elleni takaró
osłona ubioru [Zob. napawanie] – izzlap [A hónalj
alá helyezett, nedvszívó kitöltőanyag, amely
megakadályozza
a
ruhadarab
látható
átnedvesedését és az izzadság hatására esetleg
bekövetkező maradó színváltozását.]
osłonecznić — osłoneczniać [1. o słońcu:
opromienić coś; 2. dodać czemuś blasku lub
radości] – besugározni, napsugárral árasztani
el; ragyogtatni; örömet szerezni vminek
osłonecznienie – napsugárral való elárasztás
osłonić — osłaniać [1. okryć coś czymś, odgrodzić
od czegoś lub uczynić coś niewidocznym;
2. zasłaniając kogoś, uniemożliwić zadanie
mu ciosu; 3. ochronić kogoś przed
odpowiedzialnością
lub
złymi
doświadczeniami;
4. wojsk.
odeprzeć
natarcie wroga] – eltakarni, elfedni, befedni,
beborítani, elrejteni, palástolni; leplezni;
fedezni, fedni; (wojsk) álcázni; (átv.) leplezni
osłonić kogo swoją protekcją – pártfogolni vkit
osłonić miłość pozorem przyjaźni – barátsággal
leplezni a szerelmet
osłonić swoje zamiary – leplezi szándékait
osłonić się — osłaniać się [1. osłonić czymś siebie
samego; 2. osłonić jeden drugiego] –
takargatják v. leplezik egymást; álcázza v.
eltakarja magát; beburkolódzni
osłonienie – letakarás, leplezés
osłonka [1. mała osłona; 2. ochronna warstwa lub
cienka, błoniasta tkanka u zwierząt,
osłaniająca niektóre komórki; 3. zewnętrzna
powłoka wędlin] – kicsi lepel, takarócska,
fátyolocska; héj, kolbászhéj
osłonka mielinowa [1. osłonka występująca w
całym układzie nerwowym, regulująca
prawidłową czynność tego układu; 2.
Komórka tworzy wzdłuż aksonów osłonkę
mielinową. Osłonka ta spełnia funkcję
ochronną dla aksonu, ale przede wszystkim
zwiększa tempo przewodzenia impulsów
4581
nerwowych
(dzięki
przewężeniom
Ranviera).] – (med.) Mielin hártya
osłuch [metoda badania polegająca na
osłuchiwaniu czegoś; auskultacja] – (orv.)
hallgatózás, auszkuláció
osłuchać — osłuchiwać [1. zbadać przez
przyłożenie ucha lub słuchawki do ciała
chorego stan niektórych narządów;
2. zbadać słuchowo pracę maszyn] – (orv.)
kihallgatni, meghallgatni
osłuchać chorego – beteget auszkultálni;
meghallgatni a beteget
osłuchać się — osłuchiwać się [1. zacząć
rozpoznawać lub rozumieć coś, co się
wiele razy słyszało; 2. spowszednieć dzięki
częstemu
powtarzaniu]
–
eleget
hallgatódzni
osłuchać się z rosyjskim – sok v. elég orosz
beszédet hallani; füle eléggé megszokja az
orosz beszédet
osłuchane frazesy – elcsépelt frázisok
osłuchanie [znajomość czegoś dzięki częstemu
słuchaniu] – lehallgatás
osłuchany, -a, -e [1. obeznany z czymś dzięki
częstemu słuchaniu; 2. spowszedniały
przez częste powtarzanie] – sokat hallgatott
vmit; jártas vmiben; eleget hallott, elcsépelt,
az unalomig hallgatott
osłuchany ze współczesną muzyką – jól ismeri,
jártas a modern zenében
osłuchiwanie – füllel történő orvosi vizsgálat,
meghallgatás
osłupiały, -a, -e [bardzo czymś zaskoczony; też:
wyrażający zdumienie] – megdöbbent,
megdermedt, kővé meredt, elképedt
osłupieć [znieruchomieć ze zdumienia lub z
przerażenia] – megdöbbenni, kővé válni v.
dermedni,
megkövesedni;
elképedni,
megrökönyödni, meghökkenni
osłupieć z przerażenia – megdermedni az
ijedtségtől
osłupienie
[1. duże
zaskoczenie;
2. stan
całkowitego lub częściowego zahamowania
wszystkich czynności psychicznych, przy
ograniczeniu i spowolnieniu ruchów]–
medöbbenés,
elképedés,
meghökkenés;
(orv.) katalepszia
osm [pierwiastek chemiczny, bardzo ciężki i
twardy metal o barwie niebieskoszarej] –
(gör.) ozmium; (vegyt.) acélszürke színű
kemény fém
osmagać [1. obić człowieka lub zwierzę batem
lub rózgą; 2. o wietrze: owiać z dużą siłą]
–
megkorbácsolni,
megvesszőzni,
megbotozni
osmaganie –
megkorbácsolás,
begbotozás,
megvesszőzés
-
Wersja 01 01 2016.
osmalenie – megperzselés, befüstölés, megégetés,
megpörkölés
osmalić — osmalać [1. opalić coś z wierzchu lub
okopcić dymem; 2. uczynić opalonym,
ogorzałym] – perzselni, megperzselni,
leperzselni; befüstölni, odaégetni
osmalić pieczeń – odaégetni a pecsenyét v. sültet
osmalić prosię – leperzselni a malacot
osmalić słup przed wkopaniem – megpörkölni,
megszenesíteni a cölöpöt beásás előtt
osmalić sobie włosy – megpörköli a haját
osmalić się — osmalać się [zostać osmalonym
płomieniem,
sadzą,
dymem]
–
megperzselődni, megpörkölődni
Osman I, osm. ‫ ناَ ثمُع‬ʿUthmān (ur. 1258 - zm. 1324)
[eponimiczny założyciel dynastii Osmanów,
panujący w Imperium osmańskim od ok.
1299 do ok. 1324.] ― I. Oszmán,
melléknevén al-Gázi ("a hódító"), (Söğüt,
1259 – Söğüt, 1326) [az Oszmán Birodalom
alapítója és első uralkodója 1299-től.]
Osmanka – oszmán nő
Osmańczyk – oszmán
osmański,
-a,
-ie
[dotyczący
Imperium
Osmańskiego] – török (Oszmánról, a török
birodalom
megalapítójáról);
oszmán
[Imperium Osmańskie: Oszmán Birodalom]
osmarkać – összetaknyozni
osmarkać się – összetaknyozza magát
osmarować — osmarowywać [1. zabrudzić lub
pomazać czymś ze wszystkich stron; 2. źle o
kimś coś powiedzieć lub napisać] –
köröskörül bekenni; (átv.) leszólni, rosszat
mondani, befeketíteni
osmarować co – köröskörül bekenni vmit
osmarować kogo – (átv.) befeketíteni vkit
osmarować się — osmarowywać się [1. pobrudzić
się czymś; 2. oczernić się wzajemnie] –
bekenődni; befeketítik egymást
osmarowanie – köröskörül való bekenés; (átv.)
leszólás, befeketítés
osmażenie – megpirítás, körülpirítás
osmażyć – köröskörül megpirítani
osmażyć w cukrze – égetett cukorral, karamellel
bevonni, fényezni
osmęcenie – (ir.) elszomorítás, búsítás
osmęcić – (ir.) elszomorítani, bússá tenni
osmętniały, -a, -e – (ir.) elszomorodott, bús
osmętnieć – (ir.) elszomorodni; bús, szomorú lesz
osmolelnie – megpörkölés, bepiszkítás
osmolić [1. pobrudzić czymś na czarno; 2. opalić
coś z wierzchu] – tetejét v. szélét vminek
megpörkölni, bepiszkolni, bemocskolni
osmolog [specjalista w zakresie osmologii] –
illatanyag kutató
4582
osmologia [nauka o węchu i jego zaburzeniach
oraz o zapachach] – oszmológia; az illatos
anyagok tana; szaglással, a szagérzetet keltő
anyagokkal foglalkozó tudományág
osmometr [przyrząd do mierzenia ciśnienia
osmotycznego roztworów] – oszmométer
osmotyczny, -a, -e [oparty na procesie osmozy,
wynikający z procesu osmozy] – (gör.)
ozmózisos; ozmótikus
osmowy, -a, -e [przymiotnik od: osm
(pierwiastek chemiczny)] – ozmium-;
ozmiumos
osmoza
[1. samorzutne
przenikanie
rozpuszczalnika przez półprzepuszczalną
błonę z roztworu o mniejszym stężeniu do
roztworu
o
stężeniu
większym;
2. wzajemne
przenikanie
wpływów
kulturowych, politycznych, gospodarczych
z jednego kraju, regionu do innego] –
(gör.) ozmózis; (fiz.) átszivárgás [gázoknak
és folyadékoknak félig áteresztő válaszfalon
(lyukacsos anyagon, hártyán) keresztül
történő egymásba áramlása]; (vegytan) két
különböző telítettségű oldat egymásba
áramlása és kiegyenlítődése az oldott
anyagot nem, de az oldószert áteresztő
hártyán keresztül
osmyczyć — osmyczać [zob. obsmyczyć] –
rövidre nyírni
osmyczyć się — osmyczać się [zob. obsmyczyć się
— obsmyczać się] – megnyiratkozik
osnowa [1. układ nitek biegnący wzdłuż tkaniny;
2. przędza przeznaczona na te nitki;
3. sytuacja przedstawiona w utworach
fabularnych, na tle której rozgrywa się
akcja; 4. osnowa - system podłużnych
przędz w tkaninie równoległy do
krawędzi. Zwykle mniej falowana niż
przędze wątkowe, dzięki czemu jest
możliwe ustalenie pozycji tkaniny z małej
próbki.] – (przędza) vetülék, fonal,
láncfonal [Szövetben vagy láncrendszerű
kötött kelmében a kelme hosszában (a kelme
szélével párhuzamosan) húzódó fonal. A
szövetben rendszerint kevésbé hullámos,
mint a vetülékfonal, ezért egy kis mintából is
meg lehet állapítani, hogy melyik a
láncfonal.]; (átv.) alap, lényeg; sor, folyamat,
lánc; (gram) szótő
osnowa dramatu – a dráma szerkezete v. felépítése
osnowa listu – levél tartalma
osnowa opony [podstawowy szkielet opony] – az
agyhártya alapja
osnowa rozmowy – a beszéd folyamata
osnowa stopu [główny składnik stopu o
niejednorodnej strukturze] – talp alapja
osnowa życia – az élet fonala
osnowowy, -a, -e – alapvető, lényeges
-
Wersja 01 01 2016.
osnucie – beszövés, befonás
osnucie się – beszövődés, befonódás
osnuć — osnuwać [1. snując nić, otoczyć nią coś;
2. zasłonić, ukryć coś; 3. oprzeć dzieło
literackie, muzyczne itp. na jakiejś osnowie]
– fonalat felvetni; fonni, befonni, szőni,
beszőni,
beborítani,
(átv.)
felépíteni,
megalkotni; tervezni, kigondolni
osnuć co – (átv.) kitervezni, kiagyalni vmit
osnuć się – befonja magát
osnutka – (ép.) antik főpárkány dísze
osnuwanie – szövögetés, fonogatás; (átv.) tervezgetés
osoba (gr. πρόσωπον, prosopon - pierwotnie "twarz,
maska", łac. persona - pierwotnie "maska")
[1. jednostka
ludzka;
2. kategoria
gramatyczna czasowników wskazująca na
to, w jaki sposób jest zaangażowany w
przekazanie
informacji
wykonawca
czynności oznaczanej przez czasownik, lub
też kto doświadcza stanu określanego przez
czasownik; 3. postać występująca w utworze
literackim; 4. rzecz o rozumnej naturze,
cechująca się odrębnością od innych bytów,
posiadająca świadomość własnego istnienia,
wolę, własny charakter i system wartości.] –
személy, ember, egyén; emberi test, maga az
ember; (w sztuce teatralnej) szereplő, szereplő
személy; (nyelvt., jog) személy
osoba androgyniczna [(ang.) androgynous;
osiągające wysokie wyniki w obu skalach:
męskości i kobiecości] – androgün (a gör.
androsz, 'férfi' és güné, 'asszony' szóból) [1.
azaz kétnemű ember a gör. androsz, 'férfi' és
güné, 'asszony' szóból eredeztethető. Platónnak
van ehhez egy jó kis története is, miszerint
régen nem két nem volt, hanem három. A férfi
és a nő mellett a harmadik nem, az androgün,
magában hordozta mind a férfi, mind a nő
tulajdonságait, egyenlő részben. Erejük és
bátorságuk
nagy
volt,
gondolkodásuk
becsvágyó, így hát visszaéltek lehetőségeikkel,
megpróbálták az isteneket elpusztítani az
égben. Ezt viszont amazok nem nézték jó
szemmel, és Zeusz méltóképpen megbüntette
őket: kettévágta az androgünöket. ,,Kettő lett
egyből, s most szüntelenül keresi ki-ki a maga
másik felét." 2. teológiai-ontológiai elképzelés,
amely szerint az ember eredetileg kétnemű.
Platónnál, Philónál, a gnosztikusoknál, a
sztatyáknál, F. v. Baadernél, V. Sz.
Szolovjovnál
fölbukkanó
spekuláció.
Összetevői: 1. A ffi és női jelleg kezdettől a lét
két pólusa: az aktív-átfogó kezdeményező elv
és a passzív-megőrző, amannak tartalmat és
hatékonyságot nyújtó befogadó elv. A kettő
közti feszültség azonosságként oldódik föl a
szellemben, nem válik szét.]
4583
Freja Beha Erichsen
Freja 1987. október 18- án született, dán modell. 2004
őszén fedezték fel. 2007 óta szinte minden Chanel
kampányban feltűnik.
osoba do prowadzenia gospodarstwa domowego
– házvezetőnő
osoba duchowna [ksiądz lub zakonnik] – egyházi
személy; pap v. szerzetes
osoba fizyczna [wobec prawa: każdy człowiek od
chwili urodzenia do chwili śmierci] – (jog)
természetes személy; fizikai lény v. személy
osoba grająca – szereplő
osoba lecząca metodami naturalnymi –
természetgyógyász
osoba majątkowo odpowiedzialna – vagyonilag
felelős személy
osoba materialnie odpowiedzialna – anyagilag
felelős személy
osoba mówiąca przede mną – az előttem szóló
osoba narażona na działanie hałasu – zajhatás
alatt levő személy
osoba nauczająca – oktató
osoba obojga płci – mindkét nembeli személyek
osoba odsprzedająca – viszonteladó
osoba pełna wdzięku – nagyon bájos
osoba pełnomocna – meghatalmazott
osoba poddana działaniu hałasu – zajhatás alatt
levő személy
osoba podejmująca pracę – munkavállaló
osoba posła jest nietykalna – a követ személye
sérthetetlen
osoba
prawna
[jednostka
organizacyjna
powołana do określonych celów, którą
przepis prawny uznaje za samodzielny
podmiot prawa cywilnego] – jogi személy
[A személyek egyik fajtája az ember (a jogi
nyelvben: természetes személy) mellett.
Olyan társadalmi szervezetet jelent, amely
-
Wersja 01 01 2016.
jogképes, azaz a saját nevében jogokat
szerezhet és kötelezettségeket vállalhat.]
osoba prowadząca dom – háztartásbeli
osoba przekazująca granicę – határátkelő személy
osoba prywatna [osoba niereprezentująca (w danej
sprawie) żadnej instytucji, urzędu, władzy
itp., działająca we własnym imieniu] –
magánszemély
osoba publiczna [osoba reprezentująca jakąś
instytucję, urząd, władzę itp., działająca w
imieniu tego urzędu] – közszemély,
közszemélyiség; közéleti személyiség
osoba rozpoczynająca karierę zawodową –
pályakezdő
osoba składająca donos – feljelentő
osoba szacująca – becsűs, becsülő
osoba świecka – világi (személy)
osoba towarzysząca [ktoś, kto towarzyszy
zaproszonej osobie w czasie oficjalnej
uroczystości] – társasági v. kísérő személy
(osoba) udzielająca pomocy – segélynyújtó
osoba upoważniona – meghatalmazott személy v.
egyén
osoba urzędowa [osoba występująca lub działajaca
z tytułu swego urzędowego stanowiska] –
hivatalos személy
osoba wyrabiająca i naprawiająca instrumenty
dęte – hangszerkészítő- és javító személy
osoba wysoko postawiona – magas állású személy
osoba zaufana – bizalmas egyén, bizalmasa vkinek
osobistość [osoba wybitna, ważna i wpływowa] –
személyiség [bardzo ważna osobistość: nagyon
fontos személyiség]; egyéniség
osobisty, -a, -e [1. odnoszący się do danej osoby;
2. dokonany przez daną osobę] – egyéni,
személyes, személyi
Osobisty numer identyfikacyjny (ang. PIN —
Personal Identification Number) [hasło
utworzone z ciągu cyfr, stosowane np. przez
użytkowników bankomatów lub tokena.] –
PIN-kód (Personal Identification Number =
személyi azonosító szám)
osobista troska – személyes gondoskodás
osobista zasługa – személyi érdem
osobisty interes – személyes v. magánérdek
osobisty udział – személyes részvétel
osobiście [1. we własnej osobie, nie korzystając z
niczyjego pośrednictwa; 2. w odniesieniu do
własnej osoby; też: w odniesieniu do
konkretnej osoby, nie do kogoś innego, np.
Osobiście czuję się dotknięty. Generał jest
osobiście odpowiedzialny za tę porażkę.] –
személyesen; személy szerint
osobiście odpowiedzialny – személy szerint felelős
osobliwie – mégpedig, mindenekelőtt
4584
osobliwość [1. coś, co występuje rzadko i zwraca
uwagę swoją niezwykłością; 2. osobliwy
charakter czegoś] – sajátság; sajátosság;
látványosság; nevezetesség, rendkívüliség;
furcsaság, ritkaság; különösség, különcség;
különlegesség
osobliwości miasta – a város nevezetességei
osobliwy, -a, -e [zwracający uwagę, nie taki jak
inni; też: dziwaczny] – sajátos, egyéni;
rendkívüli, furcsa, különös, különleges,
nevezetes
osobniczo – egyénien, egyéni módon
osobniczy, -a, -e – egyéni, individuális
osobnik [organizm, pojedyncza niezależna
jednostka
zdolna
do
zdobywania
pożywienia. Osobnik zazwyczaj wchodzi w
interakcje z innymi organizmami i
środowiskiem, stając się tym samym
niejako
najbardziej
podstawowym
elementem biosfery.] – egyén, egyéniség;
személy, ember, egyes ember; egyed,
példány (vmilyen fajból); (biol.) egyed
osobnik normalny pod względem otiatrycznym –
fülészetileg normális személy
osobno [oddzielony od innych lub mający
specjalne przeznaczenie] – külön, különkülön; egyenkint
osobność – elkülönülés, magány
osobny, -a, -e [oddzielony od innych lub mający
specjalne
przeznaczenie]
–
külön,
elkülönített; különálló; magános
osobna cela – magáncella
osobny pokój – különszoba
osobny rodział – önálló fejezet
osobom
obcym
wejście
wzbronione
–
idegeneknek tilos a bemenet!
osobom obcym wstęp wzbroniony – idegeneknek
tilos a bemenet!
osobom postronnym wstęp wzbroniony! –
idegeneknek tilos a belépés! idegeneknek
belépni tilos!
osobowość
[1. człowiek
o
cechach
wyróżniających go spośród innych ludzi;
2. całość stałych cech psychicznych i
mechanizmów
wewnętrznych
regulujących zachowanie człowieka] –
egyéniség, személyiség
osobowość
antysocjalna
–
antiszociális
személyiség
[antisocial
personality]
[Indulatossággal, a társadalom törvényei és
szokásai megtartásának képtelenségével,
valamint a szorongás és a bűntudat hiányával
jellemezhető személyiségzavar.
Régebbi
nevén pszichopátia vagy szociopátia.]
osobowość autorytarna (ang. authoritarian
personality) – autoritariánus személyiség
[authoritarian
personality]
[Olyan
személyiségtípus,
aki
alázatos
és
-
Wersja 01 01 2016.
engedelmeskedő a felette állókkal szemben, de
lenézi azokat, és agresszív is azokkal szemben,
akiket alsóbbrendűnek tart. Előítélettel
viseltetik a kisebbségi csoportokkal szemben.
Az
Autoritariánus
személyiség,
a
szociálpszichológia
pszichoanalitikus
elméleten alapuló klasszikus kutatása vizsgálta
ezt a személyiségtípust.]
osobowość typu A i B [personality type A and B] – A
és B típusú személyiség [personality type A
and B] [A szívkoszurúér-megbetegedések
tanulmányozásából származó két ellentétes
viselkedésminta. Az „A” típusú emberek
hajszoltak,
versengőek,
agresszívak
és
teljesítmény-központúak. A „B” típusúak
nyugodtabbak, és kisebb nyomást éreznek
magukon. Az „A” típusú személyiség a
szívbetegségek egyik kockázati tényezője.]
osobowość autorytarna [osobowość człowieka
silnie identyfikującego się z własną grupą i
przyjmującego
postawy
nietolerancji,
pogardy i agresji wobec innych grup] –
befolyásos személyiség
osobowość prawna [zdolność nabywania praw i
zaciągania zobowiązań nadana przez ustawę
organizatorom, władzom, stowarzyszeniom
itp.] – jogi személyiség v. személy
osobowy, -a, -e [1. dotyczący osoby lub osób;
2. przeznaczony do przewozu ludzi i ich
bagażu; 3. związany z osobą – kategorią
gramatyczną]
–
személyi,
személyes,
személy-; egyéni; (nyelvt.) személyes
osobowy [pociąg osobowy] – személyvonat
osocze [płynny składnik krwi, w którym
zawieszone są krwinki] – vérplazma
osocze limfy [płynna część limfy, zbliżona składem
do osocza krwi] – a nyirok folyékony része
osocznik [1. zarządca królewski od XVI do XVIII
w. Obławnik biorący udział w osaczaniu
zwierza; Według Giorgija Korcowa termin
osocznik
pochodzi
od
słowa
"sok",oznaczającego śledzenie, chodzenie po
śladach. 2. obławnik, szczwacz, myśliwiec
pański [jakich całe gromady na większych
łowach, uzbrojone zwykle w oszczepy,
służyły do osoczenia czyli osaczenia grubego
zwierza w kniei. Zdarzało się, że gdy w noc
księżycową stado dzików wyszło z boru
żerować w zboże, kilkudziesięciu osoczników
starało się dziki otoczyć, a nieraz potężne
odyńce padały pod ciosami ich oszczepów.] –
királyi intéző; hajtó, uradalmi vadász
(vadászaton)
Podobne wypadki zdarzają się jeszcze dotąd w
Białowieży.
osolić [1. przyprawić coś solą; 2. dodać soli do
potrawy, posypać solą w celu uzyskania
pożądanego smaku] – megsózni, elsózni
4585
osolić zupę – megsózni a levest
osolony, -a, -e – sózott, elsózott; (átv.) drága
osowaty, -a, -e – (áll.) hártyásszárnyú
osowiałość
–
elkomorodás,
szomorúság,
kedvetlenség, levertség
osowiały [przygnębiony czymś; też: będący
wyrazem czyjegoś przygnębienia] –
búskomor, szomorú, kedvetlen, levert
osowieć [stać się smutnym lub apatycznym] –
elkomorodni, elkedvetlenedni, levert lenni
OSP (Online Service Provider) [Patrz usługi
online.] – OSP (Online Service Provider) hálózati
szolgáltató,
(kapcsolatot,
alkalmazásokat és tartalmat szolgáltató cég)
[hálózati tartalmat és kapcsolatot szolgáltató
üzleti vállalkozás; (ellentétben az ISPcégekkel,
melyek
kizárólag
Internet
kapcsolatot szolgáltatnak); példák: AOL,
CompuServe, Oracle, T-Online stb.; ezek
eredetileg egy saját, zárt hálózat mellett,
terjedelmes rendezett adatbázisaikkal, önálló
kommerciális
tartalomszolgáltatást
nyújtottak előfizetőiknek, de Internetkapcsolat nélkül; előfizetőik nyomására
azonban
végül
kilépőkön
(gateway)
keresztül, nyitni kényszerültek a még sokkal
nagyobb (de rendezetlen) Internet hálózat
felé; az Internet-szolgáltatások terén
Európában még kevésbé, de az USA-ban
óriási hatalmi koncentráció folyik: az AOL
megvette a CompuServet 15 millió
előfizetőjével (később a Netscape-et), majd a
Microsoft részvényese lett az AOL-nek]
ospa
[1. wirusowa
choroba
zakaźna
z
charakterystyczną wysypką na skórze i
błonach śluzowych; 2. choroba zakaźna
bydła, owiec i koni] – himlő, feketehimlő;
oltáshely; (mezőg.) korpa
ospa czarna, krwotoczna [1. Ospa prawdziwa,
czarna ospa (łac. Variola vera, ICD-10 =
B03) to wirusowa choroba zakaźna o
ostrym przebiegu wywoływana przez
wirus ospy prawdziwej. Okres inkubacji:
7-17 dni, średnio 12-14 dni. Chorobę
cechuje bardzo duża śmiertelność: u osób
szczepionych
–
7-10%,
a
u
nieszczepionych średnio 30% (istnieją
postacie choroby o śmiertelności do 98%).
Nie należy mylić ospy prawdziwej ze
znacznie mniej groźną ospą wietrzną. 2.
jedna z najcięższych odmian ospy,
charakteryzująca się krwawymi krostami
o czarnym zabarwieniu] – feketehimlő
[fertőző betegség, amelyet a himlő vírus
(Poxvirus variolae) okoz. Ez volt az
emberiség egyik legpusztítóbb ragályos
kórokozója.
A
fertőzöttek
körében
rendszerint magas (az Óvilágban 15-20%, az
Újvilágban gyakran 40-80%-os) mortalitást
-
Wersja 01 01 2016.
okozott, és a túlélők közül sokan (mint pl.
Kölcsey Ferenc) megvakultak.]
ospa przyjmuje się – az oltás megfogamzik
ospa wietrzna [1. wirusowa choroba zakaźna
wieku dziecięcego o łagodnym przebiegu; 2.
(łac. varicella) jest najczęstszą chorobą
zakaźną
wieku
dziecięcego,
charakteryzującą się znaczną zaraźliwością.
Nie należy mylić tej choroby z czarną ospą.]
– bárányhimlő (fertőző betegség)
ospale – lassan, álmosan; hanyagul
ospalec – álmos, álomszuszék
ospalstwo – aluszékonyság, lassúság, restség
ospaluch – álomszuszék; (átv.) lassú, rest egyén
ospałość (senność)– (orv.) álomkór; lassúság,
aluszékonyság; tunyaság
ospały, -a, -e [1. odczuwający stale potrzebę snu;
też: będący wyrazem czyjejś senności;
2. pozbawiony energii, ociężały i apatyczny;
3. powolny lub nazbyt spokojny] – tunya,
álomszuszék, aluszékony; ernyedt; (átv.)
álmos, vontatott, lassú, egykedvű, nehézkes
ospę szczepi się niemowlętom – a csecsemőket himlő
ellen beoltják
OSPF (ang. Open Shortest Path First) - (protokół
wyboru najkrótszej ścieżki) [1. w wolnym
tłumaczeniu: "pierwszeństwo ma najkrótsza
ścieżka" ("open" oznacza otwartość,
podobnie jak w Open Source) – protokół
trasowania typu stanu łącza (ang. Link
State). Zdefiniowany został jako OSPF
wersji 2 w RFC 2328 (1998) dla IPv4., a
aktualizacja dla IPv6 jako OSPF wersji 3 w
RFC 5340 (2008).
Jest
zalecanym
protokołem wśród protokołów niezależnych
(np. RIP, ang. Routing Information Protocol).
2. Jest protokołem otwartego standardu
pracującym na podstawie stanu połączenia]
– OSPF: Open Shortest Path First (nyílt
specifkációjú SPF); nyílt legrövidebb út elõször
protokoll; nyílt szabványú kapcsolat állapot
alapú forgalomirányító protokoll [egy link-state
protokoll, melyet az IETF Interior Gateway
Protocol munkacsoportja fejlesztett ki]
ospica – himlőhólyag
Ostropest plamisty (Silybum marianum (L.)
Gaertner) [1. roczna leczn. roślina zielna z
rodziny astrowatych (złożonych); pochodzi z
rejonu śródziemnomor.; liście brzegiem
kolczaste, biało siatkowane; w Polsce wyciąg
z nasion służy do produkcji leku sylimarolu.
– 2. gatunek rośliny należący do rodziny
astrowatych.
Pochodzi
z
obszaru
śródziemnomorskiego: Europa Południowa,
Egipt, Izrael, Turcja. Rozprzestrzenił się
jako uciekinier z upraw w wielu rejonach
świata. W Polsce roślina uprawna, czasami
zdziczała (ergazjofigofit).] – Máriatövis
4586
népies
nevén
őszbogáncs
(Silybum
marianum) [1. a őszirózsafélék családjába
tartozó növényfaj; 2. A máriatövis az összes
tüskésnövény közül a leggyakrabban látható
Izraelben. Az utak szélén nő. Magvai a
silymarin nevű hatóanyagot tartalmazzák,
amelyet
akut
és
krónikus
májmegbetegedések,
májelzsírosodási
hajlam, sárgaság és akut hepatitis
(májgyulladás) esetén alkalmazzák ma is. A
silymarin támogatja a máj méregtelenítési
működését, és segít regenerálódásában. A
máriatövis magvai ezen kívül éteres olajat és
keserűanyagokat is tartalmaznak, amelyek az
epe működését serkentik. A máriatövis-kúra
folyamán természetesen nem szabad alkoholt
fogyasztani! ]
ospowaty, -a, -e [1. pokryty bliznami po
przebytej chorobie; 2. daw. chory na ospę]
– ripacsos (orr); himlőhelyes
ospowy, -a, -e [1. przymiotnik od: ospa; 2.
przymiotnik od: osep] – himlős, himlőosprzęt [1. pomocnicze wyposażenie urządzenia
technicznego; 2. zob. takielunek] – (műsz.)
felszerelés, ellátás, berendezés; (haj)
hajókötélzet,
vitorlázat,
csarnakzat,
árbócozat
osprzęt – (műsz.) felszerelés, ellátás, berendezés
osprzętować – felszerelni, ellátni
osprzętowienie – (műsz) felszerelés, berendezés
osrebrzenie – ezüstözés, megezüstözés; (átv.)
ezüstfényű ragyogás
osrebrzyć — osrebrzać [nadać czemuś
srebrzystą barwę, srebrzysty połysk] –
megezüstözni, beezüstözni; ezüsttel bevonni
osrebrzyć się — osrebrzać się [pokryć się
srebrnym połyskiem] – megezüstöződni
ossać się (ossie się) – teleszívja, teleszopja magát
ossarium, ossuarium [1. późn.łac. 'jw.' z łac.
r.nij. od ossuarius 'kostny' ze st.łac. ossua
(l.mn. od os dpn. ossis 'kość')staroż.
popielnica, urna, naczynie, krypta,
zawierające prochy zmarłego spalonego
na stosie; kostnica.; 2. lub pomieszczenie
służące do przechowywania szczątków
zmarłego] – (lat.) ossarium, carnarium;
csontház (általában kis, kör alaprajzú
kápolna, temetőkápolna; a betelt temetőben a
régi, felszedett csontok elhelyezésére)
-
Wersja 01 01 2016.
osseina,
oseina
[pozostałość
substancji
międzykomórkowej kości po usunięciu soli
mineralnych] – (él.) ossein (a csont kollagén
része)
ossia = lub, albo [określenie w nutach wskazujące,
że dany motyw, ozdobnik, frazę czy większą
partię utworu można wykonać w inny,
podany obok sposób, najczęściej w wersji
ułatwionej] – (ol.) ossia; (zene) vagy, vagy
pedig
OSTA (Optical Storage Technology Association)
[stowarzyszenie, które tworzą najważniejsi
producenci napędów optycznych. Jego celem
jest
popularyzowanie
standardów
i
promowanie nośników cyfrowych.] – Optikai
Adattároló Technológiai Szövetség (Optical
Storage Technology Association = OSTA)
ostać (dok.) (ostanę, ostanie) – (dawno) (közb.)
hagyni, meghagyni
ostać się I, (ostoję się, ostoi się) ostać I— ostawać
się, ostawać [daw. zostać, pozostać] –
(dawno) megmaradni, fennmaradni; fennállni,
kitartani; ellenállni
ostać się II, ostać II [daw. ocaleć lub przetrwać] –
megmenekülni, kimenekülni; eltartani, kibírni
ostaniec – tanúhegy; szél és erózió hatására kialakult
magaslat; sziklaképződmény
ostańcie z Bogiem! – Isten veletek!
ostateczna decyzja – véghatározat
ostateczna nędza – végső-, kétségbeejtő nyomor
ostateczna potrzeba – végszükség
ostateczna rozgrywka – végső leszámolás
ostatecznie [1. w sposób ostateczny lub do samego
końca, całkowicie; 2. wreszcie lub w
ostatecznym razie] – végleg, véglegesen,
(wreszcie) végül, végre; elvégre, utóvégre (is);
végeredményben; végezetül; végképpen; a
végső esetben
ostateczność [1. coś, do czego jest się zmuszonym
sytuacją; 2. ostatni lub najwyższy stopień
czegoś] – véglet; (przesada) szélsőség, túlzás
ostateczny, -a, -e [1. taki, który jest ostatnim
etapem jakiegoś działania lub procesu i nie
ulegnie już zmianie; 2. o działaniach,
decyzjach itp.: radykalny i podejmowany,
gdy nie ma już wyjścia; 3. mający związek ze
śmiercią i sensem życia w wymiarze
religijnym i filozoficznym; 4. o stanach,
odczuciach itp.: taki, który jest w
najwyższym stopniu] – legutolsó, végső;
véges, legvégső, végleges, végérvényes, utolsó;
kétségbeejtő; végletes
ostateczna decyzja – véghatározat
ostateczna nędza – végső-, kétségbeejtő nyomor
ostateczna potrzeba – végszükség
ostateczna rozgrywka – végső leszámolás
4587
Ostateczne Morze * Jeziora – Végső tenger
(Földközi-tenger)
ostateczne zwycięstwo – fölényes, elsöprő,
fölényes győzelem
ostateczny sąd [zob. Sąd Ostateczny (ros.
Strasznyj Sud)] – utolsó ítélet
ostateczny rezultat – végeredmény
ostatek [to, co zostało] – maradvány, maradék;
vég, csonk; vég, határ
Ostatek, Ostatki, Reszta, Pozostałość (grec.
kataleimma) [oznacza w Piśmie Świętym
grupę ludzi, czasami bardzo małą, którzy
w
czasie
bezczynności
duchowej,
zobojętnienia i odpadku stoją wiernie przy
Bogu. Typowy przykład reszty w ST
widzimy w I Król 19;18, gdzie mowa o
7000 mężów, którzy w czasie odstępstwa
za izraelskiego króla Achaba nie zgięli
kolan
przed
pogańskim
bóstwem.
Wzmianki o reszcie są często spotykane w
NT. Resztę mogą czasami tworzyć trzy,
dwie, nawet jedna osoba. Estera i
Mordochaj, Jan Chrzciciel, Symeon, Anna
i inni, którzy wypatrywali wyzwolenia
Jerozolimy. Bóg zawsze ma Swoją resztę,
nawet w czasie wielkiego ucisku po
pochwyceniu Kościoła będzie reszta
złożona z nawracających się do Pana
Żydów, którzy wtedy uznają, Go jako
Mesjasza.] – maradék [1. Emberek, akik
túléltek politikai vagy katonai válságokat
(Józs 12,4; 13,12). 2. Izráel szellemi magva,
amely túléli Isten ítéletét, és Isten megújult
népének magvát alkotják (Ézs 10,20-23;
11,11-12; Jer 32,37-39; Zof 3,13; Zak 8,12).;
1 kir. 19:18: „De hétezret életben hagyok
Izraelben: minden térdet, amely nem hajolt
meg Baal elõtt, és minden szájat, amely nem
illette csókkal”]
ostatek lata – nyárutó
ostatek liny wyrwał mu się z ręki – a kötél vége
kicsúszott v. kiszabadult a kezéből
ostatek przytomności – az eszmélet maradéka, a
még megmaradt eszmélet
ostatek sił – az erő megmaradt része, végső
erőfeszítés
ostatki [ostatnie dni karnawału] – farsang utóla;
húshagyókedd
ostatkowy, -a, -e – húshagyó
ostatna wola – végakarat; végső akarat
ostatna zdobycz nauki – a tudomány legújabb
vívmánya
ostatne dźwięki dobrzmiały – az utolsó hangok
elhaltak v. elhangzottak
ostatni, -ia, -ie [I. 1. znajdujący się na końcu lub
taki, po którym nie będzie innego;
2. najbliższy
teraźniejszości
spośród
minionych; 3. najmniej prawdopodobny
-
Wersja 01 01 2016.
lub najmniej odpowiedni; 4. «najniższy pod
względem wartości, godności - II. 1. ktoś, kto
jest ostatnim i jedynym specjalistą w jakiejś
dziedzinie lub ostatnim posiadającym jakieś
umiejętności; 2. człowiek najniżej stojący
pod względem wartości moralnych] – utolsó,
legutolsó, döntő (do ostatniej kropli krwi: az
utolsó csepp vérig); utóbbi, legutóbbi, újabb,
legújabb; végső, legvégső; legnagyobb;
legrosszabb, leggyengébb
ostatni dzień nauki – a tanítás utolsó napja; utolsó
tanítási nap
ostatni dzwonek – [az utolsó csengetés] a 24. óra
ostatni etap pracy – a munka utolsó szakasza
ostatni gatunek – a leggyengébb minőség
ostatni krzyk mody [przen. coś najbardziej
modnego w danym czasie] – (átv.) a legújabb
v. a legutóbbi divat; divatújdonság
ostatni łajdak – köz. piszkos csirkefogó
ostatni łotr – cégéres gazember
Ostatni Mohikanin [przen. ostatni przedstawiciel
rodu, grupy, epigon, osoba pielęgnująca
ginące tradycje (nazwa wzięta z tytułu
powieści z r. 1826 pisarza amer. J. Fenimore
Coopera, 1789-1851] – az utolsó mohikán;
(átv.) vminek az utolsó képviselője
Cím:
Eredeti cím:
Műfaj:
Ország:
Gyártási év:
Hossz:
Az utolsó mohikán
The Last of the Mohicans
kalandfilm-romantikus-western
amerikai
1992
108 perc
Főszereplő(k):
Sólyomszem:
Daniel Day-Lewis
Szereplő(k):
4588
Cora Munro:
Madeleine Stowe
Csingacsguk:
Russell Means
Unkasz:
Eric Schweig
Alice Munro:
Jodhi May
Magua:
Wes Studi
Heyward:
Steven Waddington
rendező:
Michael Mann
író:
James Fenimore Cooper
A James Fenimore Cooper regényéből készült
kalandos és egyben romantikus film még abban az
időben játszódik, amikor Anglia és Franciaország
egymás ellen háborúzott Amerikában. Mind a két fél
mellett harcoltak különböző indiántörzsek. A történet
főhőse, a mohikánok között nevelkedett, Csingacsguk
fogadott fia, Sólyomszem beleszeret egy angol tiszt
lányába, Cora Munróba. Sorsukra, jövőjükre nézve
cseppet sem közömbös, milyen lesz a háború
kimenetele, különösen azután, hogy a huron törzs
főnöke halálosan megfenyegeti őket.
ostatni raz – a múlt alkalommal; utoljára; utóbb
ostatni raz ci mówię – utoljára mondom neked;
többet nem mondom már
ostatni uczeń – a legrosszabb tanuló
ostatni w rzędzie – utolsó a sorban
ostatni z rodu – a dinasztia utolsó tagja
ostatni zajazd na Litwie ["Pan Tadeusz" czyli
Ostatni zajazd na Litwie. Historia
szlachecka z roku 1811 i 1812 we
dwunastu księgach wierszem] – az utolsó
nemesi támadás Litvániában
ostatnia cena – végső v. utolsó ár
ostatnia deska ratunku – (átv.) az utolsó
szalmaszál
ostatnia instancja [praw. instancja najwyższa w
jakimś systemie] – utolsó instancia
ostatnia moda – legújabb divat; utolsó divat
ostatnia poczta – (levélcímzésben) utolsó posta
ostatnia posługa – végtisztesség
ostatnia potrzeba – végszükség
ostatnia próba – végső kísérlet v. próba
ostatnia szewska pasja parywa kogo – elkapja v.
elfutja a méreg v. pulykaméreg
Ostatnia Wieczerza [I. 1. wieczerza paschalna
Jezusa z apostołami, która odbyła się w
przeddzień
jego
śmierci.
Podczas
Ostatniej Wieczerzy Jezus ustanowił
sakrament Eucharystii. 2. według wierzeń
-
Wersja 01 01 2016.
chrześcijańskich:
wieczerza
paschalna,
którą spożył Chrystus z apostołami w
przeddzień swojej śmierci; II. Ostatnia
Wieczerza (wł. Il Cenacolo lub L'Ultima
Cena) - malowidło ścienne Leonarda da
Vinci, wykonane w refektarzu kościoła
Santa Maria delle Grazie w Mediolanie.] –
Utolsó Vacsora, Úrvacsora
[a keresztény
vallásban Jézus és 12 apostolának utolsó közös
vacsorája]
Ostatnia Wieczerza – według Ewangelii wieczerza
paschalna Jezusa z apostołami, która odbyła się w
przeddzień jego śmierci w sali zwanej
Wieczernikiem. Według doktryn Kościoła podczas
Ostatniej Wieczerzy Jezus ustanowił sakrament
Eucharystii (Wieczerzy Pańskiej) oraz kapłaństwa.
Opis Ostatniej Wieczerzy znajduje się we
wszystkich czterech Ewangeliach uznanych w
chrześcijaństwie za natchnione. W Ewangelii Św.
Łukasza opisana jest w rozdziale 22 wersety 14-20:
A gdy nadeszła godzina, zasiadł do stołu i dwunastu
apostołów z Nim. Wtedy powiedział do nich: Tak
bardzo pragnąłem spożywać z wami tę Paschę,
zanim zacznę cierpieć. Bo mówię wam, że już nie
będę jej pożywał, aż się dopełni w królestwie Bożym.
A potem wziął kielich, odmówił modlitwę
dziękczynną i powiedział: Weźcie go i podzielcie
między siebie. Bo mówię wam, że odtąd już nie będę
pił z owocu winnego szczepu, dopóki nie przyjdzie
królestwo Boże. A potem wziąwszy chleb, odmówił
dziękczynienie, połamał i rozdał go im mówiąc: To
jest ciało moje wydane za was. Czyńcie to samo na
moją pamiątkę. Podobnie po wieczerzy wziął kielich
i powiedział: Ten kielich jest Nowym Przymierzem
we krwi mojej, która będzie za was wylana...
Jednym z najsłynniejszych przedstawień Ostatniej
Wieczerzy w ikonografii jest malowidło Leonarda
da Vinci.
Ostatnia Wieczerza – Leonardo da Vinci: Az utolsó vacsora
(1498)
Az utolsó vacsora a keresztény vallásban Jézusnak
és 12 apostolának utolsó közös vacsorája. A Biblia
szerint Jézus ezen vacsorán mondta a kenyérre és
borra, hogy az az ő teste és vére; a misék során a
mai napig utalnak erre. A korai keresztények az
utolsó vacsora emlékére rendezték az agapékat
(szeretet-vacsora.) Az utolsó vacsora emlékét a
római katolikus szentmise az eucharisztia keretében
jeleníti meg, amikor Jézusnak a kenyérről és borról,
az utolsó vacsorán mondott szavairól és
cselekedeteiről emlékeznek meg a szertartás
liturgiájában.
Első írásos említése Pál apostoltól származik:
4589
„Mert én az Úrtól vettem, a mit néktek előtökbe is
adtam: hogy az Úr Jézus azon az éjszakán,
melyen elárultaték, vette a kenyeret, És hálákat
adván, megtörte és ezt monda: Vegyétek, egyétek!
Ez az én testem, mely ti érettetek megtöretik; ezt
cselekedjétek
az
én
emlékezetemre.
Hasonlatosképen a pohárt is vette, minekutána
vacsorált volna, ezt mondván: E pohár amaz új
testamentom az én vérem által; ezt cselekedjétek,
valamennyiszer isszátok az én emlékezetemre.
Mert valamennyiszer eszitek e kenyeret és
isszátok e pohárt, az Úrnak halálát hirdessétek, a
míg eljövend.”
(Pál apostolnak a Korinthusbeliekhez írt első
levele 11,23–26)
Az utolsó vacsora több művészeti alkotás ihletője
is volt. Az itáliai quattrocentoban és a
cinquecentoban a Leonardo da Vinci híres
alkotása előtt készült festmények kompozíciói
élesen elkülönítették Iskarióti Júdás alakját, őt az
asztal néző felőli oldalára ültették.
ostatnia wola – végakarat, végrendelet, (dawno)
testamentum; utolsó kívánság
ostatnia zdobycz nauki – a tudomány legújabb
vívmánya
ostatnia zmiana – (sp) utolsó váltás
ostatnie kreacje mody – a legújabb divatkreáció
ostatnie namaszczenie olejem świętym – (egyház)
utolsó kenet
ostatnie namaszczenie [zob. namaszczenie
chorych] – utolsó kenet
ostatnie osiągnięciaw dziedzinie techniki – a
technika legújabb vívmányai v. legutóbb
elért eredményei
ostatnie podrygi – végső vonaglások, utolsó
rángatódzások; az utolsókat rúgja; (átv.)
kapuzárási tünet
ostatnie pożegnanie – halottbúcsúztatás, halotti
beszéd
ostatnie
słowo
oskarżonego
[wypowiedź
podsądnego po mowach obrońcy i
oskarżyciela przed ogłoszeniem wyroku
przez sąd] – a vádlott utolsó szavai
ostatnie
rozporządzenie
–
végintézkedés,
végrendelekezés
ostatnie
słowo
oskarżonego
[wypowiedź
podsądnego po mowach obrońcy i
oskarżyciela przed ogłoszeniem wyroku
przez sąd] – a vádlott utolsó szava
ostatnie wiadomości – legújabb v. legfrissebb
hírek
ostatnio [1. w ostatnich czasach, niedawno;
2. ostatnim razem] – legutóbb, az utóbbi
időben,
utoljára,
nemrég,
újabban,
legújabban
ostatnio mam zły nastrój – az utóbbi időben rossz
hangulatom van
-
Wersja 01 01 2016.
ostatnio miałem/miałam trochę zły nastrój – az
utóbbi időben kicsit rossz hangulatban voltam
ostatnio rozeszła się pogłoska – legutóbb elterjedt a
hír v. az a hír terjedt el
ostemplować [1. odcisnąć na czymś stempel;
2. naznaczyć coś stemplem; 3. zabezpieczyć
specjalnymi podporami przed zawaleniem] –
lebélyegezni; pecsétet ütni (vmire); pecsételni;
lepecsételni (vmit)
ostemplować legitymację – igazolványt lebélyegezni
ostemplowanie – lebélyegzés
ostentacja [fr. ostentation, z łac. Ostentatio; sposób
zachowania się obliczony na pokaz,
demonstracyjny, manifestacyjny, mający na
celu zwrócenie czyjejś uwagi] – (lat.)
osztentáció; fitogtatás, kérkedés, hivalkodás;
tüntetés
ostantacyjnie – tüntetőben
ostantacyjny, -a, -e – (lat.) osztentatív; fitogtató,
kérkedő, feltűnő, tüntető
ostentacyjny gest – tüntető kézmozdulat v. gesztus
ostentacyjny uśmiech – kérkedő v. tüntető v. feltűnő
mosoly
osteo- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na ich związek znaczeniowy z
kością, kośćcem, tkanką kostną] – (gör.)
osteo-; csontosteoblast, osteoblasty [komórki tworzące kości
(kościotwórcze), występujące w miejscach,
gdzie odbywa się wzrost lub przebudowa
tkanki kostnej. Osteoblasty wytwarzają
część organiczną macierzy kostnej (tzw.
osteoid), w której następnie odkładają się
kryształy fosforanów wapnia. Otoczone są
substancją
międzykomórkową
zwaną
hydroksyapatytem. Powstają z komórek
macierzystych w szpiku kostnym i głębszych
warstwach okostnej. Czynności tych
komórek są regulowane przez parathormon
oraz witaminę D3.] - csontképző sejt v.
csontépítő sejt (osteoblast) [Az osteoblast
nemcsak a klaszszikus csontképzést indítja el,
hanem elválaszt egy osteoclast-aktiváló
anyagot TRANCE, oszteoprotegerin-ligand
OPG-1,
Rank
ligand],
valamint
az
oszteoprotegerint OPG is, amely utóbbi a
vérben keringő csapdareceptorként decoy
receptor elvonja az őssejt osteoclast irányú
differenciálódásához
nélkülözhetetlen
oszteoprotegerint.]
osteocyt; osteocyty (osteocytus) [dojrzałe komórki
kostne powstające z osteoblastów w wyniku
ich mineralizacji. Są całkowicie otoczone
zmineralizowaną częścią kości - znajdują się
w tzw. jamkach kostnych, a ich wypustki
cytoplazmatyczne,
dzięki
którymi
kontaktują się z innymi osteocytami i
zachowują funkcje życiowe, są położone w
4590
kanalikach
kostnych.]
–
osteocyta;
oszteocita, osteocyte; csontsejt
osteocytowy, -a, -e – osteocyta-; csontsejtosteogeneza [proces tworzenia kości na podłożu
łącznotkankowym lub chrzęstnym] –
(gör.)
oszteogenezis;
csontképződés,
csontosodás
osteogeniczny, -a, -e [zob. kościotwórczy] - –
csontképző (osteogen)
osteoklazja [nadłamanie kości wykonywane
wtedy, gdy do poprawienia ustawienia osi
kości nie jest potrzebne jej pełne
przecięcie] – (orv.) oszteoklázis, csontok
művi eltörése
osteologia [1. dział anatomii, nauka o kośćcu; 2.
dział anatomii człowieka i zwierząt
zajmujący się układem kostnym] – (gör.)
oszteológia;
csonttan;
a
csontok
szerkezetéről szóló tan
osteologiczny, -a, -e [związany z osteologią,
odnoszący się do osteologii] – csonttani
osteolysis [zob. zanikanie rozpływne kości;
rozpuszczanie
kości]
–
(osteolysis)
csontfelszívódás, a csont elmésztelenedése
osteoma [niezłośliwy nowotwór w postaci guza
wywodzący się z tkanki kostnej,
umiejscowiony zwykle w kościach lub
częściach
miękkich
do
nich
przylegających;
kostniak]
–
(gör.)
oszteoma; csontszövetből álló daganat;
csontdaganat
osteomalacja, inaczej rozmiękanie kości lub
krzywica dorosłych [1. niedostateczna
mineralizacja kości. Jest to ciężka choroba
układu kostnego, polegająca na utracie
wapnia i fosforu z tkanki kostnej.
Pierwiastki
te
są
podstawowymi
składnikami kości i ich utrata prowadzi
do
osłabienia
wytrzymałości.
2.
Osteomalacja to zmiękczenie kości, które
rozwija się w wyniku nieprawidłowej
mineralizacji kości. Osteomalacja u dzieci
znana jest, jako krzywica, która wcześnie
wykryta, jest możliwa do wyleczenia.
Objawy osteomalacji to rozproszone bóle
w różnych częściach ciała, osłabienie
mięśni oraz kruchość kości. Częstą
przyczyną osteomalacji jest Niedobór
witaminy D, którą można przyjmować w
spożywanych pokarmach lub dzięki
ekspozycji na światło słoneczne.] –
oszteomalácia, csontlágyulás (osteomalacia)
[kalcium- és foszforellátás hiányából
származó betegség; a csontok szilárdsága
csökken, könnyen fűrészelhetővé válnak,
mert a csontok állandó átépítődése alatt az
újonnan képződött csontszövet hiányosan
meszesedik el, és a szervezet is a már
egyszer felépített csontozatból vonja el a
-
Wersja 01 01 2016.
szükséges ásványi sókat. A csontok elhajlásra,
törésre hajlamosak.]
osteometria [1. dział antropometrii zajmujący się
pomiarami kości szkieletu ludzkiego;
2. techniki i metody pozwalające na
określenie budowy ciała, wieku i płci na
podstawie zachowanych kości] – (gör.)
oszteometria; az antropológia ama része, mely
az emberi csontváz méreti jellegével
foglalkozik
osteomielografia
(osteomyelographia)
–
oszteomielográfia
(osteomyelographia), a
csontvelő röntgenvizsgálata
osteon (osteonum), system Haversa [podstawowa
jednostka strukturalna i funkcjonalna
tkanki kostnej zbitej, zbudowana z
koncentrycznie ułożonych wokół kanału
Haversa blaszek kostnych (systemowych) z
komórkami kostnymi. Osteony występują u
ssaków i dinozaurów, różnią się jednak
szczegółami budowy i nie są ze sobą
homologiczne.] – csont szerkezeti egysége
(osteon)
osteoplastyka
[remodeling
kości;
zabieg
chirurgiczny
na
kości]
–
(gör.)
oszteoplasztika; csontátültetés, csontpótló
műtét
osteotomia [1. zabieg ortopedyczny polegający na
przecięciu kości w celu przywrócenia
prawidłowej osi kończyny, poprawy jej
kształtu oraz wydłużenia lub skrócenia
kości; 2. w ortopedii i chirurgii urazowej
działanie polegające na przecięciu kości.
Może ono mieć na celu poprawę kształtu
kości, jej skrócenie lub wydłużenie (np. w
aparacie Ilizarowa lub orthofix), poprawę
mechaniki znajdującego się w pobliżu stawu
lub korekcję osi kończyny. 3. zabieg
chirurgiczny lub ortopedyczny polegający
na przecięciu kości w celu korekcji osi
kończyny lub nadania jej prawidłowego
ustawienia] – (gör.) oszteotómia; csontátvésés,
műtéti módszer
osteoporoza [1. przewlekłe odwapnienie kości,
zmniejszenie ich masy i gęstości powodujące
zwiększoną ich łamliwość; 2. przewlekła
choroba kośćca polegająca na postępującym
ubytku masy kostnej oraz uszkodzeniu
architektury kości, ich odwapnieniu wskutek
zaburzeń hormonalnych i po urazach;
zrzeszotnienie kości]
– csontritkulás
(osteoporosis)
ostębnować (niedok.), ostebnować [obszyć coś
dookoła stębnówką] – letűrni, levarrni (gépen)
ostęp [1. trudno dostępne miejsce w puszczy;
matecznik; 2. gęstwina w głębi puszczy; 3.
leśna głusza; 4. w głębi kniei] –1. (med.)
anyasejt (méhkasban); 2. vadon, ősrengeteg;
4591
erdőzug; embernemlátta sűrűség (erdőben);
3. búvóhely, barlang, 4. petefészek
ostinato (wł., dosł.: uporczywy) [1. termin
muzyczny,
oznaczający
wielokrotne
powtarzanie struktury melodycznej (także
harmonicznej lub rytmicznej), najczęściej
w głosie najniższym (basso ostinato). ― 2.
wyrazisty motyw lub temat powtarzający
się wielokrotnie i rytmicznie w utworze;
najczęściej występuje w basie, jako tzw.
basso ostinato] – (ol.) ostinato (olasz, a latin
obstinatus = 'makacs' szóból) [a zenében egy
ritmikai, dallami vagy harmóniai elem,
képlet tartós, értelemszerű ismételgetése.]
Ostnica (Stipa L.) [rodzaj roślin należący do
rodziny wiechlinowatych (Poaceae). Liczy
ok. 300 gatunków, z których w Polsce
dziko rosną cztery. Wszystkie gatunki są
kserofilami występującymi na suchych
siedliskach w formacjach trawiastych, w
strefach klimatu umiarkowanego i
zwrotnikowego obu półkul. W strefie
klimatu podzwrotnikowego i równikowego
trawy te występują w wyższych partiach
gór. Gatunkiem typowym jest ostnica
piórkowata S. pennata L. ] – árvalányhaj
(Stipa)
[a
pázsitfűfélék
(Poaceae)
családjának
perjefélék
(Pooideae)
alcsaládjába
sorolt
növénynemzetség.
Mintegy 300 faj tartozik ide; nagyra növő,
évelő, hímnős virágú fűfélék. Sok faj fontos
takarmánynövény. Másokat, mint a Stipa
brachytricha, S. arundinacea, S. splendens,
S. calamagrostis, S. gigantea és S. pulchra
dísznövényként használnak fel. Egy faját, az
eszpartófüvet (S. tenacissima) kézműipari
nyersanyagként és a papírgyártásban
hasznosítják.]
ostnica (Stipa pennata), ostnica Jana –
árvalányhaj, tollúfű; lenszínű, selymes, lengő
száljájú pázsitfű
 ostnica Jana (Stipa joannis Čelak. s.str.,
syn. Stipa pennata subsp. joannis) [gatunek
wieloletniej
trawy
z
rodziny
wiechlinowatych
(Poaceae).
Klasyfikowany
czasem
w
randze
podgatunku jako Stipa pennata subsp.
joannis] – Hegyi árvalányhaj (Stipa joannis)
 ostnica piaskowa (Stipa borysthenica
Klokov, syn. Stipa sabulosa (Pacz.) Sljuss.)
[gatunek z rodziny wiechlinowatych
(Poaceae). W Polsce stwierdzono ok. 100
kęp, m.in. w okolicach wsi Siekierki oraz
we wsi Nawoda koło Chojny; oba
stanowiska
w
województwie
zachodniopomorskim.]
 ostnica powabna (Stipa pulcherrima K.
Koch) gatunek [trawy z rodziny
wiechlinowatych (Poaceae)]
-
Wersja 01 01 2016.
 ostnica
włosowata (Stipa capillata L.)
[gatunek rośliny z rodziny wiechlinowatych
(Poaceae). Pochodzi z obszarów Azji
(Syberia, Chiny, Azja Środkowa, Kaukaz,
Indie i Pakistan) oraz środkowej, wschodniej
i południowej Europy. W Polsce jest bardzo
rzadka. Występuje na Wyżynie KieleckoSandomierskiej, Lubelskiej, w Niecce
Nidziańskiej i w Pradolinie ToruńskoEberswaldzkiej]
Gatunki uprawiane
 ostnica kirgiska (Stipa kirghisorum P.Smirn.)
 ostnica Lessinga (Stipa lessingiana Trin. et




Rupr.)
ostnica mocna (Stipa tenacissima L.)
ostnica olbrzymia (Stipa gigantea Lag.)
[gatunek rośliny z rodziny wiechlinowatych
(Poaceae)]
ostnica rozpierzchła (Stipa effusa Nakai)
ostnica stokłosowata (Stipa bromoides (L.)
Brand)
ostnica Szowitsa (Stipa szowitsiana Trin.)
ostnica włosista (Stipa trichoides P. Smirn.)


 Az eszpartófű vagy alfafű (Stipa tenacissima
vagy Macrochloa tenacissima) egy évelő
fűféle, amely északnyugat Afrikában és
Spanyolország déli részén honos. Számos
kézműipari célra használják alapanyagként, így
kosarakat, cipőket, köteleket vagy papírt
készítenek belőle. Egyéb elnevezései: halfafű,
lósörényfű.
ostoja [1. to, co lub ten, kto zapewnia poczucie
bezpieczeństwa; 2. to, co zapewnia trwałość
jakiemuś porządkowi; 3. miejsce stałego
przebywania
zwierzyny;
4. obszar
o
lokalnych
warunkach
sprzyjających
przeżyciu gatunku lub innej jednostki
systematycznej zwierząt i roślin; 5.
to rama pojazdu
szynowego
(np. lokomotywy, wagonu lub wózka).] –
rév, kis kikötő; állomás; (átv.) menedék,
támasz; (wagon) alváz
ostoja pokoju – a béke erős bástyája v. pillére
ostojnica [główna
podłużna
cześć ostoi]
–
hosszgerenda
ostokrzew (Ilex aquifolium) [kolcolist; ciernisty
krzew z rodziny bobowatych;] – (növ.)
magyal; fényes, fogas levelű, fehér virágú,
örökzöld díszcserje
ostokrzew ciernisty; ostokrzew zwyczajny – (növ.)
téli magyalfa
ostoskop (wziernik uszny) – (med) féltükör,
osztoszkóp
ostowy, -a, -e – bogáncsostowaty, -a, -e – bogáncsszerű
ostraczyzm – (gör.) osztrakizmosz, osztracizmus;
(tört.) az államra nézve veszélyes személyek
száműzése a régi Görögországban, amely
agyagcserepek segítségével, titkos szavazás
4592
útján történt; havalakire 6000 szavazat esett,
az kénytelen volt hazáját 10 évre otthagyni
(időközben
azonban
néphatározat
visszahozhatta)
ostrakon (z gr.; l.poj. ὄστρακον, trl. ostrakon –
skorupa; l.mn. ὄστρακα, trl. ostraka)
[skorupa naczynia ceramicznego lub
odłamek kamienny, służące jako materiał
piśmienniczy, głównie w starożytnym
Egipcie i Grecji.] – ostraka; cserepek; ókori
feliratos agyagtáblák [Az ostraka (az
ostrakon egyes száma) a régi görögöknél
színes cserepet jelentett, amellyel az agorán,
vagy a bíróságon különféle kérdésekben,
mint egyfajta „szavazócédulával”, hoztak
döntést, vagy egyszerűen a drága papírusz
helyettesítésére használták.]; esztrich [a szó a
német nyelvből került át a magyarba.]
ostrakon
[pierwszy człon wyrazów złożonych
określający to, co nazywa druga część
złożenia jako ostre, lub będący częścią
przymiotnika
albo
rzeczownika
o
charakterze dzierżawczym określającą
ostrość tego, co nazywa drugi człon
złożenia] – élostro – élesen, (átv.) szigorúan, élesen, keményen,
durván; szemtelenül; erélyesen, élénken,
hevesen
ostro brać zakręt – élesen venni a kanyart
ostro brać się do pracy – keményen munkához
látni v. fogni
ostro łajać kogo – keményen megdorgálni,
összeszidni vkit
ostro odcinąć się od tła – élesen elválni a háttértől
ostro odpowiedzieć – szemtelenül válaszolni
ostro skrytykować – lehúzni vmit; élesen kritizálni
ostro ściąć zakręt – élesen venni a kanyart
ostro trenować – keményen edzeni
ostro zachamować – hirtelen fékezni
ostro zakończony – élben, hegyes csúcsban
végződő
ostrobok – (áll.) érdesfarkúhal; fattyúmakréla
ostro-
-
Wersja 01 01 2016.
Ostrobok
pospolity,
ostrobok
europejski
(Trachurus trachurus) [gatunek morskiej
ryby z rodziny ostrobokowatych. Poławiana
gospodarczo
i
w
wędkarstwie]
–
Fattyúmakréla (Trachurus trachurus)
ostroga [1. kabłąk metalowy z kolcem lub zębatym
kółkiem, przypinany do butów, ułatwiający
jeźdźcom prowadzenie konia; 2. bodziec do
działania; 3. wyrostek kostny pokryty
warstwą rogową, znajdujący się na tylnej
stronie kości śródstopia niektórych ptaków;
4. szpiczasty wyrostek u nasady kielicha lub
płatków korony niektórych kwiatów;
5. budowla morska w postaci przegrody
wysuniętej z brzegu w poprzek rzeki lub
prostopadle do brzegu morza; 6. Od
najdawniejszych czasów naród polski
celował w jeździe konnej, co było powodem,
że i ostrogi musiały być mu znane
odwiecznie. Jakoż istotnie znajdowane są już
w wykopaliskach z doby pogaństwa, np. w
Komarowie i innych miejscach. W zbiorach
jeżewskich znajduje się ostroga bronzowa,
znaleziona w popielnicy z grobowiska
lechickiego w Wielkopolsce. O ile byłoby
niedorzecznością twierdzić, że ostroga ta jest
wyrobem krajowym, o tyle godzi się
przypuszczać, że służyła do użytku
rycerskiego jakiemuś bardzo starożytnemu
Lechicie.] – sarkantyú [sarkantyú a lábbeli
sarkára erősített fémeszköz, amelyet a lovasok
használnak a ló haladási sebességének
fokozására, serkentésére és az állat irányítására.
A sarkantyú részei: a kétíves szár, ehhez
csatlakozik a sarokvas és a nyak, amelyben a
tüske vagy csillag alakú taréj található (utóbbi
szolgált a ló ösztökélésre).]
Ostroga (łac. calcar, ang. spur) [1. część kwiatu
niektórych roślin; 2. ostro zakończone,
podługowate twory występujące w budowie
morfologicznej roślin] – (virág) sarkantyú
ostroga kogucia – kakassarkantyú
ostroga piętowa (łac. Calcar calcanei) [1. zmiana
zwyrodnieniowa kości stóp; 2. zmiany
zwyrodnieniowe
okolicy
wyrostka
przyśrodkowego guza piętowego kości
piętowej, będące przyczyną powstania
narośli kostnej, która powoduje zapalenie
rozcięgna podeszwowego i ból ograniczający
4593
lub uniemożliwiający poruszanie się.] –
(bonc)
a
sarokcsont
csőrszerű
megvastagodása az Achilles ín tapadásának
közelében, Calcar calcanei [a sarokcsont
hátulsó felszínének csontkinövése, amit a
köznyelvben „sarkantyúnak” is hívnak. A
szakirodalom Haglund sarok-ként nevezi a
jelenséget, a kórkép első leírója után.
Valójában nem is valódi csontkinövésről van
szó, hanem a sarokcsont csőrszerű
megvastagodása az Achilles ín tapadásának
közelében. E miatt a saroktájékon olyan
előemelkedés jön létre, mely aztán a cipő
viselést rendkívül megnehezíti. Az állandó
dörzsölés, nyomás hatására azután helyi
izgalom, gyulladás keletkezik. A gyulladásos
reakcióban sokszor az ín fölött elhelyezkedő
nyálkatömlő is részt vesz, mely megduzzad,
így az előemelkedés még kifejezettebb lesz.]
ostroga regulacyjna [kamienna lub faszynowa
budowla na brzegu rzeki mająca na celu
odepchnięcie nurtu rzeki dla ochrony
brzegu przed podmywaniem. Ostroga jest
jednym z rodzajów tam – tamą
poprzeczną.]
–
(rodzaj
budowli
hydrotechnicznej) sarkantyú
ostrogan – (áll.) kardfogú, ízeltlábú
ostrogi [metalowe kabłąki z kolcem (których
długość zazwyczaj nie przekracza 30 mm)
lub zębatym kółkiem przypinane do
butów, ułatwiające jeźdźcowi subtelniejsze
prowadzenie konia. Mocowane do butów
za pomocą specjalnego paska. Ostrogi
należą do tzw. sztucznych pomocy silnie
działających.] – sarkantyú
ostroja [roślina z rodziny ostrojowatych,
pospolita w Ameryce Południowej, w
Polsce
hodowana
jako
roślina
doniczkowa]
–
(növ.)
Hoffmannia,
Bársonylevél (Hoffmanniana refulgens)
ostrokąt [(matematyka) 1. mający ostry kąt lub
ostre kąty; 2. trójkąt, którego wszystkie
kąty są ostre] – hegyesszög; hegyes szög
ostrokątny, -a, -e – hegyesszögű; hegyes szögű,
ékalakú
ostrokolczasty, -a, -e – hegyes tüskékkel ellátott
ostrokół [palisada, częstokół] – védőlapánk,
cölöpfal, sáncolás
-
Wersja 01 01 2016.
Palisada, ostrokół, częstokół – to ogrodzenie z
drewnianych, ostro zakończonych pali, wbitych
jeden przy drugim. Jest jedną z prymitywnych
konstrukcji obronnych, wykorzystywanych
nieprzerwanie do XIX w. W średniowieczu
palisady były stosowane w obronie grodów. W
warunkach ustabilizowanych frontów lub w
wypadku obrony wąskich przejść odgrywały rolę
fortyfikacyjnej zapory przeciwpiechotnej,
niekiedy wyposażonej w strzelnice. Łatwa w
konstrukcji, tania, ale podatna na ogień i raczej
nietrwała palisada szczególnie często służyła jako
tymczasowe zabezpieczenie lub element
fortyfikacji polowych. Palisady wykonywano jako
pojedyncze, podwójne (palanki) lub
wieloszeregowe
ostrokrzew (ostokrzew) [1. krzew lub drzewko o
wiecznie
zielonych,
skórzastych,
błyszczących liściach; 2. kolcolist; ciernisty
krzew z rodziny bobowatych; 3. dawniej:
rodzaj z rodziny motylkowatych, czyli
bobowatych, obejmujący siedem gatunków
silnie ciernistych krzewów o zielonych,
bruzdowatych gałązkach, które występują
głównie w Europie; kolcolist] – (növ.) magyal
(Ilex) [fényes, fogas levelű örökzöld díszcserje]
Ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium L.)
Ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium L.) [gatunek
krzewu z rodziny ostrokrzewowatych.
Występuje w stanie dzikim w Europie i
Afryce. Jest szeroko rozpowszechniony w
Europie Zachodniej i w Ameryce Północnej
4594
jako uprawiana roślina ozdobna. W
liściach zawarte są garbniki i kwasy
fenolowe,
saponiny
trójterpenowe,
alkaloidy purynowe. Nowe badania nie
potwierdziły
obecności
związków
cyjanogennych w liściach. Ostrożnie
należy stosować owoce ostrokrzewu
kolczastego, bo te mogą spowodować
wymioty i biegunkę.] – magyal (Ilex
aquifolium) [Dél- és Nyugat Európa enyhe,
nedves
éghajlatú
tájain
honos örökzöld cserje. Fehér virágai
júliusban nyílnak.]
Ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis
A.St.-Hil.) Yerba mate [hiszpańska nazwa
potoczna) - gatunek drzewa z rodziny
ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae Bartl.).
Występuje w stanie dzikim w Ameryce
Południowej, między 12 a 33° szer. geogr.
pd. Nazwę (Ilex paraguarensis) tej roślinie
nadał francuski botanik Auguste de Saint
Hilaire w 1822 roku.] – Matécserje (Ilex
paraguariensis)
ostrołuk [zob. łuk gotycki] – csúcsív
-
Wersja 01 01 2016.
o
ostronos koroniasty (Canthigaster
coronata) - Canthigaster coronata
 ostronos ciernisty − właściwie długonos
ciernisty (Macrognathus aculeatus) − ryba z
rodziny długonosowatych – Szemfoltos tüskés
angolna (Macrognathus aculeatus)
 Nasua (ostronosy) − rodzaj z rodziny
szopowatych,
obejmujący
3
gatunki
wszystkożernych ssaków – orrmányos medve,
koáti
 ostronos workowaty (Tarsipes spenserae),
inaczej ostronóg – mézrablóerszényes v.
ormányos erszényes (Tarsipes rostratus; sin.
Tarsipes spenserae )
Ostropest plamisty (Silybum marianum (L.)
Gaertner) [gatunek rośliny należący do
rodziny astrowatych. Pochodzi z obszaru
śródziemnomorskiego: Europa Południowa,
Egipt, Izrael, Turcja. Rozprzestrzenił się
jako uciekinier z upraw w wielu rejonach
świata. W Polsce roślina uprawna, czasami
zdziczała (ergazjofigofit).] – Máriatövis
[Latin név: Silybum marianum (Carduus
marianus). Népies név:
máriabogáncs,
tarkabogáns, szilimarin, szilibin. Növény
leírása. Ez a korai telepesek által Európából
Észak- Amerikában meghonosodott növény
bíborpiros vagy lilás színű virágzatával és fehér
erezetű leveleivel gyakori látvány Kalifornia
keleti partvidékén, gyomnövényként azonban
az Egyesült Államok más vidékein és a világon
mindenütt megtalálható. Júniustól augusztusig
virágzik, s gyógyhatású, fényes fekete magvai
a nyár végére érnek be.]
ostrołukowy, -a, -e – csúcsíves
ostrołukowy portal – csúcsíves portál v. kapuzat
ostromlecz (wilczomlecz, euforbia) – (növ.)
kutyatej
ostronos [ssak z rodziny szopów; zdeb] –
hegyesorrú; (áll.) koáti; dél és középamerikában honos, mindenevő, ormányos
medve
Ostronos może oznaczać:
 rybę z rodziny lamnowatych:
o ostronos
atlantycki
(Isurus
oxyrinchus), rekin ostronosy lándzsafogú cápa (Isurus oxyrinchus)
o ostronos
długopłetwy
(Isurus
paucus) – hosszúuszonyú makót
(Isurus paucus)
 rybę z rodziny rozdymkowatych
o ostronos
czarnoplamy
(Canthigaster solandri), inaczej
rozdymka ostronosa - Canthigaster
solandri
o ostronos walentynek (Canthigaster
valentini),
inaczej
rozdymka
walentynka – Nyerges gömbhal
(Canthigaster valentini)
o ostronos hawajski (Canthigaster
jactator) - Canthigaster jactator
4595
ostrosłup [1. wielościan, którego podstawą jest
wielokąt, a pozostałe ściany są trójkątami
mającymi jeden wspólny wierzchołek; 2.
bryła geometryczna w postaci wielościanu,
którego wszystkie ściany prócz podstawy
zbiegają się w jednym punkcie zwanym
wierzchołkiem (czyli są trójkątami o
wspólnym wierzchołku).] – gúla
ostrosłup czworokątny – négyoldalú gúla
ostrosłup prawidłowy [ostrosłup, którego
podstawa jest wielokątem foremnym, a
wierzchołek
leży
dokładnie
ponad
środkiem okręgu opisanego na tym
wielokącie] – szabályos gúla
ostrosłup ścięty [bryła powstała przez odcięcie
wierzchołka
ostrosłupa
płaszczyzną
równoległą do jego podstawy] – csonka
gúla
ostrosłup trójkątny [ostrosłup mający za
podstawę trójkąt] – háromszög alapú gúla
ostrosłupowy, -a, -e – gúlaszerű, gúla alakú
ostrość – élesség; hegyesség; (átv.) él, csípősség,
fanyarság, (surowość) szigorúság, szigor;
keménység, ridegség
ostrość
obrazu
fotograficznego
[stopień
odtworzenia na obrazie fotograficznym
drobnych szczegółów fotografowanego
obiektu] – fotográfiai képélesség
ostrość obrazu (fotografia) [stan w którym obraz
zarejestrowany na kliszy/pamięci aparatu
jest równy pod względem wyrazistości
obrazowi rzeczywistemu które chcieliśmy
sfotografować.] – képélesség [Minél inkább
elkülönülnek egymástól az egyes elemi
képpontok,
annál
jobb
élességről
-
Wersja 01 01 2016.
beszélhetünk. Alapvetően a képpont mérettől
és képpont távolságtól függ.]
ostrość rezonansu – rezonanciaélesség
ostrość widzenia – látásélesség
ostrowidz – éleslátású, hiúz szemű ember; (átv.) (ryś)
hiúz
ostrożeń – (növ.) aszat
Ostrożeń polny (Cirsium arvense (L.) Scop.)
[gatunek rośliny wieloletniej należący do
rodziny astrowatych] – Mezei aszat (Cirsium
arvense)
Ostrożeń siwy (Cirsium canum (L.) All.) – szürke
aszat (Cirsium canum L. All.)
Ostrożeń warzywny (Cirsium oleraceum (L.) Scop.)
[gatunek rośliny należący do rodziny
astrowatych. Nazwy ludowe: czarcie żebro,
pietra ziele, carskie ziele. Występuje w Azji i
w Europie (z wyjątkiem rejonu Morza
Śródziemnego). W Polsce jest pospolity na
całym niżu i w niższych położeniach
górskich (do regla dolnego). Status gatunku
we florze Polski: gatunek rodzimy.] –
Halovány aszat (Cirsium oleraceum)
ostrożeń żółtawy – halovány aszat
ostrożnie – óvatosan, óvatossággal; vigyázva
ostrożnie! – óvatosan!, figyelem!, vigyázat!
ostrożnie, świeżo malowane! – vigyázat, frissen
mázolva!
ostrożnie zbliżyć się do czego – elővigyázattal,
közelíteni meg vmit
ostrożniś – rendkívül óvatos ember; (tréf.) kis óvatos
ostrożność (zob. przezorność) – óvatosság,
elővigyázat, elővigyázatosság
ostrożny, -a, -e [działający z rozwagą; też: będący
wyrazem czyjejś rozwagi] – óvatos,
elővigyázatos
ostrugać
—
ostrugiwać
[usunąć
ostrym
narzędziem
z
powierzchni
czegoś
zewnętrzną powłokę; też: wygładzić czymś
ostrym] – lehántani, forgácsolni
Ostróda (dawn. Ostród, niem. Osterode, prus.
Austrāti) [to miasto i gmina w województwie
warmińsko-mazurskim,
w
powiecie
ostródzkim. W latach 1975-1998 miasto
administracyjnie należało do województwa
olsztyńskiego. Położone na Pojezierzu
Iławskim, nad Jeziorem Drwęckim. Przez
miasto przepływa rzeka Drwęca. Miasto i
4596
okolice są terenami atrakcyjnymi pod
względem turystycznym. W 2009 roku
Ostróda była organizatorem Mistrzostw
Europy w Maratonie Kajakowym.] –
Ostróda (lengyel város)
ostróg [1. dawne umocnienie drewniane w
kształcie czworokąta, z narożnymi
basztami, otoczone palisadą, wałem
ziemnym i rowem, typowe dla krajów
słowiańskich; 2. dawna czworokątna,
drewniana budowla obronna, z narożnymi
basztami, otoczona palisadą, wałem
ziemnym i rowem, typowa dla krajów
słowiańskich] – megerősített vár, őrtorony;
börtön
Ostróg (ukr. Острог - Ostroh) [miasto na
Ukrainie (obwód rówieński), nad rzeką
Horyń przy ujściu Wilii, dawna
rezydencja książąt Ostrogskich.] – Ostróg
(ukrán város)
ostrów – (dawno) csalit, pagony, sűrűn benőtt
sziget
Ostrów (40 miejscowości w Polsce) – Ostrów
(lengyel földrajzi név)
Ostrów (dawna nazwa: Holm) [to wyspa leżąca
w granicach miasta Gdańska, w dzielnicy
Młyniska, ulokowana między Martwą
Wisłą
a
Kanałem
Kaszubskim.
Przyłączona do Gdańska 15 listopada
1902 roku.] – (földr.) Ostrów (Gdańsk
határában fekvő sziget)
Ostrów
Lednicki
[wczesnośredniowieczne
stanowisko archeologiczne położone na
wyspie o tej samej nazwie, na Jeziorze
Lednickim]
–
Ostrów
Lednicki
(koraközépkori régészeti lelőhely)
Ostrów Lubelski [miasto w woj. lubelskim, w
powiecie lubartowskim, siedziba gminy
miejsko-wiejskiej Ostrów Lubelski] –
Ostrów Lubelski (lengyel város)
Ostrów Mazowiecka [miasto i gmina w
województwie mazowieckim, siedziba
powiatu ostrowskiego oraz gminy Ostrów
Mazowiecka. W latach 1975-1998 miasto
administracyjnie
należało
do
województwa ostrołęckiego.] – Ostrów
Mazowiecka (lengyel város)
Ostrów Tumski (dziś – najstarsza, zabytkowa
dzielnica Wrocławia; niem. Dominsel)
[powstał
na
obszarze
dogodnych
przepraw, gdyż Odra między ujściem rzek
Oławy na południu, Ślęzy i Widawy na
północy – rozgałęziając się na liczne
zwężające odnogi utworzyła tu mniejsze i
większe wyspy ("ostrowy").] – (földr.)
Ostrów Tumski (Wrocław legrégebbi,
műemlékekben gazdag negyede)
Ostrów Tumski w Poznaniu [jedyna pozostała z
licznych niegdyś w Poznaniu wysp na
-
Wersja 01 01 2016.
Warcie] – (földr.) Ostrów Tumski (sziget
Poznańban)
Ostrów Wielkopolski (do 1920 Ostrów, łac.
Ostrovia, niem. Ostrowo) [miasto w
województwie wielkopolskim, w Kaliskiem,
na Wysoczyźnie Kaliskiej, nad Ołobokiem,
siedziba powiatu ostrowskiego i gminy
Ostrów Wielkopolski; muzeum (1988)] –
Ostrów Wielkopolski (lengyel város) (1920-ig
Ostrów, latinul Ostrovia, németül Ostrowo)
[város Lengyelországban a Kaliska vidéken, a
Kaliskai fennsíkon az Ołobok partján a NagyLengyelországi vajdaságban, az ostrówi járás
fővárosa]
Ostrów [ros. О́стров, miasto w obwodzie
pskowskim Rosji, nad rzeką Wielką] –
(földr.) Ostrów [or. О́стров; orosz város]
Ostrów (ukr. Острів) [1. wieś na Ukrainie, obwód
lwowski, rejon sokalski; 2. duża wieś na
Ukrainie, w rejonie sokalskim obwodu
lwowskiego. Położona przy ważnej linii
kolejowej Rawa Ruska-Czerwonogród, nad
Sołokiją.] – (földr.) Ostrów (ukr. Острів;
ukrán falu)
ostróżka [roślina z rodziny jaskrowatych o
niebieskich lub fioletowych kwiatach;
delfinium] – szarkaláb; Egynyári szarkaláb
Ostróżka naga (Delphinium nudicaule) – kopasz
szarkaláb (Delphinium nudicaule)
Ostróżka ogrodowa (Delphinium cultorum) - Kerti
szarkaláb (Delphinium cultorum)
Ostróżka Tatrzańska (Delphinum oxysepalum) –
Tátrai szarkaláb (Delphinium oxysepalum)
Ostróżka
wielkokwiatowa
(Delphinium
grandiflorum) – Törpe szarkaláb (Delphinium
grandiflorum)
ostróżka wyniosła (Delphinium elatum) - magas
szarkaláb (D. elatum)
Ostróżeczka (Consolida Gray) [rodzaj roślin
należących do rodziny jaskrowatych] –
szarkaláb (Consolida) [a boglárkafélék
családjába tartozó nemzetség mintegy 40 fajjal.
Magyarországon két faja őshonos, a mezei és a
keleti szarkaláb. Ezek egyike sem védett.]
ostróżeczka
ogrodowa
(Consolida
ajacis)
[Niewielka, bardzo dekoracyjna w czasie
kwitnienia jednoroczna roślina występująca
na dużym obszarze Europy Południowej. W
wielu rejonach jest uporczywym chwastem
zasiedlającym pola uprawne, nieużytki oraz
miedze. Rośliny wytwarzają delikatną
łodygę wysokości około 60 cm pokrytą
zielonymi silnie podzielonymi liśćmi. Na
szczytach pędów w czerwcu rozwijają się
niebieskie, białe lub różowe kwiaty średnicy
do 3 cm zebrane w strzeliste kwiatostany. Po
wycięciu przekwitłych kwiatostanów rośliny
powtarzają kwitnienie w sierpniu. Przez
4597
delikatny pokrój i dekoracyjne kwiaty
rośliny doskonale sprawdzają się jako
wsiewka między byliny lub warzywa
uprawiane w ozdobnej części ogrodu.] –
Szarkaláb (Consolida ajacis)
ostróżeczka polna (Consolida regalis) [gatunek
rośliny należący do rodziny jaskrowatych.
Występuje w stanie dzikim w środkowej
Europie. W Polsce pospolita na całym
niżu. W polskiej florze jest archeofitem.] –
mezei szarkaláb v. vetési szarkaláb
(Consolida regalis) [a boglárkavirágúak
(Ranunculales) rendjébe és a boglárkafélék
(Ranunculaceae) családjába tartozó faj]
ostróżka ogrodowa (Delphinium ajacis) – kerti
szarkaláb (Delphinium ajacis L.)
Ostróżka polna (Delphinium consolida) [roślina z
rodziny jaskrowatych występująca jako
chwast pól uprawnych w Europie i
Ameryce. Wysoka do 50 centymetrów,
posiada liście potrójnie sieczne i
grzbieciste kwiaty, niebieskie lub białe.
Surowcem zielarskim są górne części
pędów wraz z rozkwitającymi kwiatami.
Zawierają one działające toksycznie
alkaloidy diterpenowe. Napary lub
wyciągi alkoholowe wykazują skuteczne
działanie w zewnętrznym niszczeniu
pasożytów
np.
wszy
głowowych.
Preparatów z ostróżki polnej nie stosuje
się wewnętrznie z powodu ich trującego
działania.] – Mezei szarkaláb v. Egynyári
szarkaláb (Delphinium consolida L., sin. /
Consolida regalis S.F.Gray)
Ostróżka tatrzańska (Delphinium oxysepalum)
[gatunek rośliny wieloletniej należący do
rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae).
Endemit zachodniokarpacki. Jedynymi
miejscami na świecie, gdzie rośnie dziko
to: Tatry, Niżne Tatry, Wielki Chocz,
Mała Fatra. Roślina rzadka. Status
gatunku we florze Polski: gatunek
-
Wersja 01 01 2016.
rodzimy.] – Hegyesszirmú sarkantyúfű v.
Tátrai szarkaláb (Delphinium oxysepalum)
ostróżka
wielkokwiatowa
(Delphinium
grandiflorum)
–
Nagyvirágú
szarkaláb
(Delphinium grandiflorum)
Ostróżka wyniosła (Delphinium elatum L.) [gatunek
rośliny należący do rodziny jaskrowatych.
Występuje w środkowej, wschodniej i
południowej Europie oraz w Azji (Syberia,
Azja Środkowa, Chiny, Mongolia). W Polsce
rośnie w Sudetach, Tatrach i w
Bieszczadach]
–
nyúlánk
szarkaláb
(Delphinium elatum)
ostruda [roślina z rodziny wiechlinowatych;
zyzania, ryż wodny, zizania, owies wodny] –
vad vízirizs
ostrugać — ostrugiwać [1. usunąć ostrym
narzędziem
z
powierzchni
czegoś
zewnętrzną powłokę; też: wygładzić czymś
ostrym; 2. strugając, usunąć z czegoś
wierzchnią warstwę 3. oskrobać, obrać] –
lehámozni,lehántani, forgácsolni, lefaragni
ostruganie – lehámozás, lehántás, lefaragás
ostrugany, -a, -a – lehámozott, lehántott, lefaragott
ostrużyny [1. opiłki; 2. to, co odpadło przy
struganiu czegoś 3. wiórki] – forgács, szilánk
ostry, -a, -e [1. o narzędziach, przyrządach,
przedmiotach
itp.:
mający
kłujące
zakończenie lub tnącą, wyostrzoną krawędź;
2. odczuwany w dotyku jako kłujący lub
szorstki; 3. surowy i bardzo wymagający;
też: będący przejawem takiej surowości;
4. wyrażający
naganę,
krytykę
lub
nieprzychylny stosunek do kogoś lub czegoś;
5. o psie: bardzo groźny; 6. pełen brutalności
i
okrucieństwa;
7. bardzo
wyraźny;
8. skręcający pod kątem mniejszym od
prostego lub szpiczasto zakończony; 9. o
potrawach: mający mocny i gorzki smak;
10. silnie działający na powonienie; 11. o
dźwiękach: wysoki; 12. bardzo mocno
świecący; 13. mocno nasycony barwą; 14. o
uczuciach, wrażeniach, odczuciach: mocno
odczuwany; 15. o zmysłach: wrażliwy; 16. o
4598
wietrze, mrozie itp.: przenikliwy i bardzo
dokuczliwy;
17. przebiegający
w
gwałtownej formie; 18. mający wyraźne
kontury i dobrze odcinający się od tła;
19. odbywający się w szybkim tempie;
20. pełen zaciętości, czasem brutalności;
21. stromy; 22. o chorobie i jej przebiegu:
ciężki]– éles, hegyes; érdes, durva; szigorú
(ember); csípős, éles, erős (csípős), zord,
kemény (időjárás); éles, metsző, sivító,
sipító, rikácsoló, átható (hang)
ostra brzytwa – éles beretva
ostra igła – hegyes v. éles tű
ostra kara – kemény büntetés
ostra krytyka – szigorú bírálat; éles (hangú) kritika
ostra niewydolność nerek (ONN, insufficientia
renis akuta, acute renal failure - ARF)
[oznacza nagłe zaprzestanie ich funkcji głównie
filtracyjnej]
–
akut
veseelégtelenség
ostra niewydolność serca (ONS, łac. insufficientia
cordis acuta, ang. acute heart failure)
[szybko rozwijający się zespół objawów
podmiotowych
i
przedmiotowych
spowodowanych upośledzeniem czynności
skurczowej lub rozkurczowej serca, co
skutkuje niedostatecznym zaopatrzeniem
komórek w tlen i substancje odżywcze
oraz zaburzeniem funkcji wielu narządów
i układów. Może rozwinąć się de novo lub
jako
dekompensacja
przewlekłej
niewydolności
serca.]
–
akut
szívelégtelenség
ostra odprawa – erélyes visszautasítás
ostra odpowiedź – visszavágás; erélyes válasz
ostra szabla – éles kard
ostra szpilka – hegyes tű
ostra trawa – éles fű
ostra zima – zord tél, kemény tél
ostre bezmienie – éles hangzás
ostre brzmienie dźwięku – világos hangszín
ostre drwiny – metsző gúny
ostre kły – éles szemfogak v. agyarak
ostre pazury – éles karmok
ostre przyprawy – csípős v. erős fűszerek
ostre spojrzenie – szúró tekintet
ostre strojenie – finomhangolás
ostre zapalenie – (orv.) heveny gyulladás
ostre zdjęcie fotograficzne – éles (jól sikerült)
fénykép v. fényképfelvétel
ostry (ton) – kemény (hang)
ostry atak grypy – súlyos lefolyású influenza
ostry ból – éles v. hasogató fájdalom
ostry cierń – hegyes v. szúrós tüske v. tövis
ostry dowcip – maró tréfa
-
Wersja 01 01 2016.
ostry dyżur [dzień, doba, kiedy dany szpital ma
obowiązek
przyjmować
wszystkich
zgłaszających się chorych] – éjjel-nappali
szolgálat v. ügyelet; non-stop ügyelet
ostry dyżur w szpitalu – éjjel-nappali szolgálat a
kórházban
ostry dźwięk – éles (zenei) hang
ostry grot – hegyes dárda v. kopja
ostry kancik – éles perem v. szél
ostry kant – éles v. hegyes szög
ostry klimat – zord, rideg éghajlat
ostry kłus – gyors ügetés
ostry kontur – éles körvonal
ostry kół – hegyes karó v. cövek
ostry materiał z wełny – durva gyapjúanyag
ostry mróz – csípős fagy
ostry nabój – éles töltény
ostry nóż – éles kés
ostry pies – hamis, harapós kutya
ostry przepis – szigorú jogszabály
ostry róg – éles szöglet v. sarok
ostry smak – csípős íz
ostry sos – pikáns mártás
ostry ton – éles hangnem v. beszédmodor
ostry wiatr – csípős v. erős szél
ostry wicher zmroził rośliny – az éles szél
lefagyasztotta a növényeket
ostry wzrok – éleslátás
ostry zapach – erős illat, csípős szag
ostry zakręt – éles kanyar
ostryga [małż morski o ciele osłoniętym
dwuczęściową muszlą przyrośniętą dolną
częścią do podłoża] – (ol.) osztriga (Ostrea
edulis L.); ehető tengeri kagylófajta
ostryga – osztriga
Ostrygojad zwyczajny, ostrygojad (Haematopus
ostralegus) [średni ptak brodzący z rodziny
ostrygojadów] – csigaforgató v. európai
csigaforgató (Haematopus ostralegus) [a
madarak
osztályának
lilealakúak
(Charadriiiformes) rendjébe, ezen belül a
csigaforgatófélék
(Haematopodidae)
családjába tartozó faj; a lileszerűekhez tartozó
4599
madár (a tengterpartok fekete-fehér színű,
kb. galamb nagyságú, hosszú, piros csőrű
madara)]
ostrygowy, -a, -e – osztrigás, osztrigaOstryż długi (Curcuma longa L.) [nazywany
także
kurkumą
długą,
ostryżem
indyjskim,
kurkumą,
szafranem
indyjskim - gatunek byliny z rodziny
strelicjowatych] – kurkuma (Curcuma
longa) [fűszer- és gyógynövény. Angol neve:
turmeric, míg a magyar népies neve:
kurkunna gyökér, indiai sáfrány. Hazája
Ázsia, Kína és az indiai szigetek. A fűszert, a
sárga
színű,
gyömbérre
emlékeztető
gyöktörzse, és gumója (Curcumae rhizoma)
a
méregmentes,
sárga
festékanyaga
(kurkumin) adja, és sajátos aromája, sárga
festőszíne miatt kedvelik.]
kurkuma (Curcuma longa)
ostrzał – (wojsk) lövés, lövetés, tűz
ostrzał artyleryjski – ágyúzás, ágyútűz
ostrzałka [pot. przyrząd do ostrzenia] –
késköszörű
ostrzarka [urządzenie mechaniczne służące do
ostrzenia części roboczych (ostrzy)
narzędzi
skrawających.
Ostrzarki
mechaniczne składają się najczęściej ze
szlifierki i uchwytu do mocowania
ostrzonych narzędzi] – szerszámköszörűgép
ostrze [1. ostra, tnąca krawędź lub ostry koniec
narzędzia albo broni; 2. najbardziej
krytyczna, najcelniejsza i uszczypliwa
część jakiejś wypowiedzi] – él, vágóél;
hegy, penge; szúrós hegy; (element szabli)
pengeél; késpenge; vminek a hegye
ostrze brzytwy – borotvaél
-
Wersja 01 01 2016.
ostrze miecza – kardél
ostrze noża – a kés éle
ostrze szpilki – tűhegy
ostrze tnące – vágó, metsző, forgácsoló, él, „lapka”
ostrzec (ostrzegę, ostrzeże) — ostrzegać [1. zwrócić
komuś uwagę na niebezpieczeństwo; 2.
poinformować o czymś niebezpiecznym lub
niepożądanym,
zwrócić
uwagę
na
niebezpieczeństwo] – figyelmeztetni, inteni
(óvni vmitől), óva inteni
ostrzec kogo o grożącym niebezpieczeństwie –
figyelmeztetni vkit a fenyegető veszélyre
ostrzegać kogoś przed czymś – figyelmeztetni vkit
vmire
ostrzegać przed niebezpieczeństwem – figyelmeztet
a veszélyre
ostrzegająco – figyelmeztetően
ostrzegający,-a, -e – intő; figyelmeztető
ostrzegam cię z góry – előre figyelmeztetlek
ostrzegam pana (panią), że… - figyelmeztetem,
hogy…
ostrzeganie
[(teleinformatyka)
oznacza
przekazywanie informacji, które mogą mieć
istotny wpływ na stan bezpieczeństwa
systemu teleinformatycznego Klienta] –
figyelmeztetés, intés
ostrzegawczy, -a, -e [ostrzegający przed czymś] –
figyelmeztető
ostrzelać — ostrzeliwać [1. wielokrotnie strzelić do
czegoś lub kogoś; 2. przez częste strzelanie
wypróbować broń i doprowadzić do
sprawności; 3. oswoić z hukiem strzałów, z
wybuchami pocisków] – lövetni; szétlőni,
összelőni,
összelövöldözni;
lövöldözni,
lövedékkel elárasztani; (átv.) mindenhez
hozzászokni, megedződni
ostrzelać a. ostrzeliwać miasto – lőni a várost
ostrzelać się — ostrzeliwać się [1. strzelić do siebie
wzajemnie z broni palnej lub strzelając,
osłonić odwrót; 2. nabrać wprawy w
strzelaniu] – meglövi magát; lövöldözéssel
védekezik; (átv.) hozzászokni vmihez
ostrzelanie – lövetés; csatazajhoz való szoktatás;
riasztás
ostrzelanie twierdzy – erőd lövetése
ostrzelany człowiek – (átv.) viharedzett ember
ostrzenia ołówków – ceruzahegyező
ostrzenie – élesítés, fenés
Ostrzeń (Cynoglossum L.)
[– rodzaj roślin
dwuletnich lub trwałych należący do rodziny
ogórecznikowatych.roślina
o
kwiatach
czerwonych, błękitnych lub fioletowych,
rosnąca przy drogach i lasach] – (növény)
kutyanyelv, ebnyelv, ebnyelv fű
Pozostałe gatunki (wybór)
 Cynoglossum amabile









4600



Cynoglossum boreale
Cynoglossum furcatum
Cynoglossum glochidiatum
Cynoglossum grande
Cynoglossum hungaricum — Magyar
ebnyelvűfű
Cynoglossum linifolium
Cynoglossum microglochin
Cynoglossum occidentale
Cynoglossum officinale L. – Orvosi
ebnyelvű-fű
Cynoglossum penicillatum
Cynoglossum virginianum
Cynoglossum wallichii, syn. Cynoglossum
glochidiatum
Cynoglossum zeylanicum

ostrzeń górski (Cynoglossum germanicum L.)
[posiada
błękitną
koronę.
Kwitnie w czerwcu i lipcu. Występuje na
południu Polski. Podobnie miododajny jak
pospolity.] – (növény) hegyi ebnyelvfű
Ostrzeń pospolity (Cynoglossum officinale) [1.
gatunek rośliny dwuletniej lub trwałej
należący do rodziny ogórecznikowatych;
2. roślina dwuletnia lub trwała z rodziny
szorstkolistnych. Łodyga wzniesiona,
rozgałęziona,
szaro
owłosiona,
50-90 cm. wysokości. Liście duże
szerokolancetowate, zaostrzone, dolne
długoogonkowe. Kwiaty zebrane w gęste
skrętki,
korona
brudnoczerwona,
lejkowata z pięcioma zrośniętych dołem
płatków, pięć pręcików. Rośnie na
suchych wzgórzach i przydrożach.
Kwitnie od połowy maja do połowy
czerwca lub dłużej.] Cynoglossum officinale
– kutyanyelv. A növénynek 1640 óta ismert
társneve az ebnyelv.
-
Wersja 01 01 2016.
ostrzew [1. roślina o rynienkowatych liściach i
wielokwiatowych kłosach, rosnąca nad
rzekami i na łąkach; 2. roślina z rodziny
turzycowatych; 3. (u Zygmunta Glogera) Tak
zowie się ścięty młody świerk lub jodła
wielkości potężnego drąga z gęstymi i
długimi sękami. Drzewo takie miało dwa
ważne użytki: postawione przy murze lub
ostrokole zamkowym, służyło za drabinę dla
zdobywających. Położone zaś na ziemi z
gałęźmi dłużej obciętemi, stanowiło rodzaj
kobylicy
czyli
barjery,
rogatki,
przeszkadzającej do przejechania.] – sásféle;
(daw) levágott fiatal fenyő
Ostrzew (Blysmus Panz. ex Schult.) [rodzaj roślin z
rodziny ciborowatych. Należą do niego 4
gatunki spotykane na obszarze od północnej
Afryki, poprzez Europę, Azję po Amerykę
Północną. Gatunkiem typowym jest Blysmus
compressus (L.) Panz. ex Link.] – Blysmus [a
sásfélék családjába tartozó növénynemzetség.
Régebben a Scirpus nemzetséggel egyesítették.
Hazai faja a B. compressus, a sásfélékre ütő,
tarackos növény, vízpartokon, mocsarakban él.]
Ostrzew rudy (Blysmus rufus (Huds.) Link)
[gatunek rośliny z rodziny ciborowatych] –
Blysmus rufus
ostrzeżenie [uwaga ostrzegająca przed czymś lub
fakt, zjawisko będące sygnałem czegoś
niedobrego] – figyelmeztetés, intés
ostrzeżony, -a, -e – figyelmeztetett, intett
ostrzyc (ostrzygę, ostrzyże) – ostrzygać [obciąć lub
skrócić włosy, sierść, przyciąć gałęzie drzew,
krzewów] – megnyírni, lenyírni, levágni
ostrzyc kogo – megnyírni vkit
ostrzyc kogo na jeża – vkit sündisznómódra
megnyírni
ostrzyc na zero – kopaszra nyír
ostrzyc włosy – nyírni, megnyírni; hajat vágni
ostrzyc włosy na jeża – kefefrizurát csinálni
ostrzyc się [1. ostrzyc samego siebie; 2. zostać
ostrzyżonym] – megnyiratkozni
ostrzyca – kanáriköles
Ostrzyca (niem. Spitzberg) [wzniesienie o
wysokości 501 m n.p.m., w południowozachodniej
Polsce,
na
Pogórzu
Zachodniosudeckim,
na
Pogórzu
Kaczawskim.] – (földr.) Ostrzyca (ném.
Spitzberg)
[501
m
magas
csúcs
Lengyelországban]
4601
ostrzyć [1. czynić ostrym; 2. pocierając o coś lub
odpowiednio szlifując, czynić coś ostrym
lub ostrzejszym] – élesíteni, megélesíteni;
élezni,
fenni,
kifenni,
köszörülni,
kiköszörülni;
hegyezni,
kihegyezni,
meghegyezni
ostrzyć coś – köszörülni vmit
ostrzyć kły na co – feni a fogát vmire; megkívánni
vmit
ostrzyć kły na kogo – feni a fogát vkire
ostrzyć kosę – kaszát fenni v. élesíteni
ostrzyć (na co) zęby – fáj a foga (vmire)
ostrzyć na kim język – (átv.) élesíti a nyelvét vkin;
feni a fogát vkire
ostrzyć na kimś dowcip – vki rovására viccelődni
ostrzyć nóż – kést élesíteni v. fenni
ostrzyć pazury – (kot) élesíti a körmeit
ostrzyć sobie apetyt na co – (átv.) gerjeszti az
étvágyát vmire
ostrzyć sobie na kogo/co pazury – (átv.) fogát feni
vkire/vmire
ostrzyć sobie zęby na co – (átv.) vágyik vmire,
megkíván vmit; feni a fogát vmire
ostrzyć zęby na co – lesni vmit v. vmire; számítani
v. feni a fogát vmire; meg szeretne
(magának) kaparintani vmit
ostrzyć zęby na kogo – fogát feni vkire
ostrzyć się krótko – rövidre vágatja a haját
ostrzygający, -a, -e – megnyíró, levágó
Ostrzyhom (węg. Esztergom, czyt.: Estergom,
niem. Gran, słow. Ostrihom, serchor.
Ostrogon, łac. Strigonium) [węgierskie
miasto
nad
Dunajem
(30.122
mieszkańców). Jedno z najstarszych miast
na Węgrzech, miejsce koronacji św.
Stefana.
Ostrzyhom
jest
stolicą
arcybiskupią
prymasów
Węgier.
Nazywany
jest
także
"węgierskim
Watykanem".] – Esztergom [fejlett iparú
iskolaváros Komárom-Esztergom megyében,
az Esztergomi kistérségben. Kikötőváros a
Duna
folyam
partján.
Kedvelt
idegenforgalmi célpont. Az Árpád-korban
Magyarország
fővárosa,
Esztergom
vármegye, később Komárom-Esztergom
megye székhelye 1950-ig. Az esztergomi
érsek székvárosaként a római katolikus
egyház magyarországi központja.]
ostrzyżenie – nyírás, levágás
ostrzyżenie się – megnyiratkozás
ostrzyżony, -a, -e – nyírt; nyírott; megnyírt
ostuda, łostuda, uostuda [wstyd, obciach]–
[Słowniczek języka śląskiego] szégyen,
szemérem [Niy rób mi uostudy = Nie
przynoś mi wstydu: Ne hozz rám szégyent!]
ostudzenie – lehűtés
-
Wersja 01 01 2016.
ostudzenie się – lehűlés
ostudzić (ostudzę) — ostudzać [1. obniżyć
temperaturę
czegoś;
2. zmniejszyć
intensywność
czyjegoś
zaangażowania
uczuciowego w coś] – lehűteni, kihűteni;
hűsíteni
ostudzić czyjeś zapały – (átv.) helűteni vkinek a
lelkesedését
ostudzić herbatę – lehűteni v. kihűteni a teát
ostudzić się — ostudzać się [1. ulec ochłodzeniu;
2. zmniejszyć
intensywność
swojego
zaangażowania uczuciowego w coś] – lehűti
magát; lehülni
ostukać [1. stukać w coś dookoła; 2. opukać coś,
kogoś dokładnie] – kikopogni, megkopogtatni
ostukanie – megkopogtatás
ostygnąć — ostygać [1. stać się zimniejszym lub
zupełnie zimnym; 2. zmniejszyć natężenie
uczuć, emocji, własnej energii; 3. o
uczuciach, stanach psychicznych: stracić
intensywność, moc] – kihűlni, lehűlni; elhülni;
(átv.) közömbös lesz; (lelkesedés) lelohad
ostygnąć w zapale – alábbhagy a lelkesedése, lehűl
ostygnięcie – kihűlés, (átv.) lelohadás
osunąć (dok.) (osunie) – letolni, lehúzni
osunąć się — osuwać się [1. o czymś: powolnym
ruchem przesunąć się w dół; też:
oderwawszy się, odpaść od czegoś; 2. o kimś:
upaść lub bezwładnie usiąść, uklęknąć albo
położyć się; 3. oderwawszy się od czegoś,
odpaść, zsunąć się; przesunąć się w dół,
ślizgając się; osypać się; 4. zmienić pozycję
ze stojącej na leżącą lub klęczącą; opaść,
obsunąć się]
–
leomlani,
lecsúszni,
csuszamodni, összeomlani, összecsuklani
osunęła się masa śniegu a. lawina – lezúdult a
hótömeg v. lavina
osunięcie – letolás, lehúzás, lecsúsztatás
osunięcie się – csuszamlás, lecsúszás, leomlás
osuszanie – lecsapolás; víztelenítés; kiszárítás
osuszania domu – épület víztelenítése v. kiszárítása
osuszanie gruntów zagospodarowanie łąk i
pastwisk – talajvízlecsapoló rétjavító v.
legelőjavító munkák [talajjavítás (melioráció)]
osuszyć — osuszać [1. pozbawić coś wilgoci, wody
lub zetrzeć skądś wodę, wilgoć; 2. usunąć,
wytrzeć jakąś ciecz skądś] – kiszárítani,
megszárítani, felszárítani; (átv.) lecsapolni,
vízteleníteni
osuszyć bagno – lecsapolni a mocsarat
osuszyć kopalnię – bányát vízteleníteni
osuszyć łzy – (átv.) megszárítani a könnyeket;
enyhíteni a bánatot
osuszyć się — osuszać się [1. susząc na sobie
przemoczoną odzież, usunąć z niej wodę,
wilgoć; też: wytrzeć się do sucha; 2. zostać
4602
osuszonym] – kiszáradni, megszáradni,
felszáradni
osutka [mnogie wykwity na skórze w postaci
plamek,
grudek
lub
pęcherzyków,
występujące w przebiegu wielu chorób
zakaźnych, zatruć lekowych i jako reakcja
uczuleniowa; wysypka] – szeplő; kiütés,
csalánkiütés
osutka na twyrzy – szeplő az arcon
osutka polekowa [To zmiany skórne występujące
jako alergiczne lub toksyczne odczyny po
lekach (niezależnie od drogi ich
stosowania). Rodzaj zmian skórnych nie
jest na ogół typowy dla poszczególnych
leków.] – allergiás kiütés
osutka wskutek wilgoci – nedvesség okozta
malter- v. habarcsleválás
osuwać się [zob. osunąć się] – csuszamlani
osuwisko [nagłe przemieszczenie się mas
ziemnych, powierzchniowej zwietrzeliny i
mas skalnych podłoża spowodowane
siłami
przyrody
lub
działalnością
człowieka (podkopanie stoku lub jego
znaczne obciążenie).] – földcsuszamlás,
hegycsuszamlás, hegyomlás
oswajać (oswoić) – (o zwierzętach) szelídíteni,
megszelídíteni, idomítani; (kogo z czym)
hozzászoktatni vkit vmihez; elsajátítani
oswajanie – idomítás, szelidítés, szoktatás
oswobodzać,
oswobodzić
–
szabadítani,
felszabadítani, megszabadítani, kiszabadítani
oswobodzenie – felszabadítás, megszabadítás;
felszabadulás, megszabadulás; kiszabadítás
oswobodzenie
włościan
–
a
parasztság
felszabadítása
oswobodzenie się – szabadulás, felszabadulás,
megszabadulás
oswobodzenie się z pęt alkoholizmu – az
alkoholizmus
béklyójától
való
megszabadulás
oswobodziciel [ten, kto oswobodził kogoś lub
coś],
oswobodzicielka
–
szabadító,
felszabadító; megszabadító (ffi/nő)
oswobodzić
—
oswobadzać,
oswabadzać
[1. przywrócić wolność komuś; 2. usunąć
coś ściskającego, utrudniającego ruchy;
3. uwolnić kogoś od kogoś lub od czegoś
złego,
przykrego]
–
szabadítani;
felszabadítani, megszabadítani, kiszabadítani
oswobodzić kraj – felszabadítani az országot
oswobodzić się — oswobadzać się, oswabadzać
się [1. odzyskać wolność; 2. odzyskać
swobodę ruchów; 3. pozbyć się kogoś lub
czegoś
przykrego,
uciążliwego]
–
felszabadulni, kiszabadulni, megszabadulni
oswobodzony, -a, -e
[syn.: wybawiony;
wyratowany; wyswobodzony; wyzwolony;
-
Wersja 01 01 2016.
uwolniony;
wyemancypowany]
–
felszabadult
oswoić (oswoję) — oswajać [1. przyzwyczaić do
kogoś lub do czegoś albo zapoznać z czymś;
2. przyzwyczaić
dzikie
zwierzęta
do
przebywania wśród ludzi lub do służenia
ludziom] – (o zwierzętach) szelídíteni,
megszelídíteni, idomítani; (kogo z czym)
hozzászoktatni vkit vmihez; elsajátítani
oswoić kogo z czym – szoktatni vkit vmire v. vmihez
oswoić kogo z myślą o czym – megbarátkoztatni vkit
vmilyen gondolattal
oswoić kogo ze światem – megismertetni vkivel a
világot
oswoić lwa – oroszlánt szelídíteni
oswoić się — oswajać się [1. przyzwyczaić się do
kogoś, do czegoś i zacząć traktować
normalnie; 2. o dzikim zwierzęciu: stracić
dzikość] – megszelídülni; hozzászokni,
hozzáidomulni
oswoić się z nowym otoczeniem – megszokja az új
környezetet
oswoić się z nowym zajęciem – beleéli magát az új
foglalkozásba v. megbarázkozik vele
oswojenie – szelídítés, megszelídítés, idomítás,
szoktatás
oswojenie się – megszelídülés, idomulás, megszokás,
beleszokás
oswojony, -a, -e – szelíd, szelídtett; idomított, nevelt;
jártas, otthonos
oswojona sarna – szelídített őz
osychać – száradni
osypać — osypywać [zob. obsypać] – beszórni,
körülszórni, beszórni, leszórni, teleszórni;
behinteni, lehinteni; elhalmozni, elárasztani
osypać kogo łaskami – kegyekkel halmozni el vkit
osypać się — osypywać się [zob. obsypać się] –
behinti v. lehinti v. beszórja magát; lehullani,
leszóródni
osypała się ziemia w rowie – a föld az árokba
szóródott
osypanie – lehintés, leszórás, teleszórás; (átv.)
elárasztás, elhalmozás
osypany, -a, -e – lehintett, telehinteni, teleszórt,
megszórt
osypisko [rodzaj procesu zboczowego, polegający
na osypywaniu się pod wpływem siły
ciężkości piasku, który stracił zwięzłość po
wyschnięciu.
Tworzą
się
wówczas
charakterystyczne stożki usypowe, podobne
do górskich piargów. Jest to bardzo powolne
zjawisko] – görgeteg
osypka [1. zmielone w całości ziarna pszenicy lub
innych zbóż; 2. karma dla zwierząt
domowych] – korpával kevert szecska,
zöldtakarmány; kiütés
osypywanie – lehintegetés, leszórogatás
4603
osypywanie się – leszóródás
oszachrować – becsapni, megvágni, rászedni
oszachrowanie – becsapás, megvágás, rászedés
oszacować (oszacuje) [określić w przybliżeniu
wartość, wielkość lub ilość czegoś] –
felbecsülni, megbecsülni, értékelni, (árat)
megállapítani
oszacować wartość starych komputerów – régi
számítógépek értékét megbecsülni
oszacowanie – becslés, értékelés, ármegállapítás
oszacowanie produktu – termék értékelése
oszacowanie szkody a. strat – kárbecslés
oszacowanie szkód – kárbecslés
oszajca czyli osadzca [(Jak czytamy u Zygmunta
Glogera) dawna nazwa tego, co ściągając
różnych ludzi, wieś na pustkowiu osadzał,
będąc jej sołtysem, dziedzicem, posesorem
lub wójtem. Oszajca był zazwyczaj
mieszczaninem,
lennikiem
dworu,
rzemieślnikiem wiejskim, kmieciem a
nieraz i szlachcicem. Na mocy umowy
zawartej z panem wsi otrzymywał on łan
zwykle kilkowłókowy, wolny od czynszu, a
nadto dochody, np. z szynku, młyna, jatek,
kuźni, i zwykle trzecią część dochodu z
kar sądowych, sprawował bowiem we wsi
sądownictwo
wraz
z
ławnikami
obieranymi przez gromadę zpośród
kmieci. Wyruszał z panem na wojnę we
własnej zbroi i na własnym koniu, co w
ciągu kilku pokoleń ród jego zwykle
uszlachcało.
Gospodarstwa
oszajców
odpowiednio do tego, czy byli sołtysami
lub wójtami, otrzymały nazwę sołectw i
wójtostw.] – betelepítő
oszalały, -a, -e [1. taki, który zachowuje się
gwałtownie i nierozsądnie pod wpływem
silnych przeżyć; 2. będący przejawem
szaleństwa lub silnie przeżywanych
emocji] – őrült, tébolyodott, tébolyult,
megőrült, bolond; eszeveszett
oszaleć [1. stracić panowanie nad sobą pod
wpływem silnych przeżyć; 2. dostać
pomieszania zmysłów; 3. zacząć zajmować
się, interesować się kimś, czymś w sposób
przesadny] – megőrülni, megtébolyodni,
megbolondulni
oszaleć na punkcie kogo/czego – őrülten
beleszeretni
vkibe/vmibe;
megőrülni
vkiért/vmiért
oszaleje z radości – majd megbolondul az örömtől
oszalować [obić deskami ściany budynku,
wykopu itp., aby je wzmocnić] –
bedeszkázni, zsaluzni
oszalować ścianę – bedeszkázza, héjalja a falat
oszalowanie – bedeszkázás, héjalás
-
Wersja 01 01 2016.
oszałamiać (oszołomić) – elkábítani, elbódítani;
megbolondítani; szédíteni, elszédíteni
oszałamiający, -a, -e; oszołamiający, -a, -e
[niezwykły, wywołujący ogromne wrażenie]
– szédítő, bódító, kábító; rábeszélő; szédületes,
észbontó
oszacowanie produktu – a termék értékelése
oszańcować [otoczyć stanowisko, obóz itp.
szańcam] – körülsáncolni, megerősíteni
oszańcowanie – körülsáncolás, megerősítés; sánc,
sáncmű
oszczać (oszczę, oszczy) – levizelni, lehugyozni
oszczanie – levizelés, lehugyozás
oszczedności – megtakarított pénz
oszczedność – takarékosság
oszczedność energii – energiatakarékosság
oszczedny, -a, -e – gazdaságos, takarékos
oszczekać – megugatni
oszczekać kogo – (közb.) kibeszél vkit; pletykál vkire
oszczekanie – megugatás, körülugatás
oszczenić się, oszczeniać się [o samicy psa i
niektórych zwierząt: wydać potomstwo] –
(kutya)
elleni,
megelleni; kölykedzeni,
megkölykedzeni, lekölykedzeni
oszczenienie – kölykedzés, ellés
oszczep [1. prehistoryczna broń miotana mająca
postać
prostego,
wydłużonego
pręta
drewnianego, którego koniec był zaostrzony
przez ociosywanie i opalany ogniem w celu
zwiększenia twardości; 2. Jest to rodzaj
włóczni, mającej drążek niezbyt długi i
osadzony na nim grot żelazny zwykle z
osękiem czyli hakiem. Oszczep na wojnie był
bronią piechoty, na łowach zaś używany
przez osoczników i dzielnych łowców do
zabijania niedźwiedzi i dzików.; 3. zwany
także włócznią. W dawniejszych czasach
używany jako broń miotająca. Składał się z
tyki około 2-4 m długości i grotu z ostrego
kamienia, kości lub metalu.] – lándzsa, kopja,
(sport)
gerely;
dárda,
hajítódárda,
hajítólándzsa; (vadászat) medveölő lándzsa
oszczepek, oszczypek – ostyepka (hordócska alakúra
préselt füstölt juhsaJt)
oszczepnik
[1. zawodnik
uprawiający
rzut
oszczepem;
2. żołnierz
lub
myśliwy
uzbrojony w oszczep], oszczepniczka –
(sport) gerelyhajító; (wojsk) dárdavető,
lándzsadobó; lándzsás
4604
SIDŁO JANUSZ JAN (1933-1993)
ps. "Łokietek", nauczyciel wf i trener, najlepszy
oszczepnik w historii polskiej lekkoatletyki,
rekordzista świata i dwukrotny mistrz Europy (1954,
1958), srebrny medalista olimpijski z Melbourne
(1956).
oszczepowy, -a, -e – lándzsa-, gerelyoszczerca
[osoba
rzucająca
na
kogoś
oszczerstwa] – rágalmazó ember
oszczerczo – rágalmazó módon, rágalmazva
oszczerczy, -a, -e [będący oszczerstwem lub
zawierający oszczerstwa] – rágalmazó
oszczerstwo [potwarz, przestępstwo polegające
na
podnoszeniu
lub
rozgłaszaniu
nieprawdziwych zarzutów o postępowaniu
lub właściwości innej osoby, grupy osób
lub instytucji w celu poniżenia ich w opinii
publicznej lub narażenia na utratę
zaufania
potrzebnego
na
danym
stanowisku, w danym zawodzie lub
rodzaju działalności] – rágalom, rágalmazás
oszczędnie – takarékosan
oszczędnie obchodzić się z pieniędzmi –
takarékosan bánni a pénzzel
oszczędności [1. to, co zostało zaoszczędzone,
niezużyte; 2. zaoszczędzone pieniądze] –
takarékosság, megtakarítás; megtakarított
pénz
oszczędności ludności – lakossági megtakarítás
oszczędności pieniężne – pénzmegtakarítás
oszczędnościowy, -a, -e [dotyczący oszczędności
lub służący oszczędzaniu] – takarékossági,
takarék-; takarékossági
oszczędność – takarékosság, takarékoskodás;
megtakarítás;
megtakarított
pénz;
takarékbetét
oszczędność czasu – időmegtakarítás
oszczędność energetyczna; oszczędność energii –
energiatakarékosság
oszczędność materiałów – anyagtakarékosság
oszczędność na opale – tüzelőanyagmegtakarítás
oszczędność pracy – munkamegtakarítás
-
Wersja 01 01 2016.
oszczędność siły roboczej – munkaerő-megtakarítás
oszczędność surowca – nyersanyag-megtakarítás
oszczędność w wydatkach – takarékoskodás,
megtakarítások a kiadásokban
oszczędny, -a, -e [1. nietrwoniący pieniędzy,
majątku; 2. taki, przy którym zużywa się
niewiele jakichś zasobów lub środków;
3. nienadużywający czegoś; 4. skromny,
wykorzystywany w niewielkim stopniu] –
takarékos, gazdaságos
oszczędna gospodarka materiałem – takarékos
anyaggazdálkodás
oszczędna gospodyni – takarékos v. beosztó
háziasszony
oszczędny dom – gazdaságos ház
oszczędzanie – takarékodkodás
oszczędzanie się, oszczędzenie się – saját magának v.
személyének a kímélése
oszczędzenie – takarékoskodás
oszczędzenie paliwa – üzemanyag-takarékosság
oszczędzić (oszczędzę, -isz) — oszczędzać
(oszczędzam, -asz, -ają) [1. wydawać mało
pieniędzy, żeby móc część odłożyć na jakiś
cel; 2. nie wykorzystywać czegoś od razu,
zachowując część na później; 3. starać się
zużyć czegoś jak najmniej; 4. chronić kogoś
przed przykrościami lub nie eskploatować
czegoś nadmiernie; 5. darowywać komuś
życie] – (co) takarékoskodni, spórolni vmivel;
megtakarítani, beosztani vmit; (kogo/czego)
kímélni vkit/vmit; takarékoskodni vmivel; élére
rakja a garast; kicsinyeskedik; fukarkodik;
krajcároskodik; smucigoskodik; (bizalmas)
fösvénykedik; zsugorgat
oszczędzać co – takarékoskodni vmivel
oszczędzać energię – energiával takarékoskodni
oszczędzać komu pracy – megkímélni vkit a
munkától
oszczędzać komuś czegoś – megkímélni vkit vmitől
oszczędzać siły; oszczędzić sił – takarékoskodik az
erejével
oszczędzić zdrowia – kíméli az egészségét
oszczędzać się — oszczędzić się [1. uważać na
swoje zdrowie, nie przemęczać się lub nie
narażać się na niebezpieczeństwo; 2. odnosić
się do siebie taktownie, nie raniąc się] –
kíméli magát
oszczędzanie się, oszczędzenie się – saját magának v.
személyének a kímélése
oszczędzić komu przykrości – megkímélni vkit a
kellemetlenségektől
oszczędzić pieniędzy – pénz takarítani meg
oszewka [obszycie brzegu ubrania; lamówka,
obszywka] – paszomány, sújtás, szegélyezés;
szegés, beszegés, körülvarrás
4605
oszkalować [rozgłosić o kimś nieprawdziwe,
oczerniające go informacje] – rágalmazni,
megrágalmazni; hírbe hozni, gyalázni,
meggyalázni, megbecsteleníteni
oszkalować się [1. oszkalować samego siebie;
2. oszkalować siebie nawzajem] – hírbe
hozza magát; szapulják egymást v. egymást
oszkalowanie
–
rágalmazás,
meggyalázás,
megbecstelenítés
oszklenie – beüvegezés
oszklić (oszklę) [1. wprawić szkło, szyby; 2.
wstawić szkło w ramy okienne, drzwiowe
itp] – üvegezni; beüvegezni
oszklić balkon – az erkélyt beüvegezni
oszklić okno a. okna – ablakot üvegezni;
beüvegezni az ablakot
oszklony, -a, -e – üveg-, üveges, üvegezett,
beüvegezett
oszklona szafa – üvegezett szekrény
oszklone drzwi – üvegajtó; üvegezett ajtó
oszlifować — oszlifowywać [1. nadać czemuś
gładkość, połysk, odpowiedni kształt i
wymiary przez szlifowanie; 2. dopracować
lub udoskonalić coś] – csiszolni, lecsiszolni,
kicsiszolni; csiszolgatni,
lecsiszolgatni;
köszörülni (gyémántot); (átv.) csiszolni,
művelni, pallérozni (embert)
oszlifować diament – gyémántot csiszolni v.
köszörülni
oszlifować się — oszlifowywać się – kicsiszolódni,
jómodorra szert tenni
oszlifowanie – kicsiszolás, megcsiszolás, csiszolás;
(átv.) pallérozás
oszołomić — oszałamiać, oszołamiać [1. wywrzeć
na kimś bardzo silne pozytywne wrażenie;
2. wprowadzić kogoś w stan zamroczenia
lub częściowej utraty świadomości] –
elkábítani, elbódítani, elszédíteni (vkit);
megbolondítani
oszołomienie – elbódítás, elszédítés, rászedés;
kábulat
oszołomiony, -a, -e – kábult, kótyagos
oszpecanie – csúfítás, rútítás
oszpecanie się – csúdulás, rútulás
oszpecenie – elcsúfítás; elcsúfító, elrútító, az ami
csúfít, elrútít
oszpecenie skóry – a bőr elcsúfítója
oszpecenie się – elcsúfulás, elrútulás, elcsúnyulás
oszpecić (oszpecę) — oszpecać [uczynić
brzydkim] – elcsúfítani, elcsúnyítani,
elékteleníteni, elrútítani
oszpecić a. oszpecać kogoś – elcsúfítani vkit
oszpecić się — oszpecać się [zepsuć swój wygląd
nieodpowiednim ubiorem, uczesaniem
itp.] – elcsúfulni, elcsúnyulni, elrútulni;
elcsúfítja magát; csúnya lesz
-
Wersja 01 01 2016.
oszroniały, -a, -e – deres
oszroniały kwiat – deres virág
oszronić – dérrel elborítani
oszronić się, oszronieć — oszraniać się [pokryć się
lub zostać pokrytym szronem] – elderesedni,
megderesedni
oszronienie – dérrel való elborítás; megderesedés
oszroniony, -a, -e – dérrel elborított; deres, zúzmarás
oszukać — oszukiwać [świadomie wprowadzić
kogoś w błąd dla własnej korzyści] –
megcsalni, becsapni, rászedni, felültetni,
elámítani, kijátszani; panamázni; csalni;
szédelegni; szélhámoskodni
oszukać czujność nieprzyjaciela – kijátssza az
ellenség éberségét
oszukać kogo na prima aprilis – április bolondját
járatni vkivel
oszukać kogoś – becsapni, átejteni, átverni vkit;
rászedni vkit
oszukać się — oszukiwać się [1. nie przyjąć do
wiadomości prawdy; 2. oszukać jeden
drugiego; 3. pomylić się w ocenie kogoś lub
czegoś] – becsapódni, csalatkozni, csalódni
oszukanie – csalás, ámítás, kijátszás
oszukanie się – önámítás, csalatkozás, csalódás
oszukaniec [1. człowiek, który oszukuje; oszust; 2.
dziecięca gra w karty] – csaló, szélhámos ffi;
(ká) gyermek kártyajáték
oszukany, -a, -e [o jakichś produktach: mający
inny skład niż podany na opakowaniu lub za
mało ważący] – csalt, hamis; megcsalt;
rászedett
oszukańczo – csalárdul, család módon
oszukańczy, -a, -e [opierający się na oszustwie,
nieuczciwości] – csaló, csalárd
oszukańczy wybieg – cselfogás, becsapás, rászedés
oszukaństwo – csalás, csalárdság, kijátszás
oszukiwać (oszukać) – becsapni (vkit), csalni
oszukiwanie – csalás, ámítás
oszukiwanie samego siebie – (łudzenie się) önámítás
oszust [mężczyzna świadomie wprowadzający
kogoś w błąd], oszustka – csaló, szélhámos,
szédelgő, szemfényvesztő (ffi/nő)
oszust karciany (zob. szuler) – hamiskártyás
oszust matrymonialny – házasságszédelgő
oszust podatkowy – adócsaló
oszustka [osoba płci żeńskiej, która oszukuje] –
szélhámos nő
oszustwo
[przestępstwo
polegające
na
doprowadzeniu
innej
osoby
do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem
własnym
lub
cudzym
za
pomocą
wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania
jej błędu lub niezdolności do należytego
pojmowania przedsiębranego działania, w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej.] –
4606
csalás, becsapás, ámítás; szélhámosság,
szédelgés; szédítés; panama; szélhámoskodás
oszustwo komputerowe – számítógépes csalás
oszustwo kredytowe – hitelezési csalás
oszustwo podatkowe – adócsalás
oszustwo ubezpieczeniowe – biztosítási csalás
oszustwo wyborcze – választási csalás
oszwabić (zob. oszukać; okpić, oszukać kogoś) –
becsapni, megcsalni
oszyć – körülvarrni, bevarrni
oszywka – szegély, szegélydísz; sánc (hajón)
oś [1. wyobrażalna prosta będąca linią centralną
jakiegoś
układu
elementów
przestrzennych; 2. ośrodek, wokół którego
coś się skupia; 3. część maszyny lub
urządzenia, na której osadzone są inne
części, obracające się dokoła niej lub
wzdłuż niej albo poruszające się ruchem
wahadłowym] – (műszaki, matematika)
tengely; axis
oś budynku – épület tengelye [dłuższa oś
budynku: az épület hosszabbik tengelye;
centralna
oś
budynku:
az
épület
középtengelye]
oś ciała – (bonc) a test tengelye
oś elipsy – az ellipszis tengelye
oś główna – főtengely; vonatkoztatási tengely
oś hamulecowa – féktengely
oś korbowa – forgattyús tengely
oś korby – hajtókar tengelye
oś krystaliczna – kristálytengely
oś
krystalograficzna [w budowie sieci
przestrzennej kryształu: wyobrażalna
prosta łącząca środki przeciwległych
kątów lub płaszczyzn] – krisztallografiai
tengely
oś kwiatu, oś kwiatowa [główny pęd
kwiatostanu, z którego wyrastają szypułki
kwiatów
lub
boczne
gałązki
w
kwiatostanie złożonym] – virág tengelye;
virágtengely
oś liczbowa [mat. linia prosta, na której obrano
punkt zerowy i kierunek dodatni oraz
ustalono
odcinek
jednostkowy]
–
számegyenes
oś obrotu – forgástengely
oś odciętych, oś zmiennej X [zob. odcięta] –
abcissza; X tengely
oś
optyczna
(soczewki,
zwierciadła)
[wyobrażalna prosta przechodząca przez
środek soczewki lub zwierciadła i przez
geometryczny
środek
krzywizn
ograniczających soczewkę lub krzywizny
tworzącej zwierciadło] – optikai tengely
oś przednia – elülső tengely v. kocsitengely
-
Wersja 01 01 2016.
oś rzędnych, oś zmiennej Y – ordináta v. Y tengely
oś soczewki – a lencse tengelye
oś symetrii [prosta, względem której dana figura
geometryczna jest symetryczna] – szimmetria
tengely
oś symetrii figury – az idom v. alakzat szimmetria
tengelye
oś świata [prosta przechodząca przez środek sfery
niebieskiej równolegle do osi Ziemi] – a világ
tengelye; (magyar hitrege) égig érő fa, világfa
oś tylna – hátsó tengely v. kocsitengely
oś współrzędnych [jedna z dwóch osi liczbowych
wykreślonych prostopadle do siebie] –
egyenlőség-tengely; koordináta-tengely
oś załamania (fali akustycznej) – beesési merőleges
oś Ziemi, oś ziemska [wyobrażalna prosta
przechodząca przez bieguny geograficzne,
wokół której Ziemia obraca się w ciągu
doby] – a Föld forgástengelye, a föld tengelye,
földtengely
oś się złamała – a tengely eltört
ościca [roślina z rodziny traw] – (pázsitfűféle)
ościenny, -a, -e [położony po drugiej stronie
granicy jakiegoś państwa, terytorium lub
odnoszący się do sąsiedniego państwa,
terytorium] – határos, határ-; szomszédos,
szomszédoścień [1. narzędzie - ostre widełki osadzone na
drewnianym trzonku - służące do połowu
ryb; 2. skaza fizyczna lub emocjonalna; 3.
(inna nazwa: ość) – rodzaj narzędzia w
postaci
ostrych
stalowych
widełek
osadzonych na drewnianym trzonku,
służącego do kłucia ryb przy połowie;
dawniej ościeniem zwano także spiczasty kij
(kostur) do popędzania bydła.] – ösztöke,
terelőrúd; szigony
oścień, bodziec [było to narzędzie spełniające rolę
bata, którym zmuszano oporne zwierzęta
pociągowe do ciągnięcia. Składał się z
mocnej tyki około 2 m długości z gwoździem
na jednym końcu do kłucia zwierzęcia i
nasadzonej łopatki na drugim końcu, którą
oracz usuwał gliną z lemiesza. Gdy komuś
radzono, aby się nie sprzeciwiał rzeczom,
które mogły mu spowodować wiele bólu i
przykrości, to mówiono mu, żeby nie
''wierzgał przeciwko Ościeniowi''. Te słowa
słyszał także Szaweł w drodze do Damaszku,
gdzie miał prześladować chrześcijan. Wyraz
ten w I Kor. 15;55 w użyciu metaforycznym
oznacza zwycięstwa w walce nad śmiercią
duchową. Takim ościeniem Szamgar, pobił
600 Filistynów.] – ösztöke [Hosszú bot,
hegyes véggel, az ökrök hajtásánál használták
(Bír 3,31); jelképezi a lelkiismeretfurdalást
(ApCsel 9,5; 26,14).]; ökörösztöke [Hegyes
4607
bot, az igavonó ökrök noszogatására (Bír
3,31), fegyverként is használták.]
oścień rybacki – halász-szigony
ościeże [wewnętrzna powierzchnia otworu
okiennego lub drzwiowego w ścianie
budynku] – kitárás
oścista ryba – szálkás hal
ościstość – szálkásság
ościsty, -a, -e [1. o rybach i mięsie rybim: mający
wiele ości; 2. o roślinach: kłujący, kolący;
3. o pieczywie: zawierający w sobie ości,
plewy itp.] – szálkás, tüskés
oścista ryba – szálkás hal
ość [część szkieletu kostnego ryby] – szálka;
halszálka, halcsont; átv. tüske, tövis, a halász
bajúsza
ośiem stopni powyżej zera – nyolc fok a fagypont
felett; plusz nyolc fok
oślak, oślątko [małe oślę] – szamárcsikó; (átv.)
lüke, lajhár
oślepiająco – vakítóan, káprázatosan
oślepiający, -a, -e [rażący wzrok światłem lub
blaskiem] – vakító, kápráztató; káprázatos
oślepiające słońce – vakító nap
oślepiający blask – vakító fény
oślepianie – megvakítás
oślepić — oślepiać [1. pozbawić kogoś wzroku;
2. mocnym blaskiem lub silnym światłem
przeszkodzić w patrzeniu; 3. pozbawić
rozsądku i panowania nad sobą] –
vakítani, megvakítani, elvakítani; (átv.)
elvakítani,
kápráztatni,
elkápráztatni,
elámítani
oślepienie – megvakítás, elvakítás; vakság; (fény
okozta) káprázat
oślepiony, -a, -e – vak, elvakult
oślepiony miłością – elvakult a szerelemtől
oślepnąć [1. stracić wzrok; 2. na chwilę przestać
widzieć z powodu jakiejś przeszkody lub
na skutek silnego wzruszenia] –
megvakulni
oślepnięcie – megvakulás
oślepły, -a, -e [taki, który przestał widzieć] –
megvakult, vak
ośleżyna – (növ.) korsópáfrány [Fán lakó faj.
Vastag rizóma szerű gyökerei vannak, ezek
szőrösek. a levelek hármszöget mintáznak,
bevágottak több helyen.]
oślę [źrebię osła] – csacsi; szamárcsikó
ośli, -a, -ie [związany z osłem, charakterystyczny
dla osła] – szamárośla głowa – szamár v. tompa fej
ośla łączka – (sajtóhibákat, stílushibákat
kipellengérező szatírikus rovat az újságban)
ośla ławka – szégyenpad, szamárpad (iskolában)
ośla skóra – szamárbőr
-
Wersja 01 01 2016.
ośle ucho, ośle uszy – szamárfül
Ośle ogórki * Macicy polnej owoce – 1.
uborkadinnye, vadtök, vad sárgadinnye (gör.
sziküosz, lat. Cucumis melo); 2. Vadtök
(Citrullus colocynthis) [„ Kiméne azért egy a
mezőre, hogy paréjt szedjen. És holmi vad
indákra találván, tele szedé az ő ruháját
azokról sártökkel, és mikor hazament,
belevagdalta a fazékba főzeléknek; de nem
tudta, hogy mi az? Mikor azután feladták a
férfiaknak, hogy egyenek, és ők enni kezdének a
főzelékből, felkiáltának és mondának: Halál
van a fazékban, Isten embere! És nem bírták
megenni” (Királyok II. könyve 4,39—40) A
vadtök keserű gyümölcse erős hashajtószert
tartalmaz, amelyből túl nagy adagnak halálos a
hatása. A prófétákat az éhség hajtotta, azért
szedtek vadtököt. A vadtökből bőven akad a
Negev-sivatagban és a Sínai-félszigeten. Ehető
magvaiból a beduinok ínséges időkben
kenyeret készítettek. A vadtök hasonlít
rokonára, a görögdinnyére.]
oślica [1. samica osła; 2. potocznie: kobieta niezbyt
inteligentna] – nőstényszamár, szamárkanca;
(átv.) buta nő
oślica Balaama [człowiek małomówny, potulny,
nieśmiały, który nagle odważył się zabrać
głos w ważnej sprawie, zaprotestował (Lb
22,27): Wstał więc Balaam rano, osiodłał
swoją oślicę i pojechał z książętami Moabu.
Jego wyjazd rozpalił gniew Jahwe i anioł
Jahwe stanął na drodze przeciw niemu, by go
zatrzymać. On zaś w towarzystwie dwóch sług
jechał na swojej oślicy. Gdy oślica zobaczyła
anioła Jahwe stojącego z wyciągniętym
mieczem na drodze, zboczyła z drogi i poszła w
pole. Balaam uderzył ją, chcąc zawrócić na
właściwą drogę. Wtedy stanął anioł Jahwe na
ciasnej drodze między winnicami, a mur był z
jednej i z drugiej strony. Gdy oślica zobaczyła
anioła Jahwe, przyparła do muru i przytarła
nogę Balaama do tego muru, a on ponownie
zaczął bić oślicę. Anioł posunął się dalej i
stanął w miejscu tak ciasnym, że nie było
można go wyminąć ani z prawej, ani też z
lewej strony. Gdy oślica ujrzała znowu anioła
Jahwe, położyła się pod Balaamem.
Rozgniewał się więc Balaam bardzo i zaczął
okładać oślicę kijem. Wówczas otworzył
Jahwe usta oślicy, i rzekła do Balaama: «Cóż
ci uczyniłam, żeś mnie zbił już trzy razy?»
Balaam odpowiedział oślicy: «Dlatego żeś
sobie drwiła ze mnie. Gdybym tak miał miecz
w ręku, już bym cię zabił!» Oślica jednak
rzekła do Balaama: «Czyż nie jestem twoją
oślicą, na której jeździsz, odkąd jesteś, aż po
dzień dzisiejszy? Czyż miałam zwyczaj czynić
ci coś podobnego?» Odpowiedział: «Nie!»
Wtedy otworzył Jahwe oczy Balaama i
zobaczył on anioła Jahwe, stojącego na drodze
4608
z obnażonym mieczem w ręku. Ukląkł więc i
oddał pokłon twarzą do ziemi. Anioł zaś
Jahwe rzekł do niego: «Czemu aż trzy razy
zbiłeś swoją oślicę? Ja jestem tym, który
przyszedł, aby ci bronić przejazdu, albowiem
droga twoja jest dla ciebie zgubna. Oślica
ujrzała mnie i trzy razy usunęła się z drogi.
Gdyby się nie usunęła, byłbym cię dawno
zabił, a ją przy życiu zostawił».] – Bálám
(Bileám) szamara [1. Mózes negyedik
könyvében. Moáb pogány királya Bálák meg
akarja átkoztatni Bálámmal - a pogányokhoz
tartozó prófétával - Isten választott népét. A
prófétát, aki nem akart engedelmeskedni az
úr szavának szamara oktatja ki. (4Móz 2223-24); Bálám szamara: valamely cselekvést,
tevékenységet makacsul ellenző személy
(lásd: 4Móz 22) 2. - Beór (2) fia, az
Eufrátesz melletti Pétorból (5Móz 23,4),
jövendőmondó, akit Bálák, Moáb királya
pénzzel rávett arra, hogy Izráelt megátkozza.
Isten azonban arra kényszerítette, hogy
ehelyett háromszor is megáldja Izráelt (4Móz
22-24). Bálám azt is megkísérelte, hogy
Izráelt elszakítsa Istentől (4Móz 31,16),
azután Isten népe megölte őt. Az
Újszövetségben azoknak a képmutató
tanítóknak veszedelmes befolyását példázza,
akik Isten népét félre akarják vezetni (Júd
11; 2Pt 2,15-16).]
oślinić — ośliniać [pobrudzić lub zwilżyć coś
śliną]
–
megnyálazni,
lenyálazni,
körülnyálazni; (átv.) összenyálazni
oślinić — ośliniać [pobrudzić lub zwilżyć coś
śliną]
–
megnyálazni,
lenyálazni,
körülnyálazni; (átv.) összenyálazni
oślinić się — ośliniać się [oślinić samego siebie] –
megnyálazza v. lenyálazza magát
oślisko [zgrubienie od: osioł; pogardliwie o
starym lub brzydkim ośle] – címeres ökör,
nagy szamár
oślizgłość [1. mokra, lepka gładkość; 2.
właściwość skóry ryb i niektórych płazów,
np. węgorza, żaby; 3. właściwość skóry
węgorza, żaby] – síkosság, csúszósság
oślizgły, oślizły, -a, -e [1. mający śliską, gładką i
wilgotną powierzchnię; 2. o mięsie i
wędlinach: nieświeży i lepki; 3. budzący
odrazę; 4. o śliskiej, gładkiej, wilgotnej
-
Wersja 01 01 2016.
powierzchni; najczęściej o nieprzyjemnym
charakterze] – síkos, csúszós; nyálkás
oślizgnąć, ośliznąć [stać się śliskim od wilgoci] –
nyálkás, csúszós
ośliznąć się (ośliznę się, ośliznie się) – kicsúszni,
megcsúszni
ośliznięcie się – kicsúszás, megcsúszás
Ośmiał (Cerinthe) [rodzaj roślin należący do
rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae).
Gatunkiem typowym jest Cerinthe major L] –
szeplőlapu
(Cerinthe)
[a
borágófélék
(Boraginaceae) családjába tartozó, főképp
Európa mediterrán vidékeitől Közép-Ázsiáig
elterjedt, 10 fajt magába foglaló nemzetség,
illetve az ebbe a nemzetségbe tartozó egyetlen
Magyarországon előforduló faj (C. minor)
neve.]
Ośmiał mniejszy (Cerinthe minor L.) [gatunek
roślin
należący
do
rodziny
ogórecznikowatych
(Boraginaceae)]
–
Szeplőlapu (C. minor)
ośmielam się prosić – bátorkodom kérni
ośmielanie – biztatás, bátorítás, buzdítás
ośmielenie – felbátorítás, felbuzdítás
ośmielenie się – felbátorodás, felbuzdulás
ośmielić (ośmielę) — ośmielać [dodać komuś
śmiałości] – bátorítani, buzdítani; felbátorítani,
biztatni, felbuzdítani
ośmielam się prosić – bátorkodom kérni
ośmielić się — ośmielać się [1. mieć odwagę lub
czelność coś zrobić; 2. stać się śmiałym] –
bátorítja, buzdítja magát; merni, merészelni,
merészkedni, bátorkodni, felbátorodni
ośmielić się na co – bátorságot venni v. meríteni
vmihez; bátorkodni vmire
ośmielić się prosić... – kérni merni.... (merem kérni...)
ośmieszanie, ośmieszenie – kigúnyolás, kicsúfolás,
nevetségessé tevés
ośmieszanie się, ośmieszenie się – kinevettetés,
nevetség tárgyává válás; felsülés
ośmieszyć — ośmieszać [spowodować, że ktoś lub
coś staje się przedmiotem śmiechu i drwin] –
nevetségessé tenni, nevetség tárgyává tenni,
gúnyolni, csúfolni vkit/vmit
ośmieszyć kogo – nevetségessé tenni vkit
ośmieszyć się — ośmieszać się [stać się
przedmiotem kpin i żartów] – nevetségessé
teszi magát; kinevetteti magát; nevetségessé
válni
ośmina [1. dawna rosyjska miara pojemności; 32
garnce; 2. ósma część beczki litewskiej,
obejmująca w sobie garncy litewskich 18.] –
(daw) régi orosz űrmérték
ośmiogodzinny, -a, -e [1. mający lub trwający
osiem godzin; 2. trwający osiem godzin] –
nyolcórás
ośmiogodzinny dzień pracy – nyolcórás
munkanap; nyolcórás munkaidő; nyolc órai
munka
ośmio- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący, że to, co jest wymienione w
drugiej części złożenia, występuje osiem
razy lub składa się z ośmiu jednostek] –
nyolcośmio – nyolc
4609
Alphard mikser EM-8 ośmio kanałowy mono
ośmio miesięczne niemowle – nyolchónapos baba
ośmio-kanałowy, -a, -e – nyolccsatornás
ośmio- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący, że to, co jest wymienione w
drugiej części złożenia, występuje osiem
razy lub składa się z ośmiu jednostek] –
nyolcośmioboczny, -a, -e [dotyczący ośmioboku,
mający osiem boków, ograniczony
ośmioma płaszczyznami itp.] – nyolcoldalú
ośmiobok, ośmiokąt [(ośmiobok, oktagon) to
wielokąt o ośmiu bokach] – nyolcoldalú
sokszög; oktogon; nyolcszög
ośmiodniowy, -a, -e – nyolcnapos, nyolcnapig
tartó, minden nyolcadik napon esedékes,
nyolcnapi
ośmiogłosowy, -a, -e [śpiewany lub mówiony na
osiem głosów] – nyolchangú
ośmiogodzinny, -a, -e [mający lub trwający
osiem godzin] – nyolcórás, nyolcórai
ośmiokąt [1. figura geometryczna, wielokąt o
ośmiu
bokach
i
ośmiu
kątach
wewnętrznych; 2. coś, co ma taki kształt] –
nyolcszög
ośmiokątny, -a, -e – nyolcszögű
ośmioklasista [zob. ósmoklasista] – nyolcadik
osztályos, nyolcadikos tanuló
ośmioklasistka – nyolcadik osztályos diáklány
-
Wersja 01 01 2016.
ośmioklasowy, -a, -e [obejmujący osiem klas lub
podzielony na osiem klas] – nyolcosztályos
ośmiokrotnie – nyolcszorosan, nyocadszor; nyolcszor
ośmiolatek (áll. T = A) [1. chłopiec ośmioletni; 2.
zwierzę, roślina lub przedmiot mające osiem
lat] – nyolcéves fiú v. állat v. növény
ośmiolatka [dziewczynka albo samica zwierząt
mająca osiem lat] – nyolcéves lány v.
nőstényállat
ośmioletni, -ia, -ie [1. trwający osiem lat;
przypadający za osiem lat; 2. będący w
wieku ośmiu lat, mający osiem lat] –
nyolcéves; nyolcévi
ośmiomiesięczny, -a, -e [mający osiem miesięcy,
trwający
osiem
miesięcy
itp.]
–
nyolchónapos; nyolchavi
ośmiopiętrowy, -a, -e [mający osiem pięter] –
nyolcemeletes
ośmioprocentowy, -a, -e [stanowiący osiem procent
czegoś] – nyolcszázalékos (8 %-os)
ośmioraki, -a, -ie – nyolcféle
ośmioramienny, -a, -e – nyolckarú
ośmioramienny żyrandol z kryształu – nyolckarú
kristály csillár
ośmiornica – (Octopus <gr., łac. – ośmionożny>) [1.
drapieżne zwierzę morskie, mające osiem
ramion
okalających
głowę;
2.
przedstawiciel
rzędu
głowonogów
(mięczak). Wraz z kałamarnicami są
najinteligentniejszymi istotami spośród
bezkręgowców – posiadają zdumiewającą
wyobraźnię przestrzenną, zdolność uczenia
się przez obserwację, działań planowanych
oraz zabawy. Jej widok wywołuje w
człowieku paradoksalne uczucie bliskości
złączonej z przerażeniem ze względu na
niby-ludzką głowę osadzoną na ośmiu
wężokształtnych
(dzięki
przyssawkom
niezwykle chwytnych) ramionach, a co za
tym idzie – jednocześnie pociąga nas i
zaciekawia, oraz brzydzi i odpycha. Jej
wyobrażenia znajdujemy zarówno w
ornamentalnej sztuce Celtów, jak i
Kreteńczyków, ludów Polinezji i Indii; ze
względu na swe zwijające się macki,
pozostaje w symbolicznym związku z ›
pająkiem i › spiralą; jako mieszkanka
mórz, która przed wrogami kryje się w
chmurze ciemnego płynu, być może
symbolizuje siły podziemne. Osiem ramion
ośmiornicy symbolizuje dla Hindusów
osiem elementów praktykowania jogi, czyli
ashta-anga-yogi, które składają się na drogę
zalecaną w Joga-sutrze przez Patańdżalego
– osiem ramion, które splata się w jedność.
Ośmiornica o ciele wiotkim i plastycznym
to również symbol naszej przyrodzonej
zdolności adaptacyjnej, potencjału zmian.
4610
Była – zapewne przez podobieństwo do
promieniejącej tarczy – w niektórych
dawnych kultach ważnym symbolem
solarnym. Zastanawia obecność wielu
postaci w mitologii gr. będących głowami
o wężowych włosach (co mogło być
antropomorfizacją <i racjonalizacją>
postaci ośmiornicy) – np. Gorgona ›
Meduza – i ich magicznych mocach (›
gorgoneion); mityczna Hydra wydaje się
również niepokojąco do ośmiornicy
podobna (atrybut wężowości pozostaje
zachowany – mnogie ramiona-szyje
wyposażone są co prawda w paszcze,
jednak można wyłożyć to jako wyraz
chwytności; imię wskazujące na wodne
pochodzenie). Kanaloa, bóg-stwórca w
mitologii hawajskiej, a jednocześnie bóg
świata podziemnego i magii, ma postać
ośmiornicy.
Również
wyobrażenia
wielorękich bogów (np. Indii – strażnicy
dharmy – dzierżący rozmaite groźne
narzędzia ale i naczynie z wodą życia),
czy olbrzymów (gr. Hekatonchejrowie)
mogły powstać pod wpływem jej postaci.
Interesująca
jest
zbieżność
wielu
elementów
kształtu
ośmiornicy
z
kojarzonym z mocami diabelskimi
kozłem
–
skręcone
ramiona
przypominające rogi oraz niezwykle
sugestywne podobieństwo budzących
grozę oczu o identycznych, poziomych
szczelinach źrenic. Główny pra-bóg
otchłani i Ziemi w mitologii H.P.
Lovecrafta,
Cthulhu,
ma
postać
ośmiornicy o pewnych ludzkich cechach.*
› osiem, › potwór.] – nyolckarú polip; (gör.
Oκτάπους), octopus
Ośmiornice
(Octopoda)
[jest
to
rząd
głowonogów.
Zamieszkują
wyłącznie
morza pełnosłone, zwłaszcza rejony raf
koralowych. Pojawiły się w kredzie.
Znanych jest 289 gatunków ośmiornic.] –
nyolckarú polip; (gör. Oκτάπους), octopus;
(a lábasfejűek osztályának egyik állatneme.
Az ide tartozó állatok teste hengeres, és 8
egyenlő hosszúságú kart visel. Polipoknak is
nevezzük őket. Tengerben élő ragadozó
állatok.)
Octopus vulgaris
-
Wersja 01 01 2016.
ośmiornik – (med.) falósejt, fagocita
ośmioro – nyolc, nyolcan
ośmioro dzieci – nyolc gyermek
ośmiościan [bryła geometryczna ograniczona
ośmioma ścianami] – (mt.) oktaéder;
nyolcsíkú v. nyolclapú test
ośmiościan foremny (inaczej oktaedr) [zob.
oktaedr; to wielościan foremny o 8 ścianach
w
kształcie
identycznych
trójkątów
równobocznych. Posiada 12 krawędzi, 6
wierzchołków i 3przekątnych. Ścinając
wierzchołki
ośmiościanu
otrzymujemy
wielościan półforemny o nazwie ośmiościan
ścięty. Ośmiościan foremny jest także
antygraniastosłupem. Ośmiościan foremny
ma
cztery
pary
ścian
do
siebie
równoległych.] – (mt.) oktaéder; szabályos
nyolcsíkú test
ośmiotomowy, -a, -e [składający się z ośmiu
tomów, zawarty w ośmiu tomach] –
nyolckötetes
ośmiotomowa powieść – nyolckötetes regény
ośmiotomowy leksykon – nyolckötetes lexikon
ośmiotysięczny, -a, -e [a) liczebnik porządkowy
odpowiadający liczbie 8000; b) liczący osiem
tysięcy czegoś] – nyolcezres, nyolcezerből álló,
nyolcezredik
ośmiowiosłówka [łódź o ośmiu wiosłach] – nyolcas,
nyolcevezős csónak
ośmiozamkowe wzory [ten wzorzysty rządek jest
tworzony przez dwie nici w różnych
kolorach. Jedna nić tworzy sploty na
przedzie, a druga tworzy sploty na tyle.
Wzór domino różnych kolorów jest
osiągnięty przez wymianę kolorów. O.w. jest
tworzony przez kładzenie razem dwóch
ściąganych dzianin w różnych kolorach.
Stosowane w odzieży wierzchniej.] –
nyolclakatos minta [Kötött tűválogatású,
kéttűágyas kötőgépen készülő minta. Egy
jellegzetes fajtája az, amelynél két különböző
színű fonallal dolgoznak; az egyikből az egyik,
a másikból a másik tűágyon képeznek
szemeket. Ha a minta szerint cserélik e két
fonal szerepét, színes mintázat, például
sakktábla-minta alakítható ki. Ilyen mintát
felsőruházati
kötöttáruk
késztítésénél
használnak.]
-
Wersja 01 01 2016.
vannak a szavak helyes kiejtésével, beszédük
lassú és fáradságos. Beszédük legtöbbször
értelmes
tartalmat
hordoz,
de
csak
kulcsszavakból áll..]
4611
ośmiozgłoskowiec
[wiersz
ośmiozgłoskowy,
ośmiosylabowy] – nyolclábú vers; felező 8as
ośmiozgłoskowy, -a, -e [złożony z ośmiu zgłosek
(sylab); ośmiosylabowy] – nyolclábú (vers)
ośmiu jest nas w domu – nyolcan vagyunk
odahaza
ośnieżać, ośnieżyć [pokryć śniegiem] – behavazni;
hóval befödni, borítani
ośnieżać drogę – utat behavazni
ośnieżenie – behavazás, hóval való borítás
ośnieżony, -a, -e [obsypany lub pokryty
śniegiem] – behavazott; hóval borított;
hóföldte
ośnik [nóż do drewna] – kés, kétnyelű kés,
faragókés
ośrodek [1. instytucja świadcząca określone
usługi lub prowadząca określone prace;
też: miejsce, w którym mieści się taka
instytucja; 2. miejsce, wokół którego
skupia się jakaś działalność; 3. centralny
punkt czegoś; 4. środowisko fizyczne,
które warunkuje sposób zachodzenia
określonych
procesów;
5. skupiska
komórek nerwowych w mózgu lub rdzeniu
kręgowym,
kierujących
określonymi
czynnościami organizmu] – középpont,
központ, gócpont; belső rész; bél; állomás
ośrodek administracyjny – igazgatási központ
ośrodek agitacyjny – agitációs iroda v. központ
ośrodek badawczy – kutatási központ
ośrodek Broki (często nazywany również
nieprawidłowo ośrodkiem Broca) [obszar
w mózgu odpowiedzialny za generowanie
mowy. Wpływ ośrodka Broki na zdolność
mówienia został zaobserwowany przez
Paula Brokę. Opisał on przypadki dwóch
pacjentów
z
zaburzeniami
mowy.
Obydwaj stracili zdolność mówienia w
wyniku urazu tylnej części zakrętu
czołowego dolnego.] – Broca-terület
[Broca's area] [1. az emberfélék agyának a
motoros beszédközpontja (Br. 44-45), amely
a domináns félteke gyrus frontalis inferiorján
található. A területet felfedezése Paul Pierre
Broca nevéhez köthető, akinek a páciensei
ezen az agyterületen szereztek sérülést 2. A
bal ágyféltekének egy része, amely a beszéd
irányításában játszik szerepet. Az ezen a
területen sérült személyeknek nehézségeik
ośrodek Broki
ośrodek dokumentacyjny – dokumentációs központ
ośrodek dyspozycyjny [zob. motor, mózg,
sprężyna] – rendelkezési központ
ośrodek ejakulacji [ten należy do współczulnej
(sympatykotonicznej) części tego układu, a
ośrodek erekcji do przywspółczulnej
(parasympatykotonicznej)]
–
(orv.)
ejakulációs idegközpont
ośrodek handlowy – kereskedelmi központ
ośrodek informacji – információs központ
ośrodek informatyki – teleház
ośrodek jądra – (bonc.) Highmore-féle test
ośrodek kultury – kultúrház, művelődési ház v.
központ
Ośrodek Maszynowy – Gépállomás; traktorállomás
ośrodek naukowo-badawczy – tudományos-kutató
központ
ośrodek nerwowy – idegközpont
ośrodek niskiego ciśnienia – alacsony légnyomású
terület
ośrodek obliczeniowy – számítóközpont
ośrodek przemysłowy – ipari központ
ośrodek przyciągania – vonzási központ
ośrodek techniki obliczeniowej – számítástechnikai
központ
ośrodek, w którym rozchodzi się fala akustyczna –
hangközeg
ośrodek wysokiego ciśnienia – magas légnyomású
terület
ośrodek zakupów – bevásárló központ
ośrodek zbytu – értékesítési központ
ośrodek zdrowia – egészségügyi központ;
egészségház, körzeti orvosi rendelőintézet
ośrodki mózgowe – (bonc) agyközpont
ośrodkowy, -a, -e [będący środkiem czegoś lub
skupiony, zbudowany wokół jakiegoś
centralnego punktu] – központi
ośrodkowy układ nerwowy [zob. centralny układ
nerwowy] – központi idegrendszer
oświadczenie
[oficjalna
wypowiedź
przedstawiająca czyjeś przekonania lub
4612
stanowisko; też: pismo zawierające taką
wypowiedź] – nyilatkozat, kijelentés
oświadczenie prasowe – sajtónyilatkozat
oświadczenie programowe – programnyilatkozat
oświadczenie rządu – kormánynyilatkozat
oświadczenie samokrytyczne – az önkritika
megnyilatkozása
oświadczenie się – bevallás, megvallás, vallás
oświadczyć — oświadczać [uroczyście lub
oficjalnie oznajmić coś komuś] –
kijelenteni, nyilatkozni, tanúsítani, mutatni;
kinyilvánítani, közölni, hangoztatni
oświadczać komu uszanowanie – köszönteni vkit;
tiszteletét teszi vkinek v. vkinél; tisztelegni
vkinek
oświadczyć a. oświadczać coś – kijelenteni vmit
oświadczyć gotowość czego – késznek nyilatkozik
vmire
oświadczyć się — oświadczać się [zaproponować
komuś małżeństwo] – (o kogo) nyilatkozni,
közli nézetét v. meggyőződését; szerelmet
vallani vkinek, megkérni a leány kezét,
házassági ajánlatot tenni
oświadczyć się komu – szerelmet vall vkinek
oświadczyć się o rękę – megkéri a kezét
oświadczyć się z czym – nyilatkozni vmi mellett
oświadczyny [Współczesne oświadczyny rzadko
wyrażane są w formie prośby o rękę
dziewczyny. Najczęściej są one jedynie
oficjalnym poinformowaniem rodziców o
tym, że młodzi zamierzają się pobrać.] –
szerelmi vallomás; leánykérés, kézfogó
oświata [1. proces kształcenia, upowszechnienia
wiedzy i kultury w społeczeństwie;
2. instytucje
zajmujące
się
upowszechnianiem
wykształcenia
i
kultury; też: ludzie zajmujący się taką
działalnością] – művelődés, kultúra;
közoktatás, tanügy, oktatásügy, iskolaügy
oświata dorosłych [działalność wychowawcza
mająca na celu stworzenie osobom
dorosłym
i
młodzieży
pracującej
możliwości uzupełniania wykształcenia
oraz zaspokajania potrzeb kulturalnych] –
felnőttképzés
oświata ludowa – népművelés; népoktatás
oświata narodowa – nemzetnevelés
oświata pozaszkolna – iskolánkívüli népoktatás v.
népművelés
-
Wersja 01 01 2016.
oświata publiczna – közoktatás, közművelődés
oświata zdrowotna – egészségnevelés
oświatowy, -a, -e – nevelési, művelődési;
művelődésügyi, oktatásügyi, tanügyi; kulturális
oświecenie
[1.
prąd
społeczno-kulturalny
rozpowszechniony w Europie od końca XVII
do początku XIX w., głoszący kult rozumu i
wiedzy; też: epoka, w której był popularny;
2. określane często jako wiek rozumu – nurt
kulturalny oraz okres w historii Europy
przypadający na lata 1688-1789. W
rozumieniu szerszym: epoka w dziejach
kultury europejskiej między barokiem a
romantyzmem.
Ludzie
oświecenia
najbardziej cenili to, co można pojąć
rozumem. Ważna cecha oświecenia to
sekularyzacja państw europejskich oraz
sformułowanie
praw
człowieka.]
–
megvilágítás,
felvilágosítás;
(kult)
felvilágosodás [a 18. század eszmeáramlatát
jelöli
a
nyugati
filozófiában,
illetve
világnézeteinek mozgalmát és a kort amelyben
lejátszódott. A felvilágosodás gondolkodói az
értelmet állították a középpontba, lényege a
hagyományos intézmények, szokások és
erkölcsök kritikai megkérdőjelezése. A
mozgalom vezetőinek célja az volt,hogy a
világot „az irracionalitás, a babonák és a
zsarnokság hosszú időszaka után a fejlődés
útjára vezessék”. Ez forradalmi folyamatokat
indított el az emberi értelem, a természet,az
Isten, a gazdaság és a társadalom
szemléletében. A kort nagy politikai változások
jellemezték
a
kormányzásban,
a
nemzetalkotásban, a minden ember számára
nagyobb jogokban és a tekintélyelvű
intézmények visszaszorításában, mint a
nemesség és az egyház. A mozgalom készített
elő több forradalmat szerte a világon, amelyek
a liberalizmus, a szocializmus,a demokrácia és
a
kapitalizmus
megszületéséhez
és
megszilárdulásához vezettek.]
oświecenie w Polsce [1. W Polsce idee oświecenia
przyjęły się później niż w krajach Europy
Zachodniej, co było związane z tym, że
mieszczaństwo zyskało większe znaczenie
dopiero w II poł. XVIII w. Przyjmuje się, że
ramy
czasowe
polskiego
oświecenia
obejmują okres od lat 40. XVIII wieku do
roku 1822, z zastrzeżeniem, iż niektóre
przejawy klasycyzmu przetrwały do połowy
XIX w. Specyfiką polskiego oświecenia był
niespotykany gdzie indziej udział kleru
katolickiego w tym ruchu. Pierwsze
pokolenie ludzi oświecenia stanowili głównie
duchowni, zaś w całokształcie epoki księża
stanowili aż 40% spośród czołowych postaci
oświecenia w Polsce. Zjawisko to bywa
nazywane oświeceniem katolickim. Idee
oświeceniowe przyświecały wielu wybitnym
4613
osiemnastowiecznym
prominentom
i
luminarzom ówczesnej kultury. Dzięki
nim
nastąpił
gwałtowny
rozwój
szkolnictwa,
nauk
ścisłych,
życia
politycznego i kulturalnego. Dzięki
działalności m.in. Stanisława Kostki
Potockiego i Ignacego Potockiego Polska
jako pierwszy kraj w Europie otrzymała
nowoczesną konstytucję. Zaistniały wtedy
również próby budowania państwa na
zasadach oświeceniowych, które zostały
jednak przerwane przez rozbiory. 2. Prócz
kilku radykałów takich jak Hugo Kołłątaj
polskie oświecenie zachowało do III
rozbioru dość łagodne oblicze, jakie nadali
mu biskupi; Ignacy Krasicki lub Adam
Naruszewicz. Ważny wkład w myśl
oświeceniową (szczególnie francuską)
zawdzięcza się królowi Stanisławowi
Leszczyńskiemu,
autorowi
"Dzieła
dobroczynnego filozofa" (Oeuvre de
philosophe bienfaisant). Oświecenie w
Polsce dzieli się na trzy okresy: 1733-1764
- faza wstępna 1764-1795 - faza dojrzała
inaczej "czasy stanisławowskie" 17951822 - faza schyłkowa.] – lengyel
felvilágosodás;
felvilágosodás
Lengyelországban
oświecić — oświecać [1. uświadomić komuś coś;
2. szerzyć wiedzę; 3. daw.; zob. oświetlić] –
megvilágítani; (átv.) felvilágosítani, oktatni
oświecić się — oświecać się [1. wykształcić się;
2. daw. zostać otoczonym światłem] –
felvilágosulni; kiműveli magát
oświecony [wykształcony, światły] – világított,
megvilágított, fénylő; (átv.) felvilágosodott,
művelt, tanult, képzett; felvilágosult
oświetlenie [1. padanie światła na dany obiekt;
też: instalacja świetlna lub urządzenie
oświetlające coś; 2. sposób rozumienia i
przedstawienia
czegoś]
–
világítás,
kivilágítás,
megvilágítás;
világosság;
fényvetés (vmire); villanyvilágítás
oświetlenie elektryczne – villanyvilágítás
-
Wersja 01 01 2016.
oświetlenie gazowe; oświetlenie gazem
–
gázvilágítás
oświetlenie gorne – felső világítás
oświetlenie jarzeniowe – fénycső- v. neonvilágítás;
higanygőzvilágítás
oświetlenie karbidowe – karbidvilágítás
oświetlenie naftowe – petróleumvilágítás
oświetlenie neonowe – neonvilágítás
oświetlenie
pęcherza
(Cystoscopia)
–
húgyhólyagtükrözés;
cisztoszkópia
(cystoscopia)
oświetlenie
rembrandtowskie
–
rembrandti
megvilágítás
oświetlenie rzęsiste – kivilágítás; illumináció
oświetlenie sufitowe – mennyezeti világítás
oświetlenie ulic – utcai világítás
oświetleniowiec [1. specjalista w zakresie urządzeń
oświetleniowych;
2. technik
teatralny
zajmujący się oświetlaniem sceny] –
világosító
oświetleniowy, -a, -e – világítóoświetlić — oświetlać [1. rzucać, kierować na coś
światło; 2. uczynić kogoś lub coś jasnym i
widocznym] – világítani; megvilágítani,
kivilágítani, bevilágítani; (átv.) megvilágítani,
megmagyarázni
oświetlić a. oświetlać coś – kivilágítani v.
megvilágítani vmit
oświetlić pojazd – járművet kivilágítani
oświetlić pokój – bevilágítani, megvilágítani a szobát
oświetlić sprawę – megvilágítani az ügyet
oświetlić zagadnienie – megvilágítani a kérdést v.
problémát
oświetlić się — oświetlać się [1. uczynić się jasnym i
widocznym; 2. zostać oświetlonym] –
kivilágítja v. megvilágítja magát; kiműveli
magát
oświeżać, oświeżyć – lehűteni, felfrissíteni, felüdíteni
oświeżać się, oświeżyć się – felfrissülni, lehűlni
oświeżenie – lehűtés, felfrissülés, felfrissítés
Oświęcim (niem. Auschwitz, jid. Oshpitizin, czes.
Osvětim, po słowacku Osvienčim, po cygańsku
Auszwica, Oswienczim) [to miasto i gmina,
siedziba
powiatu
oświęcimskiego
w
województwie małopolskim, w powiecie
oświęcimskim. W mieście znajduje się
również siedziba władz gminy wiejskiej
Oświęcim.]
– Oświęcim (németül
Auschwitz, csehül Osvětim, szlovákul
Osvienčim,
roma
nyelven
Ausvica,
Oszvienczim) város Lengyelországban a kislengyelországi vajdaságban, az oświęcimi
járásban. Lengyelország felosztása után a
Magyarországon is uralkodó Habsburgok
egyik címe az „Auschwitz hercege” volt. A
város a Soła folyónak a Visztulába
torkolásánál fekszik.
4614
oświk [nazwa jakiegoś stroju niewieściego. W
polskich artykułach prawa saskiego z XVI
w. czytamy: „Oświki, tkanki, bramki i
insze stroje białogłowskie”.] – (daw)
vmilyen női viselet
oświnić [1. zob. uświnić; 2. posp. oczernić kogoś]
– berondítani, bemocskolni
oświnić się [zob. uświnić się] – beszennyezi,
bemocskolja, bepiszkolja magát
oświniony, -a, -e – berondított, bemocskolt
ot [pot. partykuła poprzedzająca składnik zdania
odnoszący się do czegoś, co mówiący
uważa za zwyczajne lub nieistotne, np.
Odwiedziłem wczoraj dziadka, ot tak sobie,
żeby pogadać.] – nos, hát, íme, hát, ni
ot dopiero! – ez aztán a… !
ot i wszystko! – ennyi az egész; nincs tovább
otaczać (otoczyć) – körülvenni; környezni,
környékezni; bekeríteni, körülzárni
otaczać coś – körülvenni vmit
otaczać ogród płotem – kerítést húz a kert köré;
kerítéssel veszi körül a kertet
otaczać a. otoczyć uwielbieniem – körülrajongani
otaczający, -a, -e – környező, körülvevő [na
otaczający świat: a környező világra]
otafon – (gör.) otafon; hallócső
otakować – felbecsülni, értékelni, „katsálni”
otakowanie – becslés, értékelés
otarcie [1. niewielka rana powstała na skutek
starcia
naskórka;
2. nieznaczne
-
Wersja 01 01 2016.
uszkodzenie powierzchni czegoś] – letörlés,
ledörzsölés; (orv.) bőrhorzsolás
otarcie (naskórka) – horzsolás, bőrhorzsolás
otarcie się – surlódás, érintkezés (vkivel/vmivel),
felületes, részleges megismerése vminek
otarty, -a, -e – megtörölt, letörölt
otchłań [1. miejsce bardzo głębokie; 2. coś
ogromnego, nieograniczonego, bezkresnego;
3. zob. limbus: w średniowiecznej teologii
chrześcijańskiej: miejsce pobytu dusz ludzi
zmarłych bez chrztu; 4. zob. Szeol; por.
Wielka otchłań] – szakadék, mélység, örvény
otchłań rozpaczy – a kétségbeesés örvénye
Otchłań, limbus, limbo [(późnołac. limbus) - stan
osób,
które
umarły
przed
Zmartwychwstaniem Jezusa albo też w
nowszych czasach, bez chrztu, ale nie
popełniły osobistych grzechów. Pojęcie
Otchłani występuje w nauczaniu Kościoła
Katolickiego i niektórych innych wyznań
chrześcijańskich. Nie jest utożsamiana z
Czyśćcem, ale jest częśćią Piekła. Wyznania
protestanckie nie uznają istnienia Otchłani.]
– pokol tornáca
Otchłań (ang. the Maw) [to jedno z bardziej
interesujących
z
punktu
widzenia
astronomii miejsc w fikcyjnej galaktyce
Gwiezdnych wojen (ang. Star Wars). Jest to
system wielu położonych blisko siebie
czarnych dziur leżący w pobliżu układu
planetarnego Kessel.] – (astronomia) torok,
garat, lyuk
otępiałość [1. otępienie, tępota, odrętwienie; 2.
odrętwiałość, osowiałość, bierność; 3.
obojętność, bezwolność, apatia; 4. marazm,
zobojętnienie, rezygnacja; 5. zniechęcenie ,
przygnębienie , zgnębienie; 6. niemoc,
załamanie, smutek; 7. zasmucenie, znużenie,
frustracja; 8. melancholia, chandra; 9. stan
odrętwienia] – tompaság, eltompultság, apátia,
melankólia
otępiały, -a, -e [niezdolny do reagowania; też:
wyrażający otępienie] – eltompult; (orv.)
renyhe, kábult, zsibbadt
otępieć [stać się niezdolnym do reagowania] –
eltompulni, tompává válni; (átv.) elbutulni
otępienie [1. stan zaniku wrażliwości lub energii;
2. stały, postępujący spadek sprawności
intelektualnej, spowodowany zmianami w
ośrodkowym układzie nerwowym]
–
tompítás, eltompítás; (orv.) tompultság,
elbutulás
otępienie starcze – aggkori elbutulás
otiatria [dział otorynolaryngologii zajmujący się
rozpoznawaniem i leczeniem chorób ucha] –
(gör., orv.) otológia; fülgyógyászat, fülészet; a
fülről és fülbetegségekről szóló tan
4615
otłuc — otłukiwać [zob. obtłuc] – összetörni,
összezúzni; leütni, leverni; kicsorbítani;
tilolni
otłuc len – kendert tilolni
otłuc się — otłukiwać się [zob. obtłuc się] –
összetöri magát
otłuczenie – összetörés, összezúzás; leütés,
kicsorbítás; tilolás, leverés
otłuczony, -a, -e – összetört, összezúzott; leütött,
kicsorbított; tilolt, levert; (gyümölcs) ütődött
otłuszczenie – elhájasodás, elzsírosodás
otłuszczenie mięśnia sercowego – szívizomelhájasodás
otłuszczenie serca – szívelhájasodás
oto, otóż [I. zaimek odsyłający do kogoś lub do
czegoś, kto lub co znajduje się w zasięgu
wzroku rozmówców; II. 1. «partykuła
wzmacniająca
funkcję
wskazującą
sąsiadującego zaimka, np. Tyle oto są
warte wasze obietnice. – 2. partykuła
otwierająca nową wypowiedź, która
stanowi podsumowanie wcześniejszej lub
komentarz do niej, np. Dziesięć płyt – oto
jej dorobek piosenkarski. – 3. partykuła
wprowadzająca wypowiedzenie odsyłające
do
sytuacji
i
nawiązujące
do
poprzedzającego
kontekstu,
np.
Zbliżaliśmy się do miasta, bo oto widać już
było światła.] – íme, tessék; ni, éppen, nesze
neked, úgy, megvan, ez az, nos hát; lám!
oto co znaczy starość – íme ez az öregség
oto czego mi brak – íme ez (az) az, (ami) hiányzik
nekem
oto do czego to doprowadza – hát ez erre vezet
oto do czego prowadziło nieposłuszeństwo – lám,
mire vezette az elégedetlenség
oto jestem – itt vagyok
oto klucz od pokoju – itt a szobakulcs
oto masz! – nesze!
oto mój paszport (dochód osobisty), prawo jazdy
i dowód rejestracyjny – itt az útlevelem
(személyi igazolványom), jogosítványom és
a forgalmi engedély
oto on! – íme!, íme ő! ez ő!
oto pokwitowanie – itt a nyugta
oto przyczyna dlaczego się spóźniłem – ez okból
késtem; hát ezért késtem
oto recepta: trzy razy dziennie po dwie tabletki
po jedzeniu, tabletki należy popić dużą
ilością wody – íme (itt) a recept: naponta
háromszor két tablettát evés után, sok vízzel
oto-, ot- [pierwszy człon wyrazów złożonych
uchem, narządem słuchu i równowagi] –
(gör.) oto-; fülOtocjon
(Otocyon
megalotis)
[gatunek
drapieżnego ssaka z rodziny psowatych,
-
Wersja 01 01 2016.
jedyny przedstawiciel rodzaju Otocyon.] lapátfülű róka, lapátfülű kutya v. kanálfülű
kutya (Otocyon megalotis) [az emlősök
(Mammalia)
osztályának
a
ragadozók
(Carnivora) rendjéhez, ezen belül a kutyafélék
(Canidae) családjához tartozó faj. Egyes
szerzők szerint az Otocyon nem egyetlen faja;
mások a Vulpes nembe sorolják Vulpes
megalotis néven.]
otoczenie [1. to, co się znajduje dookoła czegoś;
2. ludzie pozostający z kimś w jakiejś
relacji] – körülvevés, körülövezés; környezet,
közeg; milliő; környezet, keret; kör;
asztalközép; kör; társaság, kíséret
otoczenie językowe – nyelvi környezet
otoczenie kapitalistyczne – kapitalista környezet
otoczenie komputerowe – számítógépes környezet
otoczka [1. to, co otacza coś dookoła;
2. okoliczności
towarzyszące
jakiemuś
wydarzeniu]– sejtfal; (bonc) felület; (növ.)
koronafürt
otoczka pospolita; otoczka upstrzona – (növ.) tarka
koronafürt
otoczka brodawki sutkowej – bimbóudvar (mellen)
otoczony, -a, -e – körülvett, övezett; körülvéve
otoczony aureolą chwały – dicsfénnyel övezett
otoczony nimbem sławy – a dicsőség fénykoszorúja
veszi körül
otoczyć — otaczać [I 1. ogarnąć coś ze wszystkich
stron lub dookoła; 2. obdarzyć kogoś jakimś
uczuciem; 3. obstąpić kogoś lub coś;
4. stanowić czyjeś towarzystwo; 5. stworzyć
wokół kogoś lub czegoś jakąś atmosferę; II
zob. obtoczyć: 1. obracając jakiś przedmiot
w sypkiej substancji, spowodować jej
przylgnięcie do niego] – körülvenni;
környezni,
környékezni,
bekeríteni;
körülkeríteni; körülfogni; körülhatárolni; (átv.)
gondoskodni (vkiről); begörgetni, beforgatni,
megforgatni, meghempergetni; körben helyet
foglalni, körülvenni; körülállni, körülfogni;
otoczają nas góry – minden oldalról hegyek vesznek
körül v. hegyekkel vagyunk körülvéve
otoczyć kogo splendorem – pompával vesz vkit körül
otoczyć komu szyję ramieniem – átölelni vkit;
nyakába csimpaszkodni vkinek
otoczyć nieprzyjaciela – körülvenni v. körülfogni v.
körülzárni az ellenséget
otoczyć opieką – (átv.) gondoskodni, törődni
otoczyć rowem – körülárkolni
4616
otoczyć tajemnicą – rejtély vesz körül vmit,
titokba burkol v. tart vki vmit
otoczyć zamek z fosą – várat árokkal venni körül
otoczyć się — otaczać się [1. zgromadzić wokół
siebie jakieś przedmioty, 2. skupić wokół
siebie określonych ludzi; 3. owinąć się
czymś; 4. przesłonić się dużą ilością
czegoś] – körülveszi, környezi; bekeríti
magát; beburkolódzik
otaczać się tajemniczością – titkolódzni
otoczyć się przepychem – pompával veszi magát
körül
otoczyć się tajemnicą – titkolózik, titokzatossággal
veszi
magát
körül;
titokzatosságba
burkolózni
otoczyć się zbytkiem – fényűzéssel veszi magát
körül; fényűző életet él v. folytat
otoczyła go zgraja faktorów – körülvette őt az
ügynökök hada
Otoczyn [wieś na Powiślu w Polsce położona w
województwie pomorskim, w powiecie
kwidzyńskim, w gminie Gardeja] –
Otoczyn (lengyel falu)
otoczyna – faborítás, fatábla betét (dísz)
otofon (zob. otafon) – hallókészülék (nagyothallók
számára)
otogeniczny, -a, -e – otogén; a fülből eredő
otok [1. kolorowa tasiemka, którą obszyta jest
czapka wojskowa; 2. obramowanie; 3.
pasek służący do przytrzymywania psa
myśliwskiego; 4. obwódka np. czapki; 5.
pas stanowiący dolną część czapki od
zewnątrz. Na otoku białego kaszkietu
pierwszych rowerzystów umieszczano
piękną wstęgę z czarnej mory. Marynarze
na otoku mają nazwy swoich okrętów.] –
szegély; perem; bekeretezés, berámázás,
keretbe foglalás, keretezés; beszegés,
szegélyezés, körülvarrás, díszítés; szél,
szegély, paszomány
Otolia [Pochodzenie imienia Otolia nie zostało
wyjaśnione.
Prawdopodobnie
nie
występuje ono w innych językach. Około
30 proc. osób o tym imieniu mieszka na
Kielecczyźnie. Imieniny Otolie obchodzą
zwykle 13 grudnia, razem z Otylią.W
Polsce było nadawane co najmniej od
początku XIX w. Dziś imię Otolia nosi 976
Polek (w 2001 r. - 1858).] – Otolja; Otylia
változata
otolit [ziarenko soli wapnia stanowiące część
składową narządu zmysłu równowagi;
statolit] – (orv.) otolit, fülkő [A halak füle
testükön belül foglal helyet, de az emberhez
hasonlóan náluk is alapvető szerepe van a
mozgás- és a függőleges-vízszintes irányok
érzékelésében, az egyensúlyozásban. A halak
egyensúlyozó szerve a koponyába zárt belső
-
Wersja 01 01 2016.
fülben található, benne az ásványi anyagból
felépülő fülkő vagy otolit helyezkedik el. Az
otolit közvetíti a belső teret kitöltő folyadék
mozgását.]
otolog [specjalista chorób narządu słuchu] – fülész
(szakorvos); fülorvos
otologia [1. zob. otiatria; 2. dział otolaryngologii,
nauka o budowie i schorzeniach narządu
słuchu i równowagi] – (gör., orv.) otológia;
fülgyógyászat; a fülről és fülbetegségekről
szóló tan; fülészet
otomana [1. niska kanapa z bocznymi wałkami
zamiast poręczy i z miękkim oparciem; 2.
rodzaj niskiej kanapy; sofa] – (tör.→fr.)
ottomán; divány, pamlag, kerevet, szófa; török
eredetű,
díványszerű,
háttámla
nélküli
ülőbútor; támlátlan nyugszék
ottoman façonné [dekoracyjna tkanina, najczęściej
produkowana
z przędzy
syntetycznej,
z charakterystyczną
żebrowatą
powierzchnią. Wykorzystywana na podomki
i szlafroki.] – ottomán (2) [Díszes, többnyire
szintetikus fonalból készült matlaszé szövet,
széles ripszszerű bordázattal. Háziruhák,
pongyolák alapanyaga.]
otomano krepowe [o średniej masie i ciężka
jedwabna tkanina ze skośnym efektem
prążków; lewa strona jest błyszcząca.
Tkanina jest produkowana w atłasowym
splocie. Osnowę stanowi gładka przędz
jedwabiu wiskozowego; a wątek ma mocno
skręconą przędzę krepową. Stosowana na
damskie sukienki i płaszcze.] – ottomán,
ottomán-krepp [Közepes súlyú vagy nehéz,
atlaszkötésű, vetülék irányban erősen bordázott
selyem típusú szövet. A hátoldala fényes. A
láncfonal viszkóz filamentfonal, a vetülék
erősen sodrott kreppfonal. Női ruhák és
kabátok alapanyaga.]
otorbić się — otorbiać się [otoczyć się torebką z
tkanki łącznej] – (orv.) betokosodni,
eltokosodni
otorbienie – (orv.) eltokosodás
otoskop [przyrząd posiadający własne źródło
światła, służący do oglądania ucha
zewnętrznego i środkowego w celach
diagnostycznych; wziernik uszny] – (orv.)
otoszkóp; fültükör
otóż [partykuła wprowadzająca nową wypowiedź,
która nawiązuje do wcześniejszej i jest
komentarzem do niej lub wyjaśnieniem
zawartych w niej informacji, np. Zgadza się
pan z moją oceną? – Otóż nie, sądzę, że jest
niesprawiedliwa] – nos, hát (kötőszó); tehát;
ím, íme
otóż i on! – és íme itt van még ő is!
otóż to! – éppen ez!
4617
otrąbić [1. trąbieniem dać sygnał ukończenia
czegoś; 2. ogłosić coś uroczyście; 3.
trąbieniem dać sygnał ukończenia czegoś;
odtrąbić] – kürtszó mellett közhírré tenni;
(átv.) kikürtölni
otrąbienie – (tört.) kürtszó mellett kihírdetés; (átv.)
kikürtölés
otrąbiony, -a, -e – kikürtölt
otrącać, otrącić (otrącę) – nekimenni vminek,
beleverni, beleütni; eltörni, letörni
otrącić sobie rogi – (átv.) letörni a szarvait; betörni
otrębiany, -a, -e – korpás, korpaotrębowy, -a, -e – korpás
otręby [1. łuski nasion i zarodki ziarna pozostałe
po jego zmieleniu; 2. otoczka zbóż np.
pszenicy, owsa lub żyta, która pozostała z
przemiału ziarna na mąkę. Otręby
zawierają dużą ilość błonnika, witamin i
makro- oraz mikroelementów.] – korpa
otrucie – megmérgezés, mérgezés
otrucie ołowiem – ólommérgezés
otrucie ostre – heveny mérgezés
otrucie przewlekłe – idült mérgezés
otruć [pozbawić kogoś życia za pomocą trucizny]
– megmérgezni, mérgezni
otruć kogoś – megmérgezni vkit
otruć się [otruć samego siebie] – megmérgezi
magát
otrzaskać – megbarátkoztatni, hozzászoktatni,
megismertetni
otrzaskać kogo z czym – megbarátkoztatni,
megismertetni vkit vmivel; hozzászoktatni
vkit vmihez
otrzaskać się – otrzaskiwać się
(z czym)
[1. zaznajomić
się
z
czymś
lub
przyzwyczaić się do czegoś; 2. pot. nabrać
doświadczenia życiowego i towarzyskiego]
– hozzászokni vmihez; megbarátkozni vmivel
otrzaskać się z nowymi warunkami życiowymi –
megbarátkozni az új életkörülményekkel;
megszokni az új életkörülményeket
otrzaskanie – megbarátkoztatás, hozzászoktatás,
megismertetés
otrzaskanie się – megbarátkozni, hozzászokni
otrzaskany, -a, -e [1. pot. dobrze znający się na
czymś; 2. pot. umiejący zachować się
odpowiednio, znaleźć się w towarzystwie]
– tapasztalt; hozzászokott; megbarátkozott
otrząsnąć (otrząsnę, otrząśnie), otrząść —
otrząsać [poruszywszy czymś energicznie,
zrzucić coś z tego] – lerázni, megrázni;
leverni
otrząsnąć owoce z drzewa – lerázni a fáról a
gyümölcsöt
otrząsnąć ubranie z kurzu – kiporolja a ruhát
-
Wersja 01 01 2016.
otrząsnąć się, otrząść się — otrząsać się [1. strącić
coś z siebie; 2. wstrząsnąć się na skutek
niemiłego
uczucia;
3. powrócić
do
równowagi psychicznej po bolesnych
doświadczeniach]
–
lerázza
magát;
megrázkódni, megszabadulni; leráz magáról
otrząsnąć się na myśl o czym – megrázkódni vminek
a gondolatára
otrząsnąć się z apatii – (átv.) leveti v. lerázza a
közönyét
otrząsnąć się ze snu – (átv.) kimegy az álom a
szeméből
otrząsnąć się ze wstrętem – utálattal megrázkódni v.
megborzadni
otrzeć (otrę, otrze) — ocierać [1. przesuwając
czymś po jakiejś powierzchni, usunąć coś;
2. zetrzeć skórę do krwi; 3. zetrzeć na tarce
wierzchnią warstwę owocu] – megtörölni,
letörölni; (átv.) felszárítani vmit; megsérteni,
lehorzsolni,
felhorzsolni,
megkarcolni,
ledörzsölni; feltörni
otrzeć komu łzy – letörölni vkinek a könnyeit; (átv.)
megvigasztalni vkit
otrzeć konia siodłem – feltöri a lovat a nyereggel
otrzeć łzy – letörli a könnyeit
otrzeć pot z czoła – a homlokáról letörli a verejtéket
otrzeć sobie nogę – feltöri a lábát
otrzeć znój z czoła – az izzadságot letörli a
homlokáról
otrzeć się — ocierać się [1. wytrzeć samego siebie;
2. dotknąć kogoś lub czegoś, będąc w ruchu;
3. dotknąć się wzajemnie w ten sposób;
4. znaleźć się bardzo blisko czegoś;
5. zapoznać się pobieżnie z czymś lub
zetknąć się z kimś, z czymś przelotnie;
6. nabrać ogłady, obcując z różnymi ludźmi]
– letörli v. megtörli, letörüli, megtörüli magát;
hozzáér, hozzádörgölődik vmihez, megérint,
meglök vmit, elmegy vki mellett; (átv.)
találkozni, érintkezni, érinteni
otrzeć się o kogo/co – hozzádörgölődik v. hozzáér
vkihez/vmihez
otrzeć się o kogo łokciem – könyökével meglök v.
érint vkit
otrzeć się o ludzi – találkozni, érintkezni az
emberekkel; forgolódik v. forog az emberek
közt
otrzeć się z błota – letörli magáról a sarat
otrzepać
—
otrzepywać
[uderzeniami,
wstrząsaniem usunąć kurz, pył, śnieg itp. z
kogoś lub z czegoś] – leporolni, kiporolni;
(átv.) elverni
otrzepać co z kurzu – kiporolni vmit; a port leverni
vmiről
otrzepać kogo – kiporolni vkinek a nadrágját
4618
otrzepać się — otrzepywać się [trzepiąc, usunąć
z siebie kurz, pył, śnieg itp.] – leporolja
magát, leveri magát
otrzepanie, otrzepywanie – kiporolás
otrzepany, -a, -e – kiporolt, leporolt
otrzewna (łac. peritoneum) [1. jest to błona
surowicza
stanowiąca
"worek"
wyścielający od wewnątrz ściany jamy
brzusznej i miednicy małej (otrzewna
ścienna); 2. cienka, gładka błona
surowicza, która wyściela ściany jamy
brzusznej i miednicy oraz pokrywa
całkowicie lub częściowo położone w tych
jamach narządy]
– (lat. peritoneum)
hashártya
otrzeźwić — otrzeźwiać [1. przywrócić do
przytomności lub pozbawić uczucia
senności; 2. przywrócić do rzeczywistości,
nauczyć trafnie coś oceniać] – kijózanítani,
magához téríteni; (átv.) észretéríteni, észhez
téríteni
otrzeźwić każdego choleryka
– kijózanítani,
magához téríteni minden kolerikus v.
indulatos embert
otrzeźwić zemdlałego – elájultat magához téríteni
otrzeźwić się — otrzeźwiać się [poczuć się
rześko, świeżo] – kijózanodni, magához tér;
üdén, frissen érzi magát
otrzeźwieć (zob. otrzeźwić się) [1. odzyskać
przytomność po upiciu się; 2. zacząć
myśleć logicznie i zachowywać się
rozsądnie] – kijózanodni; magához tér
otrzeźwieć po hulatyce – kijózanodni a dőzsölés v.
mulatozás után
otrzeźwieć z przerażenie – ijedtségéből magához
tér
otrzeźwienie – kijózanodás, magáhoztérés;
kijózanítás, magáhoztérítés
otrzeźwienie się – kijózanodás, magáhoztérés
otrzeźwiony, -a, -e – kijózanodott, magához tért;
(átv.) észhez tért
otrzęsiny [1. zabawa związana z przyjmowaniem
uczniów pierwszych klas szkół średnich
lub studentów pierwszego roku do
społeczności uczniowskiej lub studenckiej;
2. średniowieczny zwyczaj poddawania
każdego wstępującego na uniwersytet
różnym żartobliwym próbom] – (dawno)
gólyaavatás (első éves egyetemisták tréfás
avatása)
otrzymać — otrzymywać [1. dostać coś w darze;
2. dostać coś, co się należy, na co się
zasługuje lub do czego się dąży; 3. stać się
odbiorcą jakiegoś polecenia; 4. uzyskać
coś z czegoś] – kapni; megkapni, kikapni;
elnyerni, szerezni, elérni [5 dodać 6,
otrzymujemy 11: 5-höz hozzáadunk 6-ot, 11et kapunk]
-
Wersja 01 01 2016.
otrzymać autonomię – autonómiát kapni
otrzymać co w spadku – örökségül v. örökségként
kapni vmit
otrzymać dobre wychowanie – jó nevelésben
részesülni
otrzymać a. otrzymywać dowód – személyi
igazolványt kapni
otrzymać dyplom – diplomát szerezni, diplomázni
otrzymać dyplom w zakresie dyrygentury –
karmester szakon diplomát szerezni
otrzymać dyrygenturę – megkapni a karmesteri
állást
otrzymać imię – nevet kapni, elnevezni
otrzymać infułę – infulát kapni, püspök lesz
otrzymać ję do następnej klasy – magasabb
osztályba engedik v. léphet
otrzymać katedrę – tanszéket v. katedrát kapni
otrzymać koncówkę – (gram) vmilyen végződést kap
otrzymać kredyt – hitelt kapni
otrzymać a. otrzymywać list – levelet kapni;
megkapni a levelet
otrzymać medal za co – kitüntetést kapni vmiért
otrzymać medal za dokonanie – kitüntetést kapni
vminek az elvégzéért
otrzymać naganę – megrovásban részesülni
otrzymać od kogo przyrzeczenie – ígéretet kapni
vkitől
otrzymać odszkodowanie od zakładu ubezpieczeń
– kártérítést kapni a biztosítótól
otrzymać odszkodowanie za straty – kártérítést v.
jóvátételt kapni (a károkért)
otrzymać odznaczenie – kitüntetésben részesülni,
kitüntetést kapni
otrzymać pierwszą nagrodę – első díjat nyerni; első
díjban részesülni
otrzymać pochwałę – dicséretet kapni
otrzymać policzek – pofont kapni
otrzymać pozwolenie na co – engedélyt kapni vmire
otrzymać półtora roku w zawieszeniu – másfél év
felfüggesztett börtönbüntetést kapni
otrzymać premię – prémiumot kapni
otrzymać prezent – ajándékot kapni
otrzymać rabat – árengedményt kapni
otrzymać sakrament – szentségben részesülni
otrzymać spadek – örökséghez jut
otrzymać a. otrzymywać szczepienie ochronne –
védőoltást kapni
otrzymać święcenia – felvenni az egyházi rendeket
otrzymać wizę – vízumot kapni
otrzymać wynagrodzenie
miesięczne – havi
fizetést kapni
otrzymać a. otrzymywać w spadku – örökül jut;
rászáll vmi
4619
otrzymać wynagrodzenie w wysokości 50.000
forintów – 50.000 Ft fizetést kapni
otrzymać wiadomość – hírt kapni
otrzymać a. otrzymywać wynik – eredményt
kapni; kihozni az eredményt
otrzymać wizę – vízumot beszerezni
otrzymać wymówkę – szemrehányást kapni
otrzymać z łaciny dobrze – latin nyelvből jó
osztályzatot kapni
otrzymać a. otrzymywać z powrotem –
visszakapni
otrzymać za swoje – kikapni, megkapja a magáét
otrzymać zasłużoną karą – elnyeri méltó
büntetését
otrzymać zasłużoną nagrodę – elnyeri méltó
jutalmát
otrzymał 10 afirmatyw – tizen szavaztak mellette;
tíz szavazatot kapott
otrzymał
mandat
do Sejm
–
szejmi
(országgyűlési) mandátumot kapott
otrzymał strzelbę na wiązanie – (dawno) puskát
kapott ajándékba
otrzymała ohydny anonim – ocsmány névtelen
levelet kapott
otrzymałem
(otrzymałam)
pana
(pani)
zaproszenie – megkaptam a meghívást
otrzymałem (otrzymałam) Wasz list z dnia 22.
VI. – megkaptam jún. 22-én kelt levelét
otrzymałem (otrzymałam) Wasz list z dnia 22.
VI. – megkaptam jún. 22-én kelt levelét
otrzymałam/otrzymałam od ciebie list –
megkaptam a leveledet
otrzymanie, otrzymywanie – megszerzés, szerzés,
elnyerés; vétel; átvevés
otrzymuje diety za posiedzenie – napidíjat kap az
üléseken való megjelenéséért
otrzymywać – kapni, megkapni
otrzymywać informacje – folytatólagosan kapni a
felvilágosításokat v. információkat v.
tájékoztatásokat
Otto, Otton, Odo, Odon [imię męskie
pochodzenia germańskiego. W języku
starowysokoniemieckim zapisywano je
jako Audo, Odo, Oddo, Oto, Otto, Hotto.
Wywodzi się od germańskiego słowa
*audha ("dziedzictwo, majątek").] – Ottó
[férfinév a német Otfrid és Otmar férfinevek
becenevéből származik. Rokon név: Odó.]
otucha [nadzieja wynikająca z wiary w to, że
będzie lepiej, że coś się powiedzie] –
biztatás; felbuzdulás, kedv, bátorság,
bizalom;
kedély,
reménykedés;
reményteljesség
otulenie – bebugyolálás, beburkolás
otulenie się – beburkolódzás, betakaródzás
-
Wersja 01 01 2016.
otulić — otulać [1. okryć, owinąć kogoś lub coś
czymś dla ochrony przed zimnem, deszczem
itp.; 2. ogarnąć lub otoczyć coś ze wszystkich
stron] – bebugyolálni, beburkolni, takarni,
betakarni
otulić się — otulać się [1. otulić siebie samego
czymś lub w coś; 2. zostać otoczonym dużą
ilością
czegoś]
–
bebugyolálja
v.
körülbugyolálja magát, beburkolódzik
Otulina [1. wydzielony obszar ochronny wokół
chronionego przyrodniczo terenu (zazwyczaj
parków narodowych i krajobrazowych),
zabezpieczający go przed zagrożeniami
zewnętrznymi wynikającymi z działalności
człowieka (definicja według Ustawy o
ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r.
Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880). Otulina nie
jest, w rozumieniu art. 5 ust. 14 ustawy,
formą ochrony przyrody, lecz obszarem, na
którym działalność człowieka nie może
negatywnie oddziaływać na przyrodę
obszaru chronionego; 2. wydzielony obszar
ochronny wokół chronionego przyrodniczo
terenu] – pufferzóna [1. természetvédelmi
terület körüli védőterület; 2. védőzóna, vagy
pufferzóna, amely mint az erdőrezervátum
része, védett vagy fokozottan védett természeti
terület; 3. A nemzeti parkok előterében
ugyanakkor a védett területeket érintő negatív
környezeti hatások csökkentése miatt a
védőzóna.]
otulina [warstwa betonu od krawędzi elementu
żelbetowego bądź sprężonego do krawędzi
zbrojenia] – védőréteg [a vasbeton peremén
lévő sűrűbb betonréteg]
otulony, -a, -e – bebugyolált, beburkolódzott,
körülbugyolált
otumanić — otumaniać [1. pot. spowodować, że
ktoś przestaje logicznie myśleć i wierzy w to,
co mu się wmówi; 2. pot. spowodować, że
ktoś traci częściowo świadomość na skutek
kontaktu z substancją chemiczną] – rászedni,
szédíteni, becsapni, megcsalni; megbutítani;
megszédíteni, elszédíteni
otumanieć – el van ámítva; elvakulni, megszédülni;
megbutulni
otumanienie – elszédítés, elámítás, elvíkítás;
elámítottság, elvakultság; elbutulás
otumaniony, otumaniały [pot. nie w pełni
świadomy] – megszédülni, elszédülni
otwarcie [I. 1. szczerze, wprost; 2. jawnie; II.
1. bycie otwartym, czynnym; 2. początek
partii, rozgrywki rozgrywany według
określonych reguł] – I. (határozószó) nyíltan,
őszintén, egyenesen; kereken; közvetlenül;
nyilvánosan; II. (főnév) nyítás, kinyitás,
felnyitás, megbontás, felbontás; megkezdés;
felavatás; megnyitás; megnyitó; (otwór) nyílás
4620
otwarcie akredytywy – akkreditív megnyitása,
akkreditívnyitás
otwarcie drzwi – ajtónyitás; ajtónyílás
otwarcie kasy – pénztárnyitás
otwarcie kongresów – a kongresszus megnyitása
otwarcie konta – számla megnyitása
otwarcie konferencji – az értekezlet v. konferencia
megnyitása
otwarcie kredytu – hitel megnyitása
otwarcie ksiąg rachunkowych [wpisanie do
ewidencji stanów składników majątku i
źródeł jego finansowania na początek
roku obrotowego na podstawie bilansu
zamknięcia zamykającego poprzedni rok
obrotowy] – számlakönyv megnyitása
otwarcie mostu – hídavatás
otwarcie okna – az ablak kinyitása
otwarcie roku szkolnego – tanévnyitó; évnyitó
otwarcie sezonu – évadnyitó
otwarcie szlaku kolejowego – a vasútvonal átadása
a forgalomnak
otwarcie targów – vásár megnyitása
otwarcie wystawy – a kiállítás megnyitása v.
megnyitója
otwarcie zebrania – gyűlés megnyitása
otwarcie wypowiadać swoją opinię – nyíltan v.
őszintén megmondja a véleményét
otwarcie wystawy poświęconej... – tiszteletére
rendezett kiállítás megnyitása
otwartość – szókimondás; nyíltság, egyenesség,
őszinteség
otwartość charakteru – a jellem őszintetése
otwarty, -a, -e [1. niczym nieograniczony
przestrzennie; 2. bez dachu lub z
opuszczonym dachem; 3. o sklepie,
instytucji,
wystawie
itp.:
czynny;
4. skierowany
do
wszystkich,
przeznaczony dla wszystkich lub taki, w
którym każdy może wziąć udział; 5. jawny
i wyraźny; 6. taki, który jest gotów na
przyjęcie nowych idei lub propozycji; też:
o poglądach i postawie takiej osoby;
7. taki, który nie ukrywa swoich myśli i
uczuć; też: o zachowaniu i wyglądzie
takiej osoby] – nyitott, nyílt, tárt, nyilvános;
kitárt; (ember) egyenes, nyílt, nyíltszívű,
őszinte, szókimondó, egyenes; (nyelvt.) nyílt
(ejtésű)
otwarta głowa – nyílt ész; nyílt fej
otwarta kratka – ablak-káró Feltűnő, nagy méretű,
de egyszerű rajzolatú, viszonylag keskeny
színes csíkokkal elválasztott négyzetekből
álló szövetmintázat, amit színes lánc- ill.
vetülékfonalakból alakítanak ki sima, vagy
jellegtelen mintázatú alapon. Különböző
szövettípusokon alkalmazzák, amelyeket női
-
Wersja 01 01 2016.
blúzok, kosztümök, de főleg öltönyök és
sportos férfizakók készítésére használnak.]
otwarta kwestia – nyitott kérdés
otwarta przestrzeń [teren odkryty, niezabudowany
i nieporośnięty drzewami] – nyílt tér v. térség;
nyitott térség
otwarta rana – nyitott seb
otwarta scena [scena bez kurtyny albo z
podniesioną, rozsuniętą kurtyną] – nyitott
színpad
otwarta treść ((ang.) open content; także Wolna
dokumentacja - free documentation, open
documentation) [dowolny rodzaj pracy
twórczej licencjonowany i publikowany w
sposób umożliwiający licencjobiorcy szeroki
zakres
swobody
postępowania
z
przedmiotem licencji. Wskazać można
również definicje, uznające open content za
zbiór utworów rozpowszechnionych w
sposób korzystniejszy niż ma to miejsce w
ramach dozwolonego użytku. – nyílt tartalom
[a kifejezés a nyílt forráskódhoz hasonlóan
olyan kreatív alkotásokat ír le (például cikkek,
képek, hanganyagok, mozgófilmek), amik
olyan nem megszorító szerzői jogi feltételekkel
(licenccel) és formában kerülnek publikálásra,
amik kifejezetten engedélyezik az információ
másolását. (Egy példa a GNU Szabad
dokumentáció licenc, amit a Wikipédia és a
Nupedia is használ.)]
otwarta więźba dachowa – nyitott fedélszék
otwarte – nyitvatartás
otwarte miasto – nyílt város
otwarte morze, pełne morze [przestrzeń mórz i
oceanów poza obrębem wód terytorialnych,
otwarta dla żeglugi wszystkich państw] –
nyílt tenger
otwarte pole – sík mező; (átv.) szabad tér v.
lehetőség
otwarte tylko w dni powszednie – csak hétköznap
nyitva
otwarte w dni powszednie – nyitva hétköznap
otwarte zebranie partyjne – nyilvános pártnap
otwarte złamanie – nyílt törés
otwarty basen – nyitott uszoda
Otwarty format UML (ang. Unified Modeling
Language,
czyli
Zunifikowany
Język
Modelowania)
[język
formalny
wykorzystywany do modelowania różnego
4621
rodzaju systemów, stworzony przez Grady
Boocha, Jima Rumbaugha oraz Ivara
Jackobsona, obecnie rozwijany przez
Object Management Group.] – UML
(Unified Modeling Language) [szabványos,
általános célú modellező nyelv, melynek
segítségével szöveges és grafikus modelleket
készíthetünk]
otwarty kredyt – nyílt hitel
otwarty na oścież – tárva-nyitva álló
otwarty nieprzyjaciel – nyílt ellenség
otwarty samochód – nyitott autó; nyitott tetejű
autó
otwarty sklep – nyitott üzlet
otwarty taras – nyitott tornác
otwarty umyśl – (átv.) fogékony ész; nyílt agy
otwieracz [przyrząd służący do otwierania
puszek, butelek] – nyitó
otwieracz do butelek – üvegnyitó, sörnyitó
otwieracz do konserw – konzervnyitó
otwierać (otwieram, -asz, -ają); otworzyć
(otworzę, -ysz) – nyitni, kinyitni, kitárni,
felnyitni, felbontani; megnyitni; (ajtót)
feltárni;
(könyvet)
felütni;
(często)
nyitogatni; (szájat) tátani
otwierać akredytywę – akkreditívet nyitni
otwierać a. otworzyć butelkę – kinyitja az üveget
otwierać a. otworzyć coś – kinyitni vmit
otwierać a. otworzyć debatę a. dyskusję nad
czymś a. o czymś – vitát megnyitni vmiről
otwierać drogę do czego – utat nyitni vkinek
otwierać drzwi – rányitni (ajtót); kinyitja az ajtót
otwierać a. otworzyć firmę – céget nyitni
otwierać komu dostęp do kogo/do czego – a
belépést megengedi vkinek vkihez/vmihez
otwierać a. otworzyć konto bieżące –
folyószámlát nyit
otwierać a. otworzyć list – felbontani (levelet)
otwierać (otworzyć) parasol – kinyitja az esernyőt
otwierać perspektywe na co – (széles) távlatokat
nyitni meg vmire nézve
otwierać a. otworzyć plik – fájlt megnyitni v.
kinyitni v. kibontani
otwierać pochód – megnyitni a menetet
otwierać a. otworzyć posiedzenie a. sesję – ülést
megnyitni
otwierać a. otworzyć usta – kinyitja a száját
otwierać wrota na roścież – (szélesen) kitárni a
kaput
otwierać się, otworzyć się – nyílni, kinyílni,
megnyílni;
szétnyílni;
(ajtó)
tárulni;
feltárulni
otwierać się, otworzyć się (na oścież) – kitárulni
otwierać się – nyílni, nyiladozni, tárulni
-
Wersja 01 01 2016.
otwiera się przed kim możliwość czego – vkinek
lehetősége nyílik vmire
otwierać się w nowym oknie – új ablakban nyílik
otwieranie – felbontás; fenyitás
otworem – nyitva
otworem stać – nyitva áll
otwornica [1. piła ręczna do wyrzynania otworów i
krzywizn w elementach drewnianych;
2. pierwotniak słonowodny mający skorupkę
z otworkami, przez które wychodzą
nitkowate nibynóżki; 3. pierwotniak
należący do sarkodowych] – lyukfúró,
lyukreszelő; laposfűrész; (növ.) (zuzmó), (áll.)
likacsos házóak
otworzenie – nyitás, felnyitás, megnyitás
otworzenie się – kinyílás, nyílás, nyiladozás
otworzyć (otworzę, -ysz) — otwierać [1. sprawić, że
coś przestaje być zamknięte; 2. rozpocząć
pracę jakiejś instytucji, działalność jakiejś
organizacji
itp.;
3. rozchylić
ściśle
przylegające do siebie części; 4. rozpostrzeć
coś złożonego; 5. uczynić coś dostępnym;
6. dać znak informujący o rozpoczęciu
jakichś działań; 7. stanowić rozpoczęcie
czegoś;
8. przeciąć
coś
operacyjnie,
umożliwiając dostanie się do wnętrza] –
nyitni,
kinyitni,
felnyitni,
megnyitni;
felbontani, megkezdeni; feltárni, kitárni;
folyósítani, nyújtani, rendelkezésre tartani
otworzyć butelkę – palackot felbontani
otworzyć co na oścież – feltárni, felnyitni, szélesre
kitárni vmit
otworzyć debaty – megnyitni a vitát
otworzyć drzwi – kinyitni v. kitárni az ajtót; rányitni
(ajtót)
otworzyć drzwi, okno na roścież – ajtót, ablakot
sarkig kitárni
otworzyć dyskusję – megnyitni a vitát
otworzyć epokę – korszakot nyitni
otworzyć interes – üzletet nyitni
otworzyć komu konto – számlát nyitni vkinek
otworzyć komu przystęp – odaengedni vkit
otworzyć a. otwierać konto – számlát nyitni
otworzyć kredyt – hitelt nyújtani, folyósítani,
rendelkezésre tartani
otworzyć ksiąążkę na jakieś stronie – felüti a
könyvet vmelyik oldalon
otworzyć list – felbontani (levelet); felbontja v.
fenyitja a levelet
otworzyć nawias – zárójelet nyitni
otworzyć obwód prądu – nyitni v. kinyitni az
áramkört
otworzyć oczy – felnyitja, kinyitja a szemét
otworzyć ogień – tüzet nyitni; megkezdeni a tüzelést
otworzyć ogień artyleryjski – tüzérségi tüzet nyitni
4622
otworzyć okno – kinyitni az ablakot; az ablakot
letekerni (autónál, vonaton)
otworzyć parasol – kinyitja az esernyőt
otworzyć
pokrywę
komory
silnika
–
motorháztetőt felnyitni
otworzyć posiedzenie – ülést megnyitni
otworzyć przed kim serce – (átv.) kitárja a szívét
vki előtt
otworzyć przedstawicielstwo – képviseletet nyitni
otworzyć ramiona – széttárja karját
otworzyć serce (przed kim) – kiönti a szívét (vki
előtt)
otworzyć sklep – üzletet nyitni; boltot nyitni,
megnyitni az üzletet
otworzyć strzelaninę a. ogień – tüzet nyitni
otworzyć testament – végrendeletet felbontani
otworzyć usta – kinyitja a száját, megszólalni
otworzyć zamek – felnyitni a zárat; zárat v. lakatot
kinyitni
otworzyć się — otwierać się [1. dać się
odemknąć; 2. rozchylić się szeroko;
3. wyjawić swoje myśli, odczucia; 4. stać
się dostępnym; 5. stać się widocznym;
6. powstać, zaistnieć; 7. stać się gotowym i
chętnym na zmiany, na przyjęcie czegoś
nowego; 8. o ranie, przetoce itp: zacząć się
jątrzyć] – nyílni, kinyílni, megnyílni;
szétnyílni; tárulni, feltárulni; felfakadni,
feltárulni, felcsapódni, felszakadni
otworzyli hurt win – bornagykereskedést nyitottak
otworzyły mu a. jej się oczy – átv. kinyílt a szeme
otworzyły się oczy niebieskie – kinyíltak kék
szemei
otworzyły się upusty niebieskie – (átv.)
megeredtekj az ég csatornái (esik az eső)
otwór [1. puste miejsce w jakimś tworzywie,
powstałe
samoistnie
lub
zrobione;
2. początek
albo
koniec
jakiegoś
przewodu] – nyílás, lyuk, rés, hasadék; száj
otwór analny, otwór odbytowy, otwór
odchodowy – végbélnyílás
otwór gębowy – szájnyílás
otwór jeszcze nie przebity – a nyílást még nem
lyukasztották át
otwór kręgowy – csigolyalyuk
otwór luftowy – szellőző, szellőztető v. szelelő
nyílás
otwór obserwacyjny – kémlelőablak
otwór odpływowy – lefolyó
otwór okienny – ablaknyílás
otwór pochwy – hüvelynyílás [a húgycsőnyílás
alatt található, amely a női testnél a
nemiszervektől független és csak a
húgyhólyag
kiürítését
szolgálja.
Mindenesetre egyes nőknél az orgazmus
során a húgycső melletti, prosztatához
-
Wersja 01 01 2016.
hasonló mirigyek váladékának ejakulációjára is
sor kerülhet a húgycsőnyíláson keresztül. Ez
utóbbi igen kicsiny, s a csikló és a sokkal
nagyobb hüvelynyílás között található. Az
újszülöttek hüvelynyílását általában részben
elzárja egy vékony bőrréteg, a szűzhártya.]
otwór przelewowy – túlfolyó
otwór strzałowy [otwór odwiercony w kruszonej
skale w celu założenia ładunku materiału
wybuchowego] – nyilazó nyílás
otwór strzelniczy – lőrés
otwór szpuntowy – száj, hordólyuk v. nyílás
otwór sztolni – tárnabejárat
otwór szybowy – aknanyílás
otwór zabezpieczenia zapisu (w dyskietce) (ang.
protection slot) [wycięcie w osłonie dyskietki
o średnicy 5,25 i 3,5 cala, którego zasłonięcie
(zamknięcie) uniemożliwia dokonywanie
jakichkolwiek zmian w danych zapisanych
na nośniku.] — (ang. protection slot)
írásvédelem nyílása
otwór zakratowany – rácsos nyílás v. ablak
otwór
tuby
dzwonowej
–
harangnyílás,
hangtölcsérnyílás
otwór w odgrodzie lub obudowie głośnika –
hangszórónyílás
otwór
wiertniczy
[1. miejsce,
w
którym
przeprowadzone były wiercenia w celu
poszukiwania złóż kopalin użytecznych;
2. odwiert oddany do użytkowania ropy
naftowej, gazu ziemnego, wody użytkowej
itp.] – fúrólyuk
otwór wrzutowy [w automacie: otwór, do którego
wrzuca się żetony, monety] – bedobónyílás
otylec – kövér, elhízott, pocakos ember; (tréf.)
pókhasú
Otylia [żeński odpowiednik germańskiego imienia
Otto oznaczający "bogatą wojowniczkę" lub
"obrończynię bogactwa". Nosiła je żyjąca w
VIII wieku mniszka - św. Otylia, patronka
Alzacji. Alternatywna formy imienia to
Odylia.] – Otília [germán eredetű női név, az
Odettből származik, melynek előtagja birtok,
vagyon jelentéssel bír.]
otyłość – kövérség, pocakosság, elhízás
otyły, -a, -e [I. mężczyzna mający nadmierną tuszę;
II. mający nadmierną tuszę] – testes, elhízott,
túlsúlyos, kövérkés, kövér, pocakos; pókhasú;
testes
otynkować [pokryć tynkiem] – vakolni, bevakolni
otynkowanie – vakolás, vakolat
otynkowany, -a, -e – vakolt
ouberiba, oberiba [kalarepa] – [Słowniczek języka
śląskiego] karalábé (Brassica oleraceae
convar. acephala var. gongylodes)
ovum [łac.dpn. ovi 'jajo'] – (lat.) ovum, tojás
4623
owacja (Ovatio)
[1. głośne, manifestacyjne
objawy uznania dla kogoś; 2. w
starożytnym Rzymie: uroczysty wjazd
zwycięskiego wodza do Rzymu; 3. Niższe
wynagrodzenie honorowe dla wodzów
rzymskich. 4. (ovatio) - nagroda
przyznawana w Starożytnym Rzymie
zwycięskiemu wodzowi. Była ona w
hierarchii niższa od triumfu.] – (lat.)
ováció; ünneplés, éljenzés, ujjongás; lelkes
üdvözlés, hódolás; viharos, zajos ünneplés
owacja na stojąco – éljenzés, lelkes ünneplés
owacyjnie – ovációval; lelkesen, ünnepelve
owacyjny, -a, -e – frenetikus; viharos; ünnepelt;
ujjongó
owad [owady (Insecta, przestarzale: insekty) –
gromada stawonogów. Najliczniejsza
grupa zwierząt.] – rovar
owad monomorficzny – monomorf rovar
owadobójczy, -a, -e [stosowany do zwalczania
owadów] – rovarirtó, rovarölő
owadopylność
(entomogamia)
[zapylanie
kwiatów przez owady] – állati beporzás;
rovarbeporzás
owadoznawstwo (1. zob. entomologia; 2.
dziedzina zoologii badająca owady) –
(gör.) entomológia; rovartan, az állattannak a
rovarokat tanulmányozó ága
owadożerca [zwierzę żywiące się owadami] –
rovarevő [„Kolczasty owadożerca”: „tüskés
rovarevő”: sündisznó]
owadożerny, -a, -e – rovarevő
owady – rovarok
owady błonkoskrzydłe – hártyásszárnyúak
Owady bezskrzydłe (Apterygota) [jedna z dwóch
podgromad owadów. Obejmuje lądowe i
wodne gatunki nieposiadające skrzydeł,
podobnie jak ich przodkowie (pierwotnie
bezskrzydłe). Najstarsze ślady kopalne
pochodzą z okresu ok. 400 mln lat temu.]
– szárnyatlan rovarok, v. elsődlegesen
szárnyatlan rovarok (Apterygota) [elnevezés
apró, fürge rovarok alosztály szintű
parafiletikus
csoportjára
utal.
Megkülönböztető
jegyük,
hogy
szárnyatlanok, és nem az evolúció során
veszítették el szárnyaikat. Legkorábban
devon kori, 417-354 millió éves rétegekben
találkoztak velük.]
-
Wersja 01 01 2016.
Rzędy

Archaeognatha
Microcoryphia)
(Archaeognatha)

Zygentoma - rybiki (syn. Thysanura)
pikkelykék (Zygentoma)
–
przerzutki
(syn.
ugró
ősrovarok
-
owady błonkoskrzydłe – hártyásszárnyúak
Owady drapieżne [grupa ekologiczna owadów,
drapieżniki, obejmująca gatunki mięsożerne
(rodzaj pokarmu) jak również gatunki
aktywnie polujące (sposób zdobywania
pokarmu) (zobacz też: funkcjonalne grupy
troficzne,
zoofagia).
Szczególnym
przypadkiem drapieżnictwa u owadów jest
synechtria.] – ragadozó rovarok
owady drążą chodniki – férgek járatot vájnak
owady łuskoskrzydłe – recésszárnyú rovarok
owady różnoskrzydłowe – különböző szárnyú
rovarok
Owady uskrzydlone (Pterygota) [owady skrzydlate
lub wtórnie bezskrzydłe o odwłoku
pozbawionym odnóży krocznych (typowych
czy zmodyfikowanych). Owady uskrzydlone
to
najliczniejszy
takson
zwierzęcy,
obejmujący około 1 milion gatunków.
Zamieszkują środowiska lądowe wszystkich
kontynentów,
a
także
środowisko
słodkowodne i (rzadziej) morskie, przy czym
przystosowanie do życia w wodzie jest
wtórne.] – szárnyas rovarok (Pterygota) [az
ízeltlábúak (Arthropoda) törzsében és a
rovarok (Insecta) osztályának egyik alosztálya
– más felosztásban elsődlegesen szárnyas
rovarok néven a kétbütykűek (Dycondylea)
alosztályának egyik szekciója]




















Rzędy:
gladiatory (Mantophasmatodea)
błonkoskrzydłe (Hymenoptera)
chruściki (Trichoptera)
chrząszcze (Coleoptera)
glebiki (syn, zoraptery) (Zoraptera)
jętki (Ephemeroptera)
karaczany (Blattodea)
modliszki (Mantodea)
motyle (Lepidoptera)
muchówki (Diptera)
nogoprządki (Embioptera)
pchły (Siphonaptera)
pluskwiaki (Hemiptera)
prostoskrzydłe (Orthoptera)
psotniki (syn. gryzki) (Psocoptera)
sieciarki syn. siatkoskrzydłe (Neuroptera, syn.
Planipennia)
skorki (Dermaptera)
straszyki (Phasmida)
termity (Isoptera)
wachlarzoskrzydłe (Strepsiptera)
 ważki (Odonata)
 wciornastki (syn. przylżeńce)
(Thysanoptera)
 widelnice (Plecoptera)
 wojsiłki (Mecoptera)
 wszy i wszoły obecnie razem zaliczane do
o
4624
rzędu Phthiraptera
szárnyas rovarok (Pterygota)
 kérészek (Ephemeroptera)
 Metapterygota
 szitakötők (Odonata)
 újszárnyúak (Neoptera)
 Paurometabola
 N.N.
- álkérészek (Plecoptera)
- szövőlábúak (Embioptera)
 Orthopteromorpha
- Blattoptiformia
 gleccsersáskák
(Grylloblattodea) vagy
(Notoptera)
 N.N.
 fülbemászók
(Dermaptera)
 Blattopteroida
o fogólábúak
(Mantodea)
o csótányok
(Blattodea)
 termeszek
(Isoptera)
- egyenesszárnyúak (Orthoptera)
vagy (Orthopteroida)
 tojócsövesek (Ensifera)
 Caeliferoida
 tojókampósok
(Caelifera)
 N.N.
o Mantophasmatodea
o botsáskák
(Phasmatodea)
 Eumetabola
 egyszerűsödött szárnyas rovarok
(Paraneoptera)
 pillásszárnyú tetvek
(Zoraptera)
 Acercaria
 Psocodea
o fürgetetvek
(Psocoptera)
o tetvek
(Phthiraptera)
 Condylognatha
o rojtosszárnyúak
(Thysanoptera)
o félfedelesszárnyúak
(Hemiptera)
 fejlett szárnyas rovarok
(Endopterygota vagy Holometabola)
 N.N.
 recésszárnyúak
(Neuropterida)
o tevenyakú fátyolkák
(Raphidioptera)
o N.N.
-
Wersja 01 01 2016.
 vízi
recésszárnyúak
(Megaloptera)
 igazi
recésszárnyúak
(Neuroptera)
 Coleopteroida
 bogarak
(Coleoptera)
 legyezőszárnyúak
(Strepsiptera)
 N.N.
 hártyásszárnyúak
(Hymenoptera)
 Mecopteroida
o lepkealakúak
(Lepidopteroidea)
vagy
(Amphiesmenoptera)
 tegzesek
(Trichoptera)
 lepkék
(Lepidoptera)
o légyszerűek
(Dipteroidea) vagy
(Antliophora)
 csőrösrovarok
(Mecoptera)
 N.N.
 kétszárnyúak
(Diptera)
 bolhák
(Siphonaptera)
owak, owako [potocznie: w inny sposób, inaczej]–
másképpen, úgy (is)
owaki, -a, -ie [posiadający cechę przeciwstawioną
innej cesze, do której odnosimy słowo taki] –
más, másféle
owal [to figura geometryczna, która na
płaszczyźnie tworzy linię krzywą opisaną
równaniami 1. krzywa płaska, zamknięta,
kształtem zbliżona do elipsy; 2. zarys
jakiegoś przedmiotu zbliżony do tej
krzywej] – (lat.) ovális, ovális forma; az
ellipszishez hasonló zárt görbe; tojásidom
owal twarzy – az ovális formája; ovális arc
owalnicowy, -a, -e – (układ urbanistyczny) ovális
alakú, oválishoz hasonló (város, falu)
owalnie – oválisan, tojásdadalakúan
owalność – ovális volta vminek
owalny, -a, -e [mający kształt owalu, elipsy,
podłużny i zaokrąglony; elipsowaty] – ovális;
tojásdad alakú, tojásalakú
owalna twarz – ovális arc
owariotomia – (lat.) ovariotómia; (orv.) petefészek
műtéti metszése, eltávolítása
owarium – (lat.) ovárium (gör. ooforon);
petefészek, (növ.) magház; (áll.) az
állatoknak a petéket termelő s bizonyos
érettségi fokra juttató szerve, a női
ivarszervnek legfontosabb része, mely a
hímivarszerv here-részének felel meg.
owca [zwierzę roślinożerne o miękkiej, skręconej
sierści, żyjące w stadzie] – Juh (Ovis aries);
birka; (egyh.) bárány
4625
-
Wersja 01 01 2016.
Owczarek kaukaski – kaukázusi juhász
owczarek nizinny polski [pies o długiej, kosmatej
sierści] – lengyel alföldi juhász
 Owca Dolly (Ovis dalli) – pierwszy sklonowany
ssak – Dolly birka
domowa (Ovis aries) – gatunek
hodowlanego zwierzęcia domowego z rodziny
krętorogich – házi juh
owca dzika (Ovis ammon) – Argali juh
owca grzywiasta (Ammotragus lervia) – hosszú
sörényű juh
owca
kanadyjska
(gruboroga)
(Ovis
canadensis) – Vastagszarvú juh
owca stepowa (Ovis orientalis) – Ázsiai muflon
owca śnieżna (Ovis nivicola) – Szibériai juh
 owca





owca kołowata – kerge birka
owce głodne, pędze je na pastwisko – a birkák
éhesek, a legelőre hajtom őket
owce kompotowe – befőzni való gyümölcs; befőtt
(gyümölcs)
owce zjałowiały – a juhok meddővé váltak
owcza skóra – birkabőr
owca zabeczała – a bárány béget
owczarek [pies różnej maści, hodowany jako
pies pasterski, obronny, policyjny] –
juhász,
juhászlegény,
juhászbojtár,
pásztorfiú; (pies) juhászkutya, komondor
owczarek [1. pies różnej maści, hodowany jako
pies pasterski, obronny, policyjny; 2. rasa
psów o różnym przeznaczeniu (pasterskie,
stróżujące, tropiące etc.), występująca w
kilkudziesięciu
odmianach,
najpopularniejszą z nich jest owczarek
niemiecki]
–
juhász,
juhászlegény,
juhászbojtár, pásztorfiú; (pies) juhászkutya,
komondor
owczarek alzacki, niemiecki [duży pies o
gładkiej, czarnej i podpalanej sierści,
sterczących uszach] – német juhász,
farkaskutya
owczarek podhalański [duży pies o długiej,
wełnistej, białej sierści] – podhalei
juhászkutya (Magas-Tátra)
owczarek szetlandzki [pies długowłosy, o maści i
wyglądzie podobnym do collie] – skótjuhász
owczarek szkocki [zob. collie] – skótjuhász
Owczarek węgierski Kuvasz [to jedna z ras psów,
należąca do grupy psów pasterskich i
zaganiających, zaklasyfikowana do sekcji
psów pasterskich (owczarskich)] – kuvasz [a
Magyarországon ismert kutyafajták közül
egyik legrégebbi nyájőrző kutya, ősibb, mint
a komondor. A pásztorkodás megszűntével a
tanyák és vidéki kúriák nyájőrzőkutyája lett,
s esténként, ha eleresztették őket a láncról,
életveszélyes volt magányosan csámborogni
az
alföldi
tanyák
közt.
Hajdan
vadászkutyaként medve-, bölény-, és
őstulokvadászatnál
alkalmazták.
Ma
gazdaságok őrzésére használják.]
4626
Kuvasz
owczarka – pásztorlány; a juhász felesége
owczarnia [1. pomieszczenie dla owiec; 2. stado
owiec należących do jednego właściciela;
3. hodowla owiec] – akol, juhakol,
birkaakol, juhistálló [Körülkerített hely a
szabadban tanyázó juhok védelmére, kivált
éjszaka (4Móz 32,16; Bír 5,16; 1Sám 24,4)];
birkanyáj; (egyh.) nyáj
Owczarnia [wieś w gminie Brwinów, powiecie
pruszkowskim,
w
województwie
mazowieckim] – Owczarnia (lengyel falu)
owczarnia zarodowa – fajtenyésztési juhakol
owczarski, -a, -ie [dotyczący owczarza,
owczarstwa] – juhászOwczarski – (családnév) Juhász
owczarstwo
–
juhászmesterség,
juhtartás,
birkatartás, juhtenyésztés
owczarz [osoba zajmująca się hodowlą owiec;
też: pasterz pasący owce] – juhász,
juhpásztor
owczy, -a, -e [związany z owcą, dotyczący owcy]
– birka-, juhowcza skóra – birkabőr
owcze mięso – birkahús, bárányhús
owcze mleko – juhtej
owczy gzik – juhbagócslégy
owczy pęd – (átv.) birkatermészet, birkaösztön;
nyájszellem
owczy ser – juhsajt
owdowić – özvegyen hagyni
owdowiały, -a, -e [taki, który owdowiał] –
özvegy, megözvegyült, özvegyen maradt
owdowieć [zostać wdową lub wdowcem] –
özvegységre
jutni,
megözvegyülni;
-
Wersja 01 01 2016.
elözvegyülni, özvegyen maradni, özveggyé
lenni
owdowienie – özvegységre jutás, özvegyi sorsra jutás,
megözvegyülés
owdzie – ówdzie [w innym miejscu; gdzie indziej] –
másutt
oweral [zob. kombinezon] – overall
owerlok,
overlock [1. maszyna służąca do
wykańczania szwów i skracania tkanin,
przede wszystkim trykotowych; 2. czynność
wykonywana przez maszynę o tej samej
nazwie] – (szöv.) (overlock-rendszerű) felül
fedő varrógép
oversize [Wszystkiego za dużo. Nad-wymiarowe
ubiory. Przesadnie obszerne, z opadającymi
ramionami, z „za długimi” rękawami i
nogawkami.
Oversize
look
lat
osiemdziesiątych, charakterystyczny dla
ówczesnych swetrów Missoni, jest często
przypominany w kolekcjach Gaultiera.] –
(ang.) oversize; túlméret, extra méret;
Oversized: Túlméretezett, nagyon bőséges
(angol). Főként a divatos felsőrészek ilyenek,
amelyeket
általában
szűk
alsókhoz
kombinálnak
owerton – felhang
owędy [inną drogą, tamtędy] – arra (rá)
owędzenie – körülfüstölés
owędzić — owędzać [przesycić coś dymem] –
körülfüstölni
owędzić się — owędzać się [zostać owędzonym] –
körülfüstölődni
owędzony, -a, -e – körülfüstölt
ow(i)-, owo- [w złożeniach: jajo; por. oo-] – tojás-;
peteowiać — owiewać [1. o wietrze, mgle, dymie,
zapachach itp.: wiejąc, otoczyć kogoś lub
coś; 2. przeniknąć lub osnuć coś; 3. o ciałach
sypkich, lotnych: pokryć coś warstwą;
4. oczyścić omłócone zboże z zanieczyszczeń;
5. otoczyć wiatrem, dymem, zapachem] –
körüllengeni, körülfújni
owiązać — owiązywać [zob. obwiązać] – átkötni,
bekötni
owiązanie – átkötés, bekötés
4627
owiązany, -a, -e – átkötött, bekötött
Owidiusz, Publius Ovidius Naso (43 p.n.e. - 17
lub 18 n.e.) [jeden z najwybitniejszych
elegików
rzymskich,
najbardziej
utalentowany poeta epoki Augusta,
należący do młodszego pokolenia twórców
augustowskich. Syn bogatego ekwity z
Sulmony (środkowa Italia). Zrezygnował z
kariery urzędniczej i poświęcił się
pisarstwu. Znajomy Horacego, przyjaciel
Propercjusza.] – Publius Ovidius Naso;
Ovidius (Sulmo, ma Sulmona, Olaszország,
Kr. e. 43. március 20. – Tomis [avagy Tomi],
ma Konstanca, Románia, Kr. u. 17 vége vagy
18) a római aranykor költője.]
owieczka [1. mała owca; 2. pot. wierny Kościoła
katolickiego] – bárányka, barika; bárány;
(egyh.) hívő, bárány
owies (Avena L.) [1. rodzaj roślin należących do
rodziny wiechlinowatych obejmujący
około 35 gatunków (wiele z nich to rośliny
uprawne), które w stanie dzikim
występują w basenie morza Śródziemnego
i Azji Środkowej, a w Polsce dziko
występuje owies głuchy (chwast). Ostatnio
coraz częściej wykorzystywany jest jako
biopaliwo do ogrzewania budynków. 2.
Owies, jedno z ziarn najdawniej
uprawianych w rolnictwie polskiem.] – zab
(Avena) [a pázsitfűfélék (Poaceae) közé
tartozó
perjefélék
(Pooideae)
egyik
nemzetsége mintegy ötven fajjal, amelyek
közül Magyarországon mintegy másfél
tucatnyi honos; olyan gabona, amit
leginkább takarmánynak termesztenek]
 owies brodaty (Avena barbata Pott ex Link)
– efemerofit
 owies głuchy, owiesek (Avena fatua L.) 1.
pospolity chwast zbożowy; 2. gatunek zbóż
należący do rodziny wiechlinowatych] –
antropofit zadomowiony – hélazab (üres zab,
Avena fatua L.)
 owies jednostronny (Avena orientalis
Schreb.) – gatunek uprawiany – török zab
(keleti zab, Avena orientalis Schreb.) –
termesztett faj.
o csurdézab
(Avena
orientalis
var.
gymnocarpa Kcke.)
-
Wersja 01 01 2016.
 owies krótki (Avena brevis Roth) – efemerofit –
kurta zab (Avena brevis Roth.) – termesztett faj.
 owies nagi (Avena nuda L. em. Mansf.) –
efemerofit – Csupasz zab (Avena nuda L.)
 owies płonny (Avena sterilis L.) – efemerofit –
Hélazab (Avena sterilis)
 owies pośredni (Avena x vilis Wallr., syn.
Avena x hybrida Peterm.) – antropofit
zadomowiony
 owies szorstki, o. owsik (Avena strigosa
Schreb.) – antropofit zadomowiony – borotvás
zab (Avena strigosa Schreb.) – termesztett faj
 owies zwyczajny (Avena sativa L.) – gatunek
uprawiany – abrakzab (Avena sativa L.) – a
legismertebb termesztett faj.
o kopasz zab (nagy zab, bajusztalan zab, Avena
sativa var. nuda L.)
o kínai csupasz zab (Avena sativa var.
chinensis Fisch.) – Észak-Amerikában
termesztett fajta
Inne gatunki
 owies bizantyjski (Avena byzantina)
 szőrösödő zab (Avena pubescens L.) – ez
Kárpát-medencében élő vadzabfajok közül a
legismertebb; a szárazabb rétek jó
zöldtakarmánya. Virágzata dús, levélzete
buja.
owies od suszy zanikł – a zab a szárazságtól
megüszkösödik
owies kiściasty – bugás zab
owies obrodził się – a zab bő termést hozott
owiewać (zob. owiać) – körülfújdogálni, körüllengeni
owinąć — owijać [okręcić coś czymś dookoła lub
osłonić czymś kogoś lub coś ze wszystkich
stron] – becsavarni, betekerni, begöngyölni;
(dziecko) bepólyázni, bepólyálni; becsomagolni
owijać w bawełnę [mówić z użyciem aluzji, unikać
bezpośredniego przedstawienia sprawy] –
hímezni-hámozni; kerülgeti, mint macska a
forró kását
owijacz [pas tkaniny służący do owijania nóg
poniżej kolan, używany zwłaszcza przez
żołnierzy piechoty przed II wojną światową]
– (wojsk) kapca
owijka (opakowaniowa) [rodzaj opakowania, w
którym giętki materiał opakowaniowy
zasłania towar ze wszystkich stron] –
csomagolási fajta (burkolás)
owinąć niemowlę w pieluchy – bepólyázni v.
pólyába rakni a csecsemőt
owinąć skaleczony palec – bekötni a sérült v.
megsebesült ujjat
owinąć towar w papier – papírba csomagolni v.
csavarni az árut
owinąć się — owijać się [1. wijąc się, otoczyć coś
dookoła; 2. otulić się ze wszystkich stron] –
tekeredni,
betekeredni,
becsavarodni;
4628
beburkolódzik, becsavarja v. bebugyolálja
magát; fonódni
owinięcie – becsavarás, begöngyülés
owinięcie się – becsavarodás, begöngyölődés
owionąć [o wietrze, mgle, dymie, zapachach itp.:
wiejąc, otoczyć kogoś lub coś] –
körüllengeni, körülfújni
owładać – owładnąć [1. zdobyć panowanie nad
czymś, nad kimś; 2. o uczuciach,
namiętnościach, wrażeniach: opanować
kogoś] – hatalmába kerít; megfogni,
megkaparintani
owładnąć krajem – hatalmába keríti az országot
owładnięcie
–
hatalmába
való
kerítés;
megkaparintás
owłosienie [1. włosy na ciele człowieka lub
zwierzęcia; 2. włoski na liściach, pędach i
innych częściach roślin] – szőrzet, hajzat
owłosienie łonowe [włosy porastające okolicę
narządów płciowych; Pojawiają się w
okresie dojrzewania zarówno u mężczyzn,
jak i u kobiet i stanowią trzeciorzędowe
cechy płciowe.] – fanszőrzet
owłosienie pod pachą – hónaljszőrzet
owłosiony, -a, -e – szőrös [Drzewisz owłosiony
(Hylurgus ligniperda) (gatunek owada z
rzędu chrząszczy): (rovar)
Hylurgus
ligniperda]
[pierwszy człon wyrazów złożonych
jajem] – tojás-; szaporodással összefüggő
owoc, owoce [1. jadalna część rośliny powstała z
kwiatu;
2. organ
roślin
okrytozalążkowych osłaniający nasiona i
rozsiewający je; 3. rezultat czyichś
działań] – gyümölcs, gyümölcsök; (plon)
termés
owoc areki, owoc katechu – bételdió
owoc bezpestkowy – mag nélküli v. magtalan
gyümölcs
owoc długich starań – (átv.) hosszas utánjárás
gyümölcse, eredménye
owoc dzikiej róży – csipkebogyó
owoc mięsisty – húsos gyümölcs
owoc naszej pracy – (átv.) munkánk gyümölcse
owoc niedojrzały – éretlen gyümölcs
owoc pestkowy – csonthéjas gyümölcs
owoc rzekomy [owoc nierozwijający się ze
słupka,
lecz
z
powiększonego,
owo-
-
Wersja 01 01 2016.
rozrastającego się dna kwiatowego] –
áltermés
owoc suszony – aszalt gyümölcs
owoc wielokrotny [zob. owocostan: owoce powstałe
z jednego kwiatostanu] – többszörös
gyümölcs (egy virágzatból több gyümölcs)
owoc wieloorzeszkowy [liczne zalążnie kwiatu
przekształcają się w drobne orzeszki,
osadzone pojedynczo na silne rozwiniętym,
mięsistym i soczystym wypukłym dnie
kwiatowym; rozrośnięte dno kwiatowe
stanowi spożywaną przez człowieka część
owocu truskawki, określoną niekiedy jako
owoc pozorny (truskawka)] – csoportos
aszmagtermés (nucula) [Az aszmagtermés
apokarp termőtájból, felső állású, egy
termőlevelű, együregű magházból, egymagvú
száraz termés. Kemény, de nem fásodó
termésfala nem nő a maghoz (pl. pimpó,
iszalag)]
owoc zakazany [wg Biblii owoc z rosnącego w Raju
"drzewa poznania dobra i zła", z którego
nie wolno było zrywać ani jeść owoców; w
przenośni rzecz nęcąca, ale zabroniona.] –
tiltott gyümölcs
owocarka – gyümölcsárusnő, gyümölcsös kofa
owocarnia [daw. sklep, w którym sprzedaje się
owoce] – gyümölcskereskedés, gyümölcsös
bolt; gyümölcsös kamra, pince, gyümölcstároló
owocarski,
-a,
-ie
–
gyümölcstermelői;
gyümölcstermelő
owocarstwo 1. daw. hodowla drzew i krzewów w
celu uzyskania owoców; 2. daw. handel
owocami] – gyümölcstermelés
owocarz [sadownik lub sprzedawca owoców] –
gyümölcstermelő
owocnia [część owocu powstała ze ścianek zalążni
słupka kwiatowego lub z płonnych
elementów kwiatu; perykarp]
– (növ.)
magburok, magház, magtok
owocnie – gyümölcsözően, hasznosan
owocnik – gyümölcsárus
owocnik, owocnia grzyba [1. nadziemna część
grzyba, wytwarzająca zarodniki i służąca do
rozmnażania się; 2. wytwór grzybni
grzybów
wyższych,
nadziemny
lub
podziemny, zbudowany ze zbitych strzępek
tkanki rzekomej; wytwarza zarodniki i służy
do rozmnażania się] – gomba tönk, termőtest
owocnik, twór grzybniowy [zbita część grzybni,
wytwarzana
przez
nią
w
formie
charakterystycznej dla każdego gatunku,
tworząca na zewnątrz lub wewnątrz
zarodniki.] – gomba termő teste
owocnik grzyba kapeluszowego – kalapos gomba
termő teste
owocnikowy, -a, -e – csíra-
owocność – gyümölcsözés
owoce cytrusowe – citrusfélék gyümölcsei
owoce egzotyczne – déligyümölcsök
owoce gniją – a gyümölcs romlik v. rohad
owoce i warzywa – zöldség-gyümölcs
4629
owoce już dojrzały – a gyümölcs már megérett
owoce już się odleżały – a gyümölcs (állásban)
beérett már
owoce morza (wł.: frutti di mare) [1. jadalne
skorupiaki, małże, mięczaki; 2. rozmaite
zwierzęta morskie, jak skorupiaki i
mięczaki w tym małże, głowonogi i
szkarłupnie, w wielu krajach uważane za
rarytasy kulinarne. – tengeri gyümölcsök
owoce na konfiturę jeszcze nie przebrane – a
befőzéshez szükséges gyümölcsöt még nem
válogatták ki
owoce opadły z drzew – a gyümölcs lehullott v.
leesett a fákról
owoce południowe [owoce pochodzące z krajów
o gorącym lub ciepłym klimacie] –
déligyümölcsök
owoce prosto z drzewa – frissen szedett gyümölcs
owoce z puszki – gyümölcskonzerv; befőtt, kompót
(konzervben)
owoce zagonowe – kerti gyümölcs
owocnie – gyümölcsözően, eredményesen
owocny, -a, -e [przynoszący korzyści] – termő;
gyümölcsöző, eredményes
owocna dyskusja – eredményes vita
owocna praca – gyümölcsöző munka
owocna współpraca – gyümölcsöző v. eredményes
együttműködés
owocne negocjacje – eredményes tárgyalás
owocobranie [zbiór owoców] – gyümölcsszedés,
gyümölcsszüret, termésbetakarítás
owocodajny, -a, -e – gyümölcstermő, (átv.)
gyömölcsöző, eredményes, hasznos
owocolistek [u roślin kwiatowych: liść, który po
zrośnięciu się z takimi samymi jak on
-
Wersja 01 01 2016.
liśćmi tworzy komorę zalążni] – (növ.)
termőlevél
owocostan [owoce powstałe z jednego kwiatostanu]
– (növ.) csoporttermés; terméscsoport
owocować [1. wydawać owoce; 2. przynosić
rezultaty] – gyümölcsöt hozni; (átv.)
gyümölcsözni
owocowy, -a, -e [1. zrobiony z owoców; 2.
wydający jadalne owoce; 3. związany z
przetwórstwem i sprzedażą owoców] –
gyümölcs-, gyümölcsös
owocowa rozpuszczalna guma do żucia –
gyümölcsös rágógumi
owocznej pracy! – sikeres munkát!
owocowy sok – gyümölcslé, szörp
owocoznastwo
–
gyümölcsészet,
gyümölcsismerettan, pomológia
owocówka [motyl nocny, którego gąsienice żerują
na owocach jabłoni, grusz i śliw] – (áll.)
almamoly
Owocówka jabłkóweczka (Cydia pomonella syn.
Carpocapsa
pomonella,
Laspeyresia
pomonella) [motyl z rodziny zwójkowatych,
którego gąsienice są groźnymi szkodnikami
jabłoni i grusz] – almamoly (Cydia pomonella
avagy
Laspeyresia
pomonella
avagy
Carpocapsa pomonella) [a valódi lepkék
alrendjébe
tartozó
sodrólepkefélék
(Tortricidae) családjának egyik legelterjedtebb
faja; közismert mezőgazdasági kártevő]
owolaktarianin [1. wegetarianin, którego dieta
obejmuje także jaja i produkty mleko,
mleczne oraz jaja; 2. laktoowowegetarianin]
– ovo-lakto vegetáriánus (tej és tojás
engedélyezett)
owologia [dziedzina ornitologii zajmująca się
badaniem jaj ptasich; oologia] – oológia;
tojásismeret
owoskop [1. przyrząd służący do prześwietlania jaj
ptactwa domowego celem sprawdzenia ich
świeżości lub kontroli zarodka; 2. przyrząd
do prześwietlania jaj ptactwa domowego dla
określenia świeżości jaj a. kontroli rozwoju
zarodka] – tojásvizsgáló műszer, a tojás
átvizsgálására és minőségének megítélésére
owrzodzenie – kifekélyesedés, fekély
owrzodziały, -a, -e – fekélyes, keléses
owrzodzić (owrzodzę) – kifekélyesedést okozni v.
elősegíteni
owrzodzieć – kifekélyesedni, kelevényesedni
owsianka [1. zupa z płatków owsianych i mleka lub
wody; 2. słoma owsiana po wymłóceniu
używana jako pasza dla inwentarza] –
zabpehely; zabpehelyleves, zabpehelykása
owsiany, -a, -e – zabowsik – (növ.) léha-zab, vadzab; (orv.) fonalféreg
4630
Owsik ludzki (Enterobius vermicularis, syn.
Oxyuris vermicularis, w okresie oświecenia
owsiki nazywano rupiami) [jest robakiem
pasożytniczym należącym do typu nicieni
barwy białawej. Osiąga rozmiary: samica
ok. 1 cm, a samiec 3 milimetrów.] hegyesfarkú bélgiliszta v. cérnagiliszta
(Enterobius vermicularis)
owsik złocisty [zob. konietlica łąkowa] – aranyzab
owsisko [1. zgrubienie od: owies; 2. pole obsiane
owsem] – zabföld
owszem [1. partykuła potwierdzająca to, co
powiedział rozmówca, lub wyrażająca
twierdzącą odpowiedź na pytanie, np.
Smakuje ci? – Owszem., używana też jako
wtrącenie, np. Nikt mu nie szkodził,
owszem, szli mu na rękę. – 2. partykuła
kwestionująca sąd rozmówcy, np. Ona już
nie wróci. – Owszem, wróci.] – igen, igenis,
persze,
hogyne,
úgy van,
bizony;
természetesen; hát hogyne; hát persze
owszem, cieszą się dobrym zdrowiem – igen, jó
egészségben vannak
owszem kilka osób pytało o pana (panią) – de
igen, néhányan keresték önt
owszem, ma bardzo dużo pracy – bizony, nagyon
sok munkája van
owszem, proszę bardzo. – persze, kérem szépen.
owszem, proszę bardzo, na które piętro? –
hogyne,
tessék,
hányadik
emeletre
(parancsolja)?
owszem, proszę usiąść – hogyne, tessék helyet
foglalni
owszem, tak (+) - hogyne, igen, természetesen
owulacja [1. jajeczkowanie, okresowe wydalanie
dojrzałej komórki jajowej z jajnika; 2.
uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z
dojrzałego pęcherzyka jajnikowego do
jajowodu lub jamy ciała u kobiet i samic
ssaków; jajeczkowanie] – (él, orv.)
ovuláció, peteérés [az érett petesejt
kilökődése a petefészek tüszőből, FSH
stimulálja]
owulacyjny, -a, -e – (él, orv.) ovulációs
Oza, Uzza (siła) [1. Syn Abinadaba. Izraelita; on
i Achio wyprowadzali skrzynią Bożą
(Arkę Bożą) z Kiriat-Jearim w Judzie do
domu Obeda Edomczyka z Gat. W
pewnym momencie Uzza dotknął Arkę,
aby zapobiec obaleniu jej, za co został
ukarany śmiercią, a to dlatego, bo wg
rozkazu Boga, tylko Lewici mieli prawo
dotykania Arki, a nie kto inny. Dla
chrześcijan jest w tym ważna nauka, że
niestosowanie poleceń Boga, nawet w
niezłych zamiarach, kończy sią śmiercią.
2. W ogrodzie jego pogrzebany został
Manases. 3. Syn Merarego. 4. Syn Echuda.
-
Wersja 01 01 2016.
5. Ojciec repatriantów z niewoli.] – UZZA
(erő) [1. Mérárita lévita, Simhi (7) fia (1Krón
6,29). 2. Benjáminita férfi (1Krón 8,7). 3.
Annak
a
kertnek
tulajdonosa
vagy
gondviselője, amelyben Manassé (3) és Amon
(1) királyokat eltemették (2Kir 21,18.26). 4.
Templomszolga,
akinek
leszármazottai
Zorobábellel tértek vissza a fogságból (Ezsd
2,49; Neh 7,51). 5. Abinádáb (1) fia. Meg
kellett halnia, mert Jeruzsálembe szállításakor
megérintette a frigyládát, amikor azt meg
akarta támasztani, mivel a szekeret húzó ökrök
megbotlottak (2Sám 6,3-8; 1Krón 13,6-11).]
ozdoba [1. to, co ozdabia, 2. osoba lub rzecz, z
której można być dumnym; 3. uwydatnienie
piękna kogoś lub czegoś] – dísz, díszítmény;
ékesség, cicoma; szépség
ozdobienie – díszítés, feldíszítés,
felékesítés,
kidíszítés, felcicomázás, kicifrázás; szépítés
ozdobienie się – saját magának feldíszítése;
öndíszítés, önékesítés
ozdobić — ozdabiać [1. uczynić coś ładniejszym
lub strojniejszym; 2. uatrakcyjnić czymś
jakąś imprezę; 3. odznaczyć kogoś] –
díszíteni, feldíszíteni, ékesíteni, felékesíteni,
cicomázni, felcicomázni; cifrázni, felcifrázni;
szépíteni
ozdabiać coś czymś – mivel díszíteni v. kirakni vmit
ozdobić sobie – feldíszíti, felékesíti magát
ozdobić się — ozdabiać się [spowodować, że
wygląda się ładniej lub strojniej] – felékesíti
magát
ozdobnie – díszesen, ékesen
ozdobnik [element melodii wprowadzający
dodatkowe dźwięki mające charakter
ornamentów]– (nyomd.) díszítésre alkalmas
nyomdaelemek; (zene) díszítés, ékesítés,
ornamens
Ozdobnik wspaniały (Ptiloris magnificus) [gatunek
ptaka z rodziny cudowronkowatych. Samiec
czarny; czoło, pierś i ogon opalizująco
niebieskozielone. Po bokach tułowia długie,
nitkowate pióra. Samica szarobrązowa z
wierzchu, cynamonowa na skrzydłach, spód
ciała jasny w delikatne ciemne prążki. Długi
oraz zakrzywiony dziób. Samiec podczas
toków przede wszystkim pokazuje swoją
mieniącą się pierś. Łowi owady na korze,
często wspina się w tym celo na pnie
martwych drzew, często zrywa owoce.] pompás paradicsommadár (Ptiloris magnificus)
[a
madarak
osztályának
verébalakúak
(Passeriformes)
rendjébe
és
a
4631
paradicsommadár-félék
(Paradiasaeidae)
családjába tartozó faj]
ozdobność
[ozdobny
charakter
czegoś;
dekoracyjność] – díszítettség, cifraság
ozdobny, -a, -e [1. mający ozdoby; 2. o wymowie,
stylu: obfitujący w przenośnie, zwroty
retoryczne; 3. będący ozdobą] – díszes,
ékes, cifra, cicomás; díszozdobna brama seklerska – székely kapu
ozdobna skrzynie na dokumenty i przedmioty
wartościowe należące do cechu – céhláda
[a céh értékeinek őrzésére szolgáló,
biztonságosan, legalább 2 különböző
kulccsal zárható, kisméretű, különleges alakú
és beosztású, díszes, rendszerint fából
készült láda. Egyúttal a céhtagok erkölcsi,
anyagi és mesterségbeli összetartozásának
jelképe. Magát a testületet szimbolizálta,
benne testesült meg a céh, olyannyira, hogy
gyakran a céh szó helyett - átvitt értelemben
- a láda kifejezést használták.]
ozdobna sukmana – cifraszűr
ozdobny styl – szép, finom, nemes stílus
ozdoby – kiegészítők
ozdoby [ludzie zawsze lubowali sią w ozdobach;
a kobiety nawet więcej niż mężczyźni.
Noszono je dla wyróżnienia i splendoru.
Rebeka otrzymała ozdoby od Eliezera,
które
mogą
symbolizować
dar
błogosławieństw dla tych, co należą do
Oblubienicy Pana. Materialne ozdoby,
wymienione w NT odnoszą sią właściwie
do cnót, które chrześcijanie powinni
posiadać. Symboliczne znaczenie mają
także ozdoby wymienione w Ez. 16;11,
które wskazują na wyróżnienie Izraela
przez Boga ponad inne narody. W tej
samej
księdze
spotykamy
także
zgromienie Izraela i Judy za ozdabianie
sią w celu przypodoba-nia się innym
bogom
(popełnianie
cudzołóstwa
duchowego).]
ozdoby architektoniczne – építészeti díszek
ozdoby choinkowe – karácsonyfadíszek
ozdoby stiukowe – stukkódísz, stukkódíszek
ozdownia (rzadziej ozdnica) [1. staropolskie
określenie suszarni słodu. Było to
najczęściej pomieszczenie znajdujące się w
-
Wersja 01 01 2016.
słodowni lub obok słodowni. Czasami nazwa
ta używana była na określenie całego
pomieszczenia słodowni. W Słowniku gwar
polskich J. Karłowicza występuje słowo
ozdować w znaczeniu palić obfity płomień.
Od pojęcia ozdownia powstały również
ozdowny piec i ozdownik (słodownik). Stąd
pochodzi nazwa miejscowości Ozdów i
nazwisko
Ozdowski;
2.
ozdownia,
hozdownia, ozdnica, oźnica, suszarnia słodu,
słodownia, mielcuch] - sörgyári helyiség;
malátaszárító, malátacsíráztató
ozdóbka – cikornya, kis díszítés
ozdrowiały, -a, -e – meggyógyult
ozdrowieć [odzyskać zdrowie] – kigyógyulni,
meggyógyulni, egészségessé válni
ozdrowieniec [osoba powracająca do zdrowia po
ustąpieniu
objawów
choroby;
rekonwalescent] – lábadozó (beteg)
Ozeasz (Pan zbawia, zbawienie) [Imię "Ozeasz"
oznacza "zbaw" i jest skrótem imienia
Jehoshua (hebr. "Jahwe jest zbawieniem"),
co ma pewną wymowę zważywszy na treść
całej księgi. — 1. Syn Beeriego, prorok
izraelski działał w latach około 750 - 720
przed Chrystusem. Był współcześnikiem
proroka Amosa w Izraelu i Micheasza w
Judzie i judzkich królów Ozjasza, Jotana,
Achaza, Ezechiasza i izraelskiego króla
Jeroboama II. Głównym przedmiotem jego
proroctwa jest wytykanie niewierności
Izraela wobec Boga. Izraela nazywa
códzołożną Jahwe. 2. Pierwotne imię
Jozuego, syna Nuna. 3. Syn Eli, ostatni król
Izraela. Zabił Facejasza, syna Romeliasza.
Panował 9 lat (około 730 przed Chrystusem)
w czasie, który można by raczej nazwać
anarchią.] – HÓSEÁS (HÓSEA) (megmentés,
szabadítás; Jahve a szabadítás; Isten segít;
akinek az Úr a segítsége) [1. Beéri (2) fia,
próféta a Kr. e. 8. században, Uzziás (1), Jótám
(3), Aház (1) és Ezékiás (1) júdabeli, valamint
II. Jeroboám izráeli királyok idejében (Hós
1,1). Ézsaiás (1), Ámós és Mikeás (1) próféták
kortársa. 2. Józsué (1) korábbi neve (4Móz
13,9.17). 3. Efraim nemzetségének elöljárója
Dávid idejében (1Krón 27,20). 4. Ela (4) fia
(2Kir 15,30; 17,1-6; 18,1.9); Izráel utolsó
királya. 5. Főember, aki Nehémiással (3) együtt
megpecsételte a szövetséget (Neh 10,23).]
oziębialnia – hűtőterem, pihenőterem
oziębialnik (chłodnica; kondensator) – hűtő,
hűtőszekrény,
léghűtő,
hűtőberendezés;
(gépkocsi) hűtő; (műszaki) kondenzátor,
hűtőkészülék
oziębić — oziębiać [1. obniżyć temperaturę czegoś;
2. uczynić coś mniej intensywnym lub mało
serdecznym] – lehűteni, kihűteni, behűteni;
hűsíteni; (átv.) lehűlni
4632
oziębiać coś – hűteni v. lehűteni vmit
oziębić się — oziębiać się [1. o powietrzu: stać się
zimnym lub zimniejszym; 2. o kontaktach
międzyludzkich:
stać
się
mniej
serdecznymi] – hűlni, lehűlni, kihűlni;
hidegszik; meghűlni, megfázni
oziębienie – lehűtés, kihűtés; meghűlés
oziębienie się – lehűlés, kihűlés, meghűlés
oziębła [nieprzystępna kobieta] – frigid nő
oziębła żona – frigid feleség
ozięble – hidegen, fagyosan, közömbösen,
közönyösen
oziębłe przyjęcie – fagyos fogadtatás
oziębłość – hidegség, fagyosság, közönyösség;
ridegség
oziębłość płciowa – frigiditás
oziębły, -a, -e [pozbawiony przyjaznych uczuć i
obojętny; też: będący wyrazem braku
przyjaznych uczuć] – (átv.) hideg, fagyos,
rideg, hűvös, barátságtalan; lanyha
oziębnąć [stać się obojętnym lub powściągliwym
w stosunku do kogoś] – megfázni
ozimina [zboże wysiewane jesienią] – tél előtti v.
őszi vetés
OZK (Okręgowy Zarząd Kin) – (dawno) Körzeti
Moziigazgatóság
ozłocenie – aranyozás, megaranyozás
ozłocić (ozłocę) — ozłacać [1. nadać czemuś złotą
barwę, złoty blask; 2. daw. pokryć coś
złotem, złotą farbą lub biżuterią] –
bearanyozni,
megaranyozni, aranyozni,
arannyal bortani; (átv.) aranyba foglalni
ozłocić czyje ręce – (átv.) aranyba foglalni v.
bearanyozni vkienk a kezét
ozłocić się — ozłacać się [pokryć się złotą barwą,
złotym blaskiem] – bearanyozódni
oznaczanie rangi a. stopnia – rangjelzés
oznaczenie [znak, symbol] – jelzés, megjelölés,
kijelölés; jelentés
oznaczenie grubości przędzy – tex [dziesiętny
system pomiarów stsowany między
narodowo do wyrażania delikatności
(waga na długość) tekstyliów (włókna,
nici, przędze, itd.) Wskazywany w tex
(jednostki), które równają się ciężkość nici
lub innego podłuznego tekstylia w
gramach na długość 1000 m (1tex =
1g/1000 m). Obok jednostek tez, stosuje
się następujące oznaczenia: ktex (kilotex),
dtex (decitex), mtex (militex). W
Czechosłowacji
system
tex
został
wprowadzony 1. stycznia 1976. Spójrz na
numeracja przędzy.] – tex [A direkt
fonalfinomság
mértékegysége
a
méterrendszerben, amit elemiszálak, fonalak,
cérnák, nyújtott szalagok, előfonalak
finomságának megadására használnak. A
-
Wersja 01 01 2016.
tex-ben megadott finomsági szám 1000 méter
hosszú szál, fonal stb. tömegét jelenti
grammban kifejezve. Használatosak még a tex
prefixumokkal
ellátott
törtrészei
ill.
többszörösei is, pl.: mtex (millitex = 1/1000
tex), dtex (decitex = 1/10 tex), ktex (kilotex =
1000 tex).]
oznaczenie marki – márkajelzés
ozłocony, -a, -e – bearanyozott, aranyozott
oznaczający, -a, -e – jelölő
oznaczalny, -a, -e – jelölt, megjelölt; jelzéssel ellátott
oznaczany, -a, -e – jelölt, megjelölt; jelzéssel ellátott
oznaczenie – jelzés, megjelölés, megállapítás,
meghatározás
Oznaczenie/Oznakowanie CE [umieszczone na
wyrobie jest deklaracją producenta, że
oznakowany produkt spełnia wymagania
dyrektyw tzw. "Nowego Podejścia" Unii
Europejskiej (UE).] – CE (Conformité
Européenne = európai megfelelőség) [a jelölés
tulajdonképpen egy jelzés a hatóságok felé
arról, hogy a termék megfelel a rá vonatkozó
követelményeknek. Ez részletesebben annyit
jelent, hogy Ön gyártóként, vagy a termék
Európai Unión belüli első forgalmazójaként
ismeri ezeket a követelményeket, a termék
tervezése, gyártása során figyelembe is vették
ezeket, és mindezt igazolni is tudja.]
oznaczony, -a, -e – meghatározott, megjelölt, kijelölt,
kitűzött, megállípított; jelzett
oznaczyć — oznaczać [1. oznaczać: wyrażać jakąś
treść; 2. oznaczać: być objawem lub
dowodem czegoś; 3. zrobić na czymś znak;
4. wyrazić za pomocą znaku; 5. wybrawszy,
ustalić, wyznaczyć coś] – jelölni, megjelölni,
kijelölni; (dawać znaki) jelezni; jelenteni;
meghatározni,
megállapítani,
megszabni,
kitűzni
oznaczyć drzewo w lesie – megjelölni a fát az
erdőben
oznaczyć kodem – kóddal jelölni
oznaczyć miejscie spotkania – megjelölni a
találkozás v. találkozó helyét
oznajmić — oznajmiać [poinformować o czymś
oficjalnie lub uroczyście] – közölni,
bejelenteni; ismertetni; értesíteni, tudatni,
bejelenteni, kihirdetni, hirdetni; nyilvánosságra
hozni
oznajmiać coś – kijelenteni vmit
oznajmiam v. oznajmiamy wszem wobec – (hist.)
hírül
adatik
mindenkinek;
tudatjuk
mindenkivel, akit illet; közhírré tétetik
oznajmić co – megiosmertetni v. közölni vmit
oznajmienie [jęz. wypowiedzenie niezawierające
formy osobowej czasownika, np. ojciec
chory] – bejelentés, közlés, kihirdetés,
hirdetmény, értesítés, tudósítás
oznajmujący, -a, -e – hirdető, bejelentő, értesítő,
tudósító; (gram) jelentő-, kijelentő
oznaka [1. objaw świadczący o czymś; 2.
przedmiot będący znakiem, symbolem
czegoś] – jelvény, jel, előjel; (med) tünet
oznaka honorowa – rendjel, érdemjel, kitüntetés
4633
oznaka partyjna – pártjelvény
oznakować — oznakowywać [opatrzyć znakami
lub znakiem, np. ostrzegając przed czymś
lub informując o czymś] – jelezni,
megjelölni
oznakowanie [system znaków odnoszący się do
czegoś] – jelölés, kijelölés, jellel való ellátás;
jelrendszer
oznakowanie nawigacyjne [sposób oznaczania na
morzu torów wodnych, mielizn, wraków
itp.] – (haj) hajózási, navigációs jelrendszer
oznakowanie trasę wyścigów – a verseny
útvonalának kijelölése
oznakowany, -a, -e – jelzett; megkülönböztető
jelzéssel ellátott
oznakowany pas ruchu – jelölt forgalmi sáv, útsáv
ozokeryt [1. dawniej: wosk ziemny – mieszanina
stałych
wielkocząsteczkowych
węglowodorów,
głównie
ni
izoparafinowych. Nazwa została nadana
przez E.F. Glockera w 1833 r.; 2. kopalna
mieszanina
stałych
węglowodorów,
powstająca w następstwie odgazowania
ropy naftowej; wosk ziemny] – ozokerit;
földviasz, földi viasz; ásványi viasz
ozon (trzyatomowy tlen, tritlen (O3)) [jedna z
odmian alotropowych tlenu, posiadające
silne własności aseptyczne i toksyczne.
Stosowany jest przy wyjaławianiu wody
oraz pełni ważną rolę w pochłanianiu
części promieniowania ultrafioletowego
dochodzącego ze Słońca do Ziemi (patrz
dziura ozonowa).] – (vegyt.) ózon (O3); [egy
három oxigénatomból álló instabil molekula,
amelyet Christian Friedrich Schönbein
fedezett fel 1840-ben. Neve a görög
„ozein”=„rossz szagot árasztó” szóból
-
Wersja 01 01 2016.
származik. Az oxigén allotróp módosulata; erős
oxidáló és fertőtlenítő anyag] (átv.) üde, friss,
tiszta levegő
ozonator [tech. urządzenie wytwarzająceozon z
tlenu
pod
działaniem
wyładowań
elektrycznych bez iskrzenia; ozonizator];
ozonizator (niem. Ozonisator od Ozon
‘ozon’) – (gör.) ozonizátor; ózongenerátor,
ózon fejlesztő,
ózonfejlesztő készülék;
készülék az elhasznált levegő felfrissítésére
üzonnal való dústás révén
ozonizacja (fr. ozonisation od ozone ‘ozon’) [1.
poddawanie czegoś działaniu ozonu w celu
dezynfekcji; 2. chem. proces poddawania
czegoś
działaniu
ozonu,
utleniania,
wybielania,
dezynfekcji
ozonem]
–
ozonizáció; ózonizálás
ozonometr; ozonometer – (gör.) ozonométer;
ózonmeghatározó eszköz
ozonometria
–
(gör.)
ozonometeria;
ózonmeghatározás
ozonować [chem. poddawać coś działaniu ozonu] –
(gör.) ozonizálni; ózont fejleszteni, ózonnal
telíteni
ozonowanie [jeden ze sposobów oczyszczania wody
pitnej z drobnoustrojów i bakterii
(dezynfekcji wody). Woda mieszana jest z
ozonem w mieszalnikach inżektorowych i
nasycona
przepływa
przez
zbiornik
kontaktowy,
gdzie
zachodzi
proces
dezynfekcji. Zużycie ozonu wynosi 0,6 – 4
g/m³, czas kontaktu z wodą ok. 10 min.
Cząsteczka ozonu ulega rozpadowi tworząc
tlen cząsteczkowy] – (gör.) ózonnal való
telítés; ozonizálás
ozonosfera (warstwa ozonowa, powłoka ozonowa)
[warstwa zwiększonej koncentracji ozonu w
stratosferze. Znajduje się na wysokości ok.
15-50 km nad Ziemią. Główna warstwa
ozonu znajduje się 25-30 km nad poziomem
morza. Ozonosfera jest warstwą ochronną
bardzo ważną dla życia na Ziemi. Chroni
przed promieniowaniem ultrafioletowym,
które jest szkodliwe dla organizmów
żywych. Dzięki niej jest możliwe życie na
lądzie.] – (gör.) ozonoszféra; (fiz.) a földet
körülvevő légöv a tenger színétől számítva kb.
30 km magasságtól kb. 80 km magasságig
ozorek [1. języczek, jęzorek; 2. potrawa z języka
bydlęcego;
3.
gatunek
grzyba
pasożytującego na dębach] – nyelvecske, kis
nyelv
Ozorek dębowy (Fistulina hepatica (Schaeff.): Fr.)
[gatunek grzyba pasożytniczego z rodziny
ozorkowatych. Jedyny gatunek występujący
w Polsce należący do rodzaju ozorek.] –
májgomba
(Fistulina
hepatica)
[a
kalaposgombák rendjén belül a májgombafélék
családjába tartozó Fistulina nemzetség egyik
4634
fiatalon ehető, Magyarországon is előforduló
gombája. Májra emlékeztető, nagy termetű,
elsősorban fák törzsén élősködő faj.]; (tölgy)
taplógomba
ozorek wędzony – füstölt marhanyelv
ozorkowy, -a, -e – nyelves
ozór [1. język zwierzęcia; 2. pot. język ludzki;
3. potrawa z ozora bydlęcego] – nyelv
(állaté); marhanyelv; (átv.) emberi nyelv
ozór wędzony – füstölt nyelv
ozór wołowy – marhanyelv
ozwać się (ozwę się) — ozywać się [1. daw. rozlec
się; 2. daw. powiedzieć; 3. daw. o
zwierzętach: wydać głos] – jelentkezni, jelt
adni, megszólalni
ozwanie się – jelentkezés, jeladás, megszólalás
oźrebić się [o klaczy: urodzić źrebię] – megelleni,
megcsikózni
oźrebienie się – csikózás, ellés
ożada (Aplysia) [morski ślimak]– (áll.) tengeri
nyúlcsiga (Aplysia) [A tengeri házatlan
csigákat csupaszkopoltyús csigákként is
emlegetik, mert a kopoltyúikat a testükön
kívül hordozzák különféle bizarr függelékek
formájában. A tengeri nyulak növényevők,
algákkal táplálkoznak.]
ożada
-
Wersja 01 01 2016.
jest rozpięty na skośnie podniesionej rejce;
ob. rzadko spotykane] – lugvitorla
ożaglowanie łacińskie [ożaglowanie, w którym
trójkątny żagiel przymocowany jest do
długiej,
skośnie
zawieszonej
rejki,
skierowanej niższym końcem ku dziobowi
łodzi] – latin vitorla
ożaglowanie rejowe [1. rodzaj ożaglowania,
stosowanego na większych żaglowcach. 2.
ożaglowanie utworzone przez żagle o
kształcie
prostokąta
lub
trapezu,
przymocowane górną krawędzią do rei
zawieszonych w połowie swej długości
poziomo
na
maszcie,
w
sposób
umożliwiający ich obrócenie w płaszczyźnie
poziomej o pewien kąt] – keresztvitorla,
Square vitorla
ożaglowanie skośne [ożaglowanie utworzone przez
żagle trójkątne lub czworokątne] – három- v.
négyszögű ferde vitorla
kalifornijska (Aplysia californica) –
kaliforniai tengeri nyúl (Aplysia californica)
ożanka (Teucrium) – (növ.) gamandor; az ajakosok
egyik nemzetsége (népi gyógyszer)
ożaglowanie
[zespół
wszystkich
żagli
podnoszonych na statku żaglowym] –
(haj.) vitorlázat, vitorlák
ożaglowanie bermudzkie [ożaglowanie, w
którym duży, trójkątny żagiel jest
rozpięty między masztem i bomem] –
bermuda vitorla
ożaglowanie gaflowe [ożaglowanie utworzone
przez czworokątny żagiel rozpięty między
masztem, bomem i gaflem] – farvitorla,
gaffvitorla
ożaglowanie lugrowe [1. ożaglowanie, w którym
czworokątny żagiel jest rozpięty na
skośnie podniesionej rejce, zawieszonej w
jednej trzeciej jej długości; 2. (lugier, lug),
rodzaj ożaglowania; czworokątny żagiel
Ożanka czosnkowa (Teucrium scordium L.)
[gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych
(Lamiaceae). Obszar zwartego zasięgu
obejmuje Afrykę Północną (Maroko,
Tunezja, Etiopia), niemal całą Europę oraz
znaczną część Azji (Azja Zachodnia,
Syberia, Chiny, Pakistan, Kazachstan). W
Polsce średnio pospolity] – vízi foghagyma –
(Teucrium scordium)
-
Wersja 01 01 2016.
Ożanka górska (Teucrium montanum L.) [gatunek
rośliny z rodziny jasnotowatych] – hegyi
gamandor (Teucrium montanum)
4635
Ożanka nierównoząbkowa (Teucrium scorodonia
L.)
[gatunek
[rośliny
z
rodziny
jasnotowatych. Występuje w Afryce
Północnej (Tunezja i Madera) oraz
Europie Południowej i Środkowej. W
Polsce występuje rzadko, głównie na
zachodzie i miejscami jest zawlekana.
Prawdopodobnie jest kenofitem.] –
fenyérgamandor (Teucrium scorodonia) [a
kétszikűek (Magnoliopsida) osztályának az
árvacsalán-virágúak (Lamiales) rendjéhez,
ezen belül az árvacsalánfélék (Lamiaceae)
családjához tartozó faj.]
ożanka pierzastosieczna (Teucrium botrys) –
Fürtös gamandor (Teucrium botrys)
Ożanka właściwa (Teucrium chamaedrys L.)
[gatunek rośliny należący do rodziny
jasnotowatych (Lamiaceae)] – sarlós
gamandor (Teucrium chamaedrys)
ożarty [zob. → naprany] – [Słowniczek języka
śląskiego] ittas v. részeg ember, berúgott ember
ożebrowanie [1. łuki poprzeczne wzmacniające
sklepienie, przecinające się w jednym
punkcie; 2. szkielet dowolnej konstrukcji,
utrzymujący ją w kierunku poprzecznym;
3. wiązanie z belek, drewnianych lub
metalowych, służące jako poprzeczne
umocowanie kadłuba statku, łodzi] – (ép.)
bordákkal való megerősítés, alátámasztás; (ép.)
bordázat; (haj.) (törzs) borda, bókony
ożenek [zawarcie związku małżeńskiego przez
mężczyznę] – házasság
ożenić (żenię, -isz) (kogo) z (kim) [1. spowodować, że
ktoś zawrze lub zawarł związek małżeński;
2. nakłaniać mężczyznę do ślubu] – (férfit)
házasítani;
összeházasítani,
megnősíteni,
megházasítani (vkit vkivel)
ożenić się [o mężczyźnie: zawrzeć związek
małżeński] – házasodni, nősülni, megnősülni,
házasságra lépni vkivel, feleségül venni v.
elvenni vkit; nőül venni vkit
ożenić się z kim – megházasodni, megnősülni
ożenić się (ożenię, -isz) z (kim) – házasodni,
megnősülni, elvenni vkit
ożenić się z Łopacińską/Piasecką – (szó szerint:
feleségül vette a Lapát/Homok nevű nőt)
meghalt
ożeniłem się – megnősültem
ożenię się w przyszłym roku – jövőre megnősülök
ożeniłem się – megnősültem
ożenienie – megházasítás, megnősítés, férjhezadás
ożenienie się – megnősülés, házasodás
ożeniony – házas, nős
ożłopać się [pot. opić się czegoś zbyt dużo] –
vedelni; teleissza magát
ożóg – kaparóvas, kutacs, piszkavas
ożóg [1. daw. kij do poprawiania ognia w piecu
piekarskim lub do wygarniania żużlu i
popiołu z pieca kowalskiego; 2. daw. tląca się
głownia lub opalone drzewo] – kaparóvas,
kutacs, piszkavas
ożycie – életrekelés, feléledés
4636
ożyć — ożywać [1. powrócić do życia; 2. stać się
na nowo pełnym życia, ruchu; 3. powrócić
na nowo] – feléledni, feltámadni; újraéledni,
új életre kelni
ożyna – szeder, szederbokor
ożynowy, -a, -e – szederożypałka; Wspólnej Ożypałka Typha (latifolia - i
kilka innych gatunków) [jest jednym z
pierwszych z dzikich roślin jadalnych, że
wszyscy turyści powinni zapoznać się z. To
nie tylko kilka jadalne części, ale nie ma
jakiejś części zakładu, które mogą być
zbierane w odniesieniu do żywności
podczas każdej porze roku. Ponadto, ma
także inne zastosowania.] – (növ.) gyékény
[(növ., néhol buzogány v. buzogányfű,
kabátot,
nádbotikó,
bakaselyem,
buzogánysás, Typha Tourn.), a róla nevezett
család génusza]
ożyrok [pijak] – [Słowniczek języka śląskiego]
iszákos, részeges, korhely, ivó; lump;
alkoholista
ożywcze promienie słońca – éltető napsugarak
ożywczo,
ożywiająco
–
éltetően; éltető,
megelevenítő módon
ożywczy, -a, -e [pobudzający do życia] – éltető,
életadó, megelevenítő
ożywcze promienie słońca – éltető napsugarak
ożywczy wiatr – friss szél
ożywiający, -a, -e – éltető, élesztő
ożywianie [zob. reanimacja: przywracanie do
życia osoby znajdującej się w stanie
śmierci klinicznej przez zastosowanie
zabiegów pobudzających czynność serca,
układu krążenia i oddychania] –
feltámasztás; reanimáció: újraélesztés, a
légzés és a vérkeringés visszaállításának
módszere; megelevenítés, éltetés
ożywić — ożywiać [1. przywrócić kogoś do życia;
2. wywołać
podniecenie,
uczynić
weselszym; 3. sprawić, że coś staje się
intensywniejsze; 4. pozbawić monotonii,
uczynić coś ciekawszym lub ładniejszym;
5. spowodować, że coś sprawia wrażenie,
że żyje] – éleszteni, életre kelteni,
-
Wersja 01 01 2016.
feléleszteni, megeleveníteni, feleleveníteni,
élénkíteni,
felélénkíteni;
megélénkíteni,
feltámasztani; éltetni
ożywiać – megeleveníteni; élénkíteni, éleszteni
ożywić rozmowę – megélénkíteni a beszélgetést
ożywić a. ożywiać gospodarkę – gazdaságot
élénkíteni
ożywić a. ożywiać tradycje ludowe – népi
hagyományokat feleleveníteni
ożywić się — ożywiać się [1. stać się weselszym,
energiczniejszym;
2. stać
się
intensywniejszym,
prężniejszym
lub
bardziej urozmaiconym] – feléledni, életre
kelni,
megelevenedni,
megélénkülni,
felélénkülni; erőre kapni; felpezsdülni
ożywiać się, ożywić się – feléledni, életre kelni,
megélénkülni, megelevenedni
ożywienie
[1. podniecenie,
poruszenie;
2. intensyfikacja lub rozkwit czegoś] –
megélénkülés,
fellendülés,
(podniecenie)
élénkség, elevenség; feltámasztás, életre keltés,
felélesztés;
felélénkítés,
megelevenítés,
felelevenítés; (átv.) feléledés
ożywienie gospodarki – gazdaság élénkítése
ożywienie w handlu – élénkülés a kereskedelemben
ożywienie w towarzystwie – felélénkülés a
társaságban
ożywienie się – felélénkülés, feléledés, megélénkülés
ożywiona akcja – élénk tevékenység
ożywiona dyskusja – élénk vita
ożywiona rozmowa – élénk beszélgetés v. társalgás
ożywiony, -a, -e [1. mający dużo energii;
2. intensywny lub przybierający na sile;
3. obdarzony życiem] – élő; felélesztett,
felelevenített, felélénkített; élénk, mozgékony;
megihletett, teli
ożywiona akcja – élénk tevékenység
ożywiona dyskusja – élénk vita
ożywiona rozmowa – élénk beszélgetés v. társalgás
ożywione obroty – élénk forgalom
ożywiony najlepszymi chęciami – a legjobb szándék
által irányított v. vezetett
ożywiony ruch – megélénkült v. élénk forgalom
-
Wersja 01 01 2016.
Ó
4637
ó = „o” kreskowane – vesszős o (ó) (zárt
magánhangzó és jele)
ósemka [1. cyfra oznaczająca liczbę 8; 2. całość
składająca się z ośmiu części lub
jednostek; 3. to, co jest oznaczone liczbą 8;
4. ósma część jakiejś całości; 5. rysunek,
przedmiot itp. w kształcie cyfry osiem;
6. szereg złożony z ośmiu osób, samolotów
itp.; 7. format bibliograficzny książki,
której arkusz po złożeniu liczy osiem kart;
8. format biblioteczny książki, której
wysokość wynosi 20–25 cm; 9. karta
oznaczona cyfrą 8; 10. dźwięk o długości
1/8 całej nuty; 11. ośmioosobowa wiosłowa
łódź regatowa] – nyolcas, (muz) nyolcad,
nyolcadhangjegy
ósemkowy, -a, -e – nyolcas
ósemkowa charakterystyka dwukierunkowości –
nyolcas
irányjelleggörbe,
kétoldali
karakterisztika
ósemkowy
system
liczbowy
–
nyolcas
számrendszer [A nyolcas számrendszer v.
oktális számrendszer a 8-as számon alapuló
számrendszer. Nyolc számjegy: 0, 1, 2, 3, 4,
5, 6, 7 segítségével ábrázolja a számokat.
Kettes számrendszerből úgy lehet átírni a
számokat,
hogy hátulról hármasával
csoportosítjuk. Például a decimális 74 bináris
alakban 1001010, amit 001 001 010 alakra
bontható, így a nyolcas számrendszerben ez
112. Ezt azért lehet megtenni, mert 8=23.]
Ósemkowy system liczbowy to pozycyjny
system liczbowy o podstawie 8. System
ósemkowy jest czasem nazywany oktalnym od
angielskiego słowa octal. Do zapisu liczb
używa się w nim ośmiu cyfr, od Zero do 7.
Jak w każdym pozycyjnym systemie
liczbowym, liczby zapisuje się tu jako ciągi
cyfr, z których każda jest mnożnikiem
kolejnej potęgi liczby będącej podstawą
systemu, np. liczba zapisana w dziesiętnym
systemie liczbowym jako 100, w ósemkowym
przybiera
postać
144,
gdyż:
1x8 2 + 4x8 1 + 4x8 0 = 64 + 32 + 4 = 100.
W
matematyce
liczby
w
systemach
niedziesiętnych oznacza się czasami indeksem
dolnym zapisanym w systemie dziesiętnym, a
oznaczającym
podstawę
systemu,
np.
144 8 = 100 10.
ósma [godzina ósma rano lub wieczorem] – nyolc
(nyolc óra)
ósma część – nyolcad; nyolcad rész
ósma godzina – nyolc, nyolc óra
ósmak [I. potocznie: uczeń klasy ósmej; II 1.
dawna, austriacka miara pojemności ciał
sypkich, równa około 7,69 litra; 2. byk
jelenia o ośmiu odnogach w wieńcu] –
nyolcadikos tanuló; kb. 8 liter; (vad) nyolcas
(szarvas)
ósmoklasista, ósmoklasistka [uczeń ósmej klasy]
– nyolcadikos
ósmy, -a, -e [I. będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z ośmiu jednostek
lub jedną z ośmiu części, na które można
coś podzielić; II. ósmy dzień miesiąca] ,–
nyolcadik
ósmego stycznia – január nyolcadikán
ów, owa, owo [1. zaimek towarzyszący
rzeczownikowi, wyróżniający kogoś lub
coś spośród innych, np. Oto ów znajomy.,
będący określeniem tego, o czym była
mowa, np. Dużo jak na owe czasy
podróżował., lub występujący w zdaniu
nadrzędnym, z którym się wiąże zdanie
określające, np. Od łąk wionął ów zapach,
jaki wydziela skoszona trawa.; 2. zaimek
występujący w połączeniu z innymi
zaimkami, stawiany zwykle na drugim
miejscu, np. Ten czytał, ów oglądał
telewizję.; 3. zaimek oznaczający osobę lub
rzecz bliżej nieokreśloną, np. Ten i ów coś
powiedział.; 4. daw. on] – az, amaz, illető
ówczesny [właściwy wcześniej wspomnianym
czasom] – akkori, korabeli
ówcześnie – annakidején, akkoriban
ówdzie
[gdzie
indziej]
–
ott,
amott

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Rejs statkiem po Dunaju - Biuro Turystyczne Jaworzyna