szótár 1

Transkrypt

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2017
Ś
ś
6894
[1. litera
oznaczająca
spółgłoskę
ś;
2. spółgłoska
środkowojęzykowa,
bezdźwięczna, miękka] – s (jésített
ássalhangzó és jele)
ściać się egzaminie – elhasalni a vizsgán;
megbukni
ściana [1. pionowa płaszczyzna ograniczająca
lub przedzielająca wnętrze budynku;
2. płaszczyzna,
zwykle
pionowa,
ograniczająca jakiś przedmiot; 3. prawie
pionowe skaliste zbocze górskie; 4. duża
ilość czegoś, wyglądająca jak pionowa
płaszczyzna, utrudniająca dostęp do
czegoś lub ograniczająca widoczność;
5. coś, co ludzi izoluje lub dzieli; 6. w
kopalni: długie wyrobisko ograniczone po
bokach chodnikami; 7. płaszczyzna lub
część
płaszczyzny
ograniczająca
wielościan lub kryształ; 8. przegroda] – fal
(na ścianie: a falon); oldal, fal, (geom) lap;
(dawno) határ, határvidék; (bibl.) fal [Egész
Keleten a házakat égetett agyagtéglából
építették; terméskövet alig használtak. A régi
városokat mind hatalmas fal vette körül;
igazság és erő (Jer 15,20), valamint védelem,
szabadulás és üdvösség (Ézs 26,1) jelképe
is.]
ściana dźwiękochłonna – hangelnyelő fal
ściana cyklopów – ciklopszfal; hatalmas
kőtömbökkel, kötőanyag nélkül végzett
építkezés [a görög monda szerint a ciklpszok
építettek így]
ściana działowa [cienka ściana rozdzielająca
pomieszczenia] – válaszfal; közfal
ściana kolankowa [ściana między stropem
najwyższego piętra budynku a dolną
częścią dachu] – térdfal [a sülyesztett
gerendasoros fedélszerkezetben a homlokzat
falának a gerendasor fölé eső része]
ściana komórkowa [martwy składnik komórki,
otoczka komórki o funkcji ochronnej i
szkieletowe] – sejtfal [a sejtet körülvevő, a
sejtmembránon kívül található, meglehetősen
merev réteg]
ściana komórki bakteryjnej – baktériumsejt fala
ściana konstrukcyjna – teherviselő v. szerkezeti
fal
ściana krystaliczna – kristályos fal
ściana krystału – a kristály lapja
ściana nośna – főfal, tartófal; tűzfal
ściana odbijająca fale dźwiękowe – visszaverő fal
ściana odgradzająca – elválasztó fal v. válaszfal
ściana osłonowa [ściana niepełniąca funkcji
nośnej, będąca tylko osłoną wnętrza] –
takarófal
ściana piramidy – a piramis oldala
Ściana Płaczu [fragment murów otaczających
świątynię jerozolimską, przy którym modlą
się Żydzi] – Siratófal (másnéven Nyugati Fal;
héber: ‫יברעמה לתוכה‬, HaKotel HaMa'aravi) [a
második templom idejéből (Kr. e. 516 – Kr. u.
70) való támfal Jeruzsálemben. A Siratófal név
onnan ered, hogy a zsidók e falnál imádkozva
gyászolják a templom lerombolását; a Nyugati
Fal elnevezés pedig arra utal, hogy egykor a
Heródes által újjáépített második templom
udvarát határolta.]
ściana pokryta glazurą – csempézett fal
ściana przeciwpożarowa – tűzfal [az épület
nyílások nélküli végfala, ami a tetőteret is
lezárja]
ściana przepierzeniowa – válaszfal
ściana przewieszona [zob. przewieszka] – kiugró
sziklarész
ściana się rysuje – a fal repedezik v. berepedezik
ściana skalna – sziklafal
ściana skrzyni – a láda v. szekrény oldala v. fala
ściana szczytowa – tűzfal
ścianka [1. nieduża, cienka lub prowizoryczna
ściana; 2. mała lub cienka płaszczyzna
ograniczająca
jakiś
przedmiot;
3. niewysokie, bardzo strome, skaliste
zbocze górskie] – közfal, válaszfal
ścianka brzuszna – hasfal
ścianka działowa – közfal, válaszfal
ścianka komórki – sejtfal
ścianka wspinaczkowa [sztucznie utworzona
płaszczyzna naśladująca zbocze górskie,
służąca do wspinaczki sportowej] –
sziklamászó fal
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
6895
ścianka wspinaczkowa
ściany lustrzane – tükrös fal
ściany od czystości jaśniały – a falak ragyogtak a
tisztaságtól
ściany pozaciekały – a falak sorra beáztak
ściany wzorzystymi oponami przystrojone –
mintás kárpittal díszített falak
ściąć (zetnę, zetnie) — ścinać [1. ostrym
narzędziem oddzielić coś od całości;
2. skrócić
włosy;
3. odpowiednim
narzędziem usunąć z przedmiotu jego
zewnętrzną
warstwę;
4. spowodować
skrzepnięcie,
zestalenie
się
lub
zamarznięcie jakichś substancji; 5. zabić
kogoś przez odcięcie głowy; 6. uderzając
mocno w jakąś przeszkodę, przewrócić ją
lub uszkodzić; 7. dać komuś na egzaminie
ocenę niedostateczną;
8. w tenisie,
siatkówce: uderzyć piłkę tak, żeby opadła
szybko i stromo w dół na pole
przeciwnika] – levágni, lemetszeni; learatni;
(głowę) lefejezni, lefejeztetni; kidönteni,
kivágni; nyírni (hajat); elverni; (na
egzaminie) elvágni, megbuktatni; (átv.)
megfagyasztani, megdermeszteni
ściąć a. ścinać gałąź – levágni az ágat
ścinać a. ściąć głowę – lenyakazni
ściąć głowę – levágja a fejét, lefejezi
ściąć kogo przy egzaminie – a vizsgán elvágni v.
elhúzni vkit
ściąć kogo z nóg – leverni v. levenni vkit a lábáról
ściąć piłkę – (sp) nyesi a labdát
ściąć się — ścinać się [1. o niektórych
substancjach: skrzepnąć, zestalić się lub
zamarznąć; 2. posprzeczać się; 3. dostać
na egzaminie ocenę niedostateczną] –
elvágják; levágódni; (nie zdać egzaminu)
megbukni, elhasalni; összeállni, összemenni,
megfagyni, megdermedni
ściąć się przy egzaminie – elvágódik v. elvágják a
vizsgán
ściąg – húzás, vonzalom
-
Wersja 01 01 2017
ściąga, ściągawka [mała kartka, zawierająca
informacje, z których uczeń będzie mógł
niepostrzeżenie korzystać w czasie
egzaminu lub klasówki] – puska (iskolai)
ściągacz [1. dzianina robiona specjalnym
ściegiem, będąca wykończeniem ubrania
wokół szyi, bioder lub nadgarstków;
2. ścieg
zapewniający
dzianinie
elastyczność; 3. element służący do
regulacji szerokości odzieży. Występuje w
dwóch
rodzajach:
jako
ściągacz
jednoczęściowy (w postaci paska wszytego
jednym końcem w ubiór i przypinanego
do jednego z guzików rozmieszczonych w
różnej odległości) lub dwuczęściowy (dwa
paski spinane np. na klamrę)] – bordás
kötés; húzó, meghúzó, kötél, vonókötél;
(átv.) puskázó diák
ściągacz rypsowy [pojedynczo nabierana taśma z
wiskozowego
sztucznego
jedwabiu,
przędzy bawełnianej lub wiskozowej o
odwracalnym ściągaczu tworzonym przez
splot płócienny z bardziej szorstkimi
przędzami w wątku i mniej szorstkimi w
osnowie. Krawędzie są w pogłębionym
splocie. Jest wytwarzany w jednym
kolorze, jasno kolorowy oraz z efektem
mory, o szerokości 5 mm a 70 mm.
Wykorzystywany
do
celów
dekoracyjnych.] – ripsz szalag [Pamutvagy viszkózfonalból készült, 5-70 mm
széles,
vászonkötésű
szövött
szalag,
amelyben a keresztirányú bordázottságot a
láncfonalakhoz
képest
vastag
vetülékfonalakkal érik el. Megerősített
széllel készítik. Lehet egyszínű vagy
színmintás, esetleg moaré hatású. Díszítések
készítésére használják.]
ściągaczka1 [1. przedmiot do ściągania wody z
płaskich powierzchni (rączka z gumową
listwą); 2. kawałek papieru z zapisanymi
skrótowo informacjami, służący jako
pomoc (mimo zakazu) na sprawdzianach,
egzaminach; ściągawka; ściąga] – (műsz.)
szélvédőtisztító; spakni; abroncs; (w szkole)
puska
ściągaczka2 [w gwarze uczniowskiej: uczennica
wciąż ściągająca na sprawdzianach] –
puskázó diáklány
ściąganie, ściągagnicie – húzás, lehúzás, rántás,
lerántás; összehúzás, összevonás; vezetés;
lopás; (diákny.) puskázás
ściąganie podatku – adóbehajtás
ściągawka
[mała
kartka,
zawierająca
informacje, z których uczeń będzie mógł
niepostrzeżenie korzystać w czasie
egzaminu lub klasówki] – (iskolai) puska
6896
ściągnąć — ściągać [1. ciągnąc, opuścić coś na
dół lub usunąć skądś; 2. ciągnąc, zdjąć z
kogoś lub z czegoś to, co okrywa tę osobę
lub rzecz; 3. ciągnąc za końce paska,
sznurka itp., mocno coś związać; 4. o
pasie, rzemieniu itp.: ciasno coś opasać;
5. odprowadzić lub wydobyć skądś ciecz;
6. stać się przyczyną gromadzenia się ludzi
lub zwierząt; 7. o wielu osobach lub
zwierzętach: stopniowo i powoli przybyć
gdzieś; 8. dotrzeć gdzieś, zwykle późno;
9. spowodować zmniejszenie się czegoś;
10. sprowadzić kogoś lub coś w dane
miejsce; 11. zgromadzić dużo czegoś;
12. pot. ukraść coś; 13. o pojeździe:
skierować się w bok pomimo ustawionej
prosto kierownicy; 14. odpisać od kogoś
rozwiązane zadanie szkolne lub skorzystać
po kryjomu z książki, zeszytu lub
ściągawki podczas klasówki, egzaminu
itp.;
15. wymusić
uregulowanie
zobowiązań finansowych] – összehúzni,
összevonni; (zsuwać) lehúzni, lerántani,
levonni; (bőrt, bort) lefejteni; (np. buty)
lehúzni, levenni; (podatki) behajtani;
összehúzni, összevonni, összeszedni; (wojsk)
összevonni; (na siebie coś) magára von;
(tréf.) ellopni, megcsapni; elorozni; (diákny)
puskázni
ściągać buty – lehúzza a cipőjét
ściągać dane – adatot letölteni
ściągać dług – adósságot behajtani
ściągać kontyngent – keretet szűkíteni
ściągać na kogo pogardę – gyalázatot hozni vkire
v. vkinek a fejére
ściągać na siebie gniew – haragot von maga után
ściągnąć na siebie uwagę – magára vonja a
figyelmet
ściągać należność – adót, adósságot, illetéket
behajtani
ściągać należności – behajtani a követeléseket
ściągać pończochy – lehúzza v. leveszi a harisnyát
ściągać rękawiczki – lehúzza a kesztyűjét
ściągać spodnie – leveti a nadrágot
ściągać zaległości – hátralékot behajtani v. levonni
ściągnąć ankrami – összekapcsolni v.
összehúzni kötővassal/falkötővassal
ściągnąć brwi – összehúzza v. összevonja a
szemöldökét
ściągnąć buty – lezúzza a cipőjét
ściągnąć co ściegiem – összeölteni v. öltéssel
összehúzni vmit
ściągnąć co śrubami – csavarokkal összefogni v.
összefogni vmit
ściągnąć coś z komputera – kivinni vmit a
számítógépből
-
Wersja 01 01 2017
ściągnąć czyją uwagę – felhívni vkinek a figyelmét
ściągnąć kogo dokąd – elvinni v. elcsalni v.
elvezetni vkit vhová
ściągnąć konia – megzabolázza a lovat
ściągnąć konia batem – ostorral végigsuhintani a
lovon
ściągnąć na siebie hańbę – szégyent hoz magára
ściągnąć na siebie karę – magára vonja a büntetést
ściągnąć na siebie podejrzenie – magára vonja a
gyanút; gyanút kelteni
ściągnąć na siebie uwagę – magára vonja a
figyelmet
ściągnąć na siebie winę – magára veszi v. vállalja a
büntetést
ściągnąć oddziały – összevonni a csapatokat
ściągnąć opłatę – díjat beszedni
ściągnąć podatki – adót szedni v. beszedni v.
behajtani
ściągnąć rękawiczki – lehúzza a kesztyűjét
ściągnąć serwetę ze stołu – lerántja a terítéket az
asztalról
ściągnąć skórę – lenyúzza, lehúzza a bőrt
ściągnąć skórę ze zwierzęcia – megnyúzni az
állatot
ściągnąć ubranie [rozebrać się (zazwyczaj
publicznie)] – (nyilvánosan) levetkőzni;
leveti a ruháját
ściągnąć usta – összeszorítja az ajkát
ściągnąć warte – őrséget bevonni
ściągnąć wino – bort lefejteni
ściągnąć wodę – vizet csapolni v. lecsapolni v.
ereszteni v leereszteni
ściągnąć z kogo daninę – adót vetni ki vkire
ściągnąć zaległości – követeléseket v. tartozásokat
behajtani
ściągnąć się — ściągać się [1. ciasno opasać się
czymś; 2. ulec skurczeniu; 3. jęz. ulec
kontrakcji] – összehúzódni, összevonódni
ściągać się wzrokiem – farkasszemet nézni (vkivel)
ściągnięcie – lehúzás; összevonás, csoportosítás;
(nyelvt.) összevonás; behajtás, beszedés;
lopás, ellopás; (diáknyelv) puskázás
ścibić — ścibać [1. potocznie: szyć coś długo,
pracowicie,
często
niezręcznie;
wykonywać jakąkolwiek ręczną pracę w
taki sposób; ścibolić; 2. rzadziej: nawlekać
paciorki na nitkę, nizać; 3. pot. szyć, pisać
lub rysować niezręcznie, drobnym, gęstym
ściegiem lub pismem] – (közb.) ügyetlenül
varrni, össze-vissza öltögetni; fűzni, felfűzni
vmit; ügyetlenül írni v. rajzolni
Ścibor [imię starożytne u Polaków, pochodzące,
jak się zdaje, od imienia Czcibor,
Święcibor, Swantobór. Ob. Imiona staro-
6897
polskie (Enc. Starop. tom II, str. 264).] –
Stíbor (ólengyel név)
Ścibor ze Ściborzyc herbu Ostoja (1347-1414),
[starosta
brzeski,
wojewoda
siedmiogrodzki i komes komitatów
górnowęgierskich
(słowackich).
Arystokrata polskiego pochodzenia w
Królestwie Węgierskim. Bliski przyjaciel
Zygmunta Luksemburskiego, przyszłego
cesarza rzymskiego. Pomimo że był
Polakiem, występował przeciwko królowi
Władysławowi Jagielle, ponieważ jako
stronnik Andegawenów został wypędzony
ze starostwa brzeskiego. Był jednym z
najbogatszych i najbardziej wpływowych
arystokratów średniowiecznej Europy.] –
Stíbor vajda (1347-1414) [Luxemburgi
Zsigmond idejében]
ścichapek – kópé, lókötő
ścichnąć — ścichać [1. stać się cichym lub
cichszym; 2. stać się mniej intensywnym] –
elcsendesedni, lecsillapodni, lecsendesedni
ścichnięcie – elcsendesedés, lecsendesedés,
lecsillapodás
ściec (ścieknę, ścieknnie), ścieknąć — ściekać [o
cieczach: spłynąć powoli, kroplami lub
małymi strużkami] – leszivárogni, lefolyni,
lecsepegni, leperegni
ścieg [1. określony sposób przewlekania nitki
podczas szycia, haftowania, robienia na
drutach lub szydełkiem; też: wzór, jaki
tworzy nitka na tkaninie lub wzór
powstałej dzianiny; 2. przedłużanie i
łączenie nici od jednego nakłucia igłą do
drugiego, czynność, która jest często
powtarzana,
nosi
nazwę
szycia.
Wyróżniamy widoczne i niewidoczne
części ściegu, które są ukryte w materiale
odzieży. Podstawowe różnice zawierają: s.
overlokowy, s. ręczny, s. maszynowy, oraz
s. tylny.] – öltés [Tűbe fűzött cérnából
létrehozott hurok, amely ugyanabból vagy
másik
cérnából
alkotott
hurokba
kapcsolódik.
Az
öltések
ilyen
összekapcsolódó sora alkotja a varratot. Az
öltéseknek számos fajtája van, mint például
overlock öltés, kézi öltés, láncöltés,
huroköltés stb.]; varrás; kötés (eredmény)
ścieg dziergany [ścieg do obszywania brzegów
materiału lub wyznaczania konturów
wzoru] – körülcsavart láncöltés
ścieg dziewiarski – kötésminta
ścieg gałązkowy [ścieg w kształcie stylizowanej
gałązki] – ágas öltés
ścieg gęsty – sűrű öltés
ścieg kostka – kockás minta
ścieg krzyżykowy; ścieg krzyżowy – keresztöltés
-
Wersja 01 01 2017
ścieg łańcuszkowy [1. zob. łańcuszek w zn. 3.; 2.
podstawowy element splotu w osnowie,
który nie tworzy połączonej dzianiny.
Każdy ś. Jest tworzony przez pojedynczą
nić i jest niezależny. Stosowany jako baza
w różnych wzorach dzianin, gdzie jest
połączony z uzupełniającymi nićmi w celu
utworzenia połączonej całości lub jest
stosowany w połączeniu z innymi
splotami.] – 1. láncöltés; láncszem; 2.
zsinórkötés [A láncrendszerű kötött kelmék
egy alapkötése, ami azonban önmagában
nem alkot összefüggő kelmét. Úgy készül,
hogy a kötőgép minden egyes tűje mindig
ugyanabból a láncfonalból készíti a
szemeket, ezek tehát egy-egy önálló zsinórt
alkotnak és oldalirányban nem kapcsolódnak
egymáshoz. Ezért csak egy másik
fonalrendszerrel
készült
másféle
kötésmóddal együtt, vagy az alapkelme
díszítésére használható.]
ścieg maszynowy – gépöltés
ścieg overlokowy [ręczny i maszynowy ścieg
służy do zapewnienia obecności wolnych,
otwartych
krawędzi
w
materiale
włókienniczym oraz do połączenia
krawędzi
kilku
materiałów
włókienniczych, zabezpieczając je przed
strzępieniem. Ś.o. jest tworzony przez
grupy nici, z których przynajmniej jedna
okrąża
krawędź
szwu
materiału
włókienniczego; jej oczko jest tworzone
przez poprzednie oczko tej samej nici
(jednoniciowy ś,o.) lub innych nici (dwulub wielo niciowy ś.o.)] – overlock öltés
[Szegőöltés, amivel megakadályozzák, hogy
a kelme
vágott
széle kibomoljék,
felfejtődjék, és egyúttal arra is alkalmas,
hogy több kelmeréteget összeerősítsen. A
magyar szaknyelvben az overlock öltésekből
alkotott
overlock
varraton
olyan
szegővarratot értünk, amely két fonalból áll
és ezek közül az egyik rendszeresen
megkerüli a kelme vágott szélét (kétfonalas
szegőöltés). Lásd még: öltés, láncöltés.]
ścieg płaski – laposöltés
ścieg pocztowy – levegő-öltés
ścieg pończoszniczy [ścieg tworzący gładką
powierzchnię dzianiny] – harisnyaöltés,
patentkötés
ścieg półkrzyżykowy [gęsty ścieg haftu] –
félkereszt öltés
ścieg ręczny – kézi öltés
ścieg ryżowy [ścieg dziewiarski tworzący deseń
podobny do ułożonych obok siebie ziaren
ryżu] – rizs öltés, rizskötés
ścieg rzadki – ritka öltés
ścieg warkoczowy – csavart minta
ścieg węzełkowy – csomóöltés
ścieg za igłą [ścieg służący do łączenia dwóch
kawałków tkaniny] – öltés tűvel
6898
ściek [rów, kanał lub wykop odprowadzający
zanieczyszczone
wody
miejskie
i
przemysłowe] – lefolyás; (kanał) lefolyó,
csatorna, lefolyócsatorna; folyóka, csurgó
ściek uliczny [zob. rynsztok] – vizesárok,
vízelvezető árok, csatorna
ściekanie – lefolyás, lecsepegés, lecsurgás
ściekowy, -a, -e – vízlevezető
ścieki [1. ieczyszczone ciecze odprowadzane z
domów i zakładów przemysłowych; 2. to
zużyte ciecze, roztwory, koloidy lub
zawiesiny, a także odpadowe ciała stałe
odprowadzane za pomocą rurociągów do
odbiorników naturalnych jakimi mogą
być zbiorniki lub cieki wodne, doły gnilne
itp. W postaci ścieków odprowadza się
odpadowe substancje przemysłowe oraz
odpady żywnościowe i fekalia z miejskich i
osiedlowych gospodarstw domowych. Ze
względu na dużą szkodliwość biologiczną
ścieków, zarówno komunalnych jak i
przemysłowych, przed odprowadzeniem
do odbiornika powinno się poddawać je
oczyszczeniu w oczyszczalniach.; 3. woda
ściekowa] – szennyvíz [az ipari vagy
háztartási vízfogyasztás végterméke]
ścieki miejskie – városi szennyvíz
ścieki przemysłowe [ścieki odprowadzane do
wód powierzchniowych przez zakłady
przemysłowe. Ich skład chemiczny jest
zależny
od
profilu
produkcyjnego
przedsiębiorstwa, używanych technologii
oraz sposobu oczyszczania ścieków.
Zdarza się, że ścieki przemysłowe
zanieczyszczają również wody gruntowe,
ponieważ występuje w nich bardzo wiele
niebezpiecznych substancji, np.: sole
metali ciężkich, pestycydy, związki arsenu,
fenole, oleje, smary i wiele innych.] – ipari
szennyvíz
ściekowy, -a, -e – lefolyóścielić [zob. słać2] – ágyazni, kiteríteni; beágyazni
ścielić łóżko – ágyazni
ścielić się (zob. słać się) – elterülni, elnyúlni
ścieliwo – almozó
-
Wersja 01 01 2017
ściemniały, -a, -e [taki, który ściemniał] –
elsötétített, elsötétedett; elhomályosult
ściemnianie – elsötétítés, elhomályosítás
ściemnić (ściemnię) — ściemniać [1. uczynić coś
ciemnym, ciemniejszym lub słabiej
świecącym; 2. ściemniać: pot. kłamać lub
zmyślać] – elsötétíteni, elhomályosítani
ściemnić się — ściemniać się, ściemnieć [1. stać
się ciemnym, ciemniejszym lub słabiej
świecącym; 2. o zmierzchu: zapaść] –
sötétedni,
besötétedni,
elsötétedni,
elhomályosodni, beborulni
ściemnia się – sötétedik, esteledik
ściemnieć [stać się ciemnym lub ciemniejszym] –
elsötétül, elsötétedni
ścienić1 (ścienię) — ścieniać [uczynić cienkim lub
cieńszym przez obróbkę mechaniczną] –
elvékonyítani, megvékonyítani
ścienić2 — ścieniać [daw. osłonić przed światłem,
rzucając cień] – megvilágítani
ścienieć [1. stać się cienkim lub cieńszym; 2. o
głosie, dźwięku: stać się piskliwym i
wysokim] – vékonyodni; elvékonyodni
ściennik, ościennik [sąsiad graniczący dobrami;
ścienne kopce były to kopce graniczne, ale
nie narożne, tylko wzdłuż ściany
granicznej, wspólnie dla obu ścienników
usypane. Ściennikiem lub ścianą zwano
także 40 pasm przędziwa domowego.] –
(daw) szomszéd birtokos
ścienny, -a, -e – faliścier1 [surowiec do wyrobu tektury i papieru
gorszej
jakości,
uzyskiwany
przez
mechaniczne ścieranie drewna] – karton és
papírgátási alapanyag
ścier drzewny, miazga drzewna [włóknisty
półprodukt do wyrobu tektury i papieru
gorszej
jakości,
uzyskiwany
przez
mechaniczne ścieranie (rozwłóknianie)
drewna, tzw. papierówki, przeznaczonego
właśnie
na
użytek
przemysłu
papierniczego.] – fapép, papírgyártási
alapanyag
ścier2 – (áll.) mycetophagus; gombabogár
ścieraczka do kurzu – portörlő
ścierać [1. przecierając czymś, oczyszczać
powierzchnię czegoś; 2. rozdrabniać coś
przez tarcie; 3. usuwać z czegoś
zewnętrzną warstwę przez pocieranie
czymś szorstkim; 4. trąc o coś szorstkiego,
kaleczyć sobie skórę; 5. usuwać skądś
jakiś napis lub rysunek] – (zmazywać)
törölni, letörülni, letörülni, letörölni;
törülgetni;
feltörölni;
ledörzsölni;
összedörzsölni; (átv.) keverni
ścierać kurz – leporolni, letörli a port; port törölni
6899
ścierać tablicę – letörölni a táblát
ścierać się [1. ulegać zniszczeniu przez tarcie;
2. o argumentach, poglądach, racjach itp.:
być przedstawianym jako przeciwstawne;
3. sprzeczać się z kimś; 4. nacierać na
siebie w walce] – törlődni; lekopni; kopni;
elvásni (elvásik); (wchodzić w konflikt) (z
kimś) leszámolni (vkivel); viszálykodni,
harcolni; keveredni
ścierać się z kim – viszálykodik v. veszekedik
vkivel
ścierak łańcuchowy – facsiszoló
ścieranie – törlés, letörlés, törölgetés
ścieranie kurzu – portörlés
ścieranie się – viszálykodás, harc
ścierciałka [w średniowieczu: rycerz niższego
stanu, nieosiadły] – (dawno) kurtanemes
ściereczka – kis rongyocska
ściereczka do mycia naczyń – mosogatórongy
ścierka [1. kawałek obrębionego materiału
służący
do
wycierania
naczyń
kuchennych; 2. kawałek materiału do
ścierania lub mycia czegoś; 3. szmata
służąca do mycia, ścierania czegoś; 4. pot.
o kobiecie źle się prowadzącej; 5. wulg. o
kobiecie o złej reputacji] – rongy,
törlőruha, törlőrongy; edénymosó; (átv.)
rosszul vezető nő; rossz hírű nő
ścierka do kurzu – portörlő kendő, portörlőrongy
ścierka do naczyń – konyharuha, törlőruha
ścierka do podłogi – felmosóruha, felmosórongy
ścierka służąca do wycierania podłogi – a padló
feltörlésére való törlőrongy, padlórongy
ściernie – tarló, tarlócsutak
ściernisko [pole po zebraniu rosnącego na nim
zboża; ścierń] – tarló
ścierniskowy, -a, -e – tarlóściernisty, -a, -e – tarló-, tarlós
ściernisty łan – tarlótábla
ścierny, -a, -e – dörzsölő-, dörzs-, csiszoló
ścierń [1. łodygi zbóż, pozostałe na polu po
zżęciu; 2. zob. ściernisko] – tarlócsutak;
tarló
Ścierowate (Mycetophagidae, Leach, 1815) [Z
terenu Polski wykazano ok. 15 gatunków]
– Gombabogarak (Mycetophagidae)
ścierpieć [cierpliwie znieść coś lub kogoś] –
elviselni, tűrni, eltűrni, elszenvedni, elbírni;
megtűrni
ścierpieć obelgę – sértést zsebrevágni v. eltűrni
ścierpieć obrazę – a sértést zsebrevágni, lenyelni,
eltűrni
ścierpnąć [1. wskutek braku ruchu stać się
sztywnym i częściowo bezwładnym; 2. pod
wpływem
silnego
strachu
odnieść
-
Wersja 01 01 2017
wrażenie sztywnienia całego ciała i
mrowienia skóry] – elvásni, elzsibbadni
ścierpnięcie – zsibbadás
ścierpnięty, -a, -e [taki, który ścierpł] – zsibbadt,
elzsibbadt
ścierwo [1. rozkładające się ciało zwierzęcia;
2. pot. nieapetyczny lub nieświeży kawałek
mięsa;
3. pogard.
o
człowieku
bezwartościowym moralnie; 4. jest to ciało
zdechłego albo uduszonego zwierzęcia,
którego Izraelitom nie wolno było jeść ani
dotykać. Zasada ta przestrzegana była
także w pierwotnym chrześcijaństwie.
Izraelitom wolno było spożywać mięso ze
zwierząt czystych, ubitych w specjalny
sposób, z których uszła krew. Nie
sprzeciwiano się jednak, gdy nie-Izraelici
spożywali mięso ze zwierząt ubitych w
sposób nie przepisany Zakonem. Sępy
łatwo wykrywają padlinę i nieoczekiwanie
szybko zbierają się wokół niej. Rychłe i
nieoczekiwane będzie także powtórne
przyjście Pana.] – dög, elhullott állat, állati
hulla, büdös hús
ścierwożerny, -a, -e – dögevő
ścieśnić — ścieśniać [1. uczynić ciasnym;
2. zbliżyć narządy artykulacyjne przy
wymawianiu niektórych samogłosek] –
szűkíteni;
megszűkíteni, öszeszorítani,
tömöríteni
ścieśnić się — ścieśniać się [1. skupić się na
przestrzeni mniejszej niż poprzednio;
2. ulec zmniejszeniu; 3. o samogłoskach:
ulec
ścieśnieniu]
–
összeszorulni,
összetömörülni
ścieżek [drobny ścieg] – kis öltés
ścieżka [1. wąski pas ziemi wydeptany przez
ludzi lub zwierzęta albo specjalnie
przygotowany dla pieszych; 2. wydzielony
fragment nośnika dźwięku, obrazu lub
danych] – ösvény, keskeny út, dűlőút;
utacska; sáv
ścieżka boczna – mellékösvény
ścieżka brzegowa (skrajna) <zapis dźwięku> szélső sáv
ścieżka (dźwiękowa) – barázda (hanglemez)
ścieżka górska – hegyi ösvény
ścieżka pojedyncza – egy sáv (magnetofon)
ścieżka dźwiękowa [dźwięk do filmu, spektaklu,
audycji itp. utrwalony na nośniku] –
hangsáv
ścieżka rowerowa [specjalnie przygotowana i
oznakowana trasa dla rowerzystów] –
kerékpárút
ścieżka w zakosy – kacskaringós ösvény
6900
ścieżka zdrowia [ogólnie dostępna trasa biegowa
z przeszkodami i przyrządami do ćwiczeń]
– tornaösvény
ścieżyna (dróżka) – rossz v. keskeny ösvény
ścieżynka [wąska ścieżka] – kis ösvény,
ösvényecske
ścięcie [1. stracenie skazańca poprzez odcięcie
głowy; 2. w siatkówce lub tenisie: mocne
uderzenie piłki, kierujące ją gwałtownie,
ukośnie w dół] – nyesés, vágás, levágás; (sp)
nyesés; lefejezés
ścięcie głowy – lefejezés; fővesztés
ścięgniowy, -a, -e – (bonc.) ínścięgno [część mięśnia, łącząca go z kością] –
(anat) ín
ścięgno Achillesa [1. ścięgno łączące mięsień
łydki z kością piętową; 2. anat. ścięgno A. ścięgno
mięśnia
trójgłowego
łydki
ciągnące się do kości piętowej] – Achilles
v. Achillész-ín (tendo Achillis); a kéthasú és
egyhasú lábikraizom közös ina, mely a
sarokcsontra tapad [A kéthasúlábikraizom
(m. gastrocnemius s. gemellus surae) és az
egyhasú v. mélylábikraizom (m. soleus)
egyesült és a test legerősebb (12 cm. hosszu,
2-2,5 cm.széles, s 0,5-0,6 mm. vastag) ina,
amely végével a sarokcsont hátulsó
érdesfelületén tapad meg.]
ścięty, -a, -e [1. niemający ostrego zakończenia;
2. utworzony przez linie lub płaszczyzny
zbiegające się pod kątem ostrym] – vágott,
levágott, elvágott; (włosy) lenyírt, megnyírt,
rövidre nyírt; csonkaścięte drzewo – kivágott v. ledöntött fa
ścigacz – cirkáló
ścigacz [mały, szybki okręt wojenny do
wykrywania i
zwalczania
okrętów
podwodnych] – üldöző; (haj) cirkáló
ścigacz torpedowy – torpedónaszád
ścigać [1. szybko poruszać się za kimś lub czymś,
usiłując
go
dogonić,
złapać
lub
wyprzedzić; 2. poszukiwać kogoś w celu
pociągnięcia do odpowiedzialności karnej;
3. uznawać
określony
czyn
lub
postępowanie za przestępstwo i karać jego
sprawców] – üldözni, hajszolni; (listami
gończymi) körözni, köröztetni
ścigać kogoś – üldözni vkit
-
Wersja 01 01 2017
ścigać kogoś listem gończym – körözni vkit
ścigać złodzieja – tolvajt üldözni
ścigać
się
[1. ścigać
jeden
drugiego;
2. rywalizować z kimś; 3. uczestniczyć w
wyścigach sportowych] – versenyezni,
versengeni, vetélkedni; üldözik egymást;
rivalizálni
ściganie (kogoś/czegoś) – üldözés, hajsza
ściganie listem gończym – körözés
ściganie przestępst – bűnüldözés
ścigany – körözött személy
ścigły, -a, -e – gyors, fürge (kutya, ló)
ścinać (ściąć) – levágni, lemetszeni; (głowę)
lefejezni, lefejeztetni; kidönteni, kivágni;
nyírni (hajat); elverni; (na egzaminie)
elvágni, megbuktatni; (átv.) megfagyasztani,
megdermeszteni
ścinać drzewo – fát dönteni, fát kivágni
ścinać kwiaty – virágot vágni
ścinający krew w żyłach – vérfagyasztó
[Ścinający krew w żyłach wypadek w
Krakowie: vérfagyasztó baleset Krakkóban]
ścinak – véső, laposvéső
ścinek [mały, niepotrzebny kawałek tkaniny,
papieru, skóry itp. powstały przy cięciu] –
levágott darab, forgács
ścinka [wyrąb drzew] – levágott darab, forgács;
irtvány
ściosać (ściosze),
ściosywać – lefaragni,
lemetszeni
ściosanie, ściosywanie – lefaragás, lemetszés
ściółka [1. warstwa igliwia, liści, szczątków
zwierzęcych i roślinnych itp. pokrywająca
ziemię w lesie; 2. miękki materiał, słoma,
siano lub trociny rozkładane na
legowiskach zwierząt hodowlanych] –
alom; erdei alom
ściółka leśna – erdei alom
ściółkowy, -a, -e – alomścisk [nagromadzenie się dużej liczby osób na
małej przestrzeni] – szorítás, nyomás,
szorongás; (közb.) tumultus; tolakodás
ściskacz [narzędzie chirurgiczne służące do
zaciskania tętnic w celu tamowania krwi;
turnikiet, krępulec] – érszorító; szorító,
szorítószerszám; befogópofa, sikattyú
ściskający, -a, -e – szorító
ściskanie [1. fiz. odkształcenie materiałów za
pomocą dwóch równych i działających w
kierunku
do siebie sił;
2. próba
sprawdzająca wytrzymałości materiałów
konstrukcyjnych]
–
(fiz.)
anyagok
deformációja; szorítás, ölelés
ścisle – szorosan
ścisłość – szabatosság, pontosság, hitelesség
6901
ścisłość matematyczne – matematikai pontosság
ścisłość określenia – a meghatározás szabatossága
v. pontossága
ścisłość tkaniny (liczba nitek wątku, osnowy)
[podaje liczbę nitek wątku i osnowy w
tkaninie o szerokości i długości 1cm. Jest
to wyrażenie ścisłości tkaniny w wątku i
osnowie. Można również wyrazić przez
ułamek gdzie licznik jest liczba nitek
osnowy a mianownik liczba nitek wątku.]
– beállítás (fonalsűrűség) [A lánc- ill.
vetülékfonalak hosszegységre eső száma a
szövetben, azaz más szóval: a lánc- ill.
vetüléksűrűség. Szabvány szerint a 10 cm-re
eső fonalsűrűséget adják meg, de a
gyakorlatban
gyakran
1
cm-re
vonatkoztatják.]
ścisłość wyrażenia – a kifejezés pontossága v.
szabatossága
ścisły, -a, -e [1. złożony z elementów dokładnie
przylegających do siebie; 2. o związkach,
relacjach, itp.: bardzo bliski, bezpośredni;
3. o danych, informacjach, itp.: dokładny i
zgodny z prawdą; 4. o sposobie myślenia
lub wypowiadania się: logiczny i
precyzyjny; 5. narzucający surowe rygory
i
niedopuszczający
wyjątków;
6. ograniczony do niewielkiej grupy osób]
– (dokładny, akuratny) pontos, szabatos,
tüzetes, precíz, exakt; (szczelny, ciasny)
szoros, szűk, tömött; (surowy) szigorú;
(poufny) szoros, közeli; szűkkörű
ścisła dieta – szigorú diéta
ścisła przyjaźń – szoros barátság
ścisła współpraca – szoros együttműködés
ścisłe grono – zártkörű társaság
ścisłe przymierze – szoros szövetség
ścisłe rozumowanie – pontos v. exakt
következtetés; következetes gondolkodás v.
érvelés v. okoskodás
ścisłe stosunki – szoros kapcsolatok
ścisłe tłumaczenie – pontos v. szószerinti v. hű
fordítás
ścisłe znaczenie wyrazu – a szó pontos jelentése
ścisły opis – pontos v. szabatos leírás
ścisły stosunek – szoros kapcsolat
ścisły związek – szoros kapcsolat
ścisnąć — ściskać [1. wywrzeć na coś nacisk;
2. ciasno opasać; 3. trzymać coś mocno w
ręku lub przycisnąć mocno do siebie;
4. ciasno ustawić osoby lub rzeczy;
5. objąć lub przytulić kogoś] – szorítani,
összeszorítani, megszorítani; összenyomni;
tömöríteni; megölelni; (ściskać) ölelgetni
ściskać [zob. ścisnąć] – szorítani, megszorítani,
szorongatni; összeszorítani, összenyomni; (w
-
Wersja 01 01 2017
objęciach; obejmować rękami) ölelni,
megölelni
ściskam – ölel…
ściskać dłoń – (levélben) ölel, ölellek
ściskać kogo – megölelni, átkarolni, karjába
szorítani vkit
ściskać kurczowo – görcsösen szorítani v.
szorongatni
ściskać rękę – kezet szorítani, kezet fogni
ścisnąć rękę, ścisnąć dłoń – kezet szorítani v. fogni
ścisnąć usta – összeszorítja a száját
ścisnąć zęby – összeszorítja a fogait
ścisnąć się — ściskać się [1. ulec zwarciu lub
skurczowi; 2. mocno się czymś opasać;
3. ustawić się lub usiąść ciasno jeden obok
drugiego; 4. ściskać się: obejmować się w
uścisku]
–
összeszorítja
magát;
összenyomódni; szorulni, összeszorulni;
szorongani;
elszorulni;
ölelkezni,
összeölelkezni
ścisnęło się (komu) serce – átv. összeszorult a szíve
ściskać się – ölelkezni, összeölelkezni
ścisnąć się pasem – övvel (karcsúra) fűzi magát
ściszanie – lehalkítás, elhalkítás
ściszony, -a, -e – lehalkított
ściszyć — ściszać [1. uczynić coś cichym lub
cichszym;
2. uczynić
coś
mniej
intensywnym] – halkítani, lehalkítani,
elhalkítani
ściszyć głos – lehalkítja a hangját
ściszyć się — ściszać się [stać się cichym lub
przyciszonym] – elhalkulni
ściśle – szorosan, tömötten, feszesen; pontosan,
precízen, szabatosan, tüzetesen; szigorúan
ściśle mówiąc – pontosan mondva
ściśle okręślony – pontosan meghatározott
ściśle poufny; ściśle poufne – szigorúan bizalmas
ściśle powiązane – szorosan kapcsolt v.
összekötött, szorosra fűzött
ściślej mówiąc – tudniillik
ściśliwość – összenyomhatóság, rugalmasság
ściśliwy, -a, -e [zmniejszający swoją objętość pod
wpływem ciśnienia] – összenyomható,
rugalmas
ściśnienie, ściśnięcie – szorítás, megszorítás,
összeszorítás;
nyomás,
összenyomás;
szorongás
ściśnięty, -a, -e – összenyomott, összeszorított
śednio-wysoki biustonosz [Biustonosz, który
poniżej miseczek posiada pasek o
szerokości 2.5-3 cm.] – félhosszú melltartó
[Olyan melltartó, amelyen a kosarak alatt
2,5-3 cm széles pánt van.]
6902
ślad [1. znak pozostawiony na podłożu po
przejściu lub przejeździe kogoś lub
czegoś; 2. znaki świadczące o tym, że coś
istniało lub działo się; 3. znikoma ilość
czegoś] – nyom, nyomdok; csapa, csapás
ślad czego tracić v. gubić – elveszti vminek a
nyomát; nyomát veszti vminek
ślad dźwiękowy [dźwięk zapisany na nośniku
dźwięku w postaci paska o szerokości
zależnej od elementu zapisującego; na
płycie gramofonowej jest to rowek, na
taśmie światłoczułej (filmowej) pasek o
zmiennym zaczernieniu, na taśmie
magnetycznej
pasek
zmiennego
namagnesowania o szerokości głowicy
zapisującej. Jeśli na szerokości taśmy
zapisuje się więcej niż jeden ś.dź.,
wówczas zapis określa się jako 2-, 3-,
wielośladowy.
Przy
zapisywaniu
stereofonicznym korzysta się co najmniej
z 2 ś.dź. Zob. też ścieżka dźwiękowa,
zapisywanie
dźwięku,
odczytywanie
dźwięku, magnetofon.] – hangcsík (a
hangosfilm egyik szélén levő rész, amely a
filmen
lejátszódó
cselekményt
vagy
eseményt kísérő hangot optikai vagy
mágneses
úton
rögzített
formában
tartalmazza)
ślad dźwiękowy optyczny o zmiennej gętości i
szerokości
–
hangszalag
beállító
szélességgel
ślad dźwiękowy przeciwsobny – ellenütemben
felvett hangcsík (film)
ślad dźwiękowy przeciwsobny podwójnej
szerokości
–
kettős
sávszélességű
ellenütemű hangcsík
ślad
dźwiękowy
sterujący
(na
taśmie
magnetofonowej lub filmowej) – ellenőrző
csík
ślad gęstościowy (optyczny zapis dźwięku) –
intenzitásírás
-
Wersja 01 01 2017
ślad kopyt – patanyom
ślad na świeżym śniegu – nyom a friss havon
ślad pamięciowy [zob. engram] – (lat.) engram; az
emlékezetbe vésett tapasztalat, ismeret; az
átélt események nyoma a nagyagykéregben
ślad po szczepieniu – oltáshely
ślad powierzchniowy (optyczny zapis dźwięku) –
amplitúdóírás
ślad powierzchniowy dwustronny (optyczny
zapis dźwięku) – kétoldali amplitúdóírás
ślad retroaktywny (angielskie retroactive trace)
[wykorzystywany przy uruchamianiu
programu środek diagnostyczny w postaci
chronologicznego
wykazu
ostatnio
odwiedzanych miejsc w programie.
Ostatnia wykonana instrukcja pojawia się
w śladzie retroaktywnym na pierwszym
miejscu, co ułatwia lokalizację błędu,
powodującego zatrzymanie programu.
Uzyskanie śladu retroaktywnego wymaga
specjalnej kompilacji.] – (ang.) retroactive
trace; visszamenőleges nyom
ślad sterujący (na taśmie magnetofonowej lub
filmowej) – vezércsík
ślad stopy – lábnyom
ślad torowy [zob. kilwater] – (hajózás)
sodorvonal, nyomdokvonal
ślad zwierzęcy – állati nyom, csapa, csapás
śladować (śladuje) [dawniej: iść czyimś śladem,
tropić kogoś; śledzić] – üldözni; nyomon
követni, vki nyomában járni
śladu ich nie zostawię – hírmondónak sem hagyok
belőlük; mind egy szálig kiírtom v. levágom
śladu nie ma – nyoma sincs
ślady stóp – lábnyomok
śladztwo – nyomozás
ślamazara [1. (r. męski) mężczyzna, chłopiec
powolny, flegmatyczny, poruszający się
anemicznie; 2. (r. żeński) kobieta,
dziewczyna
powolna,
flegmatyczna,
pozbawiona energii; także o mężczyźnie,
chłopaku, z silniejszym zabarwieniem
ekspresywnym] – mulya, lassú, ügyetlen
ember, pancser, (két) balkezes, balfácán,
lüke; pipogya; puhány
ślamazarnie – ügyetlenül, esetlenül, mulyán
ślamazarność –
lomhaság,
nehézkesség,
ügyetlenség, esetlenség, mulyaság
ślamazarny, -a, -e [1. robiący wszystko bardzo
powoli; 2. o działalności ludzkiej, jej
przejawach itp.: powolny i często
nieudolny] – lassú, ügyetlen, esetlen, mulya,
nehézkes, tohonya
ślaz [zob. malwa] – mályva
Ślaz dziki (Malva sylvestris L.), czasami
nazywany także ślazem leśnym [gatunek
6903
rośliny należący do rodziny ślazowatych
(Malvaceae)] – erdei mályva (Malva
sylvestris; magyar népies nevei: csúszóka,
fűdző rózsa, nagy papsajt) [a mályva
nemzetségbe tartozó, egész Európában
elterjedt, lágy szárú gyógynövényfaj, amely
a parlagon hagyott területeket, töltéseket
kedveli.]
ślaz kędzierzawy – fodros mályva
ślaz zaniedbany (Malva neglecta L.) [gatunek
rośliny, należący do rodziny ślazowatych
(Malvaceae).
Jest
szeroko
rozprzestrzeniony w Europie, Azji i
Afryce Północnej. Gatunek pochodzenia
irano-turańskiego, obcy w naszej florze,
ale zadomowiony (archeofit). Występuje
pospolicie na całym niżu i w niższych
partiach gór. W późniejszym czasie
rozprzestrzenił się również w Ameryce
Północnej (tam jest kenofitem).] – erdei
mályva; papsajtmályva, közönséges mályva,
kereklevelű mályva v. egyszerűen papsajt
(Malva neglecta) [a mályva nemzetségbe
tartozó növényfaj. Európában, Ázsiában,
Észak-Afrikában
honos,
gyomos
társulásokban világszerte elterjedt. A
félárnyékos és napsütéses élőhelyeket
kedveli; nem túl igényes a talaj minőségével
szemben, de a magas sótartalmú vagy
nehézfémeket tartalmazó talajt nem viseli el.
Zöldségként
és
gyógynövényként
is
felhasználják, de a talaj nitráttartalma
feldúsulhat a levelekben]
ślaz zaniedbany (Malva neglecta L.)
ślazowaty, -a, -e – mályvaszerű, mályváho hasonló
ślazowy, -a, -e – mályva-
-
Wersja 01 01 2017
Śląsk (śl. Ślůnsk, niem. Schlesien, czes. Slezsko,
łac.
Silesia)
[region
oraz kraina
historyczna
położona
w
Europie
Środkowej, na terenie Polski, Czech oraz
Niemiec Śląsk położony jest w dorzeczu
górnej
i
środkowej
Odry
oraz
początkowego biegu Wisły.] – Szilézia
(lengyelül: Śląsk, németül: Schlesien, csehül:
Slezsko, sziléziai nyelven: Ślůnsk) középeurópai történelmi régió. A legnagyobb
városai: Wrocław és Katowice.
śląski, -a, -ie [przymiotnik od: Śląsk] – sziléziai
Śląska Partia Socjaldemokratyczna (ŚPSD) –
Sziléziai Szociáldemokrata Párt
śląskie pierony – (átv.) radai rosseb (sziléziai
káromkodás)
Ślązaczka – sziléziai (nő v. lány)
Ślązak [mieszkaniec Śląska] – sziléziai (ffi v. fiú)
śledczy, -a, -e [1. prowadzący śledztwo;
2. związany ze śledztwem] – nyomozási,
vizsgálati
śledczy, śledcza [osoba prowadząca śledztwo] –
nyomozó (ffi/nő)
śledcze oko – szúrós tekintet, gyanakvó szemek,
vizsla pillantás
śledzenie – vizsgálat, nyomozás, nyomon követés
śledzenie promieni (ang. ray tracing) [technika
generowania fotorealistycznych obrazów
scen trójwymiarowych. Opiera się na
analizowaniu tylko tych promieni światła,
które
trafiają
bezpośrednio
do
obserwatora. W rekursywnym śledzeniu
6904
promieni bada się dodatkowo promienie
odbite zwierciadlane oraz załamane.
Ponadto umożliwia łatwą realizację CSG,
a
także
wizualizację
idealnych,
opisywanych formułami matematycznymi
obiektów. Metoda mimo uproszczonego
modelu interakcji światła z otoczeniem
daje bardzo dobre rezultaty. Jednak ze
względu na koszty obliczeniowe, przez
wiele lat jej wykorzystanie limitowała moc
obliczeniowa komputerów, które były
dostępne dla dużych firm, głównie z
branży filmowej. Współczesne komputery
osobiste są w stanie generować obrazy tą
metodą, dostępne są komercyjne i
darmowe programy (POV-Ray, Blender,
3ds Max, Maya, LightWave 3D).] – (ang.)
ray
tracing
[egy
háromdimenziós
koordinátarendszerben
matematikai
függvényekkel leírt környezetből fotoszerű
képet számolunk ki a fénytan törvényeinek
segítségével. Ehhez a fény útját kell
nyomonkövetni, vagyis, hogy a fényforrás
által kibocsátott fotonok milyen úton jutnak
a szemünkbe, közben milyen tárgyaknak
ütköznek, azok pedig a fény mely részét
nyelik el, eresztik át vagy tükrözik vissza.]
śledzenie promieni (ang. ray tracing)
śledziarka – heringkereskedőnő, halaskofa
śledziarz – heringkereskedő, halaskofa
śledzić (śledzę) [1. iść niepostrzeżenie za kimś i
obserwować go; też: w tajemnicy zbierać o
kimś
informacje;
2. uważnie
coś
obserwować] – kémlelni,
fürkészni,
kifürkészni; figyelni, követni, kísérni;
nyomozni, kinyomozni; felrajzolni, felvenni;
kikutatni
śledzić bacznym wzrokiem – szemmel tartani
(vkit)
śledzić coś radarem – radarral követni vmit
śledzić czyje kroki – vkinek a lépésit figyelni v.
fürkészni
śledzić czyje sprawy – vkinek az ügyeit lesni v.
figyelni
śledzić kogo – kémlelni v. figyelni vkit
śledzić notowania giełdowe – tőzsdejegyzést
megfigyelni
śledzić oczyma – szemmel tartani
śledzić z uwagą – figyelemmel kísérni
-
Wersja 01 01 2017
Śledziennica
skrętolistna
(Chrysosplenium
alternifolium L.) [gatunek rośliny z rodziny
skalnicowatych. Jest średnio pospolity w
całej Polsce, zarówno na niżu, jak i w
górach.] – aranyos veselke (Chrysosplenium
alternifolium)
[a
kőtörőfűfélék
(Saxifragaceae) családjában a veselke
(Chrysosplenium) nemzetség egyik faja.
Egyes szerzők „arany veselke” néven
említik]
śledziennik [daw. człowiek ciągle niezadowolony
ze wszystkiego i wmawiający sobie
choroby] – képzelt beteg, hipohonder ffi
śledzik [zdrobnienie od: śledź] – kis hering,
heringecske
śledziona (łac. lien) [jest największym
narządzem limfatycznym. Znajduje się w
jamie brzusznej, wewnątrzotrzewnowo, w
lewym podżebrzu pomiędzy IX a XI
żebrem] – (bonctan) lép (lat. lien)
śledzionowy, -a, -e – lép-, lépkóros
śledziowy, -a, -e – hering-, heringes
śledziówka [danie rybne; zupa śledziowa] –
heringes v. sóshalas hordó
Śledziówka Mała [wieś w Polsce położona na
Powiślu w województwie pomorskim, w
powiecie sztumskim, w gminie Stary Targ.
Wieś wchodzi w skład sołectwa Jordanki.]
– Śledziówka Mała (lengyel falu)
śledztwo – nyomozás
śledzie marynowane – pácolt hering
Śledziowate
(Clupeidae)
rodzina
ryb
śledziokształtnych o dużym znaczeniu
gospodarczym] – heringfélék (Clupeidae) a
csontos halak (Osteichthyes) főosztályához, a
sugarasúszójú
halak
(Actinopterygii)
osztályához, a heringalakúak (Clupeiformes)
rendjébe tartozó család
śledztwo [badanie przyczyn i okoliczności
popełnienia przestępstwa prowadzone
przez prokuraturę, policję i uprawnione
osoby] – nyomozás, vizsgálat
śledź [1. ryba morska masowo poławiana; 2. pot.
przyjęcie urządzane w ostatni wieczór
karnawału; 3. pot. bardzo wąski krawat;
4. drewniany lub metalowy klin wbijany w
ziemię, o który zaczepia się linkę
naciągającą rozstawiony namiot] – (ryba)
hering (Clupea harengus) [a sugarasúszójú
halak
(Actinopterygii)
osztályának a
heringalakúak (Clupeiformes) rendjéhez,
ezen belül a heringfélék (Clupeidae)
családjához tartozó faj]; (krawat) vékony
nyakkendő
6905
 śledź
–
gatunek ryby z rodziny
śledziowatych, w szczególności:
o śledź atlantycki (Clupea harengus) – hering
(Clupea harengus) [a sugarasúszójú halak
(Actinopterygii) osztályának a heringalakúak
(Clupeiformes) rendjéhez, ezen belül a
heringfélék (Clupeidae) családjához tartozó
faj]
o śledź pacyficzny (Clupea pallasii)
o śledź bałtycki, inaczej sałaka (Clupea
harengus membras) – podgatunek śledzia
atlantyckiego
o śledź obły (Etrumeus teres) - pirosszemű
hering (Etrumeus teres)
o śledź patagoński (Sprattus fuegensis) Falklandi spratt (Sprattus fuegensis)
o złotośledź, inaczej aloza amerykańska (Alosa
sapidissima)
 inne gatunki ryb określane nazwą śledź:
o śledź czarnomorski opisywany jako Alosa
o
o
o
o
immaculata, Alosa pontica lub Alosa pontica
kessleri
śledź dołgiński (Alosa braschnikowi)
śledź wołżański opisywany jako Alosa
volgensis
lub
podgatunek
puzanka
kaspijskiego (Alosa caspia)
śledziem amerykańskim nazywany jest
menhaden atlantycki (Brevoortia tyrannus)
nazwą śledź antarktyczny określany jest
Pleurogramma antarctica
śledź marynowany – marinírozott v. ecetes hering
śledź w oliwie a. śledź w oleju – olajos hering
śledź wędzony – füstölt hering
-
Wersja 01 01 2017
śledź (regaty) [sposób wytyczenia trasy regat] –
vitorlásverseny útvonal
ślemię [1. daw. w budownictwie wiejskim:
wewnętrzna, pozioma belka, będąca
elementem konstrukcji dachu; 2. daw.
poziomy
element
ościeżnicy,
przedzielający skrzydło okienne lub
drzwiowe] – (ép.) járomgerenda
ślep [daw., zob. ślepie] – szem, tekintet
ślepa, ciemna kuchnia [kuchnia bez okna] –
ablak nélküli konyha, sötétkonyha
ślepa latarka [latarka z ruchomą przesłoną,
ukierunkowującą światło] – diszkrét lámpa
ślepa ściana, ślepy mur [ściana, mur bez okien i
drzwi] – vakfal (ablak és ajtó nélkül); tűzfal
ślepak [1. pot.; zob. ślepy nabój; 2. pot. o
człowieku niewidomym, źle widzącym lub
poruszającym się, jakby nie widział;
3. owad o dużych, lśniących oczach] –
vaktöltény; (közb.) vaksi; (áll.) aranyszemű
fátyolka (Chrysopa perla (chrysops))
Ślepak (Chrysops) [rodzaj owadów zaliczany do
rodziny bąkowatych (Tabanidae), z rzędu
muchówek.
Cechują
się
dużymi,
opalizującymi oczami w złote i czerwone
paski. Występują w krajach Europy, Azji
i Afryki, w Europie Środkowej znanych
jest kilka gatunków, najpospolitszy jest
ślepak czarnorogi (Chrysops caecutiens)
osiągający do 11 mm długości, o ciemnym
ubarwieniu i czarnych plamach na
skrzydłach.] – bögöly (Chrysops)
Ślepak pospolity (Chrysops caecutiens) –
közönséges bögöly (Chrysops caecutiens)
ślepawy, -a, -e [mający słaby wzrok] – vaksi
Ślepce (Spalacidae) [rodzina gryzoni czasami
klasyfikowana
jako
podrodzina
myszowatych. Prowadzą podziemny tryb
życia.
Zamieszkują
obszary
śródziemnomorskie Bliskiego Wschodu, a
także Afrykę i Ukrainę.] – a földikutyafélék
v. herécfélék (Spalacinae) [az emlősök
(Mammalia)
osztályába
a
rágcsálók
(Rodentia) rendjébe tartozó család. 30 faj
tartozik a családba. Ritka hazai fajuk
feltöretlen legelőkön a nyugati földikutya
(Nannospalax
leucodon)
A
mostani
rendszerek az egérfélék (Muridae) családjába
sorolják őket.]
6906
Ślepce
ślepia (zwykle w lm - ślepia) a. ślep; ślip; ślipie;
[1. zwierzęce oko; 2. pospolicie: ludzkie
oko] – szem
ślepić [pot. uporczywie wpatrywać się w coś] –
tönkreteszi a szemét; szemeit mereszti v.
fárasztja, vakítani, megvakítani
ślepie [1. oko zwierzęcia; 2. pot. oko ludzkie] –
szem, tekintet
ślepiec [1. człowiek ślepy; 2. podziemny gryzoń o
oczach ukrytych pod skórą; 3. niewidomy]
– világtalan, vak
ślepki – apró szem
ślepnąć (tracić wzrok) – vakulni, megvakulni
ślepnięcie – vakulás, megvakulás
ślepo – vakon, vaktában, meggondolatlanul
ślepo się w niej kocha – halálosan szerelmes belé
ślepo wierzący – vakhitű
ślepo wierzyć – vakon hinni (hisz)
ślepo wzorować się na kimś – vakon követni vkit
ślepota [1. utrata wzroku; 2. niedostrzeganie
faktów, zjawisk, sytuacji itp. lub brak
umiejętności zrozumienia ich i oceny; 3.
lekcew. człowiek niewidomy, źle widzący
lub taki, który czegoś nie dostrzega] –
vakság
ślepota barw, ślepota na barwy [zob. daltonizm]
–
(orvosi)
daltonizmus,
színvakság,
színtévesztés
ślepota
dzienna
[zob.
hemeralopia]
–
farkasvakság
ślepota kurza v. zmierchowa – farkasvakság
ślepota na barwy – színvakság
ślepota zmierzchowa, nocna [zob. kurza ślepota]
– (átv.) farkasfakság, tyúkhályog
ślepowron
(Nycticorax
nycticorax)
[1.
srebrzystoszary ptak o granatowym
grzbiecie, polujący nocą na ryby i drobne
zwierzęta wodne; 2. duży ptak brodzący z
rodziny czaplowatych] – (áll.) bakcsó
(Nycticorax nycticorax) [a gólyaalakúak
(Ciconiiformes) rendjébe, ezen belül a
gémfélék (Ardeidae) családjába tartozó
gázlómadár. Népies neve kvakvarjú.]
-
Wersja 01 01 2017
Ślepowron - duży ptak brodzący z rodziny
czaplowatych, zamieszkujący w zależności od
podgatunku:
 Nycticorax nycticorax nycticorax - środkowa i
południowa Europa, Azja południowa i
centralna, Afryka z Madagaskarem:
Nycticorax nycticorax nycticorax [Európa,
Ázsia és Afrika területén él; ez az alapfaj]
 Nycticorax nycticorax hoactli - Ameryka od
Kanady po północną Argentynę: Nycticorax
nycticorax hoactli [Észak-Amerika, KözépAmerika és a Hawaii-szigetek területén fordul
elő]
 Nycticorax nycticorax obscurus - Chile i
Argentyna po Ziemię Ognistą: Nycticorax
nycticorax obscurus [Dél-Amerika északi és
középső részén fordul elő]
 Nycticorax nycticorax falklandicus –
Falklandy: Nycticorax nycticorax falklandicus
[Dél-Amerika déli részén él]
ślepowron
Ślepowron, Bojno, Bujno, Pesze, Pęszno, Szeptyc,
Korwin, Corvin, Ślepy Wron (polski herb
szlachecki) – (lengyel nemesi címer)
ślepy,
-a, -e [1. pozbawiony wzroku; 2. o
niedawno narodzonym zwierzęciu: jeszcze
niewidzący; 3. robiący coś pod wpływem
kogoś lub czegoś; 4. o czyichś działaniach
lub uczuciach: będący przyczyną lub
skutkiem braku własnej woli; 5. o
zdarzeniach, sytuacjach itp.: taki, na
który nie ma się żadnego wpływu;
6. niemający otworu lub zamknięty na
końcu] – vak, világtalan; (átv.) vak-; (átv.)
hiszékeny
ślepa babka [zob. ciuciubabka] – szembekötősdi,
fogócskázás
ślepa fortuna – vakszerencse
6907
ślepa kiszka (łac. cecum) [zob. jelito ślepe;
kątnica] – (bonc.) vakbél (lat. caecum)
ślepy lot, pilotaż [pilotowanie samolotów przy
złej widoczności, oparte tylko na
wskazaniach przyrządów pokładowych] –
(rep) vakrepülés
ślepy materiał [zob. justunek] – (nyomdászat)
űrtöltő, „stég”
ślepa miłość – vak szerelem
ślepa ściana, ślepy mur [ściana, mur bez okien i
drzwi] – vakfal; teli fal
ślepa ulica, ślepa uliczka – zsákutca
ślepy od urodzenia – vakon született; születésétől
fogva vak
ślepe okno – vakablak
ślepe posłuszeństwo – vak engedelmesség
ślepe szczęście – vakszerencse
ślepe zaufanie – vak bizalom
ślepy by to widział – ezt a vak is látja v.
észrevenné
ślepy los – vaksors
ślepy lot a. pilotaż [pilotowanie samolotów przy
złej widoczności, oparte tylko na
wskazaniach przyrządów pokładowych] –
vakrepülés; kalauzolás, révkalauzolás
ślepy ładunek – (wojsk) vaktöltés
ślepy materiał [zob. justunek] – (nyomdászat)
űrtöltő, „stég”
ślepy na jedno oko – félszemére vak
ślepy nabój [nabój bez pocisku lub z pociskiem
drewnianym, używany do ćwiczeń
strzeleckich i do oddawania salw
honorowych] – (wojsk) vaktöltény
ślepy przypadek – puszta v. vak v. merő v. tiszta
véletlen
ślepy pułap [wewnętrzna warstwa desek między
belkami
drewnianego
stropu
podtrzymująca izolację] – vakmennyezet
ślepy strzał [strzał oddany ślepym nabojem] –
vaklövés; vaktölktényel való lövés
ślepy tor [odgałęzienie toru, z którego nie ma
wyjazdu] – vakvágány, holtvágány
ślepy traf – vak véletlen
ślepy zaułek – zsákutca
ślepy żebrak – vak koldus
ślepy, ślepa [człowiek niewidomy] – vak (ffi/nő)
ślęczeć [pot. robić coś długo i mozolnie] – kotlani
(vmin); (nad czym) időzni, görnyedni,
görnyedezni; gubbasztani, virrasztani (vmi
felett)
ślęczeć nad książką a. książkami – könyvek fölött
gubbasztani; könyvek mellett ülni; kotlik v.
időzik v. gubbaszt a könyv mellett
ślęczenie – időzés, gubbasztás, virrasztás, kotlás
-
Wersja 01 01 2017
ślicznie – kitűnően, nagyszerűen, remekül, nagyon
szépen, helyesen
ślicznie upierzony ptak – szép tollazatú madár
ślicznie wyglądać – pompázni; jól néz ki
śliczniuchny, -a, -e; śliczniutki, -a, -ie; śliczniusi,
-ia, -ie; śliczniusieńki, -a, -ie – nagyon szép,
gyönyörű
śliczniusieńki aniołeczek – gyönyörű angyalka
śliczność [1. właściwość tego, co jest śliczne;
2. śliczna rzecz] – szépség, gyönyörűség
ślicznota – szépség
ślicznotka – kis szépség
śliczny, -a, -e [1. taki, który się bardzo podoba;
2. będący dorodnym okazem swego
rodzaju, gatunku itp.; 3. iron. brzydki lub
zły] – (bardzo piękny) gyönyörű, (nagyon)
szép,
szépséges,
takaros,
bűbájos;
(zachowycający) remek, kitűnő, nagyszerű;
(iron) „szép”; pompás, isteni
śliczna blondynka – szép szőke hajú, szőke lány
śliczna chemiczka – gyönyörű vegyésznő
śliczna koszulka z falbanką – csínos redős
ingecske
śliczna rzecz! – szép kis ügy! szép dolog!
śliczne mieszkanko – édes v. nagyon szép kis lakás
śliczny widok – gyönyörű látvány v. kilátás
6908
ślimaczek [zdrobnienie od: ślimak] – csigabiga,
kis csiga
ślimacznica [1. zob. woluta; 2. jedno z kół
zębatych w przekładni ślimakowej] –
csigavonal
ślimaczy, -a, -e – csigaszerű, csigaféle, csigaślimaczyć – nyálkásítani, elnyálkásítani
ślimaczyć się [1. wydzielać lepką ciecz; 2. o
ranach: ropieć i nie chcieć się goić;
3. posuwać się lub odbywać się bardzo
powoli; 4. pot. popłakiwać i marudzić] –
nyálkásodni, elnyálkásodni
ślimak [1. bardzo wolno pełzający mięczak o
ciele pokrytym śluzem i zwykle osłoniętym
spiralnie zwiniętą muszlą; 2. część ucha
wewnętrznego o kształcie podobnym do
muszli ślimaka; część ucha wewnętrznego
ssaków; 3. motyw dekoracyjny w kształcie
muszli ślimaka; 4. ozdobne zakończenie
szyjki instrumentu smyczkowego; 5. śruba
w przekładni ślimakowej; 6. jezdnia w
kształcie spirali] – csiga, csigavonal; (bonc.)
csiga (fülben); éticsiga
ślimak morski – tengeri csiga
ślimak nagi – meztelencsiga
ślimak, przewód ślimakowy (ucha) – csiga (fülé)
Ślimak winniczek (Helix pomatia) [lądowy ślimak
płucodyszny z rodziny ślimakowatych.
Występuje w Europie południowowschodniej i centralnej. W Polsce
pospolity niemal na całym niżu oraz
pogórzu, w górach rzadszy, dochodzi tylko
do regla dolnego. Zamieszkuje obszary o
dużej wilgotności, lasy, parki, ogrody.
Żywi się świeżymi liśćmi, stąd często
uważany za szkodnika ogrodów. Zimuje w
ściółce, ukryty pod roślinnością.] – éti
csiga (Helix pomatia) [a csigák (Gastropoda)
osztályának a tüdős csigák (Pulmonata)
rendjéhez, ezen belül a főcsigák (Helicidae)
családjához tartozó faj]
Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda, z gr. gaster brzuch + pous - noga) [jedna z
-
Wersja 01 01 2017
najliczniejszych
i
najbardziej
zróżnicowanych
gromad
mięczaków,
zaliczana niekiedy do podtypu muszlowce.
Ślimaki kopalne spotyka się już w
warstwach
wczesnokambryjskich.]
–
csigák (Gastropoda) [az állatok (Animalia)
országának a puhatestűek (Mollusca)
törzsének egyik osztálya]
Ślimak winniczek (Helix pomatia) [lądowy
ślimak
płucodyszny
z
rodziny
ślimakowatych] – éticsiga (Helix pomatia)
ślimakowato – csigaszerűen, csigához hasonlóan
ślimakowaty, -a, -e [przypominający kształtem
muszlę ślimaka] – csigaszerű, csigához
hasonló
ślina [płynna substancja wytwarzana w jamie
ustnej] – nyál; nyák v. nyálka (mucus;
melléknévi alak mucinosus)
ślina mu idzie (na myśl o czym) – folyik a nyála
(vmiért)
ślinę połykać – lenyeli a nyálát; elfojtja
(felébresztett) étvágyát
śliniaczek, śliniak [kawałek materiału lub
plastiku zakładany małym dzieciom pod
brodą, aby nie zabrudziły ubrania
podczas jedzenia] – előke, nyáladzó,
partedli
śliniak [kawałek materiału lub plastiku
zakładany małym dzieciom pod brodą,
aby nie pobrudziły się podczas jedzenia] –
előke, partedli; (átv.) morzsa; (átv.) nyáladzó
ember
śliniak (1) [część odzieży, która chroni ją przed
zabrudzeniem i plamami. Wyróżniamy
dziecięcy,
fryzjerski,
itd.
Zwykle
wytwarzany z bawełnianej lub jedwabnej
tkaniny.] – előke; mellrész [Olyan
ruhadarab, amit az öltözék fölé vesznek fel,
hogy megvédjék azt a szennyeződéstől.
Többféle fajtája van. Az előkét (partedlit)
például kisgyermekek viselik evés közben,
hogy felfogja a lecsöpögő ételt vagy italt. A
melles nadrág vagy a kötény mellrésze az
alatta viselt inget ill. blúzt védi.]
śliniak (2) [stosowany do ochrony odzieży
dziecięcej. Wytwarzany z materiału
zmywalnego. Jego kształt i rozmiar jest
przystosowanych do jego użytkowania.] –
előke, partedli [Kisgyermekek nyakába
akasztható ruhadarab, amely megvédi a
gyermek ruháját a szennyeződéstől evés, ivás
közben. Mosható anyagból készül, alakja,
kivitele és mérete a felhasználásához
igazodik.]
6909
ślinianka [gruczoł wydzielający ślinę] – (bonc.)
nyálmirigy
ślinianka przyuszna (zob. przyusznica) – (bonc.)
fültőmirigy
ślinić (ślinię) [zwilżać śliną] – nyálazni, benyálazni
ślinić się [brudzić się śliną wypływającą z ust] –
nyáladzani, nyálzani
ślinienie – nyálazás
ślinienie się – nyáladzás
ślinienie się dziecka – a gyerek nyáladzása
ślinka [płynna substancja wytwarzana w jamie
ustnej] – nyál
ślinka idzie do gęby – (átv.) a nyál összefut a
szájában
ślinka idzie do ust – öszefut a nyál a szájában;
csurog v. folyik a nyála
ślinka mi idzie do ust – összefut a nyál a számban
ślinka leci – nyáladzik, folyik a nyála
ślinociąg [urządzenie do odprowadzania śliny z
jamy ustnej, stosowane w gabinetach
stomatologicznych] – nyálszívó készülék
ślinotok [nadmierne wydzielanie śliny] – bő
nyálzás, nyáladzás, nyálfolyás
ślinowy, -a, -e – nyálas; nyál-, nyálkaślipy – alsónadrág
-
Wersja 01 01 2017
śliski, -a, -ie [1. mający gładką powierzchnię
utrudniającą
uchwycenie
tego
lub
poruszanie się po tym; 2. mogący stać się
przyczyną
kłopotów;
3. zawierający
nieprzyzwoite aluzje] – nyálkás; síkos,
csúszós, csuszamlós, sikamlós; (átv.) kényes,
gyenge, beteg, ingatag
śliska droga – síkos út
śliska sprawa – kényes v. kockázatos v. rázós ügy
śliska jezdnia – csúszós úttest
ślisko – síkosan, csúszósan
śliskość – síkosság, csúszósság, csuszamlósság;
síkos volta vminek
śliwa [1. drzewo owocowe; 2. duża śliwka; 3.
duży siniak lub guz] – szilvafa; szilva;
(plama) nagy kék folt
o śliwa lubaszka (zob. lubaszka) [odmiana
śliwy; też: owoc tej śliwy] – szilvafajta
o śliwa węgierka (zob. węgierka) [śliwa o
fioletowych, owalnych, bardzo słodkich
owocach; też: owoc tej śliwy] – szilva; hosszú
szilva
śliwa afrykańska (Prunus africana) – afrikai
meggy v. afrikai szilva (Prunus africana)
Śliwa domowa (Prunus domestica) – Besztercei
szilva, Szilva (Prunus domestica)
Śliwa domowa mirabelka (mirabelka; Prunus
domestica L. subsp. syriaca (Borkh.) Janch.
var. cerea) [podgatunek lub odmiana (w
zależności od systemu klasyfikacyjnego)
rośliny z rodziny różowatych. W Polsce
roślina uprawna.] – P. insititia vagy
gyakrabban Prunus domestica subsp.
insititia (L.) C.K.Schneid. (mirabella)
6910
Śliwa tarnina (tarnina, tarka) Prunus spinosa L.
[gatunek krzewu z rodziny różowatych
(Rosaceae Juss). Występuje w Europie
(poza północno-wschodnimi krańcami) i
zachodniej Azji. W Polsce pospolita na
niżu i niższych położeniach górskich (do
ok. 500 m n.p.m.). Przypuszcza się, że
krzyżówka tego gatunku z ałyczą (Prunus
cerasifera
Ehrh.)
wydała
obecnie
uprawianą śliwę domową (Prunus
domestica L.). Inne nazwy: tarnina, tarń,
tarka, ciarki, ciernie czarne, żarnośliwa,
korcipka, wilżyna.] – kökény (Prunus
spinosa) [Európában és Magyarországon is
gyakori gyógynövény. Ez a tüskés
(tulajdonképpen tövises) cserje a szilva egyik
rokona.]
śliweczka – szilvácska, kis szilva
śliwka, śliwki [1. owoc śliwy; 2. zob. śliwa w zn.
1, 3.] – szilva; (szilva nagyságú) daganat
śliwka chińska [zob. liczi, Liczi chińskie:
(Litchi sinensis), tropikalne drzewo
owocowe z rodziny mydleńcowatych,
pochodzące z południowych Chin.] Licsi v. licsiszilva (Litchi chinensis Sonn.)
Śliwka-renkloda – ringló (Zöld ringló)
Śliwka-węgierka – szilva; hosszú szilva
(besztercei változat)
śliwka o pestce nie przyrośniętej do miąższu –
magvaváló szilva
śliwka suszona – aszalt szilva
Śliwa tarnina (tarnina) Prunus spinosa L.
[gatunek krzewu z rodziny różowatych
(Rosaceae Juss)] – kökény
śliwki na rożenkach [Przepisy typu – „nałożyć
śliwki na rożenki i suszyć w letnim piecu”
pociągały mnie zawsze ogromnie. Ten,
który wam podaję jest konglomeratem
tych dawnych i autorską fantazją na
temat nadziewanych śliwek. Czasy się
zmieniły. Oto mój zmodyfikowany przepis
na przysmak; świetnie wpisujący się w
menu wigilii i dni świąteczne i naszego
świątecznego podjadania orzechów i
migdałów. To smak wigilijny. Nie za
słodki,
pachnący...
bardzo
polski
obecnością „drogocennych” ingrediencji,
tak cenionych w polskiej kuchni. Niestety
również kaloryczny. Na szczęście nie
-
Wersja 01 01 2017
zmieścimy więcej niż kilka śliwek
„rożenkowych” naraz.] – kis pálcára
felszúrt, szárított v. aszalt szilva
śliwki mnie wytrawiły – a szilva meghajtott engem
śliwki suszone – aszalt szilva
śliwki w cieście – szilvás gombóc
śliwowica [1. wysokoprocentowy (ponad 70%),
wytrawny, napój alkoholowy, wypalanka,
produkowana ze specjalnie dobranych
śliwek węgierek; 2. wytrawna wódka ze
śliwek]
–
szilvapálinka,
szilvorium;
szlivovica (szilvapálinka) Szlovákia nemzeti
itala; Sligovica (a szerb szlivovica szó
elferdítése)
śliwkowy, -a, -e – szilva-, szilva színű; szilvás
śliwowica [wytrawna wódka ze śliwek] –
szilvapálinka, szilvórium
śliz [popielatobrunatna ryba żyjąca w rzekach i
strumieniach] – csúszkálás, csúszás
ślizg [1. zjazd na sankach po specjalnym torze;
2. dolna powierzchnia narty; 3. manewr
samolotu polegający na znacznej utracie
wysokości w stosunkowo krótkim czasie;
4. poruszanie się łodzi żaglowej lub
motorowej po powierzchni wody; 5. zob.
ślizgacz; 6. pochyła rynna o gładkich
ścianach, po której zsuwa się ładunek] –
(rep.) oldalcsúszás; (sp) lecsúszás, lesiklás
(szánkón); vitorlás szán
ślizg lodowy, jacht lodowy (zob. bojer) –
egyárbócos hajó; jégvitorlás, vitorlásszán
ślizgacz [płaskodenna łódź motorowa, przy dużej
prędkości ślizgająca się po wodzie] –
siklócsónak, siklóhajó; (műsz.) az áramszedő
csúszókengyele
ślizgacz szynowy – sínsaru
ślizgać się [1. bezwładnie posuwać się po śliskiej
powierzchni; 2. płynnie przesuwać się po
lodzie
lub
śliskiej
powierzchni;
3. przesuwać
się
szybko
i
bez
zatrzymywania]
–
csúszni,
siklani,
csúszkálni; kígyózni, siklani
ślizgać się na łyżwach – korcsolyázni
ślizgać się po lodzie – jégen csúszkálni,
korcsolyázni
ślizgać się po wodzie – siklani a vízen
ślizganie – csúszkálás, csúszás
ślizgawica [cienka warstwa lodu na powierzchni
ziemi] – síkos járda v. út (ólmos eső után)
6911
ślizgawka (lodowisko) [1. teren pokryty lodem,
na którym można jeździć na łyżwach;
2. pot. śliska lub oblodzona powierzchnia
chodnika, drogi itp.] – korcsolyapálya,
jégpálya; (spadzista) csúszda, csúszka
ślizgowiec – siklóhajó, siklócsónak
ślizgowy, -a, -e [dotyczący ślizgania się] – siklóślub [1. zawarcie związku małżeńskiego przed
urzędnikiem
stanu
cywilnego
lub
duchownym; 2. zob. ślubowanie] – esküvő,
házasságkötés; (dawno) nász; (przysięga)
eskü, fogadalom
ślub, ślubowanie [obiecanie czegoś Bogu, co
także trzeba było dotrzymać. Pismo
Święte ostrzega przed niewykonanymi
ślubami.] - (przysięga) eskü, fogadalom;
esküvés, fogadalom tétel (fogadás) [Önként
tett ígéret Istennek valamely szolgálat
elvégzésére, vagy valami Neki tetsző és Őt
dicsőítő dolog végrehajtására, hálából a vett
jótéteményért vagy annak reményében
(1Móz 28,20-22; 3Móz 27,2.8; 4Móz 30,3;
Bír 11,30); vagy ígéret valamitől való
tartózkodásra; Jézus ellene fordult a
fogadalmakkal való visszaélésnek (Mt 15,46; Mk 7,10-13).]
ślub cywilny [ślub zawarty przed urzędnikiem
stanu cywilnego] – polgári esküvő, polgári
házasság
ślub czystości1 – szüzességi fogadalom
ślub czystości2 [ślub zakonny, zobowiązujący
zakonników do życia w celibacie i
całkowitej wstrzemięźliwości seksualnej] tisztasági fogadalom [szerzetesi fogadalom,
mely cölibátust és teljes önmegtartóztatást
követel a szerzetestől]
-
Wersja 01 01 2017
ślub konkordatowy [ślub zawierany na mocy
konkordatu, jednocześnie cywilny i
kościelny] – megegyezett esküvő
ślub kościelny [ślub zawarty przed duchownym]
– egyházi v. templomi esküvő
ślub na odległość – távházasság
ślub na wiarę – vadházasság
ślub odbędzie się jutro – az esüvőt holnap
megtartják v. tartják meg
ślub
posłuszeństwa
[zob.
posłuszeństwo,
obediencja]
–
engedelmesség
(lat.
oboedientia)
ślub pozakościelny – egyházon kívül kötött,
polgári házasság
ślub ubóstwa [jeden z trzech ślubów zakonnych,
zobowiązujący zakonnika do wyrzeczenia
się prywatnego majątku, własności; zaś w
używaniu dóbr podporządkowanie się
przełożonym] - szegénységi fogadalom [a
három szerzetesi fogadalom egyike, amely a
szerzetest teljes vagyonáról és minden
tulajdonáról való lemondásra kötelezi, a javak
használatában pedig alá kell vetnie magát az
elöljárónak.]
ślubny, -a, -e [1. dotyczący ślubu; 2. o dziecku:
pochodzące ze związku małżeńskiego; 3. o
mężu: prawnie zaślubiony; o żonie:
prawnie zaślubiona] – esküvői, nász-;
törvényes
ślubna suknia – menyasszonyi v. esküvői ruha
ślubna żona – törvényes feleség
ślubny podarek – nászajándék
ślubny welon – (menyasszonyi) fátyol
ślubny wianek – koszorú
śluby zakonne (łac. vota religiosa) [1. uroczyste
przyrzeczenie
ubóstwa,
czystości
i
posłuszeństwa, składane przez kandydata
do zakonu; 2. publiczne zobowiązanie pod
sankcją grzechu do zachowania trzech rad
ewangelicznych, ś. czystości, ś. ubóstwa i ś.
posłuszeństwa. (ze względu na czas
trwania i sposób złożenia: czasowe
(temporale), zwykłe (simplex), wieczyste
(perpetuum), uroczyste (solemne)] –
szerzetesi fogadalmak (lat. vota religiosa)
[nyilvánosan kötelezettség büntetés terhe
mellett a három evangéliumi tanács
megtartása: a tisztaság, a szegénység és az
engedelmesség fogadalma. Az időtartamtól
függően: időszakos (temporale), általános
(simplex), örök (perpetuum), ünnepélyes
(solemne)]; kolostori v. szerzetesrendi v.
szerzetes eskü v. fogadalom
ślubem zawiązać – öszeházasodni
ślubojawka [roślina z rodziny liliowatych; hosta;
funkia (Hosta)] – árnyékliliom (Hosta)
6912
ślubować [uroczyście zobowiązać się do czegoś] –
esküdni, megesküdni; (komu) megesküdni;
fogadni, fogadalmat tenni
ślubować co komu – eskü alatt megígérni v.
megfogadni vkinek vmit
ślubować klauzurę – szerzetesi fogadalmat tenni
ślubować posłuszeństwo – engedelmességet
fogadni
ślubowanie [uroczysta przysięga] – esküvés,
fogadalom tétel
ślusarczyk – lakatossegéd
ślusarka [pot. ślusarstwo] – lakatosmunka,
lakatosság, lakatos foglalkozás
ślusarnia [warsztat ślusarski] – lakatosműhely
ślusarski, -a, -ie – lakatos
ślusarstwo – lakatosmunka, lakatosmesterség
ślusarz
[rzemieślnik
wyrabiający
lub
naprawiający przedmioty metalowe] –
lakatos, lakatosmester (jestem ślusarzem)
ślusarz konstrukcyjny – tervezőlakatos
ślusarz
maszynowy;
ślusarz-mechanik
–
géplakatos
ślusarz narzędziowy – szerszámlakatos
śluz [bezbarwna, ciągnąca się substancja,
wydzielana przez niektóre części ciała i
rośliny] – nyálka; nyák
śluz szyjkowy [śluz wydzielany przez szyjkę
macicy] – nyálka, nyálkamirigyváladék,
méhnyaki nyálka
śluza [1. urządzenie umożliwiające przepływanie
statków między zbiornikami o różnych
poziomach
wody;
2. komora
umożliwiająca przechodzenie między
obszarami i pomieszczeniami o różnym
ciśnieniu] – zsilip
śluza młyńska – zúgó, malomzsilip
śluzowacieć – nyálkásodni
śluzotok [roln. wyciek śluzowatej substancji, gł. z
pędów, pnia, gałęzi; towarzyszy niektórym
bakteryjnym
chorobom
roślin]
–
nyálkaömlés, nyáltúltengés
śluzowy, -a, -e; śluzowaty, -a, -e – nyálka-;
nyálkás; zsilipes
śluzówka [zob. błona śluzowa] – nyálkahártya
śmiać się (śmieje się) [1. śmiechem objawiać
radość lub reagować na coś; 2. żartować z
kogoś lub czegoś; 3. ostentacyjnie coś
lekceważyć] – nevetni, kacagni; (z
kogo/czego) nevetni, kacagni (vkin/vmin),
kinevetni (vkit), nevetni (vmin); vigyorogni
śmiać się do rozpuku – pukkadásig nevetni; úgy
nevet, hogy majd megpukkad
śmiać się głośno – hangosan nevetni, röhögni
śmiać się komu pod nos – szemébe nevetni
śmiać się oschle – szárazon nevetni
-
Wersja 01 01 2017
śmiać się w duchu – nevet magában; markába
nevet
śmiać się w kułak – markába nevetni; nevet v.
röhög a markába
śmiać się z czegoś – nevetni vmin
śmiać się z kogo – nevetni vkin
śmiać się za czyimiś plecami – vki háta mögött
nevetni
śmieje się jak obłąkany – nevet mint a bolond
śmieje się przez łzy – könnyein keresztül nevet
śmiali – bátrak, bátor emberek
śmiałe przedsięwzięcie – merész vállalkozás
śmiałek [1. człowiek bardzo odważny; 2. okazała
trawa rosnąca w gęstych kępach] – merész
v. vakmerő ember; vitéz, fenegyerek
śmiało [1. bez lęku lub bez obaw; 2. w sposób
świadczący o dużej pewności siebie;
3. nowatorsko; 4. w sposób, który może
być odebrany jako przekraczający normy
obyczajowe; 5. z całą pewnością]; śmiele –
merészen, bátran, vakmerően
śmiałość – bátorság, merészség, vakmerőség
śmiałość coś zrobić – merni, merészelni vmit
megtenni; van hozzá merészsége v. bátorsága
śmiałość w interesach – üzleti merészség
śmiały [człowiek śmiały] – bátor, merész, vakmerő
ember
śmiały, a-, -e [1. nielękający się niebezpieczeństw
lub trudnych sytuacji; 2. pewny siebie;
3. świadczący o czyjejś odwadze; 4.
właściwy człowiekowi pewnemu siebie;
5. przekraczający to, co jest powszechnie
znane i akceptowane; 6. o zachowaniu,
obyczajach: zbliżający się do granicy
przyjętych norm] – bátor, merész, vakmerő
śmiały szczęście sprzyja; odważnym szczęście
sprzyja – (közm.) a bátraknak kedvez a
szerencse; aki mer, az nyer
śmiały za płotem – szájhős
śmiat lub śniat [pień z pszczołami czyli ul dziany,
umieszczony na rusztowaniu, które zowie
się stań przy drzewie bartnem] – (daw)
méhész kas v. faodu méhekkel; kaptár
śmiecenie – szemetelés
śmiech [1. charakterystyczne dźwięki wydawane
przez człowieka, któremu jest wesoło;
2. wyśmiewanie się z kogoś lub czegoś;
3. wydawany przez niektóre zwierzęta
odgłos przypominający śmiech człowieka]
– nevetés, kacagás; nevetség, tréfa,
gúnyolódás; röhej, röhögés
śmiech homeryczny – homéroszi kacaj
śmiech konwulsyjny – görcsös nevetés,
nevetőgörcs
śmiech mnie bierze – elkap, rámjön a nevetés
6913
śmiech na wystawić kogo – nevetségessé tenni
vkit; gúnyt űzni vkiből
śmiech przez łzy – nevetés könnyes szemmel
śmiech sardoniczny [grymas twarzy wywołany
skurczem
mięśni
mimicznych,
występujący głównie w tężcu] – gúnyos v.
görcsös, eltorzult nevetés
śmiech stłumiony – kuncogás, elfojtott nevetés
śmiechu wart – nevetséges, szánalmas
śmiechy z kogo robić, stroić – nevetségessé tenni
vkit
śmieci (śmiecie) – szemét, hulladék
śmieciarka
[pot.
samochód
ciężarowy
przeznaczony do wywozu śmieci] –
(dawno) koldúsnő; (műsz.) szemeteskocsi,
hulladékgyűjtő gépjármű
śmieciarz [1. pot. pracownik firmy wywożącej
śmieci; 2. pot. człowiek niechlujny,
śmiecący wokół siebie; 3. pot. człowiek
gromadzący stare, niepotrzebne rzeczy;
4. pot.
człowiek
wygrzebujący
ze
śmietników różne rzeczy] – szemetes (ffi)
śmiecić (śmiecę) [rozrzucać gdzieś śmieci] –
szemetelni
śmiecie – szemét, piszok
śmieciuch [pot. człowiek niechlujny, śmiecący
wokół siebie] – rendetlen, fésületlen, kócos,
piszkos ember
śmieciuszek – rendetlen, fésületlen, kócos, piszkos
kis ember v. emberke
śmieciuszka [zob. dzierlatka w zn. 2.] – (áll.)
búbos pacsirta (Galerida cristata)
1
śmieć ; śmieci [1. zniszczona lub zużyta rzecz
przeznaczona
do
wyrzucenia
lub
wyrzucona; 2. pot. rzecz bez wartości;
3. pot. o człowieku pozbawionym godności
i zasad moralnych] – szemét, hulladék,
söpredék
śmieć! – (wulg.) szemét!
śmieć2 (śmiem, śmie) [mieć odwagę coś zrobić] –
(odważać się) merni, merészelni, bátorkodni
(vmit tenni)
śmiem twierdzić, że... – merem állítani, hogy...
śmieje się jak głupi do sera – [nevet, mint bolond
a sajtra] (közm.) vigyorog, mint a fakutya,
örül, mint majom a farkának
śmiercionośny, -a, -e [powodujący śmierć] –
halálos, halált okozó, halálthozó
śmierć (łac. mors, exitus letalis) [1. koniec życia
człowieka lub zwierzęcia; 2. ustanie
procesów
życiowych
organizmu;
3. definitywny koniec czegoś; 4. w sztuce:
wyobrażenie
śmierci
pod
postacią
szkieletu ludzkiego z kosą; 5. stan
charakteryzujący się ustaniem oznak
życia, spowodowany nieodwracalnym
-
Wersja 01 01 2017
zachwianiem równowagi funkcjonalnej i
załamania
wewnętrznej
organizacji
ustroju; 6. wyraz ten w Piśmie Świętym
oznacza: 1.) Oddzielenie ciała od ducha,
co oznacza koniec życia cielesnego. 2.)
Grzeszny, pod śmiercią znajdujący się
stan człowieka, nie odrodzonego z Ducha.
3.) Likwidacja dzieła szatana albo
skazanie na wieczne potępienie tych, co
nie przyjęli Chrystusa, nie zostali
odrodzeni duchowo, co oznacza śmierć
wtórną.] – halál [A természeti élet
megszűnése (1Móz 25,11; 3Móz 16,1; 5Móz
34,5; Mt 8,22); a szellemnek a testből való
eltávozása (2Tim 4,6); az élet-sátor
összeomlása (2Kor 5,1); a kikerülhetetlen
(Józs 23,14). Mind az igazak, mind az
istentelenek a halál után örökké tovább
élnek, az igazak örök örvendezésben és
boldogságban (Ézs 35,10; 45,17; Dán 7,14;
12,2; Jel 7,17), a gonoszok örök kínban és
gyötrelemben (Jer 20,11; Dán 12,2; Mt
25,46; Mk 3,29; 2Thessz 1,9; Júd 7). A
Biblia nem tanítja, hogy a gonoszok
feloldódnak a semmiben. Jézus legyőzte a
halált, és elvette annak fullánkját (Jn 5,24;
1Kor 15,53-57; 1Jn 5,12; Jel 1,18). A
második halál az Istentől való végleges
elszakadás (Jel 20,6.14).]; haláleset; (na łożu
śmierci: halálos ágyán); elmúlás
śmierć bohaterska – hősi halál
śmierć cywilna [1. kara pozbawienia kogoś praw
obywatelskich; 2. utrata zaufania i
wiarygodności w środowisku zawodowym
lub społeczeństwie] – „polgári halál”
śmierć
fizjologiczna,
naturalna
[śmierć
spowodowana naturalnym starzeniem się
organizmu] – természetes v. fiziológiai halál
śmierć głodowa – éhhalál
śmierć gwałtowna, nienaturalna [śmierć w
następstwie wypadku, morderstwa lub
samobójstwa] – természetellenes v.
erőszakos halál; gyilkosság
śmierć
gwałtowna,
tragiczna,
straszna,
samobójcza, skrytobójcza, katowska,
nienaturalna, przedwczesna, męczeńska,
okrutna,
głodowa,
wskutek
nieszczęśliwego wypadku – hirtelen,
tragikus,
szörnyű,
akasztásos,
természetellenes, korai, kínhalál, rút halál,
éhhalál, szerencsétlen baleset következtében
bekövetkezett halál
śmierć i żona od Boga przeznaczona – (szó
szerint: a halál és a feleség az Istentől
rendeltetett)
śmierć kliniczna [stan, w którym znajduje się
człowiek lub zwierzę w kilka minut po
ustaniu krążenia i oddychania, gdy zabiegi
6914
reanimacyjne mogą jeszcze przywrócić
funkcje życiowe organizmu] – klinikai
halál
śmierć krzyżowa [Jezus skazany na śmierć
krzyżową] – zob. ofiara krzyżowa –
kereszthalál, keresztáldozat
śmierć lekka – könnyű halál
śmierć łagodna – kegyes halál
śmierć męczeńska – kínhalál, vértanúhalál,
mártírhalál
śmierć mu zajrzała w oczy – közel volt a halálhoz
śmierć na skutek wypadku – halál baleset
következtében
śmierć nagła – hirtelen halál
śmierć naturalna – természetes halál
śmierć nie radość – (szó szerint: a halál nem
öröm)
śmierć nie wesele – (szó szerint: a halál nem
mulatság)
śmierć nieoczekiwana – váratlan halál
śmierć po długich cierpieniach – hosszan tartó
szenvedés után bekövetkezett halál
śmierć pozorna – tetszhalál
śmierć przedwczesna – korai halál
śmierć przez spalenie na stosie – máglyahalál
śmierć spokojna – nyugodt halál
śmierć tragiczna – tragikus halál
śmierć w płomieniach – tűzhalál
śmierć wszystkich kosi – (átv.) a halál mindenkit
lekaszál
śmierdzący, -a, -e – büdös, bűzös, rosszszagú;
kellemetlenül szagos
śmierdzieć
(śmierdzę)
[1. wydzielać
nieprzyjemny zapach; 2. o sprawach,
działaniach: być lub wydawać się
nieuczciwym lub nielegalnym; 3. być dla
kogoś
odpychającym
lub
godnym
pogardy] – bűzleni, bűzölögni, büdösödni
śmierdzi mu robota – büdös neki v. nincs ínyére a
munka
śmierdzieć czym – bűzleni vmitől
śmierdziel – görény
-
Wersja 01 01 2017
śmierdziel [1. zob. skunks w zn. 1.; 2. pot.
człowiek budzący odrazę swoim zapachem
i wyglądem; 3. pot. o mężczyźnie, którym
się gardzi] – görény; szkunksz (Mephitis
mephitica); bűzösborzfélék (Mephitidae)
śmierdzirobótka [bumelant, leń] – naplopó,
lógós, munkakerülő; semmittevő, lusta, rest,
tunya ember
śmierdziuch [pot. człowiek budzący odrazę
swoim wyglądem i zapachem] – büdös,
szaros ember
Śmierdziuchy [1. turki, studentki, aksamitki,
karafioł; 2. w roli głównej czyli aksamitki.
Dlaczego śmierdziuchy? Aż tak brzydko
nie pachną, raczej specyficznie.Pięknie
kwitną przez całe lato a pod koniec wręcz
niesamowicie
do
pierwszych
przymrozków,
tworząc
żółto
pomarńczowe , rude kobierce czystych
kolorów. co roku zbieram pieczołowicie
nasiona na wiosenny wysiew.Niskie,
średnie, wysokie, dają wiele możliwości w
komponowaniu rabaty.] – (növ.) bársonyos
mécsvirág, (növ.) büdöske v. bársonyvirág
(Tagetes)
śmiertelniczka – halandó (nő)
śmiertelnie – halálosan, halálra, agyonśmiertelnie chory – halálos beteg
śmiertelnie obrazić – vérig megsérteni v. sérteni
śmiertelnie ranny – halálosan sebesült
śmiertelnie zakochany – halálosan szerelmes
śmiertelnie zmęczony – holtfáradt
śmiertelnik [człowiek jako istota śmiertelna] –
halandó (ffi); ember „mint halandó lény”
śmiertelność – halandóság, halálozás
śmiertelny, -a, -e [1. taki, który spowodował lub
może spowodować śmierć; 2. odnoszący
się do śmierci; 3. taki, który musi kiedyś
umrzeć;
4. trudny
do
zniesienia;
5. nieprzejednany, nieubłagany] – halálos;
halandó
śmiertelna choroba – halálos betegség
śmiertelna cisza – halálos csend
śmiertelna dawka – halálos adag
śmiertelna dawka leku – halálos gyógyszeradag
śmiertelna katastrofa – halálos szerencsétlenség
6915
śmiertelna koszula [daw. koszula wkładana
zmarłym
lub
skazańcom
przed
wykonaniem kary śmierci] – (dawn) halotti
lepel v. ing
śmiertelna nienawiść – halálos gyűlölet
śmiertelna rana – halálos seb
śmiertelne łoże – halálos ágy
śmiertelne niebezpieczeństwo – végveszély;
végveszedelem
śmiertelne poty – halálveríték
śmiertelne szczątki – földi maradványok, holttest
śmiertelny cios – halálos csapás, halálos döfés
śmiertelny jad – halálos méreg
śmiertelny nieprzyjaciel – halálos ellenség
śmiertelny wypadek drogowy – halálos
(kimenetelű) közlekedési baleset
śmiertelny wróg – halálos ellenség
śmierzyć ból – fájdalmat csillapítani
śmieszek [1. zdr. od śmiech; 2. żart lub kpina;
3. człowiek lubiący się śmiać] – kedélyes,
tréfálkozó ember; mosoly; (durva) tréfa,
(bántó) vicc
śmieszka [1. wesoła kobieta, chichocząca często;
2. mewa śmieszka: gatunek mewy, zwierzę
chronione,
żyjące
nad
wodami
śródlądowymi Eurazji, zawdzięczające
swą nazwę wydawaniu głosu podobnego
do chichotu] – kedélyes, tréfálkozó nő; (áll.)
(Larus atricilla) kacagó sirály v. dankasirály
(Larus ridibundus); (ryba) süllő
śmieszki – kuncogás, csipkelődés
śmieszki sobie z kogo stroić – tréfát űzni vkiből
śmiesznie – nevetségesen
śmiesznie wyglądać – nevetségesen fest v. néz ki
śmieszność [1. bycie śmiesznym; 2. śmieszna
rzecz lub cecha czyjegoś charakteru] –
nevetség, nevetségesség, nevetséges volta
vminek
śmieszny, -a, -e [1. wywołujący śmiech;
2. wywołujący drwiny; 3. tak bardzo
różny od czyichś oczekiwań, że aż
niepoważny] – nevetséges, mulatságos,
bolondos; furcsa; kacagtató; tréfás
śmieszna rzecz – nevetséges dolog
śmieszny widok – nevetséges v. mulatságos
látvány
śmiesznostka [1. zabawny szczegół czyjegoś
charakteru;
2. śmieszna
rzecz
lub
sytuacja] – apróság, butaság, nevetséges
jellemvonás; emberi gyarlóság
śmieszyć [pobudzać do śmiechu] – megnevettetni
śmieszy mnie jego zarozumiałość – nevetséges az
ő beképzeltsége
-
Wersja 01 01 2017
śmietana [gęsty napój z mleka krowiego; też:
opakowanie lub porcja tego napoju] –
tejföl
śmietana gorzknieje – a tejföl megsavanyodik
śmietana (kwaśna) – tejföl v. tejfel
śmietanowy, -a, -e – tejfölös
śmietanka [1. słodka śmietana; też: porcja takiej
śmietany; 2. elita towarzyska; 3. kosmetyk
o kolorze i konsystencji śmietany] –
tejszín, tejszínhab; (tejen) föl; (átv.) elit,
színe-java vminek, krém; legjava
śmietanka kremowa [śmietana o dużej
zawartości tłuszczu, nadająca się na krem]
– krémtejszín
śmietanka towarzystwa – a társaság krémje v.
színe-java
śmietanka w proszku – tejszínpor
śmietankowy, -a, -e – tejfeles, tejszín-, tejszínes
śmietniczka [1. szufelka do zgarniania śmieci;
2. mały pojemnik na śmieci, umieszczany
w miejscach publicznych] – szemétlapát;
kis szeméttartály, szemetesedény, szemétláda
śmietniczka metalowa – fém szemétlapát
śmietnik [1. pojemnik na śmieci lub miejsce
przeznaczone do wyrzucania śmieci;
2. miejsce, w którym panuje nieporządek;
też: porozrzucane rzeczy] – (skrzynka)
szemétláda, szemetesláda; hulladékgyűjtő
konténer
v.
edényzet;
szemétgyűjtő,
szeméttartály;
(biz.)
kuka;
(kupa)
szemétdomb
śmietnisko [1. wysypisko śmieci; 2. miejsce, w
którym nagromadziło się dużo śmieci] –
szemétdomb, szemétlerakóhely
śmiga [1. skrzydło wiatraka 2. gwarowo: a)
ruchome ramię żurawia przy studni b) w
wyrażeniu: na śmigę - na ukos, ukośnie 3.
przestarzale: węgielnica] – légcsavar
śmigać [zob. śmignąć] – suhintani
śmigło [1. urządzenie składające się z kilku
połączonych
promieniście
łopat
obracanych przez silnik, wytwarzające
ciąg powietrza potrzebny do lotu
samolotu, helikoptera itp.; 2. urządzenie
6916
podobne do śmigła samolotu, obracane
przez wiatr i wykorzystywane jako napęd
w
elektrowniach
wiatrowych
lub
wiatrakach;
3. mieszadło
wirnikowe
napędzane mechanicznie] – légcsavar,
propeller
śmigło dwuskrzydłowe – kétszárnyú légcsavar
śmigłowiec [zob. helikopter] – helikopter;
(samolot) légcsavaros repülőgép
śmigłowcowe lądowisko – helikopter leszállópálya
śmigłowy, -a, -e – légcsavaros, propelleres
śmigły, -a, -e [1. smukły, wysoki i zgrabny;
2. poruszający się szybko i zwinnie] –
gyors, fürge, ügyes
śmignąć — śmigać [1. szybko przemieścić się;
2. szybko urosnąć; 3. wykonać czymś
szybki ruch; 4. pójść gdzieś prędko lub
szybko wyjść skądś] – suhintani, ostorral
suhintani; gyorsan átrepülni
śmignięcie – lendítés, hadonászás; ütés, csapás
śmigownica [1. działo o długiej lufie, używane w
Europie w XVI-XVII w; 2. działo z tyłu
nabijane, będące pierwowzorem przyszłej
broni odtylcowej] – (daw, wojsk) hátultöltős
puskával rendelkező katonai osztály
śmigus, śmigus-dyngus [1. (znany też jako lany
poniedziałek, polewany lub oblewany oraz
błędnie śmingus-dyngus) – zwyczaj,
pierwotnie słowiański, a wtórnie związany
z Poniedziałkiem Wielkanocnym; 2.
1. zwyczaj polewania się wodą w
poniedziałek
wielkanocny;
3. lany
poniedziałek] – (húsvéti) locsolkodás,
húsvéti locsolás
śmigusówka – (húsvéti) szagosvíz, locsolóvíz
śniadać [przestarzale: jeść śniadanie czyli
posiłek poranny] – reggelizni, fogyasztja a
reggelijét
śniadanie [pierwszy posiłek w ciągu dnia] –
reggeli, reggelizés
śniadania będę zawsze jadał (jadała) w barze
mlecznym – mindig tejbárban fogok
reggelizni
śniadania są wydawane od siódmej do dziewiątej
– héttől kilencig szolgáljuk fel a reggelit
śniadanie jest wliczone w cenę pokoju – a szoba
árában benne van a reggeli is
śniadanko – reggelicske
śniadaniować [przestarzałe, dziś książkowe: jeść
pierwszy posiłek danego dnia, jeść rano;
śniadać] – dawn. reggelizni; megreggelitni
śniadość – napbarnított arcszín
śniady, -a, -e [1. o człowieku: opalony lub
mający ciemną karnację; 2. o skórze,
cerze itp.: mający barwę jasnobrązową
-
Wersja 01 01 2017
lub
oliwkowobrązową]
–
barna,
napbarnított
śniada cera – napbarnított v. barna arcszín
śniada płeć – sötét bőr v. arcszín
śniadaniówka [1. torebka, w którą pakuje się
drugie śniadanie; 2. przerwa między
lekcjami przeznaczona na zjedzenie
drugiego śniadania] – uzsonnászacskó,
tízórais csomag
śnić (śnię) [1. podczas snu widzieć coś lub
przeżywać tak, jakby się to działo w
rzeczywistości; 2. bardzo czegoś chcieć i
wyobrażać sobie to] – álmodni, álmodozni
śnić na jawie – ébren álmodni; ábrándozni
śnić o kim/czym – álmodni vkiről/vmiről
śnić się [1. ukazywać się komuś we śnie;
2. przedstawiać się w czyichś myślach] –
álmodni; álomban megjelenni v. jelentkezni
śni się komu co v. o czym – vki álmodik vmit v.
vmiről
śnić się komu – álmodni
śniło mi się – azt álmodtam
śnieć [1. grzyb pasożyt; 2. grzyb pasożytniczy
niszczący uprawy pszenicy i cebuli; też:
choroba wywoływana przez ten grzyb] –
(növ.) üszög; gabonarozsda [A gabonaféléket
három rozsdagomba támadja meg: a
Puccinia graminis Pers., a Puccinia Rubigo
vera Wtr. (más nevei: P. straminis de Bary,
P. striaeformis Westend) és a Puccinia
coronata Corda; az első kettő valamennyi
gabonát (buza, rozs, árpa, zab) megtámadja,
az utóbbi csak a zabot.]; üszök [‘gomba
okozta, fekete duzzanatként megjelenő
gabonabetegség’]
Śnieć cuchnąca – Büdös üszög (Tillecia) [trimetilamint termel a gomba-mérgező ill büdös is]
śnieć zbożowa – gabonaüszög
Śniedek baldaszkowaty a. śniedek baldaszkowy
(Ornithogalum umbellatum) [1. jest rośliną
cebulowa jednak uprawia się ją jak bylinę.
Jest rośliną bardzo wytrzymałą i odporną;
2. gatunek bylin należący do rodziny
szparagowatych. Występuje dziko na
terenie Europy (z wyjątkiem jej części
północnej), w północno-zachodniej Afryce,
w Turcji i na Cyprze. Jako roślina
introdukowana i zdziczała spotykany jest
w Ameryce Północnej i w Australii. W
Polsce częsty na południu i zachodzie
kraju, nie występuje w części północnowschodniej.] – ernyős sárma v. ernyős
madártej (Ornithogalum umbellatum) [a
spárgafélék (Asparagaceae) családjába, a
csillagvirágformák (Scilloideae) alcsaládjába
tartozó növényfaj. Dél- és Közép-Európa
nagy
részén
(északra
Belgiumig),
Északnyugat-Afrikában
és
DélnyugatÁzsiában őshonos. Magyarországon is
gyakori. Észak-Amerikában dísznövényként
termesztik, de kikerült a kertekből és sokfelé
megtalálható. Száraz erdőkben, utak mentén,
száraz és félszáraz gyepeken, cserjésekben
gyakori növény.]
6917
śniedzieć [pokrywać się śniedzią] – rozsdásodni
śniedź [1. zob. patyna w zn. 1.; 2. jasnozielony
nalot zasadowych węglanów miedzi
tworzący się na powierzchni miedzi albo
jej stopów pod wpływem wilgoci i
powietrza,
niekiedy
wytwarzany
sztucznie; patyna; grynszpan szlachetny]
– patina, rézrozsda, zöldrozsda; grünspan;
növ. üszög, rozsda; zöldségrozsda
śnieg [1. rodzaj opadu atmosferycznego,
składający się z kryształków zamrożonej
wody; 2. kryształki lodu spadające z
chmur w postaci białych płatków;
3. warstwa tych płatków pokrywająca
powierzchnię ziemi, domy, drzewa itp.;
4. daw. kokaina; 5. symbol białości,
czystości a nawet wzniosłości] – hó;
(dawno) kokain (kábítószer); (bibl.) hó
[Palesztina hegyes vidékein januárban és
februárban hull, de hamarosan elolvad; a
Hermon nyáron is hóval van borítva; hűtési
célra használják. Képes értelemben az
őszinteséget és tisztaságot jelenti (Ézs 1,18;
Zsolt 51,9; Mt 28,3; Jel 1,14).]
-
Wersja 01 01 2017
śnieg dobry do jazdy na nartach – síelésre
alkalmas hó
śnieg drogę zaprószył – befújta az utat a hó
śnieg jeszcze nieskalany stopą ludzką – ember
nem járta hó
śnieg lgnie do butów – a hó a cipőre tapad
śnieg oprószył ziemię – beszórta a földet a hó; hó
lepte be a földet
śnieg pada – hull a hó, esik a hó, havazik
śnieg pada spokojnie – szállingózik a hó
śnieg pod nogam chrup, chrup – ropog a hó a láb
alatt; a hó csikorog a láb alatt
śnieg poprószył – szállingózott a hó
śnieg prószy – porhó esik
śnieg prószy na polskie niziny – a lengyel alföldre
porhó esik
śnieg taje – olvad a hó
śnieg topnieje – a hó olvad
śnieg ubielił drzewa – a hó befehértette a fákat
śnieg upadł – hó esett, havazott
śnieg zawalił drogę – a hó eltorlaszolta v.
betemette az utat
śnieg zawalił dach – a hó benyomta a tetőt
śniegowiec,
śniegowce
[1. ocieplany,
nieprzemakalny but zimowy z wysoką
cholewą; 2. daw. gumowy but z wysoką
cholewką, nakładany na inny but] –
hócipő; hócsizma
Śniegowiec wirginijski (Chionanthus virginicus)
[gatunek rośliny należący do rodziny
oliwkowatych. Pochodzi z Ameryki
Północnej. W Polsce jest czasami
uprawiany jako roślina ozdobna. Polska
nazwa pochodzi od tego, że w czasie
kwitnienia
jego
delikatne
kwiaty
przypominają wyglądem płatki śniegu.] –
Amerikai
hópehelyfa
(Chionanthus
virginicus L.)
śniegowy, -a, -e – hóśniegowa kula – hógolyó
śniegozwał – lavina, hógörgeteg
-
Wersja 01 01 2017
Śnieguliczka biała, syn. ś. białojagodowa
(Symphoricarpos albus Duhamel) [gatunek
krzewu z rodziny przewiertniowatych.
Pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie
występuje od Kalifornii po Alaskę. Od
dawna spotyka się ją jako roślinę
uprawną lub zdziczałą w Europie
Środkowej. W Polsce jest powszechnie
uprawiana, czasami przejściowo dziczeje
(efemerofit). – Hóbogyó (Symphoricarpos
albus) [1-1.5 méter magas, terjedő tövű
cserje.]
6918
śnieżna pantera – hópárduc
Hóbogyó (Symphoricarpos albus)
śnieguła, śniegułka a. Śnieżyczka przebiśnieg
(Galanthus nivalis L.) – hóvirág (Galanthus)
[az amarilliszfélék talán legismertebb
növénynemzetsége]; kikeleti hóvirág; csóka;
hógolyó
Śnieguła (Plectrophenax nivalis) [mały ptak
wędrowny z rodziny trznadlowatych,
zamieszkujący obszary podbiegunowe
Eurazji i Ameryki Północnej] – hósármány
(Plectrophenax
nivalis)
[a
madarak
osztályának verébalakúak (Passeriformes)
rendjébe és a sármányfélék (Emberizidae)
családjába tartozó faj]
śnieżek – havacska; hólabda
śnieżek pada – (egy kis) hó esik; (kissé) havazik
śnieżka [kulka ulepiona ze śniegu dla zabawy] –
hólabda, hógolyó; habcsók
Śnieżka Królewna [Królewna Śnieżka (niem.
Schneewittchen) – jedna z najbardziej
popularnych baśni braci Grimm.] –
Hófehérke
śnieżnobiały, -a, -e [bardzo biały] – hófehér;
patyolatfehér
śnieżnie – hófehéren, havasan
śnieżny, -a, -e [1. dotyczący śniegu; 2. biały jak
śnieg] – hófehér, havas; hóśnieżna nawałnica zasypała chatę – a hóvihar
eltemette a kunyhót
śnieżna pantera (zob. irbis) – hópárduc v.
másnéven irbisz (Uncia uncia) [az emlősök
(Mammalia) osztályába a ragadozók
(Carnivora) rendjébe és a macskafélék
(Felidae) családjába tartozó Uncia nem
egyetlen faja]
śnieżna pierś – hókebel; hófehér kebel
śnieżyca [1. duży opad śniegu połączony z silnym
wiatrem; 2. górska roślina cebulowa o
białych kwiatach] – havazás, hóesés;
hóvihar, hózivatar, hófúvás
Śnieżyca cesarska (Gęś cesarska) (Anser
canagicus) [duży, wędrowny ptak wodny z
rodziny kaczkowatych, zamieszkujący
Amerykę Północną] – császárlúd (Chen
canagica) [a madarak osztályának a
lúdalakúak (Anseriformes) rendjébe, ezen
belül a récefélék (Anatidae) családjába
tartozó faj]
Śnieżyca wiosenna (Leucojum vernum, Leucoium
vernum) [gatunek byliny należący do
rodziny amarylkowatych] – Tavaszi tőzike
(Leucojum vernum L.) [Amarilliszfélék
(Amaryllidaceae) családjába tartozó növény]
Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis L.)
amarylkowatych. Gatunek typowy dla
rodzaju
Galanthus;
jest
rośliną
podlegającym
w
Polsce
ochronie gatunkowej.] – kikeleti hóvirág
(Galanthus
nivalis)
[az
egyszikűek
(Liliopsida) osztályának a spárgavirágúak
(Asparagales) rendjéhez, ezen belül az
amarilliszfélék (Amaryllidaceae) családjához
tartozó faj.]
6919
Śnieżyczka przebiśnieg
Śnieżyca wiosenna (Leucojum vernum) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
amarylkowatych.
Nazwa
leucojum
pochodzi od greckich słów to leucon ich –
biały fiołek.] – tavaszi tőzike (Leucojum
vernum) [az egyszikűek (Liliopsida)
osztályának a spárgavirágúak (Asparagales)
rendjéhez, ezen belül az amarilliszfélék
(Amaryllidaceae) családjához tartozó faj. A
nyári tőzikénél (L. aestivum) kisebb
termetű.]
-
Wersja 01 01 2017
śpi jak anioł – édesen alszik
śpi jak suseł – alszik mint a bunda; (úgy) alszik,
mint a bunda v. mormota v. tej
śpi jak zabity – alszik, mint akit agyonvertek;
alszik mint a bunda
śpi jak zając – alszik, mint a nyúl (éberen)
śpi jak zarżnięty – alszik, mint akit agyonvertek;
alszik mint a bunda
śpi snem smutnym – (szó szerint: szomorú álmát
alussza) meghalt, elhunyt
śpi snem wiecznym – örök álmát alussza (meghalt)
śpi sobie w najlepsze – javában alszik, mintha mi
sem történt volna
śpią snem nieprzespanym – örök álmukat alusszák
śpiąco – álmosan, unalmasan, vontatottan, lassan
śpiący, -a, -e [taki, któremu chce się spać] – alvó,
álmos, unalmas, vontatott, lassú; (będący we
śnie) alvó; (pragnący śnu) álmos
Śpiąca Królewna [baśń Charlesa Perrault; balet
Piotra Czajkowskiego; polska bajka
muzyczna czasów PRL-u; film Disneya z
1959 roku] – Csipkerózsika, alvó
királykisasszony
 Śpiąca królewna – balet Piotra
Czajkowskiego
 Śpiąca królewna – baśń Charles'a Perraulta
 Śpiąca królewna – film Disneya z 1959 roku
 Śpiąca królewna – polska bajka muzyczna z
czasów PRL-u
śnieżynka [płatek śniegu] – hópehely
śnieżysty, -a, -e [1. obfitujący w śnieg lub
pokryty śniegiem; 2. śnieżnobiały] – havas;
hófehér
śnięty, -a, -e [1. o rybie: nieżywy na skutek
uduszenia; 2. o człowieku: obojętny na
wszystko] – döglött, holt, élettelen
śnij kolorowo! – szép álmokat!
śnupać [siąkać (nosem); pochlipywać; węszyć za
czymś] [Teatr Śląski im Stanisława
Wyspiańskiego w Katowicach] – szívja az
orrát, szipákolni; kifújja az orrát; szipogni,
sírdogálni, zokogni; szagolni, szimatolni,
szaglászni vmi után
ś. p. (świętej pamięci) [Poprawnie skrót ten
piszemy małymi literami (chyba że jest na
początku zdania) z jedną kropką: śp.
Jeżeli między "ś" i "p" jest wstawiony
krzyżyk, to wtedy po każdej literze
dajemy kropkę: ś.†p. albo właśnie Ś.†P.
Wielkie
litery
można
tłumaczyć
szacunkiem dla zmarłego.] – n. (néhai,
megboldogult); szent emlékezetű
śpiący jak suseł – álomszuszék, hétalvó
śpiączka [1. trudna do przezwyciężenia chęć
zaśnięcia; 2. brak energii i niechęć do
robienia czegoś; 3. długotrwała utrata
przytomności spowodowana chorobą lub
urazem] – (senność) álmosság; (choroba)
álomkór; trypanosomiasis, sleeping sickness;
kóma
śpiączka
afrykańska,
trypanosomatoza
afrykańska (ang. sleeping sickness,
African
trypanosomiasis)
[choroba
wywoływana przez pasożyty przenoszone
przez muchy tse-tse] – álomkór; African
sleeping sickness; Afrikai trypanosomiasis
śpiączkowy, -a, -e – álomkóros, álomkórśpichlerz, śpichrz (z niem. i łaciny Spicker,
Speicher) [po polsku: żytnica, sół, sołek –
budynek przeznaczony do zsypywania
zboża] – (lat.) granarium; (dawno) magtár
6920
śpiesznie, spiesznie, śpieszno, spieszno – sietősen,
sürgősen, gyorsan, futtában, hamarjában,
hamarosan
śpieszny, -a, -e; spieszny, -a, -e [wykonywany w
pośpiechu lub świadczący o pośpiechu] - –
sietős, sürgős
śpieszyć, spieszyć [1. szybko iść lub jechać
dokądś; 2. zrobić coś tak szybko, jak to
jest możliwe] – siettetni, sürgetni; sietni
śpieszyć a. śpieszyć się na łeb, na szyję – nagyon
v. eszeveszetten sietni
śpieszyć się, spieszyć się [1. szybko coś robić;
2. mieć mało czasu na coś; 3. o zegarze:
wskazywać godzinę późniejszą, niż jest w
rzeczywistości] – sietni, futni, rohanni;
loholni; gyalogossá válni; (óra) siet
śpiesz się powoli, do nagle top o diable
(przysłowie mówiące, że gdy się z czymś
śpieszymy, to możemy coś zrobić wolniej
albo niedokładnie) – közm. lassan járj,
tovább érsz
śpieszę się na pociąg – sietek a vonathoz
śpieszy mi się do... – sietek a -hoz v. -ra
śpieszyć się co tchu – lélekszakadva rohanni
śpieszyć się dokąd – siet vhová
śpieszyć się na kolej – siet az állomásra v. vasútra
śpieszyć się na łeb v. na szyję – hanyatt-homlok
rohanni
śpieszyć się z robotą – siet a munkával
śpiew [1. wykonywanie utworów muzycznych
głosem; 2. melodyjne dźwięki wydawane
przez niektóre ptaki; 3. nauka śpiewu jako
przedmiot w szkole; też: lekcja tego
przedmiotu] – ének, dal, éneklés; füttyhang;
énekszó
śpiew chóralny – kórus, korális, korális ének;
kórushang, kórus ének, karének, kardal
śpiew dźwięczny – zengő v. szép ének
śpiew gregoriański [zob. Chorał gregoriański] –
gregorián ének
-
Wersja 01 01 2017
śpiew kantatowy – vallásos ének
śpiew kościelny – egyházi ének
śpiew łabędzi – hattyúdal
śpiew na dwa głosy – kétszólamú ének
śpiew ptaka (ptaków) – madárdal
śpiew skowronka – pacsirtaszó, a pacsirta éneke v.
dala
śpiew słowika – fülemüleszó, a fülemüle éneke v.
szava
śpiew solowy – magánénekszám, szóló ének
śpiew trzygłosowy – háromszólamú ének
śpiew z akompaniementem fortepianu – ének
zongorakísérettel
śpiewaczka – énekesnő, dalénekesnő
śpiewaczka detonuje – az énekesnő leereszti a
hangját
śpiewaczka estradowa – esztrádénekesnő
śpiewaczka koloraturowa – koloratúr énekesnő
śpiewaczka operetkowa – operetténekesnő
śpiewaczka operowa – operaénekesnő (jestem
śpiewaczką operową)
śpiewać (śpiewa) [1. wykonywać głosem utwór
muzyczny; 2. o ptakach: wydawać
melodyjne dźwięki; 3. pot. opowiadać o
czymś pod przymusem; 4. bardzo dobrze
odpowiadać na egzaminie lub na lekcji;
5. wysławiać coś w wierszu] – énekelni,
dalolni; (ptak) trillázni
śpiewać altem – alt hangon énekelni
śpiewać baranim głosem – vékony hangon
énekelni
śpiewać basem – basszust énekelni
śpiewać chórem – karban énekelni
śpiewać coś – énekelni vmit
śpiewać co na swojską nutę – a maga módján, a
maga dallamával énekel vmit
śpiewać falsetem – fejhangon énekelni
śpiewać gamę – skálázni
śpiewać hymn – himnuszt énekelni
śpiewać hymny (na czyją cześć) – (vkinek) a
dicséretét zengi
śpiewać jak każą – úgy táncol, ahogy fütyülnek
neki
śpiewać kanon – kánonban énekelni
śpiewać kolendy – kolendát v. karácsonyi énekeket
énekelni
śpiewać komu peany – dicshimnuszokat zengeni
vkinek
śpiewać kontraltem – althangon énekelni
śpiewać na bis – újrázni; újraénekelni
śpiewać na cały głos – teli torokkal énekelni
śpiewać na kilka głosów – több szólamban
énekelni
6921
śpiewać o czym – zeng v. énekel vmiről; célozni
vmire; „beharangozni” vmit; beszél vmiről
śpiewać partię solową – a szólórészt v. szólót
énekelni
śpiewać pięknym kontraltem – szép althangon
énekelni
śpiewać piosenkę – dalt énekelni, dalolni, nótázni
śpiewać półgłosem – félhangon énekelni
śpiewać sobie – magában v. magának énekel;
dúdolgatni, dalolgatni
śpiewać solmizacją – szolmizálni
śpiewać solo – szólót énekelni
śpiewać tenorem – tenor hangon énekelni
śpiewać w chórze – karban énekelni
śpiewać w jeden głos, śpiewać jednym głosem –
egyhangon énekelni
śpiewać w takt – ütemre v. taktusra énekelni
śpiewać z nut – kottából énekelni
śpiewać zawsze na tę samą nutę – mindig
ugyanazt a nótát fújja
śpiewać zwycięską pieśń – győzelmi éneket v. dalt
énekelni
śpiewają o tym wróble na dachu – már a verebek
is ezt csiripelik a háztetőn
śpiewające kanarki – éneklő kanárik
śpiewająco [bardzo dobrze i z wielką łatwością]
– énekelve, dalolva; könnyűszerrel, játszva
śpiewający, -a, -e – éneklő, énekes
śpiewak [1. artysta śpiewający zawodowo; też:
człowiek umiejący ładnie śpiewać; 2. daw.
ptak śpiewający] – énekes, dalénekes,
dalnok; (dawno) énekesmadár
Śpiewak jazzbandu (The Jazz Singer)
[amerykański film muzyczny w reżyserii
Alana Croslanda] – A dzsesszénekes [egy
1927-ben készült fekete-fehér amerikai
hangosfilm. A dzsesszénekes mérföldkő a
mozi történetében. A kor egyik legismertebb
énekese, Al Jolson főszereplésével készült
Warner Bros.-produkciót tekintik az első
teljesen hangos filmnek. Az első mondat,
ami elhangzik a film elején:„Még nem
hallottatok semmit!”. A hang megjelenése
olyan
forradalmi
hatást
gyakorolt
Hollywoodra, amely egyetlen korábbi film
esetében sem történt.]
śpiewak ludowy – népdalénekes
śpiewak operetkowy – operetténekes
śpiewak operowy – (ol.) operista; operaénekes, az
operaház
tagja
(jestem
śpiewakiem
operowym)
śpiewanie – éneklés, dalolás
śpiewanka [krótka, prosta piosenka] – (táj) dal,
dalocska, ének
śpiewany, -a, -e – ének-; énekelt
-
Wersja 01 01 2017
śpiewawczy, -a, -e – ének-; énekes, dalos [np.
Zespół
Śpiewawczy
"MALWY"
z
Kuraszkowa]
śpiewka [daw. krótka, prosta piosenka lub
piosenka ludowa] – ének, dal
śpiewniczek – énekeskönyvecske; kis énekeskönyv
śpiewnie – dallamosan, énekszerűen
śpiewnik [książka lub zeszyt z nutami i tekstami
piosenek] – énekeskönyv, daloskönyv;
nótáskönyv
śpiewność – dallamosság, zengés
śpiewny, -a, -e [przypominający śpiew] –
énekelhető, dallamos, zengzetes
śpiewogra [sztuka teatralna ze śpiewami] –
(dawno) vígopera
śpiewy obrzędowe – liturgikus énekek
śpię – alszom
śpij dobrze! – aludj jól!, szép álmokat!
śpij mój maleńki, moja maleńka – aludj kicsikém
śpioch [człowiek lubiący dużo i długo spać] –
álomszuszék, hétalvó ember
śpioszek – álomszuszékocska, hétalvó
śpioszki, śpiochy [1. jednoczęściowe ubranie dla
niemowląt; 2. kropelki ropy gromadzące
się w kącikach oczu podczas snu; 3. rodzaj
kombinezonu dla niemowlęcia, który
okrywa całe ciało. Śpiochy mogą mieć
rękawy lub mieć szelki zapinane na
ramionach. Istnieją śpiochy z doszytymi
stópkami, lub zakończone ściągaczem na
kostce. Przeważnie zapinane w kroku na
zatrzaski. Wykonane z przewiewnych,
miłych w dotyku materiałów.] – rugdalózó,
csecsemű-hálóruhácska
śpioszki dziecięce [bielizna dla dzieci, która jest
wytwarzana w jednym kawałku, z
zapięciem do talii na jej tyle i otworem w
kroczu. Jej rękawy i nogawki kończą się
elastycznie. Produkowane są z lekkiej
dzianiny bawełnianej wytwarzanej na
interlokowej osnowarce lub na ramach
francuskich.] – csecsemőruha [Csecsemők
egyrészes, lábszár nélküli ruhadarabja,
aminek alja a lábszárnyílások között
kinyitható. A derekán rendszerint zsinórral
összehúzható. Anyaga pamutból készült
könnyű kötött kelme.]
śpioszki dwuczęściowe – kétrészes rugdalózó
6922
śpioszki z dzianiny – kötött rugdalózó
śpioszki z frotté – frottír rugdalózó
śpiworek z kapturem – kapucnis hálózsák
śpiwór, śpiworek [ocieplany, rozpinany worek
służący do spania] – hálózsák, bundazsák
śpiża (od Speise) [(u Zygmunta Glogera) w
staropolszczyźnie
znaczyła
żywność,
spiżować albo picować t. j. w żywność
obficie opatrować.] – (daw) élelmiszer
śpiżarnia – (daw) kamra; élelmiszertároló
średna fala, średnie fale – középhullám
średni, -ia, -ie [1. znajdujący się pomiędzy
najmniejszą a największą wartością
jakiejś wielkości; 2. będący wynikiem
dzielenia sumy pewnych składników przez
ich liczbę; 3. zwykły, przeciętny; 4. niezbyt
dobry, nieciekawy] – közepes, középső;
közép-; közepes, középszerű; középfokú;
(przecięty) átlagos, átlag-; középen helyet
foglaló; középnagyságú; nem nagyon jó,
gyenge, hitvány
średni czas pracy bezawaryjnej; mean time
between failures (też: MTBF) – MTBF,
Mean Time Between Failures; átlagos
hibamentes működési idő
średni czas między naprawami; mean time to
repair - MTTR , Mean Time To Repair; a
javításhoz szükséges átlagidő
średni obrót – közepes forgalom
średni palec – középső ujj
średni poziom – közepes szint v. színvonal
średni poziom ciśnienia akustycznego (w
pomieszczeniu) – átlagos hangnyomásszint
(egy teremben)
średni współczynnik szumu – átlagos (közepes)
zajtényező
średni zarobek – átlagkereset
średnia długość [modna długość damskiej
odzieży, sięgająca poniżej kolan, do
połowy łydki. Była bardzo popularna na
początku lat 1970 i 1990.] – midiszoknya
[Az 1970-1980-as években volt divatos, a
vádli közepéig érő hosszúságú szoknya.]
-
Wersja 01 01 2017
średnia moc mowy – átlagos (hosszú idejű)
beszédteljesítmény
średnia szlachta [nazywano w dawnej Polsce
posiadaczy od jednej do kilku wsi] –
középnemes
średnia zjanomość języka – középszintű
nyelvtudás
średnie chłopstwo – középparasztság
średniego
wzrostu
–
közepestermetű,
középtermetű
średniej jakości – közepes minőségű
średniej wielkości – közepes nagyságú
średnia [1. wynik dzielenia sumy danych
składników przez ich liczbę; 2. Sposób na
opisanie grupy liczb za pomocą jednej
liczby. Wartość średnią (przeciętną)
obliczamy dodając wszystkie liczby z
danej grupy, a następnie dzieląc
otrzymaną sumę przez liczbę dodawanych
składników.] – középarányos, középérték
[Több különböző érték vagy mennyiség
átlaga; úgy számítjuk ki, hogy az egyes
mennyiségeket összeadjuk, és az így kapott
összeget
elosztjuk
az
összeadott
mennyiségek számával.]; átlag
średnia arytmetyczna [1. iloraz otrzymany z
podzielenia sumy danych liczb przez ich
ilość; 2.
liczb
nazywamy liczbę:
Inaczej mówiąc jest to iloraz sumy n liczb
i n (gdzie n to ilość sumowanych liczb).] –
számtani (aritmetikai) átlag v. közép v.
középarányos v. középérték [Számtani v.
aritmetikai középértéken
darab szám
átlagát, azaz a számok összegének
-ed
részét értjük. A számtani közepet általában
betűvel jelöljük:
]
średnia chronologiczna – kronologikus átlag
średnia droga swobodna – közepes szabad úthossz
średnia fala – középhullám
średnia grupowa – csoportátlag
średnia harmoniczna [liczba, której odwrotność
jest średnią arytmetyczną odwrotności
danych liczb] – harmonikus átlag [az a
szám, amelyet az egyes átlagolandó értékek
helyébe téve, azok reciprokainak összege
nem változik. Alkalmazása akkor indokolt,
ha az adatok összege nem értelmes, de a
reciprok értéke igen.]; harmónikus közép
średnia kwadratowa [W matematyce średnia
kwadratowa
–
przykład
miary
statystycznej pozwalającej oszacować rząd
wielkości serii danych liczbowych lub
6923
funkcji ciągłej, użyteczny zwłaszcza w
przypadku, gdy wielkości różnią się
znakiem. Średnia kwadratowa jest
szczególnym przypadkiem innej miary,
jest to mianowicie średnia potęgowa rzędu
2, jednak ze względu na jej znaczenie
praktyczne ma odrębną nazwę.] – RMS (Root Mean Square); négyzetes közép [1.
valamely időben változó fizikai mennyiség
négyzetes középértéke vagy effektív értéke,
amely e változó fizikai mennyiség
munkavégző képességét adja meg. Szinuszos
jel esetén az effektív érték a csúcsérték
1/1,41-ed része. 2. A matematika területén a
négyzetes közép egy változó mennyiség
nagyságának
statisztikai
mérőszáma.
Különösen hasznos, ha a mennyiség értékei
pozitívak és negatívak is lehetnek, mint
például hullámok esetén. Kiszámítható
diszkrét értékek sorozatára és folytonosan
változó függvény esetén is. Ez egy
hatványközép t = 2 hatvánnyal.]
średnia obliczona – számított átlag
średnia roczna temperatura powietrza w Polsce
–
évi
közepes
léghőmérséklet
Lengyelországban; a léghőmérséklet éves
átlaga Lengyelországban
średnia statystyczna – statisztikai átlag
średnia temperatura – átlaghőmérséklet
średnia wartość szczytowa szumu – átlagos
(közepes) zajcsúcs
średnia ważona – súlyozott átlag
średnie wykształcenie – középfokú v. középiskolai
képzettség
średniej wielkości – középnagyságú
średniacki, –a, -ie – középparaszti
średniak [1. pot. człowiek średni pod jakimś
względem; 2. dziecko ze średniej grupy
wiekowej w przedszkolu; 3. zwierzę
średniej wielkości] – (hist) középparaszt;
(óvoda) középső csoportos óvodás; közepes
v. átlagos ember v. állat
średnian [stopień pisma równy czternastu
punktom typograficznym] – (nyomd.)
középnagyságú betű
-
Wersja 01 01 2017
średnica [1. cięciwa przechodząca przez środek
koła lub okręgu; 2. długość cięciwy
przechodzącej przez środek przedmiotów
o okrągłym lub kulistym kształcie;
3. średnie okazy jakichś gatunków] –
átmérő
średnica koła – a kör átmérője
średnicomierz, także klupa, fita [przyrząd do
pomiaru grubości drzew stojących (czyli
do
pomiaru
pierśnic)
i
ściętych
(najczęściej średnicy środkowej). Składa
się z listwy z podziałką i prostopadłych do
niej dwóch ramion, z których jedno jest
ruchome.] – átmérőmérő (fa átmérőjének
megállapításához)
średnicowy, -a, -e – diametrális; fő-, fővonali,
fővezetéki
średnik [znak interpunkcyjny (;) rozdzielający
równorzędne fragmenty tekstu słabiej niż
kropki, a silniej niż przecinki] – (;)
pontosvessző [1. A pontosvessző ( ; ) egy
írásjel.
A
magyar
helyesírásban
pontosvesszővel határoljuk el egymástól
többszörösen összetett mondatokban a
szorosabban
összetartozó
tagmondatok
csoportjait. Kéttagú összetett mondatban is
állhat pontosvessző, ha a tagmondatok
kapcsolata laza. (AkH. 244.) A felsorolásban
pontosvesszőt is használunk, ha azonos
szerepű, vesszőkkel tagolt mondatrészeket
akarunk elkülöníteni másneműekből álló
sorozattól.
(AkH. 247. b))
2.
A
tizedesvesszőt használó nyelvekben a
matematikai jelölésekben számokat is
pontosvesszővel választanak el. Például: A =
{4,5; 5,6; 7,8}
średnio – közepesen, átlagosan, átlag, átlagban
średniodystansowiec [zawodnik specjalizujący
się w biegach na średnich dystansach] –
középtávfutó
średniodystansowy, -a, -e [1. związany z biegami
na średnich dystansach; 2. startujący w
biegach średnich] – középtávú, középtávśredniofalowy, -a, -e – (rád.) középhullámú
Średniogórze Północnowęgierskie – Északiközéphegység (az Északi-Kárpátok belső
pereméhez tartozik)
Średniogórze Północne (Węgiersko-Słowackie) –
Északi-középhegység
Średniogórze
Zadunajskie
–
Dunántúliközéphegység
średniojęzykowopodniebienny, -a, -e – (nyelvt.)
mediopaletális; mediopalatális [a kemény
szájpadlás középső szelvényén képzett hang
- a hangkörnyezettől függésben, pl. [j]]
średnioroczna temperatura powietrza – levegő
éves középhőmérséklete
6924
średniorolne chłopstwo – középparasztság
średniorolny, -a, -e [mający średniej wielkości
gospodarstwo rolne] – középbirtokos
średniorolny chłop – középparaszt
średniorolny (chłop średniorolny) – középparaszt
średniowiecze [1. okres w historii europejskiej
od V do XV w. n.e.; 2. przestarzałe
poglądy, metody pracy itp. 3. epoka w
historii
i
kulturze
europejskiej,
obejmująca okres między starożytnością a
czasami nowożytnymi. Granice czasowe
średniowiecza nie są ściśle ustalone,
szczególnie
w
przypadku
granicy
początkowej
(zobacz:
starożytność).
Najczęściej przyjmuje się, że jest to okres
historyczny rozciągający się od czasów
rozpadu Cesarstwa Zachodniorzymskiego
i wielkiej wędrówki ludów, do początków
renesansu. Nazwa epoki wywodzi się z
nazwy środka epoki łacińskiego określenia
medius aevus (średni wiek), lub media
aetas
(wieki
średnie).
Została
wprowadzona
jeszcze
w
samym
średniowieczu
przez
pobożnych
chrześcijan, którzy uważali czasy, w
których żyli, za interwał między
pierwszym,
a
drugim
przyjściem
Chrystusa. W XV i XVI wieku odwołali
się do niej włoscy humaniści, pragnąc
wyróżnić "wieki średnie" jako mroczny
okres, oddzielający ówczesne czasy od
świetlanej epoki starożytności. Taką
periodyzację spopularyzował Christoph
Keller (Cellarius) w XVII wieku.] –
középkor [az európai történelem hármas
történelmi korfelosztásában a középső
korszakot jelenti: az ókor után következő, az
újkor kezdetéig tartó időszakot. A fogalom,
media tempestas néven, 1469-ben jelent meg
először Giovanni Andrea dei Bussi pápai
követ Nicolaus Cusanushoz írt levelében. A
mai hármas tagolást (ókor, középkor, újkor)
Cristoph Cellarius használta először, szerinte
a medium aevum 313-ban a milánói
ediktummal,
azaz
a
kereszténység
elismerésével kezdődött és 1453-ban,
Konstantinápoly bevételével ért véget. Utóbb
a kezdetét sokáig egyértelműen a Római
Birodalom „bukásától” (476) számították. A
középkor végének időpontját Amerika
felfedezéséhez (1492) illetve a reformáció
1517-es kezdetéhez kötötték. Az egyes
nemzetek történetírói gyakran a saját
történelmük korszakhatárához igazították a
középkor végét, így például az angoloknál
előfordul, hogy bosworthi csata dátumától
(1485) számítják az újkor kezdetét, míg a
magyar
történetírás
a
mohácsi
csatavesztésnél (1526) jelöli ki a határt.]
-
Wersja 01 01 2017
średniowieczność – középkoriság
średniowieczny, -a, -e – középkori
średniowieczna ciemnota – a sötét középkor;
legsötétebb középkor
średniozamożny, -a, -e [niezbyt bogaty] –
közepes anyagi helyzetű
średniówka [1. przerwa intonacyjna rozdzieląca
na dwa człony wers wiersza tonicznego,
sylabicznego
lub
sylabotonicznego;
2. nadbudówka w środkowej części statku]
– (nyelvt.) cezúra; Caesura: tágabb
értelemben sormetszet, szűkebb és pontosabb
értelemben olyan sormetszet, amely ütemet,
verslábat metsz ketté; metszet; rövid szünet
valamely zenei gondolat végén; megszakítás,
szünet, időköz; új fejezet – új életszakasz
średniówka męska [średniówka, przed którą
akcent metryczny przypada na ostatnią
sylabę] – (hímnemű) cezúra
średniówka żeńska [średniówka, przed którą
akcent
metryczny
przypada
na
przedostatnią sylabę] – (nőnemű) cezúra
średniówkowy, -a, -e – cezúrás (pl. sorszerkezet;
antik versforma)
średzkie prawo [1. zob. prawo średzkie łac. Jus
Novi Fori, ius sredenses, niem. NeumarktMagdeburger Recht; 2. dawne miejskie
prawo niemieckie przyjęte 1235 przez m.
Środę na Śląsku z Halli; na podstawie
pouczenia udzielonego Środzie (prawna
organizacja m. lokowanego na prawie
niem.) założono w Polsce wiele miast. Por.
Magdeburskie prawo. 3. Czacki powiada,
że w mieście wielkopolskiem Środa było w
średnich wiekach zapewne najpierwej
wprowadzone prawo niemieckie czyli
saskie, skoro się w tej części kraju
nazywało „prawem śrzedzkiem”, Jus
Szrodense.] – (lat.) ius Theotonicum
Noviforense, vagy ius Theotonicum Sredense
[magdeburgi városjog; régi német városjog]
śreżoga [lekka mgła w dzień upalny] – dér
środa [trzeci dzień tygodnia] – szerda (w środę:
szerdán)
Środa Popielcowa (Popielec) [pierwszy dzień
Wielkiego Postu] – hamvazószerda
środek [1. miejsce jednakowo oddalone od
brzegów powierzchni lub przedmiotu;
2. moment dzielący na dwie równe części
jakiś okres, wydarzenie lub zjawisko;
3. wewnętrzna część czegoś; 4. coś, co
umożliwia lub ułatwia zrobienie czegoś;
5. metoda prowadząca do osiągnięcia celu;
6. substancja chemiczna, preparat itp.
stosowane w określonym celu] – közép,
középpont; középső rész, vminek a közepe;
belseje vminek; módszer; pont; (rzecz
6925
potrzebna do czegoś) szer, eszköz (eszk);
(sposób) szer; gyógyszer, orvosság; (átv.)
módszer,
mód,
eszköz,
intézkedés;
alkalmatosság, eszköz; középút; (pü.)
eszközök, fizetőeszközök
środek anestetyczny – érzéstelenítőszer
środek antydepresyjny i uspakający –
antidepresszáns és nyugtató szer
środek antykoncepcyjny a. środek zapobiegający
– fogamzásgátló szer
środek antymolowy – molyírtószer
środek antyseptyczny – fertőtlenítőszer
środek chemiczny – vegyszer
środek chwastobójczy [środek chemiczny do
zwalczania chwastów] – gyomirtószer
środek cieniujący, kontrastowy [substancja
chemiczna wprowadzana do badanego
narządu w celu uwidocznienia go na
obrazie rentgenowskim] – árnyékolószer;
kontraszt szer
środek ciężkości [punkt przedmiotu, który musi
znajdować się nad jego podstawą, żeby
przedmiot nie przewracał się] – súlypont
środek
dezynfekcyjny
–
dezinficiens,
fertőtlenítőszer
środek do czyszczenia – tisztítószer
środek do prania – mosószer
środek do wywabiania plam – folttisztító szer
środek dopingujący; środek dopingowy [środek
farmakologiczny zwiększający sprawność
i wydolność organizmu] – doppingszer
środek dowodowy [dowód, na podstawie którego
wydaje się wyrok sądowy] – bizonyíték
środek działa anestetycznie – az orvosság
érzéstelenít
środek działający skutecznie – hatásos orvosság
środek gryzoniobójczy [środek chemiczny do
zwalczania gryzoni] – rágcsálóírtó szer
środek hartowniczy – edzőszer
środek jajobójczy [środek chemiczny niszczący
jaja szkodników roślin i pasożytów
ssaków] – tojásölő szer
środek koła – (geom) a kör középpontja
środek komunikacji – közlekedési eszköz
środek konserwujący – tartósítószer
środek kontaktowy [substancja chemiczna do
spryskiwania roślin w celu ich ochrony
przed szkodnikami] – kontakt szer
środek kosmetyczny – kozmetikai v. szépségápoló
szer
środek leczniczy – gyógyszer, orvosság
środek lokomocki – közlekedési eszköz v.
alkalmatosság
-
Wersja 01 01 2017
środek łagodzący – enyhítő v. csillapítószer;
fájdalomcsillapító; fájdalomcsillapító szer
środek łzawiący – könnyeztető szer
środek na obniżenie gorączki – lázcsillapító
środek na porost włosów – hajnövesztő szer
środek na poty – izzasztószer
środek na przeczyszczenie – hashajtó szer
środek na wymioty – hánytatószer
środek na wzmocnienie serca – med. szíverősítő
środek napotny – izzasztószer
środek narkotyczny – bódító- v. kábítószer
środek nasenny – altatószer, altató
środek
obniżający
ciśnienie
–
vérnyomáscsökkentő
środek ochronny – védőszer; óvszer
środek oczyszczający – tisztítószer
środek odkażający – fertőtlenítőszer
środek odmładzający – megifjító v. fiatalító szer
środek odurzający – kábítószer
środek odwoławczy – jogorvoslat
środek odwoławczy od wyroku – jogorvoslat ítélet
ellen
środek odżywczy – tápszer
środek opatrunkowy – kötszer
środek pasma – sávközép
środek pewny na co – biztos szer vmire
środek
płatniczy
[to
jest
umowną
równowartością pewnej ilości pieniędzy,
najczęściej posiadającą formę materialną.
Środkiem płatniczym może być zarówno
złoto, moneta, banknot jak i czek czy
przelew bankowy.] – fizetőeszköz, fizetési
eszköz
środek pobudzający – serkentő v. izgató szer;
hatóanyag
środek pobudzający apetyt – étvágygerjesztő
tabletta
środek
podwyższający
ciśnienie
–
vérnyomásemelő
środek pomocniczy – segédeszköz; szemléltető
eszköz
środek prawny [1. postępowanie służące do
zmiany orzeczenia sądu lub władzy, np.
zażalenie, apelacja, kasacja; 2. każdy akt
służący do dochodzenia praw, np. pozew,
sprzeciw] – jogi eszköz; jogorvoslat
środek produkcji – termelőeszköz
środek promieniochronny [środek chemiczny,
redukujący skutki promieniowania] –
sugárvédő szer; sugárzásvédő eszköz
środek promieniowania akustycznego (źródła
dźwięku) – vonatkoztatási pont, akusztikai
középpont
środek przeciw molom – molyirtó
6926
środek przeciw poceniu się – izzadás elleni szer
środek przeciw robakom – féregirtószer
środek przeciwstukowy [zob. antydetonator] –
antidetonátor; kopogásgátló szer
środek przeciwbólowy – fájdalomcsillapító
środek przeciwkurczowy – görcsoldó
środek przeczyszczający – hashajtószer, hashajtó
środek rozkurczowy – görcsoldó
środek rozwalniający – hashajtó, laxáns
środek stymulacyjny – élénkítőszer, izgatószer
środek symetrii – szimmetria centrum
środek symetrii figury geometrycznej –
szimmetrikus alakzat geometriai középpontja
środek transportu – szállítóeszköz
środek uspokający, środek uspakający –
nyugtató, idegcsillapító
środek uspokajający, środek uspakajający –
fájdalomcsillapító
środek uspakajający i nasemny – nyugtató és
altatószer
środek usypiający – altató, altatószer
środek uśmierzający – (orv.) enyhítő szer
środek uśmierzający bóle – fájdalomcsillapító
środek utleniający – aktiválószer
środek wykrztuśny – köptető
środek wymiotny – hánytató
środek wzmacniający – erősítő szer
środek zapobiegawczy – óvszer; biztonsági v.
megelőző eszköz v. intézkedés; óvintézkedés
środek zastępczy – pótszer
środek zmiękczający wodę – vízlágyító
środka – centrumpárt
środki [zasoby materialne] – szerek, eszközök
[természet alkotta vagy ember teremtette,
valamely határozott rendeltetésű tárgy. A
legkorábbi emberkéz alkotta eszközök azok a
kavicsból készült kelet-afrikai hasítok,
amelyek több mint két és fél millió évesek
lehetnek. A későbbi eszközfajták között
megkülönböztetnek retusált típusokat és
elsődleges
szilánkokat,
valamint
a
megmunkált eszközöket elkülönítik a
készítés közben keletkezett hulladéktól.]
środki bezpieczeństwa – biztonsági intétkedések
środki budżetowe – költségvetési eszközök
środki celowe – céleszközök
środki chwastobójcze – gyomirtószer v.
gyomirtószerek
środki czystości – tisztítószerek
środki dewizowe – devizaeszközök
środki długotrwałej konsumpcji – tartós
fogyasztási cikkek
-
Wersja 01 01 2017
środki
do życia – létfenntartási eszközök;
megélhetési lehetőség; az élet fenntartásához
szükséges eszközök
środki dotacyjne – dotációs eszközök
środki działające znieczulająco – érzéktelenítően
v. kábítóan ható szerek; érzéstelenítő- v.
kábítószerek
środki finansowe – pénzügyi eszközök
środki gojące – gyógyszerek
środki gospodarcze – gazdasági eszközök
środki inwestycyjne – beruházási eszközök
środki językowe – nyelvi eszköz
środki karne – (büntetőjog) intézkedések
środki kaustyczne – marószerek, kausztikus
anyagok
środki komunikacji; środki komunikacyjne –
közlekedési eszközök, járművek
środki komunikacji miejskiej – közlekedési
eszközök, tömegközlekedési eszközök
środki konsumpcji – fogyasztási cikkek
środki kredytowe – hiteleszközök
środki lekarskie – gyógyszer
środki lokomocji – közlekedési eszközök
środki łączności – hírközlési eszközök
środki masowego przekazu (mass media,
publikatory)
[środki
społecznego
komunikowania o szerokim zasięgu, czyli
prasa, radio, telewizja, Internet, a w
szerszym znaczeniu także książka, film,
plakat, kino. Środki masowego przekazu
to element
kultury
masowej.]
–
tömegtájékoztató eszközök
środki materialne – anyagi (pénzügyi) eszközök
środki masowego przekazu [prasa, radio i
telewizja] – tömegkommunikációs eszközök
środki materialne – anyagi eszközök
środki nadzwyczajne – rendkívüli intézkedések
środki obce – idegen eszközök
środki obiegu – forgalmi eszközök
środki obrony przed hałasem – zajvédő eszközök
środki obrotowe – ker. forgóeszközök
środki obrotowe w produkcji – termelési
forgóeszközök
środki oddane – átadott eszközök
środki
odwetowe
–
ellenszabályok,
ellenintézkedések
środki odżywcze – tápszerek, élelmiszerek
środki ostrożności – óvintézkedések
środki owadobójcze – rovarirtó szer v. rovarirtó
szerek
środki pieniężne – pénzeszközök
środki pieniężne w drofze – úton lévő
pénzeszközök
6927
środki płac – béreszközök
środki płatnicze, środki płatności – fizetési
eszközök, fizetőeszközök
środki płynne – likvideszközök
środki pracy – munkaeszközök
środki prewencyjne – óvszrek, óvószerek;
profilaktikus szerek
środki produkcji – termelőerők, termelőeszközök,
termelési eszközök
środki przeciwdepresyjne [to leki, które łagodzą
objawy depresji] – antidepresszánsok
[antidepressant
drugs] [Depressziós
betegek hangulatát javító gyógyszerek.
Hatásukat feltehetőleg a noradrenalin és a
szerotonin neurotranszmitterek szintjének
növelésén keresztül fejtik ki.]
środki przeciwpsychotyczne – antipszichotikumok
[antipsychotic
drugs]
[Pszichotikus
tüneteket csökkentõ gyógyszerek, leginkább
a szkizofrénia kezelésében használatosak.
Ismert példái a klórpromazin és a rezerpin.]
środki przewozowe – szállítási eszközök
środki psychoaktywne – pszichoaktív szerek
[psychoactive drugs] [Olyan szerek, amelyek
az egyén viselkedését és gondolkodási
folyamatait befolyásolják.]
środki rozkruczowe – görcsoldó szerek
środki specjalne – speciális eszközök
środki spożycia – fogyasztási cikkek
środki stałe – állóeszközök
środki techniki obliczeniowej – számítástechnikai
eszközök
środki toniczne – erősítő szerek
środki
transportowe;
środki
transportu
[maszyny transportowe lub istoty żywe,
dzięki
którym
możliwe
jest
przemieszczanie ludzi lub ładunków, czyli
transport]
–
szállítási
eszközök,
szállítmányozási eszközök, közlekedési
eszközök
środki trujące – mérgező anyagok v. szerek
środki trwałe – állóeszközök; állandó eszközök
środki trwałe nieprodukcyjne – nem termelő
állóeszközök
środki
trwałe
produkcyjne
–
termelő
állóeszközök
środki trzeźwiące [środki przywracające
przytomność
omdlałej
osobie]
–
frissítőszerek
środki utrzymania – létfenntartási eszközök
środki własne – saját eszközök
środki wykrztuśne – hurutoldó szerek, köptetők
środki wymiotne – hánytatószerek
środki wytwórcze – termelési eszközök
środki wytwórczości – termelési eszközök
-
Wersja 01 01 2017
środki zamrożone – befagyasztott eszközök
środki zapobiegania ciąży – fogamzásgátló,
fogamzásgátlószer
środki zapobiegawcze [środki zapobiegające
uchyleniu się kogoś od odpowiedzialności
karnej] – óvintézkedések; megelőző
eszközök v. szerek
środki zwalczania hałasu – zajszabályozási
intézkedések
środki żywności – élelmiszerek
środkiem [na środku, pośrodku] – középen;
közepén
środkowa [1. odcinek łaczący wierzchołek
trójkąta ze środkiem przeciwległego boku;
2. zawodniczka grająca na środku ataku,
pomocy lub obrony] – (mt.) átló; (geom)
súlyvonal
środkowa trójkąta [odcinek, którego końcami są
wierzchołek
trójkąta
i
środek
przeciwległego boku] – háromszög átlója
środkowe rozcięcie – középső hasíték (hátul)
środkowo – közép-, közepesen
Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym
Handlu, w skrócie CEFTA (Central
European
Free
Trade
Agreement)
[porozumienie podpisane 21 grudnia 1992
r.
w
Krakowie.
Sygnatariuszami
porozumienia były pierwotnie trzy kraje:
Czechosłowacja,
Polska
i
Węgry.
Przyczyną
powstania
CEFTY
był
drastyczny spadek wymiany handlowej
między krajami Europy Środkowej po
transformacji politycznej przełomu lat
1989/1990 i rozwiązaniu RWPG. W 1993
roku eksport Polski do państw CEFTA
był mniejszy o 41% w porównaniu z 1988
r. zaś import o 36%, podobna sytuacja
miała miejsce w pozostałych krajach.
Kolejną przyczyną powstania CEFTA był
nacisk Unii Europejskiej, która nie chciała
dopuścić do wzajemnej dyskryminacji
towarów z państw porozumienia, które
równocześnie zgłosiły swój akces do UE.
Nie bez znaczenia była również chęć
zawiązania
silniejszej
współpracy
politycznej, czego przejawem było
powstanie tzw. Trójkąta Wyszehradzkiego
– nieformalnych spotkań szefów rządów i
państw Czechosłowacji (po rozpadzie z 1
stycznia 1993 roku – Czech i Słowacji),
Polski oraz Węgier.] – Közép-Európai
Szabadkereskedelmi Megállapodás (Central
European Free Trade Agreement, CEFTA)
[egy közép- és délkelet-európai országokat
tömörítő nemzetközi kereskedelmi szervezet;
A CEFTA-nak jelenleg nyolc tagja van.
Horvátország, Macedónia, valamint a 2007.
május 1. után a szervezetbe felvételt nyert
Albánia, Bosznia-Hercegovina, Koszovó,
Moldova, Montenegró és Szerbia. Európai
Uniós csatlakozásával megszűnt Bulgária,
Csehország, Lengyelország, Magyarország,
Szlovákia és Szlovénia tagsága.]
6928
środkowoeuropejski, -a, -ie – közép-európai
środkowy, -a, -e – középső, központi, közép-,
belső, közbenső
środkowy napastnik – sp. középcsatár
środkowy pomocnik – sp. középfedezet
środkowy punkt – középpont
Środkowy Wschód [nazwa stosowana dla
określenia regionu Azji położonego od
Wyżyny Irańskiej, po ujście Gangesu i
Bajkał i obejmującego część Iranu,
Afganistan, Pakistan, Indie, Nepal, Tybet,
Chiński Turkiestan (Sinkiang), Mongolię,
Kazachstan,
Kirgistan,
Tadżykistan,
Uzbekistan i Turkmenistan.] – Középkelet;
Közép-Kelet
środowisko [ogół elementów nieożywionych,
zarówno naturalnych jak i powstałych w
wyniku
działalności
człowieka,
występujących na określonym obszarze
oraz
ich
wzajemne
powiązania,
oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie
podrzędne w stosunku do przyrody,
obejmującej również elementy ożywione.]
– (fr. milieu); miliő; környezet; kör, közeg;
középpont,
központ;
(w
szkole)
környezetismeret
środowisko kulturowe i zabytków – kulturális és
műemléki környezet
środowisko literackie – irodalmi közeg
środowisko naturalne – természeti környezet
środowisko pracy – munkakörnyezet
środowisko propagacji fal – terjedés közege,
hangközeg
środowisko przemysłowe – ipari környezet
środowisko przestępcze – börtöntöltelék
środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne)
[całokształt ożywionych i nieożywionych
składników przyrody, ściśle ze sobą
powiązanych, otaczających organizmy
żywe.] − természeti környezet
-
Wersja 01 01 2017
środowisko przyrodnicze i kulturowe –
természeti és kulturális környezet
środowisko społeczne – társadalmi környezet
Środowisko
Uruchomieniowe
Wspólnego
Języka, w skrócie CLR; (ang.)Common
Language Runtime – Common Language
Runtime
(CLR)
(közös
nyelvi
futtatóközpont)
środowiskowy, -a, -e – környezeti, környezetśrodowy, -a, -e [związany ze środą] – szerdai
śród- [pierwszy człon wyrazów złożonych
oznaczający środek, wnętrze lub środkowe
położenie tego, co nazywa druga część
złożenia] – középśród [daw.; zob. wśród] – középen, belül
śród- [pierwszy człon wyrazów złożonych
oznaczający środek, wnętrze lub środkowe
położenie tego, co nazywa druga część
złożenia] – középśródbłonek
(łac.
endothelium)
[wysoce
wyspecjalizowana
wyściółka
naczyń
krwionośnych i limfatycznych, utworzona
z jednej warstwy płaskich komórek o
niewielkim
jądrze.
W
naczyniach
krwionośnych komórki śródbłonka są ze
sobą dość ściśle połączone przy pomocy
tzw. obwódek zwierających (łac. zonula
occludens), spoczywają na kolagenowej
błonie podstawnej, tworząc wraz z nią
błonę wewnętrzną (łac. tunica intima),
będącą wewnętrzną warstwą tych naczyń
(stanowią barierę między krwią i
mięśniami gładkimi). Śródbłonki naczyń
chłonnych leżą na nieciągłej błonie
podstawnej i mają znacznie luźniejszą
strukturę (są przepuszczalne nawet dla
dużych cząsteczek chemicznych).] – (lat.)
endothelium; egyrétegű laphám, az erek és a
savós üregek bélése
śródbrzusze
(mesogastrium)
–
középhas
(mesogastrium)
śródciałko (zob. centrosom) – (él) centroszóma;
vezértestecske a sejtmag osztódásakor
kettéváló sejtszervecske
śródkowy, -a, -e – középső
śródkowy napastnik (środek napadu) –
középcsatár
śródkowy palec – középsőujj
śródkowy pomocnik – középhátvéd
śródlądowy, -a, -e [1. znajdujący się wewnątrz
lądu; 2. dotyczący żeglugi na wodach
śródlądowych] – szárazföldi
śródmiejski, -a, -ie [1. znajdujący się w
śródmieściu;
2. zamieszkujący
w
śródmieściu] – belvárosi
śródmieście [centralna część miasta, w której
jest dużo sklepów, biur i różnych
instytucji] – belváros; városközpont;
történelmi városmag
6929
śródmieście
śródmorski, -a, -ie – középtengeri
śródmorski klimat – középtengeri éghajlat
śródpoście – böjt közepe v. fele, nagyböjt harmadik
csütörtöke
śródręcze [część ręki między nadgarstkiem a
palcami] – (bonc) kézközép
śródstopie [środkowa część stopy] – (bonc)
lábközép
śródtytuł [1. tytuł części książki lub artykułu; 2.
tytuł jednej części większej całości] –
szövegközi cím
śródwaga – vízszintező, vízszintmérő
śródziemnomorski, -a, -ie [1. leżący lub
występujący nad Morzem Śródziemnym;
2. charakterystyczny
dla
obszarów
leżących nad Morzem Śródziemnym lub
dla
narodów
tam
mieszkających;
3. dziejący się lub działający nad Morzem
Śródziemnym lub na nim] – földközitengeri
śródziemny, -a, -e [położony wewnątrz lądu] –
földközi
śruba [1. nagwintowany pręt ze zgrubionym
zakończeniem, służący do łączenia
elementów lub regulowania urządzeń;
2. w urządzeniach: metalowy walec z
gwintem służący do zmiany trybu pracy;
3. w statkach wodnych: urządzenie
napędowe złożone z kilku skrzydeł
osadzonych promieniście na wspólnej osi;
4. w niektórych dyscyplinach sportu:
szybki, gwałtowny obrót całym ciałem] –
csavar; sróf
śruba drewniana – facsavar
śruba dwuzwojowa – kétmenetű csavar
śruba lignofolowa – csavar
-
Wersja 01 01 2017
śruba metalowa – fémcsavar
śruba mikrometryczna [śruba z bardzo
dokładnie naciętym gwintem, służąca do
precyzyjnego nastawiania przyrządów
pomiarowych
i
mikroskopów]
–
mikrométer csavar
śruba okrągła – gömbölyűfejű csavar, gömbcsavar
śruba okrętowa – hajócsavar
śruba podatkowa – adócsavar, adóprés
śruba powietrzna – légcsavar
śruba się odkręca – a csavar kicsavarodik v. lejár
śruba stożkowa – kúpos csavar, kúpcsavar
śruba wielozwojowa – többmenetű csavar
śrubka – csavarka, kis csavar
śrubka trudno się odkręca – a csavar nehezen
csavarodik ki v. lazul meg
śrubociąg, śrubokręt [narzędzie do wkręcania i
wykręcania śrub lub wkrętów] –
csavarhúzó
śrubować [1. ustalać coś na zbyt wysokim
poziomie; 2. daw. przymocowywać coś
śrubą] – csavarni; srófolni; becsavarni,
megcsavarni
śrubować ceny – (átv.) srófolja v. felsrófolja az
árakat
śrubowanie – csavarozás
śrubowaty, -a, -e [podobny do śruby] – csavaros,
csavarszerű, csavarhoz hasonló
śrubowce (spirillum) [mają kształt falisty i są
podobne do węży] – (lat.) spirillum; csavar
alakú baktérium
śrubowiec [1. bakteria o kształcie luźno
skręconej spirali; 2. rodzaj bakterii; 3.
statek wodny o napędzie śrubowym; 4.
statek wodny, którego napędem jest śruba
okrętowa] – baktériumtörzs; (műsz.)
csavargőzös
śrubowy, -a, -e – csavaros, csavarśrucina [kulka śrutu] – egy szem sörét
śrut [1. małe, ołowiane pociski do broni
myśliwskiej;
2. małe
kawałki
stali
wykorzystywane
do
oczyszczania
powierzchni przedmiotów metalowych] –
sörét v. serét [a kisebb vadak lövésére
használt, ólomlombból öntött kisebbnagyobb szemcsék, a nagyságát számokkal
jelzik 1-től 20-ig]; göbecs
śruta [pasza dla zwierząt z rozdrobnionych
ziaren zbóż i roślin strączkowych] – dara
śrutować
[I.
oczyszczać
powierzchnię
przedmiotów metalowych strumieniem
śrutu; II. rozdrabniać ziarno i kawałki
roślin na paszę] – darálni
6930
śrutownik [maszyna do rozdrabniania zboża.
Śrutowniki służą do mielenia ziarna zbóż.]
– gabonaőrlő, daráló, darálómalom
śrutowy, -s, -e – I. sörétes, sörét-; II. darás, daraśrutówka [strzelba myśliwska, z której strzela
się śrutem] – sörétes puska
Św. Michał – Szt. Mihály
Św. Jakub Sprawiedliwy (zm. ok. 62) [syn
Kleofasa i Marii, a zarazem krewny
Jezusa, najważniejszy z tzw. braci
Pańskich, stał na czele Kościoła w
Jerozolimie, męczennik chrześcijański.
Jest czasem identyfikowany z Jakubem
synem Alfeusza, należącym do grona
Dwunastu Apostołów. Jako krewny Pana
nie od razu uwierzył w misję swego brata
ciotecznego Jezusa, stało się to po
zmartwychwstaniu. Choć nie był jednym
z Dwunastu, jest uznawany za Apostoła z
racji pozycji zajmowanej w Kościele w
Jerozolimie. Uważa się go za autora Listu
św. Jakuba. Święty Kościoła katolickiego i
prawosławnego.
Patron
Urugwaju,
farmaceutów, pilśniarzy oraz ludzi
umierających.] – Jakab apostol, az Úr
testvére
[az
őskereszténység
egyik
legfontosabb alakja (Péter, Pál és János
apostolok mellett). Az Újszövetségben is
fontos szerepet játszik, alakja sokáig fontos
maradt az egyház különböző részeiben,
nyugaton viszont hamar háttérbe szorult.]
świadczą sobie obopólne przysługi, usługi –
kölcsönös szolgálatot tesznek egymásnak
świadczenia – juttatások
świadczenia emerytalno-rentowe – nyugdíjjárulékellátás
świadczenia finansowe – pénzügyi juttatás
świadczenia lekarskie – orvosi ellátás
świadczenia na rzecz państwa – állam részére
történő befizetés
świadczenia socjalne – szociális juttatások v.
támogatás
świadczenia społeczne – társadalmi juttatás
świadczenia społeczne, pieniężne – társadalmi
pénzjuttatás
świadczenia społeczne w naturze – társadalmi,
természetbeni juttatás
świadczenia w naturze – természetbeni juttatás
świadczenie [1. obowiązek wykonania lub
przekazania czegoś na czyjąś rzecz; też:
to, co jest z tytułu takich zobowiązań
wykonywane lub przekazywane; 2. w
prawie cywilnym: zachowanie się dłużnika
przewidziane treścią zobowiązania] –
juttatás, szolgáltatás; tanúsítás, tanúskodás,
-
Wersja 01 01 2017
igazolás,
tanúsítvány,
igazolvány,
bizonyítvány
świadczenie chorobowe – táppénz
świadczenie dla matek – anyasági ellátás
świadczenie publiczne – közszolgáltatás
świadczenie socjalne – szociális jutattás v. segély
świadczenie w naturze – természetbeni juttatás
świadczenie wypadkowe a. powypadkowe –
baleseti ellátás
świadczenie zdrowotne – betegségi ellátás
świadczyć [1. być potwierdzeniem czegoś;
2. informować o czymś, czego było się
świadkiem; 3. okazywać coś komuś;
4. występować w charakterze świadka;
5. robić coś dla kogoś; 6. przekazywać
pieniądze na coś] – (o czym) tanúskodni,
(vmiről); vallani, tanúsítani (vmit); rávallani,
igazolni
świadczyć fałszywie – hamisan tanúskodni
świadczyć komu co – mutat v. tanúsít vki iránt vmit
świadczyć o czym – tanúskodni vmiről, igazolni
vmit
świadczyć na czyjąś korzyść – vallani vki mellett
świadczyć o czymś – tanúskodni vmiről
świadczyć pod przysięgą – eskü alatt tanúsít v. vall
świadczyć przeciwko komuś – vallani vki ellen;
vallomást tenni vki ellen; rávallani
świadczyć usługi – kiszolgáltatni; szolgáltatást
nyújtani
świadczyć się [daw. powoływać się na kogoś lub
na coś] – hivatkozni vkire/vmire;
tanúskodni, igazolódni, esküdni
świadectwo
[1. dokument
stwierdzający
ukończenie jakiejś szkoły lub jakiegoś
kursu; 2. dokument stwierdzający pewien
fakt lub prawo do czegoś; 3. dowód
istnienia czegoś; 4. potwierdzenie czegoś
przez świadka] – igazolás, igazolvány;
bizonyítvány, tanúsítvány; tanúság; (iskolai)
index; (hit) tanúságtétel; tanúbizonyág;
tanújel
świadectwo antydumpingowe – antidömping
tanúsítvány
świadectwo chrztu – keresztlevél
świadectwo dojrzałości, świadectwo maturalne –
érettségi bizonyítvány
świadectwo jakości – minőségi tanúsítvány v.
bizonyítvány
świadectwo kwalifikacyjne – képesítő oklevél;
minősítési bizonylat
świadectwo lekarskie – orvosi igazolvány, orvosi
igazolás v. bizonyítvány
świadectwo maturalne – érettségi bizonyítvány
świadectwo moralności – erkölcsi bizonyítvány
6931
świadectwo pochodzenia – illetőségi bizonyítvány;
a számazás v. eredet igazolása; származási
bizonyítvány
świadectwo przemysłowe – iparigazolvány,
iparengedély
świadectwo
sanitarne
–
egészségügyi
bizonyítvány
świadectwo szkolne – iskolai bizonyítvány
świadectwo szczepienia – oltási bizonyítvány
świadectwo ubezpieczeniowe – bizosítási igazolás
świadectwo ubóstwa – szegénységi bizonyítvány
świadectwo urodzenia – születési bizonyítvány
świadectwo wągi – súlybizonylat
świadectwo urodzenia – születési bizonyítvány
świadectwo władz sanitarnych – egészségügyi
bizonyítvány
świadectwo wywozowe – kiviteli engedély
świadectwo zgonu – halotti levél v. bizonyítvány
świadeczny lub odprawny list [(u Zygmunta
Glogera) Prawo z r. 1628 stanowiło, iż
tych, którzy bez listów świadecznych
hetmana albo pułkowników, rotmistrzów,
poruczników z wojska pruskiego i
litewskiego pouciekali, nikt przyjmować
nie ma, i owszem łapać i do grodów
pobliższych, albo do wojska odsyłać ich
mają. A ktoby ich imać i wydawać nie
dopuścił, podlegał karze 500 marek (ob.
Pasporty, Enc. Star. t. III, str. 325).] – (daw,
wojsk) elbocsátó levél; obsit (német =
"búcsú, elbocsátás"); kiszolgált katona
elbocsátó levele; katonai elbocsátó levél
świadek [1. osoba obecna przy czymś i mogąca
opowiedzieć o tym; 2. osoba powołana
przez sąd do złożenia zeznań dotyczących
okoliczności
rozpatrywanej
sprawy;
3. osoba obecna przy dokonaniu aktu
prawnego i potwierdzająca podpisem ten
akt;
4.
W
prawodawstwach
średniowiecznej Europy istniał rodzaj
świadków a raczej poręczycieli, którzy nie
przysięgali na to, co widzieli, ale na to, iż
wierzą święcie, że obwiniony nie spełnił
zarzuconego mu przestępstwa, czyli
zaprzysięgali jego niewinność. 5. świadek
musi mówić, co wie o sprawie, na którą
został wezwany. A gdy on to czyni, to
świadczy. Zakon żądał, aby o sprawie
mówił nie jeden, albo co najmniej dwóch
lub trzech świadków. To obowiązuje także
w życiu chrześcijan. Pismo Święte
ostrzega przed fałszywymi świadkami.
Fałszywi świadkowie mówili przeciwko
Chrystusowi. Każdy chrześcijanin jest
świadkiem tego, co Chrystus uczynił dla
niego i dlatego świadczy o tym wszystkim;
a czyni to dlatego, bo Chrystus tego żąda i
-
Wersja 01 01 2017
dlatego, że nagli go to tego miłość do tych,
co nie są uratowani od śmierci (wtórnej).]
– tanú [Akit fel lehet arra hívni, hogy tegyen
bizonyságot valamely eseményről, amelynél
ő maga jelen volt; a tárgyak is
tanúskodhatnak (1Móz 31,44-52; 5Móz
31,19-21.26; Józs 22,27-34; Ézs 19,20); a
hamis tanúzást a törvény tiltotta (2Móz
20,16; 5Móz 5,20); Jézus tanítványai
egyúttal az Ő tanúi is (Jn 15,27; ApCsel
1,8).]
świadek incognito [świadek w procesie karnym,
którego dane personalne nie są ujawniane
ze względów bezpieczeństwa] – rejtett v.
titkos tanú
świadek Jehowy [członek grupy wyznaniowej,
powstałej w 1872 r. w Stanach
Zjednoczonych, nieuznającej obrzędów
religijnych poza czytaniem Biblii i
chrztem przez zanurzenie w wodzie] –
(egyh.) Jehova tanúja
świadek
koronny [jeden
ze
sprawców
przestępstwa, który zeznaje w procesie
sądowym jako świadek oskarżenia, w
zamian za zwolnienie z odpowiedzialności
karnej] – koronatanú
świadek, który słyszał, co się zdarzyło – fültanú
świadek naoczny – szemtanú
świadek obrony – mentőtanú, a védelem tanúja
świadek oczny – szemtanú
świadek oskarżenia – a vád tanúja
świadek przy pojedynku – párbajsegéd
świadek składający obciążające zeznania –
terhelő tanú
świadek wiarogodny – szavahihető tanú
świadek zaprzysiężony – felesküdött tanú
świadkowie zeznają – a tanúk vallanak
świadome
macierzyństwo,
rodzicielstwo
[planowanie urodzenia dziecka] – tudatos
gyermekvállalás
świadomie – tudatosan, céltudatosan, szándékosan,
szántszándékkal
świadomie obraźliwie – sértő szándékkal
świadomość [1. zdawanie sobie sprawy z czegoś;
2. wspólne dla określonej grupy ludzi
poglądy i cele; 3. stan przytomności;
4. charakterystyczna
dla
człowieka
zdolność poznawania i oceniania siebie i
otoczenia] – tudat, öntudat, tudatosság,
eszmélet
świadomość ideologiczna – ideológiai fejlettség
świadomość klasowa [poczucie bliskości interesu
własnego i interesu innych czł. swojej
klasy społ.; wiąże się z poczuciem
przynależności do określonej klasy społ.;
pojęcie występujące we wszystkich
6932
teoriach
filoz.
i
socjologicznych
zajmujących się podziałem społeczeństwa
na klasy, silnie akcentowane zwł. w
marksizmie-leninizmie]
–
politikai
osztályöntudat
świadomość obowiązków wobec społeczeństwa –
társadalmi kötelességtudat
świadomość ogółu – köztudat
świadomość ogółu społeczeństwa – társadalmi
öntudat; a társadalom öntudata
świadomość polityczna – politikai tudat
świadomość społeczna – köztudat
świadomy, -a, -e [1. zdający sobie sprawę z
czegoś; 2. dobrze zorientowany w swojej
dziedzinie i podejmujący przemyślane
decyzje i działania; 3. zaplanowany,
celowy] – tudatos, öntudatos
świadoma i czynna praca – öntudatos és tevékeny
munka
świadome i celowe działanie – öntudatos és
céltudatos működés v. tevékenység
świadome macierzyństwo [idea zgodnie z którą
kobieta wraz ze swoim partnerem powinni
w sposób całkowicie racjonalny sterować
swą płodnością, decydując się na
posiadanie dzieci w liczbie adekwatnej do
warunków materialnych, w momencie nie
zakłócającym ich funkcjonowania w
społeczeństwie (np. nie w fazie pobierania
nauki lecz już po osiągnięciu dojrzałości
umysłowej, emocjonalnej i społecznej), w
okresie optymalnym fizjologicznie (dla
kobiety jest to wiek mniej więcej od 18 do
33-35 lat), a kolejne ciąże nie powinny
następować zbyt szybko po sobie, zaś ciąża
od samego początku powinna odbywać się
pod kontrolą lekarza - by maksymalnie
zmniejszyć możliwość urodzenia się
dziecka
niepełnosprawnego.
Według
Karola Wojtyły świadome macierzyństwo
to wiedza, w jaki sposób kobieta we
współżyciu małżeńskim staje się matką,
oraz takie postępowanie by stawała się nią
tylko wtedy, kiedy tego wspólnie chcą.] –
születésszabályozás
świadomy celu – céltudatos
świadomy
odpowiedzialności
prawnej
–
büntetőjogi felelősségem tudatában
świadomiony, -a, -e – öntudatos
świat1 [1. Ziemia jako planeta; 2. otaczająca
kogoś przestrzeń; 3. miejscowości będące
poza miejscem czyjegoś zamieszkania;
4. ogół ludzi żyjących na ziemi; 5. ogół ciał
niebieskich; 6. każdy możliwy ośrodek
życia lub cywilizacji we wszechświecie;
7. wszelkie przejawy życia na ziemi;
8. kraj, region, okolica odznaczające się
-
Wersja 01 01 2017
czymś charakterystycznym;
9. grupa
ludzi, których coś łączy; 10. zespół żywych
organizmów lub przedmiotów mających
wspólne cechy; 11. dziedzina, sfera] –
világ; Föld; nagyvilág; (grupa, środowisko)
csoport; világ, környezet, szféra
Świat (hebr. tebel) [może oznaczać ziemię, jako
przeciwieństwo do nieba, albo ludność
wraz z jej cywilizacją na naszej planecie,
czyli to co diabeł pokazał Jezusowi
podczas kuszenia Go. Może również
oznaczać wszystko, co zostało stworzone,
wszechświat w połączeniu z czasem
(wiekami). Grecki tekst posługuje się
często słowem kosmos, przez co rozumieć
należy raczej zasady Boże (po części nawet
ludzkie) wg których świat istnieje, także i
ziemię, na której istnieje człowiek i na niej
rządzi. Może oznaczać świat w złym
sensie, tzn. w stanie, w jakim istnieje pod
wpływem szatana i człowieka. Świata w
tym sensie nie należy miłować. Należy go
pokonywać. Chrześcijanin jest w świecie,
ale nie powinien być ze świata. Powinien
być nieskalanym od świata. Przyjaźń z
Bogiem i ze światem nie są dopuszczalne,
kto pragnie przyjaźni z Bogiem, ten musi
zaniechać przyjaźń ze światem. Człowiek
nienarodzony duchowo jest człowiekiem
tego świata (naturalnym, nie duchowym).
Ale i chrześcijanie mogą polubić świat i
zachowywać się tak jak niechrześcijanie.
Tak właśnie uczynił Demas. Gorzej może
być ze zborem, który ma wrażenie, że jest
zborem, ale nim nie jest. Tak jak to było w
Laodycei, gdzie Chrystusa nie było w
zborze, ale stał za drzwiami, do których
pukał, aby dostać się do wnętrza.] – (héb.)
tebel (‫ ;)בל‬Világ [1. A világmindenség (Jn
1,10). 2. Az emberi nem (Zsolt 9,9; 96,13); a
ApCsel 17,31-ben: "földkerekség". 3. A meg
nem váltott emberiség (Jn 3,16; 15,18; 1Jn
2,15). 4. A római világbirodalom (Lk 2,1).]
2
świat [daw. bardzo dużo, wiele] – (dawno)
nagyon sok, tömérdek
świat antyczny – antik v. ókori világ
świat artystyczny – művészvilág, művészek
świat drogi – jókora út
świat dziecięcy – gyermekvilág, a gyermekkor
(évei)
świat dziwów – csodavilág
świat filmowy – filmvilág
świat finansowo-kapitalistyczny – a finánctőke
világa
świat idei; świat myśli – gondolatvilág
świat literacki – irodalmi körök
świat materialny – anyagi világ
6933
świat mi się zakołował w oczach – forgott velem a
világ
świat na opak – felfordult világ
świat naukowy – a tudományos világ
świat organiczny – élővilág
świat organiczny mórz i oceanów – tengerek és
óceánok élővilága
świat postępu – a haladás tábora
świat pozagrobowy [zob. zaświaty] – túlvilág,
másvilág
świat pracy – dolgozók; a dolgozó világ; a munka
világa
świat roślinny – növényvilág; a növények világa
świat się do góry nogami przewraca – feje
tetejére állt v. tótágast áll a világ
świat się na nim nie kończy – nem ő a világ
közepe
świat sportu – sportvilág
świat teraz zmądrzał – a világ most megokosodott
świat wirtualny – virtuális világ
świat wirtualny
świat zabity deskami – eldugott v. elrejtett zug;
eldugott hely, ahol a madár se jár; Isten háta
mögötti táj
świat zmysłów – érzésvilág
świat zwenętrzny – külvilág
świat zwierząt, świat zwierzęcy – állatvilág; az
állatok világa
świat zewnętrzny – külvilág
świat wierzeń – hiedelemvilág, hitvilág
światek – kisvilág, kis világ; világocska
światełko – fény, fénysugár, fényecske; jelzőlámpa
światełko znikło – a fény eltűnt
światła – lámpa, világítás
światła cofania – hátramenetlámpa, tolatólámpa
światła długie, drogowe [w samochodach:
światła o długim zasięgu, używane
podczas
jazdy
po
nieoświetlonych
drogach] – hosszúfény; reflektor
światła gabarytowe – oldallámpák
-
Wersja 01 01 2017
światła hamowania – féklámpa
światła krótkie, mijania [w samochodach:
światła o krótkim zasięgu, używane
podczas jazdy po mieście lub w czasie
mijania innych pojazdów] – rövidfény;
tompított fény
światła mijania – tompítottvilágítás
światła nawigacyjne [Jedną z najtrudniejszych i
bardzo ważnych umiejętności w nawigacji
terestrycznej
jest
umiejętność
identyfikacji
świateł.]
–
hajózási
fényjelzések
światła nawigacyjne [światła umieszczone na
znakach nawigacyjnych, pozwalające
określić pozycję statku w nocy lub przy
złej widoczności] – navigációs fények
światła portowe – kikötői fények
światła postojowe (stop) – stoplámpa
światła pozycyjne – (haj) oldallámpák; (autó)
helyzetjelző lámpa
światła przeciwmgielne – ködlámpa
światła reklamowe – fényreklámok
światła sygnalizacyjne [światła regulujące ruch
na skrzyżowaniach i przejściach dla
pieszych] – jelzőfények; közlekedési lámpa;
villanyrendőr
światła sygnalizujący trafienie – találatjelző
światło [1. jasność wytwarzana przez słońce,
żarówkę, płomień itp.; 2.
jasność
charakterystyczna dla jakiejś części doby
lub pory roku; 3. źródło oświetlenia;
4. instalacja doprowadzająca prąd do
domu; 5. energia elektryczna zużyta w
gospodarstwie
domowym;
6. blask
promieni świetlnych odbijających się w
czymś;
7. promieniowanie
elektromagnetyczne działające na oko
ludzkie; 8. przestrzeń niezadrukowana;
9. miejsce na fotografii lub obrazie
wyróżniające się jaśniejszą barwą;
10. przekrój, średnica otworu; 11. w Biblii
jest mowa o świetle, które daje słońce,
świeca, lampa. Również jest mowa o
świetle, które prowadzi nas po drogach
Ducha. Pan jest światłością. Chrześcijanie
mogą być światłem lub synami światłości.]
– fény, világosság; (oświetlenie) világítás,
villany; (műsz.) belvilág; (műsz.) jelzőlámpa;
(bibl.) világosság [Isten maga teremtette
(1Móz 1,3); Jézus "a világ világossága" (Jn
1,4-9; 8,12). Az Isten "világosság" (1Jn 1,5);
kifejezi a szellemi megvilágosodást és Isten
megismerését is (2Kor 4,6; Ef 5,14); Isten
Igéje világosság (Zsolt 119,105); Jézus
tanítványainak világossága fénylik e
világban (Mt 5,14).]
światło astralne – csillagfény
6934
światło błyskowe [błysk lampy błyskowej
podczas
fotografowania]
–
vaku,
villanófény
światło błyskawicy – villám; villámfény
światło błyskowe – (fényképezés) villanófény
(vaku)
światło błyskowe [błysk lampy błyskowej
podczas fotografowania] – közeli fény
światło dzienne – nappali világosság v. fény,
napfény, napvilág (ujrzeć światlo dzienne:
napvilágot látni)
światło elektryczne – villanyvilágítás, villanyfény
światło
jarzeniowe
–
higanygőzvilágítás,
neonfény, neonvilágítás
światło jaskrawe – vakító fény
światło kagańcowe – mécsvilág, fáklyafény
światło kinkietów – rivaldafény
światło kotwiczne [białe światło zapalane od
zachodu do wschodu słońca na statku
stojącym na kotwicy] – horgonyfény
światło księżyca – holdfény, holdvilág
światło łamie się w krysztale – a fény megtört a
kristályban
światło nadfioletowe – ibolyántúli fény
światło neonowe – neonfény, neonvilágítás
światło podczerwone – infravörös fény
światło polarne – északi fény, sarki fény
światło polaryzowane – polarizált fény [1. olyan
fénysugár, amelynek rezgése egy jól
meghatározható síkban terjed. A normál
állapotú
elektromágneses
rezgéseknek
(köztük a látható fénynek) nincs kitüntetett
rezgéscsíkja.
Az
optikai
letapogató
rendszerekben, így a CD-játszóban is
polarizált fényt: lézersugarat alkalmaznak. 2.
Olyan fény, amelyre az a jellemző, hogy a
hullámban rezgő E vektorok mindenütt
párhuzamos egyeneses mentén rezegnek.]
światło rampy – rivaldafény
światło razi – bántja a fény a szemét
światło ultrafioletowe (UV) – ultraibolya fény
światło słoneczne – napfény, verőfény
światło widzialne – látható fény
światło zodiakalne [pas poświaty wywołanej
rozproszeniem światła słonecznego na
cząsteczkach
pyłu
materii
międzyplanetarnej] – zodiákus-fény
światłochłonny, -a, -e – fényelnyelő
światłocień [rozłożenie świateł i cieni na obrazie,
grafice lub rysunku] – (fr.) clair-obscur;
(műv.) a fény és az árnyék lágy átmeneteivel,
ill. éles ellentéteivel dolgozó festészeti irány;
félhomály
światłocieniowy, -a, -e – (műv.) clair-obscur-;
félhomályos
-
Wersja 01 01 2017
światłoczułość [S - wielkość odwrotnie
proporcjonalna do naświetlania H
określająca
stopień
reagowania
fotograficznych
materiałów
światłoczułych na światło, potocznie
zwana czułością. Dzięki naświetlaniu na
wywołanej
warstwie
fotograficznej
powstaje efekt określony przez kryterium
czułości.
Znajomość
światłoczułości
umożliwia
określenie
prawidłowej
ekspozycji materiałów fotograficznych.] –
fényérzékenység [1, Egyes anyagoknak az a
tulajdonsága, hogy bennük a fény maradandó
fizikai / kémiai változást okoz. 2, A
fotonyersanyagok jellemző adata. Arról
szolgáltat információt, hogy mennyi fény
szükséges az optimális expozícióhoz.]
światłoczułość filmu – filmérzékenység; a film
fényérzékenysége
światłoczuły, -a, -e [wrażliwy na działanie
światła] – fényérzékeny
światłodruk [zob. fototypia] – fénynyomás
światłokrąg – fénykör
światłolecznictwo [leczenie promieniami ze
sztucznych źródeł światła] – fénykezelés,
fénygyógykezelés, fényterápia; (infravörös v.
ultraibolya) sugárkezelés
światłolubny, -a, -e [o roślinach: wymagający do
prawidłowego
rozwoju
pełnego
oświetlenia] – fénykedvelő, heliofita
światłomierz [przyrząd mierzący natężenie
światła] – fénymérő
światłomierz fotoelektryczny [przyrząd do
określania czasu naświetlenia fotografii] –
fotoelektromos fénymérő
światłość (światło) – fény, világosság; (rel)
fényesség
światłość wiekuista – örök világosság
światłotrwałość [odporność wyrobu papierowego
na światło a dokładnie na promieniowanie
słoneczne. W przypadku barwy białej
promieniowanie
świetlne
powoduje
przeważnie
żółknięcie
wyrobu.
W
przypadku innych barw występuje
blaknięcie.] – fénytartósság
światłowód [przezroczyste włókno (szklane lub
wykonane z tworzyw sztucznych), w
którym odbywa się propagacja światła] –
optikai szál [1. egy igen tiszta, néhány tíz (a
technológia megjelenése idején még néhány
száz) mikrométer átmérőjű üvegszálból és az
ezt körülvevő, kisebb optikai törésmutatójú
héjból álló vezeték. Működési elve a
fénysugár teljes visszaverődésén alapul: A
fénykábel egyik végén belépő fényimpulzus
a vezeték teljes hosszán teljes visszaverődést
szenved, így a vezeték hajlítása esetén is –
6935
minimális energiaveszteséggel – a szál másik
végén fog kilépni. Ezt a tulajdonságot
kihasználva az optikai szálak rendkívül
alkalmasak digitális információ-továbbításra.
A
fényimpulzusoknak
köszönhetően
hatékonyabbak, mint a hagyományos
rézvezetőjű csavart érpáras UTP-kábelek. A
telekommunikációban jóformán minden
hosszútávú gerinchálózat optikai kábeleket
használ az adattovábbításra hatékonysága,
valamint nagy távolságokon az egységnyi
sávszélességre jutó jóval alacsonyabb
fajlagos költségei miatt. 2. üvegszál optikai
fényvezető; a nemzetközi adatforgalmat már
ma is sokezer kilométeren száloptikai
hálózatok közvetítik; ez többnyire egyetlen
fényhullámhosszon történik; nagy áttörés és
a kapacitások megsokszorozása várható a
többfrekvenciás technikáktól (D)WDM;
problémás
és
költséges
marad
(a
rézvezetékekhez hasonlítva) a leágazások és
csatlakozások kivitelezése]
światłowód jednomodowy [1. Światłowód, który
posiada
bardzo
wąski
rdzeń,
umożliwiający wejście do środka i
przemieszczanie się tylko jednego trybu
światła. Światłowody jednomodowe są
odporne na dyspersję modalną i są
najlepszym wyborem do prowadzenia
bardzo
długich
odcinków
kabla,
wymagających
dużych
prędkości
przesyłania. 2. rodzaj światłowodu służący
do przesyłania jednego modu światła,
nazywanego
modem
podstawowym.
Największą zaletą tego typu światłowodów
jest możliwość przesyłania danych na duże
odległości, bez znaczącego zniekształcenia
i tłumienia sygnału. Pozwala to na budowę
systemów
transmisyjnych
dalekiego
zasięgu,
osiągających
znaczne
przepływności.
Światłowody
jednomodowe są zwykle nieco tańsze od
światłowodów wielomodowych, jednak
koszt sprzętu aktywnego (nadajniki,
odbiorniki)
współpracującego
ze
światłowodami
jednomodowymi
jest
wyższy.] – (ang.) SMF Single-mode optical
fiber [Az egymódusú szál magátmérője
általában 8 és 10 μm között mozog. Néhány
speciális célra kifejlesztett optikai szálat nem
hengeres
üvegmaggal
illetve
héjjal
terveznek, hanem általában elliptikus vagy
téglalap alakú keresztmetszettel. Ezek
magukba foglalják a polarizációt támogató
szálakat és a szálak melyek elnyomják az
átlapolódástNagyobb optikai teljesítmény
esetében – több mint egy watt esetén –
amikor egy szálat ütés ér vagy másképpen
hirtelen megsérül, a szál megéghet. A
-
Wersja 01 01 2017
visszavert fény azonnal elégeti a szálat a
sérülésnél, és ez a hiány visszatükröződik,
tehát a sérülés elterjed egészen az adóig 1-3
m/s-os sebességgel. A nyitottszál-vezérlő
rendszer, ami megvédi a szemet a lézertől a
száltörése
pillanatában,
ugyancsak
megfékezheti a szál elégését. Olyan
esetekben mint a tengeralatti kábel, ahol
nagyobb energia szinteket használnak
nyitottszál-vezérlés nélkül, egy szál égés
védelmi eszköz az adónál megszakíthatja az
áramkört, hogy megóvja a további
sérüléstől.]
światłowód wielomodowy [1. Światłowód
wystarczająco duży, by można było w nim
przesłać wiele modów światła. Typ
światłowodu najczęściej wykorzystywany
w
sieciach
lokalnych.
2.
rodzaj
światłowodu przenoszący wiele modów
(promieni) światła, padających pod
różnymi kątami do płaszcza światłowodu.
W
porównaniu
ze
światłowodem
jednomodowym umożliwia transmisję na
mniejszą odległość bez wzmacniacza
sygnału.] – Multi-mode optical fiber
(multimode fiber v. MM fiber v. fibre) [A
többmódusú szálakkal indult meg az optikai
szálak fejlődése. Ezekben a fent leírt
működési alapelvek jellemzőek, ugyanakkor
mivel ez a legkorábbi technológia, itt a
legnagyobb a numerikus apertúra értéke és a
jelveszteség. Bár az alapelv a lépcsős indexű,
és az egymódusú szálaknál is hasonló,
bizonyos technológiai újításokkal sikerült
javítani a vezető tulajdonságain.]
światłowstręt [chorobliwa nadwrażliwość oka na
światło] – fényiszony, fénykerülés
światłowy, -a, -e – világított
światły, -a, -e [1. odznaczający się rozległą
wiedzą
i
dużym
doświadczeniem;
2. właściwy komuś wykształconemu i
doświadczonemu] – világos, fehér; (átv.)
tiszta, világos (észjárású), felvilágosult
światłe poznanie – helyes judicium; józas
ítélőképesség
światły człowiek – felvilágosult ember
światoburca [ten, kto burzy ustalony porządek
świata] – világfelforgató
światoburczo – világfelforgatóan
światoburczy, -a, -e – világfelforgatóświatopogląd [jest to względnie stały zespół
sądów
(często
wartościujących),
przekonań i opinii na temat otaczającego
świata czerpanych z rozmaitych dziedzin
kultury, głównie z nauki, sztuki, religii i
filozofii] – világnézet [A világ egészére és
különösen az embernek a világban elfoglalt
helyére vonatkozó tudatos, fogalmi és
6936
értékelő jellegű nézetek rendszere, amely
összefügg, de nem azonos az életérzéssel.];
életfelfogás; világszemlélet
światopogląd biocentryczny – (gör.) biocentrikus
világnézet [amely az életre, mint mindennek
kiinduló- és középpontjára irányul]
światopogląd geocentryczny – (gör.+lat.)
geocentrikus világnézet; (dawno) az az
elavult elképzelés, amely szerint a Föld a
mindenség
mozdulatlan
középpontja,
körülötte forog a Nap és minden más égitest
światopogląd heliocentryczny – heliocentrikus
világnézet; az az elmélet, hogy a
világegyetem középpontja a nap, és a
bolygók körülötte keringenek
światopogląd marksistowski – marxista világnézet
światopoglądowy, -a, -e – világnézeti
Światowid – (hitr.) Janus szerű ősi szláv istenség
[Światowid "Zbruczański" X w. n. e. w
Muzeum Archeologicznym przy Poselskiej
3.]
światowej sławy – világhírű
światowiec [człowiek obyty, umiejący się
odpowiednio zachować w każdej sytuacji]
– világfi; ember, aki szereti a társaságot, aki
éli a világát; életművész; világlátott ember
światowość – világiasság
światowy, -a, -e [1. odnoszący się do całego
świata; 2. o człowieku: obyty, umiejący
odpowiednio zachować się w każdej
sytuacji; 3. świadczący o obyciu] – világ-;
világi, nagyvilági; világlátott
Światowa Demokratyczna Federacja Kobiet
(ŚDFK) – (dawno) Demokratikus Nők
Világszövetsége
światowa federacja – világszövetség
Światowa Federacja Młodzieży Demokratycznej
(ŚFMD) – (dawno) Demokratikus Ifjúsági
Világszövetség (DIVSZ)
Światowa Federacja Związków Zawodowych
(ŚFZZ) (ang. World Federation of Trade
Unions (WFTU), fr. Fédération Syndicale
Mondiale
(FSM))
[międzynarodowa
organizacja związkowa powstała w 1945 w
Paryżu. 1949 wystąpiły z niej związki,
które utworzyły Międzynar. Konfederację
Wolnych Związków Zaw.; w 2. poł. XX w.
była największą centralą związkową,
zdominowaną przez ZSRR (połowa
członków) i państwa komunist.; Siedziba
do 1951 w Paryżu, 1951-1956 w Wiedniu,
następnie w Pradze. W 1949 nastąpił
rozłam w organizacji, w wyniku którego
założono Międzynarodową Konfederację
Wolnych Związków Zawodowych. po 1990
liczba organizacji afiliowanych zmalała;
ob. do ŚFZZ należy lub jest afiliowanych
-
Wersja 01 01 2017
ok. 160 organizacji (z ok. 127 mln czł.); od
1956 siedziba w Pradze. ŚFZZ zrzesza
związki zawodowe z 74 państw (2000).] –
Szakszervezeti Világszövetség (ang. World
Federation of Trade Unions (WFTU), fr.
Fédération Syndicale Mondiale (FSM))
Światowa Federacja Luterańska (ang. The
Lutheran
World
Federation (LWF))
[utworzona w 1947 r. międzynarodowa
organizacja
zrzeszająca
kościoły
wyznania luterańskiego ze wszystkich
zakątków świata. Światowa Federacja
Luterańska zrzesza 145 kościołów z 79
krajów, a więc ponad 70 milionów
wiernych. Siedziba ŚFL znajduje się w
Genewie. Światowa Federacja Luterańska
prowadzi dialog pomiędzy wspólnotami
luterańskimi, zawiera porozumienia z
innymi wyznaniami, prowadzi akcje
ekumenizacyjne i misyjne. Członkiem
Światowej Federacji Luterańskiej jest
polski Kościół Ewangelicko-Augsburski w
RP.
Przewodniczącym
Światowej
Federacji Luterańskiej jest ks. bp. Munib
Younan (Kościoł Ewangelicko-Luterański
w Jordanii i Ziemi Świętej), a
sekretarzem generalnym ks. Ishmael
Noko.]
–
LVSZ
(Lutheránus
Világszövetség); The Lutheran World
Federation (LWF) [több mint száz
evangélikus egyház nemzetközi szervezete,
központja Genf (1947-ben alakult Lundban)]
Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade
Organization
(WTO))
[organizacja
międzynarodowa z siedzibą w Genewie.
WTO stanowi kontynuację Układu
Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i
Handlu (GATT), została powołana w 1994
w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw.
rundy
urugwajskiej
GATT.]
–
Kereskedelemi Világszervezet, rövidítve
WTO (World Trade Organization) [egy
multilaterális
kereskedelmi
szervezet,
melynek célja a nemzetközi kereskedelem
liberalizációja az úgynevezett tarifális
kereskedelmi
akadályok
(vámok,
exportszubvenciók) és a nem tarifális
kereskedelmi
akadályok
(beviteli
engedélyek) fokozatos leépítése illetve
megszüntetése révén. A WTO 1995. január
1-jén jött létre az 1947-ben megkötött GATT
(Általános
Vámés
Kereskedelmi
Egyezmény) utódaként. A létrehozásáról
szóló nemzetközi szerződés 1994. április 16án, Marrakeshben, Marokkóban került
aláírásra.]
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej
(fr. Organisation Mondiale de la Propriété
Intelectuelle, skrót OMPI ang. World
6937
Intellectual Property Organization, skrót
WIPO) [jest jedną z 16 organizacji
wyspecjalizowanych ONZ z siedzibą w
Genewie. Zajmuje się koordynacją i
tworzeniem regulacji dotyczących systemu
ochrony własności intelektualnej, a także
świadczeniem
pomocy
prawnej
i
technologicznej. Światowa Organizacja
Własności
Intelektualnej
została
utworzona na mocy konwencji podpisanej
w Sztokholmie w 1967 r., która weszła w
życie w 1970 r., zaś organizacją
wyspecjalizowaną ONZ stała się w 1974 r.]
– Szellemi Tulajdon Világszervezete
(angolul: World Intellectual Property
Organization,
franciául:
Organisation
Mondiale de la Propriété Intellectuelle) [egy
nemzetközi világszervezet. 1967-ben alakult,
hogy "védje a szellemi tulajdont az egész
világon, és ösztönözze, elősegítse a kreatív
tevékenységeket". Jelenleg 184 ország a
tagja. Főigazgatója az ausztrál származású
Francis Gurry, aki 2008. október 1-jén lépett
hivatalba.]
Światowa Organizacja Meteorologiczna (ang.
The World Meteorological Organization WMO) [z siedzibą w Genewie] –
Meteorológiai
Világszervezet
(World
Meteorological Organization – WMO)
[1950-ben vált szakosított intézménnyé. A
WMO elődje, a Nemzetközi Meteorológiai
Szervezet (IMO) 1873-ban megalakult, mely
1950. március 23-án vált nemzetközi
szervezetté, ekkortól nevezik WMO-nak.]
światowa potęga – világhatalom
Światowa Organizacja Zdrowia, WHO (ang.
World Health Organization) [jedna z
organizacji działających w ramach ONZ,
zajmująca się ochroną zdrowia. Jej
siedzibą jest Genewa] – Egészségügyi
Világszervezet; WHO (World Health
Organisation, WHO) [az Egyesült Nemzetek
Szervezetének
egyik
szervezete,
a
nemzetközi közegészségügy koordináló
hatóságaként működik. Székhelye a svájci
Genf városban található. A szervezet
alapokmánya 1948. április 7-én lépett életbe:
ez a nap azóta az egészségügyi világnap. A
WHO a felhatalmazását és forrásait döntő
mértékben
a
Nemzetek
Szövetsége
Egészségügyi
Szervezetétől
(Health
Organisation, HO) örökölte.]
Światowa Rada Kościołów (ŚRK) (ang. The
World Council of Churches) – (ang. World
Council
of
Churches)
Egyházak
Világtanácsa
(EVT),
Ökumenikus
Világtanács: a protestáns ökumenikus
mozgalom világméretű szerve.
-
Wersja 01 01 2017
Światowa Rada Pokoju (ŚRP) World Peace
Council [międzynarodowy prosowiecki
organ kierowniczy ruchu obrońców
pokoju; zał. 1950 w Warszawie na II
Świat. Kongresie Pokoju; pod silnym
wpływem ZSRR; od lat 80. praktyczny
zanik działalności.] – (dawno) Béke
Világtanács (BVT) [A Béke Világtanács
megalakulása (1950. nov. 16-22) Varsóban
(Londonban lett volna, de az angol kormány
sok küldöttnek nem adott vízumot).
A hidegháború (1949 ápr. a NATO létrejötte)
veszélyt
hozott
a
békemozgalomra.
Mivel a Szovjetunió több éves lemaradásban
volt a nukleáris fegyverkezésben (első
kísérleti robbantás 1949, 2. és 3. 1951-ben),
a
szocialista
tábor
diktatórikusan
megszervezte "békemozgalmát": 1949-ben
Párizsban 600 millió tagról beszéltek (pl.
Észak-Koreából 31 millió tag, több mint a
teljes népesség). ― A Varsóban megalakult
Béke Világtanács (WPC, World Peace
Council), támogatva a szovjet külpolitikát és
fegyverkezést - és a civil szervezetekhez
képest mérhetetlen állami forrásokkal
rendelkezve (mely ingatlanokat és anyagi
előnyt sok tagszervezete a rendszerváltások
után is meg tudott tartani) - lejáratta a
békemozgalom kifejezést.]
światowa sława – világhír
światowa wystawa – világkiállítás
Światowe Forum Ekonomiczne (ang. World
Economic Forum, WEF) [szwajcarska
fundacja non-profit znana z organizacji
corocznej
konferencji
w
Davos.
Konferencja w Davos jest spotkaniem
prezesów
najbogatszych
światowych
korporacji przywódców politycznych
(prezydentów, premierów i innych) oraz
wybranych
intelektualistów
i
dziennikarzy. Bierze w nim udział około
2000 osób. W roku 2011 konferencja
odbywa się w dniach 26-30 stycznia.] –
WEF
World
Economic
Forum
(Világgazdasági Fórum) [egy non-profit nem
kormányzati nemzetközi szervezet. A
Világgazdasági Fórum célja, hogy a világ
állapotát a befolyásos vezetők globális,
regionális és iparági vitáin keresztül javítsa.
A Fórum egyes régiókat, illetve az egész
világot
felölelő
tanulmányai
sok
gazdaságpolitikai vitában és elemzésben
szolgálnak viszonyítási pontként. Az
alapítványi formában működő szervezetet
1971-ben alapították Genfben, felügyeletét a
svájci szövetségi kormány látja el. A
Világgazdasági Fórum szervezete nem
kötődik
nemzeti
vagy
politikai
érdekcsoportokhoz.]
6938
Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów –
(dawno) Világifjúsági Találkozó (VIT) [V
Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów
odbył się w Warszawie w dniach od 31 lipca
do 15 sierpnia 1955: Az V. Világifjúsági
Találkozó 1955. július 31-augusztus 15.
között Varsóban volt.]
światowy kongres – világkongresszus
Światowy Kongres Obrońców Pokoju [Pierwszy
światowy Kongres Obrońców Pokoju w
Paryżu reprezentował 600 milionów osób
różnych krajów i kontynentów] – (dawno)
a Béke Hívei Világkongresszusa
Światowy Program Żywnościowy (ang. World
Food Programme, WFP) [agenda ONZ, a
także
największa
organizacja
humanitarna
świata
powołana
do
zwalczania globalnego głodu. Jego
siedziba mieści się w Rzymie, a biura
znajdują się w ponad 80 krajach na całym
świecie. WFP pomaga wszędzie tam, gdzie
zagrożone jest ludzkie życie, zwłaszcza
jeśli ludzie nie są w stanie samodzielnie
wytwarzać żywności lub nie mogą
zapewnić jej sobie i swojej rodzinie, czyli
przede
wszystkim
w
sytuacjach
kryzysowych, podczas wojen i katastrof
naturalnych, a także po ich ustąpieniu, by
pomóc
społeczności
w
odbudowie
normalnego życia. Wizją WFP jest świat,
w którym każdy mężczyzna, kobieta i
dziecko ma stały dostęp do żywności
potrzebnej do aktywnego i zdrowego
trybu życia. Według WFP bez żywności
nie istnieje trwały pokój, demokracja i
rozwój.] – Élelmezési Világprogram (World
Food Programme - WFP)
światowy ruch robotniczy – nemzetközi
munkásmozgalom
światowy ruch zwolenników pokoju – (dawno) a
béke híveinek világmozgalma
Światowy Związek Młodzieży Demokratycznej –
(dawno)
Demokratikus
Ifjúsági
Világszövetség (DIVSZ)
Światowy Związek Węgrów – Magyarok
Világszövetsége (MVSZ)
Światowy Związek Żołnierzy AK; Światowego
Związku Żołnierzy Armii Krajowej – AK
Katonák Világszövetsége
świąd [dotkliwe swędzenie skóry] – viszketés,
viszketegség
świąt ducha – a szellem világa
świąt literacki – az írók, az irodalom világa
świąta – ünnepek
świąta kościoła rzymskokatolickiego – római
katolikus egyházi ünnepek
-
Wersja 01 01 2017
świąta ruchome [daty kościelnych świąt
ruchomych ustalane są w odniesieniu do
Świąt Wielkanocnych] – (egyh) változó
ünnepek
świątecznie – ünnepien, ünnepélyesen
świąteczność – ünnepiesség, ünnepélyesség
świąteczny, -a, -e [1. związany z określonym
świętem; 2. przypadający w święto;
3. używany
podczas
święta
lub
przeznaczony na święto; 4. uroczysty,
podniosły] – ünnepi, ünnepélyes, ünneplőświąteczna kolacja – ünnepi vacsora
świąteczna kolacja w Niderlandzkim Domu
Polskim w Amsterdamie – ünnepi vacsora a
Hollandiai
Lengyel
Házban,
Amszeterdamban
świąteczny obiad – ünnepi ebéd
świątek [1. figurka osoby świętej wykonana
przez ludowego artystę; 2. daw. święto,
uroczysty dzień] – szentkép, szobor;
ünnepnap
świątek czy piątek; w świątek i piątek – akár
hétköznap, akár ünnepnap; mindennap
kivétel nélkül
świątki – (Zielone Świątki) (pünkösd)
świątkować – ünnepelni, ünnepet ülni
Świątnica [1. “Miejsce Najświętsze”, czyli
“Świątnica” jest też czasem nazywana
“Miejscem Świętym” (w jęz. angielskim
słowo “miejsce” pisane kursywą. 2. jest to
wyraz użyty w Biblii Gdańskiej i oznacza
ziemskie mieszkanie Jahwe. W innych
przekładach użyto wyrazu świątynia.] –
szentély
świątobliwie – jámboran, istenfélően
świątobliwość – jámborság, istenfélelem
świątobliwy, -a, -e [1. wyróżniający się
pobożnością; 2. świadczący o czyjejś
szczególnej pobożności] – szentéletű
świątynia [1. budowla przeznaczona na miejsce
kultu bóstwa; 2. miejsce, w którym
kultywuje się pewne wartości; 3. kościół
chrześcijański; 3. budowla dla celów
religijnych, miejsce kultu, składania ofiar,
celebrowania obrzędów; 4. tego wyrazu
nie ma w Biblii Gdańskiej, zamiast
którego został użyty wyraz ''kościół''.
Może oznaczać ciało chrześcijanina.] –
szentély [legtöbbször a templom keleti
felének záródását alkotó térrész – a papi
szertartás számára fenntartott hely -,
amelyben az oltár és annak felépítménye
van; a templomtól a diadalív választja el];
átv. templom
świątynia Boża – Isten szentélye
świątynia buddyjska – buddhista szentély
świątynia etruska – etruszk szentély
świątynia grecka – görög szentély
Świątynia Jerozolimska (jedyna świątynia
judaizmu, współczesną pozostałością po
niej jest Ściana Płaczu) – Jeruzsálemi
Szentély
6939
Świątynia Jerozolimska (hebr. ‫ הָּדְ קִּמַה תיית‬Bejt HaMikdasz) [główna świątynia judaizmu
stojąca niegdyś w Jerozolimie. Powstała w
latach 966-959 p.n.e. za czasów króla
Salomona, który podobno wzniósł ją w
ciągu 7 lat na miejscu wskazanym
uprzednio przez króla Dawida, na
wzgórzu Moria ("święta skała") w
północno-wschodniej części Jerozolimy,
gdzie Abraham miał złożyć w ofierze na
żądanie Boga Jahwe swego syna Izaaka.
Do
Świątyni,
otoczonej
kilkoma
dziedzińcami, przylegał od południa
zespół pałacowy. Pierwsza Świątynia
została
zniszczona
przez
wojska
babilońskiego króla Nabuchodonozora II
w 587 roku p.n.e. lub 586 roku p.n.e. Po
zburzeniu Pierwszej Świątyni i powrocie z
niewoli
babilońskiej
(536
p.n.e.)
wzniesiono Drugą Świątynię (520-515
p.n.e.), o wiele skromniejszą, później
kilkakrotnie
przebudowywaną.
W
świątyni tej nie było już Arki Przymierza,
jednak było tam pomieszczenie za zasłoną,
w którym mieszkał Bóg i do którego podobnie jak niegdyś do pomieszczenia z
Arką - nie wolno było nikomu wchodzić.
Za panowania Heroda Wielkiego Druga
Świątynia
została
rozebrana
i
wybudowana na nowo wraz z rozległymi,
monumentalnymi
dziedzińcami.]
—
Jeruzsálemi Szentély v. Salamon által
építtetett templom [A Salamon által építtetett
templom
az
ókori zsidó
építészet
szimbólummá vált emléke. Építése az
Ószövetség
egyik
legkiemelkedőbb
eseménye, és a többi művészeti ágnak is
fontos motívuma, a Frigyláda őrzési helye.
Az a jeruzsálemi épületegyüttes, amely
Izráel
vallási
központját
jelentette;
Jeruzsálemben, az egykori Mórija hegyén
állt egymás után három templom (2Krón
3,1): a salamoni, a zorobábeli és a Nagy
Heródes-i. A templom építéséhez szükséges
-
Wersja 01 01 2017
anyagot Dávid gyűjtötte össze (2Sám 7;
1Krón 17; 28,12-19); a templom Hírám (1),
tíruszi király segítségével épült; három
részből állott: egy oszlopcsarnokból, amely
egyúttal a templom főbejáratát is képezte; a
szentélyből, amely 22 m hosszú, 11 m széles
és 16,5 m magas volt, és a szentek
szentjéből, amelynek széle, hossza és
magassága egyaránt 11 m volt; a kőből épült
falakat cédrusfával borítottak be, amelyet
ismét aranylemezekkel vontak be; a
szentélyben tíz arany lámpatartó állt (1Kir
7,49), tizenkét asztal a szent kenyereknek és
egy füstölő oltár (1Kir 7,48); a szentek
szentjében két fából készült és arannyal
bevont kérub alak volt található és a
frigyláda, egy bearanyozott láda, melynek
színarany fedelét a "kegyelem királyi széké"nek nevezték (3Móz 16,14-15). A templom
nyugati, keleti és déli oldalán háromemeletes
épületekben
voltak
a
templomi
szolgálattévők szobái és a templomi
eszközök raktárai; az északi oldalon
oszlopcsarnok állt, melynek oszlopai közül
kettő kiváltképpen díszes és értékes volt,
ezeket Jákinnak (3) és Boáznak (II)
nevezték; a templomot a papok belső udvara
vette körül; itt állt a nagy égőáldozati oltár és
a medence vagy "réztenger", mely utóbbi a
papok kultikus mosakodására szolgált; a
belső udvar körül volt egy külső udvar az
izráeliták számára (1Kir 6-7; 2Krón 3-4).
Salamon templomát a babiloniak felégették
(2Kir 25,8-17; Jer 52,12-23). Zorobábel
temploma lényegesen egyszerűbb volt, mint
az első templom (Ezsd 6); ezt később Nagy
Heródes újjáépítette és megnagyobbította; ez
utóbbinak összesen négy udvara volt: a
papoké, a zsidó férfiaké és külön a zsidó
nőké, valamint a pogányoké; Heródes Kr. e.
20-ban kezdte el az építkezést; ez a
nagyszerű templom a lángok martaléka lett,
mikor a rómaiak Kr. u. 70-ben Jeruzsálemet
bevették és lerombolták; azóta nincs
templomuk a zsidóknak.]
6940
Świątynia Salomona - każdy człowiek, szczególnie
nie zepsuty ujemnymi wpływami kultury, wyczuwa,
że jest Istota wyższa, od której nawet odczuwa
pewną zależność. Wyczuwa, że jest Stwórca, który
dał mu coś innego niż wszystkim innym
stworzeniom. Tylko człowiek zastanawia się nad
tym skąd się wziął, że raz skończy ziemską
wędrówkę, że dostanie nowe ciało i będzie istniał w
innej postaci. Człowiek zastanawia się nawet nad, że
ma dar zastanawiania się nad tymi sprawami.
Stwierdza, że we wszystkim jest plan, a plan musi
pochodzić od kogoś, kto planuje. Martwe rzeczy i
zwierzęta nie planują, ale są planowane i dlatego
musi być ktoś wyższy, kto planował piękne rośliny,
ich kolory i przeróżne kształty. Planował wszystkie
członki ciała zwierzęcia i człowieka i dał każdemu z
nich specjalne zadanie i tak człowiek zaczyna
podziwiać tego Mistrza i nawet zaczyna Go wielbić,
co apostoł Paweł stwierdził u Ateńczyków, którzy
wystawili ołtarz (ziemskie urządzenie) dla czczenia
tego Boga, którego nie znali, ale trzeźwy rozum
dyktował im, że On jest. Podobne rzeczy robili
Chaldejczycy, Egipcjanie, Hetyci, Rzymianie i inni.
Stawiali Bogu, którego tylko wyczuwali (mimo
błędów, ślepoty i ciemnoty duchowej), piękne
budynki, które nazywali świątyniami, którymi
chcieli Go uczcić. To samo czynili także Izraelici,
którzy znali prawdziwego Boga, który objawił się
takim poszukiwaczom Boga jak Abraham, Izaak,
Jakub i innym. Najpierw Izraelici zbudowali Bogu
Przybytek wg wskazówek danych przez Boga
Mojżeszowi. Przybytek ten używany był przez Boga
do objawiania cudów, wskazywał obecność Jego i
był symbolem Ciała, w którym Bóg się obajwił
później, którego krew przelana została dla obmycia
naszych grzechów. Po osiedleniu się Izraelitów w
Ziemi Obiecanej, postanowili zbudować Bogu
świątynię. Chcieli tym chwalić Boga. Myśl ta
została wypracowana przez bogobojnego Dawida, a
zrealizowana przez jego syna Salomona. Niestety
świątynia ta mimo wielkiego przepychu w niej, nie
wyrażała strony duchowej tak silnie jak skromny
Przybytek (w którego skrzyni znajdowały się tablice
z Zakonem, laska Aarona, która kwitła i dawała
owoce, oraz złoty garnek z manną). W świątyni
Salomona znajdowała się także arka, ale bez laski i
złotego garnka z manną. Były w niej tylko dwie
kamienne tablice z Zakonem. Czyli nie było już w
niej symbolów życia, ale zostały tylko zasady
moralności, która może być ślepa i bezduszna (co
widać w moralności faryzeuszów). Manna była
typem Chrystusa, chlebem do życia na ziemi,
podobnie jak Słowo Boże tutaj na ziemi, Biblia w
obecnych czasach, a laska Aarona była typem
zmartwychwstania Chrystusa (ożyła bowiem po
śmierci i przyniosła owoce). Izraelici nie mówili o
''Świątyni Salomona'', ale tylko o świątyni. Nazywali
ją także ''Świątynią Jahwe'' i ''Domem Bożym''.
Świątyń było więcej, ale tę słynną wybudował
Salomon na górze Moria (gdzie kiedyś, około 1000
lat przedtem, Abraham chciał ofiarować Bogu syna
swego Izaaka), która była częścią Jerozolimy.
Planował ją już Dawid, który chciał, aby była
miejscem dla Przybytku, ale zbudował ją syn jego
Salomon. Zaczęli budować ją w drugim miesiącu
czwartego roku panowania jego (około 967 rok
-
Wersja 01 01 2017
przed Chrystusem), a skończył 7 lat później.
Kwalifikowanych robotników dostarczył mu Hiram,
król Tyru (Fenicji, pogańskiego kraju). Świątynia
miała podwójne wymiary Przybytku. Długość
wynosiła 60 łokci (30,5 m), szer. 20 łokci (10,5 m),
wys. 30 łokci (15,75 m). Budynek podzielony był na
przedsionek, Miejsce Święte i Miejsce Najświętsze.
Po rozpadnięciu się monarchii Salomona Jerozolima
wraz z świątynią pozostała w królestwie Judy.
Jeroboam, król północnej monarchii (Izraela), w
obawie, że ludzie jego będą uczęszczać do
Jerozolimy, i z czasem mogliby odpaść, zbudował
dwie świątynie w swoim państwie: jedną w Betel, a
drugą w Dan. W każdej z nich umieścił złotego
cielca, czym wprowadził upadek i pogaństwo w
Izraelu. To spowodowało gniew Boga i klątwę.
Potomkowie Salomona (królowie południowej
monarchii, złożonej z plemion Judy i Beniamina)
postradali później wszystkie skarby świątyni Jahwe;
w końcu została doszczętnie zniszczona przez
Chaldejczyków (około roku 586 przed Chrystusem),
którą różni władcy próbowali odbudować.
Świątynia Zorobabela. Około roku 536 przed
Chrystusem król perski Cyrus wydał dekret
zezwalający Żydom na powrót do Jerozolimy i
odbudowanie świątyni. To jednak natrafiło na
wielkie trudności ze strony tam osiadłych
kolonistów i miejscowych władz. Jednak około roku
520 przed Chrystusem rozpoczęto znów prace i to z
lepszym sukcesem, tak że w roku 515 przed
Chrystusem poświęcono nową świątynię, którą
zwano także ''Świątynią Zorobabela''. Zorobabel,
zwany także Szebassar, książę Judy, dopomógł
wiele w odbudowie świątyni, która istniała aż do
czasów Heroda Wielkiego (około 63 rok przed
Chrystusem).
Świątynia Heroda Wielkiego. Aby pozyskać dla
siebie ludność żydowską, Herod kazał rozebrać
częściowo stary budynek i postawić nowy, który
istniał w czasie pobytu Pana w ciele na ziemi. Był w
nim Jezus, gdy miał 12 lat, tam nauczał, stamtąd
wyganiał przekupniów. Przy północno-zachodniej
części placu świątynnego Herod Wielki zbudował
twierdzę z wieżami, z których żołnierze mieli
obserwować, co się naokoło świątyni dzieje. Dbał
więc i o bezpieczeństwo budynku. Twierdzę tę
nazywano ''Antonią''. W roku 70 Rzymianie
zniszczyli i tę świątynię, która nie doczekała sią
odbudowy do dzisiejszego dnia. W roku 136 cesarz
rzymski Hadrian kazał na jej miejscu postawić
świątynię Jowisza. Na początku VII wieku Palestyna
dostała się pod panowanie Arabów, którzy na
miejscu dawnej świątyni postawili w roku 837
meczet Omara. Plan świątyni został także objawiony
prorokowi Ezechielowi, którego opis podany jest w
Księdze Ezechiela 40-48. O Świątyni przyszłości
mówi także Apokalipsa. Świecznik - był to przyrząd
w rodzaju stojaka z siedmioma ramionami do
podtrzymywania lamp, a lampy te były podobne do
kagańców, w których znajdowała się oliwa z knotem
wystającym na wydłużonym brzegu. Zrobiony był
ze złota, a wysokość jego równała się wysokości
przeciętnego człowieka. Złoto symbolizowało
Boskość, a liczba siedem (ilość ramion w
świeczniku) Boską doskonałość, zupełność.
Podobieństwo świecznika, który za czasów pobytu
Pana na ziemi, był w Jerozolimie, pokazane jest na
łuku Tytusa w Rzymie.
6941
Świątynia Luksorska (egip. .Ipet-resejet - Harem
Południowy - miejsce liczby, wyliczania,
poznania (wszystkiego tego co jest)) [znana
także jako Świątynia Narodzin Amona.] –
Luxori templom (óegyiptomi nyelven Ipet
reszut, „déli hárem”) [ókori egyiptomi
templomkomplexum a Nílus keleti partján,
Luxor városában (az ókori Thébában)]
Świątynia rzymska (templum, fanum) – római
szentély
Świątynia Zeusa Olimpijskiego Świątyna Zeusa
– (Olymposzi) Zeusz szentély
Świątynia Zeusa w Atenach – athéni Zeusz
szentély
świątynny, -a, -e – szentély-; templomi; templomi
świątyńka – szentélyecske; templomocska
świątyńka Wang – Wang-szentély (Karpaczban)
Świbka błotna (Triglochin palustre a. Triglochin
palustris L.) [gatunek byliny należący do
rodziny świbkowatych (Juncaginaceae
Rich.). Występuje w strefie umiarkowanej
i chłodnej półkuli północnej. W Polsce
gatunek rodzimy, pospolity zarówno na
niżu jak i pogórzu.] – mocsári kígyófű
(Triglochin palustris)
Świbka morska (Triglochin maritimum) [gatunek
byliny należący do rodziny świbkowatych
(Juncaginaceae Rich.). Rozpowszechniona
na półkuli północnej i południowej. W
Europie na południe aż po Portugalię,
północne i środkowe Włochy i Bułgarię.
Nie występuje na wyspach atlantyckich.
Spotykana raczej w regionach o klimacie
umiarkowanym
i
zimniejszym.]
–
Tengerparti kígyófű (Triglochin maritimum)
świbka wodna (Triglochin maritimum) – sziki
kígyófű (Triglochin maritimum)
świder [1. narzędzie do wiercenia otworów w
drewnie; 2. urządzenie do wiercenia
otworów w skałach lub innej twardej
nawierzchni] – (műsz.) fúró, fúrógép
świder dentystyczny – fogorvosi fúró
świder górniczy – kőzetfúró
świder korbowy – forgattyúsfúró
-
Wersja 01 01 2017
świder pneumatyczny – préslégfúró
świder sednik – dörzsfúró
świderek – kis fúró
świderki – csigatészta
świdrować [1. wiercić w czymś otwór; 2. o
dźwięku, zapachu, bólu itp.: przenikać na
wskroś i męczyć] – fúrni
świdrować dziurę – lyukat fúrni
świdrować oczyma – szemeivel átfúr v. átdöf
świdrowaty, -a, -e – fúróhoz hasonló, fúrószerű
świdrowy, -a, -e – fúró-, fúrási
świdrujący, -a, -e [przenikliwy i trudny do
zniesienia] – fúró-; fúró, átható, nyilalló
świdrujące spojrzenie – átható tekintet
świdrujący ból – nyilalló, hasogató fájdalom
Świeboda [od słowa świeboda, oznaczającego
„swobodę, bogactwo”] – (személynév)
Świeboda (szabadság; bőség, gazdagság)
świebodzińskie sukno lub świebodzkie (u
Lindego i w instruktarzu celnym lit.
mylnie
nazwane
świchodzińskiem)
[wyrabiane już w XVI w. w Świebodzynie
wielkopolskim. - Świebodzin (niem:
Schwiebus) – miasto w woj. lubuskim,
siedziba powiatu świebodzińskiego i
gminy miejsko-wiejskiej Świebodzin, na
Pojezierzu
Łagowskim.]
–
(daw)
świebodziński posztó
świeca, świeczka [1. kawałek parafiny, stearyny
lub wosku z zatopionym w środku
knotem, używany jako źródło światła;
2. figura akrobacji lotniczej polegająca na
gwałtownym przejściu z lotu poziomego w
pionowy; 3. łow. oko łosia, jelenia, daniela,
sarny, żubra, dzika, muflona lub kozicy;
4. lot piłki wybitej pionowo w górę; 5.
ćwiczenie gimnastyczne polegające na
wzniesieniu nóg i tułowia pionowo w górę
przez osobę leżącą na plecach; 6. raca
wyrzucana
z
samolotu
wraz
ze
spadochronem i oświetlająca teren przed
bombardowaniem] – gyertya; (sp) gyertya
(labdarúgásban, tornában)
W życiu codziennym i w liturgii nieraz zapala
się świece. Zapalamy je na stole urodzinowym,
palą się na ołtarzu, zapala się je przy chrzcie, z
zapalona świecą przystępujemy do I Komunii
Świętej, z zapalonymi świecami odnawiamy
przyrzeczenia chrzcielne w wigilię paschalną,
uczestniczymy
w
procesji
w
święto
Ofiarowania
Pańskiego,
podajemy
je
umierającym i zapalamy na grobach.
Wśród świec wyróżnia się świecę paschalną
(paschał), roratnią, gromnicę, świece na wieńcu
adwentowym i zwykłe świece liturgiczne.
Przepisy liturgiczne mówią o tym, że na ołtarzu
powinno się palić 2, 4 lub 6 świec, a w czasie
Mszy Świętej odprawianej przez biskupa siedem.
Każda paląca się świeca jest szczególnym
znakiem
obecności
Chrystusa,
który
powiedział o sobie, że jest "światłością
świata"(J 8,12). Jest ona znakiem radości,
nadziei, modlitwy i ofiary. Świeca przypomina
nam jednocześnie, że z czujnością i gotowością
mamy oczekiwać przyjścia Pana. Chrystus
mówił: "Niech będą przepasane biodra wasze i
zapalone pochodnie" (Łk 12,35).
6942
świeca, świeczka
świeca dopaliła się – a gyertya csonkig égett
świeca dymna [1. puszka z substancją, która po
zapaleniu wytwarza duże ilości gęstego
dymu; 2. świeca nasycona preparatem do
zwalczania szkodników] – füst- v.
ködgyertya
świeca jeszcze tlała – a gyertya még pislákolt
świeca łojowa – faggyúgyertya
świeca salmiakowa – szalmiákgyertya
świeca stearynowa – sztearingyertya
świeca się topi – a gyertya olvad
świeca się wypaliła – a gyertya kiégett v. csonkig
égett
świeca święcona – szentelt gyertya
świeca woskowa – viaszgyertya
świeca zapłonowa [element silnika spalinowego,
wytwarzający iskrę elektryczną potrzebną
do jego uruchomienia] – gyertya,
gyújtógyertya
świecaco – világosan, fényesen
świecący, -a, -e – világos, fényes, fénylő, világító
świecenie – világítás, fény
świecenie fosforyczne – foszforeszkálás
świecenie się – fénylés, csillogás
świecić (świecę), świecić się [1. być źródłem
światła; 2. oświetlać coś, używając
-
Wersja 01 01 2017
sztucznego źródła światła; 3. odbijać
promienie światła; 4. wyróżniać się z tła
jaśniejszą barwą] – sütni (słonce świeci: süt
a nap); világítani, fényleni, csillogni; (fény)
rásütni
świeci słońce – süt a nap
świecą gwiazdki na niebie – csillag ragyog v.
csillagok ragyognak az égen
świecić bokami – fénylik v. lyukas a könyöke;
nyomorban van
świecić gołym czołem – a teste kilátszik a
rongyokból; lilóg a segge a nadrágból
świecić komuś bakę v. baki – hízelegni v. kedvében
járni vkinek
świecić łokciami – lyukas könyökével világít,
könyöke kilátszik; lyukas a könyöke;
toprongyos, csupa lyuk (a ruhája), kilóg a
feneke a nadrágjából, lyukas könyökű
świecić nieobecnością – távolmaradásával tüntet
świecić pożyczanym blaskiem – idegen tollakkal
ékeskedni
świecić przykładem – példát mutatni; jó példát
mutatni v. adni
świecić pustkami – üresen tátongani; kong az
ürességtől
świecić się – fényleni, világítani, ragyogni,
csillogni, tündökölni
świecidełko [błyszcząca ozdoba]; świecidło –
csecsebecse, cifraság
świecki, -a, -ie [1. niezwiązany z religią i
instytucjami kościelnymi; 2. niebędący
osobą duchowną] – világi (nem egyházi);
világias; (egyh.) világi, laikus
świecki [człowiek niebędący osobą duchowną] –
világi, nem hívő ember
świeckie oznaki godności [symbole umieszczane
w herbach i informujące o pozycji
właściciela herbu w hierarchii społecznej,
o posiadanym tytule arystokratycznym
lub sprawowanym urzędzie. Symbole
godności umieszczane są zwykle nad
tarczą herbową – korony rangowe,
kapelusze lub infuły (patrz: Kościelne
oznaki godności) lub rodzaj hełmu, za
tarczą herbową – np. kotwice w herbie
admirała, miecze w herbie miecznika,
obok lub wokół tarczy – np. ordery,
płaszcz książęcy. Rzadziej oznaki godności
bywają umieszczane w samej tarczy
herbowej
–
m.in.
w
herbach
napoleońskich czy herbie baroneta.] – a
nemesség jelképei (címer, címerpajzs, cím)
świeckość – világiasság, világi jelleg
świeczka – kis gyertya, gyertyácska
świeczki urodzinowy – születésnapi gyertyák
6943
świecznik [podstawka na świece] – gyertyatartó,
kandeláber; (átv.) (világító) lámpás v. fáklya
v. fáklyafény
świecznik dwuramienny – kétkarú, kétágú.
gyertyatartó
świecznik kilkuramienny – többkarú gyertyatartó
świekier [1. daw. ojciec męża; 2. przest. ojciec
męża lub żony] – (daw) após
świekr [1. daw. dawniej ojciec męża, teść; 2.
dawniej lub regionalnie o teściu] – (népi)
após
świekra [daw. matka męża] – (népi) anyós
świepiet, świepiot [drzewo z wypróchniałą
dziuplą, w której osiadły same pszczoły
„borówki”] – (daw) odvas, korhadt fa
(amelyben méhek tanyáznak)
świerczyna [1. świeże, zielone gałązki świerkowe;
2. drewno świerkowe; 3. młody las
świerkowy] – fiatal fenyveserdő; fiatal
fenyőág; (áll.) fenyőbagoly (Panolis
flammea Denis et Schiffermüller, 1775)
(lepke)
Świerczyna [wieś w Polsce położona w
województwie wielkopolskim, w powiecie
pleszewskim, w gminie Gizałki] –
Świerczyna (lengyel falu)
świergot, świegot [1. krótkie, wysokie dźwięki
wydawane przez małe ptaki; 2. wesoła,
szybka mowa małych dzieci lub młodych
kobiet] – csicsergés, csiripelés, sziszegés,
sustorgás
świergotać (świergocze), świegotać (świegocze),
świergolić (świergoli), [1. o ptakach:
wydawać krótkie, wysokie dźwięki; 2. o
dzieciach, młodych kobietach: mówić
wesoło i szybko] – csivitelni, csicseregni,
csiripelni
świergotanie – csiripelés, csicsergés
świergotek [smukły, szarobrunatny ptak] – (áll.)
pipiske (búbos pacsirta) (Alauda cristata L.)
[Egyéb neve: bubos pityer, kontyos madár,
butykós kató, pisitnek, kontyos pacsirta]
Świergotek polny (Anthus campestris) [mały ptak
z rodziny pliszkowatych, zamieszkujący
obszary o klimacie umiarkowanym w
Europie, zwłaszcza środkowo-wschodniej i
południowej, części Azji i północnozachodniej Afryki.] – parlagi pityer (Anthus
campestris)
[a
madarak
osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
billegetőfélék (Motacillidae) családjába
tartozó faj]
Świergotek drzewny (Anthus trivialis) [mały ptak
z rodziny pliszkowatych, zamieszkujący
większość Europy oraz zachodnią i
środkową Azję] – erdei pityer (Anthus
trivialis)
[a
madarak
osztályának
-
Wersja 01 01 2017
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
billegetőfélék (Motacillidae) családjába
tartozó faj]
świerk (Picea A. Dietr.) [1. rodzaj wiecznie
zielonych drzew z rodziny sosnowatych
(Pinaceae), który obejmuje około 35
gatunków; 2. drzewo iglaste o stożkowatej
koronie i długich, zwisających szyszkach;
3. drewno tego drzewa] – fenyő, lucfenyő
(Picea A. Dietr.); lucfenyőfa
Świerk biały, świerk kanadyjski (Picea glauca
(Moench) Voss, syn. Picea canadensis)
[gatunek wiecznie zielonego drzewa z
rodziny sosnowatych (Pinaceae). Świerk
biały pochodzi z północnych obszarów
Ameryki Północnej, od centralnej Alaski,
na wschód do Nowej Fundlandii, na
południe do północnych stanów Montana,
Michigan i Mine. Występuje także
odizolowana
populacja
w
Górach
Czarnych.] – kanadai lúc (White pine, Picea
canadensis)
Świerk Engelmanna (Picea engelmannii) [Drzewo
zwykle wysokości 20—40 (49,5) m i
pierśnicy do 1,8 m, najczęściej o wąskiej i
gęstej koronie. Podobny do świerka
kłującego (P. pungens), z którym jest
często
mylony
ze
względu
na
niebieskawozielone zabarwienie igieł. Igły
(1,5—2,0 cm dł.) są czworokątne.
Skierowane ku przodowi gałęzi, nie
nastroszone, nie kłujące, po roztarciu
wydają nieprzyjemny zapach. Pędy
drobno
owłosione.
Szyszki
jajowatocylindryczne (podobne do szyszek
świerka kłującego, ale zwykle mniejsze),
długości 4—8 cm, z niewidocznymi
łuskami wspierającymi. Nasiona około 3
mm długości, brunatne, ze skrzydełkiem
12 mm długości. Zdolność kiełkowania
wynosi 35—70%. Żywotność nasion do 5
lat. Drzewo długowieczne (300—400 lat),
bardzo odporne na nie sprzyjające
warunki klimatyczne. Występuje w
zachodniej części Ameryki Północnej, w
Górach Skalistych. Typowo górski
gatunek świerka, występujący od 1500 do
3600 m n.p.m. aż do górnej granicy lasu,
często na zacienionych zboczach gór i w
dolinach, gdzie tworzy lite lub mieszane
drzewostany. Do Europy sprowadzony w
1863 r. i uprawiany jako drzewo
dekoracyjne. Nasz klimat znosi nieco
gorzej niż świerk kłujący.] – Engelmann
fenyő (Picea engelmannii ENG.)
świerk kanadyjski [Picea glauca VOSS (P.
canadensis B.S.P., P. alba LINK.) —
świerk biały (ś. kanadyjski)] – kanadai lúc
6944
Świerk kłujący, świerk srebrny (Picea pungens
Engelm.) [gatunek drzewa z rodziny
sosnowatych (Pinaceae). Świerk kłujący
pochodzi z Gór Skalistych w zachodniej
części Ameryki Północnej.] – szúrós luc
(Picea pungens) [a fenyőfélék (Pinaceae)
családjának lucfenyő nemzetségébe tartozó
növényfaj. Európában homokos területek
fásítására használják, de parkokban, kerti
díszfaként is a legismertebb észak-amerikai
fenyőfélékhez tartozik. Kékeszöld levelű,
vastag
viaszréteggel
bíró
változatát
díszfának,
karácsonyfának
termesztik
ezüstfenyő néven.]
lucfenyő
Świerk pospolity (Picea abies (L.) H.Karst 1881,
syn. P. excelsa (Lamb.) Link.) [gatunek
drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae).
Jest
to
jedyny
gatunek
świerka
występujący naturalnie w Polsce.] –
lucfenyő; (közönséges) lucfenyő
(Picea
abies L.) [egyedei elérhetik az 50 méteres
magasságot, törzsük átmérője a 2 métert,
életkoruk akár az 500 évet. Leginkább az
Alpok, és a Kárpátok 800, és 1800 méter
közötti területein alkot zárt erdőségeket. 1–2
cm es sötétzöld, keskeny, négyélű, kemény
tűlevelei egyesével a hosszúhajtásokon
szórtan állnak. Tobozai felfelé állnak, majd
ősszel, amikorra megérnek, lecsüngenek, és
egészben hullanak le, ekkor már 15 cm
hosszúak. A fák kérge vörösesbarna, esetleg
szürke, vékony csíkokban leváló. Koronájuk
többnyire sűrű, kúp alakú, törzsük pedig
egyenes.]
świerk srebrzysty (Picea pungens) [ozdobna
odmiana świerka] – Ezüstfenyő (Picea
pungens)
świerkowy, -a, -e – fenyő-, fenyves
-
Wersja 01 01 2017
świerszcz [skaczący owad o długich tylnych
nogach,
wydający charakterystyczne
dźwięki] – tücsök
Świerszczak zwyczajny (Locustella naevia)
[gatunek niewielkiego ptaka wędrownego
z rodziny świerszczaków (Locustellidae),
wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych]
– réti tücsökmadár (Locustella naevia) [a
madarak osztályába,
ezen belül
a
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és az
óvilági poszátafélék (Sylviidae) családjába
tartozó faj]
Świerszczak zwyczajny (Locustella naevia)
Świerszcz
domowy
(Acheta
domesticus),
świerszczyk domowy (Acheta domesticus)
[niewielki gatunek świerszcza osiągający
długość 15–20 mm, o kolorze brunatnym
lub brunatno-szarym (czasem czarnym).
Hodowany i sprzedawany jako pokarm
wielu zwierząt (ptaków, gadów i płazów)]
– házi tücsök (Acheta domestica) [a rovarok
(Insecta) osztályának az egyenesszárnyúak
(Orthoptera) rendjéhez, ezen belül a
tücsökfélék (Gryllidae) családjához tartozó
faj]
Świerszcz polny (Gryllus campestris) [gatunek
owada
należący
do
rzędu
prostoskrzydłych] – mezei tücsök (Gryllus
campestris)
[az
egyenesszárnyúak
(Orthoptera) az ízeltlábúak törzsének és a
rovarok osztályának egyik La Fontaine által
megénekelt faja]
świerszcze cierkały – a tücskök ciripeltek
świerszczyk [skaczący owad o długich tylnych
nogach,
wydający charakterystyczne
dźwięki] – tücsök; tücsköcske
Świerszczyk [czasopismo dla dzieci w wieku
wczesnoszkolnym.
Jego
logotyp
przedstawia uśmiechniętego, zielonego
świerszcza] – Tücsök (gyermekújság)
świerzb [zakaźna choroba pasożytnicza skóry
ludzi i zwierząt] – rüh, viszketegség
6945
świerzb (łac. scabies) [jest chorobą zakaźną ludzi
i
zwierząt
spowodowaną
przez
świerzbowce. U ludzi świerzb wywołuje
świerzbowiec ludzki (Sarcoptes hominis,
Sarcoptes scabiei), który objawia się
dokuczliwym świądem i zmianami
skórnymi w postaci przeczosów, grudek i
plam.] – rüh, rühösség [emlősök – köztük
az ember – és madarak bőrbetegsége, melyet
rühatkák általi fertőzés okozhat. Emberben
kizárólag a Sarcoptes scabiei nevű faj
okozza a rühösséget.]
świerzbiączka [uczuleniowa choroba skóry o
podłożu nerwowym] – (orv.) pruriró,
viszketegség
świerzbić, świerzbieć (swędzić) – viszketni
świerzbi go język – beszélhetnékje van
świerzbi mnie dłoń – (átv.) viszket a tenyerem
świerzbienie – viszketés
świerząbek bulwiasty (Chaerophyllum bulbosum)
– Csemege baraboly v. csemegebürök
(Chaerophyllum bulbosum) [Ernyős virágú
növény, répagyökerét, főleg a gyermekek,
nyersen eszik. A 18. sz.-ban még a felnőttek
is rendszeresen fogyasztották.]
-
Wersja 01 01 2017
Świerząbek gajowy – Bódító baraboly
świerząbek
korzenny
(Chaerophyllum
aromaticum)
–
fűszeres
baraboly
(Chaerophyllum aromaticum)
Świerząbek orzęsiony, świerząbek kosmaty
(Chaerophyllum hirsutum L.) [gatunek
rośliny
wieloletniej
z
rodziny
selerowatych. Występuje w środkowej i
południowej Europie, głównie w górach.
W Polsce w Sudetach, Karpatach i na
Podkarpaciu.]
–
Szőrös
baraboly
(Chaerophyllum hirsutum)
Świerzbiec właściwy, aksamitne ziarno (Mucuna
pruriens) [gatunek rośliny z rodziny
bobowatych. Pochodzi z Azji Wschodniej,
Moluków
i
Filipin.
Obecnie
rozprzestrzenił się w całej strefie
tropikalnej i występuje tu zarówno jako
zdziczały, jak i roślina uprawiana.] –
Bengáli bársonybab, (Mucuna pruriens L.)
Świerząbek gajowy (Chaerophyllum temulum L.)
[gatunek rośliny dwuletniej z rodziny
selerowatych. Występuje w Europie,
Północnej Afryce, Zachodniej Azji. W
Polsce rośnie w lasach, zaroślach oraz na
siedliskach ruderalnych, na całym niżu i w
górach] – Bódító baraboly v. Szédítő
baraboly (Chaerophyllum temulum) [Az
ernyősvirágúak
(Apiaceae)
jellemző
terméstípusa.]
Mucuna pruriens L
Świerzbnica (Knautia L.) [rodzaj roślin z rodziny
szczeciowatych. Według niektórych ujęć
taksonomicznych należy do niego ponad
60 gatunków występujących na obszarach
o klimacie umiarkowanym w całej
Europie i Azji Gatunkiem typowym jest
Knautia orientalis L.] – varfű
Świerzbnica polna (Knautia arvensis ssp arvensis)
– mezei varfű (Knautia arvensis)
6946
świerzopa, świerzepa, świerzepica [tak w
staropolszczyźnie zowie się klacz] – (daw)
kanca
świetlany, -a, -e [1. idealny, będący przedmiotem
marzeń lub wzorem do naśladowania;
2. świetlisty] – világító, fénylő, ragyogó
świetlica [1. sala w szkole, w której dzieci pod
opieką wychowawcy spędzają czas przed
lekcjami lub po nich; 2. placówka
organizująca zajęcia doszkalające i
rozrywkowe; 3. pomieszczenie, w którym
mieści się taka placówka; 4. izba główna w
domu, nazwana tak od tego, że bywała
najwidniejsza. Świetliczką, (na Podlasiu
świotełką i świetołką) lud nazywa izdebkę
małą
wprost
sieni.]
–
társalgó,
társalgóhelyiség, kultúrterem, kultúrotthon,
kultúrház, olvasóterem, klub, klubszoba; (w
chacie chłopskiej) tiszta szoba; (w szkole)
tanulószoba,
napközi;
(vasúti)
kultúrváróterem
świetlicowy, -a, -e – klub-, társalgó-, olvasótermi
świetlik [1. łąkowa roślina stosowana jako lek w
chorobach oczu; 2. okno dachowe; 3. zob.
iluminator; 4. otwierane do góry okno w
nadbudówce lub pokładzie statku;
5. drobny
chrząszcz
o
świecącym
końcowym członie odwłoka] – padlásablak
 Świetlik
[(architektura)
przeszklona
konstrukcja na dachu, pełniąca funkcję
przede
wszystkim
doświetlenia
pomieszczeń] – világítóablak
 Świetlik [(owad) Świetlikowate, robaczki
świętojańskie (Lampyridae) – rodzina z
rzędu chrząszczy. Liczy ok. 2000 gatunków
żyjących
na
roślinności
terenów
zadrzewionych.] – szentjánosbogár
 Świetlik [(ryba) Świetlikowate, świetliki
(Myctophidae)
rodzina
ryb
świetlikokształtnych.] – Gyöngyöshalfélék
(Myctophidae)
 Świetlik [(żeglarstwo) okno w pokładzie
statku, lub na wierzchu nadbudówki,
służące do oświetlenia wnętrza jednostki] –
világítóablak (hajó fedélzetén)
Świetlik (Euphrasia L.) [(roślina) rodzaj roślin
należący do rodziny zarazowatych] –
Euphrasia (szemvidítófű) [az alhavasi és
havasi sovány rétek növénye]; Szemvidítófű
(Euphrasia officinalis)
 świetlik błękitny (Euphrasia coerulea Hoppe
& Fürnr., synonimy: E. coerulea Tausch, E.
curta (Fr.) Wettst.) -
 świetlik gajowy, ś. zwarty (Euphrasia
nemorosa (Pers.) Wallr.)
 świetlik Kernera (Euphrasia kerneri Wettst.)
– réti szemvidító (Euphrasia kerneri)
-
Wersja 01 01 2017
 świetlik łąkowy
Hayne – Orvosi
rostkoviana)
(Euphrasia rostkoviana
szemvidító (Euphrasia
 świetlik maleńki (Euphrasia minima Jacq.)
 świetlik nadobny (Euphrasia picta Wimm.)
 świetlik salzburski (Euphrasia salisburgensis
Hoppe)
 świetlik tatrzański (Euphrasia tatrae Wettst.)
 świetlik wątły (Euphrasia micrantha Rchb.)
 świetlik wiosenny, ś. krótkogruczołkowy (
Euphrasia vernalis List, syn. E. brevipila
Burnat & Gremli)
 świetlik wyprężony (Euphrasia stricta D.
Wolff ex J. F. Lehm)
Świetlik łąkowy – orvosi szemvidító
Świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana Hayne)
zarazowatych. W innych systematykach
zaliczany
jest
do
rodziny
trędownikowatych.
Inna
nazwa
zwyczajowa: świetlik lekarski, nazwy
ludowe: ptasie oczka, złodziej mleczny.
Występuje na całym obszarze Europy, w
Polsce jest rośliną pospolitą.] – orvosi
szemvidító v. szemvidítófű (Euphrasia
rostkoviana v. Euphrasia officinalis) [a
vajvirágfélék családjába tartozó, élősködő
növényfaj. A nemzetséget korábban a
tátogatófélék (Scrophulariaceae) családjába
sorolták. Tudományos neve a görög
mitológiából származik, Euphrosine az
egyik gráciaként a szépség, kellem,
vidámság megtestesítője. Népies nevei:
vigasztalófű, szemfű.]
Świetlik świętojański (Lampyris noctiluca) [jeden
z
trzech
gatunków
świetlika
występujących
na
terenie
Polski,
szczególnie skraje lasów obficie porośnięte
krzewami, zbiorowiska wysokich bylin,
pobrzeża żywopłotów i parki] – nagy
szentjánosbogár (Lampyris noctiluca) [a
rovarok (Insecta) osztályának a bogarak
(Coleoptera) rendjéhez, ezen belül a
szentjánosbogarak (Lampyridae) családjához
tartozó faj]
Świetlik wyprężony (Euphrasia stricta) [gatunek
rośliny należący do rodziny zarazowatych
(Orobanchaceae).
W
innych
systematykach zaliczany jest do rodziny
trędownikowatych.]
–
Közönséges
szemvidítófű (Euphrasia stricta)
6947
świetlik zwarty (Euphrasia nemorosa = E. Curta)
– Szemvidítófű (Euphrasia nemorosa)
Lamprohiza splendidula – kis szentjánosbogár
(Lamprohiza splendidula) [a rovarok
(Insecta) osztályába a bogarak (Coleoptera)
rendjébe
és
a
szentjánosbogarak
(Lampyridae) családjába tartozó faj]
świetlistość – fényesség
świetlisty, -a, -e [utworzony ze światła, pełen
światła lub odbijający światło] – világító,
fényes, fénylő
świetliście – fényesen, fénylően
świetlnik (słup jasności) – (bány.) szellőztető akna
świetlny, -a, -e [1. będący światłem lub dotyczący
światła; 2. wykorzystujący do działania
światło] – világító; fényświetlówka [(lampa fluorescencyjna, lampa
luminescencyjna,
lampa
jarzeniowa,
jarzeniówka)
odmiana
lampy
wyładowczej, w której źródłem światła są
wyładowania
łukowe
w
jarzniku
wypełnionym argonem i oparami rtęci] –
fénycső, neoncső; lumineszkáló lámpa
świetnie – ragyogóan, nagyszerűen, pompásan,
kitűnően, remekül, fényesen
świetnie udaje – remekül utánoz v. utánozza
świetnie się dziś pracowało – ma remekül ment a
munka
świetność – csillogás, pompa
świetny, -a, -e [1. bardzo dobry; 2. daw. sławny,
znamienity] – ragyogó, kiváló, nagyszerű,
kitűnő; pompás, remek, fényes
świetny kawał dziś słyszałem – csuda jó esetet v.
dolgot v. remek viccet hallottam ma
świetny uczeń – kiváló tanuló
świeże jagody – pirospozsgás arc
świeże powietrze – friss levegő
świeże upieczony – újdonsült
świeżenie – fúvatás
świeżo – frissen; újonnan, nemrég, az imént
świeżo dojone mleko – frissen fejt tej
świeżo malowane! – frissen mázolva! ; frissen
mázolt, frissen festett
-
Wersja 01 01 2017
świeżo powleczona poduszka – frissen húzott
párna
świeżo przybyły – újonnan érkezett
świeżo przygotowany – újonnan készült
świeżo zrobiony – újonnan készült
świeżo upieczony – frissen sült; újdonsült
świeżo upieczony doktor – újdonsült doktor
świeżo upieczony (lekarz, inżynier) – újdonsült
(orvos, mérnök)
świeżość – frissesség, üdeség
świeżutki, -a, -ie; świeżusieńki, świeżuteńki, a, -ie
(świeży kics. nyomatékos árnyalattal)
świeżutko, świeżusieńko, świeżuteńko – (świeżo
kics. nyomatékos árnyalattal)
świeży, -a, -e [1. o produktach, potrawach:
niedawno
przyrządzony
lub
wyprodukowany;
2. o
owocach,
warzywach,
mięsie,
rybach:
nieprzerobiony, surowy; 3. o powietrzu,
zapachu, smaku itp.: ożywczy, przyjemnie
chłodny, czysty; 4. o kolorach: jasny, żywy
i intensywny; 5. wyglądający młodo i
zdrowo; 6. świadczący o czyjejś młodości,
zdrowiu lub dobrym samopoczuciu; 7.
wnoszący coś nowego; 8. taki, który
niedawno powstał lub pojawił się; 9. taki,
który nie był jeszcze używany; 10. będący
kimś od niedawna] – friss, üde, zsenge;
intenzív; fiatalos, egészséges; új
świeża woda – friss víz
świeże jajko – friss tojás
świeże mięso – friss hús
świeże powietrze – friss levegő
świeże siły – (átv.) friss erők
świeży cleb jest źle strawny – a friss kenyér
nehezen emészthető
świeży clebuś – friss kenyérke
świeży nabytek – új, friss szerzemény
świeży rumieniec – üde pír (az arcon)
świeżyć [usuwać domieszki metali w procesie
wytopu stali, miedzi lub ołowiu] – fúvat
święcenia [uprawnienia i obowiązki nadawane
stopniowo osobie, która ma zostać
kapłanem; też: obrzęd nadawania tych
uprawnień i obowiązków] – szentelés
święcenia kapłańskie – papszentelés
święcenie – (egyh.) szentelés, beszentelés,
megszentelés; felszentelés, egyházi rend
(felvétele); megülés, megünneplés
święcenie domu – házszentelő
święcenie jajek wielkanocnych – húsvéti
tojásszentelés
święcenie kościoła – templomszentelés
Święci – szentek
6948
święcić (święcę) [1. nadawać czemuś charakter
sakralny przez modlitwę i pokropienie
wodą święconą; 2. obchodzić jakiś dzień,
rocznicę itp. bardzo uroczyście, jak
święto]
–
szentelni,
megszentelni,
felszentelni,
beszentelni;
(kogoś)
felszentelni;
beszentelni;
(świętować)
ünnepelni, megünnepelni, megülni
święcić coś – áldozni v. szentelni vmit
święcić czyją pamięć – kegyelettel megőrizni
vkinek az emlékét
święcić dom – házat szentelni
święcić dzwon – harangot szentelni
święcić triumfy; święcić zwycięstwo – diadalt ülni
v.
ünnepelni,
győzelmet
ünnepelni,
győzelmi ünnepet ülni
święcić się [1. być obchodzonym uroczyście, jak
święto;
2. zanosić
się
na
coś
nieprzyjemnego]
–
megszenteltetik,
megszentelődni, megdicsőülni
święcie [1. nie mając wątpliwości; 2. daw. na
pewno,
niezawodnie]
–
szentül;
kétségtelenül, biztosan
święcie wierzyć (w co) – szentül hinni (vmit)
święcone [1. święconka; 2. uroczyste śniadanie
wielkanocne]; święconka – húsvéti szentelt
étel
Święcone. Uroczyście naród polski obchodził
Boże Narodzenie, Wielkanoc i Zielone Świątki,
ale najuroczyściej Wielkanoc. W Wielką Sobotę
kapłan poświęcał wyczekiwaną po długim i
surowym poście obfitą mięsną zastawę
świąteczną. Gdy przybył do dworu wiejskiego,
cała wieś znosiła święcone w kobiałkach
podesłanych białymi ręcznikami i ustawiała w
półkole na ziemi, w pośrodku zaś ceber z wodą.
Kapłan poświęcał wodę i jadło, które odtąd
przybierało
nazwę
„święconego”.
Wodę
rozbierano do wszystkich domów we flaszki a
resztę wylewano do studni. Potem kapłan święcił
we dworze święcone gospodarza. W dawnych
czasach po rezurekcyi o północy dzielono się
jajkiem, dziś rozpoczynają od tego jadło zimne w
dniu świątecznym. W dniu tym przy stole
spotkawszy się, najzawziętsi nieprzyjaciele
podawali sobie dłonie na znak pojednania i
przebaczali nawzajem. Ł. Gołębiowski pisze w 3cim lat dziesiątku XIX wieku: „Uginają się i teraz
stoły pod ciężarem szynek, mięsiw, jaj, kiełbas,
placków, mazurków. Rzadko już gdzie dają się
widzieć starożytne kołacze, obertuchy, jajeczniki.
Jakaż radość, kiedy się udały ciasta, smutek w
przeciwnym razie. Są ciasta parzone, baby
petynetowe, dla równości dziurek tak nazwane.
Po miastach bogatsi cukiernicze zastawiają ciasta,
lukrowaniem ozdobne, baby migdałowe, z
razowego chleba, z ciasta białego, różowego lub
ciemnego, torty królewskie i t. p. Najokazalsze w
Warszawie bywa święcone u pp. Zamojskich, u
namiestnika, prezydenta miasta, marszałka dworu;
wszędzie staropolskiej gościnności są miłą
-
Wersja 01 01 2017
pamiątką i oznaką”. Gdy za wojen napoleońskich
wojownicy polscy w Hiszpanii na Wielkanoc
święcone zastawili, aby przypomnieć sobie
ukochaną rodzinę i ziemię ojczystą, księża
hiszpańscy mieli trudność w znalezieniu
odpowiedniej modlitwy do poświęcenia a lud
zaproszony do dzielenia się jajkiem podziwiał
pobożność i gościnność Polaków. Na Rusi
Czerwonej – powiada Wójcicki – gospodynie
wysadzają się, aby baby wyrastały jak najwyżej i
odznaczały się lekkością. Ani Wójcicki ani
Gołębiowski nie wspominają, że ciasta
wielkanocne od wieków nie mogły się obejść bez
szafranu, który nietylko nadawał im żółtą barwę,
ale – jak utrzymywano – i rozweselał, a były to
święta zawsze wesołe, bo zbierała się na nie do
ognisk domowych bliższa i dalsza rodzina, a
zwłaszcza ci, którzy własnych domów i ognisk
nie mieli, gościnnie i serdecznie byli przez
bogatszych krewnych przyjmowani. Wśród
pięknych miniatur, ozdabiających Pontyfikał
Erazma Ciołka z pierwszych lat XVI w.,
znajdujemy ceremonję święcenia jadła złożonego
z pieczonych prosiąt i strucli. Kropidło, talerz z
wodą – wszystko jakby dzisiaj, choć obraz piąty
wiek swej starości zaczyna.
święcone jajko – szentelt tojás, húsvéti tojás
święconka [potrawy wielkanocne, układane w
koszyczku i święcone w kościele w Wielką
Sobotę] – húsvéti szentet étel
święcony, -a, -e [mający charakter sakralny] –
szentelt
święta [Boże Narodzenie lub Wielkanoc] –
Karácsony
święta – szent (nő); szent asszony
Święta Bożego Narodzenia, Narodzenie Pańskie
[w tradycji chrześcijańskiej – święto
upamiętniające
narodziny
Jezusa
Chrystusa] – karácsony [a legnagyobb
keresztény ünnep a húsvét után, amellyel
Jézus Krisztus születésére emlékeznek]
Święta Inkwizycja, Inkwizycja (łac. Inquisitio –
"śledztwo", "badanie", "poszukiwanie w
określonej sprawie, przesłuchanie") [w
Kościele katolickim instytucja powołana w
XIII w. do przeprowadzania zarówno
śledztwa jak i procesu sądowego w
przypadkach herezji, niezależna od sądów
biskupich oraz od świeckiej władzy
sądowniczej, podległa papieżowi.] – Szent
Inkvizíció, Inkvizíció (latinul inquisitio
haereticae pravitatis magyarul az eretnek
gonoszság
kinyomozása)]
egyházi
törvényszék, melynek feladata volt az
eretnekek kinyomozása és megbüntetése.
Időrendi sorrendben négy inkvizíció létezett:
a középkori inkvizíció, a spanyol inkvizíció,
a portugál inkvizíció és a római inkvizíció.]
Święta Katarzyna – Szent Katalin
-
 św. Katarzyna z Aleksandrii (III/IV w.) 





6949





męczennica (zobacz również Katarzynki)
św. Katarzyna Szwedzka (Katarzyna z
Vadstena) (1331-1381) - brygidka
św. Katarzyna ze Sieny (1347-1380) tercjarka dominikańska, mistyczka
św. Katarzyna de Vigri (Katarzyna z
Bolonii) (1413-1463) - klaryska, mistyczka
św. Katarzyna z Palenzy (ok. 1430-1478) założycielka zakonu augustianek
św. Katarzyna z Genui (1447-1510) mistyczka
św. Katarzyna del Ricci (1522-1590) dominikanka, stygmatyczka
św. Katarzyna Tomás (Katarzyna z Palmy)
(1533-1574) - augustianka, mistyczka
św. Katarzyna Yi (1783-1839) - męczennica
koreańska
św. Katarzyna Laboure (1806-1876) szarytka
św. Katarzyna Chong Ch'or-yom (18171846) - męczennica koreańska
św. Katarzyna Drexel (1858-1955) zakonnica
święta
krowa [w Indiach: każda krowa,
traktowana
jak
przedmiot
kultu
religijnego] – szent tehén (Indiában)
święta Małgorzata – Szent Margit
 św. Małgorzata z Antiochii Pizydyjskiej (zm.
ok. 303–305)
rzymskich
–
męczennica
z
czasów
 św. Małgorzata Szkocka (ok. 1045–1093) –
królowa Szkocji
 św. Małgorzata Węgierska (1242–1270) –
węgierska
królewna,
mistyczka, stygmatyczka
dominikanka,
 św. Małgorzata z Kortony (1247–1297) –
włoska tercjarka, stygmatyczka
 św. Małgorzata Maria Alacoque (1647–1690)
– francuska wizytka, wizjonerka
święta prawda – szent igazság
Święta Rodzina [święty Józef, święta Maria i
Jezus] – Szent Család; szent család ünnepe
Święta Trójca [dogmatyczne określenie w
większości
wyznań
chrześcijańskich,
niemające jako termin bezpośredniego
źródła w Biblii, ujmujące istnienie Boga w
Trzech
Osobach.
Formuła
Trójcy
zatwierdzona została w 325 roku podczas
soboru nicejskiego.] – Szentháromság
(latinul Sancta Trinitas) [a legtöbb
keresztény felekezet tanítása szerint a három
isteni személy (Atya, Fiú, Szentlélek). A
szentháromságbeli személyek egységéről,
egyenlőségéről és különbözőségéről szóló
tan a Szentháromságtan.]
Święta Wielkanocne, Wielkanoc (Pascha,
Niedziela Wielkanocna) [najstarsze i
Wersja 01 01 2017
najważniejsze
święto
chrześcijańskie
(obok Bożego Narodzenia) upamiętniające
śmierć oraz zmartwychwstanie Jezusa
Chrystusa.] – húsvéti ünnepek, húsvét
(keresztények legfontosabb ünnepe, de a
tavaszvárás, a tavasz eljövetelének ünnepe
is)
święta wojna [wojna prowadzona z powodów
religijnych] – vallásháború, keresztes
háború, szent háború
święte oburzenie – nemes felháborodás
Święte Przymierze [sojusz zawarty 26 września
1815 w Paryżu z inicjatywy cesarza Rosji
Aleksandra I przez: Cesarstwo Rosyjskie,
Cesarstwo Austriackie w osobie cesarza
Franciszka I i przez Królestwo Prus w
osobie króla Fryderyka Wilhelma III.] –
Szent Szövetség (németül Heilige Allianz,
franciául
Sainte-Alliance)
[az
1815.
szeptember 26-án, a napóleoni háborúk után
I. Sándor orosz cár, I. Ferenc osztrák császár
és magyar király és III. Frigyes Vilmos
porosz király által Párizsban megkötött
politikai és katonai szövetség, amely 1848-ig
meghatározó befolyást gyakorolt Európa
politikai helyzetére. A szerződés alapvető
célja a feudális monarchiák fenntartása.
Egyben ezt tekinthetjük az első összeurópai
békefenntartó,
béketeremtő
biztonsági
rendszernek is. Eredménye, hogy mintegy
negyven éven át – a krími háborúig –
megakadályozta a nagyhatalmak egymás
elleni háborúit.]
świętej
pamięci
–
meghalt;
boldogult,
megboldogult; néhai
świętej pamięci (osoba) – néhai v. megbodogult
(személy)
święto [1. dzień, w którym obchodzi się
uroczystości religijne lub państwowe;
2. nadzwyczajne wydarzenie] – ünnep,
(dzień wolny od pracy) ünnepnap
święta – ünnepek; ünnepnapok
święta są tuż tuż a. tuż-tuż a. tuż, tuż – küszöbön
állnak v. vannak az ünnepek
Święta starego testamentu
1. Sabat obchodzono na końcu każdego tygodnia.
2. Święto Paschy czternastego dnia miesiąca
Abib (koniec marca i początek kwietnia).
3. Dnia 15-tego tegoż miesiąca rozpoczynało się
Święto Przaśników, które trwało 7 dni. W
czasie tym usuwano wszelki kwas z domów.
Pierwszy i ostatni dzień (były dniami świętych
zgromadzeń, w których wstrzymywano się od
koniecznych robót.
4. Święto Pierwocin obchodzono przy końcu
żniw jęczmiennych, w których przynoszono
snop jęczmienia do kapłana do obracania
(kołysania). Pierwszy snop może służyć jako
6950
typ Chrystusa, który był pierwszym w
zmartwychwstaniu.
5. Święto Tygodni czyli Zielonych Świątek
obchodzono po żniwach pszenicy w miesiącu
Siwan (koniec maja i początek czerwca).
6. Święto trąbienia w róg - obchodzono je
pierwszego dnia miesiąca Tiszri. Wskazuje na
przebudzenie Izraela i przypomnienie przyjścia
Pana.
7. Dzień Przebłagania czyli Oczyszczenia (jomkippur)
obchodzono
dziesiątego
dnia
siódmego miesiąca (Tiszri, od połowy września
do połowy października).
8. Święto Kuczek, Namiotów, czyli Szałasów.
Obchodzono je w miesiącu Tiszri w dniach od
15-21. Pierwszy i ostatni dzień były dniami
spoczynku i ogólnych zebrań. Były dniami
radości. Wskazują na ogólną radość w
Millenium.
ÜNNEPEK. - Izráel szent ünnepei,
amelyek alkalmával az egész nép
bemutatta különleges tiszteletét. Összesen
hét ilyen volt:
1. Sabbat – szombat
2. A páska vagy kovásztalan kenyerek ünnepe a
sínai-hegyi törvény adása előtt rendeltetett,
hogy az Egyiptomból való kivonulásról
ünnepélyesen megemlékezzenek. Niszán hó 14én kezdődött, és egy hétig tartott (3Móz 23,58). Minden izráelita férfinak részt kellett vennie
rajta (5Móz 16,16).
3. A pünkösdöt, vagy hetek ünnepét a páskaünnep után 50 nappal tartották. Csak egy napig
tartott, és a búzaaratás végét jelentette; új
búzából frissen sütött két darab kenyeret
mutattak be Istennek áldozatul (5Móz 16,9-12).
4. A kürtzengés vagy újhold ünnepét a hetedik
hónap (október) első napján tartották, és ez a
polgári év kezdetét jelentette (újév) (3Móz
23,23-25).
5. Tíz nappal ezután tartották a nagy engesztelési
napot, mint az egész nép bűnbánatának és bűne
feletti gyászának napját. A főpap Isten színe
előtt vallotta meg az egész gyülekezet bűneit,
és egy különleges áldozati állat vérével ment be
a szentek szentjébe, hogy bocsánatot szerezzen
Istentől a nép bűneire (3Móz 16; 23,26-32). Ez
a nap az "ünnepek ünnepe".
6. A lombsátor ünnepe az utolsó, amelyet a
törvény rendelt. Öt nappal a nagy engesztelési
nap után kezdődött (3Móz 23,34-36; 5Móz
16,13) és nyolc napig tartott; Kánaánba, az
ígéret földjére történt bevonulásra emlékeztetett
a hosszú pusztai vándorlás után.
7. A gyertyagyújtás ünnepe (hannuka) a
makkabeusi korra emlékeztet, amikor a
templomot megtisztították és újra felszentelték.
Nyolc napig ünnepelték kiszlév hó 25-ével
kezdődőleg (decemberben).
8. Purim ünnepe megemlékezés volt az Eszter
királyné által történt szabadulásról a babiloni
fogság idején, mert meg tudta hiúsítani Hámán
ördögi támadását (Eszt 9,1-10).
-
Wersja 01 01 2017
święto dożynki – aratóünnep, aratóünnepség,
aratási ünnepség
święto Konstytucji [Konstytucja 3 maja
(właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3
maja) – uchwalona 3 maja 1791 roku
ustawa
regulująca
ustrój
prawny
Rzeczypospolitej Obojga Narodów.] – az
alkotmány ünnepe (lengyel nemzeti ünnep,
május 3.)
święto kościelne [święto ustanowione przez
Kościół] – egyházi v. templomi ünnep
Święto Losów [zob. Purim] – Purim
święto Matki Boskiej Gromnicznej [Jednym z
najstarszych Świąt w Kościele jest święto
Ofiarowania Pańskiego, znane w Polsce
jako święto Matki Bożej Gromnicznej.
Obchodzone jest 2-go lutego (40 dni od
Bożego Narodzenia) i już od X wieku
wiąże się z nim zwyczaj poświęcania świec
używanych w liturgii i poza nią. Jest to
święto Pańskie, ale zawiera wiele
maryjnych akcentów, bo przecież to
Maryja ma wielki wkład w dzieło
Odkupienia. Ona przynosi dziecko,
ofiarowując Je Ojcu Niebieskiemu i słucha
proroczych słów starca Symeona.] –
Gyertyaszentelő
Boldogasszony
(lat.
Purificatio B. M. V., Praesentatio Domini):
Urunk bemutatása a templomban február 2án (vö. Lk 2,22-32).
Święto Namiotów, Święto Szałasów [zob. Sukot]
/Żniw/ [1. zob. Namiotów święto; 2.
Według kalendarza biblijnego Święto to
przypada od dnia piętnastego do
dwudziestego
pierwszego
miesiąca
siódmego, to jest przez siedem dni.] –
sátoros ünnep [a Szukkot, a Sátoros ünnep,
egyike a három zarádokünnepnek, mely a
zsidóság legvidámabb és legszínesebb
ünnepe, amelyen vigadni - micveparancsolat. Különösen két dolog jellemzo
rá, az egyik az ünnepi csokor, a másik pedig
az ünnepi sátor, melyet a szabad ég alatt
állítanak fel.]
święto narodowe [święto upamiętniające
wydarzenia ważne dla jakiegoś narodu] –
nemzeti ünnep
święto państwowe [święto ustanowione przez
władze państwowe] – állami ünnep
Święto Pracy [1 maja obchodzony jako święto
ludzi pracy] – a munka ünnepe (május 1.)
 Święto Pracy, Międzynarodowy Dzień
Solidarności Ludzi Pracy, popularnie zwany 1
Maja [międzynarodowe święto klasy
robotniczej, obchodzone od 1890 roku
corocznie 1 maja. W Polsce Święto Pracy jest
świętem państwowym od 1950 roku. Święto
wprowadziła
w
1889
roku
II
6951
Międzynarodówka
dla
upamiętnienia
wydarzeń z pierwszych dni maja 1886 roku
w Chicago, w Stanach Zjednoczonych
podczas
strajku
będącego
częścią
ogólnokrajowej
kampanii
na
rzecz
wprowadzenia 8-godzinnego dnia pracy.] ―
A munka ünnepe (korábban a munkások
ünnepe) [a nemzetközi munkásmozgalmak által
kiharcolt ünnepnap, a legtöbb országban
hivatalos állami szabadnap, amely a munkások
által elért gazdasági és szociális vívmányokról
hivatott megemlékezni. A legtöbb országban
május elsején, az Amerikai Egyesült
Államokban és Kanadában viszont szeptember
első hétfőjén ünneplik. Május 1-je hasonló
tartalommal katolikus ünnep is, munkás Szent
József, a munkások védőszentje (Jézus
nevelőapja) tiszteletére. XII. Piusz pápa 1955ben egy újonnan kreált ünneppel: a május
elsejét „József, a munkás” ünneppé emelte. Az
ugyanerre a napra eső ősi európai pogány
ünnepek, mint például a beltane, vagy a
hagyományok, mint a májusfa állítása, más
eredetűek és tartalmúak.]
Święto Przaśników [zob. pascha w zn. 1.] –
pászka v. kovásztalan kenyér ünnepe
święto przypadło w środę – az ünnep szerdára
esett
święto radości – örömünnep
święto rodzinne – családi ünnep
święto ruchome [święto kościelne, którego datę
wyznacza się zależnie od terminu
pierwszej pełni Księżyca po równonocy
wiosennej] – változó ünnep
Święto Świeczek [zob. Chanuka] – (héber)
chanuka, hanuka; (A Fény ünnepe)
Święto Trąbek [zob. Rosz ha-Szana] [1. Rosz haSzana (hebr. Początek Roku), jedno z
najważniejszych święto w żydowskim
kalendarzu, obchodzone pierwszego i
drugiego
dnia
miesiąca
tiszri
(wrzesień/październik).] – (héb.) Ros
hásáná (héberül: ‫ראש השנה‬, az év kezdete,
áskenáz kiejtéssel Rajs hásónó), a zsidó
zsinagógai újév
Święto Trzech Króli [święto katolickie
obchodzone na pamiątkę objawienia się
Jezusa Chrystusa] – Vízkereszt, Három
Királyok Ünnepe; háromkirályok ünnepe
święto wypadło w czwartek – az ünnep
csütörtökre esik
święto wypada w środę – az ünnep szerdára esik
święto wyzwolenia – felszabadulási ünnep
Święto Zmarłych [święto obchodzone 1
listopada, w dniu kościelnego święta
Wszystkich Świętych] – halottak napja
(november 1.)
świętojanki [porzeczki; tak po pyrlandzku mówi
się na porzeczki. Czerwone porzeczki na
-
Wersja 01 01 2017
krzakach pojawiają się pirazyoko na
Jana, przy Nocy Świętojańskiej.] – vörös
ribiszke v. kerti ribiszke (Ribes rubrum)
świętojański, -a, -ie – szentjánosświętojański chleb – szentjánoskenyér (Ceratonia
siliqua)
świętojański
robaczek
–
szentjánosbogár
[szentjánosbogarak (Lampyridae)]
świętokradca
[człowiek
popełniający
świętokradztwo] – szentségtörő ember
świętokradczo, świętokradzko – szentségtörően
świętokradczy, -a, -e; świętokradzki, -a, -ie –
szentségtörő
świętokradztwo
[1. zbezczeszczenie
lub
znieważenie
świętego
miejsca
lub
przedmiotu;
2. znieważenie
czegoś
uważanego za świętość] – szentségtörés
(lat. sacrilegium)
świętokrzyski, -a, -ie – szentkeresztświętokupstwo [zob. symonia] – simónia
Świętopełk,
Wszetopełk,
Świętopałk,
Świętopełek [starodawne (obecnie rzadkie)
imię słowiańskie (czes. Svatopluk), oznacza
święty (tj. silny, mocny) pułk (tj. oddział;
dawne polskie pełk/połk, czes. pluk). Polskie
"pełk", "pułk", powstało w wyniku
wokalizacji pierwotnego prasłowiańskiego
twardego zgłoskotwórczego "l" w języku
polskim doby przedpiśmiennej w –
zależnie od otoczenia fonetycznego – "oł",
"uł albo "eł".] – (cseh) Svatopluk (a név
jelentése: szent ezred = szvato plk) [pl. hist.
I. (Szépszemű) Szvatopluk (830? – 894) a
Mojmír-házból
származó
nyitrai
részfejedelem, majd 871 és 894 között morva
fejedelem, őalatta volt legnagyobb a Morva
Fejedelemség területe. Uralkodásának és a
morvák térségbeli hegemóniájának többek
között a magyarok honfoglalása vetett
véget.]
Świętopietrze [polska nazwa daniny na rzecz
papiestwa (tzw. denar świętego Piotra)
płaconej przez średniowieczne europejskie
państwa katolickie] – Péterfillér (latinul
„Denarius Sancti Petri”) néven ismert az az
adomány, amelyet a katolikus hívők a római
pápa támogatására gyűjtenek. [A gyűjtés a 8.
században Angliában kezdődött, III. Gergely
pápa idején; kezdetben csak az angolok,
később a dán, svéd és norvég egyházak is
kötelezően fizették. Az adományozás
egészen VIII. Henrik uralkodásáig kötelező
jellegű volt.]
Świętopietrze – nazwa pobożnej daniny dla
Stolicy Apostolskiej na budowę kościoła św.
Piotra i światło u grobu tego apostoła. Czechy,
Węgry, Hiszpanja, Anglja i Szwecja w średnich
wiekach płaciły tę ofiarę Rzymowi corocznie.
6952
Polska tak nazwany później grosz św. Piotra
opłacała już za Bolesława Chrobrego, ale
nieregularnie, co Bolesław usprawiedliwiał
zasadzkami, przez cesarza Henryka II na drodze
do Rzymu czynionemi. Potem nastąpiła dłuższa
przerwa, bo o wprowadzeniu świętopietrza przez
Kazimierza I (wnuka Chrobrego) w r. 1045
wspomina Gallus jak o rzeczy nowej. Kadłubek o
świętopietrzu nic nie pisze. Bogufał nazywa ten
pieniądz denarem (denarium). Długosz powtarza
znaną legendę, że gdy posłowie polscy udali się
do klasztoru kluniackiego we Francyi, aby
zaprosić na tron polski królewicza Kazimierza,
który jakoby postanowił zostać tam mnichem, a z
Kluniaku pojechali do Rzymu prosić Ojca
świętego, aby zwolnił królewicza od ślubów,
Benedykt IX, wysłuchawszy prośby Polaków,
przychylił się do niej pod warunkiem, aby
Królestwo Polskie płaciło corocznie świętemu
Piotrowi od każdej głowy stanu nierycerskiego po
jednym pieniądzu (usualem numum), nadto, że
Polacy nie będą odtąd zapuszczać włosów
zwyczajem barbarzyńskim, ale postrzygać głowy
z odsłonieniem uszu, na wzór innych narodów
katolickich, a w znaczniejsze święta przewieszać
na sobie białe chustki lniane nakształt stuły.
Odtąd, jak twierdzi Długosz (piszący w 4 wieki
potem), szlachta polska zaczęła podgalać głowy
na wzór zakonników, a nikomu nie godziło się
naruszać granic królestwa, w którem opłata
Świętopietrza oznaczała prawe ziemie Polski. W
XIV wieku Polskę połączono w poborze
świętopietrza razem z Danją, Szwecją i Norwegją.
Roku 1386 poborcą generalnym na 3 lata w
Polsce został biskup poznański Dobrogost i ten
zaraz wyznaczył z ramienia swego 10-u
podpoborców, t. j. tylu, ile było wówczas w
Polsce djecezyi. Z powodu wojen i nieurodzajów
nieraz opłata świętopietrza ulegała opóźnieniu i
przerwom, a lubo nie przedstawiała nigdy sum
znaczniejszych, Polacy uważali ją za uciążliwą.
Zygmunt I wyjednał u Leona X, iż dochód ze
świętopietrza przeznaczony został z woli papieża
na poprawę zamku w Kamieńcu Podolskim, który
uważany był za przedmurze przeciw potędze
tureckiej. Ustępstwo powyższe ponawiali papieże
co lat 10, aż Czarnkowski wyjednał ustąpienie
rzeczonej daniny bez oznaczenia czasu. Ze źródła
tego wpłynęło r. 1510 na Kamieniec grzywien
srebra 420, w r. 1538 złotych ówczesnych 4200 za
lat 5, czyli po 840 złotych rocznie. Na sumę tę
pobierano z jednych łanów po dwa grosze, z
innych po groszu. Z pokwitowań Zygmunta
Augusta okazuje się, że od r. 1550 do 1563 z całej
metropolii gnieźnieńskiej wraz z djecezją
wrocławską było przychodu wogóle zł. 5246 gr.
15 i denarów 14. Gdy coraz bardziej w Polsce
pomnażali się dysydenci, a Rzym starał się o
najłagodniejsze stosunki z wiernymi, grosz św.
Piotra upadł sam z siebie. Odtąd o opłacie
świętopietrza żadnego w aktach skarbu polskiego
niema śladu. Ks. Piotr Skarga za Zygmunta III
powiada już tylko: „Za naszej pamięci jeszcze to
Świętopietrze dawano.” Tym sposobem grosz
polski na bazylikę i lampę u grobu św. Piotra, a
potem na podolską twierdzę u przedmurza
-
Wersja 01 01 2017
chrześcijaństwa, zasłaniającą Ruś od azjatyckiego
jassyru, po 6-u wiekach urzędowego poboru
przeszedł do podań dziejowych.
świętoszek [pogard. człowiek manifestujący swą
pobożność, skromność i cnotliwość, często
fałszywą], świętoszka – szenteskedő, álszent
(ffi/nő)
świętoszkowaty, -a, -e [wstydliwy, pruderyjny] –
álszent, szenteskedő; sunyi
świętoszkowata mina – álszent arckifejezés
świętości narodowe – nemzeti ereklyék
świętość [1. cecha Boga oraz osób, miejsc i
przedmiotów uznanych za święte; 2. to, co
jest otoczone czcią i szacunkiem] –
szentség [1. (lat. sanctitas) a) Isten
szentsége; b) ember életszentsége, szentek. 2. (lat. sacramentum) 7 kegyelemközlő jel,
szentségek.]
świętować [obchodzić jakieś święto] – ünnepelni
świętowanie – ünneplés, ünnep, munkaszünet
świętujący, -a, -e – ünneplő
święty1, -a, -e (św.) [1. o osobach: po śmierci
uznany przez Kościół za zbawionego i
godnego kultu; 2. uświęcony przez jakąś
religię; 3. określenie przysługujące Bogu
jako istocie wszechmocnej, nieskończonej i
nieśmiertelnej; 4. związany z kultem
religijnym; 5. cnotliwy i bardzo dobry; 6.
godny czci i szacunku; 7. nietykalny,
nienaruszalny] – szent (Szt., szt.)
Święty, Poświęcenie, Sanktyfikacja - wyraz
''święty'' spotykany jest bardzo często w ST
(hebrajski kadosz) i w NT (grec. hagios). Bóg jest
doskonały
w
sprawiedliwości,
czystości,
prawdzie, miłości, dobroci i to wszystko czyni Go
świętym. Bóg chce, aby człowiek przyjął Jego
naturę, co ma miejsce w odrodzeniu się z Ducha
Świętego i chce także, aby człowiek odrodzony z
Ducha Świętego rósł w naturze Bożej, i to nazywa
się sanktyfikacją. Każdy z Boga narodzony
człowiek jest świętym - odseparowanym dla Boga
od świata. Bracia mają pozdrawiać się świętym
pocałunkiem, tzn. pocałunkiem, który objawia
naturę Bożą. Jezus jest Świętym. O świętości
decyduje Bóg, co wyrażane jest w Słowie Jego
podanym nam na piśmie. Jezus Chrystus nazwał
Boga Stwórcą nieba i ziemi, Ojcem. Jezus
Chrystus nazywa chrześcijan braćmi Swymi.
święte przedmioty – szent tárgyak; kegytárgyak
świętej pamięci – megboldogult, néhai
święty2 (hebr. qodesz lub kodesz oznacza
oddzielony) [1. w Kościele katolickim i
wschodnim: osoba po śmierci oficjalnie
uznana za zbawioną i godną kultu; 2. w
ST: 1) Bóg (zob. Iz 5,16 z przypisem);
2) członek narodu wybranego. W NT
wierny Kościoła Chrystusowego.; 3.
stosowane przez chrześcijan określenie
człowieka, który przebywa z Bogiem w
niebie] – szent (ffi) (Szt.) (latin: sanctus;
gör.: ἁγίος hagíos, héber: qadoš) [részint az
elkülönítettség, részint a tökéletesség
fogalomkörébe tartozó személyek, dolgok és
fogalmak jelölésére használatos, vallásos
kifejezés]
Święty Boże! – Szet Isten!
Święty Józef – Szent József
 św. Józef z Nazaretu
 św. Józef z Arymatei
 św. Józef z Leonessy (1556-1612) - włoski
6953
kapucyn, misjonarz
 św. Józef Kalasancjusz (1557-1648) założyciel pijarów
 św. Józef Zhang Dapeng (1754-1815) chiński katechista, męczennik
 św. Józef Yuan Zaide (1766-1817) - chiński
ksiądz, męczennik
 św. Józef Chang Song-jib (1786-1839) męczennik koreański
 św. Józef Benedykt Cottolengo (1786-1842) włoski prezbiter
 św. Józef Chang Chu-gi (1803-1866) - ksiądz,
męczennik koreański
 św. Józef Im Ch'i-baeg (1804-1846) męczennik koreański
 św. Józef Zhang Wenlan (1831-1861) chiński seminarzysta, męczennik
 św. Józef Wang Yumei (1832-1900) męczennik chiński
 św. Józef Piotr Han Jae-kwon (1836-1866) męczennik koreański
 św. Józef Ma Taishun (1840-1900) męczennik chiński
 św. Józef Sebastian Pelczar (1842-1924) biskup przemyski
 św. Józef Cho Yun-ho (1848-1866) męczennik koreański
 św. Józef Yuan Gengyin (1853-1900) męczennik chiński
 św. Józef Bilczewski (1860-1923) arcybiskup lwowski
 św. Józef Wang Kuiju (1863-1900) męczennik chiński
 św. Józef Gambaro (1869-1900) - włoski
franciszkanin, misjonarz, męczennik
Święty gaj [to święte miejsce poświęcone
bóstwom, duchom przodków lub siłom
natury. Święte gaje występują w
pierwotnych religiach Ariów, Irańczyków,
Greków, Rzymian, Germanów, Słowian, i
Celtów. Istniały one zarówno w religiach
starożytnych jak i w innych kulturach na
świecie . W niektórych kulturach święte
gaje poświęcone były bogom (jeden z nich
stał się np. podstawą do powstania książki
Jamesa Frazera Złota gałąź), w innych
dodatkowo stanowiły symboliczną więź
-
Wersja 01 01 2017
żywych ze zmarłymi przodkami, której
naruszenie
groziło
poważnymi,
negatywnymi konsekwencjami. Miejsca
takie zachowały swoją funkcję religijną
także współcześnie w wybranych nurtach
religijnych.] – szent liget [gör. alszosz,
vagyis liget; berek, kerület]
Święty Mikołaj [1. 2. postać starszego mężczyzny
z białą brodą ubranego w czerwony strój,
który wedle różnych legend i baśni w
okresie świąt Bożego Narodzenia rozwozi
dzieciom prezenty saniami ciągniętymi
przez zaprzęg reniferów. Według różnych
wersji zamieszkuje wraz z grupą elfów
Laponię lub biegun północny.] – Szent
Miklós; Mikulás [A piros palástban,
püspöksüvegben
és
pásztorbottal
ajándékokat osztó Mikulás eredetileg a
katolikus
vallású
vidékeken
Szent
Miklósnak, a Lycia római provinciában
fekvő Myra püspökének népies alakja.]
święty obraz a. obrazek – szentkép
Świńszczyzna [opłata składana w dawnych
czasach przez gromady wiejskie za prawo
wypasu trzody chlewnej w dębowych
lasach dworskich, duchownych lub
królewskich.] – (daw) városi közösség által
fizetett (egyik) adó
świnia
[1.
(łac.
Suinae;
Sus
scrofa
domestica) zwierzę hodowlane o skórze
pokrytej szczeciną, dużej głowie i pysku
tworzącym ryj; 2. pogard. o człowieku,
który wyrządził komuś krzywdę; 3. pot. o
człowieku
zachowującym
się
nieprzyzwoicie; 4. była u Izraelitów
zwierzęciem
nieczystym.
Syn
marnotrawny jadł razem ze świniami.
Człowiek zmienia naturę swoją ziemską
przy narodzeniu sią z Ducha, ale świnia
zawsze pozostaje ta sama. Drugi List św.
Piotra 2;22 chce nam powiedzieć, że są
ludzie, którzy na krótki czas poprawili się
w swoich postępkach, ale z Ducha
Świętego nie narodzili się i znów wracają
do świata.] – disznó, sertés; malac
świnia! – (wulg.) disznó!
Świnia domowa (łac. Sus scrofa domestica)
[zwierzę hodowlane udomowione między
5000 a 3000 r. p.n.e. Dostarcza hodowcom
mięsa,
tłuszczu,
skóry,
podrobów,
szczeciny.] – házi sertés, házisertés, sertés v.
disznó (Sus scrofa domestica) [a disznófélék
családjába tartozó vaddisznó (Sus scrofa)
háziasított formája. Eurázsiából származik.
A köznyelv gyakran falánk és piszkos
állatként
említi.
Viszonylag
magas
intelligenciával rendelkezik]
6954
Świnia domowa (łac. Sus scrofa domestica)
świnia kałduniasta – kövér disznó
świnia tarza się w błocie – a disznó a pocsolyában
hempereg v. fetreng
świnia umyta wróci się do kałuży – [mosott
disznó visszamegy a pocsolyába] a kutyából
nem lesz szalonna
świnia zryła cały ogród – a disznó feltúrta az
egész kertet
świniak [pot. świnia, zwłaszcza młoda] – (közb.)
malac, disznó
świniarek [dawniej: chłopiec pasący świnie]–
kanász
świniarka – kanász (nő v. lány)
Świniarka [rasa owcy domowej, niegdyś
użytkowości wszechstronnej, obecnie
głównie
kożuchowej,
o
cechach
prymitywnych, niewielkiego wzrostu,
osiągającej ciężar 30-40 kg. Wydajność
wełny sztuk dorosłych 1-2 kg rocznie,
wełna o niskiej jakości. Świniarkę cechuje
ogromna odporność na złe warunki
bytowania i na choroby.] – birkafajta
świniarnia [zob. chlewnia w zn. 1.] – disznóól,
disznóhízlalda
świniarz [daw. ktoś, kto pasie lub hoduje świnie]
– kondás, kanász, disznópásztor
świnić [1. pot. zanieczyszczać jakieś miejsce,
brudzić kogoś lub siebie; 2. pot. robić lub
mówić świństwa] – összepiszkítani,
bekoszolni, összesározni, összedisznólkodni;
disznó módon cselekedni, disznólkodni,
disznóságokat beszélni, malackodni
świnić się [1. pot. brudzić się; 2. pot. stawać się
człowiekiem
niemoralnym]
–
összepiszkolja, bekoszolja, összesározza
magát
świnina [zob. wieprzowina] – disznóhús
świniobicie [pot. ubój świń] – disznóölés,
disznótor, disznóvágás
świniopas [pogard. ten, kto pasie świnie] –
kanász, disznópásztor
świnka [1. zdr. od świnia; 2. zakaźna choroba
występująca
głównie
u
dzieci,
charakteryzująca się bólem i obrzękiem
ślinianek; 3. rzeczna ryba o wydłużonym
ciele i pysku podobnym do ryjka;
4. prosta gra w karty, polegająca na
-
Wersja 01 01 2017
dokładaniu do odkrytej karty innej tego
samego koloru, wyszukiwanej spośród
kart rozłożonych i zakrytych; 5. w
carskiej
Rosji:
złota
moneta
pięciorublowa]
–
malac,
(orv.)
fültőmirigygyulladás, mumpsz (másnéven:
járványos fültőmirigy-gyulladás, parotitis
epidemica); (dawno) cári arany ötrubeles;
(kártyajáték)
świnka morska (Cavia porcellus) [1. to gryzoń
należący
do
rodziny
marowatych
(Caviidae); 2. gatunek udomowionego
gryzonia
z
rodziny
marowatych
(Caviidae). Popularne zwierzę domowe] –
tengerimalac (Cavia porcellus) [a rágcsálók
(Rodentia) rendjén belül a Cavia nemhez
tartozó,
külsőre
leginkább
nyúlra
emlékeztető, de nála valamivel kisebb testű
emlős. Testhossza 25–30 centiméter, tömege
800 (nőstény) – 1500 (hím) gramm. Őseinek
természetes élőhelye Dél-Amerika (KeletBrazília, Chile, Peru, Argentína). Méretben,
színben, szőrfajtában igen különbözőek
lehetnek, s egyik jelenleg vadon élő fajhoz
sem hasonlítanak. Pontos ősük nem ismert.]
Świniowate (Suidae) [rodzina dużych, lądowych
ssaków parzystokopytnych] – disznófélék
(Suidae) [a párosujjú patások rendjének egy
családja. 3 alcsalád, 6 nem és 19 faj tartozik
a családba. Ezekhez hozzá tehető még 7
kihalt nem is]
A család az alábbi élő, illetve kihalt nemeket és
fajokat foglalja magában.
Babyrousinae
A Babyrousinae alcsaládba 1 nem 3 élő és 1
kihalt faj tartozik.
 Babyrousa (Perry, 1811) – 4 faj
o Babirussza (Babyrousa babyrussa)
o †Babyrousa bolabatuensis
o Babyrousa celebensis
o Babyrousa togeanensis
Phacochoerinae
A Phacochoerinae alcsaládba 1 nem és 2 faj
tartozik.
 Phacochoerus (F. Cuvier, 1826) – 2 faj
o Sivatagi
varacskosdisznó
(Phacochoerus aethiopicus)
o Szavannai
varacskosdisznó
(Phacochoerus africanus)
Suinae
A Suinae alcsaládba 4 nem és 13 faj tartozik.
 Hylochoerus (Thomas, 1904) – 1 faj
o Erdei



6955

disznó
(Hylochoerus
meinertzhageni)
Potamochoerus (Gray, 1854) – 2 faj
o Folyami disznó (Potamochoerus larvatus)
o Bojtosfülű
disznó
(Potamochoerus
porcus)
Porcula (Hodgson, 1847) - 1 faj
o Törpedisznó (Porcula salvania), korábban
(Sus salvanius)
Sus (Linnaeus, 1758) – 9 faj
o Szakállas disznó (Sus barbatus)
o Palawani
szakállas
disznó
(Sus
ahoenobarbus)
o Szemölcsös disznó (Sus bucculentus)
o Cebu szigeti disznó (Sus cebifrons)
o Celebeszi disznó (Sus celebensis)
o Timor szigeti disznó (Sus timoriensis) manapság a Celebeszi disznó alfajának
tekintik
o Sus heureni
o Fülöp-szigeteki disznó (Sus philippensis)
o Vaddisznó (Sus scrofa)
 Házi sertés (Sus scrofa domestic)
o Vietnami szemölcsös disznó (Sus
verrucosus)
Kihalt nemek
o †Chleuastochoerus
o †Conohyus
o †Kubanochoerus
o †Listriodon
o †Metridiochoerus
o †Microstonyx
o †Toconodon
świntuch
[1. ktoś
zachowujący
się
nieprzyzwoicie; 2. ktoś brudny lub
niechlujny] – disznó, lompos, slampos,
hanyag; piszkos, maszatos, mocskos;
mocskosszájú
świntucha, świntuszka – (átv.) disznó, malac
(ffi/nő)
świntuszek – malacka, kismalac
świntuszyć [1. mówić lub robić rzeczy
nieprzyzwoite; 2. brudzić, śmiecić] –
(közb.) illetlenül beszélni v. cselekedni;
disznó módon viselkedni, disznólkodni;
malackodni (csúnyán enni), piszkítani,
mocskolni, piszkolni, szennyezni
świński, -a, -ie [1. odnoszący się do świni;
2. nieuczciwy, podły; 3. mówiący o seksie
w obsceniczny sposób] – disznó-; ocsmány,
csúnya
świńska skóra – disznóbőr
świński blondyn – disznószőke, fakószőke
świńskie oczka – malacszemek
świńsko; po świńsku – disznó módon v. módra;
disznólkodva
świńskie koryto – disznóvályú
-
Wersja 01 01 2017
świństwo
[1. postępowanie
nieuczciwe
i
szkodzące komuś; 2. rzecz złej jakości;
3. rzecz
budząca
obrzydzenie;
4. dwuznaczne,
nieprzyzwoite
słowo,
wyrażenie lub zachowanie] – disznóság,
malacság
świńtuch, świntuch [1. ktoś zachowujący się
nieprzyzwoicie; 2. ktoś brudny lub
niechlujny] – (átv.) disznó, malac; malacka,
kismalac
świr [potocznie: 1. wariactwo, obłęd, mania;
2. wariat, dziwak, postrzeleniec] – mánia,
különcség, bolondság, őrültség, téboly,
esztelenség, hülyeség, eszelősség; (átv.)
kelekótya, hóbortos, szeleburdi ember
świren, świron, świernia [śpichlerz litewski na
zboże a zwłaszcza lamus, skarbiec,
śpiżarnia w oddzielnym budynku] – (daw)
magtár, hombár, csűr
świron, świronek – magtár, hombár, csűr
świsnąć (świśnie) — świstać (świszcze), świszczeć
[1. wydać
świst
lub
spowodować
powstawanie świstu; 2. o wietrze: zawiać
ze świstem; 3. o oddechu, głosie: wydobyć
się ze świstem; 4. o ptakach i niektórych
zwierzętach: wydać głos przypominający
świst;
5. szybko
machnąć
czymś,
powodując świst; 6. szybko przemieścić się
w powietrzu, powodując świst; 7. pot.
ukraść coś; 8. pot. uderzyć kogoś] –
süvíteni, fütyülni, füttyenteni, sípolni;
sivítani; suhintani; (közb.) megcsapni,
ellopni, megfújni, elcsenni; (szél) suhogni
świsnąć batem koło ucha – ostorral suhint a füle
mellett
świsnąć czym – suhintani vmivel
świst [1. dźwięk podobny do gwizdu; 2. śpiew
niektórych ptaków lub głos niektórych
zwierząt przypominający gwizd] – fütty,
süvítés, sivítás, sípolás
świst kuli – a golyó v. lövedék sivítása v. fütyülése
świst wiatru – a szél fütyülése
świstak, świstak alpejski (Marmota marmota)
[gryzoń z rodziny wiewiórkowatych] –
mormota, havasi mormota (Marmota
marmota) [a mókusfélék közé tartozó
mormoták (Marmota) Európa hegyvidékein
élő faja]
świstanie – fütyülés, süvítés, sivítás
6956
świstawka [przyrząd do wytwarzania świstu
przez wdmuchiwanie weń powietrza lub
wtłaczanie strumienia pary] – fütyülő, síp
świstek1
[1. niewielki
kawałek
papieru;
2. niepozornie wyglądający dokument] –
papírdarab
świstek2 – fütty
świszczeć – fütyülni, süvíteni
świszczypała
[pot.
ktoś
lekkomyślny
i
nieodpowiedzialny]
–
szeleburdi,
hebehurgya ember
świśnięcie – füttyentés
świt [1. początek ranka przed pojawieniem się
słońca; 2. światło widoczne na niebie
przed wschodem słońca; 3. początek
czegoś] – hajnal, hajnalhasadás, pirkadat,
pirkadás; virradat, derengés, pitymallat,
hajnalpír
-
Wersja 01 01 2017
świtanie – derengés, hajnalhasadás, pitymallat,
virradás
świtezianka [1. w podaniach ludowych: nimfa
wodna żyjąca w jeziorze Świteź; 2. ważka
o metalicznie lśniących niebieskich,
zielonych lub brunatnych skrzydłach] –
szitakötő; (rusałka) vízitündér, sellő
świtezianka - rusałka
Świtezianka dziewica, świtezianka modra
(Calopteryx virgo) [samiec] – kisasszonyszitakötő
świt niebo krasi – a hajnalpír pirosra festi az eget
świta [grono osób towarzyszących panującemu
lub
dostojnikowi]
–
háziszőttes,
parasztruha, gúnya; kíséret
świtać [1. rozwidniać się; 2. pojawiać się lub
rozpoczynać] – hajnalodni (hajnalodik),
virradni, hasad a hajnal; pirkadni, derengeni
(hajnal; pitymallani, virradni); pirkadni;
(átv.) feldereng
świtać [wymachiwać (nogami)] [Teatr Śląski im
Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] –
lábat lóbálni
Świteź [jezioro na Białorusi, w pobliżu
Nowogródka o powierzchni 1,5 km2 i
głębokości 15 m. Znane jest dobrze z
ballad Adama Mickiewicza] – Świteź
(belorusz tó); Adam Mickiewicz: Świteź
(ballada)
świtka [1. wierzchnia odzież wieśniaków lub
drobnej szlachty, sukmana, siermięga; 2.
zdrobnienie od: świta] – kis háziszőttes

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne

Rejs statkiem po Dunaju - Biuro Turystyczne Jaworzyna

szótár 1 - Lengyelország magyarul

szótár 1 - Lengyelország magyarul