1. Wprowadzenie do e-learningu - Program Inicjatywy Wspólnotowej

Transkrypt

Kurs 2

Dydaktyk Medialny
Tom I
1. Wprowadzenie do e-learningu
mgr Olga Ordyńska
1.
Ośrodek RENOWATOR dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw
Warszawa, 2007
Opracowanie graficzne: Krzysztof Kosz
Copyright © by Ośrodek RENOWATOR dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw
Warszawa, 2005
Wydanie drugie poprawione i uzupełnione (w ramach rewizji nr 1, lipiec-wrzesień 2006r.)
Niniejsze materiały zostały opracowane w Zakładzie Systemów Informacyjnych Instytutu Maszyn Matematycznych w ramach projektu „Partnerstwo na
Rzecz Rozwoju RENOWATOR Ośrodek dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Projekt ten jest realizowany przy udziale środków Europejskiego Funduszu
Społecznego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Przedmiot projektu może nie odzwierciedlać poglądów Unii Europejskiej lub rządu polskiego.
Spis treści
1
2
Wstęp .............................................................................. 3
Wiadomości ogólne: co to jest e-learning? ...................... 3
2.1
Historia zdalnego nauczania na świecie................... 4
2.2
Historia zdalnego nauczania w Polsce. .................... 4
2.3
Zalety e-learningu..................................................... 6
2.4
Wady e-learningu ..................................................... 8
2.5
Odbiorcy e-learningu ................................................ 9
2.6
Predyspozycje .......................................................... 9
3 Fazy procesów e-learningowych ................................... 10
3.1
Analiza ................................................................... 10
3.2
Projektowanie......................................................... 11
3.2.1
Metodyka e-kursów ......................................... 11
3.2.2
Scenariusz e-kursu ......................................... 11
3.2.3
Składowe e-kursu............................................ 12
3.2.4
Rodzaje treści szkoleniowej ............................ 12
3.2.5
Rodzaje pytań ................................................. 13
3.2.5.1
True/False................................................ 13
3.2.5.2
Fill in Blank............................................... 14
3.2.5.3
Multiple Response ................................... 14
3.2.5.4
Multiple Choice ........................................ 14
3.2.5.5
Hot Spot ................................................... 14
3.2.5.6
Dictation ................................................... 15
3.2.5.7
Record ..................................................... 15
3.2.5.8
Open Question......................................... 15
3.2.5.9
Drop Down/Combobox............................. 16
3.2.5.10 Forms....................................................... 16
3.2.5.11 Drag&Drop/Puzzle ................................... 16
3.2.5.12 Suwak ...................................................... 17
3.2.5.13 Kojarzenie Par ..........................................17
3.2.6
Ocenianie.........................................................17
3.3
Opracowywanie ......................................................18
3.4
Wdrożenie...............................................................18
3.5
Ewaluacja ...............................................................19
4 Infrastruktura e-learningu ...............................................19
4.1
Narzędzia autorskie ................................................19
4.1.1
Typy kryteriów wyboru narzędzia autorskiego .19
4.1.1.1
Kryteria systemowe ..................................20
4.1.1.2
Kryteria funkcjonalne ................................20
4.1.1.3
Kryteria ewaluacyjne ................................20
4.1.1.4
Kryteria środowiskowe..............................21
4.1.1.5
Kryteria użytkowe .....................................21
4.1.1.6
Kryteria formalne i ekonomiczne ..............21
4.1.2
Przegląd narzędzi autorskich...........................21
4.2
Systemy informatyczne do zarządzania szkoleniami
22
4.2.1
Praca grupowa.................................................23
4.3
Specjaliści uczestniczący w procesach elearningowych....................................................................23
4.4
Prowadzenie kursów elektronicznych .....................24
5 Standardy e-learningu....................................................25
5.1
Co podlega standaryzacji?......................................25
5.2
Główne organizacje zajmujące się standardami elearningu............................................................................26
5.3
Relacje między głównymi twórcami standardów (wg
IMS) 27
6 Instructional Management System (IMS) Global Learning
Consortium Inc ......................................................................27
6.1
Specyfikacje IMS ....................................................28
6.1.1
IMS Learning Resource Meta-data ..................28
6.1.1.1
Metadane..................................................29
6.1.2
IMS Content Packaging .................................. 30
6.1.3
Specyfikacja IMS Simple Sequencing............. 31
6.1.4
Specyfikacja IMS Question & Test
Interoperability (QTI)...................................................... 32
7 Specyfikacja SCORM .................................................... 32
7.1
Kompatybilność (interoperability) ........................... 32
7.2
Dostępność (accessibility) ...................................... 32
7.3
Wielokrotność użycia (reusability) .......................... 33
7.4
Trwałość (durability) ............................................... 33
7.5
Podatność na obsługę (maintainability).................. 33
7.6
Adaptowalność (Adaptability) ................................. 34
7.7
Specyfikacja SCORM 2004: części składowe ........ 34
7.7.1
Specyfikacja SCORM Content Aggregation
Model 1.3....................................................................... 34
7.7.2
Specyfikacja SCORM Sequencing and
Navigation1.3 ................................................................ 35
7.7.3
Specyfikacja SCORM Run-Time Environment 35
7.7.3.1
Specyfikacja SCORM RTE 1.3: model
komunikacji ................................................................ 35
7.7.3.2
Specyfikacja SCORM RTE 1.3: model
danych CMI................................................................ 36
7.8
Specyfikacje e-learningu - strona praktyczna ......... 36
7 Słownik .......................................................................... 37
8 Bibliografia i netografia .................................................. 40
1 Wstęp
Podręcznik „Wprowadzenie do e-learningu” składa się z 4
części.
Pierwsza z nich (rozdział 2) poświęcona jest wiadomościom
ogólnym dotyczącym e-learningu. Zapoznając się z nią
dowiesz się, co to jest e-learning, kto i dlaczego z niego
korzysta i czy każdy powinien. Zdobędziesz także informacje
na temat historii zdalnego nauczania na świecie i w Polsce.
Część druga (rozdział 3) dotyczy faz procesów elearningowych. Dowiesz się z niej, w jaki sposób tworzy się
kurs e-learningowy, kto uczestniczy w pracach nad kursem i w
końcu, z jakich elementów taki kurs może się składać.
2 Wiadomości ogólne: co to jest
e-learning?
E-learning to forma procesu nauczania - uczenia się, która dla
dostarczania wiedzy uczniowi wykorzystuje nowoczesne
technologie informatyczne (w tym Internet). Materiał
dydaktyczny zaprojektowany zgodnie z zasadami dydaktyki
medialnej, tworzony jest w specjalizowanych programach
zwanych narzędziami autorskimi, przeznaczonych do
tworzenia kursów elektronicznych i dostarczany uczniowi
poprzez sieć komputerową za pomocą e-learningowej
platformy (np. LMS ) lub na płycie CD.
Można więc stwierdzić, że e-learning to m.in.:
Część trzecia (rozdział 4) dotyczy infrastruktury e-learningu.
Omawia ona czym są i do czego służą narzędzia
autorskie oraz platformy e-learningowe. Dowiesz się także,
jacy specjaliści uczestniczą w pracach związanych z
produkcją oraz udostępnianiem e-kursów.
•
•
•
Część czwarta (rozdziały 5,6 i 7) traktuje o technicznych
standardach e-learningu. Dowiesz się z niej, po co standardy
powstają, kto je opracowuje i dlaczego dobrze jest je spełniać.
•
Materiały szkoleniowe Ośrodka RENOWATOR
•
Forma procesu nauczania - uczenia się;
Technologia, która wspiera nauczanie;
Programy nauczania realizowane za pomocą
nowoczesnych technologii, zaprojektowane tak, aby
zwiększyć poziom wiedzy i umiejętności oraz poprawić
produktywność ludzi i organizacji;
Elektroniczne testy, gry i zabawy sprawdzające i
utrwalające przyswojoną wiedzę;
Uczniowie i nauczyciele spotykający się w „wirtualnym”
świecie.
3
2.1
Historia zdalnego nauczania na świecie
Rok 1700: na
terytorium
dzisiejszych USA
XVIII wiek pojawiło się pierwsze
ogłoszenie prasowe
Poczta
z ofertą kursu
korespondencyjnego.
Początek XIX wieku:
w USA i w
Europie rozpoczęły
się kursy językowe
oraz kursy stenografii
na odległość. W
1837 roku angielski
XIX wiek fotograf i wynalazca
stenografii Isaac
Poczta
Pitman rozpoczął
nauczanie
korespondencyjne w
Anglii. Studenci
przepisywali metodą
stenografii fragmenty
Biblii i przesyłali je
pocztą do oceny.
4
XX wiek
Radio
Lata 20-te: w
Australii zaczyna
działalność radio
edukacyjne upowszechnienie od
lat 30-tych.
1945 rok:
Uniwersytet Stanu
Iowa inicjuje
powstanie pierwszej
telewizji edukacyjnej.
Od 1952 roku
XX wiek powstaje wiele
Telewizja programów
edukacyjnych
przekazywanych za
pomocą telewizji
edukacyjnych;
pojawiają się
odbiorniki w
szkołach.
Od 1962 roku: w
USA rozpoczyna się
XX wiek era tele i wideo
Komputer konferencji. Ta
forma przekazu
wykorzystywana jest
głównie w
2.2
Lata 80-te i 90-te:
Przekaz treści
szkoleniowych za
pośrednictwem
techniki
Przełom komputerowej,
XX i XXI telekomunikacji
wieku
cyfrowej, techniki
Internet telewizji cyfrowej,
techniki
multimedialnej i
przede wszystkim
INTERNETU.
Lata 90-te aż do
dzisiaj: e-learning.
Historia zdalnego nauczania w Polsce.
XVIII
wiek
Poczta
Rok 1776,
Uniwersytet
Krakowski: próby
prowadzenia
wykładów dla osób
spoza uczelni za
pomocą metody
nauczania
korespondencyjnego.
Były to kursy
zawodowe dla
rzemieślników.
Rok 1886: w
Warszawie
utworzono
Uniwersytet Latający,
XIX wiek który dwadzieścia lat
Poczta później został
zalegalizowany i
przyjął nazwę
Towarzystwa Kursów
Naukowych.
5
Lata 1966-1971:
działa Politechnika
Telewizyjna,
oferująca program
XX wiek
przygotowawczy dla
Telewizja
kandydatów na
wyższe uczelnie, a
także materiały
pomocnicze dla
studentów.
•
•
•
•
•
•
•
Lata 90-te aż do dnia
dzisiejszego: wraz z
Przełom
rozwojem technik
XX i XXI
komputerowych i
wieku
Internetu następuje
Komputer
rozwój e-learningu,
oraz
tak na potrzeby firm
Internet
jak i dla uczelni
wyższych.
2.3
Zalety e-learningu
Ogólnie:
•
6
Redukcja
kosztów
przeprowadzenia
szkoleń
dochodzące do 50-70% w dłuższym okresie czasu;
•
•
Oszczędność czasu kursanta - brak potrzeby dojazdu
do miejsca szkolenia;
Wyrównanie poziomu wiedzy kursantów przed kursami
stacjonarnymi;
Dostarczenie wiedzy kursantom, którzy nie mogą
uczestniczyć w szkoleniach tradycyjnych;
Dostosowanie zakresu i tempa szkolenia do
indywidualnych potrzeb;
Możliwość łatwego pomiaru rezultatów szkoleń;
Multimedialne środki przekazu: obrazy, dźwięki, filmy,
animacje, symulacje, interakcja;
Ułatwienie
sprostania
wymogom
dzisiejszych
pracodawców (np. korzystając ze studiów w trybie elearningu, czas przeznaczony na studia w trybie
dziennym można przeznaczyć na zdobywanie
doświadczenia zawodowego);
Nauka „zawsze i wszędzie”;
Odpowiedź na potrzeby nowej generacji studentów i
pracowników, preferujących taką formę edukacji.
Dla firmy:
•
•
•
•
Mniejsze koszty kształcenia - odpadają koszty
wynajęcia
sali,
przejazdów (pracowników lub
wykładowców), zastępstwa;
Zakupiona wiedza zostaje w firmie, nawet wtedy, gdy
wyszkolony pracownik odchodzi z pracy;
Powtarzalność szkoleń (raz opracowany kurs może być
wielokrotnie wykorzystywany);
Standaryzacja wiedzy – dostarczanie wiedzy na
jednym, wysokim poziomie;
•
•
•
Szybkie dostarczanie wiedzy pracownikom (w tym
ułatwienie szybkiego wdrożenia nowych pracowników
do pracy);
Wykształcenie w pracownikach motywacji do rozwoju przesunięcie odpowiedzialności za własną edukację na
pracownika;
Łatwa kontrola rezultatów szkoleń.
Dla ucznia:
•
•
•
•
Możliwość nauki w dowolnym miejscu i czasie;
Indywidualizacja nauczania: dowolne tempo i liczba
godzin;
Możliwość dowolnego (wielokrotnego) dostępu do
kursu po jego ukończeniu;
Często większa efektywność: atrakcyjność treści
szkoleniowych.
Dla twórcy:
•
•
•
Ciągłe poszerzanie wiedzy;
Możliwość kontaktu z wybitnymi specjalistami danych
dziedzin;
Duża łatwość w modyfikacji treści kursu.
Administrator, czyli osoba zarządzająca platformą (właściciel
platformy bądź ktoś przez niego zatrudniony) jest
najważniejszą postacią, odpowiedzialną za prawidłowe
funkcjonowanie platformy LMS. Musi on zadbać o poprawne
działanie całej infrastruktury informatycznej (serwer, łącza
sieciowe), instalację oprogramowania, zakup i instalację
kursów, rekrutację uczestników, zatrudnienie instruktorów.
Administrator wykorzystuje najczęściej osobny moduł
platformy LMS, który grupuje funkcje administracyjne i nie jest
dostępny ani dla instruktorów, ani tym bardziej dla
uczestników szkoleń. Moduł ten może być także dostępny
poprzez Internet (wówczas administrator może zarządzać
platformą z dowolnego komputera w dowolnym miejscu) lub
też tylko lokalnie - z komputera, na którym zainstalowana jest
platforma (podnosi to nieco bezpieczeństwo). Moduł
administracyjny zapewnia przede wszystkim funkcje
umożliwiające zaimportowanie kursu na platformę, czyli
instalację kursu zakupionego, wypożyczonego, czy też
udostępnionego w inny sposób w celu wykorzystania go na
platformie. Powinna także istnieć możliwość opisania kursu w
taki sposób, aby można go było sklasyfikować pod względem
tematycznym, docelowej grupy odbiorców lub dowolnym
innym. Opis kursu jest niezbędny również wtedy, gdy
dopuszczamy możliwość swobodnego przeszukiwania
zasobów platformy przez potencjalnych uczestników szkoleń.
Warto także dodać informacje na temat wymagań
sprzętowych oraz dotyczących samego oprogramowania,
zalecanych kursów poprzedzających, jak również odnośnie
ewentualnych opłat za uczestnictwo.
Po zainstalowaniu kursu i jego klasyfikacji, administrator musi
mieć możliwość określenia kadry instruktorskiej, która będzie
obsługiwać ten kurs. Wiąże się z tym również potrzeba
określenia harmonogramu zajęć instruktorów tzn. godzin ich
aktywności na czacie, czasu trwania dyżurów telefonicznych,
telekonferencji i innych. Przypisanie instruktorów do
konkretnego szkolenia lub grupy szkoleniowej powinno
skutkować automatycznym przydziałem uprawnień do
odpowiednich kont tak, aby instruktorzy mogli widzieć
7
właściwe kursy i właściwych uczestników po zalogowaniu się
do platformy.
Administrator dopisuje do listy uczestników kursu zgłaszające
się osoby, weryfikując ewentualnie, czy mają one prawo w tym
kursie uczestniczyć. Powinien także zadbać o to, aby kurs
mogli uruchomić tylko ci, którzy opłacili swoje uczestnictwo
(dotyczy to kursów płatnych). Zapisanie na kurs osoby, która
dotychczas nie była użytkownikiem platformy, powinno
skutkować automatycznym założeniem dla niej konta w
systemie, dzięki któremu będzie ona mogła uruchomić swój
kurs. W tym celu należy podać nową, unikalną nazwę
użytkownika oraz hasło, które to dane użytkownik będzie
podawał podczas logowania do platformy (hasło może być
później zmienione samodzielnie przez uczestnika). Jeśli
osoba dopisywana do listy uczestników kursu była już
wcześniej uczestnikiem innego kursu i w związku z tym
posiada swoje konto na platformie, to w takich okolicznościach
nowe konto nie jest tworzone, natomiast przy następnym
łączeniu z platformą i podaniu swej dotychczasowej nazwy i
hasła, użytkownik platformy zobaczy już na liście swoich
aktywnych szkoleń nowe szkolenie, które będzie mógł od tej
chwili uruchamiać. Sam proces szkoleniowy podlega kadrze
instruktorskiej, zatem administrator nie musi go kontrolować,
natomiast po zakończeniu szkolenia powinien dopilnować, aby
wygenerowane zostały właściwe certyfikaty ukończenia kursu.
Wiele
platform
wspiera
automatyczne
generowanie
certyfikatów.
2.4
Dla firmy:
•
•
•
•
Początkowo: duże nakłady finansowe (zakup platformy
e-learningowej, zamówienie kursów na zlecenie);
Konieczność zaangażowania dużych zasobów we
wdrożenie e-learningu i produkcję kursów;
Poniesienie nakładów na dostosowanie infrastruktury
informatycznej
(dostosowanie
sieci
oraz
unowocześnienie
komputerów)
do
wymogów
stawianych przez multimedialne kursy;
Niechęć/obawa pracowników do korzystania z takiej
formy szkolenia głównie ze względu na barierę
technologiczną i opór przed wprowadzaniem zmian.
Dla ucznia:
•
•
•
•
•
8
Wady e-learningu
Możliwość nauki w dowolnym miejscu i czasie wymaga
dużej samodyscypliny;
Indywidualizacja
nauczania:
konieczność
samodzielnego
wygospodarowania
czasu
poświęcanego na naukę - potrzeba wewnętrznej
motywacji i samokontroli;
Korzystając
z
e-learningu
pracownicy
muszą
zrezygnować z "bonusów", z którymi wiążą się
szkolenia wyjazdowe;
Brak osobistego kontaktu z innymi kursantami i
wykładowcami;
Forma kursu - czasem nie „e-kurs” tylko NUDNA,
elektroniczna, nieinteraktywna książka lub odwrotnie -
•
•
2.5
zbyt wiele multimediów -”upstrzony kurs”- odrywający
uwagę kursanta od meritum (od istotnych wiadomości);
Często jeszcze utrudniony i drogi dostęp do Internetu;
Dość wysoka opłata za kurs (kilkaset do kilu tysięcy za
kurs/semestr).
2.6
Odbiorcy e-learningu
Nauka za pomocą e-kursów jest łatwiejsza dla osób, które:
Efektywne wykorzystanie systemu nauki w trybie zdalnym
wymaga od jego uczestników pewnych predyspozycji. Kto
zatem jest predysponowany do uczenia się w trybie zdalnym?
Kształcenie w systemie e-learning może być przeznaczone
dla:
•
•
Pracowników, którzy chcą podnosić swoje kwalifikacje,
ale nie mają czasu na zajęcia stacjonarne - e-learning
to najczęściej nauka we własnym tempie i
indywidualnie określonym czasie;
Studentów, którzy wraz z realizowaniem programu
studiów jednocześnie chcą zdobywać doświadczenie
zawodowe;
Pracodawców,
którzy
chcą
szkolić
swoich
pracowników, nie odrywając ich od stanowisk pracy
oraz jednocześnie w dłuższej perspektywie chcą
zminimalizować koszty podnoszenia kwalifikacji swojej
kadry;
Wykładowców, którzy prowadzą te same zajęcia dla
wielu licznych grup studentów i chcą dostarczyć swoim
studentom rozszerzony materiał, a jednocześnie zależy
im na utrzymaniu jakości ich wykładów;
Uczniów na niższych szczeblach edukacji jako
uzupełnienie lub uatrakcyjnienie tradycyjnych zajęć
lekcyjnych.
•
•
•
•
•
•
Predyspozycje
•
charakteryzują się sporą dozą samodyscypliny;
nie boją się nowoczesnych technologii (i i potrafią się
nimi posługiwać w stopniu podstawowym);
posiadają umiejętność łatwego wypowiadania się na
piśmie;
mają możliwość poświęcenia 2-5 godzin tygodniowo na
samodzielną naukę.
Nie każdy też jest predysponowany do prowadzenia zajęć online. Instruktor zajęć typu e-learning, powinien m.in. posiadać
umiejętności:
•
•
•
•
•
inicjowania, prowadzenia i utrzymywania dyskusji z
udziałem jak największej liczby kursantów w
środowisku „on-line”;
łatwego wypowiadania się na piśmie;
wykorzystywania nowoczesnych technologii (komputer,
Internet, narzędzia do komunikacji synchronicznej i
asynchronicznej);
współpracy i zarządzania/wsparcia pracy grup on-line;
zadawania pytań odpowiednich do poziomu kursantów,
ośmielania kursantów do zadawania pytań i aktywnego
uczestniczenia w komunikacji wewnątrzgrupowej.
9
3 Fazy procesów e-learningowych
W procesie tworzenia zdalnych kursów najpopularniejszym
modelem jest ADDIE, którego nazwa jest akronimem od
angielskich słów Analyze (analiza), Design (projektowanie),
Develop (opracowywanie), Implement (wdrożenie), oraz
Evaluate (ewaluacja). Jest to stosunkowo prosty model, który
może być także wykorzystywany przy tworzeniu i wdrażaniu
każdego typu nauczania – nie tylko szkoleń elektronicznych.
Model ADDIE składa się z fazy analizy założeń i warunków,
projektowania kursu, opracowywania komponentów kursu,
jego wdrażania oraz ewaluacji. Budowa dobrego e-kursu,
przebiegająca zgodnie z modelem ADDIE, jest procesem
ciągłym. Po etapie ewaluacji następuje kolejny etap analizy,
rozpoczynający kolejną fazę pracy nad kursem, której celem
jest stworzenie produktu pozbawionego błędów, efektywnego
oraz jak najbardziej przyjaznego dla użytkownika.
3.1
Analiza
Przystępując do projektowania kursu, w fazie analizy, należy
udzielić odpowiedzi na następujące pytania:
•
•
•
•
•
10
Kto jest odbiorcą kursu?
Jakie są cele kursu? Czego odbiorca powinien się
nauczyć?
Jaki jest budżet przeznaczony na produkcję kursu?
Jaki jest oczekiwany termin zakończenia projektu - jaki
jest czas trwania prac?
Jakie są ograniczenia (wiek odbiorców, infrastruktura
komputerowa twórców i użytkowników)?
•
•
•
3.2
W jaki sposób kurs ma być dostarczony użytkownikowi
(CD, strona WWW, platforma e-learningowa)?
Jakie zadania (zapoznanie się z jakim procentem
materiału, poprawne odpowiedzi na ile pytań, jakie
zadania dodatkowe) musi wykonać student, aby można
było powiedzieć, że nabył kompetencje, które były
zakładane w celach kursu?
Jakie są zakładane czynności nauczyciela podczas
nauczania on-line?
Projektowanie
Na fazę projektowania składają się elementy poszukiwania,
planowania, rozwijania, oceniania i zarządzania procesem
tworzenia kursu. Faza ta (jej wytwory) powinna być
uporządkowana, dokładna i szczegółowa.
W fazie projektowania, należy uwzględnić:
•
•
•
•
•
Sformułowanie szczegółowych celów nauczania oraz
strategii przekazywania wiedzy i testowania;
Przygotowanie treści ekranów szkoleniowych oraz
pytań (z uwzględnieniem multimediów i interakcji);
Przygotowanie opisu multimediów;
Stworzenie zarysu modułów, jednostek lekcyjnych;
Wybór narzędzia autorskiego – powinno ono
umożliwiać
zrealizowanie
zamierzonej
strategii
szkolenia i osiągnięcie celów.
3.2.1
Metodyka e-kursów
Metodyka to - wg Słownika Języka Polskiego PWN - zbiór
zasad dotyczących sposobów wykonywania jakiejś pracy lub
trybu postępowania prowadzącego do określonego celu.
Tak więc metodyka e-kursów to zbiór działań, które
doprowadzą
do
utworzenia
pełnowartościowego,
interesującego dla kursanta i umożliwiającego zdobycie nowej
wiedzy e-kursu. Aby osiągnąć ten cel, należy zdawać sobie
sprawę, jakie elementy (scenariusz i strukturę e-kursu, typy
pytań oraz rodzaje treści szkoleniowej) należy brać pod
uwagę projektując e-kurs. Elementy te zostaną omówione w
kolejnych punktach rozdziału.
3.2.2
Scenariusz e-kursu
Scenariusz to precyzyjny opis planowanego przebiegu
nauczania (przekazywanie wiedzy) i testowania (sprawdzania
wiedzy poprzez quizy i testy). Powinien m.in. dokładnie
określać, jakie materiały i w których miejscach szkolenia mają
być usytuowane i być tak przygotowany, aby stanowił dla
osoby tworzącej elektroniczną postać e-kursu rodzaj
szczegółowej i wyczerpującej instrukcji (przepisu), według
której wykonuje ona swoją pracę. Niektóre narzędzia do
tworzenia e-kursów są zaopatrzone w tzw. szablony (ang.
template), które są propozycjami już gotowych typowych
scenariuszy.
e-Kursy
mogą
charakteryzować
dynamicznymi lub statycznymi.
się
scenariuszami
11
Scenariusze dynamiczne to takie, które definiują e-kurs
dostosowujący swój przebieg prezentacji wiedzy i testowania
do zachowań szkolonego, osiągniętego przez niego poziomu
wiedzy, sposobu jej przyswajania i wreszcie jego preferencji.
Scenariusz, który nie posiada tych cech nazywamy
statycznym.
Szkolenia, które powstają w oparciu o dynamiczne
scenariusze nazywane są adaptowalnymi (ang. adaptive).
Przymiotnik adoptowalne odnosi się do planowanych zmian
(podczas e-kursu) ścieżek edukacyjnych, które może
pokonywać szkolony.
mogą aktywizować uwagę ucznia; utrwalać wiedzę i zachęcać
go do zapoznania się z następnym materiałem szkoleniowym.
Ponadto w trakcie testu uczeń może dokonywać samooceny,
np. porównując swoje odpowiedzi ze wzorcem.
e-Kurs może zawierać także różne materiały dodatkowe (np.
słowniki, prezentacje, odnośniki do innych stron czy też
dodatkowe narzędzia np. kalkulator, które pomogą rozwiązać
zadanie), których zadaniem jest poszerzenie wiedzy ucznia.
Przy tworzeniu scenariuszy dynamicznych występują dwa
rodzaje mechanizmów prezentacji informacji. Pierwszy to
mechanizm wyboru, który polega na swobodnym wyborze
przez kursanta różnych opcji dalszej prezentacji informacji.
Drugi to mechanizm dynamicznych akcji, który polega na
automatycznej prezentacji informacji w zależności od
dotychczasowego przebiegu kursu. Odpowiednie użycie tych
mechanizmów (najczęściej obu równocześnie) pozwala
tworzyć różnorodne, ciekawe scenariusze.
3.2.3
Składowe e-kursu
W skład e-kursu mogą wchodzić jednostki szkolące, testy lub
lekcje z testami. Te ostatnie uważane są za najbardziej
wartościowe z punktu widzenia dydaktyki. Należy pamiętać,
że testy, to nie tylko i wyłącznie nudne i stresujące
sprawdzanie wiedzy (bardzo często kojarzące się z
prawdopodobieństwem otrzymania negatywnej oceny); testy
mogą być prezentowane w postaci interaktywnych quizów,
12
3.2.4
Rodzaje treści szkoleniowej
Treść e-kursu może być przestawiana za pomocą
wielu nośników przekazu, do których zaliczyć można m.in.:
•
•
•
•
•
tekst;
grafikę;
animacje;
nagrania dźwiękowe;
filmy.
Tekst jest najbardziej podstawowym, najtańszym w
zastosowaniu i z pewnością dla tego, najczęściej
wykorzystywanym nośnikiem informacji w e-kursach. Niestety
jest też elementem najmniej atrakcyjnym wizualnie.
Grafiki, animacje czy filmy są elementami, które podnoszą
atrakcyjność
e-kursu;
odpowiednio
zaprojektowane
(połączone logicznie z tekstem, a nie będące tylko "pustą"
ilustracją) mogą w dużo prostszy sposób zobrazować problem
niż długi opis tekstowy.
Z używaniem w/w multimediów wiążą się jednak pewne
ograniczenia. Kurs zbyt obciążony multimediami staje się
praktycznie niedostępny dla osób korzystających z modemu
(zbyt duże obciążenie łącza) - rozwiązaniem w takim
przypadku może być dystrybucja kursu na płycie CD.
Nagrania dźwiękowe (głos lektora) są szczególnie przydatne
dla osób, którym łatwiej przychodzi przyswajanie informacji
poprzez słuchanie różnych wypowiedzi niż poprzez czytanie
czy analizę obrazów. Nagrania dźwiękowe nie są zbyt często
spotykanym elementem w e-kursach: ich profesjonalna
produkcja jest dość droga.
Należy podkreślić, że treść ucząca nie jest przekazywana
tylko za pomocą jednostek szkoleniowych. Także ćwiczenia, w
których uczeń po udzieleniu odpowiedzi otrzymuje komunikat
zwrotny informujący o stopniu poprawności odpowiedzi mogą
pełnić funkcję uczącą. Uczeń może także pogłębiać swoją
wiedzę zapoznając się z różnorodnymi materiałami
dodatkowymi zamieszczanymi w kursach a nawet poza nimi
np. na innych stronach internetowych wykorzystując do tego
celu mechanizm zwany hiperlinkami.
3.2.5
Rodzaje pytań
W nauczaniu tradycyjnym, uczeń odpowiada na pytania
nauczyciela ustnie lub pisemnie. Podczas odpowiedzi
ustnych, zadaniem ucznia najczęściej jest odpowiadanie na
pytanie zadane przez nauczyciela; sporadycznie uczeń jest
proszony o zapisanie na tablicy lub wskazanie czegoś, np.
punktu na mapie. Z kolei w przypadku odpowiedzi pisemnej,
najczęściej uczeń ma do napisania wypracowanie na zadany
temat lub też proszony jest o rozwiązanie testu, zawierającego
pytania otwarte i/lub zamknięte.
Pytania używane w e-learningu bazują na swoich
„stacjonarnych przodkach”. Część z nich pozostała w
niezmienionej formie, innym poprzez interaktywność dodano
nowoczesności; powstały także zupełnie nowe typy pytań.
Oto rodzaje pytań, wykorzystywane w elektronicznych testach.
3.2.5.1
True/False
"True/False" - najprostsze z pytań w którym kursant zawsze
ma 50% szans na udzielenie poprawnej odpowiedzi.
13
3.2.5.2
Fill in Blank
Fill in Blank jest swego rodzaju pytaniem otwartym.
Odpowiedź na pytania tego rodzaju wymaga od ucznia
wpisania w puste pole odpowiedzi na zadane pytanie.
Występuje w dwóch formach: tekstowej i numerycznej.
3.2.5.4
3.2.5.3
Multiple Response
Multiple Response to typ pytania, w którym kursant może
wskazać jedną lub więcej odpowiedzi z wielu dostępnych.
Multiple Choice
Multiple Choice jest rozszerzoną wersją pytania „tak/ nie”. Ten
typ pytania dopuszcza, aby uczeń z więcej niż dwóch
proponowanych odpowiedzi na pytanie, wybrał tylko jedną.
3.2.5.5
Hot Spot
Hot Spot - pytanie graficzne wymagające od ucznia wskazania
na obrazku elementów będących prawidłową odpowiedzią.
14
3.2.5.7
Record
Record to zadanie umożliwiające kursantowi udzielenie
fonicznej odpowiedzi na zadane w teście pytanie. Odpowiedź
ta jest nagrywana.
3.2.5.8
Open Question
Open Question to zadanie, dzięki któremu kursant może
stworzyć własną odpowiedź na pytanie, lub też napisać np.
wypracowanie na zadany przez twórcę testu temat.
3.2.5.6
Dictation
Dictation - pytanie typu dyktando. Zadaniem ucznia może być
uzupełnienie tekstu o pojedyncze znaki, wyrazy lub nawet całe
zdania.
15
3.2.5.9
Drop Down/Combobox
Drop Down/Combobox – typ pytania, w którym zadaniem
ucznia jest wskazanie poprawnej odpowiedzi poprzez
wybranie jej z rozwijalnej listy.
3.2.5.10 Forms
Forms - element ten jest połączeniem ilustracji i pytania typu
„fill in blank”. Pozawala m.in. na naukę wypełniania
dokumentów.
16
3.2.5.11 Drag&Drop/Puzzle
Drag&Drop/Puzzle - zadanie kursanta polega na wybieraniu
kolejnych elementów graficznych, przeciągnięciu ich i
umieszczaniu we właściwym miejscu. Trudnością dla kursanta
może być fakt, że do jednego docelowego miejsca, w które
należy wstawić obiekt może pasować wiele elementów
graficznych znajdujących się na ekranie.
3.2.5.13 Kojarzenie Par
Kojarzenie Par– typ pytania, w którym kursant łączy ze sobą
pewne elementy (np. zdania, definicje, pojęcia) za pomocą np.
linii, strzałek, tych samych cyfr, liter lub rozwijalnych list.
3.2.6
Ocenianie
Tworząc test, oprócz ułożenia treści pytań i wybrania dla nich
jak najbardziej efektywnej formy pytania, adekwatnej również
do rodzaju testowanej wiedzy, fundamentalną sprawą jest
przyjęcie odpowiedniego systemu oceniania, w którym ujęte
zostaną następujące elementy:
•
3.2.5.12 Suwak
Suwak – typ pytania, w którym kursant udziela odpowiedzi
przesuwając suwak w pozycję odzwierciedlającą wartość
wybranej przez niego odpowiedzi.
•
•
Rzetelność oceny - ocena jest rzetelna wówczas, kiedy
kursant odpowiadając losowo na pytania ma możliwie
małe szanse na uzyskanie pozytywnej oceny. Najmniej
rzetelną ocenę, a co za tym idzie najmniej rzetelne
sprawdzenie wiedzy użytkownika otrzymamy, gdy do
testu wybierzemy tylko pytania typu "True/False". Aby
mieć pewność, że test da w miarę rzetelną ocenę przy
tego typu pytaniach, można np. tworzyć pytania
powiązane ze sobą w ciągi logiczne.
Sposoby prezentacji wyników - wyniki mogą być
prezentowane uczniowi:
o po zatwierdzeniu odpowiedzi na pojedyncze
pytanie;
o po ukończeniu danej sekcji pytań;
o po ukończeniu testu.
Komentowanie odpowiedzi - dobrze jest stosować
komunikat zwrotny informujący o poprawności
odpowiedzi po każdym pytaniu, w czasie gdy kursant
17
•
rozwiązując test się uczy. Nie należy jednak udzielać
informacji zwrotnej po każdym pytaniu w czasie testu
zaliczeniowego/egzaminu. W takim przypadku dobrą
praktyką jest udzielanie informacji przy całościowej
ocenie uzyskanej z egzaminu.
Aspekty oceniania - niektóre narzędzia autorskie
dopuszczają możliwość oceniania pracy ucznia w kilku
aspektach (strukturalizacja oceny – ocena jednego
pytania może się składać z kilku elementów np. w
pytaniu FillinBank można oceniać poprawność
merytoryczną oraz ortograficzną odpowiedzi). Tak
zdefiniowana ocena w sposób istotny przyczynia się do
uwierzytelniania wyniku końcowego.
•
•
3.4
powinny być kreatywne, innowacyjne, zachęcać
użytkownika do dalszej nauki i zgłębiania wiedzy);
Stworzeniu podręcznika użytkownika;
Testowaniu
wytworzonego
e-kursu
(w
tym
przetestowanie kursu na zgodność ze światowymi
standardami e-learningu, których spełnienie zapewni
działanie kursu także na innych platformach).
Wdrożenie
Pierwsze wdrożenie powinno mieć charakter testowy i
obejmować pilotową grupę osób. Przygotowanie wdrożenia
przebiega wg następującego schematu:
Innym ważnym elementem dotyczącym testów jest także
strategia zadawania pytań. Większość znanych narzędzi
autorskich umożliwia prezentowanie pytań w sposób
sekwencyjny lub losowy. Dodatkowo niektóre z nich oferują
możliwość tworzenia ciągów pytań powiązanych logicznie
(prezentacja kolejnego pytania jest uzależniona od odpowiedzi
udzielonej na poprzednie pytanie).
3.3
Opracowywanie
W tej fazie należy skupić się na:
•
•
18
Stworzeniu bądź zebraniu wymaganych mediów
(grafiki, filmy, animacje, nagrania dźwiękowe etc.);
Zdigitalizowaniu wizji kursu stworzonej w fazie
projektowania; należy pamiętać o uwzględnieniu
interakcji między użytkownikiem, a e-kursem (kursy
3.5
Ewaluacja
Faza ewaluacji jest bardzo ważnym etapem projektowania
kursu. Pozwala ona bowiem, po pierwsze, na sprawdzenie czy
zakładane cele zostały osiągnięte i w jakim stopniu
(sprawdzenie wiedzy i umiejętności zdobytych przez
uczestników kursu), a także pozwala na zebranie opinii
uczestników na temat samego kursu i jego organizacji. Dzięki
czemu jest swego rodzaju informacją zwrotną dla twórców
kursu i wskazówką, co należy w kursie zmienić.
W ramach
czynności:
•
•
•
•
ewaluacji,
należy
uwzględnić
następujące
Sprawdzenie (poprzez testy) stopnia przyswojenia
wiedzy przez uczestników kursu;
Zebranie opinii kursantów o kursie i sposobie jego
prowadzenia (w różnych fazach trwania kursu) w tym
opinii anonimowych oraz ich analiza;
Dokonywanie zmian w kursie adekwatnych do uwag
przekazanych przez uczestników kursu;
Prowadzenie dokumentacji ewaluacji kursu, tak aby
móc go ulepszać i porównywać jego ocenę po
wprowadzonych zmianach.
4 Infrastruktura e-learningu
Tak, jak to zostało zasygnalizowane na wstępie, e-learning to
również technologia.
Do infrastruktury wykorzystywanej przez e-learning należy
zaliczyć narzędzia autorskie, za pomocą których tworzy się ekursy oraz platformy e-learningowe , których głównym celem
jest udostępnianie osobom uczącym się e-kursów.
4.1
Narzędzia autorskie
Tworząc e-kursy w celu ułatwienia sobie pracy, bardzo często
korzysta się ze specjalistycznych narzędzi autorskich, które
umożliwiają tworzenie atrakcyjnego contentu e-kursu.
Dodatkową zaletą tego typu narzędzi jest możliwość
wzbogacenia treści szkolącej o testy. Narzędzia autorskie
oferują zazwyczaj wiele ciekawych typów pytań, przy użyciu
których można sprawdzać i komentować wiedzę kursanta.
Mogą być one także wykorzystane do tworzenia ciekawych
quizów czy zabaw spełniających funkcję relaksującoedukacyjnej.
4.1.1
Typy kryteriów wyboru narzędzia autorskiego
Wybór narzędzia do tworzenia kursów elektronicznych nie jest
rzeczą łatwą. Na rynku istnieje wiele tego typu narzędzi; są
one oferowane zarówno przez firmy o światowej renomie jak i
przez rodzimych
producentów/dostawców.
Większość
narzędzi produkuje kursy zgodne ze światowymi standardami
e-learningu. To, czy wyprodukowane kursy będą zgodne ze
standardami powinno stać się wyjściowym kryterium przy
ocenie narzędzia autorskiego. Zgodność ze standardami to
jeden z podstawowych elementów kryterium systemowego. To
i pozostałe kryteria, które można brać pod uwagę poszukując
jak najbardziej odpowiedniego do potrzeb twórcy kursu
narzędzia zostaną omówione poniżej.
19
4.1.1.1
Kryteria systemowe
Kryteria
systemowe
dotyczą
tworzonych
kursów
elektronicznych – wskazują najbardziej ogólne wymagania,
jakie spełniają (lub mogą spełniać) kursy elektroniczne
wytwarzane za pomocą ocenianych narzędzi. Przede
wszystkim dotyczą one:
•
•
•
powszechnie uznanych standardów lub zaleceń
(specyfikacji) opracowanych dla elektronicznych
szkoleń;
warunków współdziałania e-kursu z platformą elearningową (wymagania techniczne);
wymagań na konfigurację i parametry sprzętu oraz
oprogramowania
komputera
uczniowskiego
zapewniających
poprawne
działania
szkoleń
elektronicznych wytworzonych za pomocą ocenianego
narzędzia.
4.1.1.2
Kryteria funkcjonalne
•
•
•
•
•
•
•
dająca się osiągnąć elastyczność i adaptacyjność
tworzonych szkoleń;
obsługiwane rodzaje lekcji i testów (pytań);
możliwe strategie oraz algorytmy oceny odpowiedzi na
pytania testowe;
możliwości dołączania elementów multimedialnych do
jednostek szkoleniowych i testów;
możliwość dołączania wszelkiego rodzaju symulacji;
możliwość dołączania skojarzonych z materiałem
nauczania materiałów pomocniczych;
możliwość wykorzystania repozytoriów obiektów
szkoleniowych (LOM) podczas wykonywania szkolenia
elektronicznego.
4.1.1.3
Kryteria ewaluacyjne
Kryteria ewaluacyjne, dotyczą obsługiwanych systemów,
metod zbierania i przetwarzania ocen uzyskiwanych przez
kursantów. Bardzo ważną częścią procesów prowadzenia
szkoleń elektronicznych jest przekazywanie wyników testów i
sprawdzianów wykonywanych przez szkolonego osobom
prowadzącym szkolenia (konsultantom, organizatorom, ementorom).
Kryteria funkcjonalne dotyczą własności funkcjonalnych
kursów elektronicznych, jakie są możliwe do uzyskania za
pomocą ocenianych narzędzi autorskich. Kryteria te pozwalają
ocenić możliwy do osiągnięcia stopień efektywności i
atrakcyjność
nauczania
za
pomocą
tworzonych
elektronicznych szkoleń, a także zakres tematyczny tych
szkoleń.
Dla jakości szkoleń elektronicznych jest bardzo istotne, jak
pełne dane są przekazywane do oceny, jaką drogą, czy są
łatwo dostępne i czy zapewnione jest sprzężenie zwrotne
(powiadamianie szkolonych o rezultatach testów).
Oceniając narzędzie pod kątem własności funkcjonalnych
wyprodukowanych w nim e-kursów, warto wziąć pod uwagę
następujące elementy:
Kryteria te pozwalają także ocenić, jaką infrastrukturę trzeba
zbudować, by efektywnie przekazywać wyniki testów i
sprawdzianów.
20
4.1.1.4
Kryteria środowiskowe
Kryteria środowiskowe dotyczą wymagań systemowych
stawianych przez narzędzia autorskie niezbędnych dla
efektywnego działania tych narzędzi. Wchodzą w to:
•
•
wymagania sprzętowe (np. pojemność pamięci
operacyjnej RAM);
wymagania programowe (np. wymóg odpowiedniej
wersji systemu operacyjnego).
Kryteria tej grupy pozwalają ocenić ewentualne nakłady na
utworzenie lub dostosowanie stanowisk pracy autorów
szkoleń elektronicznych.
4.1.1.5
Kryteria użytkowe
Kryteria użytkowe dotyczą cech funkcjonalnych narzędzia
autorskiego. Do tej grupy należą wszystkie kryteria
dotyczące wygody, szybkości i efektywności pracy autora
szkolenia za pomocą ocenianego narzędzia, takie jak:
•
•
•
•
4.1.1.6
Kryteria formalne i ekonomiczne
Kryteria formalne i ekonomiczne pozwalają ocenić koszty
wdrożenia i eksploatacji narzędzi autorskich. Kryteria te
odnoszą się do takich zagadnień jak:
•
•
•
•
•
•
4.1.2
polityka licencyjna dostawcy;
udzielana pomoc techniczna;
dostępność specjalistycznych szkoleń;
dostępność i jakość dokumentacji;
cena i formy płatności;
koszty ewentualnych uaktualnień.
Przegląd narzędzi autorskich
Rynek e-learningu wciąż się rozwija. Rozwój technologii oraz
ciągle rosnące wymagania użytkowników powodują ciągły
rozwój narzędzi autorskich. Tak, więc dokonanie wyboru
odpowiedniego narzędzia staje się coraz trudniejsze. Poniżej
przedstawione są wybrane narzędzia autorskie w kolejności
alfabetycznej.
obecność gotowych szablonów – wzorców;
możliwość korzystania z bibliotek modułów i
repozytoriów;
obecność kreatorów dla różnych modułów składających
się na elektroniczny kurs;
możliwości pracy zespołowej.
21
4.2
TeleEdu e-Learning Suite
Instytutu Maszyn
Matematycznych*.
Macromedia Authorware
firmy Macromedia.
ReadyGo Web Course
Builder producent
ReadyGo Inc.
Toolbook (występuje w
dwóch wersjach: mniej
zaawansowany Assistant
oraz Instructor o bardzo
zaawansowanych
funkcjach) firmy SumTotal
System.
WBTExpress firmy
4 System*.
Systemy informatyczne do zarządzania
szkoleniami
Platforma e-learningowa to popularna nazwa systemu
informatycznego, którego główną funkcją jest zarządzanie
szkoleniami (głównie zdalnymi, ale także stacjonarnymi i
mieszanymi) oraz organizacja procesu szkoleniowego (m.in.
poprzez udostępnianie zalogowanym użytkownikom zasobów
edukacyjnych: e-kursów oraz powiązanych z nimi pomocy
dydaktycznych). Ponadto platforma umożliwia także
komunikację (synchroniczną i asynchroniczną) między
kursantami a instruktorem. Najbardziej popularne systemy elearningowe to LMS i LCMS.
Learning Management System (LMS) to typ platformy przede
wszystkim służący do zarządzania i administrowania
procesem szkoleniowym z uwzględnieniem śledzenia i
raportowania działań kursanta.
Learning Content Management System (LCMS) to typ
platformy e-learningowej służący przede wszystkim do
tworzenia, przechowywania i dystrybuowania materiałów
szkoleniowych.
Platformy e-learningowe, podobnie jak narzędzia autorskie
podlegają stałemu rozwojowi, powstają nowe wersje
programów oraz nowe rozwiązania.
Poniżej przedstawione są najbardziej wybrane platformy elearningowe w kolejności alfabetycznej.
*Rozwiązania rodzimego rynku
22
Jeżeli jednak prowadzącemu zajęcia synchroniczne zależy na
współpracy, jednoczesnym udziale w dyskusji większej liczby
osób, wówczas w/w narzędzia mogą okazać się
niewystarczające. Jeśli platforma, z której korzystamy nie
posiada wbudowanych narzędzi do współpracy grupowej,
można skorzystać np. z programu NetMeeting (lub jego
następcy Microsoft Messanger), który jest częścią systemu
Windows. Programy te umożliwiają organizowanie m.in.
telekonferencji.
Docent firmy
Hewlett - Packard
iLearning firmy
Oracle
Leo firmy Young
Digital Poland
4.3
Specjalistów uczestniczących w procesach e-learningowych
można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich, to osoby
uczestniczące w tworzeniu kursu:
TeleEdu LMS
Instytutu Maszyn
Matematycznych*
•
WBTServer firmy
4 System*
*Rozwiązania rodzimego rynku
4.2.1
Specjaliści uczestniczący w procesach elearningowych
Praca grupowa
Większość platform e-learningowych posiada wbudowane
aplikacje umożliwiające komunikację uczestników kursu
między sobą oraz z instruktorem prowadzącym zajęcia.
Narzędzia te, takie jak czat, e-mail lub grupy dyskusyjne,
umożliwiają współpracę synchroniczną lub asynchroniczną.
•
Autor (ekspert) - jest on pomysłodawcą, inicjatorem
projektu e-kursu, który wyznacza cel, dobiera zespół
wykonawców i czuwa nad wykonaniem e-kursu. Autor
może być jedynym ekspertem merytorycznym, lub gdy
projekt e-kursu jest rozbudowany, jednym z wielu
ekspertów, mającym wśród nich wiodącą rolę.
Ekspert dziedzinowy - (konsultant merytoryczny,
ekspert dziedzinowy) - jest on osobą odpowiedzialną za
przygotowanie treści szkoleniowych do danego e-kursu
lub jego części. Jest osobą kompetentną w danej
dziedzinie wiedzy. Razem z dydaktykiem medialnym
jest odpowiedzialny za wygląd, dobór i rozmieszczenie
treści i materiałów multimedialnych w e-kursie.
23
•
•
•
•
Dydaktyk medialny (konsultant edukacyjny) jest to
ekspert w zakresie kształcenia na odległość. Razem z
autorem e-kursu ustala strategię stworzenia e-kursu.
Grafik komputerowy – którego zadaniem jest
stworzenie e-kursu od strony graficznej. We współpracy
z autorem i dydaktykiem medialnym przygotowuje
ilustracje i oprawę graficzną, czyli styl (tło, rodzaj
czcionki, kolorystyka) ekranów.
Edytor – jest on osobą odpowiedzialną za
zelektronizowanie (zinformatyzowanie) wizji autora i
dydaktyka medialnego. Przy pomocy specjalistycznego
oprogramowania zapisuje kurs w formacie HTML lub
XML (dla kursów dostępnych przez przeglądarkę
WWW) bądź innym formacie specyficznym dla
oprogramowania udostępniającego kurs.
Specjalista ds. dźwięku, lektor, twórca muzyki,
językoznawca (korektor)...
Drugą grupę tworzą osoby odpowiedzialne za zabezpieczenie
prawidłowego
procesu
nauki
za
pomocą
kursu
umieszczonego na platformie. Do tej grupy można zaliczyć:
•
•
24
Administratora platformy e-learningowej - jest on
osobą, której funkcją jest nadzorowanie poprawnego
działania systemu jak również definiowanie praw dla
grup użytkowników.
Koordynatora szkoleń - do jego zadań, należy m.in.
zarządzanie (udostępnianie oraz archiwizowanie) ekursami, wyznaczanie instruktorów odpowiedzialnych
za prowadzenie danego e-kursu oraz analiza jego
przebiegu.
•
4.4
Instruktora - do jego zadań należy m.in. opieka nad
kursantami, prowadzenie spotkań asynchronicznych i
synchronicznych, udzielanie odpowiedzi na pytania
zadawane przez kursantów oraz motywowanie do
nauki.
Prowadzenie kursów elektronicznych
Prowadzenie kursu e-learningowego rozpoczyna się w
momencie osadzenia e-kursu (import) na platformie elearningowej. Kolejnymi etapami związanymi z obsługą ekursu są:
•
•
•
•
•
Zdefiniowanie instruktorów wspomagających kursantów
biorących udział w danym kursie,
Utworzenie grup uczestników szkolenia i przypisanie do
nich instruktorów,
Utworzenie programu kursów; ustalenie terminów
spotkań on-line,
Zarejestrowanie uczestników,
Stała współpraca (pomoc, spotkania on-line, śledzenie
tematów (topiców) na grupach dyskusyjnych i
odpowiadanie na nie, zadawanie, poprawianie i
odsyłanie zadań domowych i inne) instruktora z
kursantami.
5 Standardy e-learningu
Wcześniej zostało już określone, że obecnie jesteśmy
świadkami stałego rozwoju e-learningu. Nieodłącznym
elementem tego rozwoju jest komercjalizacja e-learningu.
Charakteryzuje się to dążeniem do:
•
•
obniżenia kosztów wytworzenia e-kursu,
zwiększenia przychodów z jednego e-kursu.
Aby to osiągnąć, można:
•
•
wykorzystywać gotowe obiekty przy tworzeniu nowych
kursów,
upowszechniać obiekty w repozytoriach na różnych
platformach e-learningowych.
narzędzia autorskie do tworzenia e-kursów oraz nowe
platformy e-learningowe. Coraz większe zainteresowanie tą
formą kształcenia oraz ciągła potrzeba obniżania kosztów
nauczania powoduje, iż często w firmach ma miejsce zmiana
dostawców e-kursów (wabią oni atrakcyjniejszą ceną) mając
nadzieję, że zakupiony kurs będzie mógł być udostępniony
przez platformę, która obecnie jest użytkowana. Aby te
nadzieje mogły się spełnić kilka niezależnych od siebie
organizacji rozpoczęło prace nad standaryzacją e-learningu,
czyli nad pewnymi wytycznymi, których spełnienie pozwoli na
bezproblemową współpracę e-kursów z platformami elearningowymi.
5.1
Co podlega standaryzacji?
Uważna analiza poniższej tabeli pozwoli dowiedzieć się,
czego dotyczą specyfikacje e-learningu.
Aby to osiągnąć, potrzebne są:
•
•
•
•
przenoszalność
(portability)
obiektów
między
platformami,
współużywalność (reusability) obiektów,
współpraca platform i obiektów w wymianie obiektów
(interoperability,)
...czyli STANDARDY e-learningu.
Coraz więcej firm i organizacji jest zainteresowanych elearningiem: zarówno zakupem infrastruktury e-learningowej,
produkcją samych e-kursów czy też w końcu wdrożeniem tej
formy nauczania w swojej organizacji. Powstają nowe
25
5.2
Ponieważ
powinien:
e-kurs
26
dlatego
specyfikacja obejmuje:
e-learningu
współpracować
z platformą
e-learningową
w czasie
swojego
działania
Zasady
komunikacji z
platformą LMS
lub LCMS.
dać się łatwo
umieścić na
platformie elearningowej
Zasady
komunikacji z
platformą LMS
lub LCMS.
udostępniać
informacje o
swojej treści,
strukturze i
sposobie
działania
zasady zapisu
informacji
(struktur danych
tworzących (plik
ORGANIZATION)
i opisujących kurs
(plik METADATA)
danych o wyniku
testu, danych o
preferencjach
szkolonego, etc.)
Główne organizacje zajmujące się
standardami e-learningu
Poniższa tabela zawiera główne organizacje zajmujące się
standardami:
Alliance of Remote
Instructional Authoring &
Distribution Networks for
Europe
(ARIADNE)
http://www.ariadneeu.org
Aviation Industry CBT
(Computer-Based
Training) Committee
(AICC)
http://www.aicc.org
Learning Technology
Standards Committee
(LTSC)
(IEEE)
http://ltsc.ieee.org
IMS Global Learning
Consortium, Inc.
(IMS) Instructional
http://www.imsglobal.org
Management System
najprężniej działa,
najpełniejsza specyfikacja
Advanced Distributed
Learning (ADL) Initiative
(SCORM) Sharable
Content Object
Reference Model
najpopularniejsza
specyfikacja w
produktach rynkowych
5.3
http://www.adlnet.org
Relacje między głównymi twórcami
standardów (wg IMS)
Poniższy obrazek przedstawia relacje między głównymi
twórcami standardów, wskazując "zapożyczane" / wspólne
elementy. SCORM (skupiając w sobie także specyfikacje
określane przez inne konsorcja) jest najpopularniejszą
specyfikacją w produktach rynkowych.
6 Instructional
Management
System (IMS) Global Learning
Consortium Inc
IMS jest najpełniejszą, najszybciej rozwijaną i bardzo dobrze
finansowaną specyfikacją (roczna składka członkowska
wynosi od 50 000 do 100 000 $ a składka członka grupy
developerskiej 1000 $). IMS jest organizacją, która wytycza
kierunki rozwoju - inne specyfikacje, np. SCORM czy IEEE
mają osłabione tempo prac i można powiedzieć, że są raczej
nastawione są na uzgodnienia i weryfikacje IMS-u.
Specyfikacje IMS dotyczą:
27
•
•
•
•
tworzenia i wykonywania treści edukacyjnych (ekursów);
śledzenia postępów kursanta w nauce;
tworzenia raportów z wyników nauczania (raporty z
e-testów);
wymiany informacji o uczniu i jego postępach w nauce
między e-kursem a systemem nauczania.
IMS jest pierwszą specyfikacją, która objęła „sequencing”
(dynamiczny scenariusz), a więc wytyczyła reguły tworzenia i
wykonywania adaptacyjnych e-szkoleń, dostosowujących się
do reakcji szkolonego, zdobytych umiejętności, postępu w
przyswajaniu wiedzy – do jego cech osobowościowych i
potrzeb. Obecnie ADL włączył specyfikacje IMS Simple
Sequencing do SCORM 2004.
6.1
Specyfikacje IMS
Poniżej znajdują się nazwy specyfikacji IMS. W dalszej części
rozdziału najważniejsze z nich, zostaną omówione.
Zestaw najważniejszych specyfikacji IMS
Meta-Data, wer. 1.2.1 Final, 09/2001* (IEEE Standard
for LOM 1.0)
Content Packaging*, wer. 1.1.4 Final, 11/2004
Simple Sequencing, wer. 1.0 Final, 03/2003
Question&Test
03/2003
Interoperability,
wer.
1.2.1
Final,
Learning Design, wer. 1.0 Final, 02/2003
Vocabulary Definition Exchange, wer. 1.0 Final,
03/2004
Digital Repositories, wer. 1.0 Final, 01/2003
Learner
01/2005
Information
Package,
wer.1.0.1
Final,
Accessibility, wer. 1.0 Final, 08/2004
Competency Definitions, wer. 1.0 Final, 10/2002
Enterprise, wer. 1.1 Final, 07/2002
*specyfikacje uzgodnione między IMS, SCORM, IEEE i AICC
6.1.1
IMS Learning Resource Meta-data
IMS Learning Resource Meta-data czyli specyfikacja danych
opisujących obiekt szkoleniowy w skrócie nazywana jest
matadanymi.
Specyfikacja metadanych dotyczy sposobu opisu treści
szkoleniowej, tak aby mogła być ona łatwo wyszukiwalna
28
i rozpoznawalna przez platformy e-learningowe i repozytoria
treści szkoleniowej.
•
•
Model metadanych jest zasadniczo bardzo podobny w
specyfikacjach IMS, SCORM i IEEE.
•
Metadane to dane (zbiór informacji), które opisują obiekty, w
celu np. ułatwienia ich wyszukania lub klasyfikacji.
Przykładami metadanych mogą być np.:
•
•
Dowód osobisty Kowalskiego - to zbiór metadanych
opisujących i charakteryzujących Jana Kowalskiego.
Zawiera jego zdjęcie, adres zamieszkania, datę
urodzenia itp.;
Karty katalogowe w bibliotece - opisują książkę podając
jej autora, datę i miejsce wydania wraz z wydawcą,
liczbę stron, streszczenie i przyporządkowanie do
działu tematycznego. Idąc do biblioteki z zamiarem
wypożyczenia książki np. o życiu stawonogów, nie
znając tytułu ani autora, trudno jest znaleźć
odpowiednią pozycję, jeżeli biblioteka nie będzie
dysponowała katalogiem tematycznym.
6.1.1.1
Metadane
Metadane e-kursów zapisywane są w formacie XML. Plik z
metadanymi opisuje obiekty za pomocą danych zebranych w
9 grupach:
•
•
•
e-Kursy opisuje się metadanymi w celu:
•
•
•
wyszukiwania e-kursów na platformach;
wyszukiwania Assetów, SCO (Sharable Content
Object) e-kursów w repozytoriach treści szkoleniowych;
ułatwiania zarządzania treściami szkolącymi;
ułatwiania klasyfikowania e-kursów;
zapewnienia przenoszalności pomiędzy platformami
szkoleniowymi;
tworzenia kursu w trybie on-line przy użyciu
istniejących już zasobów.
•
GENERAL (ogólne dane) zawiera ogólne informacje
opisujące obiekt szkoleniowy jako całość. W
szczególności wypełnia się pola: unikalny identyfikator
obiektu; tytuł; języki; opis*; słowa kluczowe ; dziedzina;
struktura modułu szkoleniowego; złożoność modułu
szkoleniowego.
LIFECYCLE (aktualny stan i historia) grupuje cechy
związane ze stanem bieżącym i historią modułu
szkoleniowego, oraz informacje o tym, kto i kiedy brał
udział w fazach jego rozwoju. W szczególności
wypełnia się pola: wersja; stan zaawansowania prac
nad modułem: roboczy, końcowy, zweryfikowany;
współautorzy: kto, co, kiedy, w jakiej roli.
METAMETADATA (metametadane) grupuje informacje
o strukturze metadanych, a nie o obiekcie
szkoleniowym, które one opisują. W szczególności
wypełnia się pola: identyfikator modułu szkoleniowego;
kto i kiedy opracował metadane; specyfikacja
metadanych użyta do opisu modułu; język podstawowy
treści.
TECHNICAL (dane techniczne) zawiera wymagania i
charakterystykę techniczną modułu szkoleniowego. W
29
•
•
•
•
30
szczególności wypełnia się pola: format; rozmiar
modułu; umiejscowienie obiektu; wymagania: jaki
system operacyjny, przeglądarka...; opis instalacji; czas
wykonywania obiektu.
EDUCATIONAL
(dane
edukacyjne)
zawiera
pedagogiczną i edukacyjną charakterystykę modułu
szkoleniowego, mającą podstawowe znaczenie dla
zdefiniowania zawartości, poziomu i jakości szkolenia.
W szczególności wypełnia się pola: typ interaktywności
materiału: aktywny, prezentacyjny; typ materiału:
ćwiczenie, symulacja, ankieta, test; wiek szkolonego,
dla którego przeznaczono szkolenie; ocena stopnia
użyteczności/zwięzłości materiału; stopień trudności;
czas wykonywania szkolenia; opis użytkownika; język
treści.
RIGHTS (prawa) określa warunki użytkowania zasobów
opisywanego modułu szkoleniowego - grupuje
specyfikacje praw autorskich i warunków płatności za
wykorzystanie obiektu. W szczególności wypełnia się
pola: prawa autorskie; czy materiały są płatne; opis.
RELATION (relacje z innymi obiektami) grupuje cechy
definiujące relacje pomiędzy modułem treści i innymi z
nim powiązanymi. W szczególności wypełnia się pola:
czy jest częścią i jaką innego obiektu; czy odwołuje się
do innego obiektu; opis.
ANOTATION
(komentarz)
zawiera
komentarze
opisujące
edukacyjny
aspekt
użycia
obiektu
szkoleniowego oraz informacje, kiedy i przez kogo
komentarze były tworzone. W szczególności wypełnia
się pola: autor i data komentarza; komentarz-opis
modułu treści.
•
CLASSIFICATION (klasyfikacja wg podanego systemu
taksonomicznego) opisuje obiekt szkoleniowy w relacji
do różnych systemów katalogowania, w których mogą
być sklasyfikowane. W szczególności wypełnia się
pola: cel umieszczenia modułu w klasyfikacji; ścieżka
taksonomiczna do modułu; opis modułu w odniesieniu
do jego przeznaczenia; słowa kluczowe opisujące
moduł.
*za pomocą zaznaczonego formatowania oznaczone zostały
elementy obowiązkowe dla SCORM 1.2
6.1.2
IMS Content Packaging
Specyfikacja IMS Content Packaging czyli specyfikacja
Modelu Opakowania obiektu szkoleniowego dotyczy danych,
które są niezbędne do operacji na obiekcie za pomocą
oprogramowania:
•
•
•
tworzącego e-kurs,
wykonującego e-kurs,
zarządzającego e-kursem (platforma LMS/LCMS ).
Poniższy rysunek przedstawia sposób pakowania e-kursu
(tworzenie kapsuły e-kursu).
Przykład
schematu
szkolenia o statycznym
scenariuszu.
Jakikolwiek
będzie wynik testu, kursant
będzie mógł zapoznać się
z treścią Szkolenia 2
(Istnieje
prawdopodobieństwo, że
po niezdanym teście nie
ma
wystarczających
kompetencji
do
zrozumienia
treści
ze
Szkolenia 2, ale scenariusz
nie
przewiduje
takich
trudności).
6.1.3
Specyfikacja IMS Simple Sequencing
Specyfikacja IMS Simple Sequencing czyli specyfikacja
opracowywania dynamicznego scenariusza określa reguły
takiego scenariusza e-kursu, który dostosowuje się do
umiejętności, osiągnięć i sposobu pracy osoby szkolonej. W
szczególności zawiera opisy:
•
•
•
trybów i ograniczeń nawigacji,
reguł nawigacji,
reguł obliczania stanów.
Przykład
schematu
szkolenia o dynamicznym
scenariuszu.
System
analizuje wyniki otrzymane
przez kursanta podczas
testu - jeśli nie osiągnął
progu odpowiedniego do
zaliczenia testu, system nie
pozwala mu zapoznać się z
jednostką Szkolenie 2. Cofa
kursanta
do
jednostki
Szkolenie 1, tak aby mógł
raz jeszcze zapoznać się z
tematem. Jeśli kursant zda
test, może zapoznać się z
jednostką Szkolenie 2.
31
6.1.4
Specyfikacja IMS Question & Test
Interoperability (QTI)
Specyfikacja IMS QTI czyli wytyczne z zakresu testowania i
kontroli wiedzy opisuje model danych służący do kompletnej
reprezentacji struktury i treści testów oraz ich wyników. W
szczególności określa:
•
•
•
Model danych związany z prezentowaniem pytań i
testów kursantowi:
o typy pytań i sposoby definiowania odpowiedzi.
o pojawianie się komunikatów zwrotnych do
odpowiedzi udzielonej przez kursanta;
o różne
sposoby
prezentowania
pytań
sekwencyjne i losowe;
o ograniczenia co do czasu testu lub ilości
podejść;
Model danych związany z raportowaniem wyników
(ocen) uzyskanych w procesie kontroli wiedzy (sposoby
zliczania wyników z testu).
Reguły przetwarzania i wymiany wyników między
e-kursem a platformą e-learningową lub innym
narzędziem wspierającym nauczanie.
7 Specyfikacja SCORM
Specyfikacja SCORM (Sherable Content Object Reference
Model) została stworzona przez ADL. Głównym celem
specyfikacji jest umożliwianie tworzenia e-kursów przy użyciu
wielu SCO (także już istniejących) oraz umożliwienie działania
32
tych SCO z wieloma różnymi systemami wspierającymi zdalne
nauczanie.
ADL wyróżnił sześć podstawowych cech, które wpływają na
efektywność wykorzystania treści, a co za tym idzie na
zmniejszenie
kosztów
produkcji
e-kursów.
Są
to
kompatybilność, dostępność, wielokrotność użycia, trwałość,
podatność na obsługę i adoptowalność.
7.1
Kompatybilność (interoperability)
e-Kurs utworzony w narzędziu "A", zgodny ze standardem
SCORM, poprawnie uruchamia się, wykonuje i importuje
wyniki na każdej zgodnej z tą samą wersją standardu,
platformie e-learningowej.
7.2
Dostępność (accessibility)
Możliwość wyszukiwania obiektów szkolących (które mogą
znajdywać
się
w
odległych
lokalizacjach)
i
ich
zdalne używanie.
7.4
Trwałość (durability)
Możliwość wykorzystania tych samych, zgodnych ze
standardem
SCORM, obiektów
szkoleniowych
mimo
zmieniającej się technologii.
7.3
Wielokrotność użycia (reusability)
Zgodność ze standardem SCORM gwarantuje możliwość
wielokrotnego używania obiektów szkolących (SCO)
w różnych
kontekstach
szkoleniowych, aplikacjach
i ekursach.
7.5
Podatność na obsługę (maintainability)
Możliwość wprowadzania zmian w treści szkoleniowej bez
konieczności tworzenia treści od początku (uzupełnianie
i „zmiany kosmetyczne” zamiast tworzenia treści od podstaw).
33
7.6
Adaptowalność (Adaptability)
Możliwość adaptowania modułów e-kursu zgodnego ze
standardem do potrzeb i preferencji użytkownika.
7.7
Specyfikacja SCORM 2004: części składowe
Do tej pory ukazały się trzy wersje specyfikacji: SCORM 1.1,
SCORM 1.2 oraz najnowsza, SCORM 2004.
Specyfikacja SCORM 2004 składa się z następujących części:
•
•
•
Content Aggregation Model (CAM 1.3),
Sequencing and Navigation (SN 1.3),
Run-Time Environment (RTE 1.3).
Poniższa ilustracja przedstawia składowe SCORM 2004.
7.7.1
Specyfikacja SCORM Content Aggregation
Model 1.3
Specyfikacja CAM 1.3 opisuje sposób zapakowania i zapisu
danych opisujących obiekt szkoleniowy (e-kurs). Dzięki temu
na obiekcie tym, można wykonywać operacje za pomocą
oprogramowania tworzącego e-kursy, wykonującego je
oraz/lub zarządzającego nimi (LMS/LCMS ).
W szczególności CAM 1.3 określa:
34
•
•
•
7.7.2
model danych opisujących szkolenie (Meta Data),
model treści opisujący hierarchię i relacje między
komponentami e-kursu (Content Model),
model pakowania danych określający sposób zapisu
danych treści szkoleniowych (Content Packaging).
Specyfikacja SCORM Sequencing and
Navigation1.3
Specyfikacja SN została przejęta od IMS (IMS Simple
Sequencing). Określa ona reguły dynamicznego scenariusza
e-kursu, dostosowującego się do umiejętności, osiągnięć i
sposobu pracy osoby szkolonej.
•
•
•
reguły uruchamiania kursu na platformie,
model komunikacji kurs-platforma (Application Program
Interface -API),
model danych wymienianych między kursem a
platformą (Computer Maneged Imstruction -CMI).
7.7.3.1 Specyfikacja SCORM RTE 1.3: model
komunikacji
Poniższy obrazek przedstawia model komunikacji e-kursu z
platformą. Wskazuje na dane, jakie są sprawdzane w
poszczególnych
okresach
życia
e-kursu:
podczas
uruchamiania, wykonywania i zamykania.
W szczególności specyfikacja Sequencing and Navigation
zawiera opisy:
•
•
•
trybów i ograniczeń nawigacji,
reguł nawigacji,
reguł obliczania stanów.
Przykład przedstawiający zastosowanie Sequencing and
Navigation przedstawiony został w punkcie „Specyfikacja IMS
Simple Sequencing
7.7.3
Specyfikacja SCORM Run-Time Environment
Specyfikacja opisuje wymagania, jakie powinien spełniać ekursu, aby mógł być uruchamiany na platformie elearningowej i poprawnie się z nią komunikować.
W szczególności określa:
35
7.7.3.2 Specyfikacja SCORM RTE 1.3: model
danych CMI
Poniżej
przedstawione
są
rodzaje
danych,
które
są wymieniane między e-kursem, a platformą podczas
procesu komunikacji:
• WERSJA e-KURSU (cmi._version)
• DODATKOWE PARAMETRY wymagane przez SCO
przy uruchamianiu. (cmi.launch_data)
• INFORMACJE O UCZNIU I JEGO PREFERENCJACH
(cmi.learner_id,
cmi.learner_name
oraz
cmi.learner_preference)
• INFORMACJE O UPRZEDNIM UDZIALE UCZNIA W
KURSIE (cmi.entry, cmi.exit, cmi.location oraz
cmi.suspend_data)
• DOSTĘPNE SPOSOBY PRZEGLĄDANIA eKURSU
(normal, browse, review) (cmi.credit oraz cmi.mode)
• PPRZESYŁANIE PRZEZ SCO INFORMACJI O
DZIAŁANIACH UCZNIA (np.odpowiedzi na pytania) na
platformę e-learningową (cmi.interactions)
• KOMENTARZE OD UCZNIA (np. ocecna e-kursu) I OD
PLATFORMY
(cmi.comments_from_learner
i cmi.comments_from_lms)
• WYNIKI uzyskane przez ucznia podczas wykonywania
e-kursu. (cmi.score)
• CELE KURSU I INFORMACJE Z NIMI ZWIĄZANE
(cmi.objectives)
• POZIOM, PRÓG I STATUS REALIZACJI KURSU
(cmi.progress_measure, cmi.completion_treshold oraz
cmi.completion_status)
36
• DANE
DOTYCZĄCE
ZALICZENIA
KURSU
(cmi.success_status oraz cmi.scaled_passing_score)
• DANE DOTYCZĄCE CZASU trwania KURSU i jego
ograniczeń.
(cmi.session_time,
cmi.total_time,
cmi.max_time_allowed oraz cmi.time_limit_action)
7.8
Specyfikacje e-learningu - strona
praktyczna
Oto kilka przydatnych informacji wynikających z praktyki
wykorzystywania standardów i produktów e-learningowych:
CERTYFIKATY zgodności ze SCORM – można otrzymać na
pojedyncze kursy (zaś nie na narzędzie autorskie!) oraz na
platformę e-learningową. Uzyskanie certyfikatu jest odpłatne.
Ze strony ADL można jednak pobrać bezpłatne narzędzia do
testowania e-kursów i platform na zgodność z każdą wersją
SCORM,.Dzięki temu można sprawdzić, czy dany
niecertyfikowany produkt, reklamowany jako zgodny ze
SCORM, faktycznie tą zgodnością się charakteryzuje.
CZĘŚCIOWE SPEŁNIANIE STANDARDÓW. Istnieje wiele
wersji specyfikacji, które są stale rozwijane. SCORM
występuje w wersji 1.0, 1.1, 1.2 oraz 2004. Zgodność między
poszczególnymi
wersjami
jest bardziej
umowna
niż
praktyczna. Ponadto "zgodność ze SCORM-em" w praktyce
bardzo często oznacza tylko zgodność z pewną częścią
specyfikacji.
Specyfikacja SCORM 1.2 składa się z dwóch części, a
SCORM 2004 - już z trzech. Każda z nich może być
traktowana niemal jako oddzielna specyfikacja. Na rynku
obecne są więc e-kursy zgodne ze SCORM-em w sensie
"kompletności kapsuły e-kursu" (formatu opakowania) i
metadanych (czyli z częścią "Content Agregation Model"), ale
niezgodne w zakresie współpracy kursu z platformą (czyli z
częścią "Run-Time Environment").
Standard SCORM opisuje wymagania techniczne, jakie
powinien spełniać e-kurs aby mógł w sposób efektywny
komunikować się z platformą e-learningową. Standard ten,
NIE wskazuje na żadne wymagania z zakresu dydaktyki
medialnej ani zawartości merytorycznej e-kursu. Tak więc
możemy spotkać się z bezwartościowym (w sensie contentu)
e-kursem, posiadającym certyfikat SCORM-u lub też z bardzo
ciekawym i dobrze napisanym e-kursem, który jednak nawet
częściowo nie spełnia standardu SCORM.
7
Słownik
ADDIE - model budowy kursów zdalnych. Składa się z
następujących faz : Analyze (analiza), Design (projektowanie),
Develop (opracowywanie), Implement (wdrożenie), Evaluate
(ewaluacja).
ADL - Organizacja powołana przez Departament Obrony
Stanów Zjednoczonych odpowiedzialna za opracowanie i
rozwój standardu SCORM.
API - (ang. Application Programming Interface), moduł
pozwalający e-kursowi komunikować się z platformą elearningową, wysyłając lub pobierając dane, zgodnie z
określonym formatem (protokołem) komunikacji.
ASSET - najmniejszy, pojedynczy element treści e-kursu, plik,
który można włączyć do przeglądarki webowej (plik tekstowy,
grafika, film, dźwięk, lub inne media, a także materiału
dodatkowe, takie jak słowniki). Assety nie są w stanie
samodzielnie komunikować się z platformą.
Asynchroniczna komunikacja - osoby komunikujące się nie
muszą w tym samym czasie brać udziału w procesie
komunikacji. Narzędziami komunikacji asynchronicznej są
np.: poczta elektroniczna oraz grupy dyskusyjne.
CMI (ang. Computer-Managed Instruction) - schemat formatu
danych, używany przy komunikacji wg standardu SCORM
pomiędzy e-kursem a platformą e-learningową.
37
Czat - forma synchronicznej komunikacji tekstowej
przesyłanej drogą elektroniczną, w której zwykle uczestniczy
większa liczba osób.
Content – patrz Kontent.
Dynamiczny scenariusz - definiuje e-kurs dostosowujący
swój przebieg prezentacji wiedzy i testowania do zachowań
szkolonego, osiągniętego przez niego poziomu wiedzy,
sposobu jej przyswajania i wreszcie jego preferencji.
Scenariusz, który nie jest dynamiczny nazywamy statycznym.
e-Kurs (kurs elektroniczny) - interaktywna, multimedialna
treść szkoląca, mająca określony cel dydaktyczny,
dystrybuowana za pomocą płyt CD, przez strony WWW lub
platformy e-learningowe.
e-mail (poczta elektroniczna) - forma asynchronicznej
komunikacji tekstowej przesyłanej drogą elektroniczną.
TeleEdu - Zestaw narzędzi to tworzenia (TeleEdu Editor),
wykonywania (TeleEdu Runtime) raportowania TeleEdu
Report Browser) oraz zabezpieczanie i licencjonowania
(TeleEdu BodyGuard) elektronicznych kursów, będące
częścią e-learningowej technologii TeleEdu.
Grupa dyskusyjna - forma synchronicznej komunikacji
tekstowej przesyłanej drogą elektroniczną umożliwiająca
archiwizowanie komunikatów oraz grupowanie ich w wątki
tematyczne.
38
Hiperlinki (odnośniki, linki) - odpowiednio opisane i
oznaczone (zazwyczaj przez podkreślenie) miejsce na stronie.
Kliknięcie na nie powoduje przeniesienie do innego miejsca w
sieci (inna stronę, inne miejsce w czytanym dokumencie),
które wcześniej musiałoby być także odpowiednio opisane.
HTML (ang. HyperText Markup Language, hipertekstowy
język znaczników) - język składający się ze znaczników (ang.
tags) stosowany do pisania stron WWW.
IMS (IMS Global Learning Consortium Inc) - instytucja
opracowująca i upowszechniająca specyfikacje z dziedziny elearningu.
Kontent (content, treść) - treść e-kursu. Kontent kursu może
być tworzony przez pliki tekstowy, grafikę, film, dźwięk, lub
inne media. eKontent bywa utożsamiany z e-kursami.
LCMS (Learning Content Management System - system
zarządzania treścią szkoleniową) - system, najczęściej
dostępny poprzez przeglądarkę internetową, umożliwiający
katalogowanie (gromadzenie i opisywanie) oraz udostępnianie
treści szkoleniowych, czyli fragmentów, z których mogą być
budowane kursy elektroniczne.
LMS (Learning Management System - system zarządzania
szkoleniami, platforma e-learningowa LMS). System, którego
zadaniem jest zarządzanie szkoleniami zdalnymi. Niektóre
LMS posiadają także funkcję zarządzania szkoleniami
mieszanymi oraz stacjonarnymi. LMS umożliwia ponadto
komunikowanie
się
uczestnikom
szkoleń
(poprzez
wbudowane narzędzia
asynchronicznej ).
komunikacji
synchronicznej
i/lub
Materiały dodatkowe - dodatkowe informacje dotyczące
wiedzy
prezentowanej
w
głównych
jednostkach
szkoleniowych. Mogą być prezentowane w postaci tekstu,
grafiki, animacji, plików dźwiękowych, filmów. Ich zadaniem
jest rozszerzenie wiedzy z zakresu omawianego tematu.
MP3 - wszystkie standardy MPEG audio wykorzystują
właściwości ucha ludzkiego. Bazują one na usuwaniu
słabszych dźwięków, które nie docierają do mózgu człowieka.
Przykładowo trzyminutowy utwór zapisany w pliku WAV
zajmuje około 30,3 MB, podczas gdy przy standardowym
kodowaniu 128 Kb/s w formacie MP3 - zaledwie 2,7 MB. MP3
to nadzwyczaj efektywna metoda kompresji danych dźwięku.
Utwór jakości zbliżonej do jakości dźwięku odtwarzanego z
CD zajmuje po skompresowaniu do formatu MP3 około
jedenaście razy mniej miejsca niż plik WAV.
Narzędzia autorskie (ang. authoring tools) - programy
komputerowe przeznaczone do opracowywania e-kursów i
tworzenia ich wersji dystrybucyjnej.
SCO (Sharable Content Object) - najmniejsza jednostką
uczącą, mającą pewną wartość pedagogiczną, która może
być użyta również w innym kursie oraz potrafi jako całość
współpracować z platformą szkoleniową LMS.
SCORM (Sharable Content Object Reference Model) najbardziej popularna w produktach rynkowych specyfikacja
(zazwyczaj określana mianem standardu) opisująca od strony
technicznej sposób tworzenia e-kursów oraz metody ich
komunikowania się z platformami e-learningowymi. Twórcą
SCORM jest ADL.
Standardy e-learningu - opis wymagań i zachowań dla ekursów
oraz
platform
e-learningowych,
których
spełnienie umożliwi
e-kursom
różnych
producentów,
komunikację
z
platformami
e-learningowymi
różnych dostawców.
Synchroniczna komunikacja - osoby komunikujące
się muszą w tym samym czasie brać udziału w procesie
komunikacji. Narzędziami komunikacji asynchronicznej jest
np.: czat, tele lub wideokonferencja.
Platforma e-learningowa - system informatyczny służący do
zarządzania szkoleniami. Najbardziej popularne typy platform
to LMS oraz LCMS.
Repozytorium - baza danych zawierająca treści szkoleniowe;
część systemu klasy LCMS.
39
8
Bibliografia i netografia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
40
W.Horton - Designing Web-Based Training, wyd. Wiley
M.Hyla - e-Learning. Od Pomysłu do rozwiązania wyd.
Solidex
M.Hyla - Przewodnik po e-learningu, wyd. Oficyna
Ekonomiczna
Oddział
Polskich
Wydawnictw
Profesjonalnych.
Prace
naukowo-badawcze
Instytutu
Maszyn
Matematycznych, seria ABC.IT, nr 1-3, wyd. Instytut
Maszyn Matematycznych
www.e-mentor.edu.pl
http://ed.isu.edu/addie/index.html
www.e-dukacja.com.pl
http://www.pldg.pl/pldg/portal
www.e-akademia.pl
www.puw.pl
www.adlnet.org
www.imsglobal.org
www.elearningguild.com
http://www.e-learningguru.com/
D.Wirth, J. Toews, An Introduction to SCORM and the
Advanced Distributed Learning Initiative, dostępne na
stronie www.adlnet.org
www.akademia.parp.gov.pl
kadry.nf.pl/artykuly/sekcja_e-learning.htm
3. Wprowadzenie do projektowania e-kursów
mgr Olga Ordyńska, mgr inż. Tymon Jastrzębski
3.
Warszawa, 2007
Warszawa, 2005
Niniejsze materiały zostały opracowane w Zakładzie Systemów Informacyjnych Instytutu Maszyn Matematycznych w ramach projektu „Partnerstwo na
Rzecz Rozwoju RENOWATOR Ośrodek dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Projekt ten jest realizowany przy udziale środków Europejskiego Funduszu
Społecznego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Przedmiot projektu może nie odzwierciedlać poglądów Unii Europejskiej lub rządu polskiego.
Spis treści
1
2
Wstęp .............................................................................. 3
O kształceniu słów kilka.................................................. 3
2.1
Co to jest kształcenie? ............................................. 3
2.2
Nauczanie, a uczenie się ......................................... 3
2.3
Rodzaje kształcenia ................................................. 4
2.4
Główne formy kształcenia ........................................ 4
3 Struktura e-kursów .......................................................... 4
3.1
Strona tytułowa......................................................... 4
3.2
O kursie.................................................................... 5
3.3
Prezentacja wirtualnego mentora ............................. 5
3.4
Opis kursu ................................................................ 6
3.5
Wymagania techniczne kursu................................... 6
3.6
Zasady oceniania (klasyfikacji)................................. 6
3.7
Podręczniki do kursu ................................................ 6
3.8
Schematy e-kursów.................................................. 7
3.9
Schematy lekcji/kursu............................................... 7
3.9.1
Schemat lekcji klasycznej.................................. 7
3.9.2
Schemat lekcji opartej na ćwiczeniach .............. 8
3.9.3
Schemat lekcji opartej na wyborach ucznia....... 8
3.9.4
Schemat lekcji opartej na wiedzy ucznia ........... 9
3.10 Test wstępny ........................................................... 9
3.11 Treść lekcji ............................................................. 10
3.12 Test końcowy – tytuł............................................... 11
3.13 Podsumowanie kursu ............................................. 11
3.14 Komunikat zwrotny od kursanta ............................. 11
4 Treści kursów ................................................................ 11
5 Rodzaje treści szkoleniowej .......................................... 13
5.1
Tekst ...................................................................... 13
5.2
Grafika ....................................................................13
5.3
Animacje .................................................................14
5.4
Nagrania .................................................................14
5.5
Filmy .......................................................................15
6 Ćwiczenia.......................................................................15
7 Testowanie.....................................................................16
7.1
Typy pytań ..............................................................16
7.2
Prezentacja pytań ...................................................16
7.3
Odpowiedzi zwrotne................................................17
7.4
Ograniczenia czasowe i ilościowe...........................17
7.5
Prezentacja rezultatów............................................18
8 Gra kolorem ...................................................................18
8.1
Symbolika koloru.....................................................19
9 Nauczanie dorosłych......................................................20
9.1
Style uczenia ..........................................................20
9.2
Zapamiętywanie......................................................21
9.3
Cykl Kolba...............................................................21
10
Scenariusz e-kursu.....................................................22
11
Upowszechnianie informacji o e-kursach ...................23
12
Technologia tworzenia e-kursów ................................25
12.1 Narzędzia autorskie ................................................25
12.1.1 TeleEdu eLearning Suite .................................25
12.1.2 Toolbook Instruktor 2004 .................................26
12.1.3 WBTExpress....................................................26
12.2 Kryteria porównawcze.............................................27
12.2.1 Wady i zalety narzędzi autorskich....................27
12.2.1.1 Związane z tworzeniem pierwszych kursów.
27
12.2.1.2 Związane z tworzeniem jednostek
szkoleniowych i testów ...............................................28
12.2.1.3 Związane ze scenariuszem szkolenia ......29
12.3 Wybór narzędzia .....................................................30
12.4 Standardy e-learningu ............................................ 31
12.5 Sprawdzanie zgodności szkolenia ze specyfikacją
SCORM............................................................................. 32
13
Słownik pojęć............................................................. 33
14
Bibliografia i netografia .............................................. 36
1 Wstęp
Podręcznik „Wprowadzenie do projektowania kursów
elektronicznych: aspekty metodyczne i technologiczne”,
stanowi uzupełnienie kursu pod tym samym tytułem. Jego
celem jest przybliżenie Ci dobrych praktyk projektowania
elektronicznych treści.
O tym, w jaki sposób przygotowywać materiały do e-kursu,
będziesz mógł dowiedzieć się z kursu „Współpraca Eksperta
dziedzinowego z Dydaktykiem medialnym” i towarzyszącego
mu podręcznika. We „Wprowadzeniu do projektowania kursów
elektronicznych” postaramy się opowiedzieć o strukturze ekursu, o tym, jakiego typu elementy powinny się w kursie
znaleźć i dlaczego, o jakich zasadach należy pamiętać.
2 O kształceniu słów kilka
2.1
•
•
2.2
poznanie
przyrody,
społeczeństwa
i kultury,
i uczestnictwo w ich przekształcaniu;
wszechstronny rozwój własnej sprawności fizycznej
i umysłowej, zainteresowań i zdolności.
http://encyklopedia.pwn.pl
Nauczanie, a uczenie się
Uczenie się3 to proces zdobywania wiadomości, nawyków
sprawności, prowadzący do stałych zmian w zachowaniu.
Uczenie można rozpatrywać jako:
•
•
czynność (wtedy gdy chcemy sobie coś przyswoić np.
wiersz);
proces (to układy czynności).
O tym, czy dana czynność lub proces zachodzi, wnioskujemy
na podstawie zaobserwowanych zmian - uczenie jest
procesem
nabywania
doświadczeń
wyrażające
się
modyfikacją zachowania.
2
1
Proces kształcenia:
opiera się na nauczaniu i uczeniu się;
zakłada uczestnictwo w nim osób nauczających
i uczących się;
realizowany samodzielnie przez osobę uczącą się, nosi
nazwę samokształcenia.
Nauczanie2 to działalność nauczyciela, o charakterze
planowej, celowej pracy, ukierunkowana na wyposażenie
uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie
ich zdolności.
Co to jest kształcenie?
Ponieważ
przymierzasz
się
do
stworzenia
kursu
e-learningowego, warto przypomnieć sobie, czym w ogóle jest
kształcenie. Według Encyklopedii PWN, kształcenie1 to ogół
czynności i procesów umożliwiających ludziom:
•
•
•
•
3
http://www.wikipedia.pl
Tamże
3
W e-learningu, działalność nauczyciela jest zastępowana
zaprojektowanym (np. przez nauczyciela) kursem
elektronicznym.
Współcześnie niezbędne staje się kształcenie jednostki
w ciągu całego życia.
2.4
2.3
Rodzaje kształcenia
4
Wyróżnia się następujące rodzaje kształcenia :
•
•
Główne formy kształcenia5:
•
ogólne, które umożliwia nabycie kwalifikacji ogólnych
(wiedzy,
sprawności),
niezbędnych
wszystkim,
niezależnie od ich roli społecznej i zawodowej;
zawodowe, zapewniające zdobycie kwalifikacji i
umiejętności
w zakresie wykonywania/świadczenia
usług wybranej specjalności.
•
•
Treść i formy procesów kształcenia są wyznaczane ogólnymi
celami kształcenia formułowanymi w ramach poszczególnych
koncepcji kształcenia ogólnego i zawodowego. Tradycyjnie
wyróżnia się 3 poziomy kształcenia:
•
•
•
4
podstawowy, zwany także elementarnym,
średni, tj. umożliwiający zdobycie przygotowania do
studiów wyższych,
wyższy; uczelnie wyższe i inne placówki naukowe
organizują kształcenie podyplomowe, którego celem
jest odnawianie i rozszerzanie zakresu wiedzy ogólnej
bądź umiejętności zawodowej absolwentów szkół
wyższych.
4
Główne formy kształcenia
kształcenie stacjonarne, które polega na stałym
i bezpośrednim
udziale
w kierowanym
przez
nauczającego zespole;
kształcenie na odległość (w tym e-learning), które jest
procesem sterowanego samokształcenia;
kształcenia
incydentalne
(nieformalne)
niezorganizowany
i niesystematyczny
proces
nabywania wiadomości, sprawności i postaw przez
codzienne
doświadczenie
i pod
wpływem
wychowawczych (i niestety nie tylko wychowawczych)
oddziaływań środowiska.
3 Struktura e-kursów
W tej lekcji opowiemy, jakie niezbędne elementy powinny
znaleźć się w e-kursie. Projektując swój e-kurs nie popełnisz
błędów i uwzględnisz w nim to, co potrzebne i najważniejsze.
3.1
Strona tytułowa
Można powiedzieć, że strona tytułowa jest wizytówką kursu.
Powinna więc – zarówno swoim wyglądem, jak i treścią,
5
Tamże
zachęcać do nauki, ale jednocześnie dostarczać minimum
informacji o kursie. Informacje, które powinny znaleźć się na
niej to:
•
•
•
•
•
3.2
tytuł kursu (ew. podtytuł) - powinien być krótki i
prezentować w sposób syntetyczny tematykę kursu,
informacja o tym kto wykonał kurs (nazwa firmy i jej
profil, i/lub nazwiska osób zaangażowanych w
produkcję kursu oraz ewentualnie.:
o zdjęcie osoby (raczej takie, na którym widać, że
coś robi niż typowe ujęcie takie jak do dowodu
osobistego),
o dorobek naukowy (stopnie, publikacje),
o inne dane potwierdzające wiarygodność i
kompetencje osoby, świadczące jednocześnie o
wartości treści kursu,
o dane kontaktowe.
informacja o sponsorze (np. Kurs wykonany na
zlecenie firmy/instytucji….. kurs finansowany ze
środków UE),
adres strony WWW, z której kurs można uruchomić
(jeśli kurs jest dostępny on-line),
zapis dotyczący praw autorskich „Copyright © 20052006. Wszystkie prawa zastrzeżone.”
O kursie
Kursant, który nie będzie wiedział, jak ma poruszać się po
kursie może się zniechęcić do pracy . Będąc ambitnym, może
próbować poruszać się po kursie po omacku – być może uda
mu się odgadnąć wszystko, co było zamierzeniem projektanta
kursu. A jeśli nie?
Warto przeznaczyć ekran lub małą sekcję kursu, aby
zapoznać kursanta ze sposobami poruszania się po kursie.
Twórca kursu powinien wyeksponować i objaśnić znaczenie
występujących w treściach kursu ikonki – zarówno te
dotyczące nawigacji jak i inne – typu: słownik, dostęp do
materiałów dodatkowych, odsyłacze, znaki sygnalizujące
ważne treści (np. wykrzyknik oznaczający „zapamiętaj”),
przyciski za pomocą których kursant będzie zatwierdzał
odpowiedź w pytaniach testowych.
Sekcja dotycząca nawigacji, powinna zawierać także
omówienie zastosowanych w kursie zadań wymagających
aktywności kursanta (np. najedź myszką na rysunek, aby
dowiedzieć się więcej, uruchom film, i inne). Jeżeli nawigacja
kursu nie odbywa się za pomocą drzewa odzwierciedlającego
jego strukturę (kursant ma widok na całą strukturę szkolenia)
tylko jest wkomponowana w ekran szkolenia (kursant nie ma
wglądu w strukturę szkolenia), warto dołączyć do kursu mapę
ilustrującą moduły kursu i/lub spis treści zawierający lekcje
zawarte w danym module. Jeżeli nie jest to sprzeczne z
przyjętą strategią dydaktyczną, mapy mogą umożliwiać
przeniesienie się do wybranego elementu e-kursu.
3.3
Prezentacja wirtualnego mentora
Łatwiej jest się uczyć, jeśli nie jesteśmy pozostawieni sami
sobie i wiemy, że ktoś czuwa nad przebiegiem naszego
szkolenia. Specyfiką e-learningu jest to, że nie zawsze mamy
kontakt z innymi osobami. Urozmaiceniem kursu będzie
wprowadzenie do niego wirtualnych postaci – np. mentora,
który będzie pojawiał się w najważniejszych momentach, który
5
będzie chwalił za dobrze wykonaną pracę lub motywował do
dalszej nauki. Warto już na samym początku przedstawić taką
osobę i powiedzieć o niej kilka słów. Być może, kurs, który
stworzysz, będzie historią paczki znajomych, która posłuży ci
do opisu jakiegoś problemu. Łatwiej będzie skorzystać z tego
przykładu, jeśli dokonasz charakterystyki grupy znajomych.
3.4
Opis kursu
Slajd opisu kursu, powinien zawierać przypomnienie informacji
otrzymanych przez kursanta w chwili zapisywania się na kurs:
cel kursu, dla kogo kurs jest przeznaczony (kompetencje
wejściowe oraz ewentualnie wskazanie miejsca, gdzie
niezbędną wiedzę można uzupełnić), czas przeznaczony na
wykonanie kursu, dane kontaktowe instruktora (w przypadku
pytań merytorycznych) i pomocy technicznej (w przypadku
kłopotów natury technicznej).
3.5
Wymagania techniczne kursu
Prezentacja wymagań technicznych dla kursu.
•
•
•
6
Jeśli w kursie zamieszczasz materiał dodatkowy w
formacie PDF, poinformuj kursanta, że będzie
potrzebował programu Adobe Reader i wskaż miejsce
w sieci, skąd może pobrać wersję instalacyjną tego
programu.
Jeśli w kursie zamieszczasz film- uprzedź kursanta, że
będzie potrzebował programu do jego odtwarzania.
Być może dla poprawnego działania Twojego kursu
niezbędne jest zainstalowanie konkretnej wersji Javy
czy Flash Playera. Uprzedź kursanta o tym i wskaż
miejsca w sieci, skąd
potrzebne mu instalacje.
3.6
może
pobrać
wszystkie,
Zasady oceniania (klasyfikacji)
Kurs może zawierać testy. Jeśli testy są oceniane, trzeba
zdecydować czy kursant powinien o tym wiedzieć. Jeśli tak, to
poinformuj go, w jaki sposób obliczana jest ocena.
Jeżeli za kurs wystawiana jest ocena, na którą składają się
różne elementy, poinformuj kursanta o tym, że np. musi
rozwiązać wszystkie testy, być aktywnym na forum (np.
wbudowanym w platformę LMS) i wykonać wszystkie prace
zadane przez mentora. Wskaż, jaki jest udział poszczególnych
ocen cząstkowych w ocenie końcowej. Jeżeli ocena z kursu
coś warunkuje lub uprawnia do czegoś, to może należy to
„coś” nazwać np. powiedzieć, że ocena z kursu jest brana pod
uwagę przy ubieganiu się o konkretne stanowisko lub
uczestnictwo w kursie na poziomie zaawansowanym.
3.7
Podręczniki do kursu
Kursowi może towarzyszyć podręcznik – pomocnicze
opracowanie do kursu lub innego rodzaju publikacje, z którymi
kursant powinien zapoznać się, aby poszerzyć swoją wiedzę
na dany temat, lub też by móc wykonać jakieś zadanie.
Poinformuj kursanta o istnieniu takiego podręcznika. Wskaż
na ile jest on ważny z punktu widzenia realizacji programu
kursu oraz w czym może być pomocny i do czego przydatny
kursantowi podczas jego pracy nad kursem.
Uprzedź kursanta, jeśli będą mu potrzebne dodatkowe
publikacje. Im wcześniej je zdobędzie tym lepiej – będzie mógł
w sposób płynny realizować materiał kursu bez konieczności
przerywania procesu nauki na poszukiwanie materiałów.
3.8
3.9
Schemat lekcji klasycznej
Schematy e-kursów
Zazwyczaj
schematu:
•
•
•
3.9.1
kursy
są
projektowane
wg
następującego
prezentacja treści;
ćwiczenie nabytej wiedzy;
testowanie i ocena przyswojonej wiedzy.
Schematy lekcji/kursu
Lekcja jest zbiorem czynności i prezentacji służących realizacji
zamierzonego celu kursu. Zazwyczaj lekcja jest dłuższa niż
pojedynczy ekran treści szkoleniowej i krótsza niż cały kurs.
Kurs z natury zawiera w sobie kilka lekcji.
Kolejność przerabiania lekcji przez kursanta może być
określona przez twórcę kursu (prowadzenie za rękę) lub też
kursant może realizować kolejne tematy dowolnie, bez
żadnych ograniczeń (swobodny dostęp). Można powiedzieć,
że lekcja jest miniaturą kursu i podobnie jak on, wymaga
własnego wprowadzenia, testu czy podsumowania. Poniżej
znajdziesz omówienie najbardziej popularnych struktur
lekcyjnych.
Klasyczna struktura organizacji lekcji rozpoczyna się od
wprowadzenia, które w sposób syntetyczny przedstawia
tematykę lekcji. Następnie kursant zapoznaje się z tematem
zawierającym przykłady oraz ćwiczenia utrwalające wiedzę.
Temat jest przedstawiany zgodnie z regułą stopniowania
trudności. Dalej pojawia się podsumowanie lekcji oraz test lub
inne zadanie sprawdzające stopień przyswojenia nowych
wiadomości.
Przedstawiona struktura może zostać wykorzystana do
prezentacji każdego tematu. Jej liniowość gwarantuje, iż
kursant zapozna się z każdym zaprojektowanym przez twórcę
kursu ekranem. Możliwe jest zastosowanie różnorodnych
„wariacji”
przedstawionego schematu, np. umożliwienie
wykonania końcowego testu zaraz po rozpoczęciu lekcji, lub
też włączenie elementów „przykład i ćwiczenia” w ciąg lekcji, a
nie przedstawianie ich jako „odnóg” głównych jednostek.
7
3.9.2
Schemat lekcji opartej na ćwiczeniach
3.9.3
Schemat lekcji opartej na wyborach ucznia
Niektóre zadania, przeznaczone do wykonania dla kursanta i
oznaczone na rysunku jako „Ćwiczenia”, mogą być na tyle
zaawansowane, że same w sobie – po połączeniu z jednostką
wprowadzającą i testową mogą być uznane za lekcje. Po
wprowadzeniu, następuje ekran „Przygotowanie” objaśniający
sposób i cel wykonania zadania. Po wykonaniu zadania
następuje ekran podsumowujący wykonane czynności oraz
test. Ekran z przygotowaniem powinien być starannie
opracowany i zawierać elementy takie jak:
•
•
•
•
•
•
8
cele ćwiczenia,
odpowiedź na pytanie dlaczego to ćwiczenie pasuje do
kursu,
co kursant powinien wiedzieć, zanim przystąpi do
wykonywania ćwiczenia,
reguły, o których kursant powinien pamiętać wykonując
zadanie,
instrukcja do wykonywania ćwiczenia,
linki do stron zawierających potrzebne informacje i inne
zasoby.
Jak większość schematów, także i ten zaczyna się od
wprowadzenia i kończy podsumowaniem oraz testem
sprawdzającym przyswojenie wiadomości. Pomiędzy nimi
znajdują się jednostki „Wybór” oraz zwykłe jednostki uczące.
Jednostki zobrazowane na rysunku jako „Wybór” mogą być
np. minitestami, których wynik decyduje o pokazaniu (lub nie)
odpowiedniej jednostki szkolącej, lub też za ich pomocą
kursant może wybrać temat lekcji, który jest dla niego
najbardziej interesujący.
Lekcja tego typu, mimo iż jest trudna do przygotowania ze
względu na rozbudowaną strukturę i żmudny proces
testowania, czyni lekcję ciekawszą i bardziej efektywną, gdyż
kursant może dostosować treści, których się uczy do swojego
poziomu wiedzy. Ten schemat sprawdza się dobrze przy
szkoleniach dla osób z bardzo różną wiedzą wejściową, z
różnymi
potrzebami
szkoleniowymi
i
różnymi
zainteresowaniami.
3.9.4
Schemat lekcji opartej na wiedzy ucznia
Po zapoznaniu się z ekranami wprowadzającymi, kursant
wykonuje test. Jeżeli test zostanie zdany, kursant wykonuje
kolejny test, dotyczący innej tematyki. Jeżeli jednak wyniki
uzyskane podczas testu będą niewystarczające, kursant
zostanie skierowany do jednostki uczącej dotyczącej tematyki
zawartej w teście. W momencie, w którym kursant zacznie
wykonywanie jednostki szkolącej, nie będzie już wykonywał
kolejnych testów – będzie natomiast zapoznawany z kolejnymi
(bardziej zaawansowana wiedza na dany temat) jednostkami
szkolącymi. Po zrealizowaniu materiału, kursant zapoznaje się
z podsumowaniem, a po nim wykonuje test końcowy.
Ten rodzaj schematu doskonale nadaje się do realizacji
kursów, wykorzystujących zasadę stopniowania trudności.
Umożliwia zaawansowanym kursantom pominięcie treści już
przez nich przyswojonych.
3.10 Test wstępny
Test wstępny umieszczony na początku kursu uświadamia
uczniowi, czy kurs jest odpowiedni dla niego (poziom wiedzy
wejściowej) i czy udział w nim ma sens. Metoda ta ma
zastosowanie w przypadku kursów otwartych, czyli takich, na
które kursant sam z własnej woli chce się zapisać. Słaby
rezultat z testu wstępnego oznacza brak wymaganej wiedzy
do przystąpienia/kontynuowania kursu. Test wstępny może
być jednocześnie czynnikiem motywacyjnym, ponieważ
pokazuje uczestnikowi, że poziom jego wiedzy w danej
dziedzinie jest niski, pobudzając tym samym ciekawość i chęć
ucznia do jej pozyskania. Funkcją testu wstępnego
umieszczonego na początku kursu, podobnie jak testu
umieszczonego na początku lekcji, może być także dobranie
odpowiedniego do poziomu wiedzy ucznia materiału
szkoleniowego (lekcji, lub tematu w ramach lekcji).
Test nie musi zawierać tylko i wyłącznie pytań. Można
powiedzieć że test jest osobną, żyjącą strukturą, która składa
się z następujących elementów:
•
Pierwszego ekranu, informującego o przejściu do testu.
Może to być osobny ekran z napisem „Test ” i np.
podtytułem objaśniającym w kilku słowach czego
dotyczy (czy jest na przykład testem wstępnym kursu –
jeśli tak- jaki jest tytuł tego kursu; czy też jest testem
9
•
•
•
•
10
wstępnym lekcji – w takim wypadku należy podać tytuł
lekcji).
Kolejnego ekranu – wprowadzenia. Ekran ten może
zawierać następujące informacje:
o Czy test jest obowiązkowy (tak/nie)
o Czy jest oceniany (tak/nie)
o Jaki jest czas przeznaczony na wykonanie testu
o Ile pytań zostanie zaprezentowanych
o Ile punktów kursant będzie mógł otrzymać za
każde pytanie
o Ile punktów należy zdobyć, aby można było
wziąć udział w kursie /wykonać kolejny test
kwalifikujący
do
następnej
jednostki
lekcyjnej/zaliczyć dany zakres tematyczny/ itp.)
Pytań testowych różnego rodzaju (Multiple Response,
Multiple Choice, True/False i innych).
Ekranu prezentacji wyników. Prezentacja wyników testu
może być wielostopniowa. Na przykład 2 stopniowa
(zdane-niezdane) lub 3 stopniowa (zdane/ zdane
minimalna liczbą punktów/niezdane). Wynikowi może
towarzyszyć
zalecenie
odnośnie
dalszego
postępowania, np.:
o Test zdany - możesz pominąć tę lekcję, ale
zapoznaj się z jej podsumowaniem(link do slajdu
z podsumowaniem materiału lekcji);
o Test zdany minimalną liczbą punktów kontynuuj kurs (link do kolejnego ekranu);
o Test niezdany - zapoznaj się raz jeszcze z
wymaganiami (link do slajdu z wymaganiami), a
potem powtórz test;
lub informacja o zaplanowanej dynamice scenariusza
e-kursu, np.:
o Test zdany – lekcja zostanie pominięta –
zapoznasz się tylko z podsumowaniem
najważniejszych treści w niej zawartych. Naciśnij
przycisk „dalej”, aby przejść do ekranu
podsumowania;
o Test zdany minimalną liczbą punktów kontynuuj kurs. Naciśnij przycisk „dalej”, aby
przejść do kolejnego ekranu;
o Test niezdany – zostaniesz automatycznie
przekierowany
do
ekranu
zawierającego
wymagania kursu. Zapoznaj się z nimi, a potem
powtórz test.
3.11 Treść lekcji
Można powiedzieć, że struktura lekcji jest odzwierciedleniem
struktury całego kursu, ponieważ składa się ona z:
•
•
•
•
•
•
Strony tytułowej
Strony wyszczególniającej cele lekcji i przeglądu lekcji
(o czym będzie mowa)
Testu wstępnego (element opcjonalny) - ekran
informujący o przejściu do testu,
wprowadzenie,
pytania, wyniki
Treści właściwej
Podsumowania lekcji
Testu końcowego (element opcjonalny) - ekran
informujący o przejściu do testu,
wprowadzenie,
pytania, wyniki
3.12 Test końcowy – tytuł
3.14 Komunikat zwrotny od kursanta
Lekcja lub kurs może kończyć się testem. Jeżeli od testu
końcowego uzależnione jest np. otrzymanie jakiegoś
certyfikatu, tzn. jeśli wiedza kursanta jest sprawdzana dla
innych potrzeb niż tylko samoocena, odpowiedzi udzielone
przez kursanta nie powinny posiadać komunikatów zwrotnych,
informujących o poprawności udzielonej odpowiedzi.
Na zakończenie lekcji i/lub kursu poproś kursanta, aby je
ocenił za pomocą ankiety. W ten sposób uzyskasz cenne
opinie i sugestie dotyczące ewentualnych zmian w kursach.
Wynikowi testu końcowego może towarzyszyć informacja
dotycząca zalecanego postępowania, np.: Test zdany
minimalną liczbą punktów - przeczytaj podsumowanie i
powtórz kurs.
Struktura testu końcowego jest identyczna jak testu
początkowego i została omówiona w paragrafie dotyczącym
testu wstępnego.
3.13 Podsumowanie kursu
Jednym z ostatnich ekranów kursu powinno być
podsumowanie materiału, czyli wskazanie najważniejszych
elementów do zapamiętania przez ucznia. Podsumowanie
powinno być przedstawione w formie wypunktowania (krótkie
zdania i frazy) i nawiązywać do treści slajdu prezentującego
cele kursu.
Uczeń będzie w stanie lepiej utrwalić sobie nabyte
wiadomości, jeśli w podsumowaniu przeczyta: „ nauczyłem
się, że..” a nie „uczyłem się o…”. Użycie trybu dokonanego
czasownika ma tutaj istotne znaczenie.
Formularz ankiety powinien być łatwy i krótki tak, aby nie
trzeba było go przewijać. Formularz może zawierać pytania
muliple choice wyrażające opinie oraz puste miejsce do
wpisania kilku słów „od siebie” – tzw. open-question (pytanie
otwarte). Nie sugeruj odpowiedzi pytając kursanta czy lekcja
mu się podobała. Mogła przecież się podobać, ale nie
dostarczyła mu potrzebnej wiedzy…Pytaj o konkrety, np. czy
dzięki kursowi zdobyły nową wiedzę, którą będzie mógł
wykorzystać w swojej pracy.
4
Treści kursów
Świadomość celu, do którego dążymy jest kluczowym
elementem w procesie projektowania e-kursu. Przystępując
do pracy nad e-kursem musimy wiedzieć po co go tworzymy
oraz jaką nową wiedzę/umiejętność nabędzie kursant po jego
ukończeniu. Treść kursu ma służyć realizacji celu i dlatego
pamiętając o tym budujemy strukturę kursu, dobieramy
jednostki szkoleniowe, testowe, układamy treści pytań i
określamy ich rodzaj. Decydujemy co jest ważne, z czym
uczeń na pewno musi się zapoznać, a co może być
udostępnione jako materiał dodatkowy.
Przystępując do elektronizacji
tekstów, pamiętaj o:
opracowanych
wcześniej
11
•
•
•
12
Braku błędów - treść kursu powinna być wolna od
błędów gramatycznych, ortograficznych, stylistycznych,
interpunkcyjnych i innych – powinien o to zadbać autor
treści oraz korektor/ językoznawca, który powinien
zostać włączony w prace nad tworzeniem kursu;
Przejrzystości zapisu - treść kursu powinna być
zapisana w sposób przejrzysty (musi być tzw. "światło"
na stronie czyli przejrzystość) –wtedy wzrok mniej się
męczy, jeśli nie musi analizować na ekranie komputera
zbitej bryły tekstu. Przejrzystość może być zapewniona
m.in. poprzez;
o zachowanie
odstępu
między
kolejnymi
akapitami;
o wyróżnienie - kolorem lub odpowiednim
formatowaniem - najważniejszych elementów;
o zachowanie jednolitego formatowania w całym
kursie lub module;
o podzielenie dużej partii materiału na mniejsze
fragmenty;
o unikanie "ozdobników słownych".
Prezentacji odpowiedniej ilości tekstu na stronie zakłada się, że ilość tekstu na stronie nie powinna być
większa niż 10 linijek. Pozwala to kurantowi na
zapoznanie się z prezentowaną treścią, nie powodując
przy tym zmęczenia. Kursant jest w stanie „omieść”
cały tekst wzrokiem i skoncentrować się na nim. Tekst
długi, zajmujący dużo miejsca na stronie, powoduje
zazwyczaj zniecierpliwienie kursanta („Jeszcze tyle
mam czytać?”) i niemożność właściwej koncentracji
uwagi na tekście. Tam, gdzie jest to możliwe, tekst
można wzbogacić grafiką ilustrującą omawiane
•
•
zagadnienie. Niestety nie każdy temat daje się
przedstawić zgodnie z tą zasadą.
Tytułowaniu jednostek lekcyjnych i udostępnianiu
schematu e-kursu - każda jednostka lekcyjna powinna
być opatrzona tytułem, aby kursant już na "pierwszy
rzut oka" wiedział, czego ona dotyczy. Struktura kursu
powinna umożliwiać kursantowi łatwe zorientowanie
się, w którym miejscu kursu przebywa on w danej
chwili; kurs powinien zawierać także spis treści.
Urozmaicaniu środków dydaktycznych -treść w
miarę możliwości powinna być zobrazowana (a czasem
nawet zastąpiona) ilustracjami, animacjami, filmami;
o ilustracje powinny mieć związek z tekstem, a nie
być tylko "ozdobnikami";
o ze względu na ciężar plików należy pamiętać o
odpowiednim formacie ilustracji (*.jpg lub *.gif)
oraz kompresji filmów; nowym trendem w elearningu jest zastępowanie filmów „stop
klatkami” scen opatrzonymi dialogami. Zamiast
umieszczać w kursie film obrazujący rozmowę 2
osób, można umieścić kolejne zdjęcia z ujęciami
prezentującymi gesty i mimikę twarzy i opatrzyć
je tekstem podzielonym na role oraz nagraniami
rozmowy;
o ilustracje powinny być czytelne.
5 Rodzaje treści szkoleniowej
•
Treść e-kursu może być przestawiana za pomocą
wielu nośników przekazu, do których zaliczyć można m.in.:
•
•
•
•
•
tekst;
grafikę;
animacje;
nagrania dźwiękowe;
filmy;
Treść ucząca nie jest przekazywana tylko za pomocą
jednostek szkoleniowych. Także ćwiczenia, w których uczeń
po udzieleniu odpowiedzi otrzymuje komunikat zwrotny
informujący o stopniu poprawności odpowiedzi mogą pełnić
funkcję uczącą. Uczeń może także pogłębiać swoją wiedzę
zapoznając się z różnorodnymi materiałami dodatkowymi
zamieszczanymi w kursach oraz hiperlinkami, które odsyłają
do różnych stron internetowych.
5.1
Tekst
Tekst jest podstawowym, najtańszym w opracowaniu i z
pewnością dlatego, najczęściej wykorzystywanym nośnikiem
informacji w e-kursach. Niestety jest też elementem najmniej
atrakcyjnym w obiorze.
Aby warstwa tekstowa lekcji była dla kursanta jak najbardziej
wartościowa, należy pamiętać o:
•
poprawności merytorycznej kursu (rola eksperta);
•
5.2
poprawności językowej - gramatyka, ortografia,
interpunkcja (rola korektora);
o poprawności
stylu
preferowane
są
zdania proste o jednolitej formie w całym kursie
lub jego module;
czytelności tekstów :
o używanie kolorów lub odmiennego formatowania
dla wyróżnienia zmian;
o zachowanie jednakowego formatowania w całym
kursie lub danym module;
o zachowanie "światła" (odpowiednie odstępy i
akapity).
Grafika
Grafika - podobnie jak animacje czy filmy jest elementem,
podnoszącym
atrakcyjność
e-kursu;
odpowiednio
zaprojektowane ilustracje (połączone logicznie z tekstem, a
nie będące tylko „pustą” ozdobą) mogą w przejrzysty sposób
zobrazować problem - skuteczniej niż długi opis tekstowy. Z
używaniem w/w multimediów wiążą się jednak pewne
trudności. Kurs zbyt obciążony multimediami staje się
praktycznie niedostępny dla osób korzystających z modemu
(powoduje nadmierne obciążenie łącza) - rozwiązaniem w
takim przypadku może być dystrybucja kursu na płycie CD.
Drobne grafiki do kursu można wykonać samemu, nawet w
tak prostym programie graficznym jak Paint pod Windows.
Inne łatwe w obsłudze (i bezpłatne) programy graficzne
to m.in. Drowing OpenOffice, Infran View czy Gimp. Osobom
bardziej wprawnym w tworzeniu grafiki warto polecić Adobe
Photoshop lub Paint Shop Pro, którego 60 dniową próbną
13
wersję można ściągnąć ze strony producenta, firmy: Jasc
Software. Także samemu można wykonać tzw. zrzuty z
ekranu (ang. screenshots) zrobione przy pomocy funkcji
klawisza PrintScreen (i operacji Wklej ze Schowka Windows)
z klawiatury.
Jednak profesjonalne grafiki do e-kursów warto zamówić u
doświadczonego grafika - projekty wykonane przez specjalistę
gwarantują najwyższą jakość.
Najlepiej, aby przygotowane pliki były zapisane w którymś z
poniższych formatów:
Animacje mogą być używane do dynamicznych prezentacji
zależności między pewnymi obiektami, czy też do
urozmaicenia, ubarwienia treści lekcyjnej w innej postaci.
Możemy tworzyć tzw. animowane gify (ruszające się rysunki)
lub też całe animowane prezentacje. Oto przykładowe
programy, za pomocą
których możemy wykonać
poszczególne rodzaje elementów:
•
•
JPG (JPEG) - w formacie JPG powinniśmy zapisywać
różnego rodzaju zdjęcia, screeny z ekranów (np. z gier)
i rysunki większego formatu,
GIF - w formacie GIF zapisujemy grafikę przede
wszystkim o dość małych wymiarach, małej liczbie
kolorów i szczegółów.
5.3
•
•
Formaty plików i ich ciężar
W Internecie jest wiele stron oferujących darmową grafikę, z
których bez obaw o nadużywanie praw autorskich można
pobrać ciekawe ilustracje. Przykładem takiej strony jest m.in.
http://www.sxc.hu/. Więcej adresów witryn oferujących
darmową
grafikę,
dostępnych
jest
pod
adresem:
http://www.forum3d.komnet.pl/f3dbb/index.php?md=topic&tid=30554&pg=1
14
Animacje
Animowane pliki GIF - 3D GIF Designer, GIF
Animator 5.
Animacje - Macromedia Flash jest rozbudowanym
programem, służącym do tworzenia animacji. Jego
prostszą wersją jest SwishMax firmy SWiSHzone.com.
Wersję testową można pobrać ze strony producenta.
Multimedialne prezentacje lub tutoriale służące do nauki
używania różnego rodzaju aplikacji, możesz wykonać sam,
używając do tego np. darmowego programu WINK.
5.4
Nagrania
Nagrania są formą, szczególnie wskazaną w kursach
adresowanych do osób, które preferują styl nauki słuchowców.
Nie w każdym kursie e-learningowym można spotkać tego
typu elementy. Jest to spowodowane wysokimi kosztami
uzyskania profesjonalnego nagrania do całego kursu oraz
powiększeniem rozmiarów plików kursu po dodaniu do niego
wielu elementów dźwiękowych. Mając na uwadze redukcję
kosztów, nagrania można wykonać samemu, np. przy pomocy
darmowego programu Audacity. Wystarczy wówczas dobry
mikrofon, właściwa dykcja i … cisza w pokoju. Inne polecane
programy to:
•
•
Adobe Audition (CoolEdit) - umożliwia m.in.
nagrywanie dowolnych dźwięków poprzez mikrofon
zewnętrzny oraz ich edycję (m. in. cięcie i wyciszanie
pociętych elementów). Program dostępny jest w
angielskiej wersji językowej, jego wersję testową
można pobrać ze strony WWW firmy Adobe.
GoldWave - to prosty w obsłudze edytor plików
dźwiękowych. Program ten umożliwia m. in.
zapisywanie dźwięków i ich obróbkę. Umożliwia
zapisywanie stworzonych plików jako MP3, WAV i inne.
Posiada także funkcje redukcji szumów (remastering),
dzięki czemu bardzo dobrze nadaje się do renowacji
starych nagrań. Program dostępny jest w angielskiej
wersji językowej, jego wersję testową można pobrać ze
strony
WWW
producenta
firmy GoldWave
Incorporated .
tematyczne czy prezentację określonego zjawiska
przyrodniczego).
(np.
Decydując się na włączenie filmu do e-kursu, należy
pamiętać, że pliki video są bardzo ciężkie, charakteryzują się
dość długim czasem pobierania i ładowania. Pobranie z sieci
e-kursu zawierającego filmy może okazać się niewykonalne
dla osoby niemającej stałego łącza o dużej przepustowości.
Dlatego też pliki video lepiej umieszczać w kursach
dystrybuowanych na CD lub dostarczać kursantom
na
nośniku CD same filmy.
Pliki video warto zapisywać w formatach MPG lub AVI
(zakodowany jako np. DIVIX). Jeśli nie dysponujemy cyfrową
kamerą ani narzędziami (np. Adobe Premiere lub Pinacle
Studio) pozwalającymi przekonwertować stworzony film na
wyżej wspomniany format, lepiej zlecić wykonanie plików
video specjaliście od dostarczania treści multimedialnych.
Obecnie na rynku szkoleń widać
odchodzenia od używania filmów.
zastępowane przez Stop-klatki.
wyraźną tendencję
Ich miejsce jest
Warto pamiętać o tym, aby nagrania zapisywać w formacie
skompresowanym np. MP3, ze względu na znaczne rozmiary
plików dźwiękowych.
Ta nowa formuła umożliwia zobrazowanie problemów w
sposób tak samo czytelny dla kursanta. Koszt zastosowania
stop-klatek jest mniejszy, a tak przygotowany materiał jest
dużo lżejszy.
5.5
6 Ćwiczenia
Filmy
Film może stanowić niezwykle wartościową treść edukacyjną.
Może zawierać różnorodny przekaz - wykład, scenki
Funkcją
ćwiczeń
wykonywanych
w
trakcie
ekursu jest utrwalenie zdobytej wiedzy oraz uświadomienie
15
kursantowi stopnia, w jakim nowa wiedza została (bądź nie
została) przez niego przyswojona. Ćwiczenia wykonywane w
trakcie kursu powinny zapewniać kursantowi odpowiedź
zwrotną. Odpowiedź zwrotna może bezpośrednio informować
kursanta o poprawności odpowiedzi, popełnionych błędach lub
też tylko „naprowadzać” go na właściwą odpowiedź.
7 Testowanie
7.1
Typy pytań
Wiele narzędzi autorskich posiada wbudowaną funkcję
"losowania", która umożliwia prezentację kursantowi tylko
kilku pytań z przygotowanej dużej puli.
Ciekawą funkcją jest także możliwość indywidualizacji
nauczania poprzez zastosowanie ciągów pytań powiązanych
logicznie.
Oto przykład konstrukcji testu z wykorzystaniem ciągu pytań
powiązanych logicznie:
Typ zadawanych pytań powinien być dostosowany do treści
pytania. Tam, gdzie jest to możliwe warto stosować bardziej
zaawansowane typy pytań - takie, które wymagają od
kursanta więcej niż tylko wybrania opcji „Tak ” lub „Nie” – w
myśl zasady „nauka przez działanie”.
Ciekawe z punktu widzenia kursanta są pytania graficzne (np.
Hot Spot, Drag&Drop) czy też formularze - pod warunkiem
jednak, że nie są zbyt rozbudowane.
7.2
Prezentacja pytań
Projektując zarówno ćwiczenia jak i testy, warto przygotować
wiele różnorodnych typów pytań. Nie należy natomiast
zmuszać ucznia, aby udzielał odpowiedzi na wszystkie z
nich. Liczbę
pytań
zadanych
kurantowi
należy
wypośrodkować: zbyt mała - zmniejsza rzetelność oceny, zbyt
duża- powoduje znużenie kursanta.
16
7.3
Odpowiedzi zwrotne
Ważną rolę w testach spełniają odpowiedzi zwrotne. Ich
stosowanie wymaga zawsze gruntownego przemyślenia.
Testy, których zadaniem jest sprawdzenie nabytej wiedzy, nie
powinny raczej zawierać odpowiedzi zwrotnych, gdyż czasami
mogą one „naprowadzać” kursanta na poprawną odpowiedź,
przez co uzyskany wynik nie będzie rzetelny. Z drugiej jednak
strony odpowiedzi zwrotne dają kursantowi szczegółową
(najlepszą) informację o stanie opanowania materiału
szkoleniowego. Odpowiedzi zwrotne w pewnych sytuacjach
mogą stresować kursanta (np. widząc, że kolejny raz z rzędu
udzielił niewłaściwej odpowiedzi, kursant może zaprzestać
dalszego wykonywania testu), mogą też, wprost przeciwnie,
mobilizować go do uzyskania lepszego wyniku. Wśród
czynników, które musimy brać pod uwagę podejmując decyzję
o użyciu odpowiedzi zwrotnych w teście można wymienić:
•
•
•
•
7.4
charakter testu (egzaminujący, samooceniajacy,
zabawowy)
stopień
zaangażowania
kursanta
w
proces
szkoleniowy,
możliwość powtarzania danego testu,
rodzaj testu (powiązania logiczne między pytaniami).
Ograniczenia czasowe i ilościowe
Testy mogą posiadać ograniczenia czasowe. Ograniczenia te
mogą dotyczyć:
Konstrukcja testu z wykorzystaniem ciągu pytań powiązanych
logicznie
•
czasu przeznaczonego na wykonanie całego testu (np.
15 min.);
17
czasu przeznaczonego na udzielenie odpowiedzi na
dane pytanie (np. 2 min./pytanie);
liczby możliwych prób udzielenia odpowiedzi na dane
pytania (np. 3 razy);
kombinacja wyżej wymienionych ograniczeń.
Kolor służy do urozmaicenia tekstu, do uwypuklenia pewnych
elementów, zwrócenia uwagi na coś, ale także do ozdobyjedną z jego funkcji jest również zachęcenie do zapoznania
się z treścią i zainteresowania się nią przez odbiorcę. Kolor
może pełnić funkcję legendy, pewnych objaśnień dotyczących
działań, jakie powinien wykonać kursant.
Przed przystąpieniem do testu kursant powinien być
powiadomiony o ograniczeniach czasowych zawartych w
teście.
Specjaliści od kolorów zalecają, aby przy przygotowywaniu
materiałów pisemnych (w tym e-kursów):
•
•
•
7.5
Prezentacja rezultatów
•
Na zakończenie testu kursant powinien zostać poinformowany
o uzyskanych rezultatach. Wynik uzyskany przez kursanta
może być przekazany jako:
•
•
•
•
procent poprawnych odpowiedzi;
liczba uzyskanych punktów w
wszystkich możliwych do zdobycia;
komunikat słowny;
kombinacja wyżej wymienionych.
porównaniu
•
do
8 Gra kolorem
•
•
nie razić odbiorcy zbyt wielką mieszaniną kolorów
(wystarczą 2-3 kolory w poszczególnej jednostce);
raz
wybrane
kolory
były
używane konsekwentnie (przynajmniej
w danym
module tematycznym, jeśli nie w całym e-kursie). Tego
typu praktyka umożliwia kursantowi skupienie się na
prezentowanych
treściach,
bez
konieczności
powtórnego przyzwyczajania się do zastosowanych w
treści oznaczeń;
korzystać z zasady "ciemne na jasnym" - czyli jasne tło,
a na nim ciemna czcionka;
unikać zestawień kolorystycznych, które powodują
małą czytelność tekstu oraz szybkie męczenie wzroku
jak to widać poniżej:
Kolory odgrywają ważną rolę w naszym życiu. Mówi się nawet
o pewnej symbolice koloru, wg której czerwony jest kolorem
agresji, a biały niewinności. Kolory określają osobowość,
oddziaływują na samopoczucie, pomagają leczyć choroby.
Mają także swoje znaczenie w treści pisanej.
18
8.1
niebieski
z czarnym
czerwony
z zielonym
brązowy
z zielonym
niebieski
czarnym
z
czerwony
z zielonym
czerwony
z zielonym
brązowy
z zielonym
brązowy
z zielonym
niebieski
niebieski
z
z pomarańczowym
pomarańczowym
fioletowy z żółtym
niebieski
z czarnym
fioletowy
z żółtym
Symbolika koloru
Kolory6 mogą wpływać na nasze życie mogą powodować
pewne reakcje i nastroje. W specyficzny sposób oddziałują na
nas. Często pod ich wpływem kupujemy różne towary lub
usługi.
CZERWONY
Kolor ten jest symbolem życia i oznaką miłości. W kontekście
psychologicznym czerwień jest bardzo silnym kolorem i jej
oddziaływanie jest bardzo mocne. Nie należy używać tej
barwy, gdy mamy zły nastrój lub niepokój, gdyż wpłynie ona
na pogłębienie tego stanu. Kolor ten dobry jest dla osób
ambitnych i o silnym charakterze.
ŻÓŁTY
niebieski
z
pomarańczowym
fioletowy
z żółtym
Żółty jest bardzo pogodnym i optymistycznym kolorem,
kojarzy się ze słońcem. W kontekście psychologicznym
wpływa bardzo dobrze na układ nerwowy i na rozwijanie
intelektu. Wiąże się z logiką.
NIEBIESKI
Kojarzy się z niebem wodą i jest symbolem wiary.
W kontekście psychologicznym jest uspakajającym kolorem,
który pomaga pokonać stres i odszukać wewnętrzny spokój.
6
http://psychologiakoloru.pl
19
POMARAŃCZOWY
Kojarzy się z ciepłem i barwą zachodzącego słońca. W
kontekście psychologicznym kolor ten powoduje odczucie
wewnętrznego ciepła, kojarzy się pozytywnie.
ZIELONY
Jest symbolem przyrody i kojarzy się z naturą. W kontekście
psychologicznym jest kolorem neutralnym, najlepiej ze
wszystkich barw działa kojąco na ludzką psychikę.
9 Nauczanie dorosłych
W edukacji osób dorosłych, oprócz motywacji poznawczej
(zapoznawanie się z nowymi informacjami) nie mniej ważne
są cele użytkowe nabywanej wiedzy. Dorośli są świadomi
czego powinni się nauczyć i chcą, aby zdobyta wiedza
okazała się im potrzebna i przydatna; często dokonują analizy
porównawczej nabytej wiedzy z doświadczeniami z własnego
życia.
Osoba ucząca się potrzebuje stale informacji zwrotnych, by
korygować popełniane błędy. Wiedza o własnych postępach
prowadzi do podniesienia efektywności uczenia się.
Możliwość
konfrontowania
własnych
rezultatów
ze
standardami (czasem także z wynikami innych osób) działa
motywująco.
Ludzie uczą się w różny sposób, dlatego ważne jest
wykorzystywanie różnych pomocy i materiałów oraz metod
przekazywania i prezentowania treści tak, aby zaspokoić
20
zróżnicowane potrzeby kursantów wynikające z konkretnej
strategii uczenia się.
Tworząc
e-kurs
musimy
pamiętać
o
elementach
stymulujących zainteresowanie kursantów. Jak pokazują
badania, w trakcie wykładu przekazywanego za pomocą
metod tradycyjnych uwaga słabnie po około 10-15 minutach,
potem dalej się zmniejsza, by po 30-40 minutach osiągnąć
poziom zerowy. Nie mniej ważna jest właściwa kolejność
prezentowanych treści. Z badań wynika, że najlepiej
zapamiętywane jest to, co słyszymy na początku i na końcu
zajęć, stąd duża rola jednostki podsumowującej lekcję, a
także elementów urozmaicających typu: quizy, ćwiczenia,
elementy multimedialne.
9.1
Style uczenia
Przygotowując treści edukacyjne należy mieć na uwadze
różne style uczenia się. Uwzględnienie ich przy projektowaniu
kursów, spowoduje, że kurs będzie lepiej odbierany przez
większą liczbę kursantów.
Rozróżniamy następujące style uczenia się:
WZROKOWCY uczą się najłatwiej czytając lub oglądając. W
uczeniu mogą być im pomocne tabele, wykresy, schematy,
zastosowanie wielobarwnych podkreśleń i wyróżnień, a także
hasła lub słowa kluczowe umieszczone w widocznych
miejscach. Ucząc się, wzrokowcy lubią korzystać z filmów,
pokazów slajdów czy zdjęć.
SŁUCHOWCY uczą się najłatwiej słuchając i rozmawiając.
Ogromne znaczenie ma dla nich, np. odpowiednia intonacja
głosu. Najłatwiej uczą się powtarzając informacje na głos, a
także rozmawiając z innymi, słuchając ich i wymieniając swoje
spostrzeżenia - dlatego preferują naukę z innymi osobami.
KINESTETYCY uczą się najłatwiej poruszając dużymi
mięśniami ruchowymi; najłatwiej uczą się poprzez
wykonywanie różnych czynności, w które bardzo się angażują.
Ich wyobraźnia pracuje w ruchu np. podczas wykonywania
prac manualnych, aktywności fizycznej lub wycieczek i zajęć
w terenie. Lubią czuć emocje, zapachy i smaki. Ważne jest to,
że wiedza oraz umiejętności zdobyte poprzez działanie są
lepiej przyswajane niż poprzez zmysł wzroku czy słuchu.
Zastanów się, czy można zaprojektować kurs tak, aby
uwzględniał on potrzeby każdej z w/w grup?
9.2
Zapamiętywanie
Przeanalizuj poniższy rysunek, aby dowiedzieć się, jakie
aktywności kursanta zapewniają najtrwalsze przyswojenie
przez niego przekazywanych treści.
Stożek Dale'a
9.3
7
Cykl Kolba
Dawid Kolb opracował teorię „uczenia się przez
doświadczenie”8. Dzieli on „uczenie się przez doświadczenie”
na odrębne, lecz wzajemnie powiązane etapy, które tworzą
cykliczny proces. Ucząc się doświadczamy uczuć i emocji,
wykonujemy różne zadania, wcielamy się w różne role,
uczestniczymy w symulacjach. Jednym słowem zdobywamy
różne doświadczenia. Jednak samo doświadczenie nie jest
wystarczające, aby zdobyć nową wiedzę, czy umiejętności.
7 http://www.cals.ncsu.edu/agexed/sae/ppt1/
8
http://www.trainingyouth.net/INTEGRATION/TY/Publications/tkits/tkit6/polish/index.html
21
Doświadczenie
doświadczenia.
musi
być
wsparte
refleksją
dotyczącą
Cykl Kolba rozpoczyna się od podjęcia działania czy
wykonania czynności (doświadczenia) i prowadzi przez etap
refleksji o tym, co miało miejsce, uogólnienia doświadczenia
oraz zastosowania nowo zdobytej wiedzy do kolejnego
działania czy czynności (tj. doświadczenia). Im więcej
wymiarów angażuje się w proces uczenia się, tym bardziej
spotęgowane będzie doświadczenie. Doświadczenie jest
jednak bezużyteczne, jeśli nie zostanie przemyślane to, co się
wydarzyło, i refleksja ta nie zostanie przełożona na język
praktycznego zastosowania. Przejście przez wszystkie etapy
zapewnia wywołanie trwałej zmiany w zachowaniu, a więc
można powiedzieć, że kursant czegoś się nauczył.
Cykl Kolba
9
10 Scenariusz e-kursu
Scenariusz to precyzyjny opis planowanego przebiegu
nauczania i testowania. Powinien m.in. dokładnie określać,
jakie materiały i w których miejscach szkolenia mają być
usytuowane. Jednocześnie musi być tak przygotowany, aby
stanowił dla osoby tworzącej elektroniczną postać e-kursu
rodzaj szczegółowej i wyczerpującej instrukcji (przepisu),
według której wykonuje ona swoją pracę. Niektóre narzędzia
do tworzenia e-kursów są zaopatrzone w tzw. szablony
(templates), które są propozycjami gotowych wzorców
typowych scenariuszy.
e-Kursy
mogą
charakteryzować
się
scenariuszami
dynamicznymi lub statycznymi . Pojęcia te zostały
scharakteryzowane w podręczniku „Wprowadzenie do elearningu”, ale przypomnijmy, że scenariusze dynamiczne
to takie, które definiują e-kurs dostosowujący swój przebieg
prezentacji
wiedzy
i
testowania
do
zachowań
Przy tworzeniu scenariuszy dynamicznych występują dwa
rodzaje mechanizmów prezentacji informacji:
•
9 Roksana Neczaj, Katarzyna Turek, „Organizacja procesu dydaktycznego szkoleń”- Materiały z
konferencji: Organizacja procesu dydaktycznego oraz zarządzanie wiedzą w ekonomicznym
szkolnictwie wyższym, 20.06.2005
22
•
mechanizm wyboru, który polega na swobodnym
wyborze przez kursanta różnych opcji dalszej
prezentacji informacji;
mechanizm dynamicznych akcji, który polega na
automatycznej prezentacji informacji w zależności od
dotychczasowego przebiegu kursu.
Odpowiednie użycie tych mechanizmów (najczęściej obu
równocześnie)
pozwala
tworzyć
różnorodne,
ciekawe dynamiczne scenariusze.
•
•
zapewnienia przenoszalności pomiędzy platformami
szkoleniowymi;
tworzenia kursu on-line przy użyciu istniejących już
zasobów.
11 Upowszechnianie informacji o
e-kursach
Aby dotrzeć z wyprodukowanym kursem do jak największej
liczby odbiorców, a przy tym mieć kontrolę nad poczynaniami
kursantów (sprawdzać ich postępy, aktywność; dopuszczać
do kursu tylko osoby, które dokonały opłaty itp.) można
udostępnić go za pomocą platformy e-learningowej.
Jednak samo zaimportowanie e-kursu na platformę może
okazać się niewystarczające, aby zapewnić dostęp do niego
wspomnianym odbiorcom.
Aplikacja Szukaj platformy TeleEdu
Jeżeli chcesz, żeby kursanci mogli -pośród wielu innychodnaleźć na platformie twój e-kurs, powinieneś w sposób
odpowiedni opisać kurs metadanymi.
Przypomnijmy sobie: Do czego służą metadane?
e-Kursy opisuje się metadanymi w celu:
•
•
•
•
łatwego wyszukiwania e-kursów na platformach;
wyszukiwania Assetów ,SCO e-kursów w repozytoriach
treści szkoleniowych;
ułatwiania zarządzania treściami szkolącymi;
ułatwiania klasyfikowania e-kursów;
Aby kursant mógł wyszukiwać (i znaleźć) kurs po dowolnym z
wyżej widocznych kryteriów, autor kursu powinien uzupełnić w
swoim kursie metadane, które są "wyłapywane" z e-kursów
podczas przeszukiwania zasobów platformy e-learningowej.
(Data rozpoczęcia może być zapisana jako metadana kursu;
częściej jednak jest praktykowane definiowanie jej
bezpośrednio na platformie, przez osobę odpowiedzialną za
organizację szkoleń.)
Szczegółowo metadane zostały opisane w podręczniku
„Wprowadzenie do e-learningu”.
23
W TeleEdu Editor - narzędziu autorskim do tworzenia ekursów, do definiowania metadanych służą dwie specjalne
zakładki: Standard Data oraz Specyfic Data. Zakładki te
dostępne są dla każdego elementu e-kursu. Metadane ekursów zapisywane są w formacie XML.
Najbardziej oczekiwanymi - co nie znaczy obowiązkowymi- ( z
punktu widzenia platformy) metadanymi są:
Nazwa
elementu
Czego
dotyczy
title
Tytuł
languages
Języki
description
Opis
coverage
Dziedzina
keywords
Słowa
kluczowe
contribute
Autor
24
Przykład
Kategoria
metadanych
Leonardo da Vinci General
Polski
General
Kurs z zakresu
życia
General
i twórczości
Leonarda da Vinci.
Historia sztuki
version
Wersja
2.0
Life cycle
Wiek ucznia
20
Educational
Typical
agerange
educational
Poziom
edukacji
cost
Odpłatność
Tak
Rights
copyright
Prawa
autorskie
Tak
Rights
comment
Warunki użycia
Kopiowanie
zabronione.
Rights
Educational
Tak opisany kurs, będzie wizualizowany na platformie
TeleEdu w następujący sposób:
General
Historia sztuki
General
Leonardo da Vinci
Małgorzata
Kapustka
Life cycle
12 Technologia tworzenia
e-kursów
W tej części przedstawimy m.in. z wybrane narzędzia do
tworzenia kursów, dostępne na polskim rynku. Poznasz ich
wady i zalety.
12.1 Narzędzia autorskie
Wybraliśmy trzy, spośród występujących na rynku polskim
narzędzi autorskich. Będziemy je prezentować w następującej
kolejności:
•
•
•
TeleEdu eLearning Suite,
Toolbook Instruktor 2004,
WBTExpress.
12.1.1 TeleEdu eLearning Suite
Ekran metki kursu na platformie TeleEdu LMS
Pakiet TeleEdu eLearning Suite stanowi część polskiej
technologii e-learningowej TeleEdu, opracowanej w Instytucie
Maszyn
Matematycznych,
przy użyciu
najnowszych
technologii informatycznych (Microsoft .NET). Jest ona
zgodna z wiodącymi standardami e-learningu (IMS i SCORM).
Pakiet TeleEdu eLearning Suite składa się z 4 części
umożliwiających:
•
tworzenie i debugowanie e-kursów (TeleEdu Editor),
25
wykonywanie e-kursów ze śledzeniem ich przebiegu i
raportowaniem (TeleEdu Runtime),
przegląd i modyfikacja raportów z e-kursów (TeleEdu
Report Browser) ,
szyfrowanie zasobów e-kursu i licencjonowanie
(TeleEdu BodyGuard).
obiektów. Każdy kurs można dostosować do oczekiwań i
sposobu uczenia się zdefiniowanej grupy celowej za pomocą
wbudowanych narzędzi tj. Edytor Akcji, czy Edytor Symulacji.
Kursy stworzone w ToolBook’u 2004 integrują się
z większością systemów do zarządzania szkoleniami typu
LMS czy LCMS zgodnymi ze standardami SCORM czy AICC.
Dzięki bogatej funkcjonalności i łatwości w obsłudze,
narzędzie to pozwala na tworzenie multimedialnych i
interaktywnych e-kursów nawet tym osobom, które nie
posiadają wiedzy i umiejętności programowania. Unikalną
cechą kursów tworzonych w środowisku TeleEdu eLearning
Suite jest ich inteligencja, oznaczająca w praktyce
adoptowanie się scenariusza kursu do działań osoby
szkolonej. Dzięki tej właściwości kursy elektroniczne reagują
dynamicznie na przebieg procesu szkolenia, na wzór reakcji
nauczyciela podczas tradycyjnej nauki.
Dystrybutorami Toolbook’a w Polsce są firmy Matrix.pl S.A.
oraz WiedzaNet Sp. z o.o.
•
•
•
Jedynym dostawcą tego oprogramowania jest Instytut Maszyn
Matematycznych.
12.1.2 Toolbook Instruktor 2004
ToolBook 2004 Instructor jest kompleksowym narzędziem do
tworzenia kursów zgodnych z powszechnie obowiązującymi
standardami (SCORM, AICC), którego producentem jest
amerykańska
firma
SumTotal
Systems
(wcześniej
Click2learn). Za pomocą tego narzędzia można tworzyć
wysoce interaktywne kursy oparte o symulacje, tworzyć
rozbudowane testy weryfikujące wiedzę uczestnika zarówno
przed jak i po szkoleniu. Można także produkować
uproszczone kursy bazujące na wbudowanym katalogu
26
12.1.3 WBTExpress
WBTExpress to produkt zielonogórskiej firmy 4 System
Polska, służący do tworzenia zaawansowanych kursów
e-learningowych, gotowych do umieszczenia na platformie
LMS, płycie CD lub na stronach WWW. WBTExpress jest
intuicyjny w obsłudze. Wstawianie grafiki, dźwięku, tekstu czy
animacji odbywa się za pomocą pojedynczego kliknięcia
myszką. Rozbudowana interakcja umożliwia tworzenie
ciekawych ćwiczeń e-learningowych, takich jak: drag & drop,
markowanie tekstu, wielokrotny wybór. Interesującym
elementem jest możliwość tworzenia dynamicznego
scenariusza lekcji/przekazywanej treści na pojedynczym
ekranie (nie należy mylić z dynamicznym scenariuszem ekursu/drzewa e-kursu). Tworzenie i korzystanie z gotowych
schematów stron, pozwala na szybkie budowanie kolejnych
stron wykorzystujących powtarzające się elementy. Dla
zaawansowanych użytkowników przygotowano możliwość
współpracy z językiem programowania JavaScript. Na stronie
internetowej dystrybutora oprogramowania dostępna jest
bezpłatna wersja tego narzędzia – WBTExpress Free.
Dystrybutorem WBTExpress’a w Polsce jest firma 4 System
Polska.
12.2 Kryteria porównawcze.
Jak dokonać rzetelnej oceny wspomnianych wyżej narzędzi
autorskich i jak wybrać spośród nich narzędzie najlepiej
dopasowane do naszych potrzeb ? Niewątpliwie bardzo
pomocne będzie porównanie wybranych narzędzi pod kątem
jednakowych kryteriów. Brandon Hall – światowy ekspert ds.
e-learningu, wyróżnił kryteria: systemowe, funkcjonalne,
ewaluacyjne, środowiskowe, użytkowe oraz formalne i
ekonomiczne. Zostały już one szczegółowo omówione w
podręczniku „Wprowadzenie do e-Learningu”.
12.2.1 Wady i zalety narzędzi autorskich
Po przeprowadzeniu gruntownej analizy, uwzględniając
kryteria porównawcze i po porównaniu cech wybranych
narzędzi autorskich, możemy uzyskać następujące informacje:
12.2.1.1 Związane z tworzeniem pierwszych
kursów.
12.2.1.1.1.1
WBTExpress
Do WBTExpress dołączany jest e-kurs „Tworzenie kursu w
kilku krokach”, który prezentuje podstawowe informacje
dotyczące tworzenia kursów. Kurs dostępny jest m.in. z menu
Pomoc. Ponadto program zawiera zestaw kilku wzorców
(„skór” kursów), scenariuszy e-kursów oraz szablony wyglądu
stron, które ułatwiają twórcom tworzenie pierwszych kursów.
Program zawiera wiele ciekawych komponentów i jest łatwy w
obsłudze, nawet dla początkujących użytkowników.
12.2.1.1.1.2
ToolBook
ToolBook jest narzędziem bardzo przyjaznym dla
użytkownika. Początkujący twórca kursów może sobie na
przykład wybrać opcję (Quick Specialist) tworzenia nowego
szkolenia, która umożliwia zbudowanie odpowiedniego
szablonu kursu w oparciu o zestaw przygotowanych wzorców
(„skór” kursów). Duży zestaw gotowych szablonów szkoleń z
różnymi propozycjami scenariuszowymi oraz różnorodną
grafiką sprawia, że tworzenie pierwszych szkoleń jest bardzo
łatwe i szybkie. Ponadto narzędzie ToolBook Coach „prowadzi
twórcę kursu za rękę” przy tworzeniu treści szkoleniowych i
testów.
12.2.1.1.1.3
TeleEdu
Edytor TeleEdu nie ma wbudowanego żadnego mechanizmu
„prowadzącego twórcę kursu za rękę”. Opracowane zostały w
nim jednak e-kursy (np. „Scenariusz krok po kroku”,
„Testowanie krok po kroku”), które mają za zadanie nauczyć
początkujących użytkowników podstawowych zasad i reguł
tworzenia pierwszych e-kursów.
Dostępne są również e-kursy będące szablonami scenariuszy.
Wspomniane kursy nie są wbudowane w narzędzie autorskie.
27
12.2.1.2 Związane z tworzeniem jednostek
szkoleniowych i testów
12.2.1.2.1.1
WBTExpress
W narzędziu WBTExpress przy tworzeniu jednostek
szkoleniowych i testów można wykorzystać zestaw wzorców
(skór) kursów, głównie szablony kilku typów stron kursu
(lekcje i testy). Edytor charakteryzuje się funkcjonalnością
typu WYSIWYG. W szkoleniach można wykorzystywać różne
komponenty m.in. pola tekstowe i okna informacyjne
(pojawianie się tekstu na żądanie). W testach używać można
wielu typów pytań, m.in. multiple choice, multiple response,
true/false, fill in blank (text, num), wybór z listy, drag&drop
oraz suwak; nie występują tutaj natomiast pytania otwarte.
Niestety brak jest w zasadzie systemu oceniania, który polega
wyłącznie na komentowaniu, czy odpowiedzi na kolejne
pytania są prawidłowe, czy też nie. Strategia zadawania
pytań to prezentacja sekwencyjna z możliwością wyłączenia
oceniania (a w zasadzie wyłączenia komentowania)
poszczególnych pytań. Możliwość losowania pytań występuje,
przy specjalnej formie dystrybucji kursu (egzamin osadzony
na platformie WBTServer).
12.2.1.2.1.2
ToolBook
W ToolBook-u można wykorzystać przygotowane wzorce
(skóry) kursów i szablony. Tworząc szkolenia lub testy autor
ma do dyspozycji bogate menu zawierające gotowe (w bardzo
wielu wariantach graficznych) elementy służące do
wprowadzania potrzebnych treści takie jak: ramki, przyciski,
pola komunikatów, szablony pytań i wiele innych. W testach
28
używać można wielu typów pytań. Warto wymienić te, których
nie ma w pozostałych narzędziach: układanka (puzzle),
porządkowanie, dopasowywanie. System oceniania jest
bardzo uproszczony, oparty o algorytm sumowania punktów.
Istnieje jedna globalna ocena za dany test. Strategia
zadawania pytań sprowadza się do ich sekwencyjnej
prezentacji bądź losowania z większej puli.
12.2.1.2.1.3
TeleEdu
TeleEdu Editor – narzędzie do tworzenia treści szkoleniowej
składa się m.in. z Edytora Treści oraz Edytora Pytań. W skład
Edytora Pytań wchodzi kilka mniejszych, specjalnych
edytorów służących do precyzyjnego opracowywania
zaawansowanych pytań.
Tworzenie treści szkoleniowych umożliwia Edytor Treści
(edytor typu WYSIWYG). Nie ma w nim niestety żadnych
szablonów gotowych elementów dla tworzonego kursu.
Tworzenie pytań natomiast odbywa się w Edytorze Pytań.
Szablony pytań mają tylko jedną niemodyfikowalną postać
graficzną. Warto wymienić niektóre typy pytań, których nie ma
w innych omawianych narzędziach:
•
•
•
•
pytania otwarte (pisemna lub ustna odpowiedź ucznia),
dyktando,
tryb ankietowy,
pytania złożone (zawierające w sobie różne typy pytań,
które są kompleksowo oceniane).
System oceniania jest bardzo rozbudowany i dopuszcza wiele
różnych algorytmów wyliczania ocen. Możliwe jest nawet
wprowadzenie oceniania wieloaspektowego, które pozwala na
zestrukturalizowanie oceny. Dostępne są oceny globalne za
cały test oraz oceny częściowe za jego fragmenty (sekcje).
Treść komunikatów dla kursanta oraz dalszy przebieg kursu
(scenariusz) można uzależnić od wartości tych ocen co jest
np. w ToolBook-u niemożliwe. Strategia zadawania pytań
umożliwia ich sekwencyjną prezentację lub losowanie z puli.
Możliwe są także powiązania logiczne pytań (GoTo) czyli
uzależnienie prezentacji kolejnego pytania od udzielonej
wcześniej odpowiedzi.
12.2.1.3 Związane ze scenariuszem szkolenia
12.2.1.3.1.1
WBTExpress
W WBTExpress można tworzyć hierarchiczną (drzewiastą)
strukturę kursu, która może być wizualizowana zarówno
podczas tworzenia jak i podczas wykonywania kursu
(runtime), ale może być także pominięta (szablon – „bez
nawigacji”).
Prezentacja
jednostek
(szkoleniowych
i
testowych) działa w oparciu o mechanizm wyboru, który
polega na swobodnym wyborze przez kursanta różnych opcji
dalszej prezentacji materiału, lub też kursant może być
„prowadzony za rękę”, czyli realizować szkolenie tak, jak
zaprojektował to autor kursu. Można stwierdzić, że ma tutaj
zastosowanie lokalny mechanizm dynamicznych akcji, który w
tym przypadku polega na realizacji pewnych akcji w
zależności od określonych zdarzeń (np. przejście do innej
strony kursu w zależności od poprawności udzielonej
odpowiedzi, czy ukrycie obiektu po wskazaniu go wskaźnikiem
myszy). Program posiada także rozbudowane mechanizmy
dynamicznych prezentacji informacji takie jak np. pokazywanie
modułów informacyjnych z określonym opóźnieniem, okna
informacyjne, które ujawniają bądź ukrywają informację po
zajściu określonego zdarzenia (klikanie, położenie kursora
myszki).
12.2.1.3.1.2
ToolBook
W ToolBook-u można tworzyć złożoną (drzewiastą) strukturę
kursu, jednak zarówno podczas edycji jak i podczas
wykonywania kursu (runtime’u) nie jest ona wizualizowana.
Prezentacja jednostek kursu (szkoleniowych i testowych)
działa tylko w oparciu o mechanizm wyboru. W ToolBook-u
kurs stanowią numerowane kolejno strony, a kursantowi
można stworzyć możliwość przechodzenia do dowolnie przez
niego wybranych stron za pomocą elementów nawigacyjnych.
Brak jest jednak dynamicznych zmian scenariusza w trakcie
szkolenia. Istnieją za to lokalne mechanizmy dynamicznej
prezentacji informacji (np. przejście do innej strony kursu w
zależności od poprawności udzielonej odpowiedzi, czy
ukazanie odpowiedniej strony/komunikatu po naciśnięciu
myszką przycisku).
12.2.1.3.1.3
TeleEdu
W TeleEdu można tworzyć hierarchiczną (drzewiastą)
strukturę kursu, która jest wizualizowana zarówno podczas
tworzenia jak i podczas wykonywania kursu (runtime).
Prezentacja jednostek kursu (szkoleniowych i testowych)
działa w oparciu o mechanizm wyboru, ale przede wszystkim
w oparciu o globalny mechanizm dynamicznych akcji, który
polega na automatycznej prezentacji informacji i zmianie
struktury kursu w zależności od dotychczasowego jego
29
przebiegu (śledzenie wielu parametrów szkolenia i
testowania). Twórcy e-kursu projektują więc w TeleEdu
jedynie pewien początkowy stan - (układ materiału i zasady
poruszania się w nim), a ponadto definiują zmiany
dynamiczne tego stanu zależne od działań szkolonego.
Powstaje w ten sposób jeden uniwersalny e-kurs, który
zawiera w sobie wiele „ścieżek” i wariantów nauczania.
Szkolony porusza się pomiędzy jednostkami e-kursu
realizując jedną z wersji planu wykładu nauczyciela.
Jak z tego wynika, mechanizm dynamicznych akcji, właściwie
stosowany, zapewnia twórcy kursu tę kontrolę, natomiast
nadużywany może prowadzić do utraty kontroli nad
poczynaniami kursanta w szkoleniu. Dlatego twórcy
nietrywialnych scenariuszy jeśli tylko dysponują odpowiednimi
narzędziami (np. omawiany przez nas TeleEdu) wykorzystują
na ogół oba te mechanizmy.
•
•
•
Ostateczną decyzję o wyborze pomiędzy WBTExpress i
ToolBookiem należy uzależnić od tego jaką wagę
przywiązujemy do niektórych z omówionych wcześniej cech
tych narzędzi:
•
12.3 Wybór narzędzia
•
Powstaje zatem pytanie, jak dokonać wyboru narzędzia. Czy
ma to być WBTExpress, ToolBook, czy też TeleEdu. Które
będzie bardziej przydatne do zbudowania potrzebnego
e-kursu.
•
Zalecamy wybór WBTExpress bądź ToolBook-a jeśli:
•
30
możemy poświęcić stosunkowo niewiele czasu na
opracowanie e-kursu, a chcemy jednocześnie, by nasz
kurs był atrakcyjny graficznie,
scenariusz, który planujemy jest prosty (typu
prezentacja lub sekwencja lekcji przeplatanych
testami),
decydujemy się na bardzo uproszczony system
oceniania w testach,
planowana strategia zadawania pytań w testach to
sekwencyjność10.
Jeśli chcemy mieć większy wybór już gotowych i
starannie dopracowanych elementów graficznych kursu
wtedy wybieramy ToolBook.
Jeśli chcemy uzyskać choćby niewielką dynamikę
scenariusza uzależniającą szkolenie od wyników
testów wtedy wybieramy WBTExpress.
Jeśli chcemy mieć testy oparte o algorytm sumowania
punktów; godzimy się na to, że prezentowanym
wynikiem testu może być tylko liczba zsumowanych
punktów lub procent (z możliwych do zdobycia) wtedy
wybieramy Toolbook.
10
W WBTExpress jest możliwość losowania pytań, ale tylko w przypadku
wygenerowania specjalnej wersji dystrybucyjnej. Toolbook także umożliwia
losowania pytań, ale aby z niego korzystac trzeba dokupić specjalną nakładkę na
wersję podstawową programu.
•
Jeśli zależy nam na różnorodnych mechanizmach
dynamicznych
prezentacji
wtedy
wybieramy
WBTExpress.
Jeśli choć jeden z w/w warunków nie jest spełniony wtedy
warto zastanowić się czy nie warto użyć do tworzenia e-kursu
TeleEdu pamiętając o tym że:
•
•
•
•
•
musimy poświęcić na opracowanie kursu więcej czasu,
mając świadomość tego, że odpowiedni jego poziom
graficzny zapewni tylko współpraca z grafikiem,
możemy stworzyć e-kurs w oparciu o adaptowalny
scenariusz, którego przygotowanie (wiele „ścieżek
edukacyjnych”) wymaga na ogół większego nakładu
pracy, ale pozwala za to zbudować bardziej
zaawansowany metodycznie kurs,
możemy
dobrać
dla
testów
wygodny
(np.
wieloaspektowy) system ocen, umożliwiamy kontrolę
nad postępami ucznia i przekazywanie informacji
zwrotnej mobilizującej go do dalszej nauki; komunikat
zwrotny może być uzależniony od odpowiedzi na
poszczególne pytania, sekcji pytań, całego testu,
możemy opracować urozmaicone logicznie testy
(logicznie powiązane ciągi pytań, symulujące
rzeczywisty egzamin ustny zdawany przez kursanta
przed nauczycielem), z których można budować bardzo
złożone egzaminy,
możemy zaoszczędzić czas osobie nadzorującej
(sprawdzającej) proces nauczania; odpowiednio
zaprojektowany
kurs
umożliwia
praktyczne
wyeliminowanie czynności nauczyciela i ograniczenie
ich tylko do sprawdzenia raportu, który w sposób
bardzo jednoznaczny przekazuje wyniki uzyskane
przez ucznia. W konsekwencji pozostaje nam już tylko
wydać – lub nie – dyplom ukończenia kursu. Ocena
widoczna na dyplomie nie będzie dla ucznia
zaskoczeniem, gdyż taka sama wyświetli się mu po
zakończeniu kursu.
Reasumując, WBTExpress i ToolBook - to bardzo wygodne
narzędzia do szybkiego tworzenia ładnych graficznie,
nieskomplikowanych logicznie wykładów, pokazów, ćwiczeń, a
przede wszystkim dynamicznych prezentacji szczególnie
przydatnych podczas nauki oprogramowania. TeleEdu to
narzędzie dla ambitnych twórców, którzy chcą opracowywać
niestandardowe, złożone logicznie, adaptowalne szkolenia czy
wyrafinowane egzaminy, które będą zbliżone do tradycyjnego,
szkolnego lub akademickiego nauczania. Kurs pełni wówczas
nie tylko funkcję przekazywania wiedzy, ale realizuje także
funkcję nauczyciela indywidualizującego tok nauczania
danego ucznia, tak aby był on dla niego jak najbardziej
korzystny i dawał najlepsze rezultaty.
12.4 Standardy e-learningu
Przy wyborze narzędzia nie możemy zapomnieć o tym, że
wyprodukowany kurs powinien spełniać standardy elearningu. Ze standardami zapoznaliśmy się dokładnie w
podręczniku „Wprowadzenie do e-Learningu”. Przypomnijmy
sobie w tym miejscu, że najbardziej rozpowszechnionym
standardem na komercyjnym rynku e-learningowym jest
SCORM.
31
Specyfikacja tego standardu została opublikowana przez
organizację ADL (Advanced Distributed Learning). Głównym
celem specyfikacji jest umożliwianie tworzenia e-kursów przy
użyciu wielu obiektów szkoleniowych (e-kursów lub ich części,
także już istniejących) oraz umożliwienie współpracy ekursów z wieloma różnymi systemami wspierającymi zdalne
nauczanie (platformami e-learningowymi).
Do tej pory ukazały się trzy wersje specyfikacji: SCORM 1.1,
SCORM
1.2
oraz
najnowsza,
SCORM
2004.
SCORM 2004 składa się z następujących części:
•
•
•
Content Aggregation Model (CAM 1.3)
Sequencing and Navigation (SN 1.3)
Run-Time Environment (RTE 1.3)
•
•
•
uruchamia e-kurs wyłącznie lokalnie, co dla niektórych
e-kursów może skutkować nieprawidłowym działaniem,
wymaga kodowania ANSI plików .xml e-kursu (w
szczególności imsmanifest.xml) (mimo, że ADL zaleca
UTF-8),
wymaga umieszczenia na pulpicie wszystkich plików
.xsd zawartych w szkoleniu.
Zatem o ile pozytywny wynik z prawidłowo przeprowadzonego
testu zgodności e-kursu ze specyfikacją SCORM, uzyskany
przy pomocy SCORM Conformance Test Suite, można
traktować poważnie, o tyle wynik negatywny nie zaświadcza o
niezgodności z tą specyfikacją, a jedynie zmusza do
przeprowadzenia dokładniejszych „badań” (najlepiej przy
pomocy wykwalifikowanych ekspertów).
12.5 Sprawdzanie zgodności szkolenia ze
specyfikacją SCORM.
Zgodność wytworzonego e-kursu ze specyfikacją możemy
potwierdzić przy pomocy specjalnych narzędzi. ADL dostarcza
darmowe narzędzie (SCORM Conformance Test Suite)
pozwalające na sprawdzenie zgodności e-kursu ze
specyfikacją SCORM. Narzędzie to testuje e-kurs zarówno
pod względem prawidłowej budowy (kompletności kapsuły ekursu), jak również lokalnie uruchamia e-kurs, co pozwala na
sprawdzenie poprawności komunikacji e-kurs – platforma
LMS.
SCORM Conformance Test Suite jest prostym w obsłudze
programem, posiada jednak pewne ograniczenia:
32
13 Słownik pojęć
ADDIE - model budowy kursów zdalnych. Składa się z
następujących faz : Analyze (analiza), Design (projektowanie),
Develop (opracowywanie), Implement (wdrożenie), Evaluate
(ewaluacja).
ADL - Organizacja powołana przez Departament Obrony
Stanów Zjednoczonych odpowiedzialna za opracowanie i
rozwój standardu SCORM.
API - (ang. Application Programming Interface), moduł
pozwalający e-kursowi komunikować się z platformą
e-learningową, wysyłając lub pobierając dane, zgodnie z
określonym formatem (protokołem) komunikacji.
Sprawdzanie zgodności kursu za pomocą SCORM Conformance Test
Suite
Aplet - (ang. applet) - w języku angielskim zdrobnienie od
aplikacja. Nazwa oznacza przede wszystkim niewielki
program (np. w języku Java napisany w taki sposób, by mógł
zostać osadzony w stronie WWW i uruchomiony przez
przeglądarkę internetową.
ASSET - najmniejszy, pojedynczy element treści e-kursu, plik,
który można włączyć do przeglądarki webowej (plik tekstowy,
grafika, film, dźwięk, lub inne media, a także materiały
dodatkowe, takie jak słowniki). Assety nie są w stanie
samodzielnie komunikować się z platformą.
ASTD - American Society for Training & Development –
największa na świecie organizacja menedżerów i trenerów.
33
Asynchroniczna komunikacja - osoby komunikujące się nie
muszą w tym samym czasie brać udziału w procesie
komunikacji. Narzędziami komunikacji asynchronicznej są
np.: poczta elektroniczna oraz grupy dyskusyjne.
AVI (ang. Audio Video Interleave) to zasobnik danych
audiowizualnych. Został wprowadzony w roku 1992 przez
firmę Microsoft jako element strategii przystosowania systemu
Windows do obsługi multimediów, stanowiąc część technologii
Video for Windows.
CMI (ang. Computer-Managed Instruction) - schemat formatu
danych, używany przy komunikacji wg standardu SCORM
pomiędzy e-kursem a platformą e-learningową.
Czat - forma synchronicznej komunikacji tekstowej
przesyłanej drogą elektroniczną, w której zwykle uczestniczy
większa liczba osób.
Debugowanie - proces śledzenia działania programu
komputerowego za pomocą specjalnego programu –
debugera w celu wychwycenia i naprawy błędów w działaniu
uruchamianego oprogramowania.
DivX - jest stratną metodą kompresji obrazu filmowego,
pozwalającą zapisać na płycie kompaktowej filmy o długości i
jakości porównywalnej do możliwości formatu DVD, z
niewielką tylko utratą jakości. Wykorzystywana także do
przesyłania krótkich filmów przez Internet.
Dynamiczny scenariusz - definiuje e-kurs dostosowujący
swój przebieg prezentacji wiedzy i testowania do zachowań
34
e-Kurs (kurs elektroniczny) - interaktywna, multimedialna
treść szkoląca, mająca określony cel dydaktyczny,
dystrybuowana za pomocą płyt CD, przez strony WWW lub
platformy e-learningowe.
e-mail (poczta elektroniczna) - forma asynchronicznej
komunikacji tekstowej przesyłanej drogą elektroniczną.
GIF - (ang. Graphics Interchange Format) to format pliku
graficznego z kompresją bezstratną. Pliki tego typu są bardzo
często używane na stronach WWW. Plik w formacie GIF może
zawierać kilka obrazów, co umożliwia tworzenie animacji (są
one często wykorzystywane właśnie na stronach WWW).
Grupa dyskusyjna - forma asynchronicznej komunikacji
tekstowej przesyłanej drogą elektroniczną umożliwiająca
archiwizowanie komunikatów oraz grupowanie ich w wątki
tematyczne.
Hiperlinki (odnośniki, linki) - odpowiednio opisane i
oznaczone (zazwyczaj przez podkreślenie) miejsce na stronie.
Kliknięcie na nie powoduje przeniesienie do innego miejsca w
sieci (inna stronę, inne miejsce w czytanym dokumencie),
które wcześniej musiałoby także odpowiednio opisane.
HTML (ang. HyperText Markup Language, hipertekstowy
język znaczników) - język składający się ze znaczników (ang.
tags) stosowany do pisania stron WWW.
IMS ( IMS Global Learning Consortium Inc) - instytucja
opracowująca i upowszechniająca specyfikacje z dziedziny elearningu.
JPEG – (ang. Joint Photographic Experts Group) to nazwa
systemu kompresji statycznych obrazów rastrowych o
rozszerzeniu *.jpg, przeznaczonego głównie do przetwarzania
obrazów naturalnych (zdjęć, pejzaży, portretów itp.), a więc
takich, które nie mają zbyt wielu ostrych krawędzi i małych
detali.
Kontent (content, treść) - treść e-kursu. Kontent kursu może
być tworzony przez pliki tekstowe, grafikę, film, dźwięk, lub
inne media. eKontent bywa utożsamiany z e-kursami.
LCMS (Learning Content Management System - system
zarządzania treścią szkoleniową) - system, najczęściej
dostępny poprzez przeglądarkę internetową, umożliwiający
katalogowanie (gromadzenie i opisywanie) oraz udostępnianie
treści szkoleniowych, czyli fragmentów, z których mogą być
budowane kursy elektroniczne.
LMS (Learning Management System - system zarządzania
szkoleniami, platforma e-learningowa LMS). System, którego
zadaniem jest zarządzanie szkoleniami zdalnymi. Niektóre
LMS posiadają także funkcję zarządzania szkoleniami
mieszanymi oraz stacjonarnymi. LMS umożliwia ponadto
komunikowanie
się
uczestnikom
szkoleń
(poprzez
wbudowane narzędzia komunikacji synchronicznej i/lub
asynchronicznej).
Materiały dodatkowe - dodatkowe informacje dotyczące
wiedzy
prezentowanej
w
głównych
jednostkach
szkoleniowych. Mogą być prezentowane w postaci tekstu,
grafiki, animacji, plików dźwiękowych, filmów. Ich zadaniem
jest rozszerzenie wiedzy z zakresu omawianego tematu.
MP3 - wszystkie standardy MPEG audio wykorzystują
właściwości ucha ludzkiego. Bazują one na usuwaniu
słabszych dźwięków, które nie docierają do mózgu człowieka.
Przykładowo trzyminutowy utwór zapisany w pliku WAV
zajmuje około 30,3 MB, podczas gdy przy standardowym
kodowaniu 128 Kb/s w formacie MP3 - zaledwie 2,7 MB. MP3
to nadzwyczaj efektywna metoda kompresji danych dźwięku.
Utwór jakości zbliżonej do jakości dźwięku odtwarzanego z
CD zajmuje po skompresowaniu do formatu MP3 około
jedenaście razy mniej miejsca niż plik WAV.
MPEG - (ang. Moving Picture Experts Group) - format zapisu
danych zawierających obraz i dźwięk. Opracowany dość
dawno przez grupę niezależnych ekspertów format używany
jest do zapisu filmów Video CD, DVD i transmisji telewizji
cyfrowej (MPEG 2).
Narzędzia autorskie (ang. authoring tools) - programy
komputerowe przeznaczone do opracowywania e-kursów i
tworzenia ich wersji dystrybucyjnej.
Platforma e-learningowa - system informatyczny służący do
zarządzania szkoleniami. Najbardziej popularne typy platform
to LMS oraz LCMS .
35
Repozytorium - baza danych zawierająca treści szkoleniowe;
część systemu klasy LCMS .
SCO (Sharable Content Object) - najmniejsza jednostką
uczącą, mającą pewną wartość pedagogiczną, która może
być użyta również w innym kursie oraz potrafi jako całość
współpracować z platformą szkoleniową LMS.
SCORM (Sharable Content Object Reference Model) najbardziej popularna w produktach rynkowych specyfikacja
(zazwyczaj określana mianem standardu) opisująca od strony
technicznej sposób tworzenia e-kursów oraz metody ich
komunikowania się z platformami e-learningowymi. Twórcą
SCORM jest ADL .
Standardy e-learningu - opis wymagań i zachowań dla ekursów
oraz
platform
e-learningowych,
których
spełnienie umożliwi
e-kursom
różnych
producentów,
komunikację
z
platformami
e-learningowymi
różnych dostawców.
Synchroniczna komunikacja - osoby komunikujące
się muszą w tym samym czasie brać udziału w procesie
komunikacji. Narzędziami komunikacji asynchronicznej jest
np.: czat.
TeleEdu - zestaw narzędzi to tworzenia (TeleEdu Editor),
wykonywania (TeleEdu Runtime), raportowania (TeleEdu
Report Browser) elektronicznych kursów oraz szyfrowania
zasobów i licencjonowania (TeleEdu BodyGuard).
36
WAV - nieskompresowany format plików dźwiękowych
stworzony przez Microsoft oraz IBM.. Pliki WAV stosowane są
do zapisu krótkich dźwięków oraz wówczas, gdy rozmiar pliku
nie ma znaczenia.
14
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bibliografia i netografia
Elżbieta Sieńko, „Uwagi na temat uczenia się i nauczania
dorosłych
”http://www.cen.bialystok.pl/aspekty/1_25_2005/art02.htm
Roksana Neczaj, Katarzyna Turek, „Organizacja procesu
dydaktycznego szkoleń”- Materiały z konferencji:
Organizacja procesu dydaktycznego oraz zarządzanie
wiedzą
w ekonomicznym
szkolnictwie
wyższym,
20.06.2005
http://www.cals.ncsu.edu/agexed/sae/ppt1/
Zasadnicze elementy szkolenia. Pakiet szkoleniowy nr 6,
Publikacje
Rady
Europy.
http://www.trainingyouth.net/INTEGRATION/TY/Publications/tkits/tkit6/polish/i
ndex.html
William Horton "Designing Web-Based Training: How to
Teach Anyone Anything Anywhere Anytime", wyd
Wiley; 2000
Marek Hyla "Przewodnik po e-learningu", wyd. Oficyna
Ekonomiczna 2005
Zeszyty e-learningowe ABC.IT, wyd. IMM;
http://www.puw.pl
http://www.e-learningguru.com
http://www.wikipedia.pl
http://psychologiakoloru.pl
4. Oprogramowanie do tworzenia, wykonywania, śledzenia i
raportowania e-kursów
część 4. Runtime - mechanizm wykonywania i śledzenia e-kursów
mgr inż. Maciej Bogdan, mgr inż. Monika Biskupska
4.4
Warszawa, 2007
Warszawa, 2005
Niniejsze materiały zostały opracowane w Zakładzie Systemów Informacyjnych Instytutu Maszyn Matematycznych w ramach projektu
„Partnerstwo na Rzecz Rozwoju RENOWATOR Ośrodek dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Projekt ten jest realizowany przy udziale środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Przedmiot projektu może nie odzwierciedlać poglądów Unii
Europejskiej lub rządu polskiego.
Spis treści
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Wstęp.........................................................................................3
TeleEdu Runtime .....................................................................3
TeleEdu Runtime - elementy interfejsu................................3
TeleEduRuntime - opcje menu..............................................4
Przeprowadzanie testów w TeleEdu Runtime ....................6
Wysyłanie raportów .................................................................7
Wykonywanie kursów na platformie TeleEdu .....................8
Raportowanie wg IMS...........................................................12
Raportowanie wg CMI...........................................................13
Kurs na CD, kurs na platformie .......................................13
1 Wstęp
Kursy elektroniczne stworzone za pomocą TeleEdu Editora
są uruchamiane poprzez aplikację TeleEdu Runtime, która
jest „silnikiem wykonawczym” dla tych kursów.
3 TeleEdu Runtime - elementy
interfejsu
Na poniższym rysunku przedstawiony jest przykładowy
ekran aplikacji TeleEdu Runtime.
Celem podręcznika jest przekazanie wiedzy na temat
TeleEdu Runtime oraz sposobów raportowania zgodnych z
IMS Results Reporting oraz CMI.
2 TeleEdu Runtime
TeleEdu
jest
oprogramowaniem
interpretującym
scenariusz szkolenia, umożliwiające oglądanie zawartych
w kursie materiałów dydaktycznych (tekstu, grafiki,
animacji, dźwięku, filmów), udzielanie odpowiedzi na
pytania testowe oraz rejestrację poczynań osoby
szkolonej, dzięki której tworzony jest raport, przesyłany
następnie bezpośrednio do instruktora lub wstawiany na
platformę TeleEdu LMS.
Oprogramowanie to pozwala szkolonemu na nawigację po
drzewie szkolenia (oczywiście w ramach ograniczeń
nałożonych przez scenariusz), dodawanie komentarzy i
pytań kierowanych do instruktora, które znajdą się w
raporcie, oraz oglądanie materiałów pomocniczych i
dodatkowych, dołączonych do szkolenia.
Główną część ekranu zajmuje treść aktualnie
przeglądanej lekcji (1). Z lewej strony znajduje się
drzewo szkolenia (2), na którym zaznaczona jest, szarym
prostokątem, aktualna lekcja. Jeżeli okno z treścią lekcji
jest zbyt wąskie, to można przesunąć w lewo za pomocą
3
myszy pasek (7) oddzielający to okno od drzewa
szkolenia.
Jeżeli nazwa lekcji na drzewie napisana jest w kolorze
czarnym, to można ją wybrać jako aktualną poprzez
kliknięcie na tej nazwie. Nazwa w kolorze szarym oznacza,
że lekcja jest aktualnie niedostępna, ze względu na
wymogi scenariusza.
Użytkownik ma także możliwość przeskoczenia do lekcji
poprzedniej i następnej za pomocą przycisków „Naprzód”
i „Wstecz” (3). Na panelu w górnej części ekranu (4)
można przeczytać informacje o ograniczeniach czasowych
nałożonych na dostępność lekcji - daty, w których lekcja
może być dostępna, limit czasowy na przeglądanie lekcji,
limit czasowy pojedynczego podejścia do lekcji (jednego jej
wyświetlenia). Przyciski ze strzałkami po prawej stronie
(5) umożliwiają nawigację w ramach pojedynczej lekcji i
odpowiadają przyciskom „Wstecz” i „Naprzód” w
przeglądarkach internetowych.
4 TeleEduRuntime - opcje menu
W górnej części ekranu znajduje się menu (6), które po
rozwinięciu przedstawia się następująco:
Poszczególne opcje mają następujące funkcje:
•
•
4
Dane użytkownika - otwiera okienko, w którym
szkolony może wpisać swoje dane (imię, nazwisko, email), które znajdą się w raporcie;
Ustawienia - po wybraniu tej opcji otwiera się okienko,
w którym
można
ustawić język,
w jakim
TeleEduRuntime porozumiewa się z użytkownikiem,
wielkość
podstawowej
czcionki
w
tekstach
przeglądanych
lekcji
i
preferencje
dotyczące
zachowywania stanu szkolenia przy jego opuszczaniu
(możliwy wybór: zapisuj zawsze, nigdy, lub
każdorazowo pytaj).
4. Oprogramowanie do tworzenia, wykonywania, śledzenia i raportowania e-kursów
Cz. 4 Runtime - mechanizmy wykonywania i śledzenia e-kursów
•
•
•
•
•
Wyślij raport - generuje i wysyła raport do instruktora
lub do platformy e-learningowej TeleEdu LMS (w
zależności od tego, w jakim środowisku TeleEdu
Runtime został uruchomiony);
Zapisz raport - generuje raport i zapisuje go na dysku,
później można go wysłać ręcznie;
Zachowaj stan sesji - zachowuje aktualny stan
szkolenia, aby można było, przy ponownym
uruchomieniu powrócić do tego punktu;
Informacje o szkoleniu - kilka informacji o szkoleniu
zaczerpniętych z metadanych;
Dodaj komentarz - otwiera się okno, w którym można
wpisać dowolny tekst skierowany do instruktora
(pytanie, komentarz, uwagę); tekst ten zostanie
wysłany razem z raportem. Komentarz może być
również w wersji dźwiękowej (przycisk Nagrywaj).
Jeżeli kurs został zaopatrzony w materiały pomocnicze i
dodatkowe, można z nich skorzystać wybierając z listy na
dole ekranu.
Kliknięcie na przycisk uruchomi odpowiedni program lub
nowe okno przeglądarki z odpowiednią stroną.
5
5 Przeprowadzanie
TeleEdu Runtime
testów
w
Po kliknięciu na pozycję drzewa, która oznacza test,
wygląd ekranu TeleEdu Runtime zmienia się zasadniczo,
co pokazuje poniższy zrzut ekranu.
wyświetlone na ekranie. Użytkownik nie wie natomiast, ile
pytań jeszcze pozostało przed nim do zakończenia testu.
Przy każdym z pytań znajduje się kropka, której kolor
informuje o statusie tego pytania :
•
na pytanie została udzielona odpowiedź,
ale można jeszcze ją zmienić;
•
na pytanie nie została jak dotąd udzielona
odpowiedź, ale można ją udzielić;
•
na pytanie nie można już odpowiadać albo został wyczerpany limit zmian odpowiedzi,
albo przekroczony został limit czasu na jej
udzielenie.
Na panelu informacyjnym (3) znaleźć można informacje
o limicie czasu na udzielenie odpowiedzi w bieżącym
pytaniu, wraz z licznikiem upływającego czasu,
pokazującym, ile sekund jeszcze pozostało na udzielenie
odpowiedzi. Analogiczna informacja dotyczy całego testu.
Podana jest także dopuszczalna liczba prób udzielenia
odpowiedzi oraz liczba prób, które jeszcze pozostały do
dyspozycji użytkownika.
Główną część ekranu zajmuje treść pytania, w tym
samym oknie udziela się też odpowiedzi (1). Po prawej
stronie znajduje się lista pytań, które już były zadane (2).
Strzałki u góry (5) służą do nawigacji pomiędzy pytaniami
– bieżące jest zaznaczone prostokątem. Na liście
widoczne są tylko te pytania, które już były co najmniej raz
6
Na ekranie testowym znajdują się także cztery przyciski
(4):
•
•
•
•
Dalej - wyświetlone zostaje następne niepokazywane
dotąd pytanie;
Zatwierdź
odpowiedź
zatwierdza
aktualną
odpowiedź, tzn. aktualne ustawienia wszystkich
przełączników, wypełnienia pól tekstowych, wskazania
na obrazkach i inne elementy ustawiane przez
użytkownika są zapamiętywane jako jego odpowiedź
na pytanie; licznik pozostałych prób zmniejsza się o 1;
Nast. bez odpowiedzi - gdy wszystkie pytania zostały
już przynajmniej raz wyświetlone, powoduje przejście
do następnego pytania, na które nie udzielono jeszcze
odpowiedzi (z czerwoną kropką); wcześniej przycisk
jest nieaktywny;
Zakończ - gdy wszystkie pytania zostały już
przynajmniej raz wyświetlone, przycisk staje się
aktywny i umożliwia zakończenie testu.
6 Wysyłanie raportów
Jeżeli szkolenie wykonywane jest pod nadzorem platformy elearningowej, to raport zostanie natychmiast wysłany na
platformę, a szkolony może zamknąć okno z kursem. Jeśli zaś
kurs wykonywany jest poza platformą, to otworzy się okno
programu pocztowego. Załącznikiem do wiadomości będzie
plik z raportem. Szkolonemu pozostaje już tylko podać adres
mailowy do instruktora, który jest jego opiekunem i do którego
powinien trafić raport.
Po zapoznaniu się z kursem i udzieleniu odpowiedzi na
pytania testowe, szkolony kończy kurs, ale wcześniej powinien
wysłać raport ze swoich działań. W tym celu wybiera z menu
opcję Wyślij raport:
7
Cel jest ten sam – chodzi o prezentację treści
edukacyjnych osobie szkolonej. Nieco inaczej przedstawia
się jednak strona wizualna obu sposobów wykonywania
kursów. Dlatego też w ramach tego rozdziału, zostanie
zaprezentowany sposób poruszania się po kursie
udostępnionym na platformie TeleEdu LMS.
Dobra wiadomość! To będzie naprawdę bardzo proste i
podobne do tego, co już wcześniej poznałeś!
1. Ekran główny
Można także wpisać tekst wiadomości.
7 Wykonywanie
kursów
platformie TeleEdu
na
W przypadku uruchamiania kursów z platformy TeleEdu
LMS, sposób prezentacji treści jest nieco inny, niż
dotychczas przestawiony.
8
Po uruchomieniu szkolenia, użytkownikowi ukaże się okno z
zawartością podobną do tej z powyższego rysunku.
Oczywiście, główna część okna, oznaczona cyfrą 1, stanowi
treść przeglądanej aktualnie lekcji i jest usytuowana podobnie
jak w znanym już TeleEdu Runtime. Podobieństw jest więcej –
z lewej strony znajduje się „spis treści” szkolenia (cyfra 2),
dzięki któremu można przenieść się do innej lekcji, klikając
myszą jej tytuł. Lekcja aktualnie wyświetlona w polu 1 jest
zaznaczona pogrubieniem jej tytułu. Pole 2 może być
chowane, aby więcej miejsca na ekranie zajmowała właściwa
treść szkolenia. Aby schować listę tytułów lekcji, należy
wcisnąć przycisk 5. Wówczas ekran będzie wyglądał tak, jak
na poniżej:
Oprócz wyboru dowolnej lekcji, spośród aktualnie dostępnych
na liście, można użyć przycisków 4 w celu przełączenia się do
lekcji poprzedniej i następnej w stosunku do lekcji bieżącej.
W przypadku, gdy w ramach treści lekcji znajdują się linki do
stron WWW lub innych fragmentów lekcji, wówczas można
wykorzystać klawisz 6 do powrotu do poprzedniej zawartości
pola 1 (analogicznie do przycisku „Wstecz” w przeglądarce)
Szkolenie można opuścić w każdej chwili na dwa sposoby:
•
•
zamykając całe okno przyciskiem w prawym górnym
rogu
albo klikając na przycisk 3.
UWAGA! Kolorystyka elementów nawigacyjnych zależy od
ustawień dla poszczególnych kursów i może się różnić od
przedstawionej na rysunkach.
2. Ekran testowy
Ponowne wciśnięcie przycisku 5 spowoduje przywrócenie
poprzedniego widoku w oknie.
9
drag&drop). Po udzieleniu odpowiedzi, klikamy w przycisk 3,
aby ją zatwierdzić.
UWAGA! Jeśli po udzieleniu odpowiedzi nie zatwierdzimy jej
przyciskiem 3, to odpowiedź nie będzie zarejestrowana i nie
uzyskamy za nią punktów!
Po zatwierdzeniu odpowiedzi może pojawić się komunikat
zwrotny, o ile twórca testu go zdefiniował:
Po uruchomieniu testu wygląd ekranu zmienia się, choć nadal
po stronie prawej (1) mamy część merytoryczną (teraz treść
pytania), a po stronie lewej (2) panel nawigacyjny. Na tym
drugim widzimy tytułu dotychczas zadanych pytań. Klikając
tytuł powracamy do zadanego wcześniej pytania i, jeśli autor
testu dopuścił taką możliwość, możemy na nie ponownie
odpowiedzieć.
Odpowiedzi udzielamy identycznie, jak w TeleEdu Runtime –
w zależności od pytania zaznaczamy opcję, jaką chcemy
wybrać, wpisujemy tekst do okienek edycyjnych, wskazujemy
obiekty klikając na nie myszą (pytanie hot-spot), lub
przeciągamy obiekty we właściwe miejsca (pytanie
10
Po przeczytaniu go i wciśnięciu klawisza 4 będziemy mogli
główkować nad następnym pytaniem. Gdy komunikat zwrotny
jest zdefiniowany, do następnego pytania zostaniemy
przeniesieni bezpośrednio
przyciskiem 3.
po
zatwierdzeniu
odpowiedzi
Test można w każdej chwili przerwać, wciskając przycisk
oznaczony cyfrą 6.
Podobnie, jak w przypadku ekranu głównego z treściami
szkoleniowymi, panel nawigacyjny można schować, klikając
przycisk 5.
W niektórych testach (w zależności od decyzji autora) istnieje
możliwość obejrzenia raportu z jego przebiegu – można w nim
zobaczyć liczbę zdobytych punktów w każdym z pytań i
uzyskać informację o tym, czy była to liczba maksymalna.
3. Wysyłanie raportów
Po zakończeniu szklenia można wysłać raport ze swojej
działalności. W tym celu należy kliknąć przycisk wskazywany
przez strzałkę:
Gdy obejrzymy już wszystkie pytania należące do testu, na
ekranie pojawi się następujące okno:
Wybierając opcję Przejść dalej i klikając na przycisk z prawej
strony, kończymy test i wracamy do ekranu głównego.
Możemy jednak powrócić jeszcze do niektórych pytań, aby
zmodyfikować swoje odpowiedzi, lub udzielić ich na te
pytania, które pominęliśmy przy pierwszym podejściu. Służą
do tego opcje Powróć do pierwszego pytania oraz Powróć do
pytania bez odpowiedzi. Ich działanie nie wymaga chyba
dalszego wyjaśniania.
Swoją decyzję należy potwierdzić:
11
8 Raportowanie wg IMS
a potem oczekiwać następującego komunikatu:
Raporty przesyłane przez e-kursy, utworzone za pomocą
TeleEdu Editora, są tworzone na podstawie specyfikacji IMS
Results Reporting (IMS RR). Specyfikacja ta określa format
danych służący do gromadzenia i przesyłania wyników testów
w ramach szkoleń elektronicznych. Raporty w tej postaci,
dodatkowo szyfrowane i kompresowane do formatu ZIP, są
wysyłane przez aplikację TeleEdu Runtime na żądanie
uczestnika szkolenia, który chce wysłać informację o
osiągniętych przez siebie wynikach. Instruktor, po odebraniu
pliku, może otworzyć go za pomocą aplikacji TeleEdu Report
Browser, która rozpakuje plik i przeprowadzi deszyfrację jego
zawartości. Przy pomocytej aplikacji, instruktor może
przeglądać oraz modyfikować raport.
Specyfikacja IMS Results Reporting dotyczy całych testów,
które mają złożoną strukturę - składają się z sekcji, które
zawierają pytania i ewentualnie inne podsekcje. Format
danych określony przez tę specyfikację umożliwia
raportowanie następujących danych:
•
który świadczy o tym, że operacja zakończyła się pomyślnie.
•
•
•
•
•
12
informacje o osobie zdającej test, czasie i miejscu
testowania;
odpowiedzi udzielone przez zdającego;
liczba przyznanych mu punktów za każdą odpowiedź
oraz minimalna i maksymalna liczba punktów
możliwych do zdobycia za każde z pytań;
liczba prób odpowiedzi na każde z pytań;
struktura testu;
sumaryczna liczba zdobytych punktów w całym teście;
•
łączna liczba zadanych pytań i udzielonych odpowiedzi.
9 Raportowanie wg CMI
Innym formatem danych, wykorzystywanym przy przesyłaniu
danych z kursu elektronicznego na platformę e-learningową,
jest format CMI, który wchodzi w skład pakietu specyfiakcji
dotyczących e-learningu o nazwie SCORM. Format danych
wg CMI służy do przekazania informacji dotyczących
pojedynczej jednostki dydaktycznej. Nie ma tutaj żadnych
informacji o strukturze i hierarchii testu. Informacje, jakie
można przekazać za pomocą tego formatu obejmują:
•
•
•
•
•
•
•
•
identyfikację użytkownika (w tym imię i nazwisko);
aktualny stan zaawansowania szkolenia;
liczbę zdobytych punktów w każdym pytaniu;
maksymalną i minimalną liczbę możliwych do zdobycia
punktów za każde pytanie;
liczbę punktów zdobytych w całym teście;
maksymalną i minimalną liczbę możliwych do zdobycia
punktów w całym teście;
czas uczestnictwa w szkoleniu;
komentarze uczestnika szkolenia.
Specyfikacja CMI obejmuje także dane dotyczące
nietestowych części szkolenia (np. czas uczestnictwa, miejsce
przerwania szkolenia, od którego będzie wznowione w
następnej sesji), w przeciwieństwie do IMS Results Reporting,
która dotyczy wyłącznie testów. Z kolei IMS RR uwzględnia
hierarchiczny model testów i pozwala na dokładne
raportowanie struktury, przebiegu i wyników szkolenia. CMI
pozwala na
liniowego.
proste
raportowanie
wyników wg modelu
10 Kurs na CD, kurs na platformie
Wykorzystując technologię TeleEdu, można wykorzystać ten
sam kurs do uruchamiania go w środowisku platformy elearningowej, jak i bez takiego oprogramowania, jako
samodzielną aplikację, dystrybuowaną na płycie CD.
Zapoznawanie się z treścią szkolenia i realizacja testów
wygląda identycznie w obu wersjach działania kursu. Jedyna
różnica tkwi w raportowaniu.
W przypadku kursu uruchamianego lokalnie, bez platformy,
uczestnik może wysłać swój raport mailem bezpośrednio na
adres instruktora, o którym to adresie musi być uprzednio
poinformowany. Może też zapisać raport na dysku i następnie
przekazać go w inny sposób instruktorowi.
W przypadku wykorzystania platformy, raport z przebiegu
szkolenia można wysłać bezpośrednio na platformę, nie
podając żadnego adresu i innych dodatkowych danych. Gdy
kurs jest uruchamiany na platformie TeleEdu LMS, wysłany
zostanie identyczny raport, jak w przypadku pracy
bezplatformowej. W przypadku innych platform, pozostaje
raportowanie wg specyfikacji CMI
13
część 3. Tworzenie dynamicznych scenariuszy i strategii testowania w e-kursach
mgr Wojciech Przyłuski
4.3
Warszawa, 2007
Warszawa, 2005
Spis treści
1
2
Wstęp .............................................................................. 3
Lekcja 1: Co to jest dynamiczny scenariusz .................... 3
2.1
Czy warto tworzyć dynamiczne scenariusze? .......... 5
2.2
Elementy dynamicznego scenariusza ...................... 6
3 Lekcja 2: Struktura e-kursu.............................................. 7
4 Lekcja 3: Sposoby nawigacji ........................................... 8
5 Lekcja 4: Ograniczenie dostępności jednostek e-kursu... 9
6 Lekcja 5: Reguły z akcjami przypisane jednostkom ekursu..................................................................................... 10
6.1
Stany opanowania kompletności ............................ 10
6.2
Stany opanowania kompletności ............................ 15
6.3
Przykład ................................................................. 16
7 Lekcja 6: Strategia kursów ............................................ 18
7.1
Rodzaje (typy) zadawanych pytań.......................... 18
7.2
Strategia zadawania pytań ..................................... 18
7.3
Ograniczenia dostępności pytań ............................ 19
7.4
Komunikaty dla kursanta ........................................ 19
7.5
Ocena wieloaspektowa i prezentacja wyników testu
19
8 Lekcja 7: Prezentacja wyników...................................... 21
9 Lekcja 8: Gry i zabawy .................................................. 25
10 Lekcja 9: Jak tworzyć scenariusz .................................. 26
10.1 Ogólna koncepcja................................................... 26
10.2 Modele e-kursu....................................................... 27
10.3 Szczegółowy scenariusz ........................................ 27
10.4 Szczegółowy model ................................................27
11 Dodatek..........................................................................28
12 Literatura........................................................................30
1 Wstęp
Rozważania tego opracowania dotyczące dynamicznych
scenariuszy odnoszą się w znacznym stopniu do środowiska
TeleEdu i odwołują się do przykładów szkoleń zrealizowanych
w tym środowisku. Wiele informacji o tym jak tworzyć
dynamiczne scenariusze i jak w ich ramach budować system
testów znajdzie też czytelnik w dwóch e-kursach:
•
•
W programie edukacyjnym „Scenariusz krok po kroku
czyli układamy dynamiczny scenariusz szkolenia o
twierdzeniu
Pitagorasa”
przeznaczonym
dla
początkujących użytkowników systemu TeleEdu i
pomocnym przy tworzeniu pierwszych dynamicznych
scenariuszy. Można w tym programie śledzić kolejne
kroki
modyfikacji
pewnego
mini
szkolenia
dotyczącego twierdzenia Pitagorasa. Po każdej nowej
modyfikacji szkolony może uruchomić sobie to
nowe szkolenie i sprawdzić w działaniu poprawność i
sensowność wprowadzonych
zmian
scenariusza. Program ten
wymaga dostępu do
Internetu, ponieważ odwołuje się do umieszczonych
tam szkoleń.
W programie edukacyjnym „Testowanie krok po
kroku czyli układamy test dotyczący życia i
twórczości Leonarda da Vinci”, którego celem jest
pomoc
dla
początkujących
użytkownikom
systemu TeleEdu w tworzeniu pierwszych testów.
Program koncentruje się na tym jak dobierać
odpowiednie typy pytań, jak planować strategię testu
oraz jak oceniać w bardziej wyrafinowany sposób
(rzetelniej) szkolonego. Można w tym szkoleniu śledzić
kolejne
kroki
modyfikacji
pewnego
mini testu
dotyczącego życia i twórczości Leonarda da Vinci. Po
każdej nowej modyfikacji użytkownik może uruchomić
sobie ten nowy test i sprawdzić w działaniu poprawność
i sensowność wprowadzonych zmian. Również ten
program wymaga dostępu do Internetu, ponieważ
odwołuje się do umieszczonych tam szkoleń.
Zachęcamy również do zapoznania się z podstawowymi
problemami dotyczącymi metodyki tworzenia elektronicznych
kursów, które znaleźć można w pracy [1].
2 Lekcja 1: Co to jest dynamiczny
scenariusz
Scenariusz jest bez wątpienia najważniejszym dokumentem,
który powinien powstać w pierwszej fazie prac nad e-kursem.
Powinien to być precyzyjny opis planowanego przebiegu
nauczania i testowania. Scenariusz musi m.in. dokładnie
określać jakie materiały i w których miejscach szkolenia mają
być usytuowane. Musi on być tak przygotowany, aby stanowić
dla osoby tworzącej elektroniczną postać e-kursu rodzaj
szczegółowej i wyczerpującej instrukcji (przepisu), według
której wykonuje ona swoją pracę.
Wśród scenariuszy wyróżniamy tzw. scenariusze dynamiczne
czyli takie, które definiują e-kurs dostosowujący swój przebieg
prezentacji wiedzy i testowania do zachowań szkolonego,
osiągniętego przez niego poziomu wiedzy, sposobu jej
przyswajania i wreszcie jego preferencji. Szkolenia, które
3
powstają w oparciu o takie dynamiczne
nazywane są adaptowalnymi (ang. adaptive).
scenariusze
jest prezentacja kolejnej jednostki e-kursu. Popatrzmy z kolei
na inny flow diagram stanowiący fragment opisu jakiegoś
scenariusza.
Przedstawiono poniżej fragment opisu pewnego scenariusza
w postaci flow-diagramu.
Ten flow diagram opisuje relacje pomiędzy trzema
jednostkami kursu. Scenariusz, którego dotyczy, jest
oczywiście dynamiczny, bowiem od wyniku testu uzależniona
4
Czy ten fragment opisu scenariusza pozwala na stwierdzenie
dotyczące jego dynamiczności? Trzeba stwierdzić, że nie.
Opisane są bowiem relacje pomiędzy trzema jednostkami ekursu i relacje te nie mają dynamicznego charakteru
(sekwencyjna prezentacja jednostek). Jednak z powyższego
fragmentarycznego (z założenia) opisu nie dowiadujemy się
nic o wnętrzu prezentowanych jednostek, a co za tym idzie
nie wiemy nic o tej części scenariusza który związany jest z
ich wewnętrzną strukturą. Może się na przykład okazać, ze
jednostka TEST została zaprojektowana w sposób, który
uzależnia kolejne zadawane pytania od uzyskanych wcześniej
Cz. 3 Tworzenie dynamicznych scenariuszy i strategii testowania w e-kursach
odpowiedzi. Wtedy w sposób oczywisty scenariusz ma
charakter dynamiczny.
Zanim odpowiem na tytułowe pytanie zwrócę najpierw uwagę
na niewątpliwe zalety dynamicznych scenariuszy.
Wykorzystywanie flow diagramów przy opisach scenariuszy
jest bardzo pożądane jednak trzeba pamiętać, że dobrze
opracowany scenariusz wymaga również wielu precyzyjnych
opisów dotyczących wszystkich elementów jednostek
wchodzących w skład e-kursu.
Najważniejszym kryterium oceny danego e-kursu jest to czy
cel dydaktyczny (zdobycie przez szkolonych określonych
umiejętności w określonym czasie), który leżał u podstaw
decyzji o jego realizacji został osiągnięty.
W dodatku znajdzie czytelnik taki przykładowy scenariusz.
2.1
Czy warto tworzyć dynamiczne
scenariusze?
To pytanie jest bardzo istotne, ponieważ twórca stając przed
wyborem odpowiedniego scenariusza dla swojego kursu, musi
zdawać sobie sprawę z faktu, że czas jaki będzie musiał
przeznaczyć na opracowanie kursu może w przypadku
dynamicznego scenariusza wydłużyć się nawet kilkakrotnie.
Dzieje się tak z kilku powodów. Po pierwsze kurs z
dynamicznym scenariuszem wymaga często opracowania nie
jednej tylko wielu ścieżek prezentacji materiału. Tak więc
może zaistnieć potrzeba opracowania większej liczby
jednostek szkoleniowych
(lub większej liczby pytań w
przypadku testu). Po drugie dynamika scenariusza wymaga
wprowadzenia specjalnej struktury wśród jednostek kursu oraz
formułowania warunków i reguł akcji, które sterują jego
wykonaniem. Wreszcie po trzecie, testowanie e-kursu z
dynamicznym scenariuszem to proces nieporównanie bardziej
skomplikowany niż testowanie sekwencyjnej prezentacji.
Rozważmy typową jak się wydaje sytuację. Szkoleniu
(abstrahujemy od jego tematu) ma podlegać pewna grupa
osób. Brak jest precyzyjnej informacji o stanie wiedzy,
potrzebach i cechach poszczególnych osób. Po przeszkoleniu
chcemy, aby osoby te uzyskały konkretne kompetencje.
Nasuwają się dwa sposoby rozwiązania problemu (osiągnięcia
celu dydaktycznego).
Pierwszy to przeprowadzenie wśród kandydatów na szkolenie
wnikliwych rozmów oraz szczegółowych ankiet, które ustalą
wśród nich odpowiednie podziały na kilka bądź więcej grup.
Dla każdej z grup opracować należy e-kurs (z klasycznym
sekwencyjnym scenariuszem) kończący się stosownym
testem. Należy zadbać, aby kursanci danej grupy nie ściągali
podczas testowej części kursu.
Drugi sposób to zrealizowanie
dynamicznym scenariuszem.
jednego
e-kursu
z
To zestawienie dwóch sposobów rozwiązania postawionego
problemu jest być może zaskakujące, ale tak jest w istocie,
bowiem realizując dynamiczny scenariusz można uwzglęnić w
nim m.in.:
5
•
•
•
•
potrzeby szkolonego,
poziom jego wiedzy,
jego cechy osobowe,
czas, który zamierza przeznaczyć na naukę,
oraz
•
•
prawie każdą metodykę nauczania danej dziedziny
wiedzy,
potrzebę rzetelności końcowej oceny stanu wiedzy
szkolonego.
Zwróćmy szczególną uwagę na punkt e) z powyższej listy.
Organizatorzy kursu mogą bowiem zrezygnować z
dynamicznych scenariuszy i wszystkie pozostałe cele z listy
osiągnąć przy pomocy różnych działań administracyjnych.
Jeśli jednak specyfika danej dziedziny wiedzy wymaga,
zdaniem ekspertów, nauczania interakcyjnego wtedy w
ramach elektronicznych szkoleń (bez dynamicznych
scenariuszy) zrealizować tego zadania nie można.
Okazuje się więc, że dynamiczne scenariusze ułatwiają i
porządkują procesy szkoleniowe , a czasem są wręcz
koniecznością w elektronicznym nauczaniu.
Tworzenie e-kursów z dynamicznymi scenariuszami wymaga
dużego nakładu pracy, ale jej efekty zaskakują czasem nawet
samych twórców. Aby zrozumieć złożoność tego problemu
wyobraźmy sobie bardzo uproszczoną sytuację. Mamy cztery
lekcje A, B, C, D. Rozważmy, wyłącznie z kombinatorycznego
punktu widzenia, wszystkie możliwości wykorzystania w ekursie tych lekcji zakładając, że nie mogą być one
6
prezentowane powtórnie. Okaże się, że liczba wszystkich
możliwych układów (prezentacji) tych lekcji to 65. (<>, <A>,
<B>, <C>, <D>, <A,B>, <B,A>, <A,C>, <C,A> ... ). W sytuacji
nawet małego realnego e-kursu, materiał którego składa się
np. z kilkunastu lekcji i kilku testów, nie jesteśmy sobie nawet
wyobrazić
liczby
wszystkich
możliwych
sposobów
zaprezentowania tego materiału szkolonym osobom. Twórcy
e-kursu projektują więc jedynie pewien początkowy stan
(układ materiału i zasady poruszania się w nim), a
ponadto definiują zmiany dynamiczne tego stanu zależne
od działań szkolonego. Powstaje w ten sposób jeden
uniwersalny e-kurs, który zawiera w sobie wiele „ścieżek”
i wariantów nauczania, szkolony porusza się pomiędzy
jednostkami e-kursu realizując jedną z wersji planu
wykładu nauczyciela.
Możliwość tworzenia dynamicznych scenariuszy stanowi
wyróżnik środowiska TeleEdu wśród wielu innych narzędzi
tworzenia szkoleń dostępnych na naszym rynku. Cała
koncepcja realizacji tego środowiska była podporządkowana
właśnie temu głównemu celowi jakim jest możliwość tworzenia
adaptowalnych e-kursów. Dlatego też w dalszej części tego
artykułu będę korzystał z pojęć i definicji związanych ze
środowiskiem TeleEdu.
2.2
Elementy dynamicznego scenariusza
Pisząc dalej o scenariuszach i e-kursach będę miał na myśli
scenariusze
dynamiczne
i
elektroniczne
szkolenia
zrealizowane na ich podstawie.
Z pewną przesadą można powiedzieć, że każda
najdrobniejsza nawet decyzja, którą podejmują twórcy ekursu, związana z procesem nauczania lub testowania,
stanowi element scenariusza tego e-kursu. Czyż bowiem na
przykład jest bez znaczenia, że testowany widzi lub nie nazwę
(numer) pytania na które odpowiada, czyż nie jest istotne jakie
nazwy jednostek szkoleniowych są umieszczone na drzewie
e-kursu, wreszcie czy nazwy o których mowa niosą w sobie
jakieś informacje, czy są tylko mnemotechnicznymi nic nie
znaczącymi skrótami. Tego typu „drobiazgi” mogą przecież
wpływać na dynamikę szkolenia niosą bowiem informację dla
szkolonego, która może być brana przez niego pod uwagę na
przykład przy podejmowaniu decyzji o poddaniu się
testowaniu lub wyborze kolejnej jednostki szkoleniowej.
Pamiętając o tego typu „drobiazgach” skoncentrujemy się
jednak na pięciu głównych elementach scenariusza, którymi
są:
•
•
•
•
•
STRUKTURA E-KURSU
SPOSOBY NAWIGACJI
OGRANICZENIA DOSTĘPNOŚCI JEDNOSTEK EKURSU
REGUŁY Z AKCJAMI PRZYPISANE JEDNOSTKOM
E-KURSU
STRATEGIA TESTÓW
3 Lekcja 2: Struktura e-kursu
Gdy tworzymy e-kurs w TeleEdu jest on jako obiekt główny
systemu edycyjnego odwzorowywany w nim w postaci
drzewiastej
jednostek:
•
•
•
•
struktury,
składającej
się
z
następujących
Jednostka Szkolenie (activity) – element zawierający
treść szkoleniową, może pełnić także funkcję elementu
grupującego elementy potomne. Podlega regułom
dotyczącym nawigacji i stanów przebiegu kursu i
regułom przekazywania wyników. Jego elementami
potomnymi mogą być Jednostka Szkolenie lub
Jednostka Test;
Jednostka Test (assessment) – element pełniący
funkcję elementu grupującego elementy potomne.
Podlega regułom dotyczącym nawigacji i stanów
przebiegu kursu i regułom przekazywania wyników.
Jego elementem potomnym jest Jednostka Sekcja;
Jednostka Sekcja (section) – element, pełniący
funkcję grupowania elementów potomnych. Tymi
elementami mogą być Jednostka Sekcja lub
Jednostka Pytanie;
Jednostka Pytanie (item) – element, zawierający
pytania testujące wiedzę ucznia; nie może posiadać
elementów potomnych.
Twórca powinien podzielić e-kurs na jednostki składowe (patrz
wyżej wymienione elementy) i nadać im odpowiednie nazwy.
Z jednostkami Szkolenie lub Pytanie wiązać można później
tekst, grafikę, pliki audiowizualne, teksty pytań. Trzeba je
odpowiednio uporządkować tworząc z nich taką drzewiastą
hierarchiczną strukturę, która stanowiła będzie podstawę
budowy planowanego dynamicznego scenariusza e-kursu.
7
Oto przykład takiej
Edytorze TeleEdu:
drzewiastej
struktury
widocznej
w
ułożyć odpowiednio (utworzyć drzewiastą strukturę) wszystkie
jednostki tego e-kursu szkoleniowe oraz testowe. Proszę
zwrócić uwagę w dalszej części tego artykułu na liczne
przykłady (mini e-kursy) ilustrujące różne rozwiązania
scenariuszowe i na związane z nimi adekwatne struktury tych
mini e-kursów.
4 Lekcja 3: Sposoby nawigacji
W TeleEdu specjalna zakładka edytora „Modes&Limits” jest
miejscem, w którym ustawia się zasady nawigacji dotyczące
poszczególnych modułów szkoleniowych.. Możliwy jest wybór
następujących opcji:
•
•
•
•
Struktura e-kursu stanowi podstawę każdego scenariusza i
jest bardzo silnie powiązana ze wszystkimi pozostałymi jego
składowymi elementami. Jest bowiem oczywiste, że planując
sposoby poruszania się szkolonego w e-kursie, przewidując,
które jednostki szkoleniowe, w jakiej kolejności i jak długo
będą prezentowane, wreszcie dążąc do sprawdzenia wiedzy
szkolonego we właściwym miejscu i czasie e-kursu musimy
8
Choice - kursant sam poprzez wybory (kliknięciem
myszą na drzewie) decyduje o wyborze jednostki,
Flow - system wykonawczy automatycznie prowadzi
użytkownika, który naciska tylko przycisk Continue,
AutoAdvance – system wykonawczy automatycznie
prowadzi użytkownika, bez przycisku Continue,
Forward Only - uniemożliwia cofanie się na drzewie ekursu, może współwystępować tylko z opcją Flow.
Twórca e-kursu ma więc możliwość ustalenia ogólnych zasad
poruszania się kursanta pomiędzy jednostkami
kursu.
Przykładowo mogą to być zasady:
•
„Rób co chcesz” – kursant ma swobodny dostęp do
wszystkich jednostek e-kursu,
•
„Prowadzenie za rękę” - kursant nie ma żadnych
możliwości wyboru kolejnej prezentowanej jednostki ekursu.
Na wspomnianej zakładce edytora „Modes&Limits” można dla
każdej jednostki typu Szkolenie lub Test wyłączyć opcję „Is
Visible”. Wyłączenie jej powoduje, że dana jednostka jest w
czasie wykonywania szkolenia niewidoczna. Jednostki takie
mogą odegrać bardzo ważną rolę jako jednostki sterujące
przebiegiem kursu. Są one niewidoczne, ale tworzą wraz z
innymi jednostkami określoną strukturę drzewa, a przypisanie
im reguły akcji są w pełni realizowane. W kilku przykładach,
które znajdzie czytelnik w dalszej części tego artykułu
wykorzystano (było to nawet konieczne) takie jednostki.
5 Lekcja 4: Ograniczenie
dostępności jednostek e-kursu
W TeleEdu zakładka edytora „Modes&Limits” jest również
miejscem, w którym ustawia się zasady dostępności
(ograniczenia czasowe i liczby podjętych prób) dotyczące
poszczególnych jednostek e-kursu.
Wtedy możemy ustawiać dla jednostki następujące opcje:
•
•
•
•
•
Twórca e-kursu poprzez ustalenie w/w ograniczeń ma więc
możliwość zdynamizowania szkolenia, bowiem w miarę
upływu czasu trwania kursu i działań kursanta pewne
dostępne wcześniej jednostki mogą stawać się niedostępne.
Przykładowo mogą być zrealizowane zasady:
•
Jeśli przyjmiemy, że:
•
•
Duration – określa czas spędzony przez kursanta z
jednostką z wyłączeniem okresów zawieszenia
jednostki (między sesjami),
Time span – czas, jaki upłynął od startu jednostki,
włączając jej okresy zawieszenia.
Max attempts - maksymalną liczbę prób danej
jednostki w procesie uczenia się szkolonego,
Max attempt duration – maksymalny czas (sekundy)
trwania próby danej jednostki,
Max activity duration – maksymalny czas (sekundy)
poświęcony jednostce,
Max activity time span – maksymalny czas (minuty)
poświęcony jednostce łącznie z okresami jej
zawieszeń,
Available time (hours) – pola daty, które wyznaczają
zakres czasu, w którym udostępniana jest ta jednostka.
•
„Informacja może być czytana tylko raz” – kursant
może dowolnie długo czytać tę informację, ale jeśli
opuści zawierającą ją jednostkę to więcej do niej nie
będzie mógł powrócić,
„Test musisz ukończyć w 1 minutę” - kursant ma na
uporanie się z testem tylko 1 minutę, po upływie tego
czasu test zostanie przerwany i nie zostanie zaliczony.
Trzeba go zaliczać powtórnie.
Ta cała gama różnorodnych ograniczeń dostępu daje twórcy
scenariusza szerokie możliwości. Jeśli na przykład pewnej
9
jednostce
ustawień:
typu
Test
przypiszemy
następujący
zestaw
6.1
Stany opanowania kompletności
Każda jednostka jest opisywana przez dwa stany:
•
•
•
•
Max attempts = 10,
Max attempt duration = 180,
Max activity duration = 1200,
Max activity time span = 60.
Oznacza to, że pozwalamy szkolonemu 10 razy „podchodzić”
do opisywanego testu, który
dostępny jest dla niego na
drzewie kursu przez 1 godzinę. Ma jednak do dyspozycji
(efektywny czas zdawania) tylko 20 minut, a każda
pojedyncza próba zdania testu nie może przekroczyć 3 minut.
Wybiegając trochę naprzód możemy jeszcze dodać, że
również wewnątrz testu mamy podobne mechanizmy
ograniczania dostępności tyle, że w odniesieniu do
poszczególnych pytań.
6 Lekcja 5: Reguły z akcjami
przypisane jednostkom e-kursu
•
•
Mastery Status – stan opanowania materiału; może
dotyczyć umiejętności, rozumienia, doświadczenia,
które kursant ma osiągnąć dla tej jednostki;
Progress Status – stan postępu w kursie
(kompletność); dotyczy stopnia zaawansowania
kursanta w procesie szkolenia.
Stany te są określane dla danego kursanta używającego
jednostki i są aktualizowane w czasie trwania kursu.
Aktualizacja ta zależy istotnie od struktury drzewiastej e-kursu,
bowiem zmiana stanu na poziomie jednostki ma wpływ na
stan jej rodzica. Proces uwzględniania efektów tych zmian
będziemy nazywać procesem „rollup” – przekazywania w górę
stanu jednostki i przeliczania stanu rodzica. W Edytorze
TeleEdu na specjalnej zakładce „RollUp Condition” twórca
może zdefiniować, czy i w jaki sposób stany Mastery Status i
Progress Status danej jednostki są uzależnione od stanów jej
dzieci.
Omówimy teraz jeden z najważniejszych elementów
dynamicznego scenariusza jakim jest analiza stanu
wykonywanego e-kursu i stosowanie na jej podstawie
odpowiednich reguł akcji. W TeleEdu analizowane są dwa
procesy: opanowania i kompletności. Ustala się jakie muszą
zostać spełnione warunki, aby jednostka mogła zostać uznana
za zdaną, nie zdaną, kompletną lub niekompletną.
10
• completed – jednostka ukończona,
• incomplete – jednostka nieukończona,
• unknown – stan ukończenia nie jest określony.
Początkowo wszystkie jednostki mają stan nieokreślony.
Jednostka typu Test (Assessment) może po ukończeniu
zostać uznana za zdaną (passed) bądź niezdaną (failed) w
zależności od odpowiedzi kursanta.
Jednostka typu Szkolenie (Activity), która nie ma dzieci, jest
uznana za kompletną (completed) w momencie jej prezentacji
kursantowi.
TeleEdu Editor - Zakładka RollUp Condition/Activity
Mastery Status opisują dwie zmienne:
•
•
PassFail – określająca ogólnie opanowanie jednostki.
Zmienna ta może przyjmować wartości:
• passed – opanowanie jednostki,
• failed – nieopanowanie jednostki,
• unknown – stan opanowania nie jest określony.
NormalizedScore – liczba z zakresu <0..1> będąca
znormalizowaną oceną tego opanowania lub wartość
unknown. Zmienna ta ma charakter pomocniczy i
pomaga przy wyliczaniu zmiennej PassFail, która
określa Mastery Status.
Progress Status opisuje jedna zmienna:
•
Complete, która może przyjmować trzy wartości:
Jednostka typu Szkolenie (Activity), która ma dzieci, będize
uznana za kompletną (completed) jeśli wszystkie jej dzieci
będą kompletne.
Jednostka typu Test (Assessment) jest uznana za kompletną
(completed) dopiero po jej ukończeniu lub za niekompletną
(incompleted) jeśli test został przerwany (przekroczono limit
czasu).
Przypomnienie jak obliczamy NormalizedScore
Zakładka Score&Results dla Assessment pozwala na
dodawanie aspektów, w których oceniane są pytania, na
zmienienie nazwy tym aspektom, a także na przypisywanie
tym aspektom algorytmów, na podstawie których sumowane
są punkty otrzymane za test. Projektant może skorzystać z
11
siedmiu, przedstawionych algorytmów, jednak w praktyce,
najbardziej popularne okazały się „SumosScores” oraz
„ArithmeticalMean”.
maksymalną oceną, jaką użytkownik może uzyskać w tym
aspekcie za te zadane pytania .
Na zakładce tej znajduje się także obszar Assessment score,
w którym określamy, które aspekty są brane pod uwagę przy
wyznaczaniu oceny ogólnej za Assessment (domyślnie
wszystkie). Algorytm wyznaczenia oceny ogólnej uwzględnia
wyniki końcowe (NormalizedScore) wszystkich zaznaczonych
na liście aspektów w proporcjach określonych poprzez ich
wagi (średnia ważona). W polu Minimum Mastery Score
należy wpisać wartość graniczną oceny ogólnej, a jej
osiągnięcie przez Assessment score oznacza, że test został
zaliczony.
Zasady obliczania wartości stanu Mastery Status
TeleEdu Editor - Zakładka Score&Results/Assessment
Dla każdego aspektu wyliczana jest znormalizowana ocena
NormalizedScore wg następującego wzoru:
V - min
NormalizedScore = ------------------ ,
max - min
gdzie V jest oceną wyliczoną (za zadane pytania) wg
wybranego algorytmu, a min i max są minimalną i
12
Wartość zmiennej PassFail danej jednostki jest obliczana
następująco.
W pierwszej kolejności system wykonawczy sprawdza, czy dla
jednostki zostało określone pole Minimum Mastery Score
(wartość progowa z zakresu <0 1>, przy której PassFail =
passed. ) i jeśli zostało to porównuje tę wartość ze zmienną
NormalizedScore. Jeżeli wartość NormalizedScore >=
Minimum Mastery Score, to uznaje jednostkę za passed, w
przeciwnym przypadku za failed. W przypadku jednostki Test
(Assessment) pole Minimum Mastery Score znajduje się na
zakładce Score and Result.
Zmienna NormalizedScore dla jednostki będącej rodzicem
obliczana jest następująco.
Jeśli choć dla jednego dziecka w procesie rollup zmienna ta
ma wartość unknown, to wartość NormalizedScore rodzica
jest również unknown i zmienna PassFail rodzica ma wtedy
również wartość unknown. W pozostałych przypadkach
NormalizedScore rodzica jest średnią ważoną wartości
NormalizedScore dzieci uczestniczących w procesie rollup.
Współczynniki wagowe ScoreRollupWeights (z zakresu <0 1>)
są miarą ważności poszczególnych jednostek.
W drugiej kolejności, (czyli jeśli Minimum Mastery Score nie
został zdefiniowany) system wykonawczy sprawdza, jak
zostały zdefiniowane reguły Passed If lub Failed If i ustala
zgodnie z nimi wartość zmiennej PassFail. Spełnienie reguły
oznacza ustawienie PassFail na stan w niej określony.
Niespełnienie reguły oznacza, że system wykonawczy ustawi
PassFail na wartość przeciwną do nazwy reguły lub na
wartość unknown, jeśli choć jedno dziecko jednostki ma
wartość unknown. Jeśli PassFail = passed wtedy
NormalizedScore = 1, jeśli PassFail = failed wtedy
NormalizedScore = 0 i jeśli PassFail = unknown wtedy
NormalizedScore = unknown.
Spełnienie reguły oznacza ustawienie Complete na stan w niej
określony.
Niespełnienie reguły oznacza, że system
wykonawczy ustawi Complete na wartość przeciwną do nazwy
reguły lub na wartość unknown jeśli choć jedno dziecko
jednostki ma wartość unknown.
Definiowanie reguł Passed If , Failed If, Completed If,
Incomplete If
Reguły te definiują kryteria określające stan jednostki na
podstawie stanu jednostek dzieci.
Z listy PassFail wybieramy regułę: Passed If lub Failed If.
Analogicznie z listy Complete wybieramy regułę: Completed If
lub Incompleted If.
Z listy Set wybieramy jeden z możliwych sposobów wyboru
jednostek dzieci dla danej reguły:
•
•
Zasady obliczania wartości stanu Progress Status.
System wykonawczy sprawdza, jak zostały zdefiniowane
reguły Completed If albo Incomplete If i ustala zgodnie z nimi
wartość zmiennej Complete.
•
All – jednostka jest ustawiona na odpowiednią wartość
stanu z reguły, jeżeli wszystkie dzieci uczestniczące w
procesie rollup mają stan równy wartości określonej
przez Status.
Any - jednostka jest ustawiona na odpowiednią wartość
stanu z reguły, jeżeli dowolne dziecko uczestniczące w
procesie rollup ma stan równy wartości określonej
przez Status.
None - jednostka jest ustawiona na odpowiednią
wartość stanu z reguły, jeżeli żadne dziecko
uczestniczące w procesie rollup nie ma stanu równego
wartości określonej przez Status.
13
•
•
•
Minimum - jednostka jest ustawiona na odpowiednią
wartość stanu z reguły, jeżeli liczba dzieci
uczestniczących w procesie rollup = MinimumSet lub
większa ma stan równy wartości określonej przez
Status.
MinimumPercent - jednostka jest ustawiona na
odpowiednią wartość stanu z reguły, jeżeli procent
dzieci = MinimumSet lub większy uczestniczących w
procesie rollup ma stan równy wartości określonej
przez Status.
noEffect - jednostka jest ustawiona na odpowiednią
wartość stanu z reguły niezależnie od stanu jej dzieci.
Z listy Status wybieramy (dla Mastery Status): passed, failed
lub unknown.
Status swojego rodzica. Jeżeli znacznik Is Score Required =
false, to pole Minimum Mastery Score jest nieaktywne. Jeżeli
jednostka ma ustawiony znacznik Is Completion Roll Up =
false, to ta jednostka nie uczestniczy w wyznaczaniu Progress
Status swojego rodzica. Początkowo wszystkie jednostki
szkoleniowe mają znaczniki Is Completion Roll Up i Is Mastery
Roll Up ustawione na true.
Kompetencje
Na zakładce Standard Data (dla jednostek Szkoleniowych i
Testowych) definiuje się tzw. kompetencję. Przykładowo może
ona oznaczać:
•
Z listy Status (dla Progress Status) wybieramy: completed,
incomplete lub unknown.
•
Pole Minimum Set wypełniamy wtedy, gdy odpowiednia lista
Set jest ustawiona na wartość Minimum lub MinimumPercent
(w pozostałych przypadkach pole to nie jest aktywne). W
pierwszym przypadku można podać wartość > 0, oznaczającą
minimalną liczbę dzieci, która musi uczestniczyć w naliczaniu
wartości stanu rodzica. W drugim przypadku można podać
liczbą z zakresu <0-100>, która określa minimalny procent
dzieci biorących udział w naliczaniu stanu rodzica.
•
dziedzinę wiedzy (np. malarstwo, rzeźba, sztuka
włoska);
rodzaj szkolenia (np. samodzielne szkolenie osoby
niepełnosprawnej, szkolenie kontrolowane przez osobę
towarzyszącą osobie niepełnosprawnej);
rodzaj mechanizmów testujących (np. test na
inteligencję, test wiedzy, test zdolności manualnych)
itp.
Ustawianie znaczników
Tak więc, zdefiniowane kompetencje wprowadzają pewien
strukturalny podział wśród jednostek szkoleniowych i testów.
Tworzący test może zatem uwzględniać ten podział podczas
opracowywania odpowiednich scenariuszy oraz końcowych
wyników kursu. W ten sposób definiowanie kompetencji staje
się kolejnym ważnym narzędziem w tworzeniu scenariuszy.
Jeżeli jednostka ma ustawiony znacznik Is Mastery Roll Up =
false, to ta jednostka nie uczestniczy w wyznaczaniu Mastery
Jednostki, które mają tę samą kompetencję mają wspólny
NormalizedScore i Progress Status. Warto pamiętać, że
14
jednostka Szkoleniowa, w której nie ustawiono wartości
Minimum Mastery Score ma ją ustawioną domyślnie na
wartość 1.
Tworząc scenariusz musimy brać pod uwagę fakt, że
kompletność bądź stopień opanowania danej jednostki można
przenosić również na inne jednostki o tej samej kompetencji.
Początkującym użytkownikom nie zalecamy stosowania tego
mechanizmu (wielu kompetencji) przy tworzeniu pierwszych
kursów.
•
•
•
timedOut – któryś z limitów Max attempt duration lub
Max activity duration lub Max activity time span zostały
przekroczone,
outsideAvailableTimeRange - limit Available Time
został przekroczony,
always – warunek zawsze spełniony.
Warunki mogą mieć postać złożoną, bowiem można je
negować i tworzyć z nich koniunkcję lub alternatywę.
Akcje są dwojakiego rodzaju: dostępności i wyboru.
6.2
Stany opanowania kompletności
Każdej jednostce szkoleniowej bądź testowej można
przypisać zestaw reguł akcji. Wszystkie reguły są jednakowej
postaci typu: If <warunek> then <akcja>.
Warunki mogą dotyczyć stanów jednostki lub ograniczeń jej
dostępności:
•
•
•
•
•
•
•
•
passed – jednostka została uznana za opanowaną,
failed – jednostka została uznana za nieopanowaną,
MasteryUnknown – stan opanowania jest nieokreślony,
completed – jednostka została uznana za kompletną,
incomplete
–
jednostka
została
uznana
za
niekompletną,
ProgressUnknown
–
stan
kompletności
jest
nieokreślony,
attemted – jednostka była próbowana raz albo więcej
razy,
max AttemptsMet – limit tej jednostki Max attempts
został przekroczony,
Akcje dostępności są wykonywane od razu w chwili
spełnienia warunku reguły, niezależnie gdzie kursant znajduje
się na drzewie szkolenia. Wśród nich wyróżniamy:
•
•
•
•
Skip – pomijanie jednostki i przejście do następnej w
kolejności na tym samym poziomie drzewa,
Deny Forward Progress – wyłączenie dostępności
wszystkich kolejnych jednostek na tym samym
poziomie drzewa,
Disable – wyłączenie danej jednostki (bez jej dzieci,
jeśli są),
Hide All – ukrycie jednostki i jej poddrzewa.
Akcje wyboru są wykonywane wyłącznie wtedy gdy spełniony
jest warunek reguły i kursant znajduje się na drzewie
szkolenia w obszarze jednostki (w niej lub jej poddrzewie)
zawierającej daną regułę. Wśród nich wyróżniamy:
•
Continue – wykonanie jednostki następnej w kolejności
(na tym samym poziomie drzewa),
15
•
•
•
•
•
•
Exit All – zakończenie e-kursu,
Exit Parent – wykonanie drzewa rodzicielskiego
bieżącej jednostki jest kończone,
Continue From Parent – przejście do wykonania
następnej jednostki po jednostce rodzica,
Retry – ponowne wykonanie jednostki,
Retry All- przejście do jednostki rodzica,
Previous – cofnięcie się do poprzedniej jednostki.
•
Przykład reguły:
If <passed> then <Hide All>.
Jeśli jednostce przypiszemy taką regułę to w momencie gdy
jej stan Mastery Status wskaże na opanowanie tej jednostki
wtedy stanie się ona wraz ze swoim poddrzewem niewidoczna
na drzewie e-kursu.
•
System wykonawczy bada w pierwszej kolejności wszystkie
reguły z akcjami dostępności. Dla danej jednostki jej reguły są
analizowane według kolejności, ale tylko do momentu
znalezienia pierwszej reguły ze spełnionym warunkiem.
Twórca e-kursu ma teraz możliwość formułowania nawet dość
skomplikowanych
zasad
prezentowania
elementów
składowych kursu stosownie do posiadanej wiedzy
szkolonego, jego wyborów oraz zachowań. Przykładowo
mogą to być zasady:
•
16
„Nauka do skutku” – kurs składa się z kilku lekcji.
Każda lekcja kończy się testem sprawdzającym
przyswojone w niej wiadomości. System wykonawczy
6.3
po przedstawieniu kolejnych lekcji przeprowadza test,
którego pozytywny wynik powoduje przejście do
kolejnej lekcji, a negatywny wynik powoduje
powtórzenie danej lekcj (If <failed> then <Retry>).
Jeśli test ostatniej lekcji zakończy się pomyślnie to
nastąpi (If <passed> then <Exit All>) zakończenie
kursu. Tak więc, aby zakończyć ten kurs trzeba
pomyślnie zaliczyć testy wszystkich kolejnych lekcji.
„Doszkalanie” – kurs składa się z kilku lekcji oraz
jednego testu. Jeśli kursant nie zda testu to pokaże mu
się na drzewie e-kursu jednostka doszkalająca.
Jednostce doszkalającej przypisano regułę If <not
failed> then <Hide All> oraz kompetencję jednakową z
jednostką testową.
„Szkolenia konieczne dla uzyskania danych
kompetencji” – kurs zaczyna się od sprawdzenia
wiedzy szkolonego w zakresie kompetencji, jakie
posiada (trzy testy: X,Y,Z). Jeśli szkolony zdał dany test
kompetencyjny, to szkolenie z tego zakresu jest
pomijane (If <passed> then <Skip>). Może się więc
zdarzyć, że kursant, w ogóle nie będzie szkolony, jeśli
zda wszystkie testy kompetencyjne. Testy i szkolenia
dotyczące tej samej kompetencji (np. Y) mają
ustawioną jednakową kompetencję. Jeśli choć jeden
test kompetencyjny nie zostanie zdany to na koniec
szkolony poddany zostanie testowi podsumowującemu
XYZ całość danej wiedzy i szkolenie kończy się.
Przykład
Rozważmy przykład małego e-kursu,
szkolenia ma postać następującą:
którego
drzewo
Ad. 1
Z każdym z testów wiążemy regułę:
If completed then Hide All
która zapewni to, że po zakończeniu testu (niezależnie od
jego wyniku) stanie się on niewidoczny dla szkolonego.
Z każdym podtematem wiążemy regułę:
Chcemy opracować scenariusz tego e-kursu, który będzie
spełniał m.in. następujące warunki:
•
•
Szkolony ucząc się tematu: „JĘZYK POLSKI” może
tylko raz zdawać każdy z testów umieszczonych w
podtematach: „Gramatyka”, „Ortografia”, „Literatura” i
„Wiadomości dodatkowe”. Jeśli test podtematu zostanie
zdany to ten podtemat zostaje ukryty (czyli staje się
niewidoczny dla szkolonego).
Ocena zbiorcza tematu „JĘZYK POLSKI” ma być taka,
aby każda z ocen podtematów: „Gramatyka”,
„Ortografia” i „Wiadomości dodatkowe” miała na nią
wpływ jednakowy, natomiast ocena podtematu
„Literatura” miała na ocenę zbiorczą dwukrotnie
większy wpływ od oceny za każdy z pozostałych
podtematów. Oceny poszczególnych podtematów to
oceny z ich testów.
Możemy powyższe postulaty zrealizować np. w sposób
następujący:
If passed then Hide All
która zapewni to, że zdanie testu tego podtematu spowoduje,
że podtemat stanie się niewidoczny dla szkolonego.
Ad. 2
Aby zebrać dla tematu „JĘZYK POLSKI” oceny liczbowe z
jego podtematów trzeba na zakładkach RollUp Condition tego
tematu i jego podtematów zaznaczyć opcję Is Score Required
aktywując przez to pola Minimum Mastery Score na tych
zakładkach i inicjując tym samym naliczanie oceny zbiorczej
jako średniej ważonej ocen za poszczególne podtematy.
Na zakładkach RollUp Condition podtematów: „Gramatyka”,
„Ortografia” i „Wiadomości dodatkowe” nadajemy jednakową
wartość współczynnikowi wagowemu Score RollUp weight
(dowolna liczba z przedziału (0 1) np.0.3). Natomiast na
zakładce RollUp Condition podtematu „Literatura” nadajemy
współczynnikowi Score RollUp weight odpowiednio wartość
dwukrotnie większą (np. 0.6). Jakie wartości należy podać w
17
polach Minimum Mastery Score jest w tej chwili z punktu
widzenia rozważanych postulatów 1 i 2 dotyczących
scenariusza nieistotne.
7 Lekcja 6: Strategia kursów
Odpowiednia strategia testowania wpływa w istotny sposób na
dynamikę scenariusza e-kursu.
•
•
•
•
•
•
Zasadnicze elementy tej strategii to:
•
•
•
•
•
7.1
Rodzaje (typy) zadawanych pytań,
Strategia zadawania pytań,
Ograniczenia dostępności pytań,
Komunikaty dla kursanta,
Ocena wieloaspektowa i prezentacja wyników testu.
Rodzaje (typy) zadawanych pytań
W TeleEdu wyróżniamy następujące typy pytań:
•
•
•
•
•
18
Prawda/ fałsz- zaznaczenie prawidłowej odpowiedzi
spośród dwóch, sprzecznych ze sobą;
Multiple responsce – wybranie kilku poprawnych
odpowiedzi z wielu możliwych;
Multiple choice – wybranie jednej poprawnej
odpowiedzi z wielu;
Fill in blanc (text) – wpisanie w puste okienko
odpowiedzi tekstowej;
Fill in blanc (number) - wpisanie w puste okienko
odpowiedzi numerycznej;
7.2
Hot Spot – wskazanie miejsca na obrazku;
Drag&Drop – dopasowanie elementów do wzorca;
Forms – wypełnianie formularza;
Open Question – swobodna wypowiedź pisemna
kursanta na zadany temat;
Record - swobodna wypowiedź ustna kursanta na
zadany temat;
Pytania złożone – jednoczesne wykorzystanie w
pytaniu więcej niż jednego z wyżej wymienionych
typów.
Strategia zadawania pytań
To najważniejszy z elementów strategii testowania. Test jest
podzielony na sekcje. Sekcja może zawierać inne sekcje lub
pytania. Dla każdej sekcji można określić zasady wyboru
przez system wykonawczy jej podelementów:
•
•
sekwencyjny – wszystkie elementy sekcji są kolejno
wybierane przez system wykonawczy,
losowy – twórca kursu określa liczbę elementów i
zasady (losowanie z powtórzeniami lub bez) wg których
są one losowane w danej sekcji.
W sekcji z porządkiem sekwencyjnym można też stosować
tzw. konstrukcję GoTo. Polega ona na tym, że twórca e-kursu
może dla poszczególnych odpowiedzi na dane pytanie testu
wskazać jednostkę (pytanie albo sekcję), która ma być po
udzieleniu tej odpowiedzi prezentowana przez system
wykonawczy jako następna.
7.3
Ograniczenia dostępności pytań
•
W TeleEdu twórca testu może wprowadzić następujące
ograniczenia dostępności pytań:
•
Ogranicznie górnej
liczby podejść dokonywanych
przed podaniem poprawnej, ostatecznej odpowiedzi na
pytanie,
Limit czasu na udzielenie odpowiedzi przez kursanta.
•
•
•
•
7.4
Komunikaty dla kursanta
Układ i forma komunikatów wpływa istotnie na wartość
dynamicznego scenariusza e-kursu. Różnorodne komunikaty
tekstowe i multimedialne, które przygotował opracowujący
test, mogą pojawić się na ekranie komputera w następujących
sytuacjach (na zielono pokazano przykładowe komunikaty
odpowiadające wymienionym wyżej sposobom komunikacji:
•
•
•
Przed rozpoczęciem testu (jako oddzielna jednostka
szkoleniowa na drzewie kursu). „Przygotuj sobie
papier i ołówek i pamiętaj, że na pewne pytania testu
masz ustalony limit czasu.”
Na początku danej sekcji pytań. „Trzy pierwsze
pytania dotyczą tematu wstępnego, od Twoich
odpowiedzi zależy czy zakwalifikujesz się do kolejnego
etapu testu.”
W treści pytania. „Wpisuj swoje odpowiedzi używając
tylko dużych liter.”
Bezpośrednio po udzieleniu odpowiedzi. „Zła
odpowiedź. Prawidłowa odpowiedź to ...”
Na końcu danej sekcji pytań. „Odpowiedziałeś
poprawnie tylko na 20% pytań z tego tematu. Niestety,
nie zakwalifikowałeś się do kolejnego etapu testu.”
Na końcu testu. „Gratulacje !!! Test został zaliczony.”
Po zakończeniu testu (jako oddzielna jednostka
szkoleniowa na drzewie kursu). „Osiągnąłeś średni
wynik. Powtórz sobie jeszcze temat ...”
Twórca testu ma więc w TeleEdu do dyspozycji aż 7
sposobów na przekazanie testowanemu swoich komunikatów.
Wszystkie te sposoby może wykorzystać do przekazywania
kursantowi poleceń, wskazówek, objaśnień. Jednak
cztery ostatnie
może ponadto wykorzystywać w celu
prezentowania kursantowi opinii o osiąganych przez niego
wynikach.
7.5
Ocena wieloaspektowa i prezentacja
wyników testu
Osobie przygotowującej test powinno zależeć na tym, aby
wyniki testu były bardzo rzetelne czyli odzwierciedlały w
dużym
stopniu
rzeczywistą
wiedzę
testowanego. Pierwszym etapem wiodącym do tego celu jest
właściwy dobór typów i sformułowań pytań. Drugim
etapem jest odpowiedni sposób oceniania. W nietrywialnych
testach
dotyczących
choć odrobinę
złożonej
problematyki warto posłużyć się zestrukturalizowaną oceną.
Do tego celu w TeleEdu służą aspekty. Możemy oceniać
testowanego w kilku (maksymalnie trzech) aspektach, a oceną
ogólną testu jest wtedy średnia suma ważona ocen w
19
poszczególnych
aspektach.
Waga
aspektu
określa
oczywiście wpływ danego aspektu na ocenę ogólną. Jeśli na
przykład waga pierwszego aspektu wynosi 3, a drugiego 1 to
znaczy, że ocena uzyskana w pierwszym aspekcie trzy razy
silniej wpłynie na ocenę ogólną niż ocena uzyskana w drugim
aspekcie.
Tworzący test powinni zaplanować kiedy i w jaki sposób
informować testowanego o osiąganych przez niego wynikach.
Główną miarą wyników są oceny liczbowe. W TeleEdu
występują następujące rodzaje ocen:
a)
b)
c)
d)
e)
Oceny w aspektach za daną odpowiedź.
Oceny w aspektach za daną sekcję.
Oceny w aspektach za dany test.
Ocena ogólna (znormalizowana) za dany test.
Ocena ogólna (znormalizowana) za dany fragment
kursu.
Tworzący test może informować testowanego o tych
wszystkich ocenach za pomocą komunikatów (patrz
wyżej). Komunikaty te mogą pojawiać się tylko w określonych
momentach wykonywania kursu. Trzy pierwsze rodzaje ocen
(a, b, c) można wykorzystać tylko w czasie działania testu i
tylko w odpowiednich jego fazach. Ocenę (a) można
wykorzystać tylko w komunikacie (4). Ocenę (b) można
wykorzystać tylko w komunikacie (5). Ocenę (c) można
wykorzystać tylko w komunikacie (6). Ocenę ogólną
(d) można wykorzystać tylko po zakończeniu testu w
komunikatach
(7) będących oddzielnymi
jednostkami
szkolenia na drzewie kursu. Wreszcie ocenę ogólną (e) po
20
zakończeniu wszystkich istotnych dla tej oceny testach też w
komunikatach (7) .
Twórca e-kursu tworząc test ma więc możliwość formułowania
różnych jego strategii. Przykładowo mogą to być strategie:
•
•
•
„Logicznie powiązane ciągi pytań, symulujące
rzeczywisty egzamin ustny zdawany przez kursanta
przed nauczycielem.” – test zawiera odpowiednio
przygotowane pytania (z zestawami wielu odpowiedzi i
dobranymi do nich specjalnymi komunikatami), które w
połączeniu z zastosowaniem konstrukcji GoTo
zasymulują egzamin ustny.
„Losowanie pytań z puli tematycznych” - test składa
się z kilku sekcji. W każdej sekcji pytania dotyczą
jednego określonego tematu. Każda sekcja ma
ustawioną losową zasadę wyboru.
„Czy chcesz zmienić swoją ocenę?” – test składa się
z jednej sekcji mającej trzy elementy: sekcję 1, pytanie
„Czy chcesz zmienić swoją ocenę?”, sekcję 2. Po
ukończeniu sekcji 1 kursant jest informowany o swoich
wynikach, a następnie podejmuje decyzję czy chce aby
mu zadano kolejne (sekcja 2) pytania.
8 Lekcja 7: Prezentacja wyników
Teraz omówimy sposoby definiowania komunikatów typu (7)
(po zakończeniu testu) i wykorzystywania w nich ocen
ogólnych rodzaju (d) (ocena ogólna za dany test) i (e) (ocena
ogólna za dany fragment kursu).
Oto drzewo (w Edytorze TeleEdu ) przykładowego małego
kursu:
Waga
jednostki
Jednostka
(Score
Rollup
weight)
Ocena testu jednostki
(NormalizedScore)
LEKCJA 1
w1
o1
LEKCJA 2
w2
o2
LEKCJA 3
w3
o3
Wtedy ocena zbiorcza jednostki TEMAT jest średnią ważoną
wartości NormalizedScore dzieci (czyli jednostek lekcyjnych)
tej jednostki. Ocena ta wyrażona jest wzorem:
Załóżmy, że interesuje nas zbiorcza ocena jednostki TEMAT.
Na tę zbiorczą ocenę składają się oceny z poszczególnych
jednostek LEKCJA 1, LEKCJA 2 i LEKCJA 3. Oceny
jednostek lekcyjnych pochodzą od odpowiednich testów.
Jeśli przyjmiemy następujące oznaczenia:
Możemy teraz rozważać jakie wartości może
przyjmować ta ocena zbiorcza. Jeśli tych wartości nie
będzie zbyt wiele (np. kilkanaście) to wtedy możemy
stworzyć
mechanizm
ich
"wyłapywania" i
przekazywania
w
odpowiednim
komunikacie
szkolonemu.
21
Aby poglądowo przedstawić tworzenie takiego
mechanizmu załóżmy w naszym przykładzie, że wagi
wszystkich jednostek lekcyjnych wynoszą 1 oraz że
oceny testów związanych z tymi lekcjami są równe 0
lub 1 (test niezdany lub zdany). Poniżej
przedstawiona tabelka opisuje wszystkie możliwe
wartości oceny zbiorczej w zależności od układu
ocen testów jednostek lekcyjnych.
Symbol
układu
ocen
testów
o1
o2
o3
Ocena
zbiorcza
A
0
0
0
0
B
1
0
0
0,333
C
0
1
0
0,333
D
0
0
1
0,333
E
1
1
0
0,666
F
1
0
1
0,666
G
0
1
1
0,666
H
1
1
1
1
odpowiadają liczbie testów, które zostały zdane.
Warto tu zauważyć, że nie jesteśmy w stanie przy tak
przyjętym systemie ocen rozróżnić przy pomocy
oceny zbiorczej układów B, C, D oraz E, F, G.
Pokażemy teraz jak "wyłapać" jedną z czterech
możliwych wartości oceny zbiorczej jednostki
TEMAT i jak wyświetlić związane z nimi
komunikaty. Chcielibyśmy, aby po zakończeniu całej
(wraz z dziećmi) jednostki TEMAT na ekranie pojawił
się komunikat opisujący ile lekcji (czyli odpowiednich
testów) zostało zaliczonych. W tym celu
modyfikujemy drzewo naszego kursu w sposób
następujący:
Tak więc ocena zbiorcza może przyjmować tylko
cztery wartości: 0, 0,333, 0,666 i 1. Wartości te
22
Na tym samym poziomie co TEMAT (1.1) tworzymy cztery
nowe activity 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 . Activity 1.2 służy do
"wyłapania" wartości zbiorczej równej 0,333. Activity 1.3 służy
do "wyłapania" wartości zbiorczej równej 0,666. Activity 1.4
służy do "wyłapania" wartości zbiorczej równej 0. Wreszcie
activity 1.5 służy do "wyłapania" wartości zbiorczej równej 1.
Activity służące do "wyłapanie" konkretnej wartości zbiorczej
X musi zawierać mechanizm, który powoduje wyświetlenie
odpowiedniego
komunikatu (dotyczącego wartości X)
wyłącznie w przypadku osiągnięcia przez szkolonego oceny
zbiorczej równej X. W przypadku osiągnięcia jakiejkolwiek
innej oceny to activity musi być dla szkolonego
niewidoczne. Mechanizm, o którym mowa to odpowiednio
opracowany fragment dynamicznego scenariusza naszego
kursu.
Przedstawione poniżej tabele prezentują te właśnie fragmenty
dotyczące wspomnianych wyżej czterech activity.
Elementy
dynamicznego
scenariusza
Opis
scenariusza
Activity 1.2
Jednostka
Jednostka
PONAD 0,333
Jednostka
PONIŻEJ 0,333 WYNIK 0,333
Jednostka ta
Jednostka ta
Jednostka ta
zawiera
ukrywa jednostkę ukrywa jednostkę
komunikat
WYNIK 0,333
WYNIK 0,333
związany z
jeśli ocena
jeśli ocena
oceną
zbiorcza
zbiorcza jednostki
zbiorczą
jednostki TEMAT
TEMAT
jednostki
jest większa od jest mniejsza od
TEMAT
0,333
0,333
równą 0,333
Content
Treść: bez
znaczenia
Treść: bez
znaczenia
Standard Data
competency:
TEMAT*
competency:
TEMAT
Pole wyboru: Is
Visible jest
niezaznaczone
Pole wyboru: Is
Mastery RollUp
jest
Pole wyboru: Is
niezaznaczone.
Score required jest
Pole wyboru:
Pole wyboru: Is
zaznaczone. Pole
Is Mastery
RollUp
Score
required
RollUp jest
Condition Minimum Mastery
jest
Score zawiera
niezaznaczone.
zaznaczone. Pole
liczbę 0,334
Minimum Mastery
Score zawiera
liczbę 0,333
if not failed then if not passed then
Action Rules
brak reguł
hideAll
hideAll
* zakładamy, że jednostka TEMAT ma kompetencję: TEMAT
Modes&Limits
Pole wyboru: Is
Visible jest
niezaznaczone
Treść: "Tylko
jedna lekcja
została
zaliczona"
competency:
bez
znaczenia
Pole wyboru:
Is Visible jest
zaznaczone
23
Activity 1.3
Jednostka
Elementy
dynamicznego
scenariusza
PONAD 0,666
Opis
scenariusza
Jednostka ta
ukrywa jednostkę
WYNIK
0,666 jeśli
ocena zbiorcza
jednostki TEMAT
jest większa od
0,666
Content
Treść: bez
znaczenia
Standard Data
competency:
TEMAT*
Modes&Limits
Pole wyboru: Is
Visible jest
niezaznaczone
RollUp
Condition
Pole wyboru: Is
Score required jest
zaznaczone. Pole
Minimum Mastery
Score zawiera
liczbę 0,667
24
Jednostka
Jednostka
Minimum Mastery
Score zawiera
liczbę 0,666
WYNIK
0,666
Jednostka ta
Jednostka ta
if not failed then if not passed then
zawiera
Action Rules
brak reguł
ukrywa jednostkę
hideAll
hideAll
komunikat
WYNIK
związany z
0,666 jeśli ocena
oceną
zbiorcza
zbiorczą
jednostki TEMAT
jednostki
jest mniejsza od
Activity 1.4
TEMAT
0,666
równą 0,666
Jednostka
Jednostka
Elementy
dynamicznego
Treść : "Dwie
Treść: bez
PONAD 0
WYNIK 0
lekcje zostały scenariusza
znaczenia
zaliczone"
Jednostka ta
ukrywa
jednostkę
Jednostka ta zawiera
competency:
competency:
Opis
WYNIK 0 jeśli ocena
komunikat związany z
bez
TEMAT
scenariusza
oceną
zbiorczą jednostki
zbiorcza
jednostki
znaczenia
TEMAT jest większa od
TEMAT równą 0
Pole wyboru: Is Pole wyboru:
0
Visible jest
Is Visible jest
Treść : "Żadna lekcja
niezaznaczone zaznaczone
Treść: bez znaczenia
Content
nie została zaliczona"
Pole wyboru: Is
competency: bez
Mastery RollUp
Standard Data competency: TEMAT*
znaczenia
Pole wyboru:
jest
niezaznaczone. Is Mastery
Pole wyboru: Is Visible
Pole wyboru: Is Visible
Modes&Limits
RollUp
jest
Pole wyboru: Is
jest niezaznaczone
jest zaznaczone
Score
required niezaznaczone.
Pole wyboru: Is Score
Pole wyboru: Is Mastery
RollUp
jest
Condition required jest zaznaczone. RollUp jest niezaznaczone.
zaznaczone. Pole
PONIŻEJ 0,666
Pole Minimum Mastery
Score zawiera liczbę 0,333
Action Rules if not failed then hideAll
brak reguł
Elementy
dynamicznego
scenariusza
Activity 1.5
Jednostka
WYNIK 1
Jednostka ta zawiera komunikat związany z
oceną zbiorczą jednostki TEMAT równą 1.
Opis scenariusza
Jeśli ocena zbiorcza jednostki TEMAT
jest mniejsza od 1 to jednostka ta zostaje
ukryta.
Treść : "Wszystkie lekcje zostały zaliczone"
Content
competency : TEMAT*
Standard Data
Pole wyboru: Is Visible jest zaznaczone
Modes&Limits
Pole wyboru: Is Score required jest zaznaczone.
RollUp Condition
Pole Minimum Mastery Score zawiera liczbę 1.
if not passed then hideAll
Action Rules
• zakładamy, że jednostka TEMAT ma kompetencję: TEMAT
Tak opracowany dynamiczny scenariusz zapewnia, że
jeśli szkolony ukończy wszystkie lekcje jednostki TEMAT, to
ukaże mu się komunikat informujący go precyzyjnie ile testów
lekcyjnych zaliczył.
9 Lekcja 8: Gry i zabawy
Zdalna edukacja adresowana jest do ludzi rozumnych i
twórczych. Chcielibyśmy jednak przekonać czytelnika, że
również do ludzi lubiących gry i zabawy. Skuteczność
nauczania zależy m.in. od jego formy oraz przyjętej
metodologii. Podstawowym prawem jest tutaj: NIE NUDZIĆ!!!
Dobrze opracowana gra lub zabawa może być dla ucznia
chwilą relaksu, a jednocześnie być przydatnym narzędziem
służącym realizacji celu dydaktycznego nauczyciela. Dlatego
też problem, który chcemy poruszyć to nie czy, ale w jaki
sposób wpleść gry lub zabawy w e-kursy.
Pierwszy najprostszy sposób to wykorzystanie istniejących
licznych gier i zabaw np. w postaci różnych aplikacji
dostępnych w internecie. Takie aplikacje można uruchomić w
czasie trwania kursu zgodnie z zasadami (czas i miejsce) jakie
określi jego twórca. Gra lub zabawa może być nie tylko
rodzajem przerywnika w kursie, ale także jej wynik można
wykorzystać w jego dynamicznym scenariuszu. Jeśli na
przykład zabawa polega na odgadnięciu jakiegoś hasła, to nic
nie stoi na przeszkodzie, aby po zakończeniu zabawy dalszy
przebieg scenariusza kursu uzależnić od tego, czy użytkownik
kursu poda poprawnie to hasło czy też nie. Gra lub zabawa
tak wykorzystana stanowi samoistną całość, ale czasami jej
wynik można związać z przebiegiem samego kursu.
Drugi sposób, który zdecydowanie zalecamy, to
opracowanie gry lub zabawy w środowisku tworzenia e-kursu
czyli w naszym przypadku w TeleEdu. Mamy tu istotne
ograniczenia, ponieważ to środowisko nie jest przeznaczone
do tworzenia złożonych kombinatorycznie i graficznie
25
programów. Opracowanie ciekawej i nietrywialnej gry jest
bardzo często niemożliwe (np. gry w kółko i krzyżyk z
pytaniami warunkującymi postawienie znaku), a czasami
wymagałoby
stworzenia
w
zasadzie
osobnego
najczęściej dużego projektu (np. odgadywanie wyrazów czyli
popularna
„szubienica”).
Jednak
różnorodne typy
pytań oraz możliwość tworzenia dynamicznych scenariuszy
dają możliwość twórcom kursów w TeleEdu opracowania
mniej złożonych kombinatorycznie, prostszych, ale jednak
ciekawych gier i zabaw edukacyjnych. W takim wypadku gra
lub zabawa stanowić może integralną część całego kursu.
Reguły ich przebiegu stanowią
fragment dynamicznego
scenariusza kursu. W konsekwencji, podczas gry lub zabawy,
twórca kursu może zachować pełną kontrolę nad uczniem.
Może oceniać nie tylko fakt, czy zabawa zakończyła się dla
niego rozwiązaniem danego problemu, ale także brać pod
uwagę czas, w jakim to zostało dokonane lub ewentualnie
ocenić rozwiązania cząstkowe. Może także, co jest niezwykle
ważne, skomentować wszystkie działania ucznia, przerwać je
lub skierować go do innej części kursu. Więcej informacji na
temat gier i zabaw w TeleEdu znaleźć można w pracy [2].
10 Lekcja
9:
scenariusz
Jak
tworzyć
Tak jak to opisano w artykule [3] scenariusz jest owocem
pracy eksperta i dydaktyka medialnego. Wyróżniono przy tym
następujące fazy jego tworzenia:
Ustalenie ogólnej koncepcji e-kursu (zarysu scenariusza)
Utworzenie modelu e-kursu
Opracowanie
szczegółowego
scenariusza modelu
e-kursu
10.1 Ogólna koncepcja
Każdy ekspert powinien mieć swoją wizję tworzonego e-kursu:
ustalić cel któremu ono ma służyć oraz mieć koncepcję jego
formy. Przy formułowaniu tej ogólnej koncepcji dydaktyk
odgrywa jedynie rolę doradcy i krytyka. Koncepcja ta może
być sformułowana jedynie ustnie, ale w jej ramach powinno
się ustalić:
•
•
•
26
Uszczegółowienie
modelu e-kursu
zarys scenariusza ustalający sposób prezentacji
wiedzy,
rodzaj i format materiałów wykorzystywanych w
szkoleniu,
typy projektowanych testów,
•
•
strategię zadawania pytań w testach,
wstępny system ocen pytań testowych.
10.2 Modele e-kursu
W oparciu o wyżej wymienione ustalenia dydaktyk medialny
powinien opracować mini e-kurs będący modelem projektu
docelowego. Powinna to być niewielka aplikacja, ale
uwzględniająca przynajmniej 5 wyszczególnionych wyżej
elementów. Wspólna analiza i testowanie z ekspertem tego
modelu powinny doprowadzić do koniecznych modyfikacji
ogólnej koncepcji e-szkolenia. Ta faza powstawania e-kursu
jest szczególnie ważna, ponieważ ekspert dopiero w tym
momencie może swoją wizję skonfrontować z działającą już
aplikacją. Opracowanie dobrego modelu uwzględniającego
dodatkowo różne szczegółowe cechy przyszłego e-szkolenia
(np. tło ekranów szkoleniowych czy krój czcionki)
może
zaoszczędzić znacznie czas wykonania całego projektu, a
szczególnie fazę jego testowania i weryfikacji.
W tym momencie są możliwe dwie dalsze drogi postępowania:
opracowanie szczegółowego scenariusza lub wprowadzenie
do modelu e-kursu wszystkich niezbędnych informacji.
10.3 Szczegółowy scenariusz
dostosowanego do zachowań szkolonego. Scenariusz musi
też
dokładnie
określać
usytuowanie
materiałów
szkoleniowych. Tak przygotowany scenariusz stanowić ma
dla dydaktyka medialnego instrukcję według której tworzy on
e-kurs i dlatego powinien on zostać przez niego
zweryfikowany i zaakceptowany.
Forma scenariusza jest tutaj rzeczą dowolną. Wydaje się
jednak, że modularny opis tekstowy wzbogacony o flowdiagramy i tabele jest bardzo dobrym rozwiązaniem (patrz
przykładowy scenariusz – dodatek). Ważne jest tylko, aby był
on precyzyjny, czytelny i zwięzły.
10.4 Szczegółowy model
Jeśli tak się szczęśliwie składa, że ekspert potrafi posługiwać
się narzędziem do tworzenia e-kursów, wtedy może on
uszczegółowić opracowany wcześniej i przeanalizowany wraz
z dydaktykiem model e-kursu. Na przykład informacje o
plikach źródłowych dla poszczególnych kontentów czy dla
treści pytań może umieszczać w odpowiednich kontentach lub
odpowiednio w pytaniach.
Model stanie się wtedy rodzajem szczegółowego scenariusza
e-kursu. Wybór takiej drogi postępowania skróci niewątpliwie
cały proces opracowywania i testowania e-kursu.
Opracowanie szczegółowego scenariusza w postaci
dokumentu (w wersji elektronicznej lub papierowej) jest
rozwiązaniem typowym. Zarys scenariusza powstał już w
pierwszej fazie opracowania projektu, (ogólna koncepcja ekursu), ekspert musi teraz przekształcić jego wstępny projekt
w precyzyjny opis przebiegu nauczania i testowania
27
Szkolenie jest realizowane wg zasady „prowadzenia za rękę”
– szkolony może poruszać się w szkoleniu używając
wyłącznie przycisków: „Następny” lub „Poprzedni”. Brak
ograniczeń dostępu i czasu dla poszczególnych jednostek.
11 Dodatek
SCENARIUSZ
Opis jednostek szkoleniowych
(przykładowy)
Flow-diagram e-szkolenia
SZKOLENIE
LEKCJA
TEMAT I
28
Źródło
SZKOLENIE
tytuł i opis szkolenia
szkolenie.html
LEKCJA
informacje wstępne
lekcja.html
TEMAT I
Kubuś Puchatek
kubus.html
TEMAT II
Kłapouchy
klapouchy.html
TEMAT III
Poszukiwania ogona
film-ogon.mpeg
Struktura testu:
TEMAT III
test zaliczony
TEST
Treść
Opis jednostki testowej
TEMAT II
Test niezaliczony
Nazwa jednostki
szkoleniowej
Koniec szkolenia
TEST
SEKCJA
Pytanie 1
Pytanie 2
Pytanie 3
TEST
Aspekty
Aspekt 1
Algorytm zliczania
oceny
SumofScores
Ocena odpowiedzi
Waga aspektu
1
Próg zaliczenia testu (Minimum Mastery Score): 0.5
Odpowiedzi
Treść
Ocena
Komunikat
1
„Kubuś”
1
„Brawo! Dobra
odpowiedź.”
0
„Zła odpowiedź.”
Other
Brak ograniczeń dostępu i czasu.
Pytanie 2
Brak komunikatów na zakończenie testu.
SEKCJA
Pytanie typu: Hot Spot (plik tła: zwierzęta.jpg).
Brak ograniczeń czasu i dostępności.
Treść pytania: „Wskaż na rysunku Kłapouchego”
Strategia zadawania pytań: sekwencyjnie.
Ocena odpowiedzi
Brak komunikatów końcowych i startowego.
Odpowiedzi
Obszar aktywny
Ocena
Komunikat
PYTANIA
1
wskaźnik wew.
oszaru
1
„Brawo! Dobra
odpowiedź.”
Pytanie 1
Other
wskaźnik na zew.
obszaru
0
Pytanie typu: Multiple Choice (trzy opcje: „Miś”, „Krzyś”,
„Kubuś”).
Treść pytania: „Jak miał na imię Puchatek ?”
29
Pytanie 3
12 Literatura
Pytanie typu: Multiple Response (cztery opcje: „U Krzysia”, „W
lesie”, „Na drzwiach”, „U Sowy”).
•
Treść pytania:
Kłapouchego ?”
„Gdzie
Puchatek
znalazł
ogon
•
Ocena odpowiedzi
Odpowiedzi
Treść
Ocena
Komunikat
1
„U Sowy” i „Na
drzwiach”
2
„Brawo! Dobra
odpowiedź.”
2
„U Sowy”
1
„Dobra, lecz niepełna
odpowiedź.”
3
Other
30
„Na drzwiach”
Olga Ordyńska – Metodyka tworzenia elektronicznych
kursów – wybrane problemy. „Prace Naukowo-Badawcze
Instytutu Maszyn Matematycznych” z serii ABC.IT zeszytów
e-learningowych, Zeszyt nr 2/wrzesień 2004.
1
„Dobra, lecz niepełna
odpowiedź.”
0
•
Wojciech Przyłuski – Homo sapiens, homo faber, homo
ludens czyli gry i zabawy w elektronicznych kursach. „Prace
Naukowo-Badawcze Instytutu Maszyn Matematycznych” z
serii ABC.IT zeszytów e-learningowych, Zeszyt nr
2/wrzesień 2004.
Wojciech Przyłuski - „Nowy zawód – dydaktyk
medialny”. „Prace Naukowo-Badawcze Instytutu
Maszyn Matematycznych” z serii ABC.IT zeszytów elearningowych, Zeszyt nr 2/wrzesień 2004.
część 5. Raporty z e-kursów i ich przetwarzanie
mgr Olga Ordyńska
4.5
Warszawa, 2007
Warszawa, 2005
Spis treści
1
2
3
Wstęp .............................................................................. 3
Otwieranie raportu ........................................................... 3
Fazy procesów e-learningowych ..................................... 3
3.1
Prezentowane elementy........................................... 4
3.1.1
Item ................................................................... 4
3.1.2
Score................................................................. 4
3.1.3
Aspekty ............................................................. 5
3.1.4
Oryginal Score .................................................. 6
3.1.5
Oryginal Score .................................................. 6
3.1.6
Comment........................................................... 8
3.1.7
Dane o użytkowniku .......................................... 8
3.2
Elementy menu ........................................................ 8
3.2.1
Zatwierdzanie zmian ......................................... 8
3.2.2
Filtrowanie......................................................... 9
3.2.3
Elementy niezdane............................................ 9
3.2.4
Widok komentarzy........................................... 10
3.3
Komentarze kursanta ............................................. 10
3.3.1
Komentarze instruktora ................................... 10
3.3.2
About............................................................... 11
3.4
Pytania otwarte....................................................... 11
3.4.1
Ocena pytań otwartych ................................... 12
3.4.2
Pytanie otwarte pisemne ................................. 13
3.4.3
Pytanie otwarte – nagrania.............................. 13
1 Wstęp
Celem podręcznika jest zapoznanie kursanta z aplikacją
TeleEdu Report Browser, która jest przeznaczona do
przeglądania raportów z e-kursów; raporty generowane
są przez program TeleEdu Runtime.
W TeleEdu Report Browser, Instruktor dokonuje także
definiowania oceny oraz oceniania odpowiedzi kursanta na
pytania typu otwartego. W uzasadnionych przypadkach
dopuszcza się także zmiany punktacji w pytaniach innych
typów.
2 Otwieranie raportu
Po wywołaniu programu z menu Start, widoczne staje się
następujące okno.
Aby otworzyć raport, należy wybrać opcję "Open"
(zaznaczona na rysunku pomarańczową elipsą), a następnie,
za pomocą okna dialogowego wybrać interesujący raport.
Raporty generowane przez TeleEdu Runtime mają
rozszerzenie .zip i są szyfrowane- można je obejrzeć tylko za
pomocą TeleEdu Report Browser.
3 Fazy procesów e-learningowych
Po otwarciu pliku z raportem, Instruktorowi ukaże się widok,
który umownie można podzielić na dwie części:
•
•
lewą, zawierającą schemat drzewa e-kursu (prawie
identyczny jak ten, który widoczny jest w TeleEdu
Editor);
prawą, także zawierającą drzewo e-kursu, oraz
dodatkowo kolumny zawierające opis punktacji, stan
kompletności oraz miejsce na komentarze dodawane
3
przez
Instruktora.
Po prawej stronie okna widoczne są także elementy z
danymi kursanta oraz tytułem kursu.
Na górze okna widoczne jest menu.
3.1
Prezentowane elementy
W kolejnych punktach podręcznika zostaną omówione
elementy: Score, Oryginal, Progress oraz Comment, czyli
elementy, za pomocą których opisywane są poszczególne
elementy typu Item.
4
3.1.1
Item
W TeleEdu Report Browser, w kolumnie Item prezentowane
są elementy rozwiniętego drzewa kursu. Obraz widoczny w
kolumnie Item jest analogiczny do schematu wyświetlanego
lewej
stronie
okna.
Ikony symbolizujące
poszczególne elementy drzewa są
identyczne z tymi, jakie używane są do zobrazowania
poszczególnych elementów drzewa w TeleEdu Editor, czyli:
Jeżeli bieżącym, wybranym elementem będzie Assessment
lub jego podelement (Section lub Item), w polu „Training
report” będziemy mogli zapoznać się z bardziej
szczegółowymi informacjami na ich temat, takimi jak: wyniki
uzyskane za poszczególne aspekty, treść odpowiedzi, wynik
punktowy uzyskany za daną odpowiedź, typ zadanego
pytania.
W TeleEdu Report Browser występuje dodatkowy - nie
występujący w TeleEdu Editor - element, zwany Normalized
Assessment, który wizualizowany jest brązowym liściem,
charakterystycznym
dla
jednostki
Activity.
Wyniki
prezentowane w polu Normalized Assessment są w sposób
znormalizowany (jako liczby z zakresu <0...1>).
3.1.2
Score
W kolumnie Score (Mastery Status) prezentowane są
generowane przez system wartości:
Cz. 5 Raporty z e-kursów i ich przetwarzanie
•
•
dla Activity i Normalized Assessment: passed, failed
lub Mastery Unknown oraz wartości punktowe,
dla Assessment, Section, Item: wartości punktowe.
maksymalną wartość, jaką dla danego pytania zaprojektował
jego twórca. Jeżeli Instruktor będzie próbował wyjść poza
zaprojektowane ramy, system powiadomi go przy pomocy
odpowiedniego komunikatu, że nie posiada on takich
możliwości.
Oceny, które zostały zmienione przez Instruktora, mogą, choć
nie muszą wpływać na wynik końcowy. TeleEdu Report
Browser ma wbudowaną funkcję zliczania wyników. Po
zmianie w punktacji, i zatwierdzeniu jej przyciskiem „Commit
changes”, Instruktor może wcisnąć klawisz z napisem
„Recalculate document data”. Czynność ta spowoduje
ponowne zliczenie punktacji i uwzględnienie nowych zapisów
w wynikach końcowych.
W kolumnie Score, Instruktor może przyznawać punkty za
odpowiedzi na pytania typu otwartego.
Ma on także możliwość zmiany punktacji za pytania innego
typu, jeżeli uzna to za celowe (np. w sytuacjach, kiedy uczeń
popełnił drobną „literówkę” czy też do jego odpowiedzi wkradł
się błąd ortograficzny). W takich sytuacjach Instruktor może ale nie musi - podwyższyć (lub obniżyć) ocenę. Dobrze jest,
jeśli w takiej sytuacji zapisze w polu „Comment” dlaczego
zmienił ocenę. Musi on jednak pamiętać o tym, że zmiany w
punktacji, których dokonuje, są ograniczane przez minimalną i
3.1.3
Aspekty
W zależności od liczby aspektów, w których oceniana jest
dana odpowiedź (niektóre odpowiedzi mogą być oceniane
jednocześnie aż w trzech aspektach), wyniki prezentowane są
w jednej, dwóch, lub trzech kolumnach. W każdej kolumnie
prezentowane są wówczas wyniki dla osobnego aspektu.
5
3.1.4
Oto szczegółowy widok dla jednostki "Pytanie1", ocenianej w
dwóch aspektach.
Oryginal Score
W kolumnie Oryginal Score widoczna jest oryginalna
punktacja uzyskana przez zdającego test. Dane zawarte w tej
kolumnie:
•
•
•
3.1.5
nie zmieniają się nawet jeśli Instruktor dokona
modyfikacji w punktacji widocznej w kolumnie Score;
służą przypomnieniu oryginalnej punktacji uzyskanej
przez kursanta;
unaoczniają rzetelność i uczciwość pracy Instruktora.
Oryginal Score
Kolumna Progress (Progress Status) zawiera dane dotyczące
stanu opanowania jednostki.
6
Dane te opisują jednostki typu Activity oraz Normalized
Assessment i mogą przyjmować wartość completed (kiedy
dane jednostka była przez kursanta próbowana) lub unknown
(kiedy jej stan jest nieznany).
Wartości w kolumnie Oryginal Score:
Dla Activity - wartość punktową z zakresu <0..1>, oraz
wartość opisową passed, failed, Mastery Unknown.
Dla Item - wartość punktową, jaką zaprojektował twórca
szkolenia dla konkretnej odpowiedzi.
Dla Section i Assessment - wartość zgodna z użytym
algorytmem.
Dla Normalized Activity - wartość znormalizowana.
7
3.1.6
Comment
Kolumna Comment zawiera przyciski umożliwiające
Instruktorowi wstawienie komentarza wyjaśniającego np.
motywację zmiany punktacji. Komentarz można stworzyć dla
każdego elementu drzewa używając przycisku „Comment”.
Wpisanie komentarza i zatwierdzenie go przyciskiem
„Commit changes” a następnie naciśnięcie przycisku
„Save” spowoduje, że przycisk „Comment” zawierający
komentarz będzie zaznaczony na niebiesko.
Nazwa kursu generowana jest automatycznie; dane
użytkownika uzyskiwane są podczas pierwszego logowania
się do e-kursu.
3.2
Elementy menu
W kolejnych punktach podręcznika zostaną omówione
elementy menu TeleEdu Report Browser: zapisywanie
zmian/projektu, filtrowanie, komentarze oraz dane o
programie.
3.2.1
Zatwierdzanie zmian
Istnieją dwie drogi zapisywania zmian:
•
3.1.7
Dane o użytkowniku
Na górze okna, po prawej stronie widoczne są:
•
•
•
8
dane kursanta (user);
nazwa kursu;
adres poczty elektronicznej kursanta.
•
Zapisywanie przy użyciu przycisku „Save”- projekt
zostaje zapisany pod nazwą, pod którą jest w tej chwili
otwarty,
Zapisywanie przy użyciu przycisku „Save as”wybranie z listy przycisku „Save as” spowoduje
pojawienie się nowego okna, w którym możemy wpisać
nową nazwę dla raportu, nad którym w danej chwili
pracujemy.
Przed przystąpieniem do zapisywania, wprowadzone zmiany
należy najpierw zatwierdzić przyciskiem "Commit Changes".
Na ekranie widoczne są dwa takie przyciski- nad i pod
informacją o uzyskanych wynikach.
Nazwa wybranego trybu przeglądania jest wyświetlana na
przycisku View Mode. Używanie poszczególnych widoków
może uprościć pracę. Można użyć widoku Activity only, aby
obejrzeć całą strukturę drzewa a potem przełączyć się do
widoku Assessment only i dopiero wtedy otwierać i oceniać
Itemy w poszczególnych Assessmetach. Po zakończeniu
przeglądania, można np. zapoznać się z komentarzami
wybierając podgląd Comment only.
3.2.2
Filtrowanie
Aby ograniczyć ilość wyświetlanych jednocześnie elementów
drzewa możemy użyć niżej wymienionych opcji (są one
dostępne w pasku narzędzi jako trzecia ikona z lewej strony):
•
•
•
•
Full view - widok całego drzewa;
Activity only wyświetlane będą tylko Activity;
Assessment only - wyświetlany będzie tylko ten
Assessment ( i jego dzieci), na którym stoimy w
momencie wybrania przycisku Assessment Only;
Comments only - wyświetlane będą tylko elementy, do
których stworzono komentarz.
3.2.3
Elementy niezdane
Aby podkreślić, które części drzewa nie zostały pomyślnie
zaliczone, należy kliknąć na klawisz „Expand Failed”
znajdujący się na pasku narzędzi. Spowoduje to zaznaczenie
nie zdanych elementów drzewa na czerwono.
9
3.2.4
Widok komentarzy
Instruktor
ma
możliwość
automatycznego,
jednoczesnego pokazania (wybór opcji "Expand Comments")
bądź ukrycia (wybór opcji "Collapse Comments") wszystkich
dodanych przez siebie komentarzy dotyczących jednostek
drzewa e-kursu. Służą do tego w/w przyciski dostępne z listwy
menu.
Aby odczytać (lub odsłuchać- kursant ma także możliwość
nagrania swojej opinii) komentarz kursanta, należy kliknąć na
przycisku "User Comments". Wówczas pojawi się okienko
zawierające komentarze kursanta. Przykładowe okno
widoczne jest na poniższej ilustracji. Widoczny przycisk "Play"
oznaczałby, iż kursant nagrał swój komentarz.
Poniższy rysunek przedstawia "Expand Comments”, czyli
widok jednoczesnego pokazania wszystkich dodanych
komentarzy.
3.3.1
3.3
Komentarze kursanta
Jeśli użytkownik wykonując e-kurs doda
komentarze
dotyczące szkolenia, wówczas ikona “User Comment” staje
się aktywna.
10
Komentarze instruktora
Po sprawdzeniu raportu, Instruktor może wysłać kursantowi
wiadomość dotyczącą jego postępów w kursie. W tym celu
powinien wybrać przycisk "Comment on the report".
Czynność ta spowoduje otwarcie okienka "ReportComment",
w
które
Instruktor
może
wpisać
treść
swojej
wiadomości. Adresat wiadomości i jego adres e-mail oraz tytuł
kursu, jakiego dotyczy wiadomość są automatycznie
generowane na podstawie danych zawartych w polu
"Training report".
Element ten zawiera informacje dotyczące TeleEdu Report
Browser: prawa autorskie, informacje o wersji programu oraz
o jego autorach.
3.4
Wybranie przycisku "Send" (wyślij) spowoduje otwarcie
programu pocztowego (np. Microsoft Outlook) i automatyczne
przeniesienie do niego wiadomości. Aby wysłać wiadomość
należy raz jeszcze wybrać opcję "Send" - tym razem w
programie pocztowym.
3.3.2
About
Jedną z głównych funkcji TeleEdu Report Browser jest
ocenianie pytań, których charakter nie dopuszcza, aby były
oceniane automatycznie przez system wykonawczy, poprzez
porównanie ze wzorcem odpowiedzi udzielonej przez
kursanta. Pytania te, to pytania otwarte. W TeleEdu występują
dwa rodzaje pytań otwartych. Są to:
•
Ostatnim elementem listwy menu jest "About".
•
Pytania otwarte
pytania otwarte - pisemne - w których zadaniem
kursanta jest udzielenie odpowiedzi w postaci
pisemnej, np. napisanie wypracowania czy też swojej
opinii;
pytania otwarte - nagranie - w których zadaniem
kursanta jest udzielenie odpowiedzi ustnej, np.
wyrażenie swojej opinii na zadany temat.
11
3.4.1
Ocena pytań otwartych
Pytania otwarte nie są oceniane przez system, nie mają
ustalonej wartości maksymalnej, dlatego też nie wpływają na
ocenę końcową. Jednak odgrywają one ważną rolę w
sprawdzeniu wiedzy kursanta. Dlatego tak ważne jest, aby
wpływały one na ostateczny wynik testu.
Zdefiniowanie i zatwierdzenie wartości maksymalnej (10
punktów) dla pytania_2 w polu” Maximum Score”,
spowodowało uwzględnienie tej wartości w punktacji
końcowej,i zmianę punktową w jednostkach zliczających
oceny (Test, Lekcja, IMM).
Pytanie_1 i pytanie_2 to pytania otwarte.
W przedstawionej sytuacji tylko pytanie_3 bierze udział w
zliczaniu punktacji.
Instruktor przystępując do oceny pytania otwartego, powinien
w pierwszej kolejności w polu „Maximum Score”, zdefiniować
maksymalną ocenę dla pytania otwartego i zatwierdzić ją
klikając przycisk „Commit Changes”. Spowoduje to
uwzględnienie pytania otwartego w ostatecznej punktacji i - co
za tym idzie- zmianę w jednostkach zliczających punkty.
12
Kolejnym krokiem nauczyciela powinno być przeczytanie/
wysłuchanie pytania otwartego, ocenienie go zgodnie z
przyjętymi kryteriami, wpisanie przyznanej punktacji i
zatwierdzenie jej przyciskami „Commit Changes” oraz
„Recalculate document data”. Czynność ta spowoduje
ponowne zliczenie punktacji i uwzględnienie nowych zapisów
w wynikach końcowych.
Ocena przyznana za pytanie_2 jest porównywana z jego
wartością maksymalną wpisaną w polu” Maximum Score” i
uwzględniana w wynikach końcowych.
3.4.2
Pytanie otwarte pisemne
Instruktor, który zdefiniował już maksymalną liczbę punktów
do przyznania za odpowiedź na pytanie otwarte, powinien
zapoznać się z treścią odpowiedzi kursanta. W tym celu
powinien kliknąć myszką na nazwie Itemu (pytania), z treścią
którego chce się zapoznać. Wykonanie tej czynności
spowoduje wyświetlenie treści odpowiedzi, w sposób
zobrazowany na poniższej ilustracji.
Jeżeli instruktor uzna, iż odpowiedź kursanta jest
wyczerpująca i oceni ją na 10, wówczas w polach "Score" na
poziomie "pytanie_1" oraz w polu "Value", zero zostanie
zastąpione liczbą 10. Dodatkowo po rekalkulacji, nastąpią
także zmiany w jednostkach zliczających punkty.
3.4.3
Pytanie otwarte – nagrania
Instruktor, który zdefiniował już maksymalną liczbę punktów
do przyznania za odpowiedź na pytanie otwarte, powinien
zapoznać się z treścią odpowiedzi kursanta. W tym celu
powinien kliknąć myszką na nazwie Itemu (pytania), z treścią
którego chce się zapoznać. Wykonanie tej czynności
spowoduje wyświetlenie treści odpowiedzi, w sposób
zobrazowany na poniższej ilustracji.
13
Jeżeli instruktor uzna, iż odpowiedź kursanta jest
wyczerpująca i oceni ją na 10, wówczas w polach "Score" na
poziomie "pytanie_1" oraz w polu "Value", zero zostanie
zastąpione liczbą 10. Dodatkowo po rekalkulacji, nastąpią
także zmiany w jednostkach zliczających punkty.
14
Instytut Maszyn Matematycznych
jest polską jednostką badawczą
rozwojową, której zadaniem jest
opracowywanie, upowszechnianie i
wdrażanie innowacyjnych technologii
informacyjnych, optoelektronicznych
i biometrycznych. W dorobku IMM
znajdują się m.in. technologie zdalnego
kształcenia, systemy zarządzania
dokumentami, systemy identyfikacji,
rejestracji i kontroli czasu pracy oraz
kontroli dostępu Instytut Maszyn
Matematycznych ma kilkunastoletnie
doświadczenie w opracowywaniu
technologii zdalnego nauczania. W latach
2002-2003 IMM prowadził pilotażowy
projekt dofinansowany z programu UE
Leonardo da Vinci, którego efektem
jest e-learningowa technologia TeleEdu
- narzędzia autorskie EWS SDK do
tworzenia, wykonywania, śledzenia i
raportowania e-kursów, kilkanascie
e-kursów podnoszących kwalifikacje
zawodowe i obecnie rozwijana platforma
e-learningowa TeleEdu LMS. Technologia
TeleEdu jest zgodna ze specyfikacją
e-learningową SCORM 1.2 i 2004. W
partnerstwie RENOWATOR Instytut pełni
rolę zarządzającego projektem.
Gazeta Małych i Średnich
Przedsiębiorstw jest pierwszym w
Polsce ogólnokrajowym miesięcznikiem
skierowanym bezpośrednio do
przedsiębiorców i menedżerów
kierujących firmami z sektora małych i
średnich przedsiębiorstw. Główną dewizą
Gazety MSP jest edukacja i informacja,
dlatego też bardzo dużą rolę odgrywa
merytoryczna jakość tekstów oraz
rzetelna i obiektywna informacja.
Gazeta MSP jest miejscem, gdzie
przedsiębiorcy otrzymują informacje
konieczne do prowadzenia działalności
gospodarczej: począwszy od zagadnień
legislacyjnych i makroekonomicznych,
poprzez szczegółowe porady,
skończywszy na ofertach firm dla
przedsiębiorców. Zgodnie z naszym
hasłem: wszystko w jednym miejscu.
Instytut Badań Systemowych Polskiej
Akademii Nauk (www.ibspan.waw.
pl) jest wśród wiodących placówek
naukowych o renomie światowej w
dziedzinie analizy systemowej, teorii
sterowania, optymalizacji i modelowania,
podejmowania decyzji w warunkach
niepewności i wielości celów, matematyki
finansowej, sztucznej inteligencji i
analizy danych. Instytut prowadzi prace
podstawowe i zastosowaniowe, a
pracownicy Instytutu są zaangażowani
w działalność edukacyjną i szkoleniową.
Oferowane przez Instytut w Partnerstwie
RENOWATOR 9 bloków szkoleniowych
stanowi podstawę efektywnego
wykorzystania technik informatycznych
i zarządzania wiedzą w działalności
profesjonalnej i gospodarczej,
dostarczając zarazem konkretnych do
tego narzędzi.
Kobiety Online Internet Media
(Kobiety.pl, Frauen.pl, Women.pl) jest
wydawcą pierwszego polskiego serwisu
dla kobiet (dotcom z 1997 r.).. Misją
firmy jest wspieranie e-gospodarki,
doradztwo w zakresie zastosowania
IT w życiu osobistym i zawodowym,
realizacja strategii B2B i B2C, inicjatyw
adresowanych do polityków (regulacje
e-biznesu), firm komputerowych
i prawniczych (bezpieczeństwo
danych), tworzenie banku danych o
przedsiębiorczości kobiet w Europie. Jest
członkiem jury i patronem medialnym
ogólnopolskich i europejskich
konkursów dla kobiet. Firma posiada
certyfikaty: Innternet Sales Technique
Business Connection, USA i Zarządzanie
projektami IT dla MSP, Euro Info
Centre. W partnerstwie RENOWATOR
Kobiety.pl zajmuje się stroną medialną,
promocją akcji w sektorze MSP, naborem
BO oraz konsultacjami z doradztwa
gospodarczego i zastosowania IT.
MASTER Consulting Sp. z o.o. jest
nowoczesną, wdrażającą przyszłościowe
rozwiązania firmą doradczo-szkoleniową.
Posiada oddziały w Trójmieście i
Warszawie. Realizuje projekty o
charakterze doradczym i eksperckim
dla małych i średnich przedsiębiorstw,
jednostek samorządowych oraz
organizacji non-profit. Organizuje
szkolenia rozwojowe dla menedżerów
i pracowników. Prowadzi monitoring i
ewaluację ex-post projektów unijnych.
Jako partner PRR RENOWATOR
MASTER Consulting prowadzi monitoring
i ewaluację wewnętrzną działań
realizowanych w ramach tego projektu.
Wyższa Szkoła Zarządzania
Personelem jest uczelnią niepaństwową
założoną w 2001r. Misją Szkoły
jest przygotowanie wysokiej klasy
specjalistów posiadających wiedzę i
umiejętności w zakresie właściwego
kierowania potencjałem ludzkim
oraz komunikacji społecznej, jak
i świadomego uczestniczenia w
działalności gospodarczej, w życiu
publicznym, w administracji rządowej
i samorządowej oraz w organizacjach
pozarządowych.
Rolą Gazety MSP w Partnerstwie jest
upowszechnianie i promowanie działań
Renowatora.
Krajowa Izba Gospodarcza utworzona
w 1990 r. przez 13 członków, integruje
środowisko polskich przedsiębiorców
wokół wspólnych celów, aby jak najlepiej
reprezentować ich interesy wobec rządu,
administracji centralnej i władz lokalnych
oraz otoczenia zewnętrznego. Odbywa
się to m.in. poprzez monitorowanie prawa
gospodarczego, opiniowanie projektów
ustaw, zgłaszanie opinii i stanowisk
środowiska oraz przygotowywanie
ekspertyz. Nadrzędnym celem wszystkich
tych działań jest tworzenie warunków
dla rozwoju przedsiębiorczości w
naszym kraju oraz działania na rzecz
pełnej integracji polskiej gospodarki z
jednolitym rynkiem UE.
Zadaniem KIG w projekcie RENOWATOR
jest przeprowadzenie sondaży w
środowisku MSP, w celu zebrania
informacji o potrzebach grup docelowych
projektu, spotkania i konsultacje
bezpośrednie z potencjalnymi
uczestnikami szkoleń.
PARTNERSTWO NA RZECZ ROZWOJU
OŚRODEK RENOWATOR DLA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW
02-078 Warszawa, ul. Ludwika Krzywickiego 34, tel.: (0 22) 626 94 08, www.renowator.org.pl, [email protected]

1. Wprowadzenie do e-learningu - Program Inicjatywy Wspólnotowej

Transkrypt

Podobne dokumenty

ZAKRES KURSU DIETA W PRACY

Umowa-Zgłoszenie na naukę pływania W SZKOLE PŁYWANIA

Metodyczne i technologiczne opracowanie - E