Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i

Transkrypt

Plany zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów dorzeczy
i regionów wodnych
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla
Regionu Wodnego Dolnej Wisły
Nr WBS: 1.8.12.2
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
Zdjęcie: Ujście Wisły w Świbnie – RZGW Gdańsk
2
Projekt:
Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony
środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności – Etap II
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, w tym planów
zarządzania ryzykiem od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych – Część I.
3
4
SPIS TREŚCI
1.
Streszczenie w języku nietechnicznym ..................................................................................... 14
2.
Wprowadzenie .............................................................................................................................. 22
3.
4.
2.1.
Cele i zakres planu ............................................................................................................................... 22
2.2.
Podstawy prawne ................................................................................................................................. 23
2.3.
Relacje PZRP z innymi obszarami działania ........................................................................................ 24
2.4.
Opis procesu planistycznego ................................................................................................................ 25
Opis obszaru planowania ........................................................................................................... 30
3.1.
Wprowadzenie ...................................................................................................................................... 30
3.2.
Topografia, hydrografia, gleby, geologia, hydrologia ............................................................................ 37
3.3.
Charakter zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły ............................................ 44
3.4.
Użytkowanie terenu .............................................................................................................................. 54
Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego ............................................... 58
4.1.
Analiza interesariuszy ........................................................................................................................... 58
4.1.1.
Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym ........................................... 58
4.1.2.
Inne zainteresowane strony......................................................................................................... 64
4.2.
Zarządzanie procesem planowania ...................................................................................................... 65
4.2.1.
Komitet Sterujący ........................................................................................................................ 65
4.2.2.
Grupa Planistyczna ..................................................................................................................... 66
4.2.3.
Zespoły planistyczne zlewni ........................................................................................................ 67
4.3.
Zasady udziału społecznego ................................................................................................................ 67
5.
Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego ......................................................... 70
6.
Ocena zagrożenia powodziowego ............................................................................................. 78
6.1.
6.1.1.
Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego ........................................................................ 78
6.1.2.
Dodatkowe analizy ...................................................................................................................... 79
6.1.3.
Podsumowanie ............................................................................................................................ 83
6.2.
7.
Obszar oddziaływania rzek ................................................................................................................... 78
Obszar oddziaływania wód morskich .................................................................................................... 85
6.2.1.
Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego ........................................................................ 85
6.2.2.
6.2.3.
Podsumowanie ............................................................................................................................ 87
Ocena ryzyka powodziowego ..................................................................................................... 90
7.1.
Obszar oddziaływania rzek ................................................................................................................... 90
7.1.1.
Wnioski z analiz map ryzyka powodziowego ............................................................................... 90
7.1.2.
7.1.3.
Podsumowanie ............................................................................................................................ 91
7.2.
Obszar oddziaływania wód morskich .................................................................................................. 104
7.2.1.
Wnioski z analiz map ryzyka powodziowego ............................................................................. 104
7.2.2.
Dodatkowe analizy .................................................................................................................... 104
7.2.3.
Podsumowanie .......................................................................................................................... 104
5
8.
Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym ....................................... 112
8.1.
Programy ochrony przed powodzią .................................................................................................... 112
8.2.
Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny............................................... 113
8.3.
Nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej ........................................................................... 117
8.3.1.
Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie .................................................................................. 117
8.3.2.
Reagowanie na powódź i zarządzanie kryzysowe .................................................................... 120
8.3.3.
Praktyka planowania przestrzennego ........................................................................................ 123
8.3.4.
Retencja naturalna, mała retencja ............................................................................................. 123
8.3.5.
Poziom świadomości służb i zagrożonych instytucji, firm, mieszkańców .................................. 124
8.4.
9.
Diagnoza problemów obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym ................................ 126
Diagnoza problemów ................................................................................................................. 130
9.1.
Wstęp ................................................................................................................................................ 130
9.2.
Zidentyfikowane ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły ........................................... 131
9.2.1.
Ryzyko powodziowe związane z oddziaływaniem rzek ............................................................. 131
9.2.2.
Ryzyko powodziowe związane z oddziaływaniem wód morskich .............................................. 135
9.2.3.
Podsumowanie .......................................................................................................................... 138
9.3.
Przedsięwzięcia realizowane w latach 2012–2014r. ........................................................................... 142
9.4.
Lista wiodących problemów ................................................................................................................ 142
9.4.1.
Problemy związane z oddziaływaniem rzek .............................................................................. 142
9.4.2.
Problemy związane z oddziaływaniem wód morskich ............................................................... 143
9.5.
Zidentyfikowane obszary problemowe ................................................................................................ 144
10. Cele zarządzania ryzykiem powodziowym .............................................................................. 148
10.1. Katalog celów głównych i szczegółowych ........................................................................................... 148
10.2. Opis procesu wyboru celów ................................................................................................................ 148
10.3. Wybrane cele zarządzania ryzykiem powodziowym ........................................................................... 149
10.3.1.
Cele oraz kierunki działań na obszarach oddziaływania rzek ............................................... 149
10.3.1.
Cele oraz kierunki działań na obszarach oddziaływania wód morskich ................................ 155
11. Instrumenty wspomagające realizację działań ....................................................................... 162
11.1. Instrumenty prawno-finansowe ........................................................................................................... 162
11.1.1.
Finansowe zarządzanie ryzykiem powodziowym .................................................................. 162
11.1.2.
Zasady gospodarowania obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi ................ 163
11.1.3.
Ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia powodzi .................................................................... 168
11.1.4.
Kompensacja oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji
przeciwpowodziowych .............................................................................................................................. 168
11.2. Instrumenty analityczne ...................................................................................................................... 169
11.3. Instrumenty edukacyjne i informacyjne ............................................................................................... 170
12. Podsumowanie działań i ich priorytety ................................................................................... 172
6
12.1. Opis metodyki budowy i oceny wariantów .......................................................................................... 172
12.2. Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym .................................................................................. 178
12.3. Opis wybranego rozwiązania .............................................................................................................. 181
12.3.1.
Priorytety w realizacji działań ................................................................................................ 192
12.3.2.
Harmonogram, jednostki realizujące i źródła finansowania................................................... 192
13. Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw
środowiskowych ................................................................................................................................ 196
13.1. Etap wstępnego wariantowania scenariuszy planistycznych .............................................................. 196
13.2. Etap analizy wielokryterialnej .............................................................................................................. 197
14. Wpływ zmian klimatu na ryzyko powodziowe ........................................................................ 204
15. Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko .................................... 212
16. Podsumowanie procesu konsultacji społecznych i informowania społeczeństwa ............ 218
16.1. Konsultacje społeczne ........................................................................................................................ 218
16.2. Informowanie ogółu społeczeństwa .................................................................................................... 220
17. Opis zakresu i sposobu współpracy międzynarodowej ........................................................ 224
18. Sposób monitorowania postępów realizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym . 226
19. Literatura / Źródła ...................................................................................................................... 234
7
8
Spis Tabel
Tabela 1. Status JCWP w RW Dolnej Wisły.......................................................................................... 14
Tabela 2. Stan ekologiczny JCWP w RW Dolnej Wisły ........................................................................ 15
Tabela 3. Zagrożenie i ryzyko powodziowe w RW Dolnej Wisły – wartości charakterystyczne dla
głównych scenariuszy .......................................................................................................... 16
Tabela 4. Obszary problemowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły ..................................................... 17
Tabela 5. Planowane nakłady finansowe dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły w I cyklu planistycznym
............................................................................................................................................. 19
Tabela 6. Większe zbiorniki retencyjne na obszarze RZGW Gdańsk ................................................... 39
Tabela 7. Dane hydrologiczne, wykorzystane do opracowania MZP i MRP, w ramach projektu ISOK
3
[m /s] .................................................................................................................................... 40
Tabela 8. Zestawienie pozostałych grup interesariuszy, do których adresowane będą działania
informacyjne ........................................................................................................................ 64
Tabela 9. Zestawienie rzek zakwalifikowanych w ramach WORP do opracowania map zagrożenia
(MZP) i map ryzyka powodziowego (MRP) w I i II cyklu planistycznym dla Regionu
Wodnego Dolnej Wisły ........................................................................................................ 73
Tabela 10 Zagrożone powierzchnie obszarów ochrony przyrody – RWDW – oddziaływanie rzek ...... 80
Tabela 11 Ilość przelań przez obwałowania z podziałem na klasy – oddziaływanie rzek .................... 81
Tabela 12 Długości wałów i przelań w RWDW – oddziaływanie rzek ................................................... 81
Tabela 13 Długość zalanych odcinków dróg [km] w RWDW – oddziaływanie rzek .............................. 81
Tabela 14 Długość zalanych odcinków torów kolejowych [km] w RWDW – oddziaływanie rzek ......... 81
Tabela 15 Ilość zakładów przemysłowych zagrożonych w wyniku wystąpienia powodzi przy
określonym prawdopodobieństwie w RWDW – oddziaływanie rzek ................................... 81
Tabela 16. Podsumowanie zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły –
oddziaływanie rzek .............................................................................................................. 84
Tabela 17 Zagrożone powierzchnie obszarów ochrony przyrody – RWDW – oddziaływanie wód
morskich .............................................................................................................................. 86
Tabela 18 Ilość przelań przez obwałowania z podziałem na klasy – oddziaływanie wód morskich ..... 86
Tabela 19 Długości wałów i przelań – oddziaływanie wód morskich .................................................... 86
Tabela 20 Długość zalanych odcinków dróg [km] w RWDW – oddziaływanie wód morskich .............. 86
Tabela 21 Długość zalanych odcinków torów kolejowych [km] w RWDW – oddziaływanie wód
morskich .............................................................................................................................. 86
Tabela 22 Ilość zakładów przemysłowych zagrożonych w wyniku wystąpienia powodzi przy
określonym prawdopodobieństwie w RWDW – oddziaływanie wód morskich .................... 87
Tabela 23. Podsumowanie zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły w
odniesieniu do zdrowia i życia ludzi, środowiska oraz dziedzictwa kulturowego –
oddziaływanie wód morskich ............................................................................................... 88
Tabela 24. Podsumowanie ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły w odniesieniu do
zdrowia i życia ludzi, środowiska oraz dziedzictwa kulturowego – oddziaływanie rzek ...... 91
poszczególnych form użytkowania terenu – oddziaływanie rzek ........................................ 93
Tabela 26. Wartość majątku na obszarach zagrożonych powodzią w kategorii działalność
gospodarcza w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie rzek .............................. 96
Tabela 27. Potencjalne straty finansowe wynikające z zagrożenia powodzią w ujęciu zlewni
planistycznych Regionu Wodnego Dolnej Wisły i dorzecza Wisły. ..................................... 98
9
Tabela 28. Wartości średniorocznych strat (AAD) obliczone dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły oraz
Zlewni Planistycznych – obszar oddziaływania rzek ......................................................... 103
Tabela 29. Wartości strat historycznych powstałych w wyniku powodzi sztormowych na obszarze
oddziaływania wód morskich ............................................................................................. 104
zdrowia i życia ludzi, środowiska oraz dziedzictwa kulturowego – oddziaływanie wód
morskich ............................................................................................................................ 105
Tabela 31 Podsumowanie ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły w odniesieniu do
działalności gospodarczej – oddziaływanie wód morskich ................................................ 106
Tabela 32. Wartość majątku na obszarach zagrożonych powodzią w kategorii działalność
gospodarcza w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie wód morskich ............. 107
planistycznych Regionu Wodnego Dolnej Wisły i dorzecza Wisły – oddziaływanie wód
morskich ............................................................................................................................ 108
Zlewni Planistycznych – obszar oddziaływania wód morskich.......................................... 109
Tabela 35. Wykaz wałów przeciwpowodziowych wraz z oceną ich stanu technicznego w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły ........................................................................................................ 115
Tabela 36. Wykaz wrót przeciwpowodziowych poddanych ocenie bezpieczeństwa w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły ........................................................................................................ 116
Tabela 37. Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie od rzek ........... 132
Tabela 38. Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie rzek uzupełnione o
ocenę ekspercką ............................................................................................................... 134
Tabela 39. Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie wód morskich . 135
Tabela 40. Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie wód morskich
uzupełnione o ocenę ekspercką ........................................................................................ 137
Tabela 41. Gminy o poszczególnych poziomach ryzyka powodziowego w RW Dolnej Wisły ............ 138
Tabela 42. Obszary problemowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, związane z oddziaływaniem rzek
........................................................................................................................................... 144
Tabela 43. Obszary problemowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, związane z oddziaływaniem wód
morskich ............................................................................................................................ 145
Tabela 44. Priorytety realizacji działań w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie rzek ...... 150
Tabela 45. Priorytety realizacji działań w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie wód
morskich ............................................................................................................................ 156
Tabela 46. Działania techniczne o strategicznym znaczeniu, uwzględnione w wariancie zerowym .. 172
Tabela 47. Przewidywany okres użytkowania przeciwpowodziowych obiektów i budowli
hydrotechnicznych. ............................................................................................................ 174
Tabela 48. Majątek RZGW Gdańsk .................................................................................................... 175
Tabela 49. Majątek ZMiUW w Regionie Wodnym Dolnej Wisły .......................................................... 175
Tabela 50 Majątek Urzędu Morskiego w Gdyni................................................................................... 176
Tabela 51. Działania strategiczne nietechniczne na I cykl planistyczny dla Regionu Wodnego Dolnej
Wisły .................................................................................................................................. 182
10
Tabela 52. Działania strategiczne techniczne na I cykl planistyczny dla Regionu Wodnego Dolnej
Wisły .................................................................................................................................. 183
Tabela 53. Zmiana średniej obszarowej rocznej sumy opadów w latach 1971-2070 w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły. ....................................................................................................... 206
Tabela 54. Wzrost średnich rocznych strat powodziowych [mln zł] w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
210
Tabela 55. Rozkład ilości wniesionych uwag w odniesieniu do obszaru Regionu Wodnego Dolnej
Wisły .................................................................................................................................. 214
Tabela 56. Wskaźniki monitoringu skutków środowiskowych realizacji PZRP ................................... 227
Tabela 57. Zestawienie planowanych działań strategicznych wraz z określeniem częstotliwości
zbierania danych oraz podmiotu odpowiedzialnego ......................................................... 229
Spis rysunków
Rysunek 1. Podsumowanie PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły .............................................. 20
Rysunek 2. Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej ........................................................... 24
Rysunek 3. Schemat relacji pomiędzy PZRP a dokumentami strategicznymi ...................................... 25
Rysunek 4. Graficzne odzwierciedlenie prac planistycznych na poziomie regionu wodnego .............. 27
Rysunek 5. Mapa poglądowa z podziałem administracyjnym Regionu Wodnego Dolnej Wisły. .......... 30
Rysunek 6. Schemat podziału na zlewnie planistyczne Regionu Wodnego Dolnej Wisły. ................... 31
Rysunek 7. Sieć hydrograficzna w Regionie Wodnym Dolnej Wisły ..................................................... 38
Rysunek 8. Katastrofalny zasięg zalania w przypadku przerwania lub uszkodzenia wałów
przeciwpowodziowych na Dolnej Wiśle ............................................................................... 51
Rysunek 9. Schemat organizacyjny ochrony przed powodzią w Polsce .............................................. 58
Rysunek 10. Reforma struktury organów gospodarki wodnej w Polsce ............................................... 59
Rysunek 11 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Regionie Wodnym Dolnej Wisły ... 74
Rysunek 12. Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej .................................................................... 120
Rysunek 13. System zarządzania kryzysowego w kraju ..................................................................... 121
Rysunek 14. Problemy obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym ............................. 126
Rysunek 15. Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w skali RW – oddziaływanie rzek ...... 132
Rysunek 16. Przestrzenny rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego dla gmin położonych na
obszarze oddziaływania rzek w Regionie Wodnym Dolnej Wisły ..................................... 133
obszarze oddziaływania rzek w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, uzupełniony o ocenę
ekspercką .......................................................................................................................... 134
Rysunek 18. Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w skali RW – oddziaływanie wód
morskich ............................................................................................................................ 136
obszarze oddziaływania wód morskich w Regionie Wodnym Dolnej Wisły ...................... 136
obszarze oddziaływania wód morskich w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, uzupełniony o
ocenę ekspercką ............................................................................................................... 137
Rysunek 21. Liczba gmin z bardzo wysokim (5) poziomem ryzyka powodziowego w poszczególnych
zlewniach RW Dolnej Wisły. .............................................................................................. 140
Rysunek 22. Liczba gmin z wysokim (4) poziomem ryzyka powodziowego w poszczególnych
Rysunek 23. Liczba gmin z umiarkowanym (3) poziomem ryzyka powodziowego w poszczególnych
Rysunek 24. Algorytm formułowania wariantów planistycznych ......................................................... 177
Rysunek 25. Algorytm akceptowalności (udatności) środowiskowej przedsięwzięć/działań na poziomie
zlewni ................................................................................................................................. 201
11
Rysunek 26. Schemat analizy akceptowalności (udatności) środowiskowej ...................................... 201
Rysunek 27. Zmiany klimatycznego bilansu wodnego w latach a) 1961–1990, b) 2061–2090 .......... 205
Rysunek 28. Zagrożenie powodziowe w Polsce ................................................................................. 208
Rysunek 29. Przyjęty schemat angażowania społeczeństwa w proces planistyczny ......................... 213
Rysunek
30. Zaangażowanie społeczeństwa na etapie opracowania strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko ............................................................................................ 213
Lista załączników
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
10.1.
10.2.
10.3.
10.4.
11.
12.
12
Lista skrótów
Słownik pojęć
Lista interesariuszy
Katalog celów
Katalog działań
Wstępna ocena ryzyka powodziowego
Mapy zagrożenia powodziowego
Mapy ryzyka powodziowego
Materiały dokumentujące proces konsultacji i udziału społecznego
Program działań dla planu zarządzania ryzykiem powodziowym
Karty HOT-SPOTów dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły
Karty Zlewni dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły wraz z załącznikami mapowymi
Lista działań strategicznych
Lista działań buforowych
Mapy PZRP
Instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym
Streszczenie w 1
języku
nietechnicznym
Streszczenie w języku nietechnicznym
1.
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym, jest końcowym dokumentem wymaganym Dyrektywą
2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka
powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa), po wstępnej ocenie ryzyka powodziowego
(WORP), mapach zagrożenia powodziowego (MZP) i mapach ryzyka powodziowego (MRP),
będących źródłem danych do planu.
Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP) dla obszaru Regionu Wodnego Dolnej Wisły,
jest integralną częścią PZRP dla obszaru Dorzecza Wisły i stanowi zestawienie działań, których
realizacja ma na celu ograniczenie ryzyka powodziowego w regionie oraz poprawę systemu
zarządzania nim. Jest dokumentem strategicznym, zawierającym zestaw najbardziej skutecznych
i ekonomicznie uzasadnionych rozwiązań. Plan został przygotowany przy bezpośrednim współudziale
wielu stron (interesariuszy), m.in. przedstawicieli organów administracji rządowej i samorządowej
(w tym przedstawicieli gmin, Marszałków Województw, Urzędu Morskiego, RZGW), mających wpływ
na zarządzanie ryzykiem powodziowym, zatem zaproponowane rozwiązania oparte są na wiedzy
i doświadczeniu wielu uczestników procesu planistycznego. W procesie przygotowania planów,
poprzez prowadzoną akcję informacyjną i konsultacje społeczne, zapewniony został również udział
społeczeństwa.
Na potrzeby wykonania planu, Region Wodny Dolnej Wisły podzielono na pięć zlewni planistycznych,
dla których, na podstawie wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożenia i map ryzyka
powodziowego oraz wiedzy eksperckiej, zidentyfikowano zagrożenia powodziowe. W następnej
kolejności sformułowano cele zarządzania ryzykiem powodziowym i zaproponowano działania służące
ich osiągnięciu. Dodatkowo opracowano propozycje instrumentów wspomagających realizację
zaproponowanych działań w zakresie finansów, prawa i edukacji.
Region Wodny Dolnej Wisły, obejmuje północną część obszaru dorzecza Wisły poniżej Włocławka od
Korabnik do ujścia do Morza Bałtyckiego (Zatoki Gdańskiej) wraz ze zlewniami rzek Przymorza na
zachód od ujścia Wisły (Łupawą, Łebą, Piaśnicą, Redą i Słupią uchodzącymi bezpośrednio do morza),
po rzekę Pasłękę na wschód od ujścia Wisły. Główną osią hydrograficzną i morfologiczną Regionu jest
rzeka Wisła wraz z jej głównymi dopływami: Brdą, Wdą, Osą, Wierzycą oraz Drwęcą. Region obejmuje
także zlewnie rzek: Elbląg, Pasłęki, Baudy, uchodzących bezpośrednio do Zalewu Wiślanego.
Przeważającą część Regionu Wodnego stanowią użytki rolne (ok. 62,1%), zaś tereny zurbanizowane
to jedynie ok. 2,3% powierzchni i obejmują głównie obszar Trójmiasta wraz z okolicznymi mniejszymi
miejscowościami, a także miasta Słupsk, Elbląg, Bydgoszcz oraz Toruń.
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły wyznaczono 461 Jednolitych Części Wód Powierzchniowych,
w większości naturalnych o umiarkowanym stanie ekologicznym. Szczegółowe dane na ten temat
znajdują się w poniższych tabelach:
Tabela 1. Status JCWP w RW Dolnej Wisły
l.p.
Status JCWP
Ilość
Łączna długość
[km]
1
Naturalna
321
6998,74
2
Sztuczna
119
4328,64
3
Silnie zmieniona
21
294,56
461
11621,94
RAZEM:
14
Źródło: opracowanie własne
Tabela 2. Stan ekologiczny JCWP w RW Dolnej Wisły
l.p.
Stan ekologiczny JCWP
Ilość
Łączna długość [km]
1
2
Bardzo dobry
Dobry i powyżej dobrego
1
124
3,76
3417,49
3
Dobry
60
1201,17
4
Słaby
69
1637,11
5
Umiarkowany
172
4217,83
6
Zły
35
1144,59
461
11621,94
RAZEM:
Najbardziej charakterystycznymi obszarami Regionu Dolnej Wisły są depresyjne tereny polderowe
Żuław Wiślanych wraz z Jeziorem Drużno oraz dynamicznie zmieniające się wybrzeże morskie.
Żuławy to wyjątkowy obszar na terenie Polski, stanowiący obszary delty Wisły, charakterystyczny
przede wszystkim ze względu na proces polderyzacji, który trwa już od ponad 600 lat. Polderowe
układy wodnomelioracyjne są zbudowane z wałów przeciwpowodziowych, pompowni odwadniających,
śluz wałowych nawadniających, budowli wewnątrzpolderowych, kanałów i sieci rowów z zastawkami.
Grawitacyjne układy wodnomelioracyjne składają się z cieków naturalnych, kanałów i rowów
z drenowaniem. Egzystowanie na tych terenach ludzi wymusza sprawne funkcjonowanie systemu
melioracyjnego, który jest gwarantem bezpieczeństwa.
Oddziaływanie morskie na strefę brzegową w Regionie Wodnym Dolnej Wisły ma różne formy.
Głównymi czynnikami kształtującymi rozwój strefy brzegowej lub jej niszczenie są procesy
hydrodynamiczne związane z falowaniem oraz zmianami poziomu morza. Fale morskie mogą
oddziaływać bezpośrednio na obszary strefy brzegowej oraz oddziaływać na brzeg pośrednio poprzez
wewnętrzne wody morskie w przypadku Zalewu Wiślanego. W strefie brzegowej rozwinęło się wiele
miast i miejscowości portowych, które dla właściwego rozwoju, muszą mieć zapewnione
bezpieczeństwo powodziowe.
Region Wodny Dolnej Wisły zagrożony jest wystąpieniem powodzi o różnorodnej genezie:
opadowych, roztopowych, zatorowych, sztormowych (Zatoka Gdańska i Zalew Wiślany) oraz powodzi
wewnątrz
polderów
żuławskich,
funkcjonujących
gospodarczo
tylko
dzięki
osłonie
przeciwpowodziowej. W Regionie Wodnym Dolnej Wisły zdarzają się również wezbrania mieszane,
powodowane cofką od strony morza, powodujące piętrzenie się wód na odcinkach ujściowych w tym
utrudnienie swobodnego odpływu wód rzeką Wisłą.
W wyniku analiz przestrzennych przeprowadzonych na etapie tworzenia planu otrzymano następujące
wnioski:



Wśród 42 znaczących powodzi historycznych wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego
w Regionie Wodnym Dolnej Wisły występowały głównie powodzie rzeczne (opadowe), jak również
powodzie związane z topnieniem śniegu (powodzie roztopowe). Bardzo często mechanizm powstawania
powodzi był niemożliwy do jednoznacznego zdiagnozowania. Charakterystyczne dla Regionu Wodnego
Dolnej Wisły jest występowanie powodzi od strony morza (powodzie sztormowe), powodzi zatorowych
oraz powodzi powodowanych cofką (od strony morza i głównej rzeki). Większość powodzi w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły, które zostały zaliczone do znaczących powodzi historycznych powodowała
negatywne skutki przede wszystkim dla działalności gospodarczej, a w mniejszym stopniu dla życia i
zdrowia ludzkiego, środowiska oraz dziedzictwa kulturowego.
Większość powodzi, które miały miejsce na Wiśle została spowodowana zatorami lodowymi. Problem
powodzi letnich opadowych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły w największym stopniu generuje rzeka
Wisła.
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły wyznaczono 53 obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi
(w ramach opracowania Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego). Ich łączna powierzchnia wynosi 3 674
2
km . Powierzchnia ta stanowi 10,5% powierzchni całego Regionu Wodnego, ok. 2% powierzchni dorzecza
15
Wisły oraz 1,2% powierzchni Polski. Długość rzek objętych obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo
powodzi w Regionie wynosi 2 138 km, natomiast długość rzek rozpatrywanych w WORP 3 348 km.
Na terenie Regionu Wodnego Dolnej Wisły, obszary zagrożone powodzią od rzek o małym
prawdopodobieństwie wystąpienia (p=0,2%) zamieszkuje 26 522 osoby, obszary zagrożone powodzią
o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia (p=1%) zamieszkuje 14 778 osób, a w obszarze
zagrożonym powodzią o dużym prawdopodobieństwie wystąpienia (p=10%) przebywa na stałe 6 630
osób. Obszary zagrożone powodzią od morza i morskich wód wewnętrznych o małym
prawdopodobieństwie wystąpienia (p=0,2%M) zamieszkuje 48 684 osoby, obszary zagrożone
powodzią o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia (p=1%M) zamieszkuje 28 223 osoby. Obszary
chronione obwałowaniami w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, narażone na zalanie w przypadku
zniszczenia obiektów biernej ochrony przed powodzią od strony rzek, zamieszkuje 99 258 osób, zaś
od strony morza 36 851 osób.
Szczegółowe informacje związane z zagrożeniem i ryzykiem powodziowym, obejmujące powierzchnie
terenów zagrożonych, wartość znajdującego się na nich majątku oraz wysokość potencjalnych strat
wynikających z ewentualnego wystąpienia powodzi, dla głównych analizowanych scenariuszy,
przedstawiono w tabeli poniżej (szczegółowe zestawienie w odniesieniu do wszystkich scenariuszy
wystąpienia powodzi znajduje się w dalszej części opracowania):
Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
Tereny
przemysłowe
Tereny
komunikacyjne
Lasy
Tereny
rekreacyjnowypoczynkowe
Grunty orne
Użytki zielone
Tereny
pozostałe
Tabela 3. Zagrożenie i ryzyko powodziowe w RW Dolnej Wisły – wartości charakterystyczne dla głównych
scenariuszy
Ogółem
0.2%
490
123
169
7 085
351
15 353
23 939
1 499
49 009
1%
277
72
113
5 959
298
12 114
20 782
1 436
41 051
Region Wodny
Dolnej Wisły
Powierzchnia
form
użytkowania
terenu [ha]
Wartość
majątku
[mln zł]
Potencjalne
straty
finansowe
[mln zł]
16
10%
115
41
75
4 250
225
8 480
15 881
1 337
30 404
WZ
4 460
645
953
5 165
637
138 842
33 180
458
184 340
0,2%M
852
624
416
3 879
364
7 020
13 856
1 133
28 144
1%M
503
446
281
2 777
291
3 427
10 305
1 041
19 071
PZ
2 034
291
426
2 261
254
70 543
20 480
236
96 525
0.2%
1 755
636
737
1
18
22
16
0
3 185
1%
1 023
383
490
0
15
17
14
0
1 944
10%
445
235
327
0
11
12
11
0
1 042
WZ
16 582
3 640
4 156
0,4
32
198
22
0
24 631
0,2%M
3 282
3 697
1 821
0
19
10
10
0
8 838
1%M
1 937
2 644
1 233
0
15
5
7
0
5 841
PZ
7 038
1 662
1 859
0,2
13
101
14
0
10 686
0.2%
516
233
61
1
18
22
16
0
867
1%
281
141
40
0
15
17
14
0
509
10%
118
84
27
0
11
12
11
0
263
WZ
7 310
1 727
398
0,4
32
198
22
0
9 689
0,2%M
965
1260
150
0
19
13
10
0
2 417
1%M
523
766
87
0
15
5
7
0
1 403
PZ
2 510
620
172
0,2
13
101
14
0
3 430
Źródło: [1] Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego, IMGW
Źródło: [2] Analizy w ramach prac nad PZRP
Źródło: [3] Analiza obszarów narażonych na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wałów - suplement
Ogółem potencjalne straty spowodowane powodzią od rzek o dużym prawdopodobieństwie
wystąpienia oszacowano na 263 mln zł, straty spowodowane powodzią o średnim
prawdopodobieństwie to już 509 mln zł, natomiast powodzie o małym prawdopodobieństwie
wystąpienia są przyczyną strat w wysokości aż 867 mln zł. Potencjalne straty spowodowane
powodzią od morza i morskich wód wewnętrznych o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia
wynoszą 1 403 mln zł, zaś o małym prawdopodobieństwie wystąpienia aż 2 417 mln zł. Straty
związane ze scenariuszem całkowitego zniszczenia obwałowań w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
generują potencjalne straty w wysokości 9 689 mln zł, z czego największą część stanowią straty dla
obszarów depresyjnych Żuław Wiślanych. Straty związane ze zniszczeniem lub uszkodzeniem
budowli ochronnych pasa technicznego oszacowano na poziomie 3 430 mln zł.
W ramach analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w skali pięciostopniowej określono
również ryzyko powodziowe dla 158 gmin, stanowiących obszar oddziaływania rzek oraz 33
zagrożonych od strony morza i morskich wód wewnętrznych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
Wskazano łącznie 5 oraz 2 gminy o najwyższym zintegrowanym ryzyku powodziowym stanowiących
odpowiednio obszary oddziaływania rzek jak i wód morskich. Liczby te w wyniku oceny eksperckiej,
której podstawą były ONNP, uległa zwiększeniu do 30 gmin. zagrożonych od rzek i 15 od strony
morza i morskich wód wewnętrznych.
Analizy przeprowadzone na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego pozwoliły obliczyć
wartości średniorocznych strat (AAD) dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły, które wynoszą
odpowiednio 37 258 tys. zł na obszarze oddziaływania rzek oraz 68 199 tys. zł na obszarze
oddziaływania wód morskich, co stanowi łącznie 105 457 tys. zł.
Dodatkowo w ramach opracowania PZRP wykonano dodatkowe analizy oparte na danych
dotyczących powodzi historycznych, materiałów naukowych, wiedzy eksperckiej oraz konsultacji
w ramach prac Zespołów Planistycznych Zlewni, Grupy Planistycznej i Komitetu Sterującego.
Na podstawie powyższych analiz oraz oceny eksperckiej w ramach PZRP zostały wyznaczone
obszary
problemowe
(hot-spoty),
dla
których
zaplanowano
działania
inwestycyjne
w pierwszym okresie planistycznym:
Tabela 4. Obszary problemowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
Obszar oddziaływania rzek
Obszar oddziaływania wód morskich
ZP Rzek Przymorza
ZP Rzek Przymorza/ZP Zalewu Wiślanego i
Zatok
- Miasto Słupsk
- Dębki i ujście Piaśnicy (Krokowa)
- Miasta portowe wraz z odcinkami ujściowymi
ZP Zalewu Wiślanego i Zatok
rzek (Jastarnia, Władysławowo, Ustka, Hel, Łeba,
- Żuławy (w tym Nowy Dwór Gdański i Elbląg)
Gdańsk)
- Miasto Gdańsk – zagrożenie od rzek
- Miasto Pruszcz Gdański
- Miasto Wejherowo
- Tereny nad Zalewem Wiślanym (Kąty Rybackie,
- Miasto Reda
Przebrno, Krynica Morska, Tolkmicko i Frombork)
ZP Dolnej Wisły
ZP Rzek Przymorza/ZP Zalewu Wiślanego i
- Dolna Wisła (w tym Toruń)
ZP Brdy, Wdy i Wierzycy
Zatok
- Bydgoszcz
- Erozja brzegów morskich
- Świecie
- Gniew
ZP Drwęcy i Osy
- Miasto Brodnica
- Nowe Miasto Lubawskie
- Grudziądz
Źródło: Analizy w ramach prac nad PZRP
Ponadto w Regionie Wodnym Dolnej Wisły zidentyfikowano 6 głównych problemów związanych
z zarządzaniem ryzykiem powodziowym w odniesieniu do całego Regionu Wodnego:
17

brak rozwiniętej na odpowiednim poziomie osłony hydrologiczno-meteorologicznej w zlewniach służącej
prognozowaniu i ostrzeganiu społeczeństwa przed nadchodzącym zagrożeniem powodujące potrzebę
wzmocnienia krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń oraz stworzenia lokalnych systemów
osłony ochrony powodziowej, które powinny być sprzężone z krajowym systemem monitoringu, prognoz i
ostrzeżeń;

niska świadomość ludzi, firm i instytucji publicznych na temat zagrożenia powodziowego oraz metod
ograniczania ryzyka powodziowego na etapie przygotowania się do powodzi oraz na etapie prowadzenia
akcji przeciwpowodziowej i usuwania skutków powodzi;

wieloletnie zaniedbania związane z niskimi nakładami finansowymi na działania utrzymaniowe,
powodujące pogarszanie stanu technicznego infrastruktury przeciwpowodziowej;

zmiany klimatu zwiększające ryzyko wystąpienia zdarzeń ekstremalnych, w tym także powodzi (wezbrania
opadowe oraz sztormowe) i postępująca antropopresja na obszary szczególnego zagrożenia powodzią, co
generuje podwyższenie ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym, powoduje potrzebę opracowania
odpowiednich aktów prawnych, w tym również szczegółowych warunków technicznych pod jakimi dyrektor
RZGW lub Urzędu Morskiego będzie mógł zwolnić z zakazów dotyczących zabudowy na obszarach
szczególnego zagrożenia powodzią;

brak odpowiednich instrumentów prawnych i finansowych, zniechęcających lub skłaniających do
określonych zachowań oraz zwiększających bezpieczeństwo powodziowe, powoduje potrzebę zmian
prawnych w celu umożliwienia wpływania na prywatnych właścicieli urządzeń hydrotechnicznych;

brak lub niewłaściwie prowadzone analizy popowodziowe na obszarze całego kraju, powodujące potrzebę
ujednolicenia systemu gromadzenia danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym na terenie kraju
oraz potrzebę prowadzenia analiz skuteczności systemu zarządzania ryzykiem powodziowym celem
wypracowania rekomendowanych zmian.
W celu ograniczenia zagrożenia i ryzyka powodziowego w Regionie w pierwszej kolejności brano
pod uwagę działania nietechniczne, których celem jest zwiększenie odporności zagrożonych
społeczności i obiektów na powódź, przy założeniu, że całkowicie zagrożenia wyeliminować się nie
da. W drodze analiz i prac nad PZRP wytypowano szereg działań nietechnicznych wspierających,
mających na celu wsparcie systemowe zarządzania ryzykiem powodziowym. Ponadto zdefiniowano
działania nietechniczne do wdrożenia jako komplementarne w ramach konkretnego obszaru
problemowego.
Dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły działania nietechniczne mają charakter wspomagający tzn.
w wielu przypadkach ich realizacja nie jest wystarczająca do odpowiedniego ograniczenia ryzyka
powodziowego. Niemniej jednak ich realizacja jest rekomendowana jako działania korzystne
zarówno dla celów ograniczania ryzyka powodziowego, jak i dla środowiska. Działania techniczne
należy traktować jako uzupełniające, ale jednak również konieczne do wdrożenia dla zapewnienia
odpowiedniej ochrony dla terenów najbardziej zagrożonych w odniesieniu do zdrowia i życia ludzi.
Głównym celem Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Regionu Dolnej Wisły jest redukcja
zagrożenia i ryzyka powodziowego do poziomu akceptowalnego. Najbliższy 6-letni okres
planistyczny pozwoli na wprowadzenie działań realizujących główne cele PZRP. W pierwszym
okresie planistycznym zostaną też wdrożone instrumenty wspomagające realizację zamierzonych
działań. Planuje się również prowadzenie intensywnej działalności edukacyjnej na szeroką skalę.
Głównym założeniem jest dotarcie do jak największej liczby osób na różnych poziomach, w celu
zwiększenia świadomości na temat zagrożeń oraz możliwych sposobów reagowania na powódź,
której nie sposób wyeliminować całkowicie.
18
Jedno z najważniejszych działań strategicznych w najbliższym cyklu planistycznym to wdrożenie
odpowiednich przepisów i aktów prawnych. Pozwoli ono na ograniczenie już istniejącego ryzyka
powodziowego oraz ograniczy jego zwiększanie. Ważnym celem w tym kontekście jest również
stworzenie systemu finansowania działań strukturalnych i niestrukturalnych obniżających poziom
zagrożenia i ryzyka powodziowego.
Wdrożenie zaproponowanych działań w najbliższym okresie planistycznym pozwoli zmniejszyć
zagrożenie i ryzyko powodziowe, mając jednak w świadomości, że nieosiągalne jest zmniejszenie
zagrożenia do poziomu zerowego.
Planowane nakłady finansowe w pierwszym cyklu planistycznym dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły
dla wytypowanych działań nietechnicznych oraz technicznych w odniesieniu do wyznaczonych
obszarów problemowych zestawiono w poniższej tabeli:
Tabela 5. Planowane nakłady finansowe dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły w I cyklu planistycznym
ZPZ
Oddziaływanie rzek
Rzek Przymorza
Zalewu Wiślanego i Zatok
Dolnej Wisły
Brdy, Wdy i Wierzycy
Oddz.
wód
morskich
Drwęcy i Osy
Rzek Przymorza / Zalewu
Wiślanego i Zatok
Szacunkowe koszty
I cykl planistyczny
Obszar problemowy
HOT SPOT: Miasto Słupsk
HOT SPOT: Dębki i ujście Piaśnicy (Krokowa)
HOT SPOT: Żuławy (w tym miasto Nowy Dwór Gdański i Elbląg)
HOT SPOT: Miasto Gdańsk
HOT SPOT: Miasto Pruszcz Gdański
HOT SPOT: Miasto Wejherowo
HOT SPOT: Miasto Reda
HOT SPOT: Dolna Wisła (w tym Toruń)
HOT SPOT: Bydgoszcz
HOT SPOT: Świecie
HOT SPOT: Gniew
HOT SPOT: Miasto Brodnica
HOT SPOT: Nowe Miasto Lubawskie
HOT SPOT: Miasto Grudziądz
SUMA
1 900 000,00 zł
4 300 000,00 zł
440 450 000,00 zł
118 500 000,00 zł
48 600 000,00 zł
1 000 000,00 zł
200 000,00 zł
491 000 000,00 zł
20 100 000,00 zł
6 500 000,00 zł
100 000,00 zł
500 000,00 zł
3 750 000,00 zł
5 600 000,00 zł
SUMA
1 142 500 000,00 zł
10 000 000,00 zł
28 450 000,00 zł
69 800 000,00 zł
108 250 000,00 zł
SUMA CAŁKOWITA DLA REGIONU WODNEGO
1 250 750 000,00 zł
HOT SPOT: Erozja brzegów morskich
HOT SPOT: Miasta Portowe
HOT SPOT: Tereny nad Zalewem Wiślanym
Źródło: Opracowanie własne
Podstawowe informacje na temat zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz planowanych działań
w Regionie Wodnym Dolnej Wisły zaprezentowano również w formie graficznej (Rysunek 1).
19
Rysunek 1. Podsumowanie PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły
Region Wodny Dolnej Wisły:
 Powierzchnia całkowita
 Powierzchnia ONNP
3 549 631 ha
367 400 ha
Zagrożenia woda- rzeki (woda 1%)
 Powierzchnia zagrożona
 Ilość zagrożonych mieszkańców
 Ilość zagrożonych obiektów użyteczności
społecznej
 Ilość budynków stanowiących zagrożenie
dla środowiska
 Ilość budynków cennych kulturowo
 AAD
 Potencjalne straty całkowite
- zabudowa mieszkaniowa
41 051 ha
14 778 os.
25 szt.
1 szt.
14 szt.
0,037 mld zł
0,5 mld zł
0,3 mld zł
Zagrożenia woda – morze (woda 1%)
 Powierzchnia zagrożona
 Ilość zagrożonych mieszkańców
 Ilość zagrożonych obiektów użyteczności
społecznej
 Ilość budynków stanowiących zagrożenie
dla środowiska
 Ilość budynków cennych kulturowo
 AAD
 Potencjalne straty całkowite
19 828 ha
28 223 os.
3 szt.
6 szt.
16 szt.
0,068 mld zł
1,4 mld zł
0,5 mld zł
Zaproponowane działania nietechniczne i
techniczne:
 Pierwszy cykl planistyczny
(2016-2021)
- Inwestycje strategiczne
- Inwestycje buforowe
 Kolejny cykl planistyczny
(2022-….)
 Budżet niezbędny na remonty
i odtworzenia (rocznie)
1,25 mld zł
0,2 mld zł
3,7 mld zł
0,2 mld zł
Zagrożenia - woda – rzeki (scenariusz WZ)
 Potencjalne straty - całkowite zniszczenie
obwałowań
 Obszary chronione obwałowaniami
 Liczba zagrożonych mieszkańców
Najważniejsze zadania:
Zagrożenia - woda – morze (scenariusz PZ)
 Ochrona przeciwpowodziowa dolnego odcinka
Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki
 Kompleksowe zabezpieczenie
przeciwpowodziowe Żuław do roku 2030
 Potencjalne straty - całkowite zniszczenie
budowli pasa technicznego
 Obszary chronione
 Liczba zagrożonych mieszkańców
9,69 mld zł
7,3 mld zł
184 340 ha
99 258 os.
3,4 mld zł
2,5 mld zł
96 525 ha
36 851 os.
Obniżenie wartości średniorocznych strat (AAD) w wyniku realizacji działań strategicznych dla rzek – 17,22%
Obniżenie wartości średniorocznych strat (AAD) w wyniku realizacji działań strategicznych dla wód morskich – 7,39%
Wyniki analizy dla Wariantu Inwestycyjnego (uwzględniającego remonty i odtworzenia istniejącej infrastruktury) na
pierwszy cykl planistyczny
Powodzie letnie (rzeki)
20
Powodzie letnie (morze)
Powodzie zatorowe
Wartość bieżąca netto (ENPV)
25 6651 339
202 232 533
1 315 338 634
Wewnętrzna stopa zwrotu (EIRR)
17,84%
9,53%
7,61%
Stosunek korzyści do kosztów (B/C)
2,20
1,45
1,22
Wprowadzenie 2
WAŻNE INFORMACJE
Podstawą prawną opracowania Planów Zarządzania
Ryzykiem Powodziowym (PZRP) na poziomie
europejskim jest Dyrektywa 2000/60/WE. Zgodnie z art.
6 niniejszej Dyrektywy, PZRP powstały w oparciu
o mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego, które
stanowią ich integralny element.
PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych
tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem
powodziowym w przyszłości i są dokumentem
opracowanym po raz pierwszy w Polsce.
Prace analityczne, diagnostyczne i planistyczne
związane z przygotowaniem Planów oparte były na
strukturze hierarchicznej ‘zlewnia – region wodny –
dorzecze’ i prowadzone przy pełnej współpracy
z KZGW, RZGW, WZMiUW, a także pozostałymi
lokalnymi interesariuszami.
Organizacja procesu planistycznego opracowania
PZRP uwzględniała udział komitetów sterujących, grup
planistycznych regionów wodnych i dorzeczy oraz
zespołów planistycznych zlewni.
Projekt planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla
Regionu Wodnego Dolnej Wisły jest dokumentem
strategicznym, zawierającym zestaw najbardziej
ekonomicznych i skutecznych przedsięwzięć
mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa
powodziowego w regionie, opartych na wiedzy i
doświadczeniach wykonawcy po konsultacjach z
uczestnikami procesu planistycznego.
PZRP zostały skoordynowany z Ramową Dyrektywą
Wodną oraz innymi dyrektywami środowiskowymi, a
także
szeregiem
obowiązujących
w
Polsce
dokumentów strategicznych i planistycznych.
Wprowadzenie
2.
Wprowadzenie
2.1. Cele i zakres planu
Opracowane projekty Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym w przyszłości,
stwarzając jednocześnie szanse na proaktywne podejście w inicjowaniu i wdrażaniu działań
inwestycyjnych oraz instrumentów wspomagających. Wnioski płynące z przygotowanych planów będą
także podstawą dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej
i wpłyną na rozwój branży, przyszłą strukturę zarządzania majątkiem oraz metodykę priorytetyzacji
działań inwestycyjnych i wspomagających w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych
i komunikacyjnych. Przedstawione Plany będą podstawą ich przyszłych aktualizacji i rozpoczną
nieprzerwany proces ciągłej poprawy systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami.
Prace analityczne, diagnostyczne i planistyczne związane z przygotowaniem Planów oparte były na
strukturze hierarchicznej ‘zlewnia – region wodny – dorzecze’ i prowadzone przy pełnej współpracy
z Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej, Regionalnymi Zarządami Gospodarki Wodnej,
Wojewódzkimi Zarządami Melioracji i Urządzeń Wodnych, a także pozostałymi lokalnymi
interesariuszami, którzy uczestniczyli w ich tworzeniu poprzez zorganizowany system komitetów
sterujących i grup planistycznych regionów wodnych i dorzeczy oraz zespołów planistycznych zlewni.
Wyżej wymienione prace, były w pełni kontynuacją wcześniej wykonanych działań związanych ze
wstępną oceną ryzyka powodziowego oraz przygotowaniem map zagrożenia i ryzyka powodziowego
dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Wytycznymi w tym zakresie była
Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia przedmiotowego zamówienia oraz przepisy prawa
zawarte m.in. w:
 Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r.
w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim;
 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 roku
ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej UE, zwana Ramową
Dyrektywą Wodną (RDW);
 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych
oraz dzikiej fauny i flory;
 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r.
w sprawie ochrony dzikiego ptactwa;
 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie
oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko;
 Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca
infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE);
 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne wraz z aktami wykonawczymi;
 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska wraz z aktami wykonawczymi;
 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
22
Zakres wykonanych prac przy opracowaniu Planów przez zespoły planistyczne obejmował blisko 150
niezależnych działań i produktów pośrednich, w tym osiągnięcie kluczowych kamieni milowych dla
opracowania dokumentacji, wymienionych poniżej:
Wprowadzenie
 Zdiagnozowanie problemów zarządzania ryzykiem powodziowym, w tym diagnozy zagrożenia
ryzyka powodziowego i strat, analizy obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej i źródeł
wzrostu ryzyka powodziowego;
 Zdefiniowanie celów głównych i szczegółowych zarządzania oraz przypisanie im grup działań,
tworząc schemat ich osiągnięcia w zdefiniowanym okresie;
 Opracowanie instrumentów wspomagających realizacje działań nietechnicznych i technicznych
dla zidentyfikowanych wariatów planistycznych zarządzania ryzykiem;
 Sporządzenie dokumentu roboczego (projekty) Planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla
obszarów regionów wodnych i dorzeczy;
 Przeprowadzenie konsultacji społecznych sporządzonych Planów i kampanii informacyjnej;
 Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów Planów
zarządzania ryzykiem powodziowym;
 Zapewnienie spójności Planów i aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami.
Zdefiniowane trzy cele główne zarządzania ryzykiem powodziowym, tj.:
1) Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego,
2) Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego,
3) Poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym,
realizowane będą poprzez wdrożenie odpowiednich grup działań. Na potrzeby PZRP zdefiniowano
w sumie 71 grup działań (dedykowanych zarówno dla zagrożeń od wód śródlądowych jak i morskich).
Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym zostały wykonane w bieżącym cyklu planistycznym dla
20 000 km rzek, położonych na terenie 9 regionów wodnych i 3 dorzeczy i obejmują po raz pierwszy
pakiet działań nietechnicznych, technicznych oraz identyfikacje potrzeb utrzymaniowych obecnej, jak
i przyszłej infrastruktury przeciwpowodziowej.
Niniejszy dokument stanowi Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Regionu Wodnego Dolnej
Wisły.
2.2. Podstawy prawne
Na poziomie europejskim zasadnicze ramy dla opracowania PZRP określają Dyrektywa 2000/60/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego
działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. UE L 327 z 22.12.2000, s. 1 z późn. zm.) – Ramowa
Dyrektywa Wodna oraz dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23
października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dz. Urz. UE L 288
z 6.11.2007, s. 27 z zm.), zwana Dyrektywą Powodziową.
Ramowa Dyrektywa Wodna zobligowała państwa członkowskie do opracowania planów
gospodarowania wodami w dorzeczu dla każdego obszaru dorzecza oraz programów działań w celu
osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego i chemicznego. Wdrożenie programów działań ma również
przyczynić się do ograniczenia skutków powodzi (art. 11 ust. 3 lit. l RDW), natomiast ograniczanie
ryzyka wystąpienia powodzi nie jest głównym celem tej dyrektywy.
Ustanowienie ram dla oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, w celu ograniczania
negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz
działalności gospodarczej, związanych w powodziami na terytorium UE jest celem Dyrektywy
Powodziowej. Podstawowym instrumentem dla realizacji tego celu jest plan zarządzania ryzykiem
23
Wprowadzenie
powodziowym, skoordynowany na obszarze dorzecza lub obszaru wybrzeża. Plany te powinny zostać
opracowane i opublikowane do 22 grudnia 2015 r.
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym są opracowywane na podstawie map zagrożenia
powodziowego i map ryzyka powodziowego, sporządzanych zgodnie z art. 6 Dyrektywy Powodziowej.
Mapy stanowią element planu zarządzania ryzykiem powodziowym. Poniżej przedstawiono
harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej.
Rysunek 2. Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej
Źródło: www.kzgw.gov.pl
Dyrektywa Powodziowa wymaga, aby dokumenty opracowywane na potrzeby jak i w ramach prac nad
planami zarządzania ryzykiem powodziowym (wstępne oceny ryzyka powodziowego, mapy
zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego), oraz projekty planów zarządzania ryzykiem
powodziowym były podawane do publicznej wiadomości. Stosownie do art. 10 ust. 2 Dyrektywy
Powodziowej na państwach członkowskich ciąży obowiązek zachęcania zainteresowanych stron do
aktywnego udziału w opracowaniu, przeglądzie i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem
powodziowym.
Postanowienia Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej zostały transponowane do
prawa krajowego ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jedn. Dz. U. 2012, poz. 145 z
późn. zm.), która zakłada, iż ochrona przed powodzią będzie realizowana z uwzględnieniem
wszystkich elementów zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności zapobiegania, ochrony,
stanu należytego przygotowania i reagowania w przypadku wystąpienia powodzi, usuwania skutków
powodzi, odbudowy i wyciągania wniosków w celu ograniczania potencjalnych negatywnych skutków
powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej.
2.3. Relacje PZRP z innymi obszarami działania
24
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym powiązane są z wieloma dokumentami strategicznymi oraz
planistycznymi. Wszystkie te dokumenty są w większości komplementarne. Wskazują one na potrzebę
realizacji działań, które zostały wyróżnione w PZRP. Z drugiej strony, niektóre spośród tych
dokumentów, uwzględniają zapisy zawarte w Planach.
Wprowadzenie
Najważniejszym spośród tych dokumentów, określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze
rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju
z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, jest Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju –
Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności (DSRK).
PZRP nie są wprost powiązane jedynie ze Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 oraz ze
Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020. Należy jednak zaznaczyć, że Plany przewidują działania
mające na celu budowę programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat
źródeł zagrożenia i ryzyka powodziowego, co przyczyni się do zwiększenia wartości kapitału
ludzkiego. Schemat relacji dokumentów strategicznych i planistycznych w gospodarce wodnej
z Planami Zarządzania Ryzykiem Powodziowym przedstawiono na schemacie poniżej.
Rysunek 3. Schemat relacji pomiędzy PZRP a dokumentami strategicznymi
2.4. Opis procesu planistycznego
Powodzenie wdrożenia Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym jest uzależnione od sposobu
prowadzenia procesu planistycznego. Włączenie wielu stron (interesariuszy) do tego procesu, od
początku procesu planistycznego może przyczynić się do szybszego, a na pewno łatwiejszego
wdrożenia zapisów Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. W celu włączenia wielu organów,
instytucji, przedstawicieli jednostek rządowych i samorządowych powołano komitety sterujące i grupy
planistyczne działające na poziomie dorzeczy i regionów wodnych oraz zespoły planistyczne zlewni,
działające w poszczególnych zlewniach planistycznych, wchodzących w skład regionów wodnych sposób ich pracy opisano w dalszych rozdziałach Planu.
Od początku procesu opracowywania PZRP zapewniono udział wielu gremiów związanych z szeroko
pojętą ochroną przeciwpowodziową. Takie podejście było uzasadnione nie tylko wymogami prawnymi
(Dyrektywa Powodziowa i ustawa Prawo wodne), ale i względami praktycznymi.
25
Wprowadzenie
W procesie przygotowania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym przewidziano również udział
społeczeństwa. Proces uczestnictwa społeczeństwa w przygotowaniu PZRP skoordynowano
z procesem udziału w opracowywaniu Planów Gospodarowania Wodami (wynikającymi z wdrażania
RDW).
Przebieg procesu planistycznego w regionie wodnym
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) są końcowym, czwartym dokumentem
planistycznym wymaganym Dyrektywą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23
października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa
Powodziowa).
W celu opracowania planu zarządzania ryzykiem powodziowym przeprowadzony został proces
planistyczny
obejmujący
swoim
zakresem
wiele
analiz
zagrożenia
powodziowego,
w tym zagrożenia od strony morza i morskich wód wewnętrznych, a także strategicznych analiz
systemu ochrony przeciwpowodziowej. W pierwszej kolejności na podstawie map zagrożenia i ryzyka
powodziowego zidentyfikowano zagrożenia powodziowe dla Regionu Wodnego. Rozpoznane
problemy w Regionie Wodnym oraz zebrane informacje o charakterystyce obszaru pozwoliły na
stworzenie karty dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
Karta Regionu Wodnego stanowiła podstawę do stworzenia projektu planu zarządzania ryzykiem
powodziowym dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
W trakcie prac planistycznych odbywały się posiedzenia z Grupami Planistycznymi oraz Komitetami
Sterującymi Regionu Wodnego, w trakcie których prezentowano i konsultowano wyniki prac nad PZRP
poszczególnych Zespołów Planistycznych Zlewni.
W trakcie posiedzeń na wszystkich poziomach prowadzone były dyskusje na temat problemów
funkcjonowania systemu ochrony przeciwpowodziowej i sposobów zmniejszenia zagrożenia i ryzyka
powodziowego, na podstawie których sformułowano warianty rozwiązań umożliwiające osiągnięcie
celów głównych i szczegółowych planu zarządzania ryzykiem powodziowym.
Niniejszy Projekt planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły jest
dokumentem strategicznym, zawierającym zestaw najbardziej ekonomicznych i skutecznych
przedsięwzięć mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego w regionie, opartych na
wiedzy i doświadczeniach wykonawcy po konsultacjach z uczestnikami procesu planistycznego.
Opracowane zostały propozycje instrumentów wspomagających realizację zaproponowanych działań
w zakresie finansów, prawa i edukacji.
Opracowany plan zarządzania ryzykiem powodziowym skoordynowany został z Ramową Dyrektywą
Wodną oraz innymi dyrektywami środowiskowymi w celu osiągnięcia korzyści związanych ze
zmniejszeniem zagrożenia w Regionie Wodnym Dolnej Wisły przy zachowaniu dobrego stanu
środowiska naturalnego.
Aby osiągnąć skuteczność we wdrożeniu planu wprowadzone zostały konsultacje społeczne, w celu
wypracowania kompromisu wielu środowisk w odniesieniu do zamierzonych działań. Plan będzie
skuteczny, gdy będzie możliwe osiągnięcie celów przy minimum niepożądanych konsekwencji. Na
poniższym rysunku przedstawiono schemat prac planistycznych na poziomie Regionu Wodnego:
26
Wprowadzenie
Rysunek 4. Graficzne odzwierciedlenie prac planistycznych na poziomie regionu wodnego
27
Wprowadzenie
28
Opis obszaru 3
planowania
WAŻNE INFORMACJE
Region Wodny Dolnej Wisły zajmuje powierzchnię
2
35 496,31 km , co stanowi 19,5% obszaru dorzecza
Wisły i 11,3% powierzchni kraju. Obszar ten jest
położony w zasięgu trzech województw: kujawskopomorskiego,
pomorskiego
oraz
warmińskomazurskiego.
Pod względem geograficznym Region Wodny Dolnej
Wisły obejmuje 38 mezoregionów, w tym tereny
pojezierzy oraz pobrzeży Morza Bałtyckiego. Jest to
typowy obszar nizinny rozcięty licznymi dolinami.
Główną osią hydrograficzną i morfologiczną Regionu
Wodnego Dolnej Wisły jest rzeka Wisła poniżej
Włocławka do ujścia do Morza Bałtyckiego, której
długość wynosi ok. 260 km. Obszar jej zlewni w
Regionie stanowi 70,3% całej jego powierzchni.
Pozostałą część powierzchni Regionu Wodnego
stanową zlewnie rzek Przymorza na zachód od ujścia
Wisły po rzekę Słupię włącznie oraz na wschód od
ujścia Wisły.
Integralną częścią Regionu Wodnego Dolnej Wisły jest
brzeg morski od granicy państwa (km Z 0.0-22.0) do
miejscowości Ustka (km 233.5).
29
Opis obszaru planowania
3.
3.1. Wprowadzenie
Region Wodny Dolnej Wisły obejmuje północną część obszaru dorzecza Wisły, poniżej Włocławka, do
ujścia do Morza Bałtyckiego (Zatoki Gdańskiej), zlewnie rzek Przymorza na zachód od ujścia Wisły po
rzekę Słupię włącznie oraz na wschód od ujścia Wisły, po rzekę Pasłękę włącznie.
Integralną częścią Regionu Wodnego Dolnej Wisły jest brzeg morski od granicy państwa (km Z 0.022.0) do miejscowości Ustka (km 233.5).
Rysunek 5. Mapa poglądowa z podziałem administracyjnym Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
30
Zasadniczymi poziomami, dla których wykonuje się Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym są
obszary dorzeczy oraz regiony wodne, natomiast podstawowym poziomem identyfikacji zagrożeń
powodziowych jest jednostka hydrograficzna mniejsza od regionu wodnego, czyli zlewnia
planistyczna. Region Wodny Dolnej Wisły został podzielony na pięć zlewni planistycznych: Rzek
Przymorza, Zalewu Wiślanego i Zatok, Dolnej Wisły, Brdy, Wdy i Wierzycy oraz Drwęcy i Osy.
Rysunek 6. Schemat podziału na zlewnie planistyczne Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
ZP Rzek Przymorza
ZP Dolnej Wisły
ZP Drwęcy i Osy
Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Regionu Dolnej Wisły realizowany jest w ścisłej
współpracy z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz Urzędami Morskimi
w Gdyni i Słupsku.
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku
Działalność RZGW w Gdańsku obejmuje gospodarkę wodną w Regionie Wodnym Dolnej Wisły tj.
północną część obszaru dorzecza Wisły poniżej Włocławka (Korabniki) do ujścia do Morza
Bałtyckiego (Zatoki Gdańskiej), zlewnie rzek Przymorza na zachód od ujścia Wisły po rzekę Słupię
włącznie oraz na wschód od ujścia Wisły, po rzekę Pasłękę włącznie.
Zadaniem RZGW w Gdańsku jest również utrzymanie wód powierzchniowych stanowiących własność
Państwa oraz niektórych obiektów hydrotechnicznych na tych wodach.
W administracji Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej znajduje się 21 jednostek bilansowych
2
o łącznej powierzchni, w naturalnych granicach zlewni 35 496,31 km co stanowi 11,3% powierzchni
31
kraju. W obszarze tym znajdują się 52 powiaty (w całości lub ich części) oraz 284 gminy (w tym 220
w całości i 64 częściowo).
W odniesieniu do wód administrowanych, statutowym zadaniem RZGW jest utrzymanie w należytym
stanie technicznym koryt rzek i kanałów oraz istniejących budowli regulacyjnych i hydrotechnicznych,
a także realizowanie zadań inwestycyjnych na tych wodach.
Obecnie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku administruje niżej wymienionymi ciekami
śródlądowymi:
 rzeki Przymorza na zachód od Wisły (Słupia, Kamienica, Skotawa, Łupawa, Łeba, Piaśnica
Dolna - od granicy morskich wód do Jez. Żarnowieckiego wraz z tym jeziorem, Reda,
Bolszewka, Martwa Wisła bez części morskich wód wewnętrznych, Motława, Radunia)
 rzeki Przymorza na wschód od Wisły (Szkarpawa - Wisła Elbląska, Tuga - Wielka Święta, Wisła
Królewiecka, Nogat, Liwa - w granicach woj. Pomorskiego, Cieplicówka, Wąska, Dzierzgoń,
Tyna Górna, Bauda, Pasłęka - od ujścia do stopnia Pierzchały)
 rzeki w zlewni Wisły (Wisła na odcinku od ujścia do morza do m. Korabniki, Drwęca, Iławka,
Brda, Zbrzyca, Wda, Wierzyca, Wietcisa)
 kanały i jeziora żeglowne (System Jezior Warmińskich wraz z Kanałem Elbląskim od Miłomłyna
do Jez. Drużno, z odgałęzieniami do Ostródy i Jez. Szeląg oraz Iławy i Zalewa; Kanał
Jagielloński; Kanał Bartnicki; Jez. Drużno; Kanał Bydgoski od ujścia do Brdy do śluzy Okole)
Urząd Morski w Gdyni i Słupsku
Zgodnie z ustawą o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, morskimi
wodami wewnętrznymi w Regionie Wodnym Dolnej Wisły są:
a) część Zatoki Gdańskiej zamknięta linią podstawową biegnącą od punktu o współrzędnych
54°37´36˝ szerokości geograficznej północnej i 18°49´18˝ długości geograficznej wschodniej (na
Mierzei Helskiej) do punktu o współrzędnych 54°22´12˝ szerokości geograficznej północnej
i 19°21´00˝ długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Wiślanej);
Do organów administracji morskiej należą sprawy z zakresu administracji rządowej związane
z korzystaniem z morza w zakresie uregulowanym ustawą z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach
morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej oraz innymi ustawami.
Organy administracji morskiej działają na polskich obszarach morskich, tj. wodach wewnętrznych,
morzu terytorialnym, czyli w obszarach gdzie państwo polskie wykonuje zwierzchnictwo terytorialne
zwane suwerennością, oraz w ograniczonym zakresie w obszarach wyłącznej strefy ekonomicznej,
gdzie zgodnie z Konwencją o Prawie Morza państwo polskie wykonuje prawa suwerenne, w portach
i przystaniach morskich, a także w pasie nadbrzeżnym przebiegającym wzdłuż wybrzeża morskiego,
a szczególnie w jego części zwanej pasem technicznym. Do szczególnych kompetencji Dyrektora
Urzędu Morskiego należą uprawnienia legislacyjne. W zakresie nie unormowanym w przepisach, jeżeli
jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia albo ochrony środowiska morskiego na morzu,
w porcie, przystani oraz pasie technicznym Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni może ustanowić
w zakresie swoich ustawowych kompetencji przepisy porządkowe zawierające zakazy lub nakazy
określonego zachowania się.
32
Terenowe organy administracji morskiej zostały wyposażone w specjalny system sankcji w postaci
uprawnień do wymierzania kar pieniężnych orzekanych w drodze administracyjnej oraz do
wymierzania mandatów karnych za naruszanie przepisów prawnych należących do właściwości tych
organów.
Istotne znaczenie mają także zadania wykonywane przez organy administracji morskiej w dziedzinie
współpracy międzynarodowej, a zwłaszcza w zakresie bezpieczeństwa żeglugi, korzystania z dróg
morskich oraz portów i przystani, a także ochrony środowiska morskiego. W realizacji swych zadań
organy administracji morskiej współpracują z innymi organami i instytucjami, takimi jak samorządy
terytorialne, Marynarka Wojenna i Straż Graniczna, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,
Państwowa Inspekcja Pracy, Urząd Regulacji Telekomunikacji i Poczty, Urząd Celny oraz Policja
z Morską Służbą Poszukiwania i Ratownictwa – SAR.
Problemowe obszary w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
Ujście Wisły w Świbnie
Po wykonaniu przekopu Wisły i utworzeniu nowego, bezpośredniego ujścia rzeki do Zatoki Gdańskiej,
u wylotu rzeki zaczęła się tworzyć forma akumulacji tzw. stożek ujściowy. Stożek ten powoduje
utrudnienia w odpływie wód Wisły do zatoki, ponadto utrudnia wejście lodołamaczy i innych statków,
co stanowi istotną przeszkodę w prowadzeniu akcji lodołamania. Ciągłe zwiększanie stożka
napływowego powodowało wzrost zagrożenia dla terenów przyległych do koryta rzeki Wisły. Jest to
jednocześnie miejsce zatorogenne w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
Aktualnie prowadzona jest kluczowa inwestycja dla tego odcinka pn. „Przebudowa Ujścia Wisły”
w ramach projektu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – Etap I – Regionalny
Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku”. Przyjęty został wariant budowy wydłużenia kierownicy
wschodniej o 200 m z prefabrykowanych skrzyń żelbetowych, wypełnionych piaskiem,
z zastosowaniem przykrycia (nadbudowy) z prefabrykatu betonowego na korpusie oraz głowicy
kierownicy; wykonanie remontu kierownicy wschodniej na długości 600 m i kierownicy zachodniej na
długości 550 m oraz głowicy.
Żuławy Wiślane
Żuławy charakteryzują się unikatowym krajobrazem w skali kraju, a nawet Europy. Są to bezleśne
równiny pocięte gęstą siecią kanałów, rowów i rzek. Znaczną część obszaru stanowią obszary
depresyjne. W Raczkach Elbląskich koło Elbląga znajduje się najniższy punkt w Polsce (1,8 m p.p.m.).
Na terenie Żuław znajduje się wiele rzek m.in. Elbląg, Szkarpawa, Tuga, Tyna, Fiszewka, Balewka,
Nogat oraz kanałów o znacznej wartości historycznej np. Kanał Elbląski i Kanał Jagielloński. Wielką
wartość przyrodniczą stanowią rezerwaty: "Jezioro Drużno", "Zatoka Elbląska", "Ujście Rzeki Nogat",
"Mewia Łacha".
Żuławy są wyjątkowym obszarem na terenie Polski, przede wszystkim ze względu na proces
polderyzacji delty Wisły, który trwa już od 600 lat. Zmiana warunków naturalnych i prowadzenie na
tych terenach działalności przez ludzi wymusza sprawne funkcjonowanie systemu melioracyjnego,
który jest gwarantem bezpieczeństwa. Żuławy zamieszkuje ponad 250 tysięcy ludzi, z czego blisko
100 tysięcy to ludność wiejska.
Polderowe układy wodno–melioracyjne są zbudowane z wałów przeciwpowodziowych, pompowni
odwadniających, śluz wałowych nawadniających, budowli wewnątrzpolderowych, kanałów i sieci
rowów z zastawkami. Grawitacyjne układy wodno–melioracyjne składają się z cieków naturalnych,
kanałów i rowów z drenowaniem.
Zasięgiem działania systemów odwadniających (grawitacyjnych) są objęte Żuławy Wysokie, położone
od 2,5 do 10,0 m n.p.m. o łącznej powierzchni 50,4 tys. ha. System zachowuje się biernie, bez
czynnego udziału człowieka w stosunku do różnych sytuacji hydrologicznych. Woda z tego terenu
odpływa samoistnie.
Działaniem systemów odwadniająco–nawadniających są objęte tereny nizinno–depresyjne Żuław
Niskich położonych od 1,8 m p.p.m. do 2,5 m n.p.m. System zachowuje się aktywnie, z czynnym
udziałem człowieka, który kształtuje różne sytuacje hydrologiczne, w zależności od potrzeb.
Można wyróżnić kilka rodzajów zagrożenia w delcie Wisły:
 Koryto wielkiej wody Wisły - ma zasięg regionalny (obejmuje całe Żuławy);
33
 Zalew Wiślany, jezioro Drużno, oraz rzeki i kanały układów polderowych. Powodzie z tych
źródeł dotyczą obszaru Żuław Gdańskich, Wielkich i Elbląskich i mogą obejmować
poszczególne poldery i całe układy polderowe;
 Opady deszczu lub
wewnątrzpolderowych;
awaria
stacji
pomp,
które
powodują
powstawanie
powodzi
 powodzie o charakterze odmorskim (powodzie sztormowe) oraz mieszanym lądowo-morskim
lub
morsko-lądowym
(sztormowo–zatorowym,
sztormowo–opadowym,
sztormowo–
roztopowym).
2
Żuławy Gdańskie, Wielkie i Elbląskie tworzą Żuławy Wiślane, zajmujące powierzchnię 1 700 km :
 Żuławy Gdańskie (390 km ) obejmujące gminy: Cedry Wielkie, Suchy Dąb oraz częściowo:
miasta Gdańsk i Pruszcz Gdański oraz gminy: Pruszcz Gdański, Pszczółki i Tczew,
2
 Żuławy Wielkie (830 km ) obejmujące gminy: Lichnowy, Miłoradz, Nowy Dwór Gdański, Nowy
Staw, Ostaszewo, Stegna, Sztutowo oraz częściowo Malbork i Sztum; część z nich znajduje się
pod znaczącym wpływem Zalewu Wiślanego,
2
 Żuławy Elbląskie (480 km ) obejmujące gminy: Elbląg, Stare Pole, Gronowo Elbląskie, Markusy
i częściowo miasto Elbląg oraz gminy: Dzierzgoń, Rychliki, Stary Targ, Pasłęk; część z nich
również znajduje się pod znaczącym wpływem Zalewu Wiślanego.
2
Pozostałe obszary to:
 Niziny Nadwiślańskie (250 km ): Nizina Kwidzyńska, Nizina Walichnowska i Nizina Opaleńska;
obejmujące częściowo gminy około żuławskie: Kwidzyn, Pelplin, Sadlinki, Tczew, Gniew,
Ryjewo, Subkowy, Sztum,
2
 Niziny Nadzalewowe (50 km ): Wybrzeże Staropruskie i Nizina Tolkmicka; obejmujące
częściowo gminy około żuławskie: Braniewo, Frombork i Tolkmicko,
2
 Część obszaru przylegającego i oddziaływującego na obszar Żuław (150 km ).
2
2
Cały ten obszar to około 2150 km i w całości znajduje się w zlewniach zarządzanych przez
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej (RZGW) z siedzibą w Gdańsku.
Do Żuław Wiślanych, od północy bezpośrednio przylega Mierzeja Wiślana - nadmorski, piaszczysty
wał wydmowy, ciągnący się od Gdańska po Bałtijsk. Jest mierzeją śródlądową, przerwaną w trzech
miejscach przez ujścia Wisły do Zatoki Gdańskiej: Martwą Wisłę na terenie Portu Gdańskiego, Wisłę
Śmiałą i Przekop Wisły pod Świbnem. Tradycyjnie część wschodnia mierzei zaliczana jest do Żuław
Wielkich, środkowa do Żuław Gdańskich, a zachodnia do miasta Gdańska. Utworzone w tej części
Żuław poldery przylegają do pasa porośniętych lasem wydm nadmorskich.
Depresje polderowe wokół jeziora Drużno
Obszar jeziora Drużno został pierwotnie wyłoniony w wyniku polderyzacji i melioracji, czyli w wyniku
procesu odpompowania wody i osuszania rozlewiska Nogatu i lokalnych cieków. Jest to naturalny
obszar odebrany rzece i aktualnie utrzymywany poprzez obwałowania i systemy polderowe. Tereny
przyległe do jeziora są obszarami depresyjnymi, których bezpieczeństwo determinowane jest
prawidłowo działającym systemem urządzeń wodno-melioracyjnych.
34
Drużno to płytkie zarastające jezioro deltowe na Żuławach Wiślanych. Do jeziora uchodzi kilka
niewielkich cieków, między innymi: Burzanka, Kowalewka, Dzierzgoń, Elszka, Marwicka Młynówka,
Balewka, Brzeźnica, Wąska.
W 1996 r. dla ochrony miejsc lęgowych ptactwa wodno-błotnego utworzony został rezerwat przyrody
„Jezioro Drużno”. Jego obszar obejmuje akwen jeziora Drużno wraz z przyległymi terenami.
Dolna Wisła
Dolna Wisła obejmuje odcinek Wisły od ujścia Narwi w km 550+500 do ujścia Wisły do morza w km
941+300. Z czego w granicach Regionu Wodnego Dolnej Wisły znajduje się odcinek Dolnej Wisły od
Korabnik (km 684+000) do ujścia.
Biorąc pod uwagę zagrożenie zatorowe Dolnej Wisły można ją podzielić na następujące odcinki:

km 674+850 (stopień wodny „Włocławek”) – km 718 (Silno). Poniżej stopnia stwierdzono pięć
tak zwanych „raf”. Będących w rzeczywistości trudno rozmywalnymi progami. W miejscach tych
dochodzi do powstawania dużych ilości lodu dennego na głazowiskach.

km 718 – 905-910 (Tczew) – rzeka uregulowana. Projektowana głębokość 1,67 m nigdy nie
została osiągnięta. Średni rozstaw wałów wynosi 1125 m. Silne meandrowanie nurtu i centralnie
położone piaszczyste ławice są dużym utrudnieniem w prowadzeniu lodołamania, które przypada na
okres niskich stanów wody. W wyniku regulacji uzyskane głębokości tranzytowe pomiędzy Toruniem
i Grudziądzem (km 835) wynoszą przeciętnie 1,1 m, od Grudziądza do Piekła (km 890) 1,2 m, od
Piekła do Tczewa 1,8 m.
Pomimo uregulowania rzeki na tym odcinku w korycie występują liczne przemiały i ławice (łachy
piaszczyste), a pomiędzy nimi głębokie wyboje. Poniżej głębokich wybojów występują wysoko
wyniesione odsypy (łachy). W czasie niskich stanów wody daje to wrażenie rzeki nieuregulowanej.
Zbyt duża krętość nurtu jest jedną z przyczyn powstawania zatorów w okresie rozpadu pokrywy
lodowej. Duża krętość nurtu stanowi poważne utrudnienie w akcji lodołamania.

km 905-910 (Tczew) – km 936 (Przegalina – Martwa Wisła). Uregulowany odcinek rzeki
o długości około 33 km. Koniec odcinka to śluza komorowa w Przegalinie, będąca równocześnie
portem i zapleczem technicznym dla lodołamaczy. Śluza czynna również w okresie zimowym.
Zapewnia interwencyjne przejście lodołamaczy Martwą Wisłą do Zatoki Gdańskiej. Warunki
powstawania i rozpadu pokrywy lodowej na tym odcinku odbiegają od warunków na rzece powyżej
i zależą od rozwoju sytuacji lodowej w ujściu. Głębokości tranzytowe przy SW wynoszą powyżej
2 metrów. Układ nurtu i głębokości zapewniają swobodne spływanie lodu, pod warunkiem sprawnie
przeprowadzonej akcji lodołamania. Udokumentowane miejsca zatorowe to: most w Kiezmarku
(km 930), Boręty (km 915 – 913), rejon portu w Tczewie (km 909) oraz mosty w Tczewie
(km 908+500). Są to rejony monitorowane przez służby RZGW – w przypadku zagrożenia
wezbraniem zatorowym uruchamiana jest akcja lodołamania i spławianie lodu do Zatoki Gdańskiej.

km 936 (Przegalina) – ujście wraz ze stożkiem. Drożność ujściowego odcinka o długości około
5 km utrzymywana jest przez cały okres zlodzenia. Jest to bardzo trudne i logistycznie skomplikowane
zadanie. Szacuje się, że stożek Wisły ma powierzchnię około 170 ha. Każdego roku odkłada się tu
3
0,5 mln m materiału, a odpływanie lodu w głąb Zatoki Gdańskiej jest coraz trudniejsze. Biorąc pod
uwagę wzrost zagrożenia zatorowego przedłużanie tzw. kierownic staje się koniecznością.
Brzeg morski w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
Integralną część Regionu Wodnego Dolnej Wisły stanowią obszary oddziaływania wód morskich.
Należy wymienić wśród nich: wybrzeże graniczące z otwartym morzem (w tym półwysep Helski),
obszary zlokalizowane nad Zatoką Pucką oraz Gdańską (w tym mierzeja Wiślana), a także wybrzeża
Zalewu Wiślanego.
Brzeg morski w granicach Regionu Wodnego Dolnej Wisły dzieli się na trzy podstawowe typy: klifowy
(utworzony przez erozyjne podcięcie wysoczyzn morenowych), wydmowy (utworzony w wyniku
akumulacji morskiej i eolicznej) oraz płaski (niski). Brzeg klifowy i wydmowy występuje na brzegach
otwartego morza i w Zatoce Gdańskiej. Brzeg płaski dotyczy Zalewu Wiślanego oraz części pradolin
uchodzących do Bałtyku. Odcinki klifowe stanowią ok. 20% długości brzegów otwartego morza.
Pozostałą część stanowią brzegi wydmowe (około 80%) oraz płaskie.
35
W zakresie ochrony brzegów morskich obowiązuje ustawa z dn. 28 marca 2003 r. o ustanowieniu
programu wieloletniego Program ochrony brzegów morskich (Dz. U. nr 67, poz. 621). Program ten
zgodnie z założeniami przewiduje budowę, rozbudowę i utrzymywanie w należytym stanie systemu
zabezpieczenia przeciwpowodziowego terenów nadmorskich, zapewnienie stabilizacji linii brzegowej
i zapobieganie zanikowi plaż, a także działania zmierzające do ratowania morskich brzegów, w tym ich
monitorowanie.
Zgodnie z Art. 44, ust.1. Ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji
morskiej, organy administracji morskiej działają na polskich obszarach morskich, w portach
i przystaniach morskich oraz w pasie technicznym, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę obszarów, znajdujących się w zasięgu oddziaływania
wód morskich:
Zalew Wiślany
2
Jest oddzielony od morza Mierzeją Wiślaną i zajmuje całkowitą powierzchnię 838 km (z czego
2
w granicach Polski znajduje się 301,7 km jego powierzchni). Jego średnia głębokość wynosi ok. 3 m.
Zalew jest połączony z Zatoką Gdańską poprzez Cieśninę Pilawską, a od strony północno-wschodniej
przez teren Zalewu przebiega granica z Federacją Rosyjską (Obwodem Kaliningradzkim). Zalew
2
2
Wiślany odwadnia obszar o powierzchni 23 856 km , z czego 14 757 km jest położone w Polsce,
a pozostałe odwadniane obszary znajdują się na terenie Rosji, a także na Litwie. Największą rzeką
uchodzącą do Zalewu jest znajdująca się na terenie Obwodu Kaliningradzkiego Pregoła. Jej dopływy
– Łyna i Węgorapa zbierają wody z jezior Pojezierza Mazurskiego. Zlewnie tych rzek wchodzą w skład
Regionu Wodnego Łyny i Węgorapy.
Zatoka Gdańska
To obszerny akwen, który geograficznie rozciąga się także poza granicami Polski, dochodząc do
Przylądka Taran na Półwyspie Sambijskim. Zachodnia część ograniczona jest z jednej strony
Półwyspem Helskim, z drugiej odcinkiem Wybrzeża do Świbna. Wewnętrzną część tego akwenu
stanowi Zatoka Pucka. Granica przebiega od cypla Helu do Cypla Oksywskiego. Z kolei najbardziej
oddalona na północny zachód część Zatoki Puckiej, to akwen wyraźnie płytszy, na którym na ogół
zafalowanie bywa mniej intensywne niż na Zatoce Puckiej. Linię podziału stanowi Rybitwia Mielizna piaszczysta łacha, ciągnąca się od Kuźnicy do Rewy. Linia brzegowa Zatoki Gdańskiej jest łagodna,
wyrównana, zbudowana z płaskich i piaszczystych plaż lub stromych, urwistych wzniesień. Jednak
krajobraz Zatoki Gdańskiej ulega stałym przekształceniom w wyniku działania żywiołu wodnego
i zmiany te zachodzą szybciej niż na lądzie.
Półwysep Helski
Mezoregion Mierzeja Helska zajmuje obszar mierzei i graniczy z mezoregionem Pobrzeże Kaszubskie
w okolicy Władysławowa i z Morzem Bałtyckim. Mierzeja Helska nie ma powierzchniowej sieci
hydrologicznej, nie licząc lokalnych podmokłości okresowych. Pod warstwą osadów znajduje się
warstwa wodonośna. Mierzeja jest piaszczystym półwyspem, a jej wysokość średnia wynosi 20-25 m,
zaś maksymalnie 56 m. Mezoregion leży w całości na terenie powiatu puckiego.
Obszary graniczące z otwartym morzem
36
Region Wodny Dolnej Wisły (RWDW) obejmuje również część Wybrzeża Słowińskiego, który stanowi
najniższą i położoną najbliżej brzegu morza część Pobrzeża Koszalińskiego, ciągnącą się wąskim
pasem od Sarbinowa na zachodzie po Karwię na wschodzie. RWDW obejmuje zachodnią część
zaczynającą się od Ustki i rzeki Słupia.
Wybrzeże ma charakter wyrównany, dzięki działalności fal i przybrzeżnego prądu morskiego.
W krajobrazie dominują nadmorskie wydmy oraz bagna i przybrzeżne jeziora, oddzielone od morza
2
wałami mierzejowymi. Należą do nich: Łebsko (71,4 km - drugie co do wielkości w Polsce) i Gardno
2
(24,7 km ). Największe obszary bagienne otaczają jezioro Łebsko oraz występują w dolinach rzek:
Łeby i przede wszystkim Piaśnicy (Bielawskie Błota). Nad jeziorem Gardno znajduje się wysoko
wzniesiony wał morenowy (115 m n.p.m.).
Region jest raczej słabo zaludniony, kilka portów rybackich zlokalizowanych jest w ujściowych
odcinkach rzek: Łeba nad Łebą oraz Ustka nad Słupią. Liczne są kąpieliska nadmorskie. W środkowej
części regionu znajduje się Słowiński Park Narodowy.
Na Wybrzeżu Słowińskim, pomiędzy Łebą a Rowami, rozciąga się największy obszar ruchomych
wydm w Europie. Piaszczyste wzgórza zostały uznane przez UNESCO za Światowy Rezerwat
Biosfery. Słowiński Park Narodowy został również objęty międzynarodową konwencją RASMAR,
dotyczącą ochrony siedlisk ptaków wodnych i błotnych.
3.2. Topografia, hydrografia, gleby, geologia, hydrologia
Topografia
Region Wodny Dolnej Wisły obejmuje 38 mezoregionów, w tym tereny pojezierzy oraz pobrzeży
Morza Bałtyckiego. Jest to typowy obszar nizinny rozcięty licznymi dolinami. W rzeźbie występują
wzgórza morenowe, rynny subglacjalne oraz obniżenia wytopiskowe. Nadmorskie pobrzeża
charakteryzują się występowaniem stromych wybrzeży klifowych oraz akumulacyjnych form
wydmowych i płaskimi mierzejami z jeziorami. Na pojezierzach natomiast dominuje krajobraz
młodoglacjalny, z wzniesieniami morenowymi, sandrami, ozami, kemami i licznymi jeziorami o różnej
genezie postglacjalnej.
Hydrografia
Główną osią hydrograficzną i morfologiczną Regionu Wodnego Dolnej Wisły jest rzeka Wisła. Obszar
jej zlewni stanowi w Regionie Wodnym Dolnej Wisły 70,3% całej jego powierzchni, natomiast
pozostałą część powierzchni Regionu Wodnego stanową zlewnie rzek Przymorza.
Długość odcinka Wisły w granicach Regionu Wodnego Dolnej Wisły wynosi ok. 260 km, natomiast
całkowita długość sieci hydrograficznej Regionu Wodnego wynosi ok. 2120,74 km. Do głównych
dopływów prawobrzeżnych odcinka Dolnej Wisły należą: Drwęca, Osa, Mień oraz Fryba.
Największymi lewostronnymi dopływami są: Brda, Wda, Wierzyca, Zielona Struga oraz Tążyna.
37
Rysunek 7. Sieć hydrograficzna w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
Źródło: http://www.rzgw.gda.pl
Wisła w północnej części Regionu Wodnego w granicach Żuław Wiślanych stanowi odseparowaną od
otaczających ją depresji, systemem wałów przeciwpowodziowych, rzekę tranzytową. Obszar Żuław
Wiślanych charakteryzuje się występowaniem gęstej sieci rzecznej – obszar ten przecinają rzeki
spływające z wysoczyzn pojezierzy: Motława, Radunia, Elbląg, Wąska, a także liczne potoki
odwadniające Wysoczyznę Elbląską. Występuje tu również gęsta sieć kanałów i rowów
melioracyjnych. Rzeka Nogat, będąca wschodnim ramieniem ujściowym Wisły, obecnie od głównego
koryta oddzielona jest śluzą w Białej Górze.
Na wschód od Wisły bezpośrednio do Zalewu Wiślanego uchodzą rzeki Bauda, Pasłęka i Nogat,
a także szereg mniejszych cieków. Na zachód od Wisły do Zatoki Gdańskiej uchodzi rzeka Reda oraz
kilka niewielkich potoków. Największe rzeki uchodzące do otwartego morza to: Piaśnica, Łeba,
Łupawa oraz Słupia.
38
Region Wodny Dolnej Wisły odznacza się stosunkowo gęstą siecią hydrograficzną, co jest
konsekwencją dominacji na powierzchni terenu i w profilu pionowym osadów geologicznych utworów
przepuszczalnych i półprzepuszczalnych. Znaczącym czynnikiem jest także bliskie sąsiedztwo brzegu
morskiego, stanowiącego bazę drenażu. Rzeki Regionu Wodnego Dolnej Wisły są na ogół krótkie - ich
długość zazwyczaj nie przekracza 120 km. Dodatkowo cechują je znaczne spadki, które przekraczają
miejscami 7‰. Ponadto wyróżnia je wysoka wartość odpływów jednostkowych, przekraczających
2
w centralnych partiach Pojezierza Kaszubskiego 10 l/s*km , a w rejonie pradoliny Redy-Łeby nawet
2
15 l/s*km . W Regionie Wodnym Dolnej Wisły występują liczne głębokie jeziora rynnowe i rynnowowytopiskowe: Raduńsko-Ostrzyckie, Jasień, Gowidlińskie, Jeleń, Kamienieckie, Wdzydzkie czy
Żarnowiec, które także odgrywają ważną rolę w hydrologii Regionu Wodnego poprzez znaczący
wpływ na retencję systemu hydrograficznego i wyrównanie przepływów rzek Przymorza (Jadczyszyn i
in., 2007).
Tabela 6. Większe zbiorniki retencyjne na obszarze RZGW Gdańsk
Zbiornik
Rzeka
Koronowo
Mylof
Żur
Żarnowiec
Pierzchały
Brda
Brda
Wda
Jezioro Żarnowieckie (Piaśnica)
Pasłęka
Całkowita pojemność przy
maksymalnym piętrzeniu
3
[hm m ]
80,6
16,2
16,0
15,9
11,5
Źródło: Analiza ekonomiczna regionu wodnego Dolnej Wisły dla potrzeb planu gospodarowanie wodami. Etap I.
Integrated Management Services 2004
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły wyróżniono dwa typy reżimu rzecznego. Dominuje typ śnieżny
średnio wykształcony – średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi 130-180% średniego odpływu
rocznego. Jedynie w zachodniej części Regionu Wodnego występuje typ śnieżny słabo wykształcony
– średni odpływ miesiąca wiosennego nie przekracza 130% średniego odpływu rocznego.
W przeciwieństwie do południa Polski, gdzie zaopatrzenie w wodę odbywa się głównie z wód
powierzchniowych, na północy - w Regionie Wodnym Dolnej Wisły przeważają obszary zasilane z wód
podziemnych, które stanowią ponad 65% odpływu całkowitego. W północno-wschodniej części
Regionu Wodnego występuje równowaga zasilania podziemnego z powierzchniowym, a nawet słaba
przewaga zasilania powierzchniowego [Dynowska, 1994]. W Regionie Wodnym Dolnej Wisły tylko trzy
duże aglomeracje zaopatrywane są z wód powierzchniowych: Gdańsk – ujęcie „Straszyn” - rzeka
Radunia, Bydgoszcz – ujęcie „Czyżkówko” - rzeka Brda oraz Toruń – ujęcie w Lubiczu - rzeka
Drwęca. Pozostałe ujęcia wód komunalnych stanowią ujęcia wód podziemnych.
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły wyznaczono 84 SCWP (45 źródliskowych i 39 różnicowych).
Powierzchnie ich są bardzo zróżnicowane. Największą powierzchnię ma SCWP Brda od zbiornika
2
Koronowo do zbiornika Smukała ze zbiornikiem Smukała - 1,2 tys. km , natomiast najmniejszą 2
bezpośrednia zlewnia zbiornika Pierzchały, której powierzchnia jest równa niewiele ponad 25 km .
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy – Prawo Wodne w Regionie Wodnym Dolnej Wisły wydzielono:
- 460 jednolitych części wód rzek,
- 282 jednolite części wód jezior,
- 5 jednolitych części wód przejściowych,
- 6 jednolitych części wód przybrzeżnych.
Wody podziemne
Wody podziemne występujące na tym obszarze spełniają kryteria użytkowe – nadają się do
zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Wody te występują w dwóch użytkowych piętrach
wodonośnych o dużej rozciągłości przestrzennej: czwartorzędowym i trzeciorzędowym. Na obszarze
tym pod powierzchnią terenu znajduje się w całości lub w części 30 głównych zbiorników wód
podziemnych. Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę do celów pitnych.
W dużych aglomeracjach miejskich takich jak Gdańsk, Bydgoszcz, i Toruń zaopatrzenie w wodę do
celów pitnych dodatkowo uzupełnia się wodą z ujęć powierzchniowych rzek. Główne ujęcia wód
podziemnych zlokalizowane są w rejonie aglomeracji Trójmiasta oraz w rejonie Bydgoszczy, Torunia,
Słupska, Grudziądza i Elbląga.
Wody Powierzchniowe
Największą rzeką w Regionie Wodnym Dolnej Wisły jest rzeka Wisła, która prowadzi swoje wody
przez ten region na długości 258,1 km. Do najważniejszych zlewni położonych w tym obszarze należą
zlewnie Dolnej Wisły, Brdy, Wdy i Wierzycy, Rzek Przymorza (Łeba, Łupawa i Słupia) oraz Drwęcy i
Osy. Ponadto wyszczególnić należy obszar Żuław i Zalewu Wiślanego stanowiące istotną część
39
Regionu Wodnego Dolnej Wisły. Wśród pozostałych większych naturalnych zbiorników należy
wymienić Jezioro Łebsko (Wybrzeże Słowińskie), Jezioro Jeziorak (Pojezierze Iławskie), Jezioro
Gardno (Wybrzeże Słowińskie), Jezioro Żarnowieckie (Wysoczyzna Żarnowiecka), Jezioro
Charzykowskie (Równina Charzykowska), Jezioro Narie (Pojezierze Iławskie) oraz Jezioro Drużno
(Żuławy Wiślane). Ponadto w obrębie Regionu Wodnego Dolnej Wisły zlokalizowanych jest 11 dużych
zbiorników sztucznych: Krzynia, Konradowo, Żur, Gródek, Koronowo, Mylof, Tryszczyn, Smukała,
Pierzchały, Goszyński (Straszyn), Kolbudy Dln. (Bielkowo).Teren administrowany przez RZGW
w Gdańsku położony jest na obszarach o największej jeziorności w kraju i obejmuje swym zasięgiem:





Pobrzeże Gdańskie,
wschodnią część Pobrzeża Koszalińskiego,
wschodnią część Pojezierza Zachodniopomorskiego, przede wszystkim Pojezierze Bytowskie,
wschodnią część Pojezierza Południowopomorskiego (Pojezierze Krajeńskie),
Pojezierze Wschodniopomorskie, w skład którego wchodzą Pojezierze Kaszubskie,
Starogardzkie i Iławskie,
 Pojezierze Chełmińsko – Dobrzyńskie,
 zachodnią część Pojezierza Mazurskiego (zachodnia część Pojezierza Olsztyńskiego).
Hydrologia
Główne obszary źródliskowe największych rzek płynących w Regionie Wodnym Dolnej Wisły to
w zachodniej części Regionu Wodnego Równina Charzykowska i Pojezierze Kaszubskie, natomiast
na wschód od Wisły pojezierza: Chełmińsko-Dobrzyńskie, Iławskie oraz Olsztyńskie. Rzeki te różnią
się znacznie pod względem odpływów jednostkowych. W górnych częściach zlewni Brdy, Wdy,
2
Wierzycy i Pasłęki wartość odpływów jednostkowych sięga 6, a nawet 8 l/s*km , a w dolinie Wisły i na
Żuławach Wiślanych cechuje się ona o połowę niższymi wartościami. Udział wód podziemnych
w zasilaniu rzek waha się między 40 a 60% odpływu całkowitego.
W poniższej Tabeli przedstawiono dane hydrologiczne, na podstawie których opracowane zostały
MZP i MRP w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
3
Tabela 7. Dane hydrologiczne, wykorzystane do opracowania MZP i MRP, w ramach projektu ISOK [m /s]
Lp.
40
Wodowskaz
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
SOSZYCA
14
BĄGART
15
16
17
18
19
20
21
JUSZKOWO
GAŁĄŹNIA MAŁA
SŁUPSK
CHARNOWO
SKARSZÓW DOLNY
CECENOWO
LĘBORK
MIŁOSZEWO
SMOŁDZINO
ŁUPAWA
ZAWIATY
TCZEW
TORUŃ
GORĘCZYNO
KWIDZYN
WEJHEROWO
ZAMOSTNE
BOLSZEWO
NOWE SADŁUKI
Rzeka
Q10%
Q1%
Q0,2%
NNQ
SNQ
SSQ
SWQ
WWQ
Słupia
Słupia
Słupia
Słupia
Skotawa
Łeba
Łeba
Łeba
Łupawa
Łupawa
Łupawa
Wisła
Wisła
DzierzgońElbląg
Radunia
Radunia
Liwa
Reda
Reda
Bolszewka
Bauda
7,05
28,7
41,3
44,0
8,18
39,3
19,2
10,9
24,0
13,6
1,85
5169
5455
9,56
35,7
56,0
58,0
12,7
50,4
28,7
16,6
36,0
20,1
2,53
7744
7979
11,3
40,6
67,5
68,9
16,3
57,4
36,4
20,5
45,4
24,5
2,97
11825
9754
1,31
0,34
4,82
6
0,4
4,33
1,55
0,31
1,34
0,75
0,3
240,0
205
1,89
2,12
8,64
10,4
1,49
6,68
3,38
0,51
4,09
2,68
0,53
411,9
354
3,01
5,28
8,03
23,5
15,7
31,5
17,9
35,9
2,97
5,8
11,7
28,2
6,01
13,8
1,44
6,98
8,33
17,1
4,51
9,15
0,85
1,41
1041,9 3446,2
979
3650
8,64
32,5
56,2
53,6
15,1
45,9
24,6
14,7
44,9
19,5
2,07
6790,0
6890
12,34
16,75
19,69
0,290
0,562
1,814
9,320
18,200
35,68
7,65
8,14
19,11
11,26
13,59
19,1
52,12
10,2
14,17
24,92
16,03
20,24
24,9
63,68
11,95
20,79
28,69
19,31
24,98
28,7
0,500
0,680
0,190
0,470
0,620
0,190
0,120
2,059
1,454
0,601
1,606
0,850
0,601
0,238
6,260
2,881
2,180
4,347
1,447
1,791
2,213
23,871
5,700
5,370
14,438
7,770
9,090
22,463
53,100
10,700
14,700
24,800
14,100
18,700
30,600
Lp.
Wodowskaz
22
23
24
25
26
27
28
29
PASŁĘK
30
ORNETA
31
KROSNO
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
ROGOŹNO 2
SMUKAŁA
TUCHOLA
ELGISZEWO
BRODNICA
RODZONE
SAMBOROWO
NOWE MIASTO
ŁOZY
SITNO
RYPIN
OTŁOCZYNEK
BORNITY
KRĄPLEWICE
CZARNA WODA
KULIGI
LIDZBARK
Rzeka
Q10%
Q1%
Q0,2%
NNQ
SNQ
SSQ
SWQ
WWQ
Wąska
Brda
Brda
Drwęca
Drwęca
Drwęca
Drwęca
Drwęca
Drwęca
Warmińska
Drwęca
Warmińska
Osa
Pasłęka
Ruziec
Rypienica
Tążyna
Wałsza
Wda
Wda
Wel
Wel
21,86
74,18
38,51
83,23
62,48
37,14
21,67
51,51
29,06
102,5
48,19
125,2
89,82
51,81
29,2
74,54
33,39
121,25
54,53
156,21
108,59
61,04
33,91
90,61
0,112
10
7,28
8,88
5,9
2,22
1,08
4,96
0,308
13
11
15,1
11,9
4,56
2,83
8,53
1,874
26
19,5
29,5
23,3
11,2
7,17
17,7
15,337
56
30,5
59,4
45,2
25,3
16
37,1
25,700
90
49,5
150
96,6
57,8
28,8
74,4
28,64
57,32
83,71
0,42
1,31
4,5
13,9
39
0,297
1,224
0,06
1,85
1,95
0,98
0,17
3,35
3,03
1,83
11,6
6,35
5,33
3,44
34,4
11,2
10,1
6,71
47,6
15,6
18,6
12,9
2,02
4
8,61
22
48,8
0,57
1,39
2,83
6,31
10
26,15 54,02 74,38
24,83 46,77 65,43
116,04 177,23 221,64
6,92
1,47
14,52
5,21
9,69
13,52
9,29
25,9
44,55
50,37 83,55 109,26
43,06
53,5
60,17
14,93 20,16 23,75
13,5
17,89 20,65
9,12
13,8
17,57
42
BRODY
POMORSKIE
Wierzyca
32,03
46,43
56,71
43
ZAPOWIEDNIK
Wierzyca
19,27
28,52
34,68
44
BOŻEPOLE
SZLACHECKIE
Wierzyca
8,86
12,29
14,65
45
SARNOWY
Wierzyca
3,28
5,63
7,65
Źródło: IMGW-PiB
Powyższe dane stanowiły również dane wejściowe do modelowania inwestycji w ramach
proponowanych wariantów planistycznych.
Z danych IMGW PIB z 2012r. wynika, iż łączne zasoby wód płynących w Regionie Wodnym Dolnej
3
Wisły kształtują się na poziomie 29 071,4 mln m . W bilansie wodnym analizowanego obszaru dopływ
3
stanowią opady na poziomie 651,1 mm oraz dopływ z terenu powyżej, który wynosi 22 426,2 mln m ,
3
natomiast odpływ z obszaru administrowanego przez RZGW Gdańsk stanowi 6 645,2 mln m
objętości wody.
Zasoby wodne jezior w Regionie Wodnym Dolnej Wisły są zmienne. Zmienność wynika z okresowej
zmienności warunków hydrologiczno-meteorologicznych, a w długim okresie od przyrostu osadów
dennych i zarastania. Zakres zmian zasobów wodnych może być znaczny i związany jest z wielkością
wahań zwierciadła wody oraz kształtu misy jeziornej.
Gleby
Przeważający obszar pokryty jest glebami powstałymi z utworów polodowcowych (plejstoceńskich) –
glin i piasków zwałowych oraz piasków akumulacji wodno-lodowcowej. Wykształciły się tu
w większości średniej jakości gleby brunatne (głównie wyługowane i kwaśne) oraz bielice
i pseudobielice, których niezbyt wysoka urodzajność uzależniona jest od rodzaju skały macierzystej
oraz stopnia zakwaszenia. Są to najczęściej gleby kwaśne i bardzo kwaśne, wymagające regularnego
wapnowania.
Najlepsze gleby tych typów, wytworzone z glin zwałowych i piasków gliniastych, występują
w północnej części – w obrębie Równiny Słupskiej, wysoczyzn: Damnickiej, Polanowskiej i
41
Żarnowieckiej oraz w części południowej – na fragmentach obszarów pojezierzy: Starogardzkiego,
Iławskiego oraz Krajeńskiego.
Najsłabsze gleby – bielicowe i pseudobielicowe (płowe), wytworzone ze żwirów, piasków luźnych
i słabo gliniastych – zajmują środkowo-wschodnią i środkową część regionu wodnego Dolnej Wisły
w mezoregionach: Bory Tucholskie, Równina Charzykowska oraz pojezierza Kaszubskie i Bytowskie.
Drugą pod względem genezy, ale jakościowo najlepszą grupę gleb stanowią te, które zostały
wytworzone z utworów holoceńskich – mad rzecznych, torfów i mułotorfów. Mady, powstałe z osadów
aluwialnych, występują w północno-wschodniej części, na terenie Żuław Gdańskich i Wiślanych.
Razem z Żuławami Elbląskimi stanowią największy obszar gleb madowych w kraju i należą do
najżyźniejszych w Polsce, dających najwyższe plony roślin uprawnych.
Ogromne znaczenie dla rolnictwa całego regionu mają gleby hydrogeniczne (bagienne i pobagienne),
wytworzone pod wpływem dominującego oddziaływania wody gruntowej. Występują na terenie całego
regionu, najliczniej w dolinach i lokalnych obniżeniach terenu. W użytkowaniu rolniczym znajdują się
głównie torfy niskie, gleby mułowo-torfowe i murszowo-torfowe, na których wykształciły się naturalne
kompleksy trwałych użytków zielonych.
Najbardziej korzystne do upraw rolniczych są także czarne ziemie, które występują w rozproszeniu.
Najlepsze czarne ziemie zalegają w rejonie Starego Targu, Dzierzgonia, Sztumu, Gniewa, Smętowa,
Główczyc i Ustki.
Geologia
1
Region Wodny Dolnej Wisły znajduje się w dwóch regionach hydrogeologicznych tzn. Region Dolnej
Wisły (Prowincja Wisły) i Region wschodniopomorski (Prowincja Wybrzeża i Pobrzeża Bałtyku).
Hydrogeologiczny Region Dolnej Wisły
Hydrogeologiczny Region Dolnej Wisły na północy graniczy z wodami Zatoki Gdańskiej. W obrębie
Regionu Dolnej Wisły wydzielono subregiony: pojezierny, Żuław Wiślanych i Zalewu Wiślanego.
Subregion Pojezierny
W przeważającej części w subregionie dominują wysoczyzny morenowe, które rozdziela dolina Wisły
na dwa różniące się obszary: Pojezierze Wschodniopomorskie i Pojezierze Południowopomorskie na
zachód od doliny Wisły, zaś Pojezierze Iławskie i Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie na wschód.
Powierzchnię obszarów wysoczyzny stanowią utwory moreny dennej płaskiej lub falistej, w miarę
wyrównane powierzchnie sandrowe oraz ciągi wzgórz czołowomorenowych.
Subregion Żuław Wiślanych
Żuławy Wiślane obejmują swoim zasięgiem deltę Wisły - rozległą równinę, utworzoną przez
akumulację namułów rzecznych i wznoszącą się niewiele ponad poziom morza. W rejonie
rozgałęzienia Leniwki i Nogatu, tj. Cypla Mątowskiego i m. Piekło powierzchnia terenu osiąga
wysokość nieco powyżej 10 m n.p.m., skąd stopniowo obniża się w kierunku północnym i północnowschodnim, do ok. 0 m na wysokości miejscowości Rokitnica, Ostaszewo, Nowy Dwór Gdański,
Jegłownik i Rozgart, aby w rejonie m.in. Cedr Małych, Cyganek czy Wiktorowa przejść w kilka
obniżeń, leżących poniżej poziomu morza.
42
Pod względem geologicznym Żuławy Wiślane, podobnie jak tereny całej północno-wschodniej Polski,
położone są w obrębie prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej. Dokładniej, znajdują się
1
Hydrogeologia regionalna Polski tom I, redaktor naczelny Bronisław Paczyński, Andrzej Sadurski
w granicach syneklizy perybałtyckiej (obniżenia nadbałtyckiego), która stanowi równoleżnikową
depresję powierzchni cokołu krystalicznego platformy, wypełnioną skałami osadowymi starszego
paleozoiku. Żuławy leżą w środkowej części obniżenia, gdzie prawdopodobnie znajduje się najgłębsza
jego część (w granicach Polski).
Rozpatrywany obszar charakteryzuje dwupiętrowa budowa, typowa dla wszystkich stref platform
prekambryjskich. Prekambryjskie skały krystaliczne, tworzące cokół platformy (dolne piętro), zalegają
tu na znacznej głębokości - ok. 2,6 km. Powierzchnię cokołu platformy (górne piętro) przykrywają
leżące poziomo lub nachylone pod małym kątem skały pokrywy osadowej:
 utwory staropaleozoiczne,
 kompleks permsko-mezozoiczno-kenozoiczny,
o stosunkowo niedużych miąższościach i niepełnym profilu stratygraficznym.
Na powierzchni terenu występują osady czwartorzędu, zalegające na osadach trzeciorzędowych lub
bezpośrednio na utworach kredy. Utwory plejstocenu i holocenu osiągają łącznie miąższość od 40 do
150 m, przy czym najmniejsza ich miąższość jest na tarasie nadmorskim, w okolicach Gdańska,
a największa na Żuławach Elbląskich.
Na obszarze całej delty Wisły dominują osady akumulacji rzecznej – piaski, żwiry i mady rzeczne oraz
torfy i namuły. Ich miąższość sięga przeciętnie 15 m, a w części północnej nawet 30 m. Wokół Zalewu
Wiślanego oraz jeziora Drużno występują również utwory jeziorne – piaski, mułki, iły i gytie. Pomiędzy
jeziorem Drużno a Elblągiem występuje płat piasków i żwirów stożków napływowych. W strefie
nadmorskiej występują piaski pochodzenia eolicznego, lokalnie w wydmach oraz piaski, mułki i żwiry
akumulacji morskiej (ujście Wisły).
Subregion Zalewu Wiślanego
Został on wyznaczony w granicach zlewni rzek Elbląg i Pasłęka. Od północy graniczy z Zalewem
Wiślany, od zachodu przylega do Żuław Wiślanych. Jest to obszar o urozmaiconej rzeźbie terenu.
W części północnej wyróżnia się Wysoczyzna Elbląska. Jej powierzchnię pokrywają głównie gliny
zwałowe, liczne zagłębienia bezodpływowe zajmują małe jeziorka i torfowiska. Od wschodu do
Wysoczyzny Elbląskiej przylega Równia Warmińska. Na wschodzie wznosi się wysoczyzna
polodowcowa Wzniesień Górowskich, południowa część subregionu położona jest w obrębie
pojezierzy Iławskiego i Olsztyńskiego gdzie dominuje typowy krajobraz pojezierny z ciągami moren
czołowych.
Subregion Zalewu Wiślanego położony jest w granicach platformy wschodnioeuropejskiej, w obrębie
obniżenia nadbałtyckiego. Na utworach kambru spoczywa kompleks skał paleozoicznych,
permomezoicznych i kenozoicznych. Utwory kredy górnej obejmują przypuszczalnie wszystkie piętra,
od albu górnego po mastrych górny (głównie wapienie i gezy margliste lub wapniste). W podłożu
czwartorzędu na prawie całym obszarze zlegają osady paleogenu i neogenu. W centralnej części
Równiny Warmińskiej osady czwartorzędu leżą bezpośrednio na utworach kredy górnej.
Hydrogeologiczny Region wschodniopomorski
Region wschodniopomorski obejmuje wschodnią część Pobrzeża Bałtyku i Pojezierza Pomorskiego.
Na wschodzie i północy graniczy z wodami Morza Bałtyckiego, na zachodzie ze zlewnią Wieprzy,
południową granicę stanowi dział topograficzny bezpośrednich zlewni rzek przymorza. Pod względem
warunków geomorfologicznych południowa i centralna część regionu przypada na plejstoceńską
wysoczyznę morenową, północna część to kępy i niziny nadmorskie, pradoliny i kosa Półwyspu
Helskiego.
43
Region Wchodniopomorski leży w zasięgu wyniesienia Łeby i syneklizy perybałtyckiej. Podłoże
krystaliczne leży na głębokościach 3200-3500m. Na nim spoczywają osady paleozoicznomezozoiczne o miąższości ok 3000m. Podłożem kenozoicznego piętra strukturalnego na całym
obszarze są utwory górnej kredy tworzące wyrównaną powierzchnię na głębokości od -120 do
– 80 m n.p.m.
Urządzenia wodne
Poniżej przedstawiono ważniejsze urządzenia wodne pełniące główną funkcję ochrony przed
powodzią:
 Stopnie wodne z wrotami przeciwpowodziowymi od strony Wisły oraz śluzami:
o Przegalina,
o Gdańska Głowa,
o Biała Góra (wraz z jazem),
 Stopnie wodne z zaporami i jazami piętrzącymi:
o Szonowo,
o Rakowiec,
o Michałowo,
o Mylof (ze zbiornikiem),
 Stopnie wodne z jazami i śluzami:
o Bydgoszcz,
o Czersko Polskie,
 Jazy:
o Miłomłyn,
o Zielona,
o Iława,
o Samborowo,
o Ulgowy na Kanale Redy,
 Wrota przeciwsztormowe i wrota bezpieczeństwa:
o Kamienna Grodza (również jaz),
o Żuławskie,
o Buczyniec,
o Miłomłyn
o Ligowo,
o Zagadka,
 Budowle regulacyjne – ostrogi – ponad 2900 sztuk na obu brzegach Wisły;
 Kierownice wschodnia i zachodnia w ujściu Wisły do Zatoki Gdańskiej;
 Porty, zimowiska, nabrzeża, w tym część na Wiśle i Martwej Wiśle, przystosowana do
stacjonowania, nocnego postoju w czasie akcji lodołamania oraz zaopatrywania lodołamaczy;
 Wały przeciwpowodziowe, w tym Wisły i rzek żuławskich;
 Przepompownie, śluzy i przepusty wałowe – na terenach żuławskich oraz na nizinach
nadwislańskich.
3.3. Charakter zagrożenia powodziowego w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły
44
Powodzie w Regionie Wodnym Dolnej Wisły charakteryzują się różnorodną genezą. Na
przedmiotowym obszarze wyróżnia się następujące rodzaje zagrożeń:
1.
Powodzie zatorowe: powodowane zatrzymywaniem się i piętrzeniem śryżu w okresie zamarzania
rzeki lub kry lodowej w czasie roztopów. Tworzą się głównie na płyciznach i innych przeszkodach
na dużych rzekach nizinnych,
2.
Powodzie polderowe rzeczne: charakterystyczne dla depresyjnego obszaru Żuław Wiślanych,
uzależnione od systemu wodnomelioracyjnego i jego sprawności w przypadku wezbrań na
rzekach,
3.
Powodzie wewnątrzpolderowe opadowe: występujące na obszarach depresyjnych wewnątrz
polderów w przypadku wystąpienia deszczy nawalnych,
4.
Powodzie sztormowe: są spowodowane spiętrzeniem wód w odcinkach ujściowych rzek, przez
wiatry wiejące od morza, co utrudnia odpływ wód rzecznych. Powodziami tymi zagrożone są
obszary wybrzeża morskiego oraz doliny ujściowych odcinków rzek, w tym w szczególności port
Gdański, port w Gdyni, Władysławowie, Ustce oraz Łebie, port na Helu oraz port w Jastarni,
5.
Powodzie opadowe: spowodowane intensywnymi opadami deszczu o szerokim zasięgu
w dorzeczu Wisły lub na danym obszarze o zasięgu lokalnym – w ich wyniku powstają fale
wezbraniowe, które przemieszczając się Wisłą powodują zagrożenie powodziowe wzdłuż całego
biegu rzeki. Jeżeli opad nawalny wystąpi na terenie dużych aglomeracji miejskich, takich jak np.
Gdańsk, w związku ze zbyt małą możliwością retencji lub niewystarczającymi parametrami
technicznymi sieci odwadniających, dochodzi do tzw. powodzi miejskich.
6.
Powodzie roztopowe: spowodowane są tajaniem pokrywy śnieżnej, często z towarzyszeniem
deszczu, co powoduje zwiększenie wysokości wezbrania. Występują na wszystkich rzekach
Polski, lecz najbardziej groźne są na dużych rzekach nizinnych (np. w środkowym i dolnym biegu
Wisły), wielkość i przebieg wezbrania roztopowego zależy od ilości wody zgromadzonej
w pokrywie śnieżnej, intensywności procesu topnienia (temperatura powietrza) i stopnia
przemarznięcia gruntu.
7.
Powodzie mieszane: powodowane cofką (od strony morza i głównej rzeki). Różnorodność typów
wezbrań wynika z mieszanego charakteru zasilania zlewni – opadowego w południowej części
zlewni i roztopowego, w nizinnej, północnej części.
Ad.1) Zatory „lodowe” i „śryżowe” na Dolnej Wiśle były przyczyną wielu katastrofalnych w skutkach
powodzi. Spiętrzenia zatorowe są najmniej poznanym elementem ustroju hydrologicznego rzek.
Wynika to z ich lokalnego charakteru i krótkiego czasu trwania. Odnotowywane są tylko zjawiska
stwarzające poważne zagrożenie powodziowe. Przy „gęstości” posterunków wodowskazowych IMGW
(co 50 km) cały ciężar monitoringu spada na służby liniowe RZGW. W Regionie Wodnym Dolnej Wisły
znajduje się odcinek Wisły od Korabnik w km 684 do ujścia Wisły do morza w km 941,3. Biorąc pod
2
uwagę zagrożenia zatorowe ten fragment Wisły można podzielić na cztery charakterystyczne odcinki :
 Odcinek III: km 674,85 (st. w. „Włocławek”) – km 718 (Silno). Jest to odcinek częściowo
uregulowany.
 Odcinek IV: km 718 – 905-910 (Tczew) – rzeka uregulowana. Projektowana głębokość 1,67 m
nigdy nie została osiągnięta.
 Odcinek V: km 905 – 910 (Tczew) – km 936 (Przegalina – Martwa Wisła). Uregulowany odcinek
rzeki o długości około 33 km.
 Odcinek VI: Przegalina (km 936) – ujście wraz ze stożkiem. Drożność ujściowego odcinka
o długości około 5 km utrzymywana jest przez cały okres zlodzenia.
Powierzchnia chroniona wałami przeciwpowodziowymi na odcinku od Silna do ujścia Wisły wynosi
2
2
około 1886 km . Z tego: na odcinku Toruń – Nogat około 496 km , a na odcinku Nogat – ujście,
2
2
obejmującym Żuławy Gdańskie i Wielkie około 1053 km i 357 km Żuław Elbląskich. Po odcięciu
śluzą Nogatu w 1915 roku, Żuławy Elbląskie nie są bezpośrednio zagrożone od strony Wisły.
Znajomość miejsc zatorowych umożliwia wniknięcie w przyczyny tworzenia się zatorów i ich
eliminację. Jak wykazała wieloletnia praktyka inżynierska nie zawsze jest to możliwe. Wskazanie
bezpośrednich przyczyn powstania zatoru jest dość trudne. Jest to na ogół zjawisko poligenetyczne.
W związku z tym, całkowita eliminacja zagrożenia zatorowego nie jest możliwa. Należy jednak
2
Grześ M. – Zatory i powodzie zatorowe na Dolnej Wiśle: mechanizmy i warunki, Warszawa 1991
45
zmierzać do eliminacji czynników zatorogennych, wynikających z geometrii koryta. Każdy odcinek
zatorowy należy rozpatrywać indywidualnie, dla konkretnej sytuacji meteorologicznej i hydrologicznej.
Najskuteczniejszą metodą walki z zatorami od przeszło 100 lat pozostaje lodołamanie. Jest ono
możliwe tylko na uregulowanych odcinkach rzek. Niestety na Wiśle obserwuje się pogorszenie
warunków do nawigacji, szczególnie w okresie zlodzenia. Pojawiają się nowe miejsca zatorowe.
Służby RZGW zwracają uwagę na pilną potrzebę odbudowy i zintensyfikowania remontów budowli
regulacyjnych. „Dziczejące” rzeki ograniczają, a nawet uniemożliwiają wprowadzenie na rzekę
lodołamaczy o dużej mocy. Przyczyną wzrostu zagrożenia zatorowego w czasie ostatnich zim są też
gwałtowne śród-zimowe odwilże i wezbrania roztopowe przy adwekcjach ciepłych i wilgotnych mas
powietrza pochodzenia polarno-morskiego. Wisła należy do rzek o podwyższonym ryzyku wystąpienia
powodzi zatorowych. Dotyczy to przede wszystkim zbiornika „Włocławek” oraz odcinka ujściowego. Po
uregulowaniu Wisły na średnią wodę, stwierdzono wyraźny spadek zagrożenia zatorowego w tej
strefie stanów wody do Tczewa. Dolna Wisła jest rzeką wybitnie zatorogenną. Dla warunków
odpowiadających średniej wodzie (SW), 25 – 30 % jej długości, liczonej od stopnia wodnego
„Włocławek” do ujścia, to miejsca zatorowe. Około 20 % zarejestrowanych przypadków to zatory
śryżowe. Z uwagi na swoją specyfikę nie są likwidowane przez lodołamacze.
Największym utrudnieniem dla akcji lodołamania jest wciąż brak odpowiednich głębokości. Trudności
występują już przy średniej wodzie, zwłaszcza na odcinku od okolic Chełmna do Fordonu (odcinek
zatorowy) oraz powyżej Silna (km 718). Poważny problem to utrzymanie przez cały sezon zimowy
drożności ujścia Wisły. W „czole akcji” lodołamania, często używane są lodołamacze liniowe – ze
względu na głębokość rzeki i możliwość utknięcia na mieliźnie lodołamaczy czołowych (o największym
zanurzeniu). Optymalnym rozwiązaniem, mającym wpływ również na tempo lodołamania, jest
stosowanie co najmniej dwóch lodołamaczy czołowych. W tej chwili na analizowanym odcinku rzeki
działa jeden taki lodołamacz. Wskazana jest rozbudowa flotylli o kolejne lodołamacze czołowe;
najkorzystniejszym rozwiązaniem jest budowa nowych jednostek w oparciu o projekty bazujące na
3
mniejszym zanurzeniu. W warunkach Dolnej Wisły powinno ono wynosić maksymalnie 1,5m .
Biorąc pod uwagę poważne zagrożenie powodziami zatorowymi na Dolnej Wiśle należy
zintensyfikować prace związane z regulacją rzeki i to niezależnie od planów zabudowy stopniami. Od
regulacji rzeki zależy efektywność lodołamania i spławiania lodu.
[prof. Marek Grześ]
Ad 2) Powodzie „polderowe”. Specyfika zagrożeń powodziowych na Żuławach wynika z istnienia
w tym regionie terenów depresyjnych i przydepresyjnych czyli położonych od 1,8 m poniżej poziomu
morza do 2,5 m nad poziomem morza. Ta część Żuław Wiślanych określanych jako Żuławy Niskie jest
całkowicie spolderyzowana i jej istnienie oraz zagospodarowanie jest możliwe wyłącznie dzięki
ciągłym zabiegom, obejmującym utrzymanie wałów i pompowni polderowych, usuwających nadmiar
wody do odbiorników położonych powyżej polderów. Posługując się pojęciami z zakresu teorii ryzyka,
4
można powiedzieć, że na Żuławach delty Wisły występują specyficzne źródła i nośniki ryzyka.
46
Źródłem ryzyka powodziowego są tu obwałowane akweny i cieki oraz przestrzeń polderowa,
a nośnikami ryzyka obwałowania i urządzenia polderowe (głównie pompownie, kanały pompowe
i podstawowa sieć melioracyjna). Wały przeciwpowodziowe są nośnikiem ryzyka, jednak same
w sobie nie stanowią zagrożenia. Źródłami zagrożenia powodziowego są wody, przed którymi obszary
depresyjne i przydepresyjne są chronione obwałowaniami. Nie generują one zagrożeń stałych, ani
o takim samym stopniu natężenia. Poziom zagrożenia zależy od stanu wód w obwałowanych ciekach
i zbiornikach oraz parametrów technicznych obwałowań. Poziom zagrożeń wynika więc z układu
przyrodniczo-technicznego i zależy od obu elementów tego układu, przy czym za wiodące należy
uznać przyczyny techniczne, czyli same obwałowania. Losowy charakter wezbrań wody w ciekach
przyjmuje się za stan naturalny w przyrodzie, a decydując się na zagospodarowanie obszarów
3
Grześ M., Pawłowski B. – Hydromorfologiczne uwarunkowania lodołamania na Wiśle od stopnia wodnego we Włocławku do
ujścia, z uwzględnieniem sezonu zimowego 2011/2012, Gdańsk 2012
4
Liziński T. – Problemy zarządzania ryzykiem w kształtowaniu przestrzeni polderowej na przykładzie delty Wisły, Falenty 2007
depresyjnych i przydepresyjnych chronionych obwałowaniami trzeba te obwałowania traktować
dwojako – jako urządzenia ochronne, ale i nośnik ryzyka. Tak samo należy traktować inne urządzenia
polderowe jak pompownie, kanały, śluzy itp.
W przyjętej metodyce tworzenia map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego
w stosunku do Żuław delty Wisły oparto się na stanach wód o określonym prawdopodobieństwie
wystąpienia i rzędnych korony obwałowań. Jest to podejście niewystarczające i niepozwalające
prawidłowo określić obszaru zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego. Rzędna korony
obwałowań jest tylko jednym z parametrów technicznych obwałowań. Przy ocenie zagrożeń muszą
być uwzględnione także współczynniki filtracji, stateczność korpusu, punktowe przecieki grożące
rozmyciem filtracyjnym oraz ich zmienność w czasie. Duża część wałów przeciwpowodziowych
w delcie Wisły z przyczyn technicznych i ekonomicznych budowana jest z gruntów miejscowych. Wały
te stosunkowo szybko się starzeją i wymagają odbudowy co 25-30 lat, w zależności od ich klasy.
Trzeba też pamiętać, że w odróżnieniu od innych obwałowanych cieków, obwałowania żuławskie są
pod permanentnym oddziaływaniem wód zbiorników i cieków położonych wyżej w stosunku do
terenów depresyjnych i przydepresyjnych. Są to raczej zapory niż obwałowania mające przeprowadzić
wielką wodę. Problem ten musi być uwzględniany w przyszłych pracach nad mapami zagrożenia
i ryzyka powodziowego.
Z depresyjnego i przydepresyjnego położenia części Żuław delty Wisły wynika też specyfika
prowadzenia akcji powodziowej i usuwania szkód powodziowych. Na innych terenach, nawet
chronionych obwałowaniem, w przypadku przerwania wału i zalania doliny lub jej części, większość
wód po krótszym lub dłuższym okresie wraca do koryta rzeki. Na terenach depresyjnych
i przydepresyjnych po przerwaniu wału poldery są zalane i większość wody musi być z nich
wypompowana. Generuje to koszty niewystępujące na innych terenach zagrożonych powodzią. Inne
są tu też możliwości prowadzenia akcji powodziowej i usuwania skutków powodzi. Tylko z wody lub
powietrza można usunąć wyrwę w obwałowaniu i dalej prowadzić prace nad usuwaniem skutków
powodzi, w tym wypompowania wód powodziowych.
Biorąc przedstawioną powyżej specyfikę zagrożeń powodziowych na Żuławach delty Wisły, można dla
dalszych prac nad opracowywaniem planów zarządzania ryzykiem powodziowym, sformułować
następujące rekomendacje:
 Wały przeciwpowodziowe i inne urządzenia polderowe jak pompownie, kanały itp. w sposób
permanentny chronią przestrzeń polderową przed zalaniem. Muszą być traktowane jako środki
trwałe, ulegające zużyciu (amortyzacji) i w takim samym stopniu odtwarzane. Wartość
amortyzacji tych urządzeń to minimum nakładów na utrzymanie infrastruktury
przeciwpowodziowej w rejonie Żuław delty Wisły.
 Za obszar zagrożony powodziami w sposób ciągły należy uznać wszystkie obszary depresyjne
i przydepresyjne Żuław delty Wisły, czyli powierzchnię 120 000 ha (tereny położone do 2,5 m
n.p.m.). Biorąc pod uwagę, że wody z terenów odwadnianych grawitacyjnie są także
w większości prowadzone w obwałowanych ciekach przez tereny depresyjne i przydepresyjne,
w niektórych analizach należy tę powierzchnię zwiększyć do 170 000 ha.
 Straty na obszarach depresyjnych i przydepresyjnych należy traktować, jako straty potencjalne,
które mogą wystąpić w wypadku powodzi od największych obwałowanych źródeł ryzyka tj.
Wisły i Zalewu Wiślanego. Poziom (wysokość) zalania można określić na podstawie rzędnej
lustra wody, o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia, oraz rzędnej poziomu terenów
depresyjnych i przydepresyjnych.
W analizach ekonomicznych niedopuszczalne jest porównywanie nakładów na ochronę
przeciwpowodziową ze stratami powodziowymi, które miały miejsce w bliższej lub dalszej przeszłości.
Wały i inne urządzenia polderowe są utrzymywane właśnie w celu uniknięcia strat i utrzymania lub
poprawy stopnia ochrony przed stratami potencjalnymi. W dalszych pracach nad zarządzaniem
47
ryzykiem powodziowym należy zakres rachunku ekonomicznego poszerzyć o wycenę wartości
5
poczucia bezpieczeństwa, opartą o teorię racjonalnego zachowania się konsumenta.
Ad 3) Powodzie „wewnątrzpolderowe”. Żuławy zamieszkuje ponad 250 tysięcy ludzi, z czego blisko
100 tysięcy to ludność wiejska, trudniąca się głównie rolnictwem, które jest jednym z najważniejszych
filarów gospodarki tej części Pobrzeża Gdańskiego. Wynika to z faktu, iż na Żuławach Wiślanych oraz
w dolinie Wisły występują mady – najżyźniejsze z gleb. Odznaczają się one wysokim stopniem
przydatności warunków przyrodniczych dla rolnictwa. W strukturze rolniczego użytkowania ziemi
dominują grunty orne. Żuławskie gleby należą do najlepszych w Polsce i pozwalają na uprawę roślin
wymagających dobrych warunków glebowych. Na terenie Żuław przeważa rolnictwo indywidualne,
uprawia się tu zboża, ziemniaki, rzepak, rośliny pastewne, buraki cukrowe, słabo rozwinięte jest
natomiast sadownictwo oraz warzywnictwo. Hoduje się trzodę chlewną, bydło i owce.
Deltę Wisły określa się, jako przyrodniczo–techniczny i funkcjonalno–przestrzenny fenomen
środowiska geograficznego. Jest to niezwykła i jedyna kraina w Polsce oraz jedna z niewielu
6
w Europie, gdzie ludzie żyją i gospodarują na ziemi powyżej i poniżej poziomu morza. Przy
prowadzeniu jakichkolwiek analiz dotyczących tego obszaru, wymagane jest indywidulne podejście ze
względu na fakt, że jest to obszar zabrany rzece. Jego istnienie uzależnione jest od tego jak
funkcjonuje system przeciwpowodziowy, który jest wynikiem walki człowieka z wodą. Powódź
wewnątrzpolderowa jest zjawiskiem niezależnym od poziomu wód w rzekach, a wynikającym głównie
z parametrów i stanu pompowni oraz podstawowej i szczegółowej sieci melioracji. Problemem jest
podwójna funkcja tych urządzeń, a więc ochrona przeciwpowodziowa oraz funkcja melioracyjna,
kontrolująca poziom wód w sieci i glebie – najważniejszy czynnik prowadzenia produkcji rolnej.
Zróżnicowanie użytkowania terenów – inne oczekiwania użytkowników, z uwagi na różne rodzaje
produkcji rolnej, powodują dalsze komplikacje. Problemem staje się również podział własności
i odpowiedzialności elementów lokalnej infrastruktury. Państwo i służby państwowe są właścicielem
oraz konserwatorem urządzeń podstawowych (pompowni, kanałów i rowów), natomiast sieć melioracji
szczegółowej stanowi własność dysponentów gruntów i to oni powinni odpowiadać za ich stan.
Powyższy układ stanowi źródło konfliktów zachodzących między: – służbami państwowymi
odpowiedzialnymi za urządzenia podstawowe i funkcje przeciwpowodziowe, a rolnikami z obszarów
polderowych; – rolnikami, posiadającymi gospodarstwa o różnych kierunkach produkcji, zlokalizowane
na polderze odwadnianym przez tę samą pompownię.
Cechą charakterystyczną dla powodzi na terenach depresyjnych jest stagnacja wód, które nie mogą
w naturalny sposób odpłynąć i muszą zostać odpompowane. W Polsce najczęściej występują
wezbrania powodziowe wiosenne – roztopowe oraz letnie i jesienne – opadowe, spowodowane krócej
lub dłużej trwającymi deszczami. Opady nawalne trwają od kilku minut do kilku godzin, są krótkotrwałe
o dużej intensywności i lokalnym zasięgu. Wezbrania spowodowane deszczami nawalnymi,
odznaczają się krótkim czasem trwania i gwałtownym przebiegiem. Taki rodzaj opadów nie powoduje
większych powodzi, jednak wyrządza duże szkody w rolnictwie. Poza rozkładem czasowym
i przestrzennym opadu, znaczny wpływ na rozmiary i skutki powodzi ma naturalna retencja zlewni.
Retencjonowanie wód deszczowych zmniejsza odpływ powierzchniowych, co w efekcie obniża ilość
dopływającej wody i kulminację fali wezbraniowej. Wielkość odpływu powierzchniowego ulega
zmniejszeniu również na skutek parowania wody do atmosfery bezpośrednio z gruntu, z pokrycia
terenu oraz oddawanie wody przez rośliny w procesie transpiracji. Kształtowanie odpływu ze zlewni
uwarunkowane jest ukształtowaniem terenu i jego pokryciem, warunkami hydrogeologicznymi, a także
stopniem zagospodarowania zlewni.
48
Różnice pomiędzy rodzajami powodzi dotyczą przede wszystkim częstotliwości ich występowania,
intensywności przebiegu zjawiska, czasu trwania, głębokości zalewu, rodzaju czynników niszczących,
wysokości strat oraz najbardziej adekwatnych sposobów ochrony. Cechami charakterystycznymi dla
ryzyka powodzi jest zmienne prawdopodobieństwo oraz zmienna wysokość strat. Teren Żuław jest
5
6
Liziński T. – Problemy zarządzania ryzykiem w kształtowaniu przestrzeni polderowej na przykładzie delty Wisły, Falenty 2007
Cebulak K., Delta Wisły, powyżej i poniżej poziomu morza, 2010
szczególnie wrażliwy na występowanie powodzi opadowych, ze względu na depresyjny charakter
terenów. Bardzo ważne na tym obszarze jest sprawne funkcjonowanie infrastruktury
wodnomelioracyjnej i hydrotechnicznej, która kontroluje poziom wód na Żuławach i stanowi
zabezpieczenie przeciwpowodziowe. Rozpatrując zjawisko powodzi wewnątrzpolderowej należy
zwrócić szczególną uwagę na funkcjonowanie pompowni i sieci wodnomelioracyjnej, składającej się
z kanałów podstawowych i rowów szczegółowych, których prawidłowa praca determinuje
bezpieczeństwo oraz ograniczenie strat, jakie mogą wystąpić.
Dla dalszych prac nad opracowywaniem planów zarządzania ryzykiem powodziowym sformułowano
następujące rekomendacje w celu obniżenia ryzyka powodzi wewnątrz polderu w przypadku
7
wystąpienia powodzi wewnątrzpolderowej :
 poprawa stanu urządzeń melioracji szczegółowych, prowadzącą do zwiększenia ich
dotychczasowej pojemności retencyjnej;
 usprawnienie i dostosowanie pracy przepompowni, tak by doprowadzać do obniżenie poziomu
wód w kanałach podstawowych w sytuacji spodziewanych nawalnych opadów deszczu;
 stosowanie zabiegów agromelioracyjnych, zwłaszcza profilowania pól, przy zachowaniu
istniejącej struktury zasiewu;
 zastosowanie bezpośrednich systemów ochrony budynków, tylko w stosunku do tych
budynków, co do których istnieje przypuszczenie, iż wymienione wcześniej działania nie
spowodują obniżenia poziomu ryzyka wystąpienia powodzi.
Ad 4) Naturalną zaporą dla fal sztormowych są szerokie plaże i wały wydmowe. Nie wszędzie jednak
są one wystarczająco duże i skuteczne. Zachodzi wtedy konieczność ingerencji ludzkiej poprzez
przechwytywanie piasku wędrującego nieprzerwanie wzdłuż brzegu. Zjawisko to spowodowane jest
zarówno siłami wody jak i wiatru. Celem człowieka jest zatrzymanie i osadzenie go tam, gdzie go
szczególnie brakuje. Efektem tej ingerencji jest poszerzenie plaży i podwyższenie wydm –
prowadzone są zabiegi ochrony brzegów i rozbudowywany jest system ochrony przeciwpowodziowej.
Rodzaj zagrożeń dla miast portowych i miejscowości nadmorskich determinuje ich położenie
w konsekwencji oddziaływania morza i zjawisk hydrologicznych. Analizując zagrożenia powodziowe,
z jednej strony należy rozpatrywać zagrożenia, których źródłem jest masa wody Bałtyku (tzw.
wezbrania sztormowe lub zlodzenie Bałtyku), a z drugiej strony należy rozpatrywać wpływ fali
wezbraniowej w ujściowych odcinkach rzek (powodzie zatorowe, roztopowe, roztopowo-opadowe,
opadowe). Dodatkową przyczyną zwiększania się zagrożenia dla aglomeracji portowych oraz miast
nadmorskich są globalne zmiany klimatyczne, objawiające się wzrostem temperatury i nasileniem
ekstremalnych zjawisk pogodowych oraz towarzyszącym im gwałtownych powodzi sztormowych.
Z drugiej strony zagrożeniem staje się sposób kształtowania miast i intensywność procesów
urbanizacji, w wyniku których coraz więcej zabudowywanych obszarów znajduje się w strefach
szczególnego zagrożenia powodziowego, co powoduje wzrost ryzyka zdarzeń katastrofalnych.
Ponadto zmiany w zagospodarowaniu zlewni, takie jak wylesianie, melioracje czy uszczelnianie
gruntów są powodem intensyfikacji powodzi lub pojawienia się ich, na terenach gdzie dotąd nie
występowały. Morze Bałtyckie jest akwenem stosunkowo młodym. Na zmiany poziomu wody
w Bałtyku mają wpływ pionowe ruchy skorupy ziemskiej w północnej i południowej części Morza
Bałtyckiego, kształtujące linie wybrzeża. Wypiętrzanie się brzegu Skandynawii zwiększa ilość wody
morskiej, która przemieszcza się w stronę Bałtyku południowego. Zachodzące procesy geologiczne
wraz ze zmianami klimatycznymi dynamicznie zwiększają zagrożenie powodziowe sztormowe
w strefach południowego wybrzeża Bałtyku. Należy również zwrócić uwagę, że część rzek Przymorza
bierze swój początek w pasie Wysoczyzn Pomorskich, na których wzniesienia przekraczają 225 m
n.p.m. Spływ z wysokiego obszaru, w stosunku do długości rzek, kształtuje ich charakter jako zbliżony
do rzek górskich, w wyniku czego wezbrania rzeczne mają gwałtowny przebieg. Niebezpieczeństwo
powodzi odmorskich potęgowane jest w przypadku wystąpieniu sztormu na Bałtyku, w połączeniu ze
7
zaczerpnięte z opracowania „Analizy zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem
rekomendowanych działań zapobiegawczych” wykonanego na zlecenie RZGW w Gdańsku, 2014
49
zwiększonym odpływem wody roztopowej lub opadowej z rzek Przymorza. Katastrofalne powodzie
sztormowe występują na polskim wybrzeżu co kilka lat, stanowiąc poważne zagrożenie dla zdrowia
i życia ludzkiego. Najbardziej spektakularna powódź sztormowa wystąpiła w styczniu 1983 r.
W wyniku sztormowej pogody na Bałtyku na przełomie 1982 i 1983 r. i silnych wiatrów zachodnich
o
(8-10 w skali Beauforta) nastąpiło spiętrzenie wód Bałtyku wzdłuż polskiego wybrzeża ok. 50-60 cm
powyżej średniego poziomu morza. W dniach 19 i 20 stycznia zostały przekroczone maksymalne
stany wody z poprzednich 30 lat. Zagrożone były obszary nadmorskie, ale przede wszystkim
Półwysep Helski i tereny polderów żuławskich.
Ad 5) Powodzie opadowe spowodowane lokalnym wystąpieniem deszczy nawalnych są dużym
zagrożeniem dla zabudowań położonych nad rzekami Przymorza oraz dopływami tych rzek. Na
obszarze Regionu Wodnego Dolnej Wisły występuje pas wysoczyzn pomorskich ze wzniesieniami
przekraczającymi 225 m n.p.m. Oznacza to, że część rzek Przymorza bierze swój początek na
wysoko położonym obszarze w stosunku do długości tych rzek. Ich charakter jest zbliżony do rzek
górskich. Wezbrania charakteryzują się dużą gwałtownością i krótkim czasem trwania.
Gdańsk jest położony na skraju Żuław Gdańskich na terenach nisko położonych lub depresyjnych.
Miasto od wielu wieków nękane było groźnymi powodziami. Wykonanie Przekopu w 1895 r.
spowodowało radykalną poprawę odpływu wielkich wód korytem Wisły do Bałtyku. Od tego czasu nie
wystąpiła na Żuławach praktycznie żadna większa powódź. Wyjątek stanowi zalanie Żuław w wyniku
wysadzenia wałów przeciwpowodziowych w 1945 r. przez cofające się wojska niemieckie. Ze względu
na znaczny obszar terenów depresyjnych na Żuławach, odwodnienie ich było długotrwałe i kosztowne.
Potencjalne zagrożenie Gdańska i części Żuław Gdańskich nadal istnieje i potęguje się w miarę
upływu czasu. Spowodowane to jest starzeniem się i brakiem konserwacji oraz modernizacji wałów
i urządzeń przeciwpowodziowych, jak również coraz większym stopniem zagospodarowania terenów
8
zagrożonych, co w przypadku powodzi prowadzi do dużych strat materialnych, a nawet ludzkich.
Dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły zagrożeniem są nie tylko lokalne deszcze nawalne, ale również
fala wezbraniowa przechodząca z Górnej Wisły, podpiętrzana dopływami i uformowana w wyniku
opadów na rozległych obszarach południowej Polski. Na odcinku Dolnej Wisły panują mniejsze
prędkości przepływu, ze względu na nizinny charakter. Fala wezbraniowa utrzymuje się stosunkowo
długo. W tym przypadku dużym zagrożeniem jest zagrożenie przerwania wałów
przeciwpowodziowych. W takich sytuacjach dochodzi do przesiąków przez wały, osłabieniu ulega
konstrukcja wałów. Same przesiąki stanowią duże zagrożenie dla zabudowań na zawalu. Rodzaj tego
zjawiska można zobrazować na przykładzie Niziny Kwidzyńskiej. Na terenie Niziny Kwidzyńskiej może
dochodzić do sytuacji, kiedy w okresie przechodzenia i utrzymywania się wysokich stanów wody na
rzece Wiśle zaczyna dochodzić do podsiąków pod wałami, coraz intensywniejszych w miarę
wydłużania się takiego okresu. Jeśli w tym okresie lub przed nim, dochodziło do intensywnych
opadów, w okolicach Kwidzyna na teren Niziny zaczynają dopływać znaczne ilości wody rzeką Liwą,
a urządzenia melioracyjne mają coraz większe trudności w odprowadzeniu wody do rzeki. Jednak
największe zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi na terenie Regionu Wodnego Dolnej Wisły stanowi
sytuacja, w której dochodzi do przerwania wału przeciwpowodziowego na Wiśle. W takim przypadku
wystąpi sytuacja zalania terenów depresyjnych Żuław Wiślanych (tzw. topiel Żuław).
50
8
Vademecum ochrony przeciwpowodziowej, na zlecenie KZGW, 2006
Rysunek 8. Katastrofalny zasięg zalania w przypadku przerwania lub uszkodzenia
wałów przeciwpowodziowych na Dolnej Wiśle
Źródło: Źródło: CMPiS IMGW Oddział Morski w Gdyni
Powodzie „miejskie” (urban floods) są związane z wielkością strat, jakie nawet stosunkowo
niewielkie zagrożenie powodziowe może spowodować w silnie zabudowanym, gęsto zaludnionym i
bogatym w cenne obiekty obszarze miejskim. Przebieg powodzi miejskich zależy od zmian
zagospodarowania zlewni, wynikających z działalności człowieka, w odróżnieniu od powodzi,
występujących w warunkach naturalnych. W wyniku zmian antropogenicznych, charakterystyki
hydrologiczne w zlewni miejskiej ulegają szybkim zmianom w czasie, natomiast dostosowanie do tych
zmian infrastruktury przeciwpowodziowej wymaga istotnych zmian w planach zagospodarowania
przestrzennego i przebiega znacznie wolniej. Należy jednak mieć świadomość, że zagrożenie ze
9
strony powodzi miejskich będzie wzrastać i powodować coraz większe straty.
Powódź, która nawiedziła Gdańsk 9 lipca 2001 r., była kompletnym zaskoczeniem zarówno dla
mieszkańców, jak i służb odpowiedzialnych za ochronę przeciwpowodziową miasta. Była to typowo
miejska powódź, którą to nazwą określa się w ostatnich latach przebieg zjawisk powodziowych
spowodowanych intensywnymi opadami na obszarach zabudowanych. W wyniku intensywnych
deszczy nawalnych nastąpił ogromny spływ wody od strony zurbanizowanych wzgórz morenowych,
powodując zatopienie znacznych obszarów miejskich. Powódź trwała zaledwie kilka godzin, ale
spowodowała gigantyczne straty w infrastrukturze miasta i dobytku mieszkańców.
51
Ad 6) Powodzie roztopowe w zlewni są stosunkowo mało udokumentowane. Ma to m.in. związek
z faktem, że często występowały równocześnie z powodziami zatorowymi, które tradycyjnie uważa się
9
za bardziej niebezpieczne i zostały opisane razem z nimi. W przypadku Regionu Wodnego Dolnej
Wisły gwałtowny odpływ wód roztopowych w 1994 r. zagroził przede wszystkim nizinnej części
10
dorzecza Wisły. Powodzie tego typu są również groźne dla zabudowań położonych nad brzegami
jezior morenowych na wybrzeżu. W przypadku gwałtownego ocieplenia, przy objętościowo dużej
pokrywie lodowej jezior i pokrywie śnieżnej terenów przyległych, może dochodzić do szybkiego
odpływu wody. Należy zauważyć, że gwałtownym ociepleniom towarzyszą silne wiatry, mogące
dodatkowo wprowadzać duże masy wody do jezior. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym ilość
wody dopływającej, jest spływ z rzek zasilających jeziora oraz wód opadowych, które często
towarzyszą gwałtownym ociepleniom i przyspieszają roztopy. Jeziora morenowe przy tak dużym
napływie wód z różnych źródeł, nie są w stanie pomieścić nadmiaru wody, w wyniku czego dochodzi
do zalewania okolicznych terenów.
Ad 7) Powodzie mieszane. W miastach portowych oraz miejscowościach nadmorskich istnieje trwały
związek pomiędzy miastem a wodą. Cieki i akweny dawały kiedyś duże możliwości dla rozwoju miast.
Umożliwiały transport materiałów i ludzi. Miejsca lokalizacji zabudowy terenów przy nabrzeżach rzek
i kanałów dostosowywane były do lokalnych warunków fizjograficznych i klimatycznych. Intensywny
rozwój przemysłu oraz wiara w nieograniczone możliwości rozwiązań technicznych, doprowadziły do
zaburzenia zrównoważonego korzystania z zasobów wodnych na terenach miast portowych. Nasiliły
się konflikty pomiędzy presją na zagospodarowanie terenów potencjalnie zagrożonych powodziami,
które lokalnie wymknęły się z pod kontroli. Przyczyniło się to do dużego wzrostu zagrożenia
powodziowego. Wiele państw Europejskich wprowadziło programy strategiczne, których celem jest
zmniejszenie ryzyka powodziowego. Przykładem tego są Wielka Brytania (Space for Water), Holandia
(Room for the River), które również w swoich zamierzeniach uwzględniają problemy
zagospodarowania przestrzennego w kontekście zagrożenia przeciwpowodziowego. Zmiany
klimatyczne i coraz silniejsze zjawiska sztormowe będą wymagały przeznaczenia coraz większych
przestrzeni do retencjonowania wody. Z tego względu program ochrony miast powinien być elastyczny
i dostosowany do ciągłych zmian. W pierwszym podejściu planistycznym planów zarządzania
ryzykiem powodziowym nie będzie możliwe wprowadzenie niektórych pomysłów do realizacji, ale
zasygnalizowanie ich może przyczynić się do poczynienia pewnych działań, które w następnym cyklu
wprowadzą je w pulę realizacyjną. Poniżej przedstawiono proponowane działania dla dalszych prac
nad opracowywaniem planów zarządzania ryzykiem powodziowym w celu zwiększenia poziomu
bezpieczeństwa przy jednoczesnym zwiększeniu atrakcyjności miast portowych:
 Nabrzeża miejskie powinny być kształtowane tak, aby ich głównym zadaniem było
prezentowanie wizerunku miasta, skupiając przy tym zabudowania, których rozwiązania
konstrukcyjne, przy zachowaniu architektury zgodnej z historią miasta, odporne będą na
przyjęcie żywiołu wodnego.
 Rozbudowanie sieci kanałów miejskich w celu zwiększenia retencji (z całą infrastrukturą
hydrotechniczną zabezpieczająca przed wpływem nadmiaru wód w wypadku wystąpienia
powodzi), z uwzględnieniem ich funkcji transportowych. Rozbudowa sieci kanałów zmniejszy
zagrożenie powodziowe, ponieważ będzie stanowiła dodatkowe możliwości retencyjne. Oprócz
tego stanie się atrakcją takich miast i umożliwi zmniejszenie samochodowej komunikacji
miejskiej, zastępując ją tramwajami i taksówkami wodnymi. Jest to istotna kwestia dla miast
rozwijających się turystycznie.
 Wykorzystanie naturalnych obniżeń terenu do retencjonowania wody, przy jednoczesnym
wykorzystaniu do celów rozrywkowych. Można stosować np. wodne place czy parki wodne.
Takie rozwiązania będą zarówno korzystne dla mieszkańców oraz środowiska naturalnego.
Umożliwią rozwój naturalnych form przyrody w centrach miast (tzw. zielone miasta).
52
 Dla nowo budowanych budynków w bliskiej odległości od brzegów, należy przewidzieć
specjalne warunki posadowienia. W Holandii stosuje się następujące formy zabudowy tzw.
10
„wodne fortece”, domy na terpach, palach, wałach, pirsach, platformach czy domów łodzi.
Propozycję rozwiązań domów na terpach ożywiono w opracowaniu pn. „Analiza zagrożenia i
ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach Wiślanych z określeniem
rekomendowanych działań zapobiegawczych”. Warto by się zastanowić nad wprowadzeniem
tego prostego, a zarazem skutecznego rozwiązania w miastach portowych. Terpy są
rozwiązaniami znacznie tańszymi niż posadowienie specjalne np. palowe.
 Ostatnim działaniem, jakie należałoby rozważyć to zabezpieczenie miasta przed wzrastającym
poziomem morza. W Rotterdamie miasto oddzielono od rzeki murem atlantyckim, który poza
funkcją ochrony przeciwpowodziowej, będzie miejskim bulwarem widokowym (połączenie
funkcji w drodze do kształtowania wizerunku miasta wodnego). W Polskich miastach brakuje
połączenia funkcji budowli ochronnych. W Gdańsku należałoby się zastanowić nad budową wrót
sztormowych na ujściach Martwej Wisły do Bałtyku w celu kontrolowania ilości wody, jaka
będzie wlewać się w wyniku cofki odmorskiej. Takie rozwiązanie umożliwi w normalnych
warunkach nie zaburzanie przepływu i tym samym nie będzie wpływać na formy ochrony
przyrody.
Warto byłoby się zastanowić nad wprowadzeniem takiego programu w Polsce. W pierwszym cyklu
planistycznym planów zarządzania ryzykiem powodziowym jednym z głównych działań powinno być
przyjęcie strategii, dostosowanej do naszych warunków, zarówno finansowych, jak i społecznych.
Edukacja powinna być skierowana do różnych obiorców w tym szczególnie do urzędników, którzy
podejmują strategiczne decyzje w kształtowaniu przestrzeni miast. Planując programy należałoby się
zastanowić czy nie wydzielić z nich osobnej części poświęconej miastom portowym, w których
planowanie powinno być odmienne, ze względu na złożony charakter zagrożeń (gęsta zabudowa
terenów nadbrzeżnych, która ogranicza możliwość wydzielenia trenów zalewowych). Generalizacja
podejścia może przyczynić się do nieosiągnięcia najbardziej korzystnych rozwiązań. Proponuje się,
jako jedno z rozwiązań, wdrożenie w Polsce programu np. Wodna Tożsamość Miast nadmorskich
(Water Identity Seaside Towns).
W kształtowaniu przestrzeni miast portowych należy również pozostawić miejsce na działania
specjalne (ekstremalne). Mądre wykorzystanie potencjału żywiołu może stać się dla miast portowych
kierunkiem rozwoju w celu zwiększenia ich atrakcyjności. W przypadku miast Zatoki Gdańskiej można
by się zastanowić nad odejściem w przyszłości od rozbudowy typowych falochronów i zastąpienie ich
np. pasmami wysp (w Rotterdamie powstał projekt biura West 8 pn. „The Blue Isles”, który zakłada
budowę pasma wysp). Wyspy poza ich podstawową funkcją ochrony przeciwpowodziowej, stałyby się
atrakcją turystyczną, przy ekologicznym wizerunku. Ich dodatkowym atutem byłaby możliwość
pozyskania nowych inwestorów, mogących zagospodarować wyspy specjalną zabudową, odporną na
siłę żywiołu.
Podsumowanie
W przypadku tak specyficznego regionu, mamy do czynienia z wieloma źródłami zagrożenia
powodziowego. Zagrożeniem dla tego regionu staje się również starzejący się system ochrony
przeciwpowodziowej, postępujące zmiany klimatyczne oraz zmieniające się uwarunkowania
geologiczne powodują, że przyszłe powodzie mogą być bardziej gwałtowne, jeszcze trudniejsze do
przewidzenia, natomiast straty jakie mogą spowodować będą bardzo dotkliwe dla mieszkańców tych
terenów. W niniejszym Planie Zarządzania Ryzykiem Powodziowym oraz kartach poszczególnych
zlewni planistycznych, dokonano szczegółowej analizy charakteru zagrożenia powodziowego
w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
Prawidłowe rozpoznanie oraz określenie potencjalnych źródeł pozwoliło na przeprowadzenie szeregu
analiz przestrzennych i finansowych.
Podstawą do prawidłowego reagowania na powódź jest szczegółowe rozpoznanie charakteru
zagrożenia dla całego regionu. Istotą jego opisu w regionie jest dotarcie również do mieszkańców
53
terenów zagrożonych w celu uświadomienia ich o aktualnej sytuacji i możliwych przyszłych
zdarzeniach.
3.4. Użytkowanie terenu
Użytkowanie terenu
Powierzchnia Regionu Wodnego Dolnej Wisły w dużej mierze jest wykorzystywana rolniczo. Szacuje
się, że grunty orne i użytki zielone zajmują ok. 62,1%.
W strukturze użytkowania terenów, wysoki jest udział lasów (ok. 31,5 % powierzchni obszaru).
Wysoką lesistością odznacza się południowo-zachodnia część regionu wodnego tj. zlewnia rzek Brdy
i Wdy oraz część wschodnia. Lasy na tych ostatnich obszarach nie występują już w tak rozległych
i zwartych kompleksach, ale tworzą często układ mozaikowy, leśno-rolniczy.
Stosunkowo duży udział w strukturze przestrzennej regionu zajmują również tereny podmokłe oraz
wodne (4,1% powierzchni regionu). Udział terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych jest niewielki
i stanowi 2,3% całkowitej powierzchni regionu i obejmuje głównie Trójmiasto oraz pojedyncze miasta
takie jak Słupsk, Elbląg, Bydgoszcz i Toruń.
Istotny element Regionu Wodnego Dolnej Wisły stanowi pas nadmorski wraz z Mierzeją Helską
i Wiślaną.
Obszary chronione
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły występują różnorodne formy ochrony przyrody. Należą do nich:
parki narodowe (Słowiński oraz PN Bory Tucholskie), sieci N2000 (m.in.: Dolina Dolnej Wisły (obszar
ptasi), Dolina Łupawy (obszar siedliskowy), Dolina Słupi (obszar ptasi i siedliskowy), Dolina Drwęcy
(obszar siedliskowy)) oraz rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, jak również użytki
ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i pomniki przyrody, które szczegółowo wymieniono w
załączniku nr 10.2 Karty zlewni.
Ponadto na terenie Regionu Wodnego Dolnej Wisły znajduje się wiele obiektów stanowiących dobra
kultury materialnej, podlegające ochronie, dobra kultury współczesnej oraz obiekty użyteczności
publicznej i kultu religijnego, które trzeba uwzględnić w ochronie przeciwpowodziowej. Należą do nich
m.in. zabytkowe kościoły, domy, zespoły dworskie, pałacowe, klasztorne, cmentarze, muzea oraz
instytucje kultury. Zabytki znajdują się głównie w dużych miastach.
Zaludnienie
Gęstość zaludnienia jest zróżnicowana. Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego średnia
2
2
gęstość zaludnienia jest niska - ok. 60 os/km . W województwie pomorskim przypada ok. 120 os/km ,
2
zaś w województwie kujawsko-pomorskim ok. 115 os/km . Oszacowano, iż analizowany obszar
zamieszkuje około 3,5 mln osób. Pomimo, iż znaczna część terenu jest wykorzystywana rolniczo,
występują tu również duże aglomeracje miejskie, wśród których wymienić należy Trójmiasto (Gdańsk,
Gdynię i Sopot), a także inne większe miasta takie jak: Bydgoszcz, Toruń, Słupsk, Grudziądz, Tczew.
Zagrożenie i ryzyko powodziowe w odniesieniu do liczby mieszkańców i zagrożonych terenów
przedstawiono w rozdziałach 6 i 7 niniejszego opracowania.
54
Infrastruktura i gospodarka
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły występuje zróżnicowanie pod względem gospodarczym.
Największe znaczenie w województwie pomorskim ma gospodarka morska: przemysł stoczniowy,
budowa urządzeń dla przemysłu stoczniowego, transport morski, rybołóstwo morskie i przetwórstwo
rybne. Poza tym rozwinął się przemysł: spożywczy (cukrowniczy, zbożowy, mięsny), paliwowy
(rafineria ropy naftowej), środków transportu (samochodowy), maszynowy (maszyny dla przemysłu i
rolnictwa), elektroteczniczny, elektroniczny, drzewny (tartaczny, meblarski), papierniczy, chemiczny
(nawozy fosforowe), energetyczny, garbarski, odzieżowy, obuwniczy. Natomiast w województwie
warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim rozwinęły się następujące gałęzie przemysłu:
spożywczy (mleczarski, mięsny, młynarski, rybny, piwowarski), drzewny (tartaczny, meblowy),
chemiczny (gumowy), maszynowy, elektormaszynowy.
Przez Region przebiegają ważne szlaki komunikacyjne m.in. droga krajowa nr 7 oraz linia kolejowa
Trójmiasto – Warszawa, a dolina Dolnej Wisły stanowi ważny korytarz infrastrukturalny i transportowy,
także dla przemieszczania energii i paliw.
W strukturze rolniczego użytkowania ziemi dominują grunty orne. Żuławskie gleby należą do
najlepszych w Polsce i pozwalają na uprawę roślin wymagających dobrych warunków glebowych. Na
terenie Regionu Wodnego Dolnej Wisły przeważa rolnictwo indywidualne. Funkcjom rolniczym
towarzyszy często działalność z zakresu obsługi rolnictwa lub przetwórstwa produkcji rolnej.
W Regionie Wodnym znajdują się zakłady pełniące ważne funkcje w polskiej gospodarce, takie jak: w
Gdańsku - Rafineria Grupy Lotos i Zakłady Nawozów Fosforowych, w Elblągu Zakłady Alstom Power
(fabryka turbin oraz odlewnie żeliwa i staliwa), Grupa Żywiec, ABB Sp. z o.o. (Automatyka Procesowa
ROPA i GAZ).
55
56
Partnerzy procesu 4
planowania i zasady
udziału społecznego
WAŻNE INFORMACJE
Odpowiedzialny
za
opracowanie
Planów
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym jest Prezes
Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem
powodziowym to: Minister Środowiska (MŚ), Minister
Infrastruktury i Rozwoju (MIiR), Minister Spraw
Wewnętrznych
(MSW),
Minister
Administracji
i Cyfryzacji (MAC), Prezes KZGW, Dyrektor RZGW,
Dyrektor Urzędu Morskiego, Wojewoda i Marszałek
Województwa.
Dla obszaru dorzecza Wisły został powołany Komitet
Sterujący oraz Grupa Planistyczna. Analogiczne
komitety i grupy powołano dla każdego z regionów
wodnych, natomiast na poziomie poszczególnych
zlewni utworzono zespoły planistyczne zlewni. Na
poziomie całego kraju powołano Komitet Sterujący
Obszarów Dorzeczy, pracujący pod przewodnictwem
Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły powołano Komitet
Sterujący, Grupę Planistyczną i 5 Zespołów
Planistycznych Zlewni.
Proces przygotowania Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym obejmuje przeprowadzenie konsultacji
społecznych. Generalnie, celem konsultacji jest
sprawdzenie, czy zidentyfikowane problemy, cele
i wybrane
działania
są
akceptowane
przez
przedstawicieli różnych społeczności oraz uzyskanie
odpowiedzi
na
pytania
dotyczące
warunków
zaangażowania się konsultowanych grup w proces
przygotowania i późniejszego wdrożenia Planów
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym.
Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego
4.
Partnerzy procesu planowania i zasady udziału
społecznego
4.1. Analiza interesariuszy
Na potrzeby planu zarządzania ryzykiem powodziowym została stworzona baza danych
interesariuszy, w oparciu m.in. o dane przekazane przez RZGW i KZGW. Baza danych interesariuszy
stanowi załącznik do niniejszego Planu z uwzględnieniem podziału zainteresowanych stron na: typ
instytucji, uczestnicy konferencji, spotkań konsultacyjnych, instytucje konsultujące, instytucje do
informowania oraz instytucje współdecydujące.
4.1.1. Organy właściwe
powodziowym
w
sprawach
zarządzania
ryzykiem
Struktura organizacyjna gospodarki wodnej – stan aktualny i postulowany
Obecna struktura instytucjonalna zarządzania ryzykiem powodziowym w Polsce jest niejednolita
i rozproszona pod względem instytucjonalnym i odpowiedzialności organizacji ochrony przed
powodzią. Układ wzajemnych korelacji podmiotów właściwych do spraw zarządzania ryzykiem
powodziowym w Polsce przedstawia poniższy schemat.
Rysunek 9. Schemat organizacyjny ochrony przed powodzią w Polsce
Źródło: Metodyka opracowania PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, KZGW, 2013
W ramach opracowania jak i na etapie Planów zarządzania ryzykiem powodziowym, przewiduje się
zmiany w organizacji zarządzania ryzykiem powodziowym w Polsce. Szczegółowe informacje w tym
zakresie zawiera raport „Instrumenty wspierające zarządzanie ryzykiem powodziowym” (WBS 1.4.3.1).
58
Na Rysunku 10 schematycznie przedstawiono proponowane zmiany.
Rysunek 10. Reforma struktury organów gospodarki wodnej w Polsce
Źródło: Prezentacja sekretarza Stanu w MŚ, S. Gawłowskiego, Wrocław 1.04.2014r.
Projektowane założenia zakładają zmiany w strukturze prawno-organizacyjnej organów administracji
publicznej w sprawach gospodarowania wodami. Zasadniczą zmianą będzie rozdzielenie kompetencji
w zakresie planowania i realizacji inwestycji oraz utrzymania mienia Skarbu Państwa związanego
z gospodarką wodną (nowotworzone tzw. zarządy dorzeczy Odry i Wisły) od funkcji administracyjnych
i planistycznych (powstaną tzw. urzędy gospodarki wodnej). W ramach zmian strukturalnych
przewidziano zmniejszenie liczby organów i urzędów z 15 (8 urzędów żeglugi śródlądowej i 7
regionalnych zarządów gospodarki wodnej) do 6 urzędów gospodarki wodnej i 2 państwowych osób
prawnych: zarządu dorzecza Wisły i zarządu dorzecza Odry.
Kompetencje organów
powodziowym
właściwych
w
sprawach
zarządzania
ryzykiem
Poniżej opisano rolę poszczególnych organów właściwych do zarządzania ryzykiem powodziowych
w Polsce.
Minister Środowiska
Minister Środowiska jest ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej. Sprawuje nadzór nad
działalnością Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz Instytutu Meteorologii
i Gospodarki Wodnej. Nadzór nad działalnością Prezesa KZGW polega w szczególności na:
 zatwierdzaniu programów realizacji zadań związanych z utrzymywaniem wód lub urządzeń
wodnych oraz inwestycji w gospodarce wodnej;
 zatwierdzaniu corocznego sprawozdania z realizacji zadań, o których mowa w art. 90 prawa
wodnego;
 zatwierdzaniu planu kontroli gospodarowania wodami wykonywanej przez Prezesa KZGW;
 polecaniu przeprowadzenia kontroli nieujętych w planie kontroli.
59
Minister Infrastruktury i Rozwoju (MIiR)
MIiR jest ministrem właściwym do spaw gospodarki morskiej, jako naczelny organ administracji
morskiej.
MIiR sprawuje nadzór nad działalnością dyrektorów urzędów morskich w zakresie uregulowanym w
ww. ustawie oraz w przepisach odrębnych.
Do organów administracji morskiej należy m.in.: – uzgadnianie decyzji w sprawie wydawania
pozwoleń wodnoprawnych i pozwoleń budowlanych na obszarze pasa technicznego, morskich portów
i przystani, morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego, jak również wszelkich innych decyzji
dotyczących zagospodarowania tego pasa; – sporządzania planów zagospodarowania
przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej; –
zarządu nad morzem terytorialnym i morskimi wodami wewnętrznymi oraz nad gruntami pokrytymi
tymi wodami, o których mowa w przepisach Prawa wodnego; – wykonywania zadań w dziedzinie
ochrony przed powodzią, o których mowa w Prawie wodnym.
Ponadto Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej m.in. przygotowuje wstępną ocenę ryzyka
powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych i przekazuje Prezesowi KZGW,
 uzgadnia sposób rozpatrzenia opinii marszałków województw i wojewodów do wstępnej oceny
ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych.
 przygotowuje plany zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód
wewnętrznych i przekazuje Prezesowi KZGW (plany zarządzania ryzykiem powodziowym od
strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, stanowią integralny element planów
zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy).
 uzgadnia sposób rozpatrzenia uwag do projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym
od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych.
Minister Spraw Wewnętrznych (MSW)
MSW jest ministrem właściwym do spraw wewnętrznych na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 22 września 2014 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw
Wewnętrznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1265).
Dział spraw wewnętrznych obejmuje m.in. sprawy: ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego;
zarządzania kryzysowego; obrony cywilnej. Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje
nadzór nad działalnością m.in.: Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Obrony Cywilnej Kraju.
W przypadku wystąpienia powodzi Policja realizuje zadania ujęte w zarządzeniu Komendanta
Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2004 r. w sprawie wprowadzenia w Policji procedur reagowania
w sytuacjach kryzysowych, polegające m.in. na alarmowaniu ludności o występującym
niebezpieczeństwie, informowaniu środków masowego przekazu o występujących zagrożeniach,
monitorowaniu terenów zagrożonych powodzią, współdziałaniu i wymianie informacji z organami
administracji publicznej.
Minister Administracji i Cyfryzacji (MAC)
Minister Administracji i Cyfryzacji jest ministrem właściwym do spraw administracji publicznej na
podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie
szczegółowego zakresu działania Ministra Administracji i Cyfryzacji (Dz. U. z 2014 r. poz. 1254).
60
Dział administracji publicznej obejmuje m.in. sprawy: przeciwdziałania i usuwania skutków klęsk
żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu.
Minister właściwy do spraw administracji publicznej wchodzi w skład Rządowego Zespołu Zarządzania
Kryzysowego, utworzonego przy Radzie Ministrów i także w uzgodnieniu z ministrem właściwym do
spraw wewnętrznych, po zasięgnięciu opinii dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa: –
wydaje, w drodze zarządzenia, wojewodom wytyczne do wojewódzkich planów zarządzania
kryzysowego; – zatwierdza wojewódzkie plany zarządzania kryzysowego i ich aktualizacje.
Prezes KZGW
Na podstawie Ustawy Prawo Wodne zarządzanie zasobami wodnymi realizowane jest
z uwzględnieniem podziału państwa na obszary dorzeczy i regiony wodne. Zgodnie z art. 89 oraz art.
90 ustawy Prawo wodne Prezes KZGW jest centralnym organem administracji rządowej, właściwym
w sprawach gospodarowania wodami, nadzorowanym przez ministra właściwego do spraw gospodarki
wodnej.
Zgodnie z art. 4 ust. 3 Prezes KZGW pełni funkcję organu wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu
postępowania administracyjnego w stosunku do marszałków województw i dyrektorów regionalnych
zarządów gospodarki wodnej, w sprawach określonych ustawą.
Na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 2 Prezes KZGW wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do wód
publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa, w stosunku do wód istotnych dla kształtowania
zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej, w szczególności wód podziemnych oraz
śródlądowych wód powierzchniowych, które określone zostały w rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub ich części stanowiących
własność publiczną (Dz. U. z 2003 r. Nr 16 poz. 149).
Prezes KZGW wykonuje swoje zadania przy pomocy Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, który
działa na podstawie statutu zawartego w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 czerwca
2006 r. w sprawie nadania statutu Krajowemu Zarządowi Gospodarki Wodnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 108
poz. 744 z późn. zm.).
Prezes KZGW przygotowuje: – wstępną ocenę ryzyka powodziowego, zgodnie z art. 88c; – mapy
zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, zgodnie z art. 88d-88f oraz zgodnie
z rozporządzeniem w sprawie opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka
powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104); – plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów
dorzeczy, zgodnie z art. 88g-88h.
Powyższe dokumenty dla powodzi od strony morza i morskich wód wewnętrznych przygotowują
właściwe organy administracji morskiej i przekazują Prezesowi KZGW.
Dyrektor RZGW
Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa wodnego jest
organem administracji rządowej niezespolonej, właściwym w sprawach gospodarowania wodami
w regionie wodnym, w zakresie określonym w ustawie, podlegającym Prezesowi KZGW.
Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW) wykonuje swoje zadania przy pomocy
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, który działa na podstawie przepisów Prawa wodnego
i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów
dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 126 poz. 878 z późn. zm.).
Dyrektor RZGW zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa wodnego jest organem administracji rządowej
niezespolonej, właściwym w sprawach gospodarowania wodami w regionie wodnym, w zakresie
określonym w ustawie, podlegającym Prezesowi KZGW.
W ramach gospodarowania mieniem Skarbu Państwa, związanym z gospodarką wodną, dyrektor
RZGW, zgodnie z art. 92 ust. 4 realizuje w imieniu Prezesa KZGW zadania związane
z utrzymywaniem śródlądowych wód powierzchniowych lub urządzeń wodnych oraz pełni funkcję
inwestora w zakresie gospodarki wodnej w regionie wodnym.
Zgodnie z art. 92 ust. 3 do zadań dyrektora RZGW w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym
należy w szczególności: koordynowanie działań związanych z ochroną przed powodzią w regionie
wodnym, prowadzenie ośrodków koordynacyjno-informacyjnych ochrony przeciwpowodziowej;
61
sporządzanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym w regionach wodnych; współpraca
w przygotowaniu wstępnej oceny ryzyka powodziowego i planów zarzadzania ryzykiem powodziowym
dla obszarów dorzeczy.
W ramach koordynacji działań związanych z ochroną przeciwpowodziową, zgodnie z art. 92 ust. 4a
dyrektor RZGW gromadzi, przetwarza i udostępnia informacje dla potrzeb planowania przestrzennego
i centrów zarządzania kryzysowego wojewody.
Na podstawie art. 88m dla terenów, dla których nie określono obszarów narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi, właściwy dyrektor RZGW może, w drodze aktu prawa miejscowego,
wprowadzić zakazy, o których mowa w art. 88l ust. 1, kierując się względami bezpieczeństwa ludzi i
mienia.
Wojewoda
Wojewoda wykonuje swoje zadania przy pomocy urzędu wojewódzkiego, który działa na podstawie
statutu zatwierdzanego przez prezesa Rady Ministrów oraz rządowej administracji zespolonej
w województwie.
Zgodnie z art. 4 ust 1 pkt 4 ustawy Prawo Wodne wojewoda jest organem właściwym w sprawach
gospodarowania wodami. Zgodnie z art. 88c ust. 3 i 4, wojewoda opiniuje projekty wstępnej oceny
ryzyka powodziowego, sporządzone przez Prezesa KZGW. Na podstawie art. 88p ust. 3 wojewoda
uzgadnia decyzje nakazujące zakładowi piętrzącemu wodę obniżenie piętrzenia wody lub opróżnienie
zbiornika, bez odszkodowania, wydawane przez dyrektora RZGW.
Na podstawie art. 22 ustawy o wojewodzie, wojewoda odpowiada m.in. za: – zapewnienie
współdziałania wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających
w województwie i kierowania ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub
mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego,
ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym
zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w ustawach; –
dokonywania oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowywania
planu operacyjnego ochrony przed powodzią oraz ogłaszania i odwoływania pogotowia i alarmu
przeciwpowodziowego; – wykonywania i koordynowania zadań w zakresie obronności
i bezpieczeństwa państwa oraz zarządzania kryzysowego wynikających z ustaw.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o zarządzaniu kryzysowym wojewoda jest organem właściwym
w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie województwa. Do jego zadań należy: – kierowanie
monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie
województwa; – realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym wydawanie starostom
zaleceń do powiatowych planów zarządzania kryzysowego, zatwierdzanie powiatowych planów
zarządzania kryzysowego, przygotowywanie i przedkładanie do zatwierdzenia ministrowi właściwemu
do spraw wewnętrznych wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego; – realizacja wytycznych do
wojewódzkich planów zarządzania kryzysowego; zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń,
ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego; wnioskowanie o użycie pododdziałów lub
oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań, o których mowa w art. 25
ust. 3; – wykonywanie przedsięwzięć wynikających z dokumentów planistycznych wykonywanych
w ramach planowania operacyjnego realizowanego w województwie.
Dyrektor Urzędu Morskiego
62
Zgodnie z art. 38 i 39 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej
i administracji morskiej (Dz. U. 2013 poz. 934, z późn. zm.) dyrektor urzędu morskiego jest terenowym
organem administracji morskiej i podlega ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej.
Dyrektor Urzędu Morskiego wykonuje swoje kompetencje przy pomocy Urzędu Morskiego.
Organizację Urzędu Morskiego oraz szczegółowy zakres działania dyrektora Urzędu Morskiego
określa statut nadany przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej.
Na podstawie art. 37 ust 3 ustawy o obszarach morskich, dyrektor urzędu morskiego uzgadnia
pozwolenia wodnoprawne, decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzje
o pozwoleniu na budowę oraz decyzje w sprawie zmian w zalesianiu, zadrzewianiu, tworzeniu
obwodów łowieckich, a także projekty studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i planów
zagospodarowania przestrzennego województwa, dotyczące pasa technicznego, pasa ochronnego
oraz morskich portów i przystani.
Na podstawie art. 42 ust. 1 i 2 do organów administracji morskiej należy m.in.: – uzgadnianie decyzji
w sprawie wydawania pozwoleń wodnoprawnych i pozwoleń budowlanych na obszarze pasa
technicznego, morskich portów i przystani, morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego, jak
również wszelkich innych decyzji dotyczących zagospodarowania tego pasa; – sporządzania planów
zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej
strefy ekonomicznej; – zarządu nad morzem terytorialnym i morskimi wodami wewnętrznymi oraz nad
gruntami pokrytymi tymi wodami, o którym mowa w przepisach ustawy Prawo wodne; - wykonywania
zadań w dziedzinie ochrony przed powodzią, o których mowa w ustawie Prawo wodne.
Zgodnie z art. 88f ust. 2 Prawa wodnego dyrektor urzędu morskiego przygotowuje mapy zagrożenia
powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych oraz mapy ryzyka powodziowego
i przekazuje Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Marszałek Województwa
Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. Dz.
U. 2013 poz. 596 z późn. zm.) marszałek województwa, jako przewodniczący zarządu województwa
jest organem wykonawczym województwa. Na podstawie art. 14 ust. 1 samorząd województwa
wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, m. in.
w zakresie:
zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, w tym ochrony
przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów
przeciwpowodziowych.
Marszałkowie województw realizują m.in. zadania z zakresu administracji rządowej zgodnie z art. 4
ust. 5 ustawy Prawo wodne. Zgodnie z art. 4 ust. 3 Prawa wodnego organem wyższego stopnia
w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do marszałków województw jest
Prezes KZGW, przepisu tego nie stosuje się jednak w sprawach:
 rozstrzygnięć w sprawie współfinansowania wykonywania urządzeń melioracji wodnych
podstawowych i szczegółowych oraz opłaty melioracyjnej i opłaty inwestycyjnej,
 zwolnienia z zakazów wynikających z art. 88n
 wydawania decyzji przywrócenia stanu nieutrudniającego ochrony przed powodzią i
niepowodującego zanieczyszczenia wód (zgodnie z art. 88o),
 przepisów dotyczących związków spółek wodnych.
Zgodnie z art. 88c ust. 3 i 4 ustawy Prawo wodne marszałek województwa opiniuje projekty wstępnej
oceny ryzyka powodziowego, sporządzone przez Prezesa KZGW.
Do zadań marszałka zgodnie z art. 140 ust. 2 Prawa wodnego należy wydawanie pozwoleń
wodnoprawnych, w tym m.in.: – na wykonanie budowli przeciwpowodziowych; – oraz na: gromadzenie
ścieków, a także innych materiałów, prowadzenie odzysku lub unieszkodliwianie odpadów;
wznoszenie obiektów budowlanych oraz wykonywanie innych robót; wydobywanie kamienia, żwiru,
piasku, innych materiałów oraz ich składowanie – na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią,
jeżeli wydano decyzje, o których mowa w art. 40 ust. 3 i art. 88l ust. 2.
Zgodnie z art. 88f ust. 5 marszałek województwa uwzględnia w planie zagospodarowania
przestrzennego województwa przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego oraz mapach
63
ryzyka powodziowego granice obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. Natomiast na podstawie
art. 118 marszałek województwa uwzględnia w planie zagospodarowania przestrzennego
województwa oraz w strategii rozwoju województwa ustalenia planów zarządzania ryzykiem
powodziowym.
Zgodnie z art. 75 ust. 1 do zadań marszałka należy również programowanie, planowanie,
nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, w trybie, o którym mowa
w art. 74 ust. 2, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie urządzeń melioracji
wodnych podstawowych województwa. Zgodnie z art. 75 ust. 2 jest to zadanie zlecone z zakresu
administracji rządowej.
4.1.2. Inne zainteresowane strony
Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji w procesie opracowania Planów zarządzania ryzykiem
powodziowym, wynika z wymogów prawnych (Dyrektywa Powodziowa i ustawa Prawo Wodne), jak
również jest uzasadniony względami praktycznymi.
Poniżej przedstawiono zestawienie grup interesariuszy, do których są kierowane działania
informacyjne na poszczególnych poziomach planowania:
Tabela 8. Zestawienie pozostałych grup interesariuszy, do których adresowane będą działania
informacyjne
POZIOM PLANOWANIA
Region Wodny Dolnej Wisły
Zlewnia planistyczna
 partnerzy decyzyjni: instytucje, których
przedstawiciele
wchodzą
w
skład
komitetów
sterujących
i
grup
planistycznych, administracja rządowa i
samorządowa (urzędy marszałkowskie i
wojewódzkie) oraz właściciele obiektów
 partnerzy decyzyjni (instytucje których
przedstawiciele
wchodzą
w
skład
zespołów planistycznych zlewni)
 zespoły planistyczne zlewni
 administracja samorządowa
 instytucje poziomu wojewódzkiego lub
regionalnego
(WFOŚiGW, WZMiUW,
RDOŚ, NIK, ODR)
 lokalne organizacje pozarządowe
 euroregiony
 media lokalne
 społeczności
lokalne
właściciele małych firm)
(mieszkańcy,
 stowarzyszenia
(w
tym
jednostek
samorządu
terytorialnego,
biznesu,
organizacje przyrodnicze, zawodowe i
inne zainteresowane)
 społeczeństwo
 media regionalne
Zgodnie z art. 10 ust. 1 Dyrektywy Powodziowej państwa członkowskie podają do publicznej
wiadomości wstępne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka
powodziowego oraz plany zarządzania ryzykiem powodziowym. Art. 10 ust. 2 Dyrektywy Powodziowej
wymaga natomiast zachęcania zainteresowanych stron do aktywnego udziału w opracowaniu,
przeglądzie i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym.
64
Z kolei ustawodawca polski w art. 119 ust. 3a Prawa wodnego nałożył na Prezesa KZGW obowiązek
zapewnienia udziału społeczeństwa w sporządzaniu lub aktualizacji planów zarzadzania ryzykiem
powodziowym w dorzeczu na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r.
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Podstawowe informacje na temat sposobu przeprowadzenia konsultacji społecznych przedstawiono
w punkcie 4.3 niniejszego dokumentu.
4.2. Zarządzanie procesem planowania
Warunkiem skuteczności wdrożenia działań zawartych w planach zarządzania ryzykiem powodziowym
jest włączenie szeregu interesariuszy do procesu planowania, szczególnie do procesów formułowania
celów i priorytetów oraz definiowania i akceptowania proponowanych w planach rozwiązań. Dlatego,
przy tworzeniu tego dokumentu, zastosowano planowanie z ujęciem szerokiej grupy decyzyjnej
i konsultacyjnej. W tym celu powołane zostały komitety sterujące i grupy planistyczne poszczególnych
obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Natomiast dla obszarów zlewni powołano zespoły
planistyczne zlewni.
4.2.1. Komitet Sterujący
Na poziomie dorzeczy powołano jeden Komitet Sterujący Obszarów Dorzeczy – pracujący pod
przewodnictwem Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, natomiast na poziomie regionów
wodnych powołano Komitety Sterujące poszczególnych Regionów Wodnych – pracujące pod
przewodnictwem dyrektora właściwego RZGW.
W skład Komitetów Sterujących poszczególnych Regionów Wodnych wchodzą:
 przewodniczący KS: dyrektor właściwego regionalnego zarządu gospodarki wodnej lub osoba
pełniąca obowiązki dyrektora,
 wojewodowie województw, których obszary znajdują się w danym regionie wodnym,
 marszałkowie województw, których obszary znajdują się w danym regionie wodnym,
 przedstawiciele RZGW,
 przedstawiciele innych instytucji wskazani przez właściwego Dyrektora RZGW (w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły w szczególności przedstawiciele Urzędów Morskich w Gdyni oraz
Słupsku).
Do zadań i obowiązków Przewodniczących Komitetów Sterujących należy:
 kierowanie pracami Komitetu,
 zatwierdzanie dokumentów planistycznych, rekomendowanych przez grupy planistyczne
dorzecza/regionu wodnego,
 zatwierdzanie prognozy oddziaływania na środowisko przyjętego projektu planu zarządzania
ryzykiem powodziowym, w odniesieniu do właściwego regionu wodnego,
 zatwierdzanie cząstkowych wersji planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego
przed przedstawieniem Grupie Planistycznej Obszarów Dorzeczy,
 gromadzenie i przechowywanie oryginałów dokumentacji związanej z pracami KS
dorzeczy/regionów wodnych, w tym w szczególności protokołów ze spotkań wraz z
załącznikami.
Do zadań i obowiązków członków KS należy w szczególności:
 zapoznanie się z Metodyką opracowania planów zarzadzania ryzykiem powodziowym dla
obszarów dorzeczy i regionów wodnych,
 wspomaganie, konsultowanie i doradzanie Przewodniczącemu KSRW w zakresie wymienionym
jako zadania i obowiązki Przewodniczącego,
 opiniowanie wyników prac Wykonawców, zgłaszanie wniosków i propozycji zmian lub
uzupełnień,
 występowanie w uzgodnieniu z Przewodniczącym KS do odpowiednich organów w celu
zapoczątkowania procesu uchwalania i wdrożenia instrumentów wspomagających działania
przeciwpowodziowe.
65
4.2.2. Grupa Planistyczna
W skład grup planistycznych regionów wodnych (GPRW) – kierowanych przez osobę powołaną przez
dyrektora lub kierownika właściwych komórek merytorycznych odpowiedzialnego RZGW, wchodzą
przedstawiciele:
 Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej,
 Urzędów Morskich
 Urzędów Żeglugi Śródlądowej,
 Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska,
 Wojewódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych (w randze Dyrektora),
 Urzędów Marszałkowskich,
 Wojewódzkich Inspektoratów Nadzoru Budowlanego,
 Urzędów Wojewódzkich,
 Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych,
 Parków Narodowych,
 Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
 Innych instytucji wskazanych przez Dyrektora właściwego RZGW.
Do zadań i obowiązków Kierownika GPRW należy w szczególności:
 kierowanie pracami GPRW,
 współpraca z Grupą Planistyczną Obszarów Dorzeczy (GPOD),
 nadzorowanie prac Wykonawców w obszarze wykonywania planów dla regionu wodnego,
w tym nadzór nad koordynacją prac na poziomie regionu wodnego,
 akceptacja lub rekomendowanie do akceptacji przez Grupę Planistyczną Obszarów Dorzeczy
stosownych produktów opracowanych przez Wykonawców, wskazanych w załączniku nr 1 do
Procedury Odbioru,
 formułowanie i przedstawianie Kierownikowi GPOD zaleceń do wykonania ewentualnych prac
dodatkowych i/lub koniecznych do zastosowania odstępstw od Metodyki opracowania planów
zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych,
stwierdzonych w trakcie realizacji prac dla regionu wodnego,
 uczestniczenie w spotkaniach Komitetu Sterującego Regionu Wodnego,
 uczestniczenie w spotkaniach Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy,
 w razie potrzeby uczestniczenie w spotkaniach organizowanych z Zespołami Planistycznymi
Zlewni, w celu zapewnienia nadzoru nad koordynacją prac na poziomie Regionu Wodnego. Do
tego zadania Kierownik może wskazać inną osobę występującą w jego imieniu,
 gromadzenie i przechowywanie oryginałów dokumentacji związanej z pracami GPRW, w tym w
szczególności protokołów ze spotkań wraz z załącznikami oraz korespondencji kierowanej do
GPOD oraz KSRW.
66
Do zadań i obowiązków członków GPRW należy w szczególności:
 zapoznanie się z Metodyką opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla
obszarów dorzeczy i regionów wodnych,
 wspomaganie, konsultowanie i doradzanie Kierownikowi GPRW, w zakresie wymienionym jako
zadania i obowiązki Kierownika,
 uczestniczenie w konsultacjach społecznych,
 uczestniczenie w kampanii informacyjnej,
 opiniowanie wyników prac Wykonawców, zgłaszanie wniosków, uwag i propozycji zmian lub
uzupełnień,
 zgłaszanie propozycji działań do rozpatrzenia na etapie budowania wariantów planistycznych.
4.2.3. Zespoły planistyczne zlewni
Zespoły planistyczne zlewni, powołane zostały przez Dyrektorów właściwych RZGW i kierowane są
przez osobę wyznaczoną przez kierownika Grupy Planistycznej Regionu Wodnego. W Regionie
Wodnym Dolnej Wisły w posiedzeniach zespołów planistycznych brali udział również przedstawiciele
Urzędów Morskich w Gdyni oraz Słupsku.
Do zadań i obowiązków Kierownika ZPZ należy w szczególności:




kierowanie pracami ZPZ,
współpraca z Grupą Planistyczną Regionu Wodnego (GPRW),
rekomendowanie do akceptacji przez GPRW wyników prac Wykonawcy, dotyczących zlewni,
formułowanie i przedstawianie Kierownikowi GPRW zaleceń do wykonania ewentualnych prac
dodatkowych i/lub koniecznych do zastosowania odstępstw od Metodyki opracowania planów
zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych,
stwierdzonych w trakcie realizacji prac dla obszaru zlewni,
 gromadzenie i przechowywanie oryginałów dokumentacji związanej z pracami ZPZ, w tym w
szczególności protokołów ze spotkań wraz z załącznikami oraz korespondencji kierowanej do
GPRW.
Do zadań i obowiązków członków ZPZ należy w szczególności:
 wspomaganie, konsultowanie i doradzanie Kierownikowi ZPZ w zakresie wymienionym jako
zadania i obowiązki Kierownika,
 uczestniczenie w konsultacjach społecznych, wspomagając merytorycznie Wykonawcę w tym
zakresie,
 opiniowanie wyników prac Wykonawcy, zgłaszanie wniosków, uwag i propozycji zmian lub
uzupełnień,
 dostarczanie Wykonawcy wszelkich informacji dotyczących obszaru zlewni niezbędnych dla
właściwego wykonania jego prac,
 zgłaszanie propozycji działań przeciwpowodziowych do rozpatrzenia na etapie budowania
wariantów planistycznych.
4.3. Zasady udziału społecznego
Proces planistyczny Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym obejmuje przeprowadzenie
konsultacji społecznych. Sukces we wdrażaniu planów zarządzania ryzykiem powodziowym
wynikającym z Dyrektywy Powodziowej, zależy w dużym stopniu od zrozumienia i gotowości instytucji,
organizacji i właścicieli obiektów do przełamywania stereotypowych wyobrażeń o skuteczności
różnych działań, od chęci podejmowania wysiłku do ich wdrożenia. Powodzenie w ograniczaniu
skutków powodzi zależy w równej mierze od zdolności współpracy instytucji państwowych i organizacji
reprezentujących różne grupy interesariuszy, jak i od samych działań bezpośrednio ograniczających
ryzyko powodziowe.
Organizacja konsultacji społecznych przy sporządzaniu planów zarządzania ryzykiem powodziowym
składa się z kilku elementów:
 ustalenia grup konsultacyjnych, z którymi konsultowane będą wybrane problemy,
 ustalenia form konsultacji,
 zapewnienie odpowiednich warunków konsultacji,
Generalnie, celem konsultacji jest sprawdzenie czy zidentyfikowane problemy, cele i wybrane
działania są akceptowane przez przedstawicieli różnych społeczności oraz uzyskanie odpowiedzi na
67
pytania dotyczące warunków zaangażowania się konsultowanych grup w proces przygotowania
i późniejszego wdrożenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym.
Pod uwagę brano kilka różnych form konsultacji m.in.:
 Badanie opinii za pomocą ankiet – konsultacje adresowane do wybranych dużych grup
interesariuszy.
 Spotkania informacyjno-konsultacyjne z różnymi grupami, najczęściej specjalnie wybranymi
(z mieszkańcami, grupami reprezentującymi różne branże, z włączeniem rad regionów wodnych
itp.),
 Forum powodziowe – jednorazowe spotkanie przedstawicieli różnych interesariuszy
w obszarach dorzeczy dla których opracowywany jest plan zarządzania ryzykiem
powodziowym.
 Spotkania fokusowe – na poziomie obszaru dorzecza, z wybranymi przedstawicielami różnych
grup interesariuszy, specjalistami i ekspertami.
Konsultacje społeczne będą odbywać się przynajmniej w części wspólnie z konsultacjami aktualizacji
planów gospodarowania wodami zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej i Ramowej Dyrektywy
Wodnej.
Zgodnie z art. 10 Dyrektywy Powodziowej, Prezes KZGW jest zobowiązany do zapewnienia udziału
społeczeństwa w sporządzaniu lub aktualizacji planów zarzadzania ryzykiem powodziowym poprzez
prowadzenie konsultacji społecznych. Czynne zaangażowanie zainteresowanych stron ma na celu
wspieranie skutecznego wdrażania Dyrektywy Powodziowej poprzez pozyskanie właściwych
zainteresowanych stron dla celów określonych w planach ich realizacji, podniesienie skuteczności
procesu decyzyjnego dzięki wczesnej identyfikacji i tam, gdzie to możliwe, rozwiązaniu konfliktów oraz
wzmocnieniu wzajemnych związków między właściwymi organami a zainteresowanymi stronami. Z
tych względów, stosownie do art. 10 ust. 1 Dyrektywy Powodziowej państwa członkowskie
zobowiązane są do podejmowania wyraźnych starań w celu promowania i ułatwiania czynnego
zaangażowania stron w proces planowania zarządzania ryzykiem powodziowym.
Z kolei konsultacje społeczne dotyczą społeczeństwa, które stanowi szerszy krąg osób, niż
„zainteresowani”. O ile czynne zaangażowanie zainteresowanych ma do pewnego stopnia charakter
selektywny, konsultacje społeczne stwarzają możliwość uczestniczenia w procesie podejmowania
decyzji każdemu członkowi społeczeństwa. Są one przeprowadzane w odniesieniu do projektów
dokumentów i mają na celu zdobycie wiedzy, na podstawie uwag i opinii do tych projektów. Z tych
względów konsultacje społeczne stanowią niezbyt intensywną formę udziału społecznego. Konsultacje
społeczne stanowią zatem niejako uzupełnienie czynnego zaangażowania zainteresowanych i mogą
być traktowane jako swego rodzaju sprawdzian dotyczący tego, czy są reprezentowane wszystkie
interesy i punkty widzenia.
68
Konsultacje społeczne były prowadzone z uwzględnieniem „Siedmiu Zasad Konsultacji”, tj.: dobra
wiara, powszechność, przejrzystość, responsywność, koordynacja, przewidywalność i poszanowanie
interesu ogólnego. Dobra wiara oznacza, że konsultacje prowadzone są w duchu dialogu
obywatelskiego. Powszechność konsultacji oznacza zapewnienie, aby każdy zainteresowany tematem
mógł dowiedzieć się o konsultacjach i wyrazić swój pogląd w sprawie. W zakresie przejrzystości
konieczne jest powszechne udostępnienie informacji o celu, regułach, przebiegu i wyniku konsultacji.
Jasne musi być, kto reprezentuje jaki pogląd. Jawne są wszystkie zgłoszone uwagi (i to, kto je
zgłasza), a także odpowiedzi organizatora konsultacji. Łączy się to z przewidywalnością konsultacji, tj.
ich zaplanowania i prowadzenia w oparciu o czytelne reguły. Jeżeli chodzi o responsywność,
wymagana jest merytoryczna odpowiedź w rozsądnym terminie dla każdego, kto zgłosił opinię. Nie
wyklucza to odpowiedzi zbiorczych. Zasada poszanowania interesu ogólnego oznacza, iż organizator
konsultacji przygotowując ostateczną wersję rozwiązania kieruje się interesem publicznym, a nie tylko
poszczególnych grup. Celem konsultacji jest wzajemne wysłuchanie racji.
Podsumowanie 5
wstępnej oceny
ryzyka powodziowego
WAŻNE INFORMACJE
Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) została
opracowana zgodnie z ustawą Prawo wodne,
implementującą zapisy Dyrektywy Powodziowej. Prace
nad dokumentem zakończono w 2011 r.
Celem opracowania WORP było oszacowanie skali
zagrożenia powodziowego oraz identyfikacja ryzyka
powodziowego na obszarze dorzeczy i regionów
wodnych. Obszary, na których stwierdzono istnienie
znaczącego ryzyka powodziowego, zdefiniowano jako
obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi
(ONNP).
W obszarze Regionu Wodnego Dolnej Wisły
wyznaczono 53 ONNP o łącznej powierzchni 3 674
2
km . Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi
stanowią 10,5% powierzchni całego regionu wodnego.
Długość rzek objętych tymi obszarami wynosi 2 138,0
km, natomiast długość rzek rozpatrywanych w WORP
3 348,3 km. W granicach wyznaczonych obszarów
narażonych na niebezpieczeństwo powodzi znalazł się
cały
obszar
Żuław,
charakteryzujący
się
występowaniem potencjalnego ryzyka powodziowego
związanego z ich depresyjnym położeniem. Ich udział
stanowi 6% całkowitej powierzchni obszarów ONNP w
Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
Wg klasyfikacji Komisji Europejskiej najczęściej
występującymi powodziami w Regionie Wodnym Dolnej
Wisły są powodzie rzeczne oraz powódź od wód
morskich, natomiast wg klasyfikacji krajowej są to
powodzie opadowe i sztormowe.
Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego
5.
Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka
powodziowego
Podstawę opracowania Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego stanowi art. 88b ust. 2 ustawy z dnia
18 lipca 2001 Prawo Wodne, wraz ze zmianami z dnia 10 stycznia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 145),
implementującymi zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23
października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa
Powodziowa).
Celem opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP) było oszacowanie skali
zagrożenia powodziowego oraz identyfikacja ryzyka powodziowego na obszarze dorzecza. Wstępna
ocena ryzyka powodziowego została opracowana w oparciu o łatwo dostępne informacje. Dla
wyznaczonych w WORP odcinków rzek przeprowadzono analizy, wyznaczając dokładne granice
obszarów zagrożonych powodzią. Efekty tych analiz przedstawiono na mapach zagrożenia
powodziowego i mapach ryzyka powodziowego. Obszary, na których stwierdzono istnienie
znaczącego ryzyka powodziowego, są to obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP).
Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego obejmowało następujące etapy prac:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Zebranie i zestawienie materiałów do wykonania WORP.
Utworzenie wejściowej bazy danych WORP.
Zlokalizowanie znaczących powodzi (historycznych i prawdopodobnych).
Zlokalizowanie i zidentyfikowanie obszarów potencjalnie zagrożonych powodzią na podstawie
m.in.:
- studiów ochrony przeciwpowodziowej i strategii ochrony brzegów morskich,
- powodzi historycznych,
- analiz geomorfologicznych,
- analizy wpływu urządzeń wodnych na bezpieczeństwo powodziowe,
- prognozy długofalowego rozwoju wydarzeń, w tym wpływu zmian klimatu na występowanie
powodzi.
Wydzielenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Utworzenie wynikowej bazy danych WORP.
Opracowanie map wstępnej oceny ryzyka powodziowego.
Powodzie historyczne
Zgodnie z art. 88b ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo wodne oraz art. 4.2 b), c) Dyrektywy Powodziowej
powodzie historyczne są definiowana jako:
 powodzie, które wystąpiły w przeszłości i miały znaczące negatywne skutki dla zdrowia
ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej,
 powodzie, do których doszło w przeszłości, jeżeli można powiedzieć, że podobne zjawiska w
przyszłości będą miały negatywne skutki.
Opracowanie znaczących powodzi historycznych nastąpiło na podstawie informacji dostępnych
w literaturze, materiałów źródłowych stanowiących zasób instytutów i urzędów oraz informacji
uzyskanych w wyniku ankietyzacji w urzędach gmin.
70
W ramach wstępnej oceny ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły zdiagnozowano
42 znaczące powodzie historyczne. Wśród znaczących powodzi historycznych wskazanych we
wstępnej ocenie ryzyka powodziowego w regionie wodnym Dolnej Wisły występowały głównie
powodzie rzeczne (opadowe), jak również powodzie związane z topnieniem śniegu (powodzie
roztopowe). Bardzo często mechanizm powstawania powodzi był niemożliwy do jednoznacznego
zdiagnozowania. Charakterystyczną cechą powodzi występujących w regionie wodnym jest
występowanie powodzi od strony morza (powodzie sztormowe), powodzi zatorowych oraz powodzi
powodowanych cofką (od strony morza i głównej rzeki). Większość powodzi w regionie wodnym
Dolnej Wisły, które zostały zaliczone do znaczących powodzi historycznych, powodowała negatywne
skutki przede wszystkim dla działalności gospodarczej, a w mniejszym stopniu dla życia i zdrowia
ludzkiego, środowiska oraz dziedzictwa kulturowego. Spośród powodzi wskazanych w WORP,
większość występowała w półroczu zimowym (od XI do IV). W gminie miejskiej Gdańsk w wyniku
powodzi z lipca 2001 śmierć poniosły 3 osoby (tzw. szybka powódź).
Większość powodzi historycznych na Dolnej Wiśle zróżnicowanych genezą formowania się zjawisk,
odnotowano w latach 1947, 1979 (powodzie zatorowe), 1962, 2001, 2010 (powodzie opadowe) oraz
1983, 2009 (powodzie sztormowe).
Powodzie prawdopodobne
Zgodnie z art. 88b ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo wodne oraz art. 4.2 d) Dyrektywy Powodziowej powódź
prawdopodobna jest definiowana jako powódź, mogąca wystąpić w przyszłości.
Podstawą opracowania powodzi prawdopodobnych były głównie studia ochrony przeciwpowodziowej
sporządzone przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz inne dostępne
opracowania, w ramach których zostały wyznaczone zasięgi powodzi o określonym
prawdopodobieństwie wystąpienia.
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły wskazano 48 znaczących przyszłych powodzi, tj. takich, których
wystąpienie w przyszłości jest prawdopodobne na podstawie analizowanych, wyżej wymienionych,
opracowań. Powódź o prawdopodobieństwie wystąpienia 0,5% zidentyfikowano dla 1 rzeki (Wisły).
Powodzie o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% zidentyfikowano dla 45 cieków. W przypadku
znaczącej przyszłej powodzi dla obszaru Przymorza oraz Zalewu Wiślanego nie określono wartości
prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi.
Powodzie, które mogą wystąpić w obszarze Przymorza oraz Zalewu Wiślanego zostały określone jako
powodzie związane z zalaniem terenu przez wody morskie (powodzie od wód morskich). Powodzie,
które mogą wystąpić na rzece Redzie, Wiśle oraz Wiśle Śmiałej zostały zakwalifikowane jako
powodzie związane z wezbraniem wód rzecznych, strumieni, kanałów, potoków górskich, jezior
(powodzie rzeczne) oraz powodzie związane z zalaniem terenu przez wody morskie (powodzie od
wód morskich). Pozostałe powodzie zostały określone jako powodzie związane z wezbraniem wód
rzecznych, strumieni, kanałów, jezior (powodzie rzeczne).
W przypadku klasyfikacji powodzi ze względu na mechanizm jej powstania 1 powódź (na rzece Wiśle
o prawdopodobieństwie wystąpienia 0,5%) została określona jako naturalne wezbranie – zalanie
terenu przez wody na skutek podniesienia się ich poziomu. Dla pozostałych powodzi brak jest
dostępnych danych na temat mechanizmu ich powstania.
Negatywne konsekwencje dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz
działalności gospodarczej mogą wystąpić w przypadku wystąpienia powodzi na rzekach Motława,
Osa, Pasłęka, Wisła oraz w obszarze Przymorza i Zalewu Wiślanego. Negatywne konsekwencje dla
trzech z ww. kategorii czyli dla życia i zdrowia ludzi, środowiska oraz działalności gospodarczej mogą
wystąpić w przypadku wystąpienia 30 powodzi (m.in. na rzekach Brda, Cedron, Drwęca, Elbląg
Dzierzgoń, Gardęga, Kamienica, Łeba, Łupawa, Martwa Wisła, Reda, Tążyna, Wda, Wierzyca, Wisła,
Wisła Śmiała oraz Zalewie Wiślanym). Negatywne konsekwencje dla życia i zdrowia ludzi
i działalności gospodarczej może spowodować wystąpienie 6 powodzi (na rzekach Bolszewka,
Chylonka, Cisowska Struga, Kacza, Kamienny Potok oraz Potok Źródło Marii), dla środowiska
i działalności gospodarczej – 5 (na rzekach Bielawa, Mątawa, Ruziec, Zbrzyca oraz Kanale
Bydgoskim). Negatywne konsekwencje wyłącznie dla środowiska może spowodować wystąpienie
1 powodzi na rzece Piaśnicy.
71
Zidentyfikowanie znaczących powodzi prawdopodobnych posłużyło do wyznaczenia, w ramach
Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego, obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi
(ONNP).
Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi
Wydzielenie ONNP odbyło się w dwóch etapach. Etap pierwszy polegał na identyfikacji obszarów
potencjalnie zagrożonych powodzią obejmujących maksymalne zasięgi:




znaczących powodzi (historycznych i prawdopodobnych),
obszarów wydzielonych na podstawie analizy geomorfologicznej,
obszarów z analizy wpływu urządzeń wodnych na bezpieczeństwo powodziowe,
powodzi uwzględniających prognozy długofalowego rozwoju wydarzeń.
Etap drugi obejmował przeprowadzenie analiz dla obszarów potencjalnie zagrożonych powodzią.
W jego rezultacie z obszarów potencjalnie zagrożonych powodzią wydzielono obszary narażone na
niebezpieczeństwo powodzi. Dokonano tego za pomocą analizy Kepner-Tregoe, dostosowanej do
warunków polskich. Jako obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi rzecznych zostały
2
wskazane rzeki o powierzchni zlewni większej niż 10 km .
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły wyznaczono 53 obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi
2
o łącznej powierzchni 3 674 km . Powierzchnia ta stanowi 10,5% powierzchni całego regionu
wodnego, 2% powierzchni dorzecza Wisły oraz 1,2% powierzchni Polski. W granicach wyznaczonych
obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi znalazł się cały obszar Żuław, charakteryzujący
się występowaniem potencjalnego ryzyka powodziowego związanego z ich depresyjnym położeniem.
Ich udział stanowi 6% całkowitej powierzchni obszarów ONNP w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
Długość rzek objętych obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi w regionie wynosi
2 138,0 km, natomiast długość rzek rozpatrywanych w WORP 3 348,3 km.
Najczęściej występującymi powodziami w obszarach były powodzie rzeczne oraz powódź od wód
morskich (A11 oraz A14 – wg klasyfikacji KE), opadowe i sztormowe (wg klasyfikacji PL). Powodzie
najczęściej (cztery lub więcej zdarzenia) występowały w zlewni Wisły, Szkarpawy, Tuji, Brdy, Martwej
Wisły, Motławy, Łeby, rzeki Elbląg, Zalewu Wiślanego.
Występowanie negatywnych konsekwencji dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa
kulturowego oraz działalności gospodarczej stwierdzono w 16 obszarach. W przypadku obszarów
Przymorze od Łeby do Lubiatówki, Ruziec, Gardęga oraz Bielawa nie stwierdzono występowania
negatywnych konsekwencji dla życia i zdrowia ludzi, dla obszarów Bolszewka, Motława – Opływ,
Kanał Raduni brak negatywnych konsekwencji dla środowiska, w 36 obszarach nie stwierdzono
negatywnych konsekwencji dla dziedzictwa kulturowego. Natomiast w obszarach Bielawa, Kłodawa,
Kanał Linawa brak jest negatywnych konsekwencji dla działalności gospodarczej.
Rzeki zakwalifikowane w ramach WORP do opracowania map zagrożenia powodziowego i map
ryzyka powodziowego podzielono na dwa cykle planistyczne.
Do drugiego cyklu planistycznego zakwalifikowano te rzeki, dla których m.in.:
 przekroczona została wartość progowa na odcinku ujściowym rzeki,
 przekroczona została wartość progowa na krótkim odcinku rzeki,
 została osiągnięta wartość punktacji nieznacznie poniżej progowej,
 obszar został silnie zmieniony antropogenicznie,
 brak danych pochodzących z lotniczego skaningu laserowego (LIDAR), niezbędnych
do opracowania MZP.
72
W Tabeli 9 zestawiono rzeki zakwalifikowane w ramach WORP do opracowania MZP i MRP
w Regionie Wodnym Dolnej Wisły z podziałem na dwa cykle planistyczne.
Tabela 9. Zestawienie rzek zakwalifikowanych w ramach WORP do opracowania map zagrożenia (MZP) i
map ryzyka powodziowego (MRP) w I i II cyklu planistycznym dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły
Nr
1
1.1
1.2
1.2.1
1.2.2
1.2.3
1.3
1.3.1
1.5
1.5.1
1.5.2
1.5.3
1.6
1.7
1.7.1
1.7.2
1.8
1.9
1.1
1.10.1
1.11
1.11.1
1.11.2
1.11.3
1.11.3.1
1.11.3.2
1.11.3.3
1.11.3.4
1.11.3.5
2
2.1
2.2
3
4
5
6
7
7.1
7.1.1
7.2
8
9
10
11
12
13
13.1
13.2
14
Nazwa rzeki / obszaru
Wisła
Mień
Drwęca
Wel
Rypienica
Ruziec
Osa
Gardęga
Szkarpawa
Wisa Królewska
Tuja
Linawa
Tążyna
Brda
Zbrzyca
Kamionka
Wda
Mątawa
Wierzyca
Wietcisa
Martwa Wisła
Wisła Śmiała
Strzyża
Motława
Motława – Odpływ
Bielawa
Kłodawa
Radunia
Kanał Raduni
Słupia
Skotawa
Kamienica
Łupawa
Łeba
Piaśnica
Czarna Woda
Reda
Bolszewka
Gościna
Cedron
Cisowa Struga
Chylonka
Kacza
Kamienny Potok
Bauda
Pasłęka
Wałsza
Drwęca Warmińska
Zalew Wiślany
Odcinek rzeki w [km]
wskazany do wykonania
MZP i MRP w I cyklu
planistycznym
0-260
0-39
0-210
0-49
0-25
0-21
0-19
0-28
0-25
0-11
0-49
0-28
0-26
0-134
0-39
0-135
0-41
0-170
0-10
0-27
0-2
MZP i MRP w II cyklu
planistycznym
39-55
210-230
49-107
25-35
21-44
19-109
28-52
26-39
134-245
0-48
39-69
135-198
41-59
10-44
3-8
0-40
0-3
0-11
0-8
0-61
0-13
0-54
0-3
0-16
0-126
0-5
0-9
0-47
0-8
0-3
0-2
0-43
0-78
0-24
0-15
x
61-86
54-148
3-48
0-30
16-90
47-49
0-10
0-1
0-16
0-2
43-57
78-177
24-68
15-48
73
Nr
14.1
14.1.1
1.4
1.4.1
15
16
17
18
19
20
21
22
Nazwa rzeki / obszaru
MZP i MRP w I cyklu
planistycznym
MZP i MRP w II cyklu
planistycznym
Elbląg-Dzierzgoń
0-48
48-62
Wąska
0-23
Nogat
0-62
Liwa
0-93
93-110
Przymorze od Łeby do
x
Lubiatówki
Przymorze
od
Kan.
x
Karwianka do Półwyspu
Helskiego
Półwysep Helski
x
Przymorze od Półwyspu
x
Helskiego do Gizdebki
Przymorze
od
Kan.
x
Mrzezino do Kaczej
Przymorze
od
x
Kamiennego Potoku do
Przekopu Wisły
Przymorze od Czarnej do
x
Orzechowej
Przymorze od Przekopu
x
Wisły do granic państwa
na Mierzei Wiślanej
Źródło: Wstępna Ocena Ryzyka Powodziowego (WORP)
Rysunek 11 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
74
Źródło: opracowanie IMGW-PIB
Wyznaczone we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego obszary narażone na niebezpieczeństwo
powodzi, umożliwiły określenie odcinków rzek dla których wyznaczono dokładne granice obszarów
zagrożonych powodzią. Zasięg ONNP objął również cały obszar depresyjny Żuław, zagrożonych
potencjalną powodzią polderową. ONNP zajmują 10% Regionu Wodnego Dolnej Wisły, w tym 6%
stanowi powierzchnia Żuław. Dla tych terenów oszacowano ryzyko powodziowe. Efekty tych analiz
przedstawiono na mapach zagrożenia powodziowego i mapach ryzyka powodziowego. Stanowią one
podstawę dla opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz planowania
przestrzennego w zakresie ochrony przeciwpowodziowej.
75
76
Ocena zagrożenia 6
powodziowego
WAŻNE INFORMACJE
Mapy
zagrożenia
powodziowego
(MZP)
sporządzone zostały dla obszarów narażonych
na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych
we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP).
Prace nad mapami zakończono w 2013 r.
Głównym celem opracowania map zagrożenia
powodziowego
było
wskazanie
obszarów
zagrożonych powodzią wraz z wskazaniem
prawdopodobieństwa
(częstości)
wystąpienia
zagrożenia oraz skali tego zagrożenia.
Mapy zagrożenia powodziowego, oprócz granic
obszarów zagrożonych, zawierają również informacje
na temat głębokości oraz prędkości i kierunków
przepływu wody, określających stopień zagrożenia dla
ludzi i sposób oddziaływania wody na obiekty
budowlane.
W obszarze Regionu Wodnego Dolnej Wisły 41 051 ha
gruntów jest terenami zagrożonymi powodzią o
prawdopodobieństwie wystąpienia raz na 100 lat
(p=1%). Natomiast całkowita powierzchnia chroniona
obwałowaniami, mogąca skutkować ogromnymi
stratami w wyniku awarii wynosi 188 500 ha.
Mapy
dostępne
http://mapy.isok.gov.pl
są
pod
adresem:
Ocena zagrożenia powodziowego
6.
6.1. Obszar oddziaływania rzek
6.1.1. Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego
Mapy zagrożenia powodziowego (MZP) i mapy ryzyka powodziowego (MRP) zostały sporządzone na
podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145
z późn. zm.) oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska, Ministra Transportu,
Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw
Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego
oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104).
Za opracowanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, zgodnie z ustawą,
odpowiada Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Szczegółowa metodyka opracowania map dostępna jest na stronie Internetowego Systemu Aktów
Prawnych (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20130000104).
Głównym celem opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego było
wskazanie obszarów zagrożonych powodzią wraz ze wskazaniem prawdopodobieństwa (częstości)
wystąpienia zagrożenia oraz skali tego zagrożenia. Mapy stworzyły podstawę do opracowania Planu
zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, to jest ostatniego
etapu wdrażania Dyrektywy Powodziowej.
Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego sporządzone zostały dla obszarów
narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego,
każdorazowo przedstawiając obszary zagrożone powodzią o określonym prawdopodobieństwie
wystąpienia:
 obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi 0,2 %,
 obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi 1 %,
 obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi 10 %.
oraz
 obszary narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wałów
przeciwpowodziowych dla scenariusza całkowitego zniszczenia wałów przeciwpowodziowych
Obszary zagrożenia powodziowego, przedstawione na mapach, uzyskano w wyniku matematycznego
modelowania hydraulicznego. W procesie modelowania wykorzystano bardzo dokładne dane
przestrzenne, pozyskane metodą lotniczego skaningu laserowego tj. Numeryczny Model Terenu
(NMT), którego dokładność wysokościowa sięga 10–15 cm oraz Numeryczny Model Powierzchni
Terenu (NMPT). Na potrzeby sporządzenia map opracowane zostały również nowe dane
hydrologiczne, uwzględniające przepływy maksymalne, które wystąpiły podczas powodzi w 2010 r.,
w związku z czym obszary zagrożenia powodziowego mogą różnić się od obszarów wskazanych
w studiach ochrony przeciwpowodziowej.
Mapy zagrożenia powodziowego, oprócz granic obszarów zagrożonych, zawierają również informacje
na temat głębokości oraz prędkości i kierunków przepływu wody, określających stopień zagrożenia dla
ludzi i sposób oddziaływania wody na obiekty budowlane, co przedstawiono w dwóch zestawach
tematycznych kartograficznej wersji map:
78
 Mapa zagrożenia powodziowego wraz z głębokością wody (dla całego analizowanego obszaru);
 Mapa zagrożenia powodziowego wraz z prędkościami i kierunkami przepływu wody (dla
wszystkich miast wojewódzkich i miast na prawach powiatu oraz innych miast o liczbie
mieszkańców przekraczającej 100 tysięcy osób).
W dniu 22 grudnia 2013 r. mapy zagrożenia powodziowego zostały udostępnione społeczeństwu
(w wersji kartograficznej w formacie PDF) za pośrednictwem strony internetowej Hydroportalu KZGW,
pod adresem http://mapy.isok.gov.pl.
Mapy zagrożenia powodziowego dostarczyły licznych danych, które posłużyły do wyznaczenia
obszarów problemowych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły. Dane te jednak nie były wystarczające do
sporządzenia pełnej diagnozy problemów, ze względu na nieuwzględnienie na mapach takich
czynników jak: potencjalne awarie wałów na skutek zatorów lodowych, powodzie wewnątrzpolderowe
opadowe oraz rzeczne (uwzględniające potencjalną awarię urządzeń odwadniających oraz starzenie
się wałów). W związku z tym, w ramach prac nad PZRP, wykorzystano szereg dodatkowych analiz,
których szczegółowy opis zawiera rozdział 6.1.2.
6.1.2. Dodatkowe analizy
W celu szczegółowego rozpoznania zagrożenia i ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej
Wisły posiłkowano się analizami dodatkowymi. Wykorzystane zostały następujące projekty:
Program „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław do roku 2030” zwany Programem
Żuławskim- 2030” Plan działań dla etapu II (2014-2020)
- stanowi zbiór działań prowadzący do systematycznej i skutecznej ochrony przed powodzią terenów
objętych „Programem Żuławskim – 2030”.
W ramach opracowania powstał ramowy plan działań wraz z wynikającym z niego zbiorem zadań dla
II Etapu „Programu Żuławskiego – 2030”. Plan ten dostosowuje infrastrukturę powodziową Żuław do
zagrożeń powodziowych, w tym zmian klimatu, uwzględniając specyficzny charakter obszaru Żuław
Wiślanych, którego istnienie zależne jest od utrzymywanej infrastruktury przeciwpowodziowej,
chroniącej przed zalaniem tereny depresyjne lub położone na wysokościach bliskich poziomowi
morza.
Opracowanie pn. „Koncepcja ochrony przeciwpowodziowej Nowego Dworu Gdańskiego”
- po przeanalizowaniu wariantów pod kątem skuteczności, zasięgu ochrony, hydrodynamiki, aspektów
środowiskowych, analizy przestrzennej, oraz kosztów i korzyści, rekomenduje się wariant - Wrota
przeciwpowodziowe u ujścia rzeki Tugi do rzeki Szkarpawy.
Celem opracowania było wykonanie wariantowej koncepcji ochrony przed powodzią miasta Nowy
Dwór Gdański z uwzględnieniem modelowania hydrodynamicznego oraz określeniem wpływu
proponowanych rozwiązań na zagrożenie pozostałej części Żuław. Wyboru najkorzystniejszego
rozwiązania dokonano po uprzedniej wielokryterialnej analizie wariantów, analizie środowiskowej oraz
przy uwzględnieniu analizy kosztów i korzyści. W rezultacie dla ochrony miasta Nowy Dwór Gdański
rekomenduje się wybudowanie wrót przeciwpowodziowych w ujściu rzeki Tugi do rzeki Szkarpawy.
Opracowanie pn. „Koncepcja ochrony przed wodami powodziowymi dolnego odcinka Wisły od
Włocławka do jej ujścia do Zatoki Gdańskiej”
- w ramach opracowania przeprowadzono szereg analiz w wyniku których rekomenduje się wariant Odbudowa ostróg wraz z udrożnieniem koryta Wisły oraz budowa stopnia poniżej Włocławka.
Celem koncepcji było określenie najlepszego sposobu zapewnienia bezpiecznego odprowadzenia
wód powodziowych oraz zimowej osłony lodowej poprzez uzyskanie minimalnej głębokości
żeglugowej dla lodołamaczy odcinka Wisły od Włocławka do ujścia do Zatoki Gdańskiej jak i wybór
najlepszego sposobu zabezpieczenia stateczności stopnia wodnego we Włocławku. Poprzez
modelowanie hydrodynamicze, po uprzedniej wielokryterialnej analizie wariantów, analizie
środowiskowej oraz przy uwzględnieniu analizy kosztów i korzyści zarekomendowano wariant
79
składający się z działań polegających na odbudowie ostróg, prac prowadzących do udrożnienia koryta
rzeki oraz budowy stopnia poniżej Włocławka.
Opracowanie pn. „Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z
określeniem rekomendowanych działań zapobiegawczych”
- opracowana w ramach zadania rekomendacja opisuje szczegółowo najbardziej efektywne sposoby
ochrony terenów depresyjnych przed powodzią wewnątrzpolderową. Wyniki obrazujące zagrożenie
i ryzyko związane z powodzią wewnątrzpolderową ujęto w formie tabelarycznej w rozdziale 6.1.3.
Celem opracowania było wskazanie zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrz polderów
żuławskich w konsekwencji wystąpienia opadów, roztopów lub niewystarczających parametrów
technicznych systemów odwodnień, które nie zostało pokazane na mapach zagrożenia i mapach
ryzyka powodziowego. Efektem analiz są propozycje wariantowych rozwiązań ochrony przed
powodzią oraz rekomendacje metodycznych wytycznych do zarządzania ryzykiem powodziowym w
obrębie polderów żuławskich.
W oparciu o numeryczną MZP przeprowadzono analizy dodatkowe uzupełniające wyniki analiz
podstawowych w celu pozyskania informacji o elementach zagospodarowania terenu i formach
przyrody zagrożonych w wyniku zalania. Przeanalizowano następujące aspekty:
1. Powierzchni oraz ilości typów form ochrony przyrody zagrożona
prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi – przedstawione w Tabeli 10
przy
danym
2. Ilości przelań przez obwałowania wraz z uwzględnieniem ich klasy – przedstawione w Tabeli
11. w ujęciu Regionu Wodnego Dolnej Wisły - analiza przejścia fali wezbraniowej pod kątem
przewyższenia rzędnej korony wałów
3. Stosunku sumarycznej długości przelań do sumarycznej długości wałów – przedstawione
w Tabeli 12. w ujęciu Regionu Wodnego Dolnej Wisły
4. Długości zalanych odcinków dróg z podziałem na typ drogi i rodzaj nawierzchni - przedstawione
w Tabeli 13. w ujęciu Regionu Wodnego Dolnej Wisły – analiza stanu istniejącego
zagospodarowania w przypadku zalania
5. Długości zalanych odcinków kolei z uwzględnieniem liczby torów - przedstawione w Tabeli 14.
w ujęciu Regionu Wodnego Dolnej Wisły – analiza stanu istniejącego zagospodarowania
w przypadku zalania
6. Ilości zakładów przemysłowych z podziałem na stopień ryzyka awarii i kategorię przemysłu przedstawione w Tabeli 15. w ujęciu Regionu Wodnego Dolnej Wisły – analiza stanu
istniejącego zagospodarowania w przypadku zalania
Tabela 10 Zagrożone powierzchnie obszarów ochrony przyrody – RWDW – oddziaływanie rzek
Rezerwaty
Scenariusz
Natura 2000
Parki narodowe
przyrody
Sumaryczna powierzchnia
obszarów
2
[km ]
0,2%
728,06
6,68
28,45
1%
707,50
4,88
27,31
10%
664,89
1,83
24,57
Źródło: Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego, IMGW
80
Tabela 11 Ilość przelań przez obwałowania z podziałem na klasy – oddziaływanie rzek
Klasa wałów
0,2%
1,0%
10,0%
I
2
0
0
II
12
7
4
III
1
0
0
IV
28
17
4
brak danych
51
32
17
Suma
94
56
25
Tabela 12 Długości wałów i przelań w RWDW – oddziaływanie rzek
Scenariusz
Suma dla Regionu
Wodnego Dolnej Wisły
Średnia na
obszarze gminy
Maksimum na
obszarze gminy
-
1 379 270,64
7496
167 241,54
0,2%
14 495,34
78,8
2 196,37
1%
5 447,11
26,6
1 268,59
10%
1 951,92
10,6
504,35
Długość wałów [m]
Długość przelań
[m]
Udział długości
0,2%
1
1,2
1,3
przelań do długości
1%
0,4
0,2
0,8
wałów
10%
0,1
0,04
0,3
[%]
Tabela 13 Długość zalanych odcinków dróg [km] w RWDW – oddziaływanie rzek
Typ drogi
0,2%
1%
10%
krajowe
28 328
21 810
17 887
wojewódzkie
23 662
16 765
12 117
powiatowe
34 594
22 150
9 839
gminne
164 680
108 871
54 572
pozostałe
1 009 865
846 470
659 549
SUMA
1 261 129
1 016 067
753 964
Tabela 14 Długość zalanych odcinków torów kolejowych [km] w RWDW – oddziaływanie rzek
Liczba torów
0,2%
1%
10%
1
30 287
20 279
12 910
2
6 919
4 671
4 482
3
0
0
0
SUMA
37 206
24 950
17 392
Przemysł
energetyczny
Produkcja i
obróbka metali
Przemysł
mineralny
Przemysł
chemiczny
Przemysł
gospodarki
odpadami
Inne
Suma
Liczba zakładów
przemysłowych
Scenariusz
Tabela 15 Ilość zakładów przemysłowych zagrożonych w wyniku wystąpienia powodzi przy określonym
prawdopodobieństwie w RWDW – oddziaływanie rzek
0,2%
0
0
0
1
0
0
1
1%
0
0
0
1
0
0
1
10%
0
0
0
0
0
0
0
81
Przemysł
energetyczny
Produkcja i
obróbka metali
Przemysł
mineralny
Przemysł
chemiczny
Przemysł
gospodarki
odpadami
Inne
Suma
Liczba zakładów
przemysłowych o
podwyższonym
ryzyku awarii
Scenariusz
0,2%
0
0
0
1
0
0
1
1%
0
0
0
1
0
0
1
10%
0
0
0
0
0
0
0
Z dodatkowych analiz przeprowadzonych w oparciu o mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego
pod kątem oceny zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły wynika: jaka część
obszarów chronionych jest zagrożona powodzią, w ilu przypadkach oraz na jakiej długości istniejące
obwałowania nie są przystosowane do bezpiecznego przeprowadzenia wód wezbraniowych
o prawdopodobieństwie przepływu 10%, 1% oraz 0,2%, przy czym w kontekście ograniczenia
zagrożenia powodziowego jako miarodajną przyjęto tzw. wodę 100-letnią (1%). Ponadto uzyskano
informacje o długości zalanych dróg w poszczególnych kategoriach oraz długości torów kolejowych,
a także ilości zakładów przemysłowych zagrożonych w przypadku wystąpienia powodzi o określonym
prawdopodobieństwie wystąpienia.
Na podstawie powyższych danych stwierdza się, iż ilość odcinków wałów o niedostatecznej
wysokości, dla których występują przelania ponad koronę obwałowania w przypadku powodzi
o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia wynosi 56, co stanowi 0,4% całkowitej długości
obwałowań w Regionie Wodny Dolnej Wisły. W większości przypadków dla tych odcinków wałów nie
określono klasy wałów przeciwpowodziowych (nie pozyskano danych od administratora oraz wały te
nie mają zdefiniowanej klasy).
Najdłuższe odcinki zalanych dróg dotyczą dróg gminnych oraz pozostałych, natomiast najmniejszy
stopień zagrożenia występuje na drogach wojewódzkich .
Zagrożenia dla zakładów przemysłowych w przypadku dwóch analizowanych scenariuszy (p=1%,
p=0,2%) jest związane z przemysłem chemicznym i dotyczy jednego obiektu.
Symulacje przerwania wałów w miejscach potencjalnie możliwego wystąpienia
Ponadto w ramach prac nad PZRP wykonano symulację przerwania obwałowań na skutek zatorów
lodowych dla następujących przypadków:
- awaria wału prawego powyżej miasta Tczew na wysokości wsi Mątowy Wielkie, gm. Miłoradz
(scenariusz Z1)
- awaria wału lewego poniżej miasta Tczew na wysokości wsi Czatkowy, gm. Tczew (scenariusz Z2)
- awaria wału prawego na wysokości miasta Nowe, gm. Sadlinki – obejmująca symulację przejścia
rzeczywistej fali i utworzenia się zatoru lodowego w lutym 2014 r. obrazująca potencjalne straty, gdyby
zator nie został usunięty (scenariusz Z3)
W ramach analiz dodatkowych przedstawiono także obszar Żuław:
- chroniony obwałowaniami (na podstawie scenariusza uwzględniającego brak obwałowań na odcinku
Dolnej Wisły - na wysokości Żuław). Scenariusz ten obrazuje zasadność utrzymywania wałów Wisły
stale w dobrym stanie technicznym.(scenariusze WP i WL)
82
- obszary narażone na powódź opadową z konsekwencją gromadzenia się wód na przestrzeniach
polderowych Żuław w przypadku zaprzestania pracy pomp odwadniających (scenariusz potencjalnej
powodzi polderowej rzecznej) (scenariusz PPR)
- obszary narażone na powódź wewnątrzpolderową opadową przeanalizowaną dla opadu o
prawdopodobieństwie wystąpienia 10% (scenariusz PWO).
Podsumowanie wyników wszystkich powyższych analiz ujęto w podsumowaniu, w zestawieniu
tabelarycznym w rozdziale 6.1.3.
6.1.3. Podsumowanie
Na podstawie analiz z map zagrożenia powodziowego oraz analiz dodatkowych uzyskano pełny obraz
zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły. Podsumowanie analiz w ujęciu
liczbowym zestawiono w Tabeli 16.
Reasumując wyniki przedstawiono dla poniższych scenariuszy:
 0,2% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz
[1]
na 500 lat (Q 0,2%)
 1% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na
[1]
100 lat (Q 1%)
 10% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz
[1]
na 10 lat (Q 10%)
 Z1 – obszary zagrożone w wyniku scenariusza przerwania wału prawego na Dolnej Wiśle,
powyżej miasta Tczew na wysokości wsi Mątowy Wielkie (gm. Miłoradz), w wyniku
przeprowadzonej symulacji powodzi roztopowo-zatorowej gdzie kulminacja fali hipotetycznej
[3]
osiągnęła rzędną wody 1%
 Z2 – obszary zagrożone w wyniku scenariusza przerwania wału lewego na Dolnej Wiśle,
poniżej miasta Tczew na wysokości wsi Czatkowy (gm. Tczew), w wyniku przeprowadzonej
symulacji powodzi roztopowo-zatorowej gdzie kulminacja fali hipotetycznej osiągnęła rzędną
[3]
wody 1%
 Z3 – obszary zagrożone w wyniku scenariusza przerwania wału prawego na Dolnej Wiśle, na
wysokości miasta Nowe (gm. Sadlinki) – obejmująca symulację przejścia rzeczywistej fali i
[3]
utworzenia się zatoru lodowego w lutym 2014 r.
[3]
 WP – obszary chronione prawym wałem Wisły na wysokości Żuław
[3]
 WL – obszary chronione lewym wałem Wisły na wysokości Żuław
 PWO – obszary narażone na powódź wewnątrzpolderową opadową przeanalizowaną dla opadu
[2]
o prawdopodobieństwie wystąpienia 10%
 WZ – obszary narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wałów
[5]
przeciwpowodziowych dla scenariusza całkowitego zniszczenia wałów przeciwpowodziowych
 PPR – obszary narażone na powódź opadową z konsekwencją gromadzenia się wód na
przestrzeniach polderowych Żuław w przypadku zaprzestania pracy pomp odwadniających
[4]
(scenariusz potencjalnej powodzi polderowej rzecznej)
83
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obszary
zagrożenia
powodziowego
[ha]
Zlewnia Rzek
Przymorza
Powierzchnia
Region Wodny
Dolnej Wisły
Obszar
Scenariusz
Tabela 16. Podsumowanie zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie
rzek
0.2%
49 008
4 107
11 008
23 865
2 969
7 060
Z1
66 617
-
66 617
-
-
-
Z2
28 171
-
28 171
-
-
-
Z3
12 399
-
12 399
-
-
-
WP
87 782
-
87 782
-
-
-
WL
32 531
-
32 531
-
-
-
1%
41 050
2 877
7 945
21 914
2 427
5 888
PPR
120 313
-
120 313
-
-
-
PWO
1 556
-
1 556
-
-
-
WZ
188 478
4 804
144 499
36 122
2 560
494
10%
30 405
1 523
4 596
18 653
1 551
4 083
Źródło: [2] Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem
rekomendowanych działań zapobiegawczych
Źródło: [3] Analizy dodatkowe w ramach prac nad PZRP, IMGW
Źródło: [4] Analizy dodatkowe w ramach prac nad PZRP
Źródło: [5] Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego - suplement, IMGW
Zgodnie z powyższymi wynikami, największe zagrożenie powodziowe w Regionie W odnym Dolnej
Wisły występuje na terenach depresyjnych Żuław Wiślanych. W przypadku awarii systemu ochrony
przeciwpowodziowej Żuław (scenariusz PPR), może dojść do zgromadzenia się wód na
przestrzeniach polderów wodą do rzędnej rzeki Wisły. W tym przypadku zalanych zostanie około 120
tys. ha terenów.
Scenariusze przerwania obwałowań w wyniku utworzenia się zatoru lodowego na Wiśle na wysokości
Tczewa (scenariusz Z1, Z2) i Niziny Kwidzyńskiej (scenariusz Z3) skutkują zalaniem od 12 do 66 tys.
ha terenów, głównie gruntów ornych.
Dla porównania powierzchnia zagrożona powodzią rzeczną (scenariusz 1%) dla całego Regionu
Wodnego Dolnej Wisły wynosi 41 tys. ha.
W wyniku wystąpienia opadów 10% w zakresie analizowanych obszarów polderowych (scenariusz
PWO), zagrożonych jest 1,5 tys. ha terenu.
Scenariusz całkowitego zniszczenia obwałowań (WZ) w Regionie Wodnym Dolnej Wisły wskazuje, iż
całkowita powierzchnia terenów chronionych obwałowaniami wynosi około 188,5 tysiąca hektarów.
Pełna diagnoza zagrożenia wraz ze zidentyfikowanymi problemami w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
związana z oddziaływaniem rzek została szczegółowo opisana w rozdziale 9 niniejszego opracowania.
84
6.2. Obszar oddziaływania wód morskich
6.2.1.Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego
Za opracowanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego od strony morza,
zgodnie z Ustawą Prawo Wodne, odpowiada minister właściwy do spraw gospodarki morskiej (we
współpracy z dyrektorami urzędów morskich). Następnie mapy te są przekazywane Prezesowi
Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Mapy zagrożenia powodziowego od strony morza i morskich wód wewnętrznych sporządzone zostały
dla pasa nadbrzeżnego, którego obszar zagrożony określono we wstępnej ocenie ryzyka
powodziowego (rozdział 5), każdorazowo przedstawiając obszary zagrożone powodzią o określonym
prawdopodobieństwie wystąpienia:
 obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi od strony morza jest niskie
i wynosi 0,2 %,
 obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi od strony morza jest średnie
i wynosi 1 %,
 obszary zagrożone na skutek uszkodzenia lub zniszczenia budowli ochronnych pasa
technicznego przy wodach 1%
Mapy zagrożenia powodziowego, oprócz granic obszarów zagrożonych, zawierają również informacje
na temat głębokości wody, co przedstawiono na mapach zagrożenia powodziowego od strony morza,
w tym morskich wód wewnętrznych.
Mapy zagrożenia powodziowego dostarczyły licznych danych, które posłużyły do wyznaczenia
obszarów problemowych od strony morza w Regionie Wodnym Dolnej Wisły. Dane te jednak nie były
wystarczające do przeprowadzenia pełnej diagnozy problemów, ze względu na nieuwzględnienie na
mapach takich czynników jak: podatność brzegów na erozję oraz poziom zainwestowania zaplecza
oraz dynamikę zmian polskiego wybrzeża, co również skutkuje wzrostem zagrożenia powodziowego.
W związku z tym, w ramach prac nad PZRP, wykorzystano dodatkowe opracowania, dane i analizy
będące w posiadaniu Urzędu Morskiego w Gdyni, których szczegółowy opis zawiera rozdział 6.2.2.
6.2.2. Dodatkowe analizy
W ramach analiz dodatkowych wykorzystano dane dotyczące powodzi sztormowych udostępnionych
przez Urząd Morski w Gdyni. Powodzie takie miały miejsce w latach: 2005-2013. W rozdziale 7
dotyczącym oceny ryzyka powodziowego przedstawiono straty powstałe na skutek ich wystąpienia.
Ponadto w ocenie zagrożeń dla powodzi od strony morza wykorzystano analizy dodatkowe
sporządzone przez IMGW w oparciu o numeryczną MZP w zakresie:
1. Powierzchni oraz ilości typów form ochrony przyrody – przedstawione w Tabeli 17
2. Ilości przelań przez obwałowania wraz z uwzględnieniem ich klasy – przedstawione w Tabeli 18
3. Stosunku sumarycznej długości przelań do sumarycznej długości wałów - przedstawione w
Tabeli 19
4. Długości zalanych odcinków dróg z podziałem na typ drogi i rodzaj nawierzchni - przedstawione
w Tabeli 20 w ujęciu Regionu Wodnego Dolnej Wisły
5. Długości zalanych odcinków kolei z uwzględnieniem liczby torów - przedstawione w Tabeli 21
w ujęciu Regionu Wodnego Dolnej Wisły
6. Ilości zakładów przemysłowych z podziałem na stopień ryzyka awarii i kategorię przemysłu przedstawione w Tabeli 22 w ujęciu Regionu Wodnego Dolnej Wisły
85
Tabela 17 Zagrożone powierzchnie obszarów ochrony przyrody – RWDW – oddziaływanie wód morskich
Sumaryczna powierzchnia
obszarów
2
[km ]
Scenariusz
Natura 2000
Parki narodowe
Rezerwaty
przyrody
0,2% M
385,24
128,40
42,81
1% M
358,61
122,62
42,71
Tabela 18 Ilość przelań przez obwałowania z podziałem na klasy – oddziaływanie wód morskich
Klasa wałów
0,2% M
1% M
I
0
0
II
12
3
III
16
13
IV
47
42
brak danych
151
94
Suma
226
152
Tabela 19 Długości wałów i przelań – oddziaływanie wód morskich
Scenariusz
Suma dla Regionu
Wodnego Dolnej
Wisły
Średnia na
obszarze gminy
Maksimum na
obszarze gminy
Długość wałów [m]
-
1 435 323,53
7496
167 241,54
Długość przelania
[m]
0,2% M
51 984,82
2736
7 325,64
1% M
29 113,44
1532
5 746,08
Udział długości przelań
do długości wałów [%]
0,2% M
3,6
36,5
4,4
1% M
2
20,4
3,4
Tabela 20 Długość zalanych odcinków dróg [km] w RWDW – oddziaływanie wód morskich
Typ drogi
0,2% M
1% M
krajowe
11 746
7 441
wojewódzkie
59 433
27 967
powiatowe
80 227
38 708
gminne
152 695
77 986
pozostałe
822 766
368 931
SUMA
1 126 867
521 034
Tabela 21 Długość zalanych odcinków torów kolejowych [km] w RWDW – oddziaływanie wód morskich
86
Liczba torów
0,2% M
1% M
1
248 748
177 586
2
8 647
5 456
3
0
0
SUMA
257 395
183 042
Produkcja i
obróbka metali
Przemysł
mineralny
Przemysł
chemiczny
Przemysł
gospodarki
odpadami
Inne
Suma
Liczba zakładów przemysłowych
o podwyższonym ryzyku awarii
Przemysł
energetyczny
Liczba zakładów przemysłowych
Scenariusz
Tabela 22 Ilość zakładów przemysłowych zagrożonych w wyniku wystąpienia powodzi przy określonym
prawdopodobieństwie w RWDW – oddziaływanie wód morskich
0,2% M
1
0
0
4
1
2
8
1% M
0
0
0
3
1
2
6
0,2% M
0
0
0
3
0
0
3
1% M
0
0
0
2
0
0
2
Z powyższych analiz pod kątem oceny zagrożenia powodziowego od strony morza w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły wynika: jaka część obszarów chronionych jest zagrożona powodzią, w ilu
przypadkach oraz na jakiej długości istniejące obwałowania nie są zdolne do ochrony obszarów dla
wód sztormowych o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% oraz 0,2%, przy czym w kontekście
ograniczenia zagrożenia powodziowego jako miarodajną przyjęto tzw. wodę 100-letnią (1%). Ponadto
uzyskano informacje o długości zalanych dróg w poszczególnych kategoriach oraz długości torów
kolejowych, a także ilości zakładów przemysłowych zagrożonych w przypadku wystąpienia powodzi
od strony morza o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia.
Na podstawie powyższych danych stwierdza się, iż ilość odcinków wałów o niedostatecznej
wysokości, dla których występują przelania ponad koronę obwałowania w przypadku powodzi
o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia wynosi 152, co stanowi 2% całkowitej długości
obwałowań w Regionie Wodny Dolnej Wisły. W większości przypadków dla tych odcinków wałów nie
określono klasy wałów przeciwpowodziowych (nie pozyskano danych od inwestora oraz wały te nie
mają zdefiniowanej klasy).
Najdłuższe odcinki zalanych dróg dotyczą dróg gminnych oraz pozostałych, natomiast najmniejszy
stopień zagrożenia występuje na drogach krajowych .
Zagrożenia dla zakładów przemysłowych w przypadku dwóch analizowanych scenariuszy (p=1%,
p=0,2%) jest związane z przemysłem chemicznym, gospodarki odpadami oraz innymi i dotyczą
w sumie odpowiednio 6 oraz 8 obiektów.
6.2.3. Podsumowanie
Podsumowanie analiz w ujęciu liczbowym zestawiono w Tabeli 23.
Poniższe tabele przedstawiają szczegółowe wskaźniki związane z powierzchnią obszarów
zagrożonych powodzią od strony morza w Regionie Wodnym Dolnej Wisły oraz poszczególnych
zlewniach planistycznych dla następujących scenariuszy:
 0,2% M- obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz
na 500 lat (H 0,2%) – od strony morza
 1% M - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz
na 100 lat (H 1%) – od strony morza
 PT – obszary narażone na zalanie w przypadku uszkodzenia lub zniszczenia budowli
ochronnych pasa technicznego dla scenariusza przerwania budowli pasa technicznego w
wybranych miejscach
 PZ – obszary narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wałów
przeciwpowodziowych dla scenariusza całkowitego zniszczenia budowli pasa technicznego
87
Zlewnia Rzek
Przymorza
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Powierzchnia
Obszary
zagrożenia
powodziowego
[ha]
Region Wodny
Dolnej Wisły
Obszar
Scenariusz
Tabela 23. Podsumowanie zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły w odniesieniu do
zdrowia i życia ludzi, środowiska oraz dziedzictwa kulturowego – oddziaływanie wód morskich
0,2% M
28 945
10 484
17 658
802
-
-
1% M
19 828
7 318
11 752
757
-
-
PT
5 860
0
5 860
0
-
-
PZ
97 434
5 548
91 886
0
-
-
Zgodnie w powyższym zestawieniem od strony morza w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, dla wody
100-letniej (p=1%) zagrożonych jest ok. 20 tys. ha terenu. Zagrożenie od wód morskich w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły występuje dla 3 zlewni planistycznych: Rzek Przymorza, Zalewu Wiślanego i
Zatok oraz Dolnej Wisły. Nie dotyczy zaś Zlewni Planistycznej Brdy, Wdy i Wierzycy oraz Drwęcy i
Osy.
Scenariusz całkowitego zniszczenia budowli ochronnych pasa technicznego wskazuje, że obiekty
biernej ochrony przeciwpowodziowej chronią tereny o powierzchni 97,4 tysiące hektarów.
Pełna diagnoza zagrożenia wraz ze zidentyfikowanymi problemami w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
związana z oddziaływaniem wód morskich została szczegółowo opisana w rozdziale 9 niniejszego
opracowania.
88
Ocena ryzyka 7
powodziowego
WAŻNE INFORMACJE
Mapy ryzyka powodziowego (MRP) sporządzone
zostały
dla
obszarów
narażonych
na
niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych we
wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). Prace
nad mapami zakończono w 2013 r.
Głównym
celem
opracowania
map
ryzyka
powodziowego
było
przedstawienie
poziomu
ekspozycji mieszkańców terenów zagrożonych
powodzią,
zlokalizowanego
majątku
i
dóbr
kultury narażonych na zniszczenie oraz obiektów
stanowiących potencjalne źródło zagrożenia dla
środowiska. Informacje te uzupełniono o wartości
potencjalnych strat powodziowych i stanowią podstawę
dla opracowania Planu zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych.
MRP określają wartości potencjalnych strat
powodziowych oraz przedstawiają obiekty narażone na
zalanie w przypadku wystąpienia powodzi o określonym
prawdopodobieństwie wystąpienia. Są to obiekty, które
pozwolą na ocenę ryzyka powodziowego w odniesieniu
do zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa
kulturowego i działalności gospodarczej. Zgodnie
z założeniami Dyrektywy Powodziowej, ograniczenie
skutków powodzi wobec tych obiektów decyduje
o efektywności całego PZRP.
Określono
również
średnie
roczne
straty
powodziowe (AAD), dla obszaru Regionu Wodnego
Dolnej Wisły wynoszą one 40,3 mln zł od strony rzek
oraz 15,3 mln zł od strony morza, z czego największe
występują w zlewni Zalewu Wiślanego i Zatok.
Ocena ryzyka powodziowego
7.
7.1. Obszar oddziaływania rzek
7.1.1.Wnioski z analiz map ryzyka powodziowego
Zakres map zagrożenia powodziowego został opisany w punkcie 6.1. Uzupełnieniem map zagrożenia
powodziowego są mapy ryzyka powodziowego, określające wartości potencjalnych strat
powodziowych oraz obiekty narażone na zalanie, w przypadku wystąpienia powodzi o określonym
prawdopodobieństwie wystąpienia. Są to obiekty, które pozwolą na ocenę ryzyka powodziowego dla
zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej, czyli grupy, dla
których należy ograniczyć negatywne skutki powodzi zgodnie z celami Dyrektywy Powodziowej.
Szczegółowa metodyka opracowania map dostępna jest na stronie Internetowego Systemu Aktów
Prawnych (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20130000104)
Głównym celem opracowania map zagrożenia powodziowego (patrz pkt 6) i map ryzyka
powodziowego było wskazanie obszarów zagrożonych powodzią wraz ze wskazaniem
prawdopodobieństwa (częstości) wystąpienia zagrożenia oraz skali tego zagrożenia. Mapy stworzyły
podstawę do opracowania Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy
i regionów wodnych, to jest ostatniego etapu wdrażania Dyrektywy Powodziowej.
W celu sporządzenia map ryzyka powodziowego, na obszary przedstawione na mapach zagrożenia
powodziowego, zostały naniesione takie elementy jak:
 szacunkowa liczba ludności zamieszkującej obszar zagrożony;
 budynki mieszkalne oraz obiekty o szczególnym znaczeniu społecznym (tj. szpitale, szkoły,
przedszkola, hotele, centra handlowe i inne), dla których głębokość wody wynosi > 2 m oraz < 2
m (graniczna wartość głębokości wody – 2 m została przyjęta w związku z przyjętymi
przedziałami głębokości wody i ich wpływu na stopień zagrożenia dla ludności i obiektów
budowlanych);
 obszary i obiekty zabytkowe;
 obszary chronione tj. ujęcia wód, strefy ochronne ujęć wody, kąpieliska, obszary ochrony
przyrody;
 potencjalne ogniska zanieczyszczeń wody, w przypadku wystąpienia powodzi tj. zakłady
przemysłowe, oczyszczalnie ścieków, przepompownie ścieków, składowiska odpadów,
cmentarze;
 wartości potencjalnych strat dla poszczególnych klas użytkowania terenu, tj. tereny zabudowy
mieszkaniowej, tereny przemysłowe, tereny komunikacyjne, lasy, tereny rekreacyjnowypoczynkowe, użytki rolne, wody.
Wersje kartograficzne map ryzyka powodziowego zostały przygotowane w dwóch zestawach
tematycznych:
1. Negatywne konsekwencje dla ludności oraz wartości potencjalnych strat powodziowych;
2. Negatywne konsekwencje dla środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej.
Mapy ryzyka powodziowego posłużyły do oszacowania strat związanych z zagrożeniem powodziowym
od rzek w Regionie Wodnym Dolnej Wisły. Dane te uzupełniono o straty pozyskane z analiz
dodatkowych, których szczegółowy opis zawarto w punkcie 6.1.2.
90
W dniu 22 grudnia 2013 r. mapy ryzyka powodziowego zostały udostępnione społeczeństwu (w wersji
kartograficznej w formacie PDF) za pośrednictwem strony internetowej Hydroportalu KZGW, pod
adresem http://mapy.isok.gov.pl.
7.1.2.Dodatkowe analizy
W ocenie ryzyka powodziowego, analogicznie do zagrożenia, wzięto pod uwagę dodatkowe analizy
wykonane na potrzeby opracowania Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Regionu
Wodnego Dolnej Wisły opisane w punkcie 6.1.2.
Szczegółowe wyniki analiz dodatkowych przeprowadzonych w oparciu o numeryczne MRP zawiera
opracowanie pn. „Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów” (WBS 1.2.5.2.).
W wyniku analiz, oprócz wielkości obszarów zagrożonych, pozyskano dane dotyczące potencjalnych
strat finansowych dla poszczególnych form użytkowania terenu związanych z poszczególnymi
scenariuszami wystąpienia powodzi. Dane te w formie tabelarycznej zestawiono w podsumowaniu
(punkt 7.1.3.).
7.1.3.Podsumowanie
Podsumowanie danych związanych z ryzykiem powodziowym dla zdrowia i życia ludzi, dla
środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej w podziale na formy użytkowania
terenu, zestawiono w Tabelach 24 i 25 W zestawieniu tym uwzględniono także wielkości strat
wynikające z analiz dodatkowych i ocen eksperckich dla obszarów zagrożonych (w szczególności
scenariusze związane z zagrożeniem dla obszaru Żuław), a także wielkości wynikające ze
scenariusza całkowitego zniszczenia obwałowań w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obiekty
użyteczności
społecznej
[szt.]
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Zagrożenie
dla zdrowia i
życia ludzi
Zlewnia Rzek
Przymorza
Liczba
mieszkańców
na obszarach
zagrożenia
powodziowego
[os.]
Region Wodny
Do99lnej Wisły
Obszar
Scenariusz
zdrowia i życia ludzi, środowiska oraz dziedzictwa kulturowego – oddziaływanie rzek
0.2%
26 522
1 721
12 070
7 624
2 614
2 493
Z1
26 560
-
26 560
-
-
-
Z2
17 337
-
17 337
-
-
-
Z3
2 289
-
2 289
-
-
-
WP
35 065
-
35 065
-
-
-
WL
29 129
-
29 129
-
-
-
1%
14 778
629
9 244
3 063
691
1 151
PPR
64 194
-
64 194
-
-
-
PWO
0
-
0
-
-
-
WZ
99 258
155
75 954
22 296
740
113
10%
6 630
248
5 999
134
26
223
0.2%
50
19
9
12
6
4
Z1
*
-
*
-
-
-
Z2
*
-
*
-
-
-
Z3
*
-
*
-
-
-
WP
*
-
*
-
-
-
WL
*
-
*
-
-
-
1%
28
12
6
4
4
2
PPR
*
-
*
-
-
-
PWO
0
-
0
-
-
-
WZ
218
3
111
104
0
0
91
Zagrożenie
dla
dziedzictwa
kulturowego
92
Obiekty cenne
kulturowo
[szt.]
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obiekty
stanowiące
potencjalne
zagrożenie dla
środowiska
[szt.]
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Zagrożenie
dla
środowiska
Zlewnia Rzek
Przymorza
Obiekty
stanowiące
duże
zagrożenie dla
środowiska
[szt.]
Region Wodny
Do99lnej Wisły
Obszar
Scenariusz
10%
12
3
6
1
1
1
0.2%
1
0
0
0
1
0
Z1
*
-
*
-
-
-
Z2
*
-
*
-
-
-
Z3
*
-
*
-
-
-
WP
*
-
*
-
-
-
WL
*
-
*
-
-
-
1%
1
0
0
0
1
0
PPR
*
-
*
-
-
-
PWO
0
-
0
-
-
-
WZ
2
0
2
0
0
0
10%
0
0
0
0
0
0
0.2%
21
0
8
7
2
4
Z1
*
-
*
-
-
-
Z2
*
-
*
-
-
-
Z3
*
-
*
-
-
-
WP
*
-
*
-
-
-
WL
*
-
*
-
-
-
1%
13
0
6
3
2
2
PPR
*
-
*
-
-
-
PWO
0
-
0
-
-
-
WZ
138
0
92
45
0
0
10%
8
0
4
0
2
2
0.2%
23
3
1
6
6
7
Z1
*
-
*
-
-
-
Z2
*
-
*
-
-
-
Z3
*
-
*
-
-
-
WP
*
-
*
-
-
-
WL
*
-
*
-
-
-
1%
14
1
1
5
1
6
PPR
*
-
*
-
-
-
PWO
0
-
0
-
-
-
WZ
38
0
33
5
0
0
10%
7
0
1
2
0
4
* Dla scenariuszy dodatkowych wykonanych w ramach prac nad PZRP (tj. Z1, Z2, Z3, WP, WL oraz
PPR) dokonano jedynie analizy w podstawowym zakresie określając ilość zagrożonych mieszkańców,
wielkość zagrożonego obszaru z podziałem na formy użytkowania terenu oraz potencjalne straty
finansowe. Pozostałe wskaźniki zostały szczegółowo przedstawione dla scenariusza całkowitego
zniszczenia wałów przeciwpowodziowych (WZ).
W przypadku awarii systemu ochrony przeciwpowodziowej Żuław (scenariusz PPR), potencjalna
powódź stwarza ryzyko dla ok. 64 tys. osób.
W przypadku scenariusza WP i WL, obejmującego obszary chronione wałem przeciwpowodziowym
rzeki Wisły na wysokości Żuław, zagrożenie dotyczy odpowiednio 35 tys. osób na prawym oraz 29 tys.
osób na lewym zawalu.
Przerwanie obwałowań w wyniku utworzenia się zatoru lodowego na Wiśle na wysokości Tczewa
(scenariusz Z1, Z2) i Niziny Kwidzyńskiej (scenariusz Z3) stwarza ryzyko nawet dla 26 tys.
mieszkańców terenów przyległych.
Dla porównania w przypadku wystąpienia powodzi rzecznej (scenariusz 1%) zagrożonych jest blisko
15 tys. osób.
Powódź wewnątrzpolderowa (scenariusz PWO) nie powoduje zagrożenia dla zdrowia i życia
ludzkiego.
Natomiast scenariusz całkowitego zniszczenia obwałowań w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
wskazuje, iż obiekty biernej ochrony przeciwpowodziowej chronią około 99,2 tys. mieszkańców, 218
obiektów użyteczności społecznej, 138 obiekty stanowiące potencjalne zagrożenie dla środowiska i 2
obiekty stanowiące duże zagrożenie dla środowiska, a także 38 obiektów cennych kulturowo.
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i
Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy,
Wdy i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy
i Osy
Tereny przemysłowe
Zlewnia Rzek
Przymorza
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Region Wodny
Dolnej Wisły
Powierzchnia form użytkowania terenu [ha]
Obszar
Scenariusz
poszczególnych form użytkowania terenu – oddziaływanie rzek
0.2%
490
21
184
185
50
50
Z1
1 360
-
1 360
-
-
-
Z2
847
-
847
-
-
-
Z3
146
-
146
-
-
-
WP
1 773
-
1 773
-
-
-
WL
1 101
-
1 101
-
-
-
1%
277
11
141
87
17
21
PPR
2 874
-
2 874
-
-
-
PWO
10
-
10
-
-
-
WZ
4 435
10%
115
8
5
3 303
91
1 064
11
55
4
5
4
0.2%
123
1
43
45
21
13
Z1
116
-
116
-
-
-
Z2
210
-
210
-
-
-
Z3
21
-
21
-
-
-
WP
237
-
237
-
-
-
WL
258
-
258
-
-
-
1%
72
0
34
25
5
8
PPR
495
-
495
-
-
-
PWO
5
-
5
-
-
-
93
Tereny komunikacyjne
Lasy
Tereny rekreacyjnowypoczynkowe
94
Grunty orne
Zlewnia Rzek
Przymorza
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i
Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy,
Wdy i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy
i Osy
631
290
41
0
0
28
72
11
7
1
0
1
0.2%
169
4
58
73
25
9
Z1
210
-
210
-
-
-
Z2
316
-
316
-
-
-
Scenariusz
Obszar
Region Wodny
Dolnej Wisły
WZ
10%
Z3
43
-
43
-
-
-
WP
310
-
310
-
-
-
WL
378
-
378
-
-
-
1%
113
3
42
54
9
5
PPR
688
-
688
-
-
-
PWO
2
-
2
-
-
-
WZ
176
0
10%
75
0
2
28
164
41
11
2
0
2
0.2%
7 085
730
1 520
2 590
638
1 607
Z1
901
-
901
-
-
-
Z2
308
-
308
-
-
-
Z3
292
-
292
-
-
-
WP
1 504
-
1 504
-
-
-
WL
372
-
372
-
-
-
1%
5 959
518
1 284
2 313
528
1 316
PPR
1 876
-
1 876
-
-
-
PWO
13
5 152
915
13
WZ
2 600
1 566
42
29
10%
4 250
306
844
1 954
332
814
0.2%
351
2
97
195
25
32
Z1
112
-
112
-
-
-
Z2
179
-
179
-
-
-
Z3
5
-
5
-
-
-
WP
149
-
149
-
-
-
WL
225
-
225
-
-
-
1%
298
1
82
178
17
20
PPR
374
-
374
-
-
-
PWO
0
-
0
-
-
-
WZ
614
10%
225
2
0
380
70
185
146
46
3
0
6
0.2%
15 353
303
4 650
9 405
389
606
Z1
56 363
-
56 363
-
-
-
Z2
22 329
-
22 329
-
-
-
Z3
9 641
-
9 641
-
-
-
WP
73 122
-
73 122
-
-
-
WL
25 487
-
25 487
-
-
-
1%
12 114
214
2 728
8 448
343
381
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i
Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy,
Wdy i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy
i Osy
Tereny pozostałe
Zlewnia Rzek
Przymorza
Użytki zielone
Region Wodny
Dolnej Wisły
Obszar
Scenariusz
PPR
98 609
-
98 609
-
-
-
PWO
820
-
820
-
-
-
WZ
138 775
10%
8 480
279
84
112 201
1 262
24 508
6 680
1 667
289
120
165
0.2%
23 939
3 009
4 303
10 338
1 768
4 521
Z1
7 479
-
7 479
-
-
-
Z2
3 933
-
3 933
-
-
-
Z3
2 212
-
2 212
-
-
-
WP
10 549
-
10 549
-
-
-
WL
4 652
-
4 652
-
-
-
1%
20 782
2 099
3 506
9 788
1 462
3 927
PPR
15 201
-
15 201
-
-
-
PWO
567
-
567
-
-
-
WZ
33 015
10%
3 431
1 109
20 731
15 881
2 162
7 957
8 815
654
887
242
2 908
0.2%
1 499
38
153
1 033
53
222
Z1
76
-
76
-
-
-
Z2
50
-
50
-
-
-
Z3
39
-
39
-
-
-
WP
139
-
139
-
-
-
WL
58
-
58
-
-
-
1%
1 436
31
127
1 022
46
210
PPR
197
-
197
-
-
-
PWO
142
-
142
-
-
-
WZ
447
268
12
125
38
1 337
10%
16
108
997
33
4
183
Ponadto na podstawie wykonanej „Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka
powodziowego” (WBS 1.2.1), opartej na analizach map zagrożenia i ryzyka powodziowego, wyliczono
również wartość majątku w poszczególnych klasach użytkowania terenu dla obszarów zagrożonych
powodzią od rzek. Dane te nie uwzględniają scenariuszy rozpatrywanych w ramach analiz
dodatkowych, a wyniki zostały przedstawione w Tabeli 26.
95
Tereny
Grunty orne
Użytki zielone
Tereny
pozostałe
SUMA
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Lasy
Zlewnia Brdy, Wdy i
Wierzycy
Wartość majątku [tys. zł]
Tereny
komunikacyjne
Zlewnia Dolnej
Wisły
Tereny
przemysłowe
0.2%
1%
10%
WZ
0.2%
1%
10%
WZ
0.2%
1%
10%
WZ
0.2%
1%
10%
WZ
0.2%
1%
10%
WZ
0.2%
1%
10%
WZ
0.2%
1%
10%
WZ
0.2%
1%
10%
WZ
0.2%
1%
10%
WZ
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
Zlewnia Rzek
Przymorza
Obszar
Region Wodny
Dolnej Wisły
Tabela 26. Wartość majątku na obszarach zagrożonych powodzią w kategorii działalność gospodarcza w
Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie rzek
1 755 043
1 023 423
444 700
16 581 964
636 186
383 380
235 452
3 639 707
737 084
490 159
327 396
4 155 843
567
477
340
413
17 931
15 218
11 461
32 500
21 924
17 299
12 109
198 266
16 135
14 007
10 704
22 364
0
0
0
0
3 184 870
1 943 963
1 042 161
24 631 039
82 250
45 940
20 261
30 969
6 255
1 663
606
0
15 926
13 319
9 644
1 584
58
41
24
73
110
30
11
95
433
306
120
398
2 028
1 414
747
2 313
0
0
0
0
107 060
62 714
31 414
35 432
721 664
558 917
362 400
12 253 389
253 245
200 882
168 934
3 072 096
253 757
182 734
124 051
3 345 475
122
103
67
205
4 944
4 203
3 595
17 306
6 641
3 896
1 803
158 264
2 900
2 363
1 457
13 810
0
0
0
0
1 243 273
953 098
662 308
18 860 546
626 799
295 336
36 914
4 083 005
219 878
123 931
58 999
536 317
319 528
235 262
177 774
760 880
207
185
156
128
9 939
9 096
7 431
12 740
13 430
12 064
9 538
36 663
6 968
6 597
5 941
5 638
0
0
0
0
1 196 749
682 471
296 753
5 435 371
170 370
58 793
12 886
214 584
96 726
21 461
3 658
31 294
109 429
37 352
9 250
47 904
51
42
27
7
1 282
871
140
2 358
555
490
413
2 941
1 192
985
598
603
0
0
0
0
379 606
119 995
26 972
299 690
153 960
64 438
12 238
0
60 082
35 441
3 254
0
38 443
21 491
6 678
0
129
105
65
0
1 657
1 019
283
0
865
543
236
0
3 047
2 647
1 960
0
0
0
0
0
258 183
125 684
24 714
0
W wyniku wystąpienia opadów 10% w zakresie analizowanych obszarów polderowych (scenariusz
PWO), największe ryzyko dotyczy gruntów ornych oraz użytków zielonych. W tym przypadku
powstaną głównie straty materialne, w szczególności w rolnictwie.
96
Wartość majątku na obszarach zagrożonych w przypadku powodzi o średnim prawdopodobieństwie
wystąpienia (p=1%) w Regionie Wodnym Dolnej Wisły wynosi 1,9 mld zł i dotyczy w szczególności ZP
Zalewu Wiślanego i Zatok (1 mld zł) oraz ZP Dolnej Wisły (0,7 mld zł). Zasadniczy udział wartości
majątku spośród analizowanych form użytkowania stanowią tereny zabudowy mieszkaniowej.
Całkowita wartość majątku chroniona obwałowaniami (przede wszystkim rzeki Wisły) w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły sięga 24,6 mld zł i również w pierwszej kolejności dotyczy gmin
zlokalizowanych na obszarze ZP Zalewu Wiślanego i Zatok (18,9 mld zł) oraz ZP Dolnej Wisły (5,4
mld zł). Wartość majątku dla terenów zabudowy mieszkaniowej w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
oszacowano na około 16,6 mld zł.
Z powyższych scenariuszy oraz przeprowadzonej analizy charakteru zagrożenia powodziowego
w Regionie Wodnym Dolnej Wisły wynika, że newralgicznymi obszarami są depresyjne obszary
polderowe Żuław. Jest to głównie związane z tym, że jest to teren zabrany rzece i sztucznie
utrzymywany, ale równie ilość źródeł zagrożenia powodziowego składa się ze wszystkich możliwych
w całym regionie.
97
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obszar Dorzecza
Wisły
Tereny przemysłowe
Zlewnia Rzek
Przymorza
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Region Wodny
Dolnej Wisły
Potencjalne straty finansowe dla poszczególnych form użytkowania terenu [tys. zł]
Obszar
Scenariusz
Tabela 27. Potencjalne straty finansowe wynikające z zagrożenia powodzią w ujęciu zlewni planistycznych Regionu Wodnego Dolnej Wisły i dorzecza Wisły.
0.2%
515 954
19 770
188 136
211 614
54 999
41 435
11 703 469
Z1
2 615 100
-
2 615 100
-
-
-
2 615 100
Z2
1 887 800
-
1 887 800
-
-
-
1 887 800
Z3
199 500
-
199 500
-
-
-
199 500
WP
3 430 800
-
3 430 800
-
-
-
3 430 800
WL
2 865 200
-
2 865 200
-
-
-
2 865 200
1%
281 066
10 613
146 316
90 938
17 515
15 684
5 636 654
PPR
6 296 000
-
6 296 000
-
-
-
6 296 000
PWO
7 625
-
7 625
-
-
-
7 625
10%
117 604
4 570
95 826
10 508
3 653
3 047
1 265 247
WZ
7 310 153
6 552
5 566 119
1 633 788
103 694
0
33 255 294
0.2%
232 783
1 420
81 430
101 613
28 160
20 160
5 361 239
Z1
435 200
-
435 200
-
-
-
435 200
Z2
836 500
-
836 500
-
-
-
836 500
Z3
50 100
-
50 100
-
-
-
50 100
WP
793 300
-
793 300
-
-
-
793 300
WL
1 237 600
-
1 237 600
-
-
-
1 237 600
1%
141 288
452
61 949
63 694
6 426
8 767
3 267 637
PPR
2 030 900
-
2 030 900
-
-
-
2 030 900
PWO
7 430
-
7 430
-
-
-
7 430
10%
84 103
192
51 437
30 354
1 213
907
1 163 604
WZ
1 726 922
0
1 502 143
212 651
12 128
0
9 513 017
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obszar Dorzecza
Wisły
Tereny rekreacyjno-
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Lasy
Zlewnia Rzek
Przymorza
Region Wodny
Dolnej Wisły
Obszar
Scenariusz
0.2%
61 373
1 255
18 561
29 701
9 021
2 835
646 732
Z1
128 200
-
128 200
-
-
-
128 200
Z2
198 000
-
198 000
-
-
-
198 000
Z3
21 900
-
21 900
-
-
-
21 900
WP
187 200
-
187 200
-
-
-
187 200
WL
234 300
-
234 300
-
-
-
234 300
1%
40 317
1 054
12 537
22 319
2 901
1 506
307 038
PPR
421 500
-
421 500
-
-
-
421 500
PWO
513
-
513
-
-
-
513
10%
27 334
660
8 083
17 338
752
501
98 722
WZ
397 914
130
322 577
70 504
4 702
0
1 428 312
0.2%
567
58
122
207
51
129
5 791
Z1
100
-
100
-
-
-
100
Z2
0
-
0
-
-
-
0
Z3
0
-
0
-
-
-
0
WP
100
-
100
-
-
-
100
WL
0
-
0
-
-
-
0
1%
476
41
103
185
42
105
4 659
PPR
100
-
100
-
-
-
100
PWO
0
-
0
-
-
-
0
10%
339
24
67
156
27
65
2 983
WZ
413
73
205
128
7
0
2 696
0.2%
17 932
110
4 944
9 939
1 282
1 657
134 903
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obszar Dorzecza
Wisły
Użytki zielone
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Grunty orne
Zlewnia Rzek
Przymorza
wypoczynkowe
Region Wodny
Dolnej Wisły
Obszar
Scenariusz
Z1
8 400
-
8 400
-
-
-
8 400
Z2
13 400
-
13 400
-
-
-
13 400
Z3
400
-
400
-
-
-
400
WP
11 100
-
11 100
-
-
-
11 100
WL
16 800
-
16 800
-
-
-
16 800
1%
15 219
30
4 203
9 096
871
1 019
99 626
PPR
27 900
-
27 900
-
-
-
27 900
PWO
0
-
0
-
-
-
0
10%
11 460
11
3 595
7 431
140
283
48 842
WZ
32 500
95
17 306
12 740
2 358
0
150 606
0.2%
21 924
433
6 641
13 430
555
865
190 807
Z1
143 100
-
143 100
-
-
-
143 100
Z2
56 700
-
56 700
-
-
-
56 700
Z3
24 500
-
24 500
-
-
-
24 500
WP
185 700
-
185 700
-
-
-
185 700
WL
64 700
-
64 700
-
-
-
64 700
1%
17 299
306
3 896
12 064
490
543
138 291
PPR
250 400
-
250 400
-
-
-
250 400
PWO
1 196
-
1 196
-
-
-
1 196
10%
12 110
120
1 803
9 538
413
236
65 651
WZ
198 266
398
158 264
36 663
2 941
0
443 745
0.2%
16 135
2 028
2 900
6 968
1 192
3 047
172 920
Z1
8 800
-
8 800
-
-
-
8 800
SUMA
Zlewnia Rzek
Przymorza
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obszar Dorzecza
Wisły
Tereny pozostałe
Region Wodny
Dolnej Wisły
Obszar
Scenariusz
Z2
4 600
-
4 600
-
-
-
4 600
Z3
2 600
-
2 600
-
-
-
2 600
WP
12 500
-
12 500
-
-
-
12 500
WL
5 500
-
5 500
-
-
-
5 500
1%
14 008
1 414
2 365
6 597
985
2 647
152 315
PPR
18 000
-
18 000
-
-
-
18 000
PWO
518
-
518
-
-
-
518
10%
10 703
747
1 457
5 941
598
1 960
112 497
WZ
22 364
2 313
13 810
5 638
603
0
86 829
0.2%
0
0
0
0
0
0
0
Z1
0
-
-
-
-
-
-
Z2
0
-
-
-
-
-
-
Z3
0
-
-
-
-
-
-
WP
0
-
-
-
-
-
-
WL
0
-
-
-
-
-
-
1%
0
0
0
0
0
0
0
PPR
0
-
-
-
-
-
-
PWO
566
-
566
-
-
-
566
10%
0
0
0
0
0
0
0
WZ
0
0
0
0
0
0
0
0.2%
866 668
25 074
302 734
373 472
95 261
70 127
18 215 861
Z1
3 338 900
-
3 338 900
-
-
-
3 338 900
Z2
2 997 000
-
2 997 000
-
-
-
2 997 000
Region Wodny
Dolnej Wisły
Zlewnia Rzek
Przymorza
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obszar Dorzecza
Wisły
Obszar
Scenariusz
Z3
299 000
-
299 000
-
-
-
299 000
WP
4 620 700
-
4 620 700
-
-
-
4 620 700
WL
4 424 100
-
4 424 100
-
-
-
4 424 100
1%
509 675
13 911
231 369
204 892
29 231
30 272
9 606 221
PPR
9 044 800
-
9 044 800
-
-
-
9 044 800
PWO
17 848
-
17 848
-
-
-
17 848
10%
263 654
6 325
162 269
81 267
6 794
6 999
2 757 545
0
44 880 499
WZ
9 688 532
9 561
7 580 426
1 972 113
126 433
Źródło: [2] Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem rekomendowanych działań
zapobiegawczych
Zgodnie z powyższymi wynikami, straty związane z potencjalnym zagrożeniem powodziowym
w Regionie Wodnym Dolnej Wisły dla terenów żuławskich sięgają wysokości 9 mld zł (scenariusz
PPR). Dla terenów zabudowy mieszkaniowej straty te oszacowano na 6,3 mld zł i stanowią największy
odsetek strat na zagrożonych terenach (zagrożenie dotyczy 64 tys. osób). W drugiej kolejności
największe straty dotyczą terenów przemysłowych (ok. 2 mld zł).
W wyniku przeprowadzonej symulacji dla scenariuszy przerwania obwałowań w wyniku utworzenia się
zatoru lodowego na Wiśle na wysokości Tczewa (scenariusz Z1 i Z2) i Niziny Kwidzyńskiej
(scenariusz Z3) otrzymano straty w przedziale 0,3-3,4 mld zł. Ryzyko dla zabudowy mieszkaniowej dla
takiego scenariusza oszacowano w przedziale 0,2-2,6 mld zł.
W przypadku scenariusza WP i WL, obejmującego obszary chronione wałem przeciwpowodziowym
na wysokości Żuław, potencjalne straty finansowe wynoszą odpowiednio 4,6 mld zł na prawym oraz
4,4 mld zł w przypadku lewego obwałowania rzeki Wisły.
Potencjalne straty finansowe związane z powodzią rzeczną dla całego Regionu Wodnego Dolnej
Wisły dla wody 100-letniej (scenariusz 1%), przy obecnym stanie zabezpieczeń
przeciwpowodziowych, wynoszą w sumie 0,5 mld zł. Tereny zabudowy mieszkaniowej generują 0,28
mld zł strat.
W wyniku wystąpienia powodzi wewnątrzpolderowej opadowej (scenariusz PWO), straty oszacowano
na poziomie 17,8 mln zł.
Na podstawie scenariusza całkowitego zniszczenia obwałowań dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły
oszacowano potencjalne straty w wysokości 9,7 mld zł.
Ponadto dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły oraz Zlewni Planistycznych, opierając się na danych
o potencjalnych stratach finansowych na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego (Tabela
28), obliczono wartość średniorocznych strat (AAD), zindeksowane na 2014r (bez uwzględnienia
awarii).
Zlewni Planistycznych – obszar oddziaływania rzek
Poziom
RW
ZP
Nazwa
ZP Zlewni Drwęcy i Osy
ZP Zlewni Brdy, Wdy i Wierzycy
ZP Zlewni Zalewu Wiślanego i Zatok
ZP Zlewni Dolnej Wisły
ZP Zlewni Rzek Przymorza
Wartość AAD 2014r.
[zł]
37 258 226
2 891 203
2 873 504
8 570 542
21 527 474
1 395 503
103
7.2. Obszar oddziaływania wód morskich
7.2.1.Wnioski z analiz map ryzyka powodziowego
Wersje kartograficzne map ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód
wewnętrznych zostały przygotowane w dwóch zestawach tematycznych:
1. Negatywne konsekwencje dla ludności oraz wartości potencjalnych strat powodziowych;
2. Negatywne konsekwencje dla środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej.
Mapy ryzyka powodziowego posłużyły do oszacowania strat
powodziowym od wód morskich w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
związanych
z
zagrożeniem
7.2.2.Dodatkowe analizy
W ramach analizy dodatkowych wykorzystano dane dotyczące powodzi sztormowych z Urzędu
Morskiego w Gdyni. W Tabeli 29 zestawiono poziom poniesionych strat w poszczególnych latach
2005, 2006, 2007, 2010, 2012, 2013.
Tabela 29. Wartości strat historycznych powstałych w wyniku powodzi sztormowych na obszarze
oddziaływania wód morskich
Lata
2005
2006
2007
2010
2012
2013
2014
SUMA
Sztutowo
320 112
1 461 195
284 809
5 463 890
1 261 012
8 791 018
Wysokość strat [PLN]
Sobieszewo
Rozewie
Lubiatowo
1 275
485 660
258 106
292 690
1 989 648
1 059 307
1 770 530
7 976 910
5 232 524
2 620 625
1 565 561
11 509 674
6 695 684
1 149 689
6 983 374
3 620 537
600 000
4 779 746
32 165 890
16 866 158
OGÓŁEM
1 065 153
4 802 840
15 264 773
2 620 625
25 234 809
13 014 612
600 000
62 602 812
Źródło: Urząd Morski w Gdyni
7.2.3.Podsumowanie
Podsumowanie danych związanych z ryzykiem powodziowym od wód morskich, w tym morskich wód
wewnętrznych, zestawiono w Tabelach 30 i 31.
104
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obiekty cenne
kulturowo [szt.]
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zagrożenie
dla
dziedzictwa
kulturowego
Obiekty
stanowiące
potencjalne
zagrożenie dla
środowiska [szt.]
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zagrożenie
dla
środowiska
Obiekty
stanowiące duże
zagrożenie dla
środowiska [szt.]
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Obiekty
użyteczności
społecznej [szt.]
Zlewnia Rzek
Przymorza
Zagrożenie
dla zdrowia i
życia ludzi
Liczba
mieszkańców na
obszarach
zagrożenia
powodziowego
[os.]
Region Wodny
Dolnej Wisły
Obszar
Scenariusz
zdrowia i życia ludzi, środowiska oraz dziedzictwa kulturowego – oddziaływanie wód morskich
0,2% M
48 684
8 672
40 012
0
-
-
1% M
28 223
4 988
23 235
0
-
-
PT
2 438
0
2 438
0
-
-
PZ
36 851
192
36 659
0
-
-
0,2% M
66
13
53
0
-
-
1% M
34
13
21
0
-
-
PT
3
0
3
0
-
-
PZ
38
0
38
0
-
-
0,2% M
8
0
8
0
-
-
1% M
6
0
6
0
-
-
PT
0
0
0
0
-
-
PZ
1
0
1
0
-
-
0,2% M
12
4
8
0
-
-
1% M
9
3
6
0
-
-
PT
0
0
0
0
-
-
PZ
42
1
41
0
-
-
0,2% M
29
2
27
0
-
-
1% M
16
1
15
0
-
-
PT
0
0
0
0
-
-
PZ
16
0
16
0
-
-
W przypadku wystąpienia powodzi o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia (p=1%) od strony
morza i morskich wód wewnętrznych zagrożonych jest ok. 28 tys. osób, 6 obiektów stanowiących
duże zagrożenie dla środowiska, 9 obiektów stanowiących potencjalne zagrożenie dla środowiska
oraz 16 obiektów cennych kulturowo.
Scenariusz całkowitego zniszczenia budowli ochronnych pasa technicznego dla Regionu Wodnego
Dolnej Wisły wskazuje, iż obiekty biernej ochrony przeciwpowodziowej chronią życie i zdrowie blisko
37 tysięcy mieszkańców.
105
Grunty orne
Użytki zielone
Tereny pozostałe
Zlewnia Drwęcy
i Osy
Tereny rekreacyjnowypoczynkowe
Zlewnia Brdy,
Wdy i Wierzycy
Lasy
Zlewnia Dolnej
Wisły
Powierzchnia form użytkowania terenu [ha]
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i
Zatok
Tereny przemysłowe
Zlewnia Rzek
Przymorza
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Region Wodny
Dolnej Wisły
Obszar
Scenariusz
Tabela 31 Podsumowanie ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły w odniesieniu do
działalności gospodarczej – oddziaływanie wód morskich
0,2% M
852
352
500
0
-
-
1% M
503
195
308
0
-
-
PT
103
0
103
0
-
-
PZ
2 034
147
1 887
0
-
-
0,2% M
624
34
590
2
-
-
1% M
446
26
420
2
-
-
PT
24
0
24
0
-
-
PZ
291
1
290
0
-
-
0,2% M
416
110
306
2
-
-
1% M
281
74
207
2
-
-
PT
22
0
22
0
-
-
PZ
426
4
422
0
-
-
0,2% M
3879
2181
1698
116
-
-
1% M
2777
1393
1384
108
-
-
PT
54
0
54
0
-
-
PZ
2 261
650
1 611
0
-
-
0,2% M
364
96
268
0
-
-
1% M
291
68
223
0
-
-
PT
27
0
27
0
-
-
PZ
254
43
211
0
-
-
0,2% M
7020
444
6576
7
-
-
1% M
3427
303
3124
0
-
-
PT
4820
0
4820
0
-
-
PZ
70 543
148
70 396
0
-
-
0,2% M
13856
6717
7139
650
-
-
1% M
10305
4755
5550
621
-
-
PT
794
0
794
0
-
-
PZ
20 480
4 505
15 976
0
-
-
0,2% M
1133
551
582
25
-
-
1% M
1041
505
536
24
-
-
PT
16
0
16
0
-
-
-
-
236
PZ
29
207
0
106
Ponadto na podstawie wykonanej Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka
powodziowego, opartych na analizach map zagrożenia i ryzyka powodziowego, wyliczono również
wartość majątku w poszczególnych klasach użytkowania terenu dla obszarów zagrożonych powodzią
od morza. Dane te nie uwzględniają scenariuszy rozpatrywanych w ramach analiz dodatkowych, a
wyniki zostały przedstawione w poniższej tabeli.
Tereny
Grunty orne
Użytki zielone
Tereny
pozostałe
SUMA
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Lasy
Zlewnia Brdy,
Wdy i Wierzycy
Wartość majątku [tys. zł]
Tereny
komunikacyjne
Zlewnia Dolnej
Wisły
Tereny
przemysłowe
0,2% M
1% M
PZ
0,2% M
1% M
PZ
0,2% M
1% M
PZ
0,2% M
1% M
PZ
0,2% M
1% M
PZ
0,2% M
1% M
PZ
0,2% M
1% M
PZ
0,2% M
1% M
PZ
0,2% M
1% M
PZ
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
Zlewnia Rzek
Przymorza
Obszar
Region Wodny
Dolnej Wisły
Tabela 32. Wartość majątku na obszarach zagrożonych powodzią w kategorii działalność gospodarcza w
Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie wód morskich
3 281 715
1 936 635
7 038 032
3 696 907
2 643 775
1 661 948
1 820 915
1 232 938
1 858 510
320
231
181
18 579
14 836
12 945
10 033
4 894
100 736
9 777
7 364
13 804
0
0
0
8 838 247
5 840 674
10 686 155
1 407 569
778 295
603 023
200 840
153 446
5 466
478 438
321 053
19 008
174
111
48
4 916
3 452
2 195
634
433
194
4 527
3 205
2 957
0
0
0
2 097 098
1 259 997
632 890
1 873 578
1 157 982
6 435 009
3 482 645
2 477 889
1 656 482
1 332 656
902 732
1 839 502
136
111
133
13 663
11 383
10 750
9 390
4 462
100 541
4 812
3 741
10 847
0
0
0
6 716 879
4 558 299
10 053 265
568
357
0
13 423
12 440
0
9 821
9 153
0
9
9
0
0
0
0
9
0
0
438
418
0
0
0
0
24 269
22 378
0
-
-
Największe ryzyko związane z oddziaływaniem wód morskich dotyczy Zlewni Planistycznej Zalewu
Wiślanego i Zatok i obejmuje przede wszystkim grunty orne i użytki zielone. Zagrożenie dla terenów
zabudowy mieszkaniowej od strony morza, a więc zdrowia i życia ludzi występuje przede wszystkim
w mieście Gdańsk.
Wartość majątku na obszarach zagrożonych oddziaływaniem wód morskich w przypadku powodzi
o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia (p=1%) w Regionie Wodnym Dolnej Wisły wynosi
5,8 mld zł i dotyczy w szczególności ZP Zalewu Wiślanego i Zatok (4,6 mld zł) oraz ZP Dolnej Wisły
(1,3 mld zł). Zasadniczy udział wartości majątku spośród analizowanych form użytkowania, stanowią
tereny przemysłowe, tereny zabudowy mieszkaniowej oraz tereny komunikacyjne.
Na podstawie scenariusza całkowitego zniszczenia budowli ochronnych pasa technicznego wartość
chronionego majątku oszacowano na poziomie 10,7 mld zł.
107
Region Wodny
Dolnej Wisły
Zlewnia Rzek
Przymorza
Zlewnia Zalewu
Wiślanego i Zatok
Zlewnia Dolnej
Wisły
Zlewnia Brdy, Wdy
i Wierzycy
Zlewnia Drwęcy i
Osy
Obszar Dorzecza
Wisły
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Scenariusz
planistycznych Regionu Wodnego Dolnej Wisły i dorzecza Wisły – oddziaływanie wód morskich
0,2% M
965 483
390 832
574 499
152
-
-
965 483
1% M
523 097
208 629
314 378
90
-
-
523 096
PT
94 370
0
94 370
0
-
-
94 370
2 509 701 139 923
2 369 778
0
-
-
2 509 701
0,2% M
1 259 938
69 974
1 185 498
4 466
-
-
1 259 937
1% M
766 032
43 040
719 043
3 949
-
-
766 031
PT
46 440
0
46 440
0
-
-
46 440
PZ
620 408
1 804
618 604
0
-
-
620 408
0,2% M
150 420
37 670
112 018
732
-
-
150 420
1% M
87 368
23 030
63 703
635
-
-
87 368
PT
7 338
0
7 338
0
-
-
7 338
PZ
172 193
1 069
171 125
0
0,2% M
322
174
139
9
-
-
322
1% M
231
111
111
9
-
-
231
PT
4
0
4
0
-
-
4
PZ
181
48
133
0
-
-
181
0,2% M
18 579
4 916
13 663
0
-
-
18 579
1% M
14 835
3 452
11 383
0
-
-
14 836
PT
1 396
0
1 396
0
-
-
PZ
Potencjalne straty finansowe dla poszczególnych form użytkowania terenu [tys. zł]
Tereny
przemysłowe
Tereny
komunikacyjne
Lasy
Tereny
Grunty orne
Użytki zielone
Tereny pozostałe
108
SUMA
172 193
1 396
PZ
12 945
2 195
10 750
0
0,2% M
13 112
634
12 469
9
-
-
13 113
1% M
4 895
433
4 462
0
-
-
4 894
PT
6 883
0
6 883
0
-
-
6 883
PZ
100 736
194
100 541
0
-
-
100 736
0,2% M
10 048
4 527
5 083
438
-
-
10 048
1% M
7 364
3 205
3 741
418
-
-
7 364
12 945
PT
535
0
535
0
-
-
535
PZ
13 804
2 957
10 847
0
-
-
13 804
0,2% M
0
0
0
0
-
-
0
1% M
0
0
0
0
-
-
0
PT
0
0
0
0
-
-
0
PZ
0
0
0
0
-
-
0
0,2% M
2 417 901 508 727
1 903 368
5806
-
-
2 417 901
1% M
1 403 821 281 900
1 116 820
5101
-
-
1 403 821
156 967
0
-
-
156 967
3 281 779
0
-
-
3 429 969
PT
PZ
156 967
0
3 429 969 148 190
Zgodnie z analizą ryzyka, największe potencjalne straty finansowe dla wody 100-letniej od strony
morza i morskich wód wewnętrznych występują w Zlewni Planistycznej Zalewu Wiślanego i Zatok. Są
to straty o wartości 1,12 mld zł. W skali całego Regionu Wodnego Dolnej Wisły straty te oszacowano
na poziomie 1,4 mld zł. Potencjalne straty wynikające ze scenariusza całkowitego zniszczenia budowli
ochronnych pasa technicznego oszacowano na poziomie 3,4 mld zł.
Ponadto jak wynika z analiz sztormów w ostatnich latach największe straty szacowane przez Urząd
Morski w Gdyni miały miejsce po wystąpieniu sztormu w roku 2012. Ogółem wartość strat
oszacowano na poziomie blisko 25,2 mln zł.
Ponadto dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły oraz Zlewni Planistycznych, obliczono wartość
średniorocznych strat (AAD) na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego, zindeksowane na
2014r. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli (bez uwzględnienia awarii).
Zlewni Planistycznych – obszar oddziaływania wód morskich
Poziom
RW
ZP
Nazwa
ZP Zlewni Drwęcy i Osy
ZP Zlewni Brdy, Wdy i Wierzycy
ZP Zlewni Zalewu Wiślanego i Zatok
ZP Zlewni Dolnej Wisły
ZP Zlewni Rzek Przymorza
Wartość AAD 2014r.
[zł]
68 198 592
0
0
47 065 920
405 804
20 726 869
109
110
Analiza obecnego 8
systemu zarządzania
ryzykiem
powodziowym
WAŻNE INFORMACJE
Na
potrzeby
dokonania
diagnozy
problemów
zarządzania ryzykiem powodziowym w ramach PZRP,
przeprowadzono
analizę
obecnego
systemu
zarządzania ryzykiem powodziowym, w której
dokonano przeglądowi oraz ocenie stanu technicznych
oraz
nietechnicznych
środków
ochrony
przeciwpowodziowej.
Z
analizy
stanu
bezpieczeństwa
wałów
przeciwpowodziowych
administrowanych
przez
poszczególne ZMiUW oraz RZGW w Gdańsku wynika,
że obiekty te na znacznej długości (280 km spośród
834 km podlegających ocenie) wymagają odbudowy,
a w szczególności wały znajdujące się w administracji
Żuławskiego ZMiUW oraz Kujawsko-Pomorskiego
ZMiUW.
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły nie stwierdzono
obiektów zagrażających bezpieczeństwu.
W zakresie środków nietechnicznych dokonano
przeglądu:
 obecnych metod monitoringu, prognozowania
i ostrzegania przed powodzią,
 systemu zarządzania kryzysowego,
 praktyki planowania przestrzennego,
 realizacji programów małej retencji,
 poziomu świadomości służb i zagrożonych
instytucji, firm i mieszkańców.
Źródłem informacji na temat planowanych działań
z zakresu ochrony przeciwpowodziowej był m.in.
opracowany na zlecenie Prezesa KZGW MasterPlany
dla obszaru dorzecza Wisły, stanowiące dokument
strategiczny o nadrzędnym znaczeniu dla innych
krajowych i regionalnych planów i programów
sektorowych.
Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym
8. Analiza obecnego systemu zarządzania
ryzykiem powodziowym
Kompletne dane dotyczące analizy obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym zawiera
opracowanie pn. „Analiza i diagnoza problemów zarządzania ryzykiem powodziowym, IMGW,
Grontmij, Arcadis, DHI Polska, 2014” (WBS 1.2.5.2).
8.1. Programy ochrony przed powodzią
Administracja rządowa i samorządowa, zgodnie z zapisami Ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001
r. (Dz.U. 2012 poz. 145 z późn. zm.) zobowiązana jest realizować zadania związane z ochroną
przeciwpowodziową. Dotyczy to w szczególności wykonywania dokumentacji planistycznoprogramowych oraz dokumentów o charakterze programów i strategii, które stanowią podstawę do
realizacji inwestycji lub działań bezinwestycyjnych, w tym z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.
Należy zaznaczyć, że powstało wiele opracowań o charakterze strategicznym, programowym,
koncepcyjnym i analitycznym oraz inwestycyjnym, które tworzą znakomitą bazę do opracowania Planu
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły.
Ponadto źródłem informacji na temat planowanych działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej do
przeprowadzonych w ramach PZRP analiz stanowiły m.in.:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
MasterPlany dla obszarów dorzeczy Wisły i Odry;
Programy krajowe;
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko;
Operacyjne programy ochrony przed powodzią dla województw;
Oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla województw;
Programy małej retencji dla województw;
Inne projekty, programy, analizy, koncepcje, sformułowane w celu budowy, modernizacji lub
remontu urządzeń wodnych służących ochronie przeciwpowodziowej.
W 2010 r. przyjęty został przez Ministra Środowiska program "Kompleksowe zabezpieczenie
przeciwpowodziowe Żuław”, którego głównym celem jest zwiększenie skuteczności ochrony
przeciwpowodziowej stymulującej wzrost potencjału dla zrównoważonego rozwoju Żuław.
W latach 2001-2008 dyrektorzy RZGW opracowali i zatwierdzili 16 studiów ochrony
przeciwpowodziowej obejmujących większość istotnych z punktu ochrony przeciwpowodziowej zlewni
w obszarze dorzecza Wisły. Dyrektor RZGW w Gdańsku opracował i zatwierdził obszary
bezpośredniego zagrożenia powodzią dla 40 rzek w regionie, istotnych z punktu widzenia ochrony
przeciwpowodziowej, które stanowią element poszczególnych studiów ochrony przeciwpowodziowej:
112
1. Studium określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią, dla obszarów
nieobwałowanych rzeki Redy i jej głównych dopływów: Cedronu, Bolszewki, Gościciny. Mapy
obszarów zalewowych wodą powodziową p=1% (woda stuletnia), p=10% (woda
dziesięcioletnia).
2. „Określenie granic obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów
nieobwałowanych rzek: Raduni, Motławy, Martwej Wisły, Rozwójki i Bielawy od wody
o prawdopodobieństwie pojawiania się 1% dla terenów zurbanizowanych, od wody
o prawdopodobieństwie pojawiania się 1%, 10% dla pozostałych.
3. „Wyznaczenie granic bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu uzasadnionego odtworzenia
terenów zalewowych” (Słupia, Kamienica, Skotawa, Łupawa, Łeba, Piaśnica).
terenów zalewowych” (Wisła).
terenów zalewowych” (Pasłęka, Wałsza, Drwęca Warmińska, Bauda, Liwa, Elbląg, Dzierzgoń,
Wąska).
terenów zalewowych” (Drwęca, Wel, Rypienica, Ruziec, Tążyna, Mień, Mątawa, Wierzyca,
Wietcisa, Wda, Osa, Gardeja, Brda, Zbrzyca, Kamionka).
Wojewodowie wszystkich województw na terenie Regionu Wodnego Dolnej Wisły zrealizowali swoje
zadania w zakresie przygotowania dokumentów związanych z ochroną przeciwpowodziową tj.
opracowywali dwa dokumenty dla obszaru każdego województwa: ocenę stanu zabezpieczenia
przeciwpowodziowego dla województwa oraz operacyjne programy ochrony przed powodzią dla
województwa (art. 22 pkt 3 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej
w województwie (Dz. U. z 2009 r. Nr 31, poz. 206 z późn. zm.)).
Samorządy szczebla wojewódzkiego mają za zadanie opracowanie dla poszczególnych województw
programów małej retencji. Nie są to programy ograniczone wyłącznie do ochrony
przeciwpowodziowej, przeciwnie powódź jest tylko jednym z zadań gospodarki wodnej
przypisywanych planowanym obiektom obok zaopatrzenia w wodę, energetyki wodnej, rolnictwa
i rekreacji. Wszystkie województwa posiadają programy małej retencji (patrz poniżej rozdział 8.3.4).
W związku z faktem, że Region Wodny Dolnej Wisły obejmuje jedynie częściowo teren województwa
kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego ww. opracowania dla tych województw odnoszą się
częściowo do terenu Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych opracowała projekt związany z podnoszeniem
bezpieczeństwa powodziowego poprzez zwiększanie naturalnej retencji w lasach: – „Zwiększanie
możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach
nizinnych”. Projekt obejmuje wszystkie dorzecza w obszarze nizinnym Polski, stąd jedynie częściowo
odnosi się do Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
W Polsce plany i programy koncentrują się na etapie prewencji i ochrony, natomiast proponowane
rozwiązania skupiają się przede wszystkim na grupie działań mającej na celu ograniczanie zagrożenia
powodziowego. W wyniku przeprowadzonych analiz i programów z zakresu ochrony
przeciwpowodziowej w Regionie Wodnym Dolnej Wisły zdefiniowano 184 działania. Liczba działań
przypisanych do poszczególnych typów działań wyniosła 199. Największa liczba działań (94) dotyczy
regulacji rzek i potoków i pochodzi w 90% z "Programu gospodarowania rolniczymi zasobami
wodnymi na lata 2007-2015 w województwie kujawsko-pomorskim 2005”. Pozostałe działania opierają
się na poprawie stanu istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej (32 działania), budowie
i modernizacji wałów, w tym budowli ochronnych pasa technicznego (28 działań), budowie obiektów
retencjonujących wodę (19 działań), budowie i odtwarzaniu systemów melioracji (14 działań), a także
ochronie/zwiększaniu retencji leśnej (12 działań).
8.2. Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich
stan techniczny
Stan techniczny budowli wodnych w Polsce jest analizowany przede wszystkim przez: Główny Urząd
Nadzoru Budowalnego (GUNB) oraz Państwową Służbę do spraw Bezpieczeństwa Budowli
Piętrzących (PSBBP).
Stan techniczny budowli w Polsce według GUNB
Według raportu Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego za rok 2013 „Stan bezpieczeństwa budowli
piętrzących wodę w Polsce” szacuje się, że w Polsce jest użytkowanych około 100 tys. obiektów
budownictwa wodnego piętrzących wodę (łącznie z melioracjami szczegółowymi), do których zalicza
się głównie: zapory ziemne i betonowe, jazy, przelewy, śluzy żeglugowe, elektrownie wodne i wrota
przeciwpowodziowe. Oprócz tego, istnieją budowle okresowo piętrzące wodę, służące głównie
113
ochronie przeciwpowodziowej, do których m.in. należą: wały przeciwpowodziowe (o łącznej długości
ponad 8 500 km), duże, wielofunkcyjne zbiorniki wodne, suche zbiorniki wodne, przepompownie.
Raport za rok 2013 zawiera oceny stanu bezpieczeństwa poszczególnych budowli, które opracowane
zostały na podstawie analizy materiałów zawierających cząstkowe ich oceny. Ocena dotyczyła: 3619
budowli hydrotechnicznych, w tym: 313 zapór; 353 zbiorników wodnych; 2292 jazów; 123 śluz
żeglugowych; 433 elektrowni wodnych i 6965,632 km obwałowań rzek.
W Raporcie stwierdza się, że na koniec 2013 r., spośród 3619 budowli stale piętrzących wodę,
poddanych ocenie stanu technicznego i bezpieczeństwa – 54 stanowi lub może stanowić zagrożenie
bezpieczeństwa ludzi i mienia, zaś w stosunku do wałów przeciwpowodziowych tj. obiektów okresowo
piętrzących wodę – zostały zgłoszone zastrzeżenia do 3611,763 km, co stanowi ok. 51,86%
wszystkich kontrolowanych w 2013 r. odcinków wałów.
Zdecydowaną większość budowli zagrażających lub mogących zagrażać bezpieczeństwu stanowią
budowle niższych klas. Z budowli zagrażających bezpieczeństwu: 4 budowle to jazy, 1 to zapora
boczna, 1 to przepławka dla ryb, a do budowli mogących zagrażać bezpieczeństwu zaliczono głównie
ziemne zapory boczne zbiorników wodnych. Z analiz wykonywanych przez GUNB wynika, że
w porównaniu z rokiem 2010 odnotowuje się stałą poprawę stanu technicznego i bezpieczeństwa
obiektów hydrotechnicznych stale piętrzących wodę. Zmniejszeniu uległa liczba budowli stale
piętrzących wodę, których stan zagraża bezpieczeństwu - z 18 w roku 2010 do 6 w roku 2013. Z kolei
liczba budowli, których stan może zagrażać bezpieczeństwu zmniejszyła się z 85 w roku 2010 do 48
w roku 2013.
Dla budowli okresowo piętrzących wodę wg GUNB liczba kilometrów obwałowań rzek, dla których
stwierdzono stan zagrażający bezpieczeństwu utrzymuje się praktycznie na poziomie z roku 2012
i wynosi 970,124 km (wzrost o 1,4%), natomiast liczba kilometrów obwałowań, dla których stwierdzono
stan mogący zagrażać bezpieczeństwu wynosi 2641,639 km i jest około 18,37% niższa w stosunku do
roku 2012. W analizowanym przez GUNB okresie (2003-2013) liczba kilometrów obwałowań rzek, dla
których stwierdzono stan stwarzający zagrożenie bezpieczeństwa (zagrażający i mogący zagrażać)
wyraźnie się zmniejszyła (o 13,13%), jednakże w dalszym ciągu utrzymuje się na stosunkowo
wysokim poziomie. Przyczyną takiego stanu, podobnie jak dla budowli stale piętrzących wodę, nie jest
wyłącznie starzenie się budowli, ale głównie niewystarczające nakłady finansowe na remonty lub
przebudowę tych obiektów.
Stan techniczny budowli według PSBBP
Instytucją kontrolującą stan bezpieczeństwa budowli piętrzących (w tym tworzących infrastrukturę
przeciwpowodziową) jest m.in. Państwowa Służba do spraw Bezpieczeństwa Budowli Piętrzących
(PSBBP), pełniona przez Ośrodek Technicznej Kontroli Zapór (OTKZ) wchodzący w skład IMGW-PIB.
Wyniki Raportu o stanie bezpieczeństwa budowli piętrzących wodę w Polsce wg. stanu na 31 grudnia
2013 r przedstawiono poniżej:
Zbiorniki wodne
114
Zbiornik jest obiektem utworzonym przez powiązane ze sobą funkcjonalnie budowle. Analizie poddano
3
zbiorniki o pojemności powyżej 3 mln m . W Regionie Wodnym Dolnej Wisły brak jest zbiorników
przeciwpowodziowych, natomiast występują obiekty retencjonujące wodę, a wśród nich zbiornik Mylof
3
2
o pojemności całkowitej 16,2 mln m i powierzchni 25,7 km . Pomimo, iż obiekt ten nie posiada stałej
rezerwy powodziowej, to może wpływać na krótkotrwałą redukcję fali powodziowej poprzez
podpiętrzenie wody w zbiorniku do tzw. „poziomu w sytuacjach wyjątkowych”. Uzyskana w ten sposób
3
objętość fali powodziowej na poziomie 2,74 mln m stanowi różnicę pomiędzy tzw. „poziomem w
sytuacjach wyjątkowych” a „maksymalnym poziomem eksploatacyjnym”. Inne obiekty mają znikome
znaczenie z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej. Sztuczne zbiorniki wodne w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły, oprócz przeznaczenia przeciwpowodziowego pełnią również inne funkcje –
głównie energetyczne oraz zaopatrzenie ludności w wodę, a ponadto wykorzystywane są dla potrzeb
przemysłu, rolnictwa, żeglugi oraz rekreacji. Ich stan bezpieczeństwa oceniany jest jako
niezagrażający bezpieczeństwu.
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły wśród obiektów hydrotechnicznych, nie stwierdzono budowli
zagrażających bezpieczeństwu.
Wały przeciwpowodziowe
W okresie lat 2009-2013 badaniami dla potrzeb oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa
objęto 51% długości wałów klasy I i klasy II, pozostających w administracji ZMiUW w Polsce.
Z ocenionych 316 odcinków w skali kraju – 49% dotyczy obiektów zagrażających bezpieczeństwu,
a 36% mogących zagrażać bezpieczeństwu.
Z analizy stanu bezpieczeństwa wałów administrowanych przez poszczególne ZMiUW oraz RZGW
w Gdańsku wynika, że obiekty te na znacznej długości wymagają odbudowy, a w szczególności
obiekty, znajdujące się w administracji Żuławskiego ZMiUW oraz Kujawsko-Pomorskiego ZMiUW.
Zdecydowaną większość budowli zagrażających lub mogących zagrażać bezpieczeństwu stanowią
budowle niższych klas. W Tabeli 35 przedstawiono stan wałów przeciwpowodziowych w podziale na
województwa Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
Warmińsko- Kujawskomazurskie pomorskie
Pomorskie
Województwo
Tabela 35. Wykaz wałów przeciwpowodziowych wraz z oceną ich stanu technicznego w Regionie Wodnym
Dolnej Wisły
Ocena stanu bezpieczeństwa
Łączna
długość
wałów
[km]
Brak
oceny
[km]
RZGW w Gdańsku
0,95
0
0
ZMiUW Województwa
Pomorskiego w
Gdańsku
472,4
154,8
0
16,44
301,1
Kujawsko-pomorski
ZMiUW we Włocławku
162,5
0
0
57,0
105,5
ZMiUW w Olsztynie
2,9
0
0
Żuławski ZMiUW w
Elblągu
395,8
45,8
0
204,9
145,2
1034,5
200,6
0
278,4
555,6
Administrator
SUMA
Zagrażający
bezpieczeństwu
Mogący
Dobry,
zagrażać
niezagrażający
bezpieczeństwu bezpieczeństwu
0,95
2,9
Źródło: RZGW Gdańsk, ZMiUW Województwa Pomorskiego, Kujawsko-pomorski
ZMiUW we Włocławku, ZMiUW Województwa. Warmińsko-mazurskiego
Stan wałów w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, szczególnie w rejonie Żuław, sukcesywnie ulega
poprawie, w wyniku realizacji przez Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa
Pomorskiego w Gdańsku (ZMiUW WP) oraz Żuławski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w
Elblągu (ŻZMiUW), następujących zadań w ramach programu "Kompleksowe zabezpieczenie
przeciwpowodziowe Żuław”:
 rzeka Wisła:
o
przebudowa lewego wału Wisły na odcinku Giemlice – Przegalina,
o
przebudowa prawego wału Wisły na odcinkach Lisewo – Palczewo – Czerwone Budy –
Drewnica,
 rzeka Tuga: odbudowa lewego wału przeciwpowodziowego,
115
 rzeka Elbląg: przebudowa wałów – od miasta Elbląg do rzeki Babicy,
 jezioro Drużno: przebudowa wałów czołowych,
 rzeka Wąska: przebudowa wałów.
Wrota (bramy) przeciwpowodziowe
Wrota, określane również jako bramy przeciwpowodziowe, stanowią zabezpieczenie kanałów, śluz,
portów, rzek oraz terenów przyległych przed cofką wód powodziowych przepływających główną rzeką
lub wezbrań sztormowych od strony morza. Na obszarze RZGW Gdańsk znajduje się kilka takich
obiektów, wszystkie w stanie niezagrażającym bezpieczeństwu. Ich szczegółowe zestawienie
przedstawia Tabela 36.
Tabela 36. Wykaz wrót przeciwpowodziowych poddanych ocenie bezpieczeństwa w Regionie Wodnym
Dolnej Wisły
Nazwa obiektu – wrót
przeciwpowodziowych
Ocena stanu
bezpieczeństwa
Rok
oceny
Rzeka
Kilometraż
Wrota Bezpieczeństwa Miłomłyn
Kanał Iławski
10.450
Wrota Bezpieczeństwa Zagadka
Kanał Iławski
1.200
bd
bd
Wrota Bezpieczeństwa Ligowo
Kanał Iławski
3.500
bd
Karwieńskie Błota Wrota P-Sztorm
Kanał Karwianka
0.050
Kamienna Grodza
Motława
2.780
Biała Góra
Nogat
61.670
Gdańska Głowa
Szkarpawa
25.170
Wrota Żuławskie
Opływ Motławy
2013
Wrota górne śluzy Przegalina
Martwa Wisła
Źródło: RZGW Gdańsk
2012
dobry,
niezagrażający
bezpieczeństwu
bd
2012
2013
2013
Inne obiekty, na których znajdują się wrota przeciwpowodziowe nie zostały zidentyfikowane, nie są
one oceniane przez PSBBP, ani ich oceny nie są przekazywane do PSBBP.
Kierownice w ujściach rzek do morza
Kierownice są budowlami o charakterze regulacyjnym i mają na celu skoncentrowanie nurtu rzeki
uchodzącej do morza, co pozwala na poprawę warunków odpływu wód powodziowych. Kierownice nie
należą do budowli piętrzących, w związku z tym nie podlegają ocenom ich stanu technicznego oraz
stanu bezpieczeństwa, prowadzonym na mocy ustawy Prawo Wodne przez PSBBP-OTKZ.
Stan techniczny Kierownicy Zachodniej Ujścia Wisły w części zalądowionej od km 939+700 do
941+573 można określić jako dobry z widocznymi zniszczeniami sięgającymi do 30% powierzchni,
natomiast stan techniczny pozostałej części od km 941+573 do km 942+123 jako zły, gdzie
uszkodzenia szacuje się na poziomie do 70%. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku
Kierownicy Wschodniej Ujścia Wisły. Stan techniczny części zalądowionej od km 939+750 do km
941+486 określa się, jako dobry gdzie ewentualne zniszczenia sięgają 30% natomiast stan techniczny
11
przebudowywanej części od km 941+486 do km 942+086 jako zły gdzie zniszczenia sięgają 70%.
116
Z dostępnych informacji wynika, że w trakcie przebudowy jest ujście Wisły, zadanie realizowane
w ramach projektu realizowanego przez RZGW w Gdańsku pn.: „Kompleksowe zabezpieczenie
przeciwpowodziowe Żuław – Etap I”, finansowanego z Programu Operacyjnego Infrastruktura
i Środowisko na lata 2007-2013. W ramach projektu przewiduje się remont kierownicy wschodniej na
długości ok. 600 m oraz jej wydłużenie o 200 m (wraz z wykonaniem głowic), a także remont
kierownicy zachodniej na odcinku ok. 550 m wraz z wykonaniem głowicy.
11
„Koncepcja ochrony przed wodami powodziowymi dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki Gdańskiej”
opracowana na zlecenie RZGW w Gdańsku, 2014
Ostrogi
Ostrogi są budowlami regulacyjnymi poprzecznymi. Ostrogi regulacyjne zlokalizowane są na odcinku
Wisły w Regionie Wodnym Dolnej Wisły w liczbie 2870 szt. Ilość ostróg, dla których można określić
stan zniszczenia na poziomie 0% wynosi 70 szt., co stanowi 2,5% wszystkich ostróg
zinwentaryzowanych na odcinku Dolnej Wisły. Ilość ostróg, charakteryzujących się małym stopniem
zniszczenia stanowi największy udział tj. 53% (około 1535 szt.). Pozostałe to 30% (około 866 szt.)
ostróg o średnim stopniu zniszczenia i 12% (około 357 szt.) o bardzo dużym stopniu zniszczenia. Dla
pozostałej części nie pozyskano odpowiednich danych umożliwiających dokonanie ich stanu
12
technicznego.
Pompownie
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły do istotnych technicznych środków ochrony przeciwpowodziowej
zaliczyć należy pompownie zlokalizowane zarówno na terenie Żuław, jak i wzdłuż doliny rzek, w tym
m.in. rzeki Wisły, których zadaniem jest odprowadzanie wód z kanałów melioracyjnych i terenów
zawala do odbiorników.
W obszarze depresyjnych przestrzeni wewnątrzpolderowych Żuław Wiślanych znajduje się 108
pompowni wchodzących w skład systemu wodno-melioracyjnego. Ich zadaniem jest regulacja
poziomu wody w kanałach i polderach podczas wezbrań i zagrożenia powodziowego. Ich stan
techniczny ma istotny wpływ na zagrożenie powodziowe jakie występuje na terenie Żuław w
przypadku powodzi wewnątrzpolderowej oraz polderowej.
Z danych o stanie technicznym przepompowni na obszarze Żuław wynika, że do roku 2009 około 50%
przepompowni wymagało modernizacji, w związku ze złym stanem technicznym. W wyniku realizacji
założeń wielu programów m. in.: Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – do roku
2030 (z uwzględnieniem etapu 2015), Program Restrukturyzacji i Modernizacji Sektora
Żywnościowego oraz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Infrastruktura czy Program Operacyjny
Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2013 oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007 – 2013 stan przepompowni na dzień dzisiejszy uległ znacznej poprawie. 26 pomp wymaga
13
modernizacji, a 10 pompowni od 2009 r. zostało zamkniętych.
8.3. Nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej
8.3.1. Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie
System prognoz i ostrzeżeń hydrologicznych i meteorologicznych wchodzi w skład Krajowego
Systemu Zarządzania Kryzysowego. Krajowy System Zarządzania Kryzysowego w obrębie hydrologii
i meteorologii można w uproszczeniu rozdzielić między IMGW – PIB w zakresie prognoz i ostrzeżeń
oraz organy państwowe w zakresie zarządzania i reagowania.
Państwową służbę Hydrologiczno-Meteorologiczną pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
Państwowy Instytut Badawczy. Jej celem jest zapewnienie osłony hydrologiczno-meteorologicznej
rozumianej, jako zespół czynności polegających na wykonywaniu i udostępnianiu prognoz
meteorologicznych oraz hydrologicznych, mających na celu informowanie społeczeństwa
i administracji publicznej o zjawiskach meteorologicznych oraz hydrologicznych, a także ostrzeganie
przed nimi. System prognoz i ostrzeżeń realizowany w ramach Państwowej Służby Hydrologiczno
Meteorologicznej (PSHM) podzielony jest na dwa podsystemy: Centrum Hydrologicznej Osłony Kraju
12
„Koncepcja ochrony przed wodami powodziowymi dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki Gdańskiej”
opracowana na zlecenie RZGW w Gdańsku, 2014
13
„Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem rekomendowanych działań
zapobiegawczych” opracowana na zlecenie RZGW w Gdańsku, 2014
117
IMGW-PIB i Centrum Meteorologicznej Osłony Kraju IMGW-PIB, w ramach, których działają Biura
Prognoz Hydrologicznych (BPH) i Meteorologicznych (BPM). Rolę koordynatora osłony
meteorologicznej pełni Centralne Biuro Prognoz Meteorologicznych w Krakowie. Koordynacją
działalności biur prognoz meteorologicznych w sytuacjach awaryjnych i w warunkach ekstremalnych,
związanych z prognozowanymi lub występującymi zjawiskami meteorologicznymi zajmuje się Centrum
Nadzoru Operacyjnego PSHM (CNO PSHM). CNO PSHM wykonuje również działania związane
z informowaniem kierownictwa IMGW-PIB oraz centralnych organów administracji państwowej
o przebiegu i prognozowanym rozwoju groźnych zjawisk meteorologicznych. Biura Prognoz
Hydrologiczne i Meteorologiczne, działają w oparciu o rejony osłony, w przypadku hydrologii, oparte
o podział zlewniowy i zlewnie rzeczne, a w meteorologii o podział administracyjny kraju
i województwa. Rejony osłony hydrologicznej i meteorologicznej nie pokrywają się z regionami
wodnymi wykorzystywanymi w zarządzaniu gospodarką wodną.
Obecnie w Polsce w ramach IMGW-PIB działa ponad 1 000 telemetrycznych stacji pomiarowoobserwacyjnych meteorologicznych i hydrologicznych. Dane uzyskiwane operacyjnie z telemetrycznej
sieci pomiarowo-obserwacyjnej są podstawą dla prowadzenia osłony hydrologiczno-meteorologicznej
obszaru Polski. Sieć telemetrycznych stacji składa się ze:
- stacji synoptycznych I rzędu,
- stacji synoptycznych II rzędu,
- stacji klimatologicznych III rzędu,
- stacji klimatologicznych IV rzędu,
- stacji opadowych V rzędu,
- stacji wodowskazowych I rzędu,
- stacji wodowskazowych II rzędu.
Każdemu rzędowi stacji pomiarowo-obserwacyjnej przypisany jest odpowiedni do rangi zakres
obserwacji i pomiarów, w tym przekazywanych operacyjnie wodowskazowych i opadowych obserwacji
manualnych. W skład systemu detekcji zjawisk hydrometeorologicznych realizowanych przez IMGWPIB wchodzi także system radarów meteorologicznych, system detekcji wyładowań atmosferycznych,
jak również system produktów satelitarnych.
Sieć pomiarowa IMGW, pracująca na potrzeby osłony przeciwpowodziowej, składa się głównie
ze standardowych sygnalizujących posterunków opadowych i hydrometrycznych (wodowskazowych).
Wyjątkiem jest dorzecze Górnej Wisły, gdzie od 1995 roku wykorzystywana jest także automatyczna
sieć telemetryczna - system VISTEL. Informacja z sieci posterunków sygnalizujących dociera
w normalnych warunkach drogą radiową lub telefoniczną do Biur Prognoz IMGW jeden lub trzy razy
na dobę i jest ona przekazywana przez obserwatorów na podstawie wykonanych przez nich
obserwacji i pomiarów. Nowoczesne modele hydrologiczne wymagają możliwie częstej aktualizacji
danych. Można to zapewnić jedynie poprzez automatyzację sieci obserwacyjno-pomiarowej.
Województwa oraz znajdujące się w nich subregiony (część województwa obejmująca kilka powiatów
bądź krainę geograficzną) osłaniane są przez wyznaczone biuro prognoz meteorologicznych IMGWPIB. Prognozy są opracowywane na obszar kraju i poszczególne województwa, natomiast ostrzeżenia
meteorologiczne mogą być wydawane odrębnie dla każdego województwa lub subregionu.
Wyróżniono 79 subregionów, pokrywających cały obszar Polski. Granice obszarów osłanianych przez
poszczególne biura prognoz meteorologicznych nie pokrywają się z granicami regionów wodnych.
Opracowywane są prognozy krótkoterminowe na 48 godzin i średnioterminowe na 120 godzin.
118
Ostrzeżenia meteorologiczne opracowywane są niezależnie od prognoz meteorologicznych.
Ostrzeżenie meteorologiczne jest to prognoza warunków pogodowych, sprzyjających wystąpieniu
groźnego zjawiska ze wskazanym natężeniem, w przewidywanym czasie i miejscu. Ma na celu
wcześniejsze poinformowanie społeczeństwa, organów państwowych, służb odpowiedzialnych za
bezpieczeństwo ludzi oraz przygotowania się do prowadzenia akcji ratunkowych i zabezpieczających
działanie w czasie trwania i usuwania skutków groźnych zjawisk atmosferycznych. Jeśli prognoza daje
dużą pewność, że zostaną przekroczone wartości progowe specyficzne dla danego zagrożenia (np.
wielkość opadów, prędkość wiatru itd.) BPM opracowuje i wysyła ostrzeżenia meteorologiczne.
Ostrzeżenie meteorologiczne przesyłane do odbiorcy posiada stały, ustalony format. Zawiera również
część w formie depeszy SMS, która może być przekazywana do dalszej dystrybucji przez służby
dyżurne Centrum Zarządzania Kryzysowego (CZK). W celu realizacji przez służbę prognoz
meteorologicznych programu Regionalnego Systemu Ostrzegania (RSO), depesza ostrzeżenie
meteorologiczne zawiera informację SMS, która jest przekazywana przez służby dyżurne CZK do
telewizji i prezentowana na pasku informacyjnym.
Osłonę hydrologiczną kraju prowadzą określone jednostki organizacyjne IMGW-PIB. Wszystkie
produkty przygotowywane przez te jednostki są przekazywane do odbiorców na poziomie krajowym
i regionalnym (województwo, powiat, gmina). Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM w Warszawie
przekazuje informacje do centralnych organów administracji publicznej, m.in. do prezydenta kraju,
premiera, do poszczególnych ministerstw czy Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony
Ludności. Natomiast biura prognoz hydrologicznych przekazują produkty hydrologiczne do centrów
zarządzania kryzysowego na poziomie województw, niekiedy do powiatów i gmin oraz do wszystkich
odbiorców zdefiniowanych w prawie. Każdy rejon osłaniany jest przez jedno z trzech biur prognoz
hydrologicznych IMGW-PIB. Ze względu na to, że rejony osłony są dużymi obszarami
o zróżnicowanych charakterach zlewni, wyróżniono w nich mniejsze jednostki - podrejony
hydrologiczne. Podrejony osłaniane są przez wyodrębnione w strukturze biur sekcje hydrologii
operacyjnej.
Do podstawowych produktów przekazywanych przez biura prognoz hydrologicznych i Centrum
Nadzoru Operacyjnego PSHM w normalnym stanie hydrologicznym należą:
-
komunikaty hydrologiczne;
biuletyny hydrologiczne;
prognozy hydrologiczne na podstawowe profile wodowskazowe.
Do podstawowych produktów przekazywanych w stanie zagrożenia i alarmu hydrologicznego,
oprócz produktów przekazywanych w stanie normalnym, należą:
informacje o niebezpiecznym zjawisku oraz ostrzeżenia hydrologiczne;
prognozy hydrologiczne na dodatkowe profile wodowskazowe;
prognozy kulminacji fali wezbraniowej (m.in. wysokość i czas trwania).
Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej przedstawiono poniżej.
119
Rysunek 12. Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej
8.3.2. Reagowanie na powódź i zarządzanie kryzysowe
Pojęcie zarządzania kryzysowego zawiera w sobie zarówno przedsięwzięcia zapobiegawcze
i przygotowawcze jak i reagowanie, a następnie przedsięwzięcia związane z odbudową. W celu
realizacji zadań z zakresu planowania cywilnego, organy administracji publicznej zobowiązane są do
sporządzania określonej dokumentacji planistycznej, w tym Planów zarządzania kryzysowego. Plany
zarządzania kryzysowego opracowuje się na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy.
System bezpieczeństwa i ochrony ludności w Polsce obejmuje:
 Krajowy System Ratowniczo–Gaśniczy,
 System Państwowego Ratownictwa Medycznego,
 Obronę cywilną.
Na schemacie poniżej przedstawiono system zarządzania kryzysowego w kraju.
120
Rysunek 13. System zarządzania kryzysowego w kraju
Organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są:
-
minister właściwy do spraw gospodarki wodnej,
Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - jako centralny organ administracji rządowej,
nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej,
dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej - jako organ administracji rządowej
niezespolonej, podlegający Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej,
wojewoda,
organy jednostek samorządu terytorialnego.
Każdy z tych organów wykonuje określone zadania związane z ochroną przed zagrożeniem
powodziowym.
Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach gospodarowania wodami,
a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód jest Prezes Krajowego
Zarządu Gospodarki Wodnej.
Organem administracji rządowej niezespolonej właściwym w sprawach gospodarowania wodami
w regionie wodnym jest dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej.
W ramach gospodarowania mieniem Skarbu Państwa, związanym z gospodarką wodną, dyrektor
regionalnego zarządu realizuje w imieniu Prezesa Krajowego Zarządu zadania związane
z utrzymaniem wód lub urządzeń wodnych oraz pełni funkcje inwestora w zakresie gospodarki wodnej
w regionie wodnym.
W celu zapewnienia prawidłowego gospodarowania wodami, w tym w szczególności ochrony zasobów
wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzią, uzgodnienia z właściwym dyrektorem
regionalnego zarządu gospodarki wodnej wymagają: studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowe plany oraz decyzje o warunkach zabudowy,
strategia rozwoju województwa w zakresie m.in. kształtowania zagospodarowania i użytkowania
terenami zagrożonymi powodzią, obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych i obszarów
narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie, a w szczególności:
zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających
121
w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub
mienia, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz
zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach, dokonuje oceny
stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony
przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.
Powiat (miasto na prawach powiatu) wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze
ponadgminnym w zakresie ochrony przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym
zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Do wyłącznej właściwości rady powiatu (rady
miasta na prawach powiatu) należy dokonywanie oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego
powiatu. Starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) opracowuje plan operacyjny ochrony przed
powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie oraz alarm przeciwpowodziowy.
Do zadań własnych gminy należą m.in. sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz
ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego
magazynu przeciwpowodziowego. Do wyłącznej właściwości rady gminy należy uchwalanie studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego. Ponadto wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje plan
operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.
Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami,
m.in. w zakresie gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności
wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych. Marszałek województwa
wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do niektórych wód publicznych stanowiących własność
Skarbu Państwa. Do zadań marszałka województwa należy także:
-
-
programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji
szczegółowych, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie
melioracji wodnych podstawowych;
prowadzenie ewidencji śródlądowych wód powierzchniowych, stanowiących
publiczną, istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, a także
urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów.
wodnych
urządzeń
własność
ewidencji
Istotnym elementem systemu zarządzania kryzysowego jest planowanie cywilne. Zadania z tym
związane obejmują:
-
122
przygotowanie planów zarządzania kryzysowego,
przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych,
przygotowanie i utrzymywanie zasobów niezbędnych do wykonania zadań ujętych w planie
zarządzania kryzysowego,
utrzymywanie baz danych niezbędnych w procesie zarządzania kryzysowego,
przygotowanie rozwiązań na wypadek zniszczenia lub zakłócenia funkcjonowania infrastruktury
krytycznej,
zapewnienie spójności między planami zarządzania kryzysowego a innymi planami
sporządzanymi w tym zakresie przez właściwe organy administracji publicznej, których
obowiązek wykonania wynika z odrębnych przepisów.
8.3.3.Praktyka planowania przestrzennego
W Polsce, po powodzi w 1997 roku, zdecydowano się na wprowadzenie zakazu lokalizowania
jakichkolwiek obiektów na terenach zagrożonych powodzią. Ten kategoryczny zakaz nie spełnia
swojej roli, ponieważ wchodzi w życie dopiero w momencie opracowania przez samorząd gminny
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub przy wydawaniu dokumentów
zezwalających na zabudowę. Ponadto, prace nad wskazaniem terenów objętych tym zakazem trwają
od 2001 r. i nie zostały jeszcze zakończone. Ustawa Prawo wodne wprowadza 30 miesięczny termin
zmodyfikowania istniejących już dokumentów, po przekazaniu przez dyrektorów RZGW map
zagrożenia i ryzyka powodziowego.
Warto zaznaczyć, że według ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym za spadek wartości gruntu lub ograniczenie sposobu dotychczasowego jego
użytkowania spowodowane przez uchwalenie planu miejscowego wymagana jest wypłata
odszkodowania lub wykupienie gruntu przez gminę, co obejmuje także sytuację zmiany przeznaczenia
terenów w wyniku wprowadzenia do planu map zagrożenia powodziowego, stanowiąc jedną
z kluczowych przyczyn braku miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, obok braku
wsparcia finansowego budżetów gmin przez budżet centralny w zakresie kosztów opracowania
miejscowych planów, a czasem także studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gmin.
Konsekwencją wprowadzenia do miejscowych planów obszarów bezpośredniego zagrożenia
powodzią jest zakaz budowy wszelkiego rodzaju obiektów budowlanych (mieszkalnych i użytkowych)
oraz prowadzenia prac, które mogą utrudniać przepływ wód.
8.3.4.Retencja naturalna, mała retencja
W Polsce zaawansowane są prace nad poprawą retencji naturalnej. Szczególnie istotne w zakresie
programowania zwiększania retencji w zlewni są następujące dokumenty:
 programy małej retencji dla woj. kujawsko-pomorskiego, pomorskiego oraz warmińskomazurskiego, opracowywane i realizowane przez urzędy marszałkowskie,
 „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach
leśnych na terenach nizinnych” program opracowany i realizowany przez Dyrekcję Generalną
Lasów Państwowych.
Ponadto, zwiększenie retencji jest także celem pośrednim dokumentów sektorowych:
 Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 opublikowana
w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”;
 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (PROW 2014–2020),
 Krajowy program zwiększania lesistości.
Program gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi na lata 2007–2015 dla województwa
kujawsko-pomorskiego przewiduje, w dorzeczu Wisły budowę 68 budowli piętrzących na ciekach oraz
3
64 podpiętrzeń jezior. Łącznie przyrost retencji planowany w dorzeczu Wisły wynosi 11 431 tys. m .
Program małej retencji województwa pomorskiego z 2004 roku wraz z aktualizacją z 2007 roku –
przewiduje się wykonanie 120 obiektów.
Program małej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego z 2007 roku zakłada:
 wykorzystanie jezior jako naturalnych zbiorników retencyjnych w tym: 178 jezior proponowanych
3
do podpiętrzenia, o pojemności retencyjnej 183,20 mln m ,
 wykorzystanie systemów melioracyjnych ze szczególnym uwzględnieniem: obiektów
3
nawadnianych o powierzchni docelowej 14 902 ha i możliwości retencyjnej 75,63 mln m ,
3
 budowę zbiorników dolinowych, umożliwiających retencjonowanie wody w ilości 25,4 mln m ,
123
 budowę i rozbudowę zbiorników rybnych o docelowej powierzchni 4 526,5 ha i pojemności 97,7
3
mln m wody,
 utworzenie użytków ekologicznych i mokradeł na powierzchni 3 779,8 ha i pojemności
3
retencyjnej 9,36 mln m wody,
3
 wykorzystanie do retencjonowania oczek wodnych i stawów o pojemności 167 tys. m ,
3
 budowę i modernizację małych zbiorników wodnych o pojemności 28,08 mln m .
Powyższe dane wskazują na to, że łączny przyrost proponowanych form retencji na terenie
3
województwa warmińsko-mazurskiego wyniesie 419,56 mln m wody. Sumaryczny odpływ z terenu
3
województwa wynosi 3 517,8 mln m .
Projekt „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy
w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”, którego celem jest retencja wód
powierzchniowo-gruntowych na obszarach administrowanych przez Lasy Państwowe, w obrębie
zlewni cieków, przy jednoczesnym zachowaniu i wspieraniu rozwoju krajobrazu naturalnego,
przewiduje wykonanie i/lub zmodernizowanie małych zbiorników i budowli piętrzących, renaturyzację
odwodnionych mokradeł oraz, tam gdzie to możliwe, przywrócenie naturalnej meandryzacji rzek,
wyrównanie i spowalnianie spływu wód wezbraniowych. Przedsięwzięcia Projektu z zakresu małej
3
retencji według wstępnych szacunków pozwolą na zretencjonowanie około 31,5 mln m wody.
Tereny rolne stanowią 61,2% powierzchni Regionu Wodnego Dolnej Wisły i są formą dominującą.
Zlokalizowane są głównie w centralnej części zlewni na wschód od rzeki Wisły. Tereny zurbanizowane
stanowią zaledwie 2,7% powierzchni Regionu Wodnego, i obejmują głównie obszar Trójmiasta wraz
z okolicznymi mniejszymi miejscowościami, a także mniejsze miasta, w tym Słupsk, Elbląg, Bydgoszcz
oraz Toruń. Największe powierzchnie obszarów leśnych w Regionie Wodnym obserwuje się na
terenach zlewni rzek Brdy i Wdy, czyli w południowo-zachodniej części regionu. Tereny te obejmują
32,3% powierzchni regionu wodnego. Strefy podmokłe oraz tereny wodne zajmują natomiast łącznie
około 3,9% powierzchni regionu.
Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 oraz Program
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (stanowiący jedno z narzędzi realizacji strategii),
przewidują m.in. zalesienie gruntów położonych na obszarach wymagających ochrony gleby i wód (np.
wododziały) oraz zachowanie oczek wodnych, torfowisk, bagien w terenach rolnych. W ramach
dotychczasowej realizacji Krajowego Programu Zwiększania Lesistości w latach 1995-2012
zalesiono łącznie 266,4 tys. ha gruntów rolnych (a także od 2008 r. innych niż rolne). W 2012 r.
według danych GUS zalesiono łącznie 4903 ha gruntów.
8.3.5. Poziom świadomości służb i zagrożonych instytucji, firm,
mieszkańców
124
Zakłada się, że podstawowym źródłem informacji i wiedzy w zakresie zagrożenia powodziowego
i lokalnego systemu przeciwpowodziowego (reagowania i ograniczania skutków) dla dorosłych
mieszkańców i użytkowników terenów zalewowych jest samorząd lokalny. W praktyce
najskuteczniejszym impulsem do wdrażania zabezpieczeń przed powodzią jest doświadczenie własne
mieszkańców lub tzw. „pamięć pokoleń”. Zazwyczaj świadomość zagrożenia przekazywana
z pokolenia na pokolenie skutkuje ostrożniejszym zagospodarowywaniem terenów zagrożonych.
Doświadczenie powodzi lub tzw. „pamięć pokoleń” daje także umiejętność zabezpieczania się przed
stratami i szkodami – mieszkańcy, których domy narażone są często na podtopienia, stosują różne
metody ich zabezpieczenia. Pokazują to wyniki badań przeprowadzonych np. w gminie Ciężkowice
i Gnojnik w Regionie Wodnym Górnej Wisły.
Obecnie ludzie są bardziej mobilni, zmieniają miejsce zamieszkania i mechanizm pamięci
o historycznych powodziach przekazywany z pokolenia na pokolenie często już nie działa. Badania
przeprowadzone przez IMGW-PIB po powodzi w 1997 r. w Brzesku wykazały, że tylko 20%
respondentów pamiętało powodzie, które miały miejsce 30 lat wcześniej, a zaledwie 6% wiedziało
o powodziach, które wystąpiły przed 40-tu laty. W konsekwencji informowanie o tym, że pewne
obszary są zagrożone i w jakim stopniu, staje się kluczowym elementem zarządzania kryzysowego.
Podobnie jak edukacja, której zadaniem jest przekazanie wiedzy nie tylko o możliwym zagrożeniu, ale
i o metodach, które pozwolą uniknąć strat w przyszłości.
14
Dla oceny aktywności władz lokalnych w zakresie działań informacyjnych i edukacyjnych
przeprowadzono w 2013 roku badanie ankietowe gmin, które są zagrożone powodziami (744 gminy)
na terenie całego kraju.
Na pytanie zadane w ankiecie o różne formy działań informacyjnych i edukacyjnych („Jakie działania
informacyjne lub edukacyjne są podejmowane przez gminę?”) 26,2% (195) gmin wprost
odpowiedziało, że nie prowadzi takich działań, mimo, że na ich terenie występują powodzie
i podtopienia. Gdyby założyć, że gminy, które w ogóle nie odpowiedziały na pytanie o aktywność
informacyjną (210 gmin) działań takich nie prowadzą, to w sumie byłoby to 405 gmin – 54,4%.
Pozostałe gminy prowadzą głównie działalność informacyjną publikując porady dotyczące
przygotowania do powodzi i zachowania się w trakcie powodzi w Internecie (226 gmin – 30,4%) lub na
ulotkach informacyjnych (235 gmin – 31,6%). Część z nich publikuje również mapy ewakuacji (Internet
13,3%, ulotka 11,6%). Przekazywanie informacji o tych zagadnieniach odbywa się również w czasie
spotkań sołeckich w 22,2% gmin (165 gmin). Współpraca ze szkołami, w formie spotkań w szkołach,
należy do najrzadziej wybieranych przez samorządy opcji i dotyczy tylko 11,6% gmin.
Część gmin – 12% (102 gminy) zadeklarowała w ankiecie, że prowadzi inne działania w zakresie
edukacji i informowania. Pomijając działania podobne do zawartych w pytaniu (organizowanie spotkań
z mieszkańcami, opracowywanie i rozpowszechnianie ulotek z poradami), to 42 gminy (spośród 102
deklarujących dodatkowe działania) informują o zagrożeniu powodziowym i o sytuacji
meteorologicznej i hydrologicznej za pomocą systemów ostrzegania, zamieszczając na stronie
w Internecie, poprzez media itp., 11 gmin prowadzi szkolenia i ćwiczenia dla PSP, formacji OC,
sołtysów oraz przekazuje informacje o zasięgu terenów zalewowych zakładom pracy i instytucjom.
Niektóre z tych dodatkowych działań nie mają charakteru działań informacyjnych, ani edukacyjnych,
ale często wpływają na podniesienie świadomości powodziowej mieszkańców.
Porady zamieszczane na stronach internetowych gmin dotyczą przygotowania się do reagowania na
zagrożenie oraz zasad postępowania w czasie i po powodzi. Nie ma tam porad dotyczących prewencji
powodziowej, rozumianej jako zmniejszanie potencjalnych negatywnych konsekwencji powodzi dla
obiektów i społeczności.
W ankiecie przeprowadzonej wśród starostw powiatowych zapytano ankietowanych „W jaki sposób
Starostwo (PCZK) wspiera działania samorządów gminnych w zakresie informowania i edukacji
powodziowej mieszkańców?”. Najwięcej starostw zadeklarowało, że: organizuje szkolenia dla
pracowników gmin z zakresu informowania mieszkańców i ich edukacji na temat metod ograniczania
skutków powodzi – 112 (56,3%), dostarcza gminom konkretne materiały dla mieszkańców na temat
metod ograniczania skutków powodzi – 92 (46,2%), współpracuje ze szkołami w zakresie edukacji
powodziowej – 32 (16,1%), samodzielnie realizuje działania edukacyjne dla mieszkańców i zaprasza
do udziału gminy, wchodzące w skład powiatu – 18 (9%). Nie prowadzi takich działań 21,1% – 42
starostwa.
Wśród innych działań wymieniono głównie: zamieszczanie na stronie internetowej starostwa
ostrzeżeń, komunikatów, informacji i porad. 22% starostw odpowiedziało, że takich działań nie
prowadzi.
125
14
w ramach opracowania „Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów
zarządzania ryzykiem powodziowym”, wykonanego przez IMGW-PIB oraz MGGP S.A. na zlecenie KZGW, dla obszarów
dorzeczy i regionów wodnych
8.4. Diagnoza problemów obecnego systemu zarządzania
Na poniższym
powodziowym:
rysunku przedstawiono problemy obecnego systemu zarządzania ryzykiem
Rysunek 14. Problemy obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym
126
1.
Asymetria działań w realizacji celów zarządzania ryzykiem powodziowym/ implementacja
działań technicznych z pominięciem nietechnicznych i instrumentów: Plany i programy
koncentrują się na etapie prewencji i ochrony, natomiast proponowane rozwiązania skupiają się
niemal wyłącznie na jednej grupie działań, mającej na celu ograniczanie zagrożenia
powodziowego. W Regionie Wodnym Dolnej Wisły zdefiniowano 184 działania. Liczba
przedsięwzięć przypisanych do poszczególnych typów działań wyniosła 199. Największa liczba
działań (94) dotyczy regulacji rzek i potoków i pochodzi w 90% z "Programu gospodarowania
rolniczymi zasobami wodnymi na lata 2007-2015 w województwie kujawsko-pomorskim 2005”.
2.
Niewystarczające nakłady na bieżące utrzymanie majątku (odtworzenia, remonty): Stan
techniczny oraz związany z tym poziom bezpieczeństwa budowli piętrzących w Polsce jest
zróżnicowany. Stan techniczny większości obiektów hydrotechnicznych, a szczególnie zapór
jest zadowalający. Natomiast w znacznie gorszym stanie technicznym i bezpieczeństwa
znajdują się budowle okresowo piętrzące wodę, głównie wały przeciwpowodziowe. Zgodnie
z wynikami okresowej oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa blisko połowa wałów
klasy I i klasy II to obiekty zagrażające bezpieczeństwu. Stan ten jest wynikiem wieloletnich
zaniedbań i niedofinansowania gospodarki wodnej. W PZRP oszacowano wielkość środków
niezbędnych na remonty infrastruktury przeciwpowodziowej w obszarze dorzecza Wisły na
poziomie ok. 118 mln zł rocznie.
3.
Wysoki stopień generalizacji obszaru prognoz i ostrzeżeń: Istniejący system dobrze
sprawdza się w przypadku zagrożeń wielkoobszarowych, natomiast nie jest wystarczający dla –
często krótkotrwałych i intensywnych zagrożeń w skali lokalnej (powiat/gmina). Problemu tego
nie sposób rozwiązać bez rozbudowy sieci pomiarowej IMGW-PIB.
4.
Mało efektywna struktura instytucjonalna systemu zarządzania ryzykiem: Generalnym
problemem systemu reagowania na powódź i zarządzania kryzysowego jest nadmiernie
rozbudowany i skomplikowany układ zależności pomiędzy organami posiadającymi
kompetencje w ramach systemu ratownictwa i ochrony ludności, a organami działającymi
w ramach systemów zarządzania kryzysowego i ochrony przeciwpowodziowej oraz
rozproszenie rozwiązań dotyczących zadań i struktur w różnych aktach prawnych.
 W zakresie realizacji poszczególnych zadań służących bezpieczeństwu, obecne działania
podejmowane w tej sferze przez podmioty odpowiedzialne za poszczególne obszary
bezpieczeństwa mają często charakter sektorowy i rozproszony. Tymczasem niezbędna jest
kompleksowość i spójność podejmowanych działań w celu skutecznego przeciwstawienia
się wszelkim zagrożeniom. Ta kompleksowość i spójność powinna obejmować zarówno
konsolidację wewnątrz systemu bezpieczeństwa narodowego jak i konsolidację wewnątrz
systemu zarządzania kryzysowego.
 Systemowi realizacji zadań z zakresu ochrony przed powodzią nie sprzyja dualizm
tzw. administracji wodnej oraz brak precyzyjnych zapisów ustawowych regulujących zakresy
zadań i odpowiedzialności poszczególnych organów. W obecnym stanie prawnym organami
właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są: minister właściwy do spraw gospodarki
wodnej, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dyrektorzy regionalnych zarządów
gospodarki wodnej, wojewodowie, marszałkowie województw oraz starostowie i organy
wykonawcze gmin. Zatem na obszarze zlewni danego cieku wodnego za różne elementy
ochrony przeciwpowodziowej odpowiada, co najmniej kilka różnych organów. Ustawa Prawo
wodne nie reguluje zakresu zadań i odpowiedzialności gmin oraz powiatów w realizacji
zadań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej, chociaż zadania takie (w ogólny sposób)
zostały przypisane tym jednostkom na podstawie odpowiednich ustaw samorządowych.
 Działania starostów i organów wykonawczych gmin w znacznej mierze ukierunkowane są na
usuwanie skutków powodzi, a nie ochronę i zapobieganie tym powodziom, zwłaszcza
w obszarze odpowiedniego kształtowania zasad zabudowy terenów zagrożonych powodzią,
jak i wspierania właściwego użytkowania oraz zagospodarowania terenu zlewni, czy
stosowaniu odpowiednich środków technicznych i nietechnicznych.
 Brak jest jednoznacznego określenia, jakie elementy powinien zawierać i jakim celom ma
służyć plan operacyjny ochrony przed powodzią. Plan taki powinien służyć realizacji strategii
zapobiegania oraz zmniejszania skutków powodzi i określania w szczególności zadań
służących podniesieniu poziomu ochrony przeciwpowodziowej na obszarze gminy czy
powiatu.
 Niejasno zdefiniowane są zadania marszałków województw w zakresie ochrony przed
powodzią na obszarach innych niż obszary rolnicze. Zakres zadań marszałka – wynikający z
ustawy Prawo wodne – nie wskazuje na konieczność podejmowania działań dotyczących
programowania zadań z zakresu poprawy bezpieczeństwa powodziowego dla obszarów
innych niż obszary rolnicze.
 Ochronie przeciwpowodziowej nie sprzyja proces wydawania – przez różne i niezależne
organy – pozwoleń wodnoprawnych na odprowadzanie wód opadowych. W procesie tym nie
127
przewidziano przeprowadzenia analizy łącznego wpływu tych pozwoleń na możliwości
odprowadzenia wód opadowych przez ich odbiornik.
5.
Brak powiązania planowania przestrzennego z zagrożeniem powodziowym: Proces
planowania i zagospodarowania przestrzennego jest prowadzony bez wyraźnego powiązania
z zapobieganiem zagrożeniom powodziowym.
 Ochronie przed powodzią nie sprzyja brak miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego. Niespójne przepisy prawa uniemożliwiają przeprowadzenie pełnej
procedury uzgodnień tych dokumentów w zakresie obszarów narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi.
 Brak jest ustawowych zasad określających rodzaje, możliwych do wprowadzenia przez
gminę, szczególnych warunków zagospodarowania terenów zagrożonych powodzią oraz
ograniczeń w ich użytkowaniu, w powiązaniu z przesłankami do takiego działania. O ile na
obszarach szczególnego zagrożenia powodzią obowiązują zakazy określone w art. 88l
ustawy Prawo wodne, tak dla pozostałych obszarów wskazanych na mapach zagrożenia nie
ustalono zaleceń lub ograniczeń w ich użytkowaniu.
 Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym uchwalanie
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, należy do zadań własnych gminy
(art. 3 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Tak, więc na
organach gmin spoczywa obowiązek kształtowania przestrzeni w taki sposób, aby do
minimum ograniczyć skutki powodzi. Dlatego przy sporządzaniu tych dokumentów
planistycznych należy rozstrzygnąć, w jaki sposób zagospodarować poszczególne obszary,
aby ograniczyć skutki powodzi. Ponadto w ustaleniach miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego wprowadzać należy podstawowe zalecenia dotyczące
wymagań konstrukcyjnych budynków i budowli.
128
Diagnoza problemów 9
WAŻNE INFORMACJE
Celem dokonania diagnozy problemów zarządzania
ryzykiem powodziowym przeprowadzono analizę
rozkładu
przestrzennego
zagrożenia
i
ryzyka
powodziowego, na podstawie map zagrożenia i ryzyka
powodziowego, opracowanych w projekcie ISOK.
W ramach analiz oceniono iż zintegrowany poziom
ryzyka powodziowego na bardzo wysokim poziomie
(5) dotyczy 5 gmin zagrożonych oddziaływaniem od
rzek oraz 2 gmin, dla których zagrożenie pochodzi od
wód morskich. Na poziom ryzyka powodziowego
największy wpływ miało zdrowie i życie ludzi (54%)
oraz działalność gospodarcza (32%).
Na podstawie przestrzennego rozkładu ryzyka
powodziowego,
przeprowadzono
identyfikację
problemów związanych z zarządzaniem ryzykiem
powodziowym na obszarze Regionu Wodnego Dolnej
Wisły, do których należą w szczególności:


ograniczona przepustowość koryt rzecznych
niedostateczna infrastruktura
przeciwpowodziowa
 utrzymanie układu polderów na obszarze Żuław
Wiślanych, poprzez polderową gospodarkę
przestrzenną
 zbyt niska zdolność retencyjna zlewni
 zatory lodowe, stwarzające zagrożenie głównie
na odcinku dolnej Wisły
 występowanie zabudowy mieszkaniowej na
obszarach szczególnego zagrożenia
powodziowego
 niekorzystne warunki pracy stopnia wodnego
we Włocławku i potencjalne ryzyko
powodziowe dla terenów poniżej
 niska świadomość społeczna w zakresie
zagrożenia powodziowego,
W wyniku przeprowadzonych analiz zidentyfikowano 17
głównych obszary problemowe (tzw. Hot-Spoty).
Diagnoza problemów
9.
Diagnoza problemów
9.1. Wstęp
Podstawą opracowania diagnozy problemów, były obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi,
będące produktem WORP, dla której w pierwszej kolejności w ramach projektu ISOK, wykonano mapy
zagrożenia i ryzyka powodziowego. Na podstawie analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia
powodziowego, wykonanej w ramach PZRP, zidentyfikowano obszary o umiarkowanym, wysokim
i bardzo wysokim poziomie ryzyka powodziowego.
W ramach analiz przestrzennych, w pierwszej kolejności określono obszary zagrożenia powodziowego
o określonych prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi, odpowiednio dla wód p=1%, p=10% i
p=0,2%, obszary zagrożone wskutek przerwań obwałowań (WZ), a także obszary potencjalnego
zagrożenia związanego ze scenariuszem przerwania obwałowań na skutek zatorów lodowych.
Następnie w ramach analiz dodatkowych wyznaczono strefy zagrożenia powodziowego, opartego na
scenariuszu potencjalnej powodzi polderowej rzecznej przy braku wałów przeciwpowodziowych na
wysokości Żuław, występującej w przypadku awarii elementów systemu ochrony przeciwpowodziowej
depresyjnych układów polderowych Żuław Wiślanych. Dodatkowo w analizach uwzględniono również
zagrożenie powodziowe związane z powodzią wewnątrzpolderową opadową na podstawie
15
dostępnych opracowań.
Uzyskane wyniki z wykonanej oceny zagrożenia powodziowego,
szczegółowo opisanej w rozdziale 6 oraz z oceny ryzyka powodziowego szczegółowo opisanej
w rozdziale 7 posłużyły do zdiagnozowania problemów zarządzania ryzykiem powodziowym
w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
Identyfikację obszarów problemowych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły poparto oceną ekspercką,
uwzględniającą złożony charakter występującego zagrożenia powodziowego i ujmującej go w sposób
kompleksowy. Ocena ta stanowi uzupełnienie dokonanych analiz przestrzennych i dotyczy Zlewni
Planistycznych: Zalewu Wiślanego i Zatok (obszaru Żuław), Dolnej Wisły oraz Drwęcy i Osy (Nowe
Miasto Lubawskie).
W wyniku przeprowadzonych analiz zdefiniowano listę wiodących problemów w Regionie Wodnym z
uwzględnieniem stopnia ryzyka oraz jego zasięgu przestrzennego. Wyznaczone obszary problemowe
podlegały uzgodnieniu z Zespołami Planistycznymi, a w dalszym etapie stanowiły podstawę do
sformułowania programu działań w ramach wariantów planistycznych.
Ryzyko powodziowe definiowane jest zgodnie z Dyrektywą Powodziową, jako kombinacja
prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi,
środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej.
Poziom ryzyka wyznaczono z wykorzystaniem metody średniej straty rocznej (ang. Annual Average
Damage – AAD. Jest to jedna z podstawowych metod wykorzystywanych w analizach ryzyka
powodziowego, stosunkowo dobrze przedstawiona w pracach Penning-Rowsell i in. (2005), Meyer i in.
(2007) czy Messner i in. (2007). Poziom ryzyka określono dla następujących jednostek analitycznych:
 heksagonów o powierzchni 10ha (umożliwiających obszarowe zróżnicowanie ryzyka),
 obszarów gmin,
 czterokilometrowych odcinków rzek i wybrzeża.
130
Podstawę określenia poziomu ryzyka stanowiły wskaźniki związane z potencjalnymi negatywnymi
konsekwencjami powodzi dla obszarów zagrożonych, które obliczano dla poszczególnych jednostek
analitycznych (z uwzględnieniem obszarów zagrożonych powodzią o p=0,2%, 1% i 10%). Dla
heksagonów i obszarów gmin poziomy ryzyka obliczano niezależnie, natomiast w przypadku
czterokilometrowych odcinków rzek i wybrzeża zastosowano rzutowanie wyników uzyskanych dla
heksagonów.
15
„Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem rekomendowanych działań
zapobiegawczych” na zlecenie RZGW w Gdańsku, 2014
Diagnoza problemów
W celu uzyskania ostatecznego poziomu ryzyka (tzw. ryzyka zintegrowanego), z uwzględnieniem
wyników otrzymanych w ramach wszystkich kategorii, wykorzystano metodę średniej ważonej
z uwzględnieniem współczynników wagowych dla poszczególnych kategorii. Wartości współczynników
określono w oparciu o metodę hierarchicznej analizy problemu (ang. Analytical Hierarchy Process AHP). Współczynniki wagowe dla poszczególnych kategorii zestawiono poniżej:
Współczynniki wagowe
Zdrowie i życie ludzi
0,54
Środowisko
0,07
Dziedzictwo kulturowe
0,07
Działalność gospodarcza
0,32
Zawarte w dalszej części opracowania zestawienia oparto na ryzyku określonym dla gmin
i heksagonów, przyjmując pięć poziomów ryzyka:
Poziom ryzyka
5
Bardzo wysoki
4
Wysoki
3
Umiarkowany
2
Niski
1
Bardzo niski
Szczegółowy opis metodyki dokonanych analiz zawarty jest w opracowaniu pt.: „Raport z zakończenia
realizacji zadań w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych na niebezpieczeństwo
powodzi i ryzyka powodziowego - Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego
oraz strat”, lipiec 2014, IMGW PiB (WBS 1.2.1).
9.2. Zidentyfikowane ryzyko powodziowe w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły
9.2.1.Ryzyko powodziowe związane z oddziaływaniem rzek
Na podstawie analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej
Wisły określono ryzyko powodziowe dla 158 gmin, stanowiących obszar oddziaływania rzek
z obszarów poszczególnych zlewni planistycznych. Liczba analizowanych gmin, zagrożonych
wystąpieniem powodzi generowanej przez rzeki, przedstawia się następująco:
 Zlewnia Planistyczna Rzek Przymorza - 17 gmin
 Zlewnia Planistyczna Zalewu Wiślanego i Zatok – 46 gmin
 Zlewnia Planistyczna Dolnej Wisły – 49 gmin od rzek
 Zlewnia Planistyczna Brdy, Wdy i Wierzycy – 30 gmin
 Zlewnia Planistyczna Drwęcy i Osy – 33 gmin
Suma liczby gmin analizowanych w poszczególnych zlewniach planistycznych wynosi 175 i nie
odpowiada ich liczbie w skali całego Regionu Wodnego. Rozbieżność ta wynika z faktu, iż
w niektórych przypadkach zagrożenie i ryzyko powodziowe w jednej gminie pochodzi od kilku rzek,
położonych na obszarze kilku zlewni planistycznych. Przykładem jest gm. Bydgoszcz zagrożona od
strony rzeki Brdy oraz Wisły. W takich przypadkach jedna gmina uwzględniana jest równocześnie
w dwóch zlewniach planistycznych.
131
Diagnoza problemów
Poniższa Tabela 37 przedstawia podsumowanie wyników w skali całego Regionu Wodnego,
z podziałem na liczbę gmin, zagrożonych oddziaływaniem od rzek, w których wystąpił określony
16
poziom ryzyka w danej kategorii.
Tabela 37. Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie od rzek
Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie
Dolnej Wisły
Region
Wodny
Poziom
ryzyka
Zintegrowane
ryzyko
powodziowe
Zdrowie i
życie
ludzi
Środowisko
Dziedzictwo
kulturowe
Działalność
gospodarcza
5
5
5
0
2
2
4
10
8
2
3
11
3
11
7
2
1
15
2
49
18
11
1
44
1
83
120
143
151
86
Przestrzenny rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w ujęciu heksagonów umożliwia nam
dokonanie analiz na największym poziomie szczegółowości, z uwzględnieniem obszarowego
zróżnicowania ryzyka w odniesieniu do najmniejszych spośród analizowanych obszarów
o powierzchni 10 ha. Poniżej zamieszczono wykres obrazujący rozkład zintegrowanego ryzyka
powodziowego pochodzącego od rzek, oparty na sumowanych ilościach heksagonów,
odpowiadających określonemu poziomowi ryzyka w Regionie Wodnym.
Rysunek 15. Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w skali RW – oddziaływanie rzek
2,1% 1,1%
0,5%
50,6%
45,6%
1
2
3
4
5
132
Z powyższego wykresu przedstawiającego wyniki przeprowadzonej analizy rozkładu przestrzennego
ryzyka powodziowego dla heksagonów, wynika iż zarówno obszary o bardzo wysokim, wysokim jak
i umiarkowanym poziomie ryzyka powodziowego mają niewielki udział w całkowitej powierzchni
Regionu Wodnego, co stanowi odpowiednio 0,5% dla bardzo wysokiego ryzyka oraz 1,1% dla
wysokiego ryzyka oraz 2,1% dla umiarkowanego poziomu ryzyka, w odniesieniu do obszarów
zagrożonych wystąpieniem powodzi rzecznych.
Na poniższym rysunku zobrazowano przestrzenny rozkład ryzyka powodziowego w gminach
zagrożonych od strony rzek.
16
„Raport z zakończenia realizacji zadań w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych na niebezpieczeństwo
powodzi i ryzyka powodziowego - Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat”, lipiec 2014,
IMGW PiB (WBS 1.2.1)
Diagnoza problemów
Rysunek 16. Przestrzenny rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego dla gmin położonych
na obszarze oddziaływania rzek w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka
powodziowego”
Powyższe dane obrazują poziom ryzyka powodziowego, wynikający z "Analizy rozkładu
przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego". Wyniki te zostały zweryfikowane przez Zespoły
Planistyczne Zlewni (ZPZ) w trakcie spotkań realizowanych w ramach projektu, w efekcie czego gminy
objęte granicami Programu Żuławskiego 2030, których poziom ryzyka ze względu na różnorodny
charakter zagrożeń (powodzie opadowe/roztopowe, zatorowe, wewnątrzpolderowe i sztormowe),
określono w odniesieniu do ONNP oraz eksperckich analiz
na poziomie bardzo wysokim.
W konsekwencji jako obszar problemowy wybrano cały teren Żuław. Podobnie ryzyko powodziowe dla
Nowego Miasta Lubawskiego uległo podwyższeniu do poziomu umiarkowanego, na wniosek ZPZ
Drwęcy i Osy, ze względu na gwałtowne formowanie się wezbrań spowodowanych dopływem z rzeki
Wel powyżej miasta. Ocena ta stanowi uzupełnienie analiz przestrzennych, które w przypadku
wymienionych obszarów okazały się niewystarczającym narzędziem dla określenia rzeczywistego
poziomu zagrożenia.
W analizach nie uwzględniono gminy Włocławek o bardzo wysokim poziomie ryzyka, które częściowo
leży w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, jednak zagrożenie na tym obszarze jest generowane przez
Stopień Wodny Włocławek, znajdujący się w Regionie Wodnym Środkowej Wisły. Ryzyko powodziowe
dla tego obszaru problemowego jest rozpatrywane w PZRP dla Regionu Wodnego Środkowej Wisły.
Poniżej w Tabeli 38 jak i na Rysunku 17 przedstawiono poziom ryzyka w gminach z uwzględnieniem
dokonanych poprawek w wyniku oceny eksperckiej.
133
Diagnoza problemów
Tabela 38. Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie rzek uzupełnione o
ocenę ekspercką
Dolnej Wisły
Region
Wodny
Poziom
ryzyka
Zintegrowane
ryzyko
powodziowe
Zdrowie i
życie
ludzi
Środowisko
Dziedzictwo
kulturowe
Działalność
gospodarcza
5
30
5
0
2
2
4
8
8
2
3
11
3
11
7
2
1
15
2
39
18
11
1
44
1
70
120
143
151
86
obszarze oddziaływania rzek w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, uzupełniony o ocenę
ekspercką
powodziowego” uzupełnionej o ocenę ekspercką
134
Rysunek 17 prezentuje wynikowy rozkład ryzyka powodziowego w odniesieniu do gmin, zagrożonych
oddziaływaniem rzek, uzupełniony o ocenę ekspercką, będący podstawą identyfikacji obszarów
problemowych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły. Gminy o bardzo wysokim ryzyku powodziowym
koncentrują się głównie w obszarze Żuław oraz ujściowych odcinków dopływów do rzeki Wisły,
przepływających przez obszary zurbanizowane.
Diagnoza problemów
9.2.2. Ryzyko powodziowe
morskich
związane
z
oddziaływaniem
wód
W ramach analizy w Regionie Wodnym Dolnej Wisły określono ryzyko powodziowe dla 33 gmin
zagrożonych wystąpieniem powodzi od strony morza, z terenu poszczególnych zlewni planistycznych.
Liczba analizowanych gmin, znajdujących się na obszarze oddziaływania wód morskich, przedstawia
się następująco:
 Zlewnia Planistyczna Rzek Przymorza – 13 gmin
 Zlewnia Planistyczna Zalewu Wiślanego i Zatok – 21 gmin od morza
 Zlewnia Planistyczna Dolnej Wisły – 4 gminy od morza
Suma liczby gmin zagrożonych od strony morza, analizowanych w poszczególnych zlewniach
planistycznych wynosi 38 i nie odpowiada ich liczbie w skali całego Regionu Wodnego. Rozbieżność
ta z faktu, iż ryzyko powodziowe w jednej gminie jest związana z oddziaływaniem wód morskich
z poszczególnych zlewni planistycznych. Przykładem jest gm. Gdańsk, zagrożona od strony morza, na
odcinku wybrzeża znajdującym się w ZP Zalewu Wiślanego i Zatok oraz ZP Dolnej Wisły. W takich
przypadkach jedna gmina uwzględniana jest równocześnie w dwóch zlewniach planistycznych.
Poniższa Tabela 39 przedstawia podsumowanie wyników, w skali całego Regionu Wodnego,
z podziałem na liczbę gmin, zagrożonych od strony morza, w których wystąpił określony poziom
17
ryzyka w danej kategorii.
Dolnej Wisły
Region
Wodny
Poziom
ryzyka
Zintegrowane
ryzyko
powodziowe
Zdrowie
i życie
ludzi
Środowisko
Dziedzictwo
kulturowe
Działalność
gospodarcza
5
2
3
0
1
1
4
5
1
1
1
7
3
8
7
2
1
7
2
10
10
4
4
8
1
8
12
26
26
10
Celem dokonania szczegółowych analiz przestrzennego zróżnicowania ryzyka, poniżej zamieszczono
wykres obrazujący rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego pochodzącego od wód morskich,
oparty na sumowanych ilościach heksagonów, odpowiadających określonemu poziomowi ryzyka
w Regionie Wodnym.
135
17
Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego, IMGW, 2014
Diagnoza problemów
Rysunek 18. Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w skali RW – oddziaływanie wód morskich
3% 1%
6%
30%
1
2
3
60%
4
5
Z powyższego wykresu prezentującego przestrzenne zróżnicowanie ryzyka powodziowego
pochodzącego od wód morskich w odniesieniu do obszarów o powierzchni 10 ha. Udział heksagonów
o bardzo wysokim, wysokim oraz umiarkowanym poziomie ryzyka stanowi odpowiednio 1%, 3% oraz
6% całkowitej powierzchni Regionu Wodnego.
W załączonej niżej tabeli przedstawiono ilościowe zestawienie gmin o zidentyfikowanym ryzyku
powodziowym na poziomie umiarkowanym, wysokim oraz bardzo wysokim.
Na poniższym rysunku zobrazowano przestrzenny rozkład ryzyka powodziowego w gminach
zagrożonych od wód morskich.
na obszarze oddziaływania wód morskich w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
136
powodziowego”
Diagnoza problemów
Powyższe dane obrazują poziom ryzyka powodziowego, wynikający z "Analizy rozkładu
przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego". Podobnie jak na obszarach zagrożonych od
strony rzek, wyniki te zostały poddane weryfikacji przez Zespoły Planistyczne Zlewni (ZPZ) w trakcie
spotkań realizowanych w ramach projektu, w efekcie czego gminy objęte granicami Programu
Żuławskiego 2030, których poziom ryzyka ze względu na różnorodny charakter zagrożeń (powodzie
opadowe/roztopowe, zatorowe, wewnątrzpolderowe i sztormowe), określono w odniesieniu do ONNP
oraz eksperckich analiz na poziomie bardzo wysokim. W konsekwencji jako obszar problemowy
wybrano cały teren Żuław. Ocena ta stanowi uzupełnienie analiz przestrzennych, które w przypadku
Żuław okazały się niewystarczającym narzędziem w celu określenia rzeczywistego poziomu
zagrożenia.
Poniżej w Tabeli 40 jak i na Rysunku 20 przedstawiono poziomy ryzyka w gminach, skorygowane
w wyniku oceny eksperckiej.
uzupełnione o ocenę ekspercką
Dolnej Wisły
Region
Wodny
Poziom
ryzyka
Zintegrowane
ryzyko
powodziowe
Zdrowie i
życie
ludzi
Środowisko
Dziedzictwo
kulturowe
Działalność
gospodarcza
5
15
3
0
1
1
4
3
1
1
1
7
3
5
7
2
1
7
2
6
10
4
4
8
1
4
12
26
26
10
na obszarze oddziaływania wód morskich w Regionie Wodnym Dolnej Wisły,
uzupełniony o ocenę ekspercką
137
powodziowego” uzupełnionej o ocenę ekspercką
Diagnoza problemów
Przedstawiona powyżej mapka prezentuje wynikowy rozkład ryzyka powodziowego w odniesieniu do
gmin, zagrożonych oddziaływaniem od strony morza, stanowiący podstawę identyfikacji obszarów
problemowych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły. Ryzyko powodziowe określone na poziomie bardzo
wysokim, pochodzące od morza dotyczy w szczególności gmin graniczących bezpośrednio
z brzegiem morskim, jak również znajdujących się na obszarze Żuław.
9.2.3.
Podsumowanie
Ryzyko powodziowe w gminach Regionu Wodnego Dolnej Wisły związane jest zarówno
z oddziaływaniem rzek, jak i morza. W poprzednich podrozdziałach przedstawiono zestawienie
ilościowe gmin z podziałem na źródło zagrożenia wraz z określonym poziomem ryzyka powodziowego
w danej kategorii.
Załączona poniżej Tabela 41 stanowi podsumowanie wyników w skali całego Regionu Wodnego
przedstawiając gminy, w których wystąpił określony poziom ryzyka powodziowego, pochodzącego
zarówno od rzek jak i wód morskich, w podziale na poszczególne zlewnie planistyczne. Podstawą
dokonanej w dalszej części identyfikacji obszarów problemowych były obszary o zintegrowanym
ryzyku powodziowym na poziomie bardzo wysokim, wysokim oraz umiarkowanym.
Ze względu na fakt, iż część gmin jest zagrożona zarówno od strony rzek jak i wód morskich (np.
Gdańsk, Pruszcz Gdański Gmina, Krynica Morska), ich tabelaryczne zestawienie dla całego Regionu
Wodnego, nie będzie odpowiadało sumie ilości gmin, zagrożonych oddziaływaniem rzek i wód
morskich, odpowiednio zestawionych w Tabeli 40 i Tabeli 42.
Dodatkowo część gmin administracyjnie zlokalizowanych jest w dwóch zlewniach planistycznych (wg.
Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka…). W związku z tym, w Tabeli 41, gminy
o poszczególnych poziomach ryzyka powtarzają się i w kontekście całego Regionu Wodnego Dolnej
Wisły nie należy ich sumować.
Tabela 41. Gminy o poszczególnych poziomach ryzyka powodziowego w RW Dolnej Wisły
Lp.
1
2
138
Zlewnia
Planistyczna
Rzek
Przymorza
Poziom ryzyka
Liczba gmin
Bardzo wysoki poziom
ryzyka (5)
Wysoki poziom
ryzyka (4)
Umiarkowany
poziom ryzyka (3)
(5)
(4)
(3)
Słupsk Miasto,
Jastarnia
Ustka,
Władysławowo
Łeba,
Hel,
Krokowa,
Lębork
2
2
4
2
5
Gdańsk,
Pruszcz Gdański Miasto
Pruszcz Gdański Gmina *
Pszczółki *
Kwidzyn Gmina *
Kwidzyn Miasto *
Tczew Gmina *
Cedry Wielkie *
Suchy Dąb *
Sadlinki *
Malbork Miasto *
Reda,
Malbork Gmina *
Wejherowo Gmina,
Zalew Wiślany
Wejherowo Miasto,
Gronowo Elbląskie *
Kosakowo,
30 (27*)
i Zatoki
Krynica Morska
Dzierzgoń *
Pieniężno,
Sztum *
Gdynia
Nowy Staw *
Stare Pole *
Nowy Dwór Gdański *
Ryjewo *
Miłoradz *
Elbląg Miasto *
Elbląg Gmina *
Markusy *
Rychliki *
Sztutowo *
Diagnoza problemów
Lp.
Zlewnia
Planistyczna
3
Dolna Wisła
4
Brda, Wda i
Wierzyca
5
Drwęca i Osa
Poziom ryzyka
Bardzo wysoki poziom
ryzyka (5)
Stegna *
Ostaszewo *
Lichnowy *
Tczew Miasto *
Tolkmicko****
Bydgoszcz,
Gdańsk
Włocławek***
Tczew Miasto *
Kwidzyn Gmina *
Stegna *
Cedry Wielkie *
Suchy Dąb *
Sadlinki *
Sztum *
Ostaszewo *
Ryjewo *
Lichnowy *
Miłoradz *
Bydgoszcz-
-
Liczba gmin
Wysoki poziom
ryzyka (4)
Umiarkowany
poziom ryzyka (3)
Solec Kujawski,
Świecie,
Zławieś Wielka,
Toruń,
Gniew,
Lubicz
Aleksandrów
Kujawski Gmina,
Dąbrowa
Chełmińska,
14 (11*)
Bobrowniki,
Wielka Nieszawka,
Grudziądz Miasto,
Kwidzyn Gmina
Świecie,
Gniew
-
Grudziądz Miasto
Nowe Miasto
Lubawskie
Miasto**
Brodnica Miasto,
Lubicz
(5)
(4)
(3)
6
6
1
2
0
0
2
2 (1**)
* Gminy objęte granicami Programu Żuławskiego 2030, których poziom ryzyka ze względu na różnorodny
charakter zagrożeń (powodzie opadowe/roztopowe, zatorowe, wewnątrzpolderowe i sztormowe), określono
w odniesieniu do ONNP oraz eksperckich analiz (analizy poparte opracowaniem pn. „Analiza zagrożenia
i ryzyka powodziowego wewnątrzpolderowego na Żuławach z określeniem rekomendowanych działań
zapobiegawczych”, na zlecenie RZGW w Gdańsku, 2014) na poziomie bardzo wysokim. W konsekwencji
jako obszar problemowy wybrano cały teren Żuław. Ocena ta stanowi uzupełnienie analiz przestrzennych,
które w przypadku Żuław nie okazały się wystarczającym narzędziem w celu określenia rzeczywistego
poziomu zagrożenia. Ze względu na fakt, iż część gmin administracyjnie zlokalizowanych jest w dwóch
zlewniach planistycznych
** Ryzyko zintegrowane dla Nowego Miasta Lubawskiego (gmina miejska), stanowiącego obszar problemowy
podniesiono o jeden poziom wyżej w stosunku do wyników analizy rozkładu przestrzennego, określając go
na poziomie umiarkowanym, na wniosek Zespołu Planistycznego Drwęcy i Osy. Obserwowane zagrożenie
powodziowe jest spowodowane gwałtownym formowaniem się wezbrań ze względu na górski charakter
dopływu powyżej miasta – rzeki Wel, co uniemożliwia odpowiednie przygotowanie się i zabezpieczenie
przed powodzią, generując tym samym wymierne strat powodziowe.
*** Gmina Włocławek została ujęta w tabeli 39, ponieważ w niewielkiej części terytorialnie również znajduje się
w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, (jak wynika z Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka
otrzymała bardzo wysoki poziom ryzyka). Jednakże odniesienie do samego Włocławka jako obszaru
problemowego (łącznie ze szczegółową diagnozą i uzasadnieniem poziomu ryzyka) znajduje się
w opracowaniu dla Regionu Wodnego Środkowej Wisły.
**** Gmina Tolkmicko określona metodą ekspercką na poziomie bardzo wysokim po konsultacji z Urzędem
Morskim w Gdyni.
Największe ryzyko powodziowe w przypadku całego Regionu Wodnego występuje w zlewniach
planistycznych Dolnej Wisły oraz Zalewu Wiślanego i Zatok (Żuławy), przy czym w tej drugiej
związane jest w większym stopniu ze scenariuszem całkowitego zniszczenia obwałowań (WZ), awarii
wałów przeciwpowodziowych (scenariusz Z1, Z2, Z3), scenariuszem uwzględniającym brak wału
prawego i lewego Wisły (WP i WL) oraz scenariuszem potencjalnej powodzi polderowej rzecznej
w przypadku awarii elementów systemu ochrony przeciwpowodziowej depresyjnych układów
polderowych Żuław Wiślanych (PPR).
Reasumując, na terenie Regionu Wodnego Dolnej Wisły:
139
Diagnoza problemów
 bardzo wysoki poziom ryzyka powodziowego w ZP Brdy, Wdy i Wierzycy dotyczy 1 gminy, ZP
Rzek Przymorza - 2 gmin, w ZP Dolnej Wisły - 14 gmin (wśród których 11 gmin przynależy
również do ZP Zalewu Wiślanego i Zatok), zaś w przypadku ZP Zalewu Wiślanego i Zatok
dotyczy 30 gmin, co jest związane z zagrożeniami występującymi na terenach depresyjnych,
 brak gmin o bardzo wysokim poziomie ryzyka wystąpienia powodzi na terenie ZP Drwęcy i Osy,
 wysoki poziom ryzyka powodziowego dotyczy 6 gmin na obszarze ZP Dolnej Wisły, natomiast
po 2 znajdują się na terenie ZP Brdy, Wdy i Wierzycy, ZP Rzek Przymorza, ZP Zalewu
Wiślanego i Zatok oraz ZP Drwęcy i Osy,
 umiarkowany poziom ryzyka wystąpienia powodzi dotyczy 6 gmin znajdujących się w ZP Dolnej
Wisły, 5 w ZP Zalewu Wiślanego i Zatok, 4 na terenie ZP Rzek Przymorza oraz 2 na terenie ZP
Drwęcy i Osy,
 brak gmin o umiarkowanym poziomie ryzyka powodziowego na terenie ZP Brdy, Wdy i
Wierzycy.
Powyższe podsumowanie przedstawiono również w formie wykresów:
Rysunek 21. Liczba gmin z bardzo wysokim (5) poziomem ryzyka powodziowego w
poszczególnych zlewniach RW Dolnej Wisły.
14 (11*)
1
2
29 (27*)
ZP Rzek Przymorza
ZP Zalewu Wiślanego i Zatok *
ZP Dolnej Wisły
Z rysunku 20 jak i Tabeli 42 wynika, iż najwięcej gmin (29) o bardzo wysokim poziomie ryzyka
powodziowego, występuje w Zlewni Planistycznej Zalewu Wiślanego i Zatok, zaś ich brak w Zlewni
Planistycznej Drwęcy Osy.
140
Diagnoza problemów
Rysunek 22. Liczba gmin z wysokim (4) poziomem ryzyka powodziowego w poszczególnych
zlewniach RW Dolnej Wisły.
2
2
2
2
6
ZP Rzek Przymorza
ZP Dolnej Wisły
ZP Drwęcy i Osy
Z rysunku 21 jak i Tabeli 42 wynika, iż najwięcej (6) gmin o wysokim poziomie ryzyka powodziowego,
występuje w Zlewni Planistycznej Dolnej Wisły, zaś ich najmniejsza ilość (1) występuje w Zlewni
Planistycznej Drwęcy i Osy.
Rysunek 23. Liczba gmin z umiarkowanym (3) poziomem ryzyka powodziowego
w poszczególnych zlewniach RW Dolnej Wisły.
2 (1**)
4
5
6
ZP Rzek Przymorza
ZP Dolnej Wisły
ZP Drwęcy i Osy **
Z rysunku 21 jak i Tabeli 42 wynika, iż najwięcej (6) gmin o umiarkowanym poziomie ryzyka
powodziowego, występuje w Zlewni Planistycznej Dolnej Wisły, zaś ich brak w Zlewni Planistycznej
Brdy, Wdy i Wierzycy.
Konieczne jest szybkie ograniczenie poziomu ryzyka powodziowego zdiagnozowanego
w poszczególnych zlewniach planistycznych Regionu Wodnego, a w szczególności w najbardziej
zagrożonych obszarach w ZP Dolnej Wisły oraz ZP Zalewu Wiślanego i Zatok poprzez wdrożenie
odpowiednich działań, co zostało omówione w dalszej części opracowania.
141
Diagnoza problemów
9.3. Przedsięwzięcia realizowane w latach 2012–2014r.
Mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego wykonane w 2013r., nie uwzględniają przedsięwzięć, których
realizacja rozpoczęła się po 2012 roku. Przedsięwzięcia z zakresu ochrony przeciwpowodziowej
zrealizowane w dalszym etapie lub będące w trakcie realizacji, mające wpływ na zmniejszenie
zidentyfikowanego ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, zostały uwzględnione
w ramach wariantu „0”, stanowiącego podstawę do sformułowania wariantów planistycznych, w tym
wariantu rekomendowanego oraz opracowania strategii zarządzania ryzykiem powodziowym.
Zestawienie inwestycji znajduje się rozdziale 12.1 niniejszego dokumentu.
9.4. Lista wiodących problemów
W drodze przeprowadzonych analiz na poziomie zlewni planistycznych, zidentyfikowano wiodące
problemy w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, adekwatne do określonego poziomu ryzyka
powodziowego, z uwzględnieniem genezy zagrożenia (rzeka, morze), które determinują charakter
i przebieg zjawisk powodziowych. Ich szczegółowe zestawienie w podziale na źródło zagrożenia
przedstawiono w p. 9.4.1 oraz 9.4.2, natomiast poniżej zestawiono listę pozostałych problemów skali
całego Regionu Wodnego Dolnej Wisły, związanych z zarządzaniem ryzykiem powodziowym:
 brak rozwiniętej na odpowiednim poziomie osłony hydrologiczno-meteorologicznej w zlewniach
służącej prognozowaniu i ostrzeganiu społeczeństwa przed nadchodzącym zagrożeniem
powoduje
 potrzebę wzmocnienia krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń
 potrzebę stworzenia lokalnych systemów osłony ochrony powodziowej, które powinny
być sprzężone z krajowym systemem monitoringu, prognoz i ostrzeżeń;
 niska świadomość ludzi, firm i instytucji publicznych na temat zagrożenia powodziowego oraz
metod ograniczania ryzyka powodziowego na etapie przygotowania się do powodzi oraz na
etapie prowadzenia akcji przeciwpowodziowej i usuwania skutków powodzi;
 brak odpowiednich instrumentów prawnych i finansowych, zniechęcających lub skłaniających do
określonych zachowań oraz zwiększających bezpieczeństwo powodziowe, powoduje potrzebę
zmian prawnych w celu umożliwienia wpływania na prywatnych właścicieli urządzeń
hydrotechnicznych;
 brak lub niewłaściwie prowadzone analizy popowodziowe na obszarze całego kraju cechują się:
 niespójnym gromadzeniem danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym na
terenie kraju;
 brakiem lub w niewystarczający sposób prowadzeniem analiz skuteczności systemu
zarządzania ryzykiem powodziowym celem wypracowania rekomendowanych zmian;
 wieloletnie zaniedbania i brak wystarczających nakładów finansowych na utrzymanie koryt rzek
oraz infrastruktury przeciwpowodziowej (w szczególności wałów)
 potencjalny wzrost ryzyka powodziowego w wyniku zmian klimatu oraz postępującej presji na
zagospodarowanie obszarów nadrzecznych i nadmorskich.
9.4.1.
Problemy związane z oddziaływaniem rzek
 przewężone, uregulowane odcinki rzek (tzw. „wąskie gardła”), przepływających przez tereny
zurbanizowane, niedostosowane do przeprowadzenia wód powodziowych (miasto Słupsk,
miasto Brodnica, miasto Pruszcz Gdański, miasto Wejherowo);
142
 kumulacja wezbrań spowodowana nakładaniem się fal powodziowych na odcinkach ujściowych
dopływów do Wisły, której towarzyszy zjawisko cofki i podpiętrzania się wody, szczególnie
niebezpieczne na terenie miast (Bydgoszcz, Świecie, Gniew);
 niedostateczna infrastruktura przeciwpowodziowa zabezpieczająca tereny nadrzeczne, co
generuje zagrożenie i ryzyko powodziowe w szczególności w strefach przyujściowych rzek, na
obszarach miejskich (Miasto Gdańsk);
Diagnoza problemów
 niedostosowanie parametrów technicznych istniejących wałów przeciwpowodziowych do
obowiązujących warunków technicznych – niedostateczna wysokość wału i podatność na
przelania oraz podsiąki (wały cofkowe Wisły w rejonie ujścia rz. Osy – gm. Grudziądz, Dębki
(Krokowa)– wały przeciwpowodziowe na odcinku ujściowym rzeki Piaśnicy);
 utrzymanie układu polderów na obszarze Żuław Wiślanych, poprzez polderową gospodarkę
przestrzenną, polegającą na konieczności ciągłego utrzymywania sprawności infrastruktury
przeciwpowodziowej w postaci wałów oraz systemów wodnomelioracyjnych wraz z jej
przebudowy i odbudowy (Żuławy Wiślane);
 ograniczona przepustowość koryt rzecznych (porost roślinności w korycie rzeki i w obszarze
międzywala), wynikająca z braku należytego utrzymania oraz bieżącej konserwacji odbiorników
(gm. Pruszcz Gdański, Dolna Wisła);
 niedostateczna retencja dolinowa, w odniesieniu głównie do górnych odcinków rzek oraz jej
dopływów, na rzekach Drwęca, Wel, Słupia (Nowe Miasto Lubawskie, miasto Brodnica,
Słupsk);
 gospodarowanie wodą na obiektach piętrzących, stwarzające zagrożenie powodziowe dla
nieobwałowanych terenów poniżej zbiorników zaporowych (przy maksymalnych i zwiększonych
zrzutach wody w okresach wezbrań) – sytuacja dotyczy głównie zbiornika Włocławek oraz
Zbiornika Koronowo (miasta położone wzdłuż Dolnej Wisły, poniżej zapory we Włocławku,
miasto Bydgoszcz)
 zatory lodowe, stwarzające zagrożenie głównie na odcinku dolnej Wisły, szczególnie
w miejscach zatorogennych oraz brak odpowiedniej flotylli lodołamaczy;
 występowanie zabudowy mieszkaniowej na obszarach szczególnego zagrożenia
powodziowego, szczególnie na terenach zurbanizowanych, na których całkowite
wyeliminowanie zagrożenia nie będzie możliwe (Toruń – osiedle Kaszczorek, Reda, Gdańsk,
Wejherowo);
 ryzyko potencjalne, występujące na obwałowanych odcinkach rzek, gdzie w razie awarii (także
na skutek zatorów lodowych) może powstać powódź katastrofalna w skutkach (zwłaszcza dla
depresyjnych obszarów Żuław Wiślanych);
 niekorzystne warunki pracy stopnia wodnego we Włocławku i potencjalne ryzyko powodziowe
dla terenów poniżej w przypadku utraty jego stateczności;
 zwiększanie się tzw. stożka ujściowego na skutek wykonanego przekopu Wisły i utworzenia
nowego, bezpośredniego ujścia do Zatoki Gdańskiej, co powoduje utrudnienie w odpływie wód
Wisły oraz stanowi przeszkodę w prowadzeniu akcji lodołamania;
 ciągłe uszkadzanie konstrukcji wałów przeciwpowodziowych przez liczną populację bobra,
skutkujące wzrostem zagrożenia dla mieszkańców terenów przyległych (Żuławy Wiślane);
 potencjalny wzrost ryzyka powodziowego na obszarach zagrożonych związany z
zagospodarowaniem terenów poprzez intensyfikację zabudowy mieszkaniowej, usługowej oraz
obiektów infrastrukturalnych (miasto Wejherowo, miasto Reda, Dolna Wisła -Toruń, Świecie,
Bydgoszcz).
9.4.2. Problemy związane z oddziaływaniem wód morskich
 spiętrzenie rzek uchodzących do morza w rejonie ujścia, towarzyszące formowaniu się cofki od
wód morskich, w wyniku skumulowanego oddziaływania wiatru od morza oraz wezbrania
cieków, spowodowanego opadami, roztopami oraz zatorami (Ustka, Miasto Gdańsk - Martwa
Wisła, Wisła Śmiała);
 podtopienia i zalania portów morskich, dotyczące głównie portu Gdańskiego, portu w Gdyni,
Ustce oraz Łebie, nowego basenu portu we Fromborku, a także portu na Helu, Władysławowie
oraz portu w Jastarni, zagrożonych bezpośrednim oddziaływaniem wód morskich o
143
Diagnoza problemów
prawdopodobieństwie wystąpienia p=1% (miasta portowe – Jastarnia, Władysławowo, Ustka,
Hel, Łeba, Gdynia, Gdańsk);
 niewystarczające zabezpieczenie przeciwpowodziowe na terenach zurbanizowanych,
szczególnie w strefach przyujściowych rzek oraz depresyjnych obszarach Żuław Elbląskich i
Żuław Wielkich, zagrożonych cofką w wyniku spiętrzenia wód w Zalewie Wiślanym (Żuławy
Wiślane - miasto Elbląg, miasto Nowy Dwór Gdański);
 podpiętrzanie Zalewu Wiślanego i jezior przybrzeżnych, w związku z wezbraniami sztormowymi
generującymi zagrożenie dla terenów znajdujących się na brzegu (Tereny nad Zalewem
Wiślanym – Krynica Morska, Przebrno, Kąty Rybackie, Frombork, Tolkmicko);
 erozja brzegów morskich, stanowiąca zagrożenie wystąpienia strat na zainwestowanym
zapleczu (Łeba, Rowy, Oksywie Babie Doły, Rewa (Kosakowo))
 zagospodarowane obszary Pobrzeża Kaszubskiego, półwyspu Helskiego i Helu, zagrożone
wystąpieniem powodzi o niskim prawdopodobieństwie wystąpienia, dotyczące w szczególności:
m. Rewa, m. Kuźnica, Hel, Jastarnia. Pomimo niskiego prawdopodobieństwa takich zdarzeń,
zagrożenie jest możliwe w kontekście dynamiki zmian polskiego wybrzeża w połączeniu z
globalnymi zmianami klimatycznymi.
9.5. Zidentyfikowane obszary problemowe
Na podstawie przestrzennego rozkładu ryzyka powodziowego opisanego w rozdziale 7 oraz
dokonanej diagnozy problemów w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, w Tabeli 42 i Tabeli 43
wyodrębniono główne obszary problemowe, podlegające dalszym analizom, polegającym na doborze
działań mających na celu ograniczenie zidentyfikowanego ryzyka powodziowego.
Podstawą identyfikacji obszarów problemowych oraz uzupełnieniem analiz przestrzennych rozkładu
ryzyka powodziowego, była ocena ekspercka, która okazała się niezbędna dla określenia
rzeczywistego poziomu zagrożenia powodziowego, charakteryzującego się w szczególności złożoną
genezą oraz przebiegiem zjawisk powodziowych (jak w przypadku Żuław, czy Dolnej Wisły).
Ze względu na złożony charakter zagrożenia w przypadku depresyjnych terenów żuławskich
(powodzie opadowe/roztopowe, zatorowe, wewnątrzpolderowe i sztormowe), w wyniku oceny
eksperckiej jako obszar problemowy wybrano cały teren Żuław Wiślanych. Podobnie z uwagi na
zróżnicowaną genezę powodzi w zlewni Dolnej Wisły, związaną zarówno z występowaniem
intensywnych opadów i roztopów a także zagrożenia zatorowego oraz związanego z cofką od morza,
w oparciu o ocenę ekspercką, jako obszar problemowy włączono całą zlewnię Dolnej Wisły.
Ponadto gmina Krokowa o zidentyfikowanym umiarkowanym poziomie ryzyka została ujęta
w obszarze problemowym „Dębki i ujście Piaśnicy”, natomiast gminę Kosakowo (Rewa) ze względu na
zagrożenie erozją brzegów morskich uwzględniono w obszarze problemowym „erozja brzegów
morskich”, zaś obszar zagrożony w stopniu umiarkowanym w gminie Wejherowo wzięto pod uwagę
w ramach obszaru „miasto Wejherowo”.
Tabela 42. Obszary problemowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, związane z oddziaływaniem rzek
Zlewnia
Lp.
ONNP
Obszar problemowy
Planistyczna
1.
PL_2000_R_000000472_0021 - Słupia
Miasto Słupsk
2.
PL_2000_R_000000476_0023 - Piaśnica
Dębki i ujście Piaśnicy
(Krokowa)
3.
PL_2000_R_000005144_0046 – Linawa
PL_2000_R_000000514_0027 - Szkarpawa
PL_2000_R_000000005_0002 - Zalew Wiślany
PL_2000_R_000005146_0047 – Tuga
PL_2000_R_000000052_0012 – Nogat
PL_2000_R_000000054_0013 – Elbląg
Żuławy Wiślane (w tym
Nowy Dwór Gdański i Elbląg)
Rzek Przymorza
144
Zalewu Wiślanego i
Zatok
Diagnoza problemów
Zlewnia
Planistyczna
Lp.
ONNP
Obszar problemowy
4.
PL_2000_R_000000048_0011 – Martwa Wisła
PL_2000_R_000000486_0025 – Motława
PL_2000_R_000000048_0011 – Martwa Wisła
PL_2000_R_000000486_0025 – Motława
PL_2000_R_000000486_0025 – Motława
PL_2000_R_000004868_0045 - Radunia
Miasto Gdańsk
5.
6.
PL_2000_R_000000478_0024 - Reda
Miasto Pruszcz
Gdański
Miasto Wejherowo
7.
Dolnej Wisły
Brdy, Wdy i
Wierzycy
8.
9.
10.
11.
12.
Drwęcy i Osy
13.
14.
Miasto Reda
PL_2000_R_000000002_0001 - Wisła
PL_2000_R_000000292_0017 – Brda
PL_2000_R_000000294_0018 – Wda
PL_2000_R_000000298_0020 - Wierzyca
PL_2000_R_000000028_0010 - Drwęca
PL_2000_R_000002894_0034 - Osa
Dolna Wisła (w tym Toruń)
Bydgoszcz
Świecie
Gniew
Miasto Brodnica
Nowe Miasto Lubawskie
(gmina miejska)
Grudziądz
Tabela 43. Obszary problemowe w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, związane z oddziaływaniem wód
morskich
Zlewnia
Planistyczna
Rzek Przymorza
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Lp.
Obszary problemowe
Przykłady
1.
Miasta portowe wraz z
odcinkami ujściowymi
rzek
Tereny nad Zalewem
Wiślanym (zagrożenie od
wód morskich)
Jastarnia, Władysławowo, Ustka, Hel, Łeba
2.
3.
Rzek Przymorza
4.
Zalewu Wiślanego
i Zatok
5.
Gdynia, Gdańsk
Tereny nad Zalewem Wiślanym: Kąty Rybackie,
Przebrno, Krynica Morska, Tolkmicko, Frombork
Osłonino-Puck,-Gniażdżewo-SwarzewoWładysławowo-Rozewie-Jastrzębia Góra, KarwiaŁeba-Rowy-Ustka
Chałupy-Kużnica-Jastarnia-Jurata-Hel, Rewa
Erozja brzegów morskich
(Kosakowo)
ujście Wisły Śmiałej, Jantarowe Wybrzeże, Mierzeja
Wiślana, południowe wybrzeże Zalewu Wiślanego
Dla wyznaczonych obszarów problemowych, na dalszym etapie opracowania Planów zarządzania
ryzykiem powodziowym, zostały wytypowane inwestycje strategiczne zarówno o charakterze
technicznym jak i nietechnicznym, ograniczające ryzyko powodziowe na danym obszarze, które
zostały ujęte w wariantach planistycznych dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły. Szczegółowe opisy
analiz i rozpatrywanych wariantów znajdują się w kartach Hot-Spot stanowiących załącznik 10.1 do
niniejszego dokumentu.
145
Diagnoza problemów
146
Cele zarządzania 10
ryzykiem
powodziowym
WAŻNE INFORMACJE
Określono trzy główne cele, obowiązujące zarówno w
obszarach dorzeczy jak i regionach wodnych, tj.:
1. Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego,
2. Minimalizacja istniejącego ryzyka powodziowego,
3. Poprawa
systemu
zarządzania
ryzykiem
powodziowym.
Wyżej wymienionym celom głównym przypisano łącznie
13 celów szczegółowych. Poszczególnym celom
szczegółowym przypisane zostały działania, od
zwiększenia retencji na obszarach leśnych, rolniczych
i
zurbanizowanych
przez
wykupy
gruntów
i wprowadzenie zakazów zabudowy po prowadzenie
i usprawnienie akcji lodołamania.
Dla każdego z rodzajów działań określono priorytet jego
realizacji na poziomie poszczególnych zlewni
bilansowych, a następnie zagregowano je do poziomu
regionu wodnego.
Na tej podstawie wyznaczono kierunki działań
najbardziej istotnych dla realizacji celu ograniczenia
ryzyka powodziowego, w podziale na poszczególne
fazy zarządzania ryzykiem powodziowym.
Działania
obniżające
ryzyko
powodziowe
na
przedmiotowym obszarze powinny zmierzać w
pierwszej kolejności do powstrzymania dalszego
zagospodarowywania terenów zagrożonych. W grupie
działań pierwszoplanowych w regionie Wodnym Dolnej
Wisły, na obszarach oddziaływania rzek, znalazły się
również działania techniczne, polegające na budowie
i modernizacji wałów przeciwpowodziowych, a także
poprawie stanu technicznego istniejącej infrastruktury
technicznej.
Cele zarządzania ryzykiem powodziowym
10. Cele zarządzania ryzykiem powodziowym
10.1. Katalog celów głównych i szczegółowych
Zgodnie z Dyrektywą Powodziową, celem nadrzędnym zarządzania ryzykiem powodziowym,
wynikającym wprost z Dyrektywy, jest ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla
życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej.
W procesie planowania cel nadrzędny wynikający z Dyrektywy Powodziowej, uszczegółowiono
definiując cele główne i szczegółowe dla obszarów planowania, którymi w Polsce są regiony wodne
i obszary dorzecza. Cele główne i cele szczegółowe obowiązują również dla wszystkich ONNP.
Ostatecznie określono trzy cele główne, obowiązujące zarówno w obszarach dorzeczy, jak
i w regionach wodnych:
1. Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego
2. Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego
3. Poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym
Cele
główne
wymagały
dalszego
uszczegółowienia,
dla
zwiększenia
przejrzystości
w przyporządkowywaniu im odpowiednich celów szczegółowych. Przedmiotowy katalog celów
głównych i szczegółowych zawierają Tabela 44 i Tabela 45.
Cele w katalogach, odnoszą się do wszystkich etapów zarządzania ryzykiem powodziowym (etap
prewencji i ochrony, etap przygotowania oraz etap odbudowy i analiz), tworząc hierarchiczną strukturę
obejmującą cele główne wraz z celami szczegółowymi, jednakowymi dla obszaru dorzecza i regionu
wodnego.
Poszczególnym celom szczegółowym przypisane zostały działania (z katalogu działań
podstawowych), realizujące te cele. Ze względu na specyfikę problemów związanych z obszarami
oddziaływania wód morskich oraz w następstwie spotkań z Urzędami Morskimi, uzupełniono katalog
działań „Metodyki opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy
i regionów wodnych” o dodatkowe działania. Aktualnie katalog celów głównych i szczegółowych
zawiera 53 działania dla obszaru oddziaływania od rzek oraz 17 działań dla obszaru oddziaływania
wód morskich. Zaproponowany w „Metodyce…” katalog działań nie stanowi zamkniętej listy możliwych
działań i zakłada, że będzie modyfikowany w kolejnych cyklach planistycznych.
10.2. Opis procesu wyboru celów
Osiągnięcie oczekiwanych efektów w zarządzaniu ryzykiem powodziowym, adekwatnych do
przyjętych celów szczegółowych, będzie realizowane na zasadzie doboru zestawu różnego typu
działań najbardziej odpowiednich dla redukcji zidentyfikowanego ryzyka powodziowego, które w
kolejnym kroku sprowadzają się do selekcji konkretnych działań mających sprostać stawianym celom.
Przyjęta zasada selekcji zestawu różnego typu działań polega na akceptacji 3 celów głównych, którym
odpowiada 13 celów szczegółowych (cele główne i szczegółowe przedstawiono w sposób
hierarchiczny).
148
Celom szczegółowym, którym przypisano 53 działania, nadano priorytet uzależniony od specyfiki
problemów występujących na obszarze danej zlewni planistycznej.
Dokonana w dalszym etapie priorytetyzacja działań umożliwiła wyznaczenie kolejności
podejmowanych działań, wpływających na ograniczenie ryzyka powodziowego w aktualnym cyklu
planistycznym.
10.3. Wybrane cele zarządzania ryzykiem powodziowym
Katalog proponowanych działań został opracowany na podstawie listy typów działań przyjętej przez
Komisję Europejską. Klasyfikacja KE obejmuje następujące typy działań: prewencja, ochrona,
przygotowanie, odbudowa i wnioski.
Ograniczenie zagrożenia powodziowego zdefiniowanego wyżej opisanymi wiodącymi problemami
w Regionie Wodnym, powinno zostać osiągnięte poprzez wdrożenie działań realizujących konkretne
cele szczegółowe zarządzania ryzykiem powodziowym, które są adekwatne do zidentyfikowanego
ryzyka powodziowego na poszczególnych poziomach planistycznych.
Ze względu na zróżnicowany charakter zagrożenia w Regionie Wodnym Dolnej Wisły uwarunkowany
odmienną genezą formowania się zjawisk powodziowych (oddziaływanie rzek oraz wód morskich),
wybór ostatecznych celów szczegółowych zarządzania ryzykiem powodziowym realizowanych
poszczególnymi działaniami, został dokonany oddzielnie dla obszaru oddziaływania rzek oraz wód
morskich.
10.3.1. Cele oraz kierunki działań na obszarach oddziaływania rzek
Na obszarach oddziaływania rzek, proponuje się w pierwszej kolejności wykonanie działań o nadanym
wysokim priorytecie, realizujących następujące cele szczegółowe:
1.1. Utrzymanie oraz zwiększenie istniejącej zdolności retencyjnej zlewni w regionie wodnym;
1.2. Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia
powodzią,
1.4. Unikanie wzrostu oraz określenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim
(p=0,2%) prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi,
2.1 Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego,
2.3. Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności
3.1 Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i
hydrologicznych
3.2 Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych
3.4. Wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych
3.5. Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do
określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe
3.6. Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł
zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego
Pozostałe cele, z uwagi na ich mniejsze znaczenie w ograniczeniu zagrożenia na obszarze zlewni,
mogą zostać zrealizowane w kolejnym cyklu planistycznym.
Działania obniżające ryzyko powodziowe na przedmiotowym obszarze powinny zmierzać w pierwszej
kolejności do powstrzymania dalszego zagospodarowywania terenów zagrożonych. W grupie działań
pierwszorzędnych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, na obszarach oddziaływania rzek, konieczne
jest wdrożenie działań związanych z prowadzeniem akcji lodołamania oraz działania zabezpieczające
przed powodzią na depresyjnych terenach Żuław, a także inne działania, wpływające na ograniczenie
istniejącego zagrożenia powodziowego, poprzez budowę i modernizację wałów przeciwpowodziowych
i poprawę stanu technicznego istniejącej infrastruktury technicznej (znajdującej się zwłaszcza na
terenie dużych miast oraz dolnych odcinków rzek, uchodzących do Wisły).
149
3
4
5
6
1.1.
Utrzymanie oraz zwiększanie
istniejącej zdolności retencyjnej
zlewni w regionie wodnym
1
Ochrona/ zwiększanie retencji leśnej w zlewni
WYSOKI
2
Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach rolniczych
WYSOKI
3
4
1.2
1
Wyeliminowanie/ unikanie
wzrostu zagospodarowania na
obszarach szczególnego
zagrożenia powodzią
1.3.
Określenie warunków możliwego
zagospodarowywania obszarów
chronionych obwałowaniami
Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach
zurbanizowanych
Zakaz budowy obiektów służących osobom o ograniczonej
mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji
WYSOKI
WYSOKI
5
Zakaz budowy obiektów zagrażających środowisku
WYSOKI
6
Zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych
Zakaz budowy pozostałych obiektów prywatnych
i użyteczności publicznej
Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor
RZGW będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art.
88l ustawy Prawo wodne
WYSOKI
9
Wykup gruntów i budynków
ŚREDNI
10
Ograniczenie budowy/budowa pod określonymi warunkami
obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub
możliwościach podejmowania decyzji
NISKI
11
Ograniczenie budowy obiektów zagrażających środowisku
NISKI
7
8
Zahamowanie wzrostu
ryzyka powodziowego
(etap prewencji)
12
13
14
Ograniczenie budowy pozostałych obiektów prywatnych
i użyteczności publicznej,
Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można
lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych
wskutek awarii obwałowań
Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie
możliwych sposobów ochrony przed stratami wskutek
zalania obszarów chronionych obwałowaniami
WYSOKI
WYSOKI
NISKI
NISKI
NISKI
Dolnej Wisły
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Drwęcy i Osy
Priorytet
Regionu
Wodnego
Zalewu Wiślanego
i Zatok
2
Działanie
Rzek Przymorza
1
Cele szczegółowe zarządzania
Nr działania
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu szczegółowego
Nr celu
Tabela 44. Priorytety realizacji działań w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie rzek
9
10
11
12
13
2
Obniżenie istniejącego
ryzyka (etap prewencji
i ochrony)
3
4
5
1.4.
Unikanie wzrostu oraz określenie
warunków zagospodarowania na
obszarach o niskim (p= 0,2%)
prawdopodobieństwie
wystąpienia powodzi
2.1.
Ograniczanie istniejącego
zagrożenia powodziowego
10
15
16
ŚREDNI
ŚREDNI
WYSOKI
1
Ochrona/ zwiększanie retencji leśnej w zlewni
WYSOKI
2
Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach rolniczych
WYSOKI
3
Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach
zurbanizowanych
WYSOKI
17
Wprowadzenie w miastach i terenach zurbanizowanych (tam
gdzie to będzie zasadne) obowiązku stosowania mobilnych
systemów ochrony przed powodzią dla wody o p= 1%
WYSOKI
18
Spowalnianie spływu powierzchniowego
WYSOKI
19
Renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów
ŚREDNI
20
Odtwarzanie retencji dolin rzek
ŚREDNI
21
Budowa obiektów retencjonujących wodę
WYSOKI
22
Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz
budowli ochronnych pasa technicznego
WYSOKI
23
Budowa kanałów ulgi
24
Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków
NISKI
WYSOKI
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Drwęcy i Osy
6
Ograniczanie budowy/budowa pod określonymi warunkami
obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub
możliwościach podejmowania decyzji / wypracowanie
wytycznych
Ograniczanie budowy obiektów zagrażających środowisku
Wypracowanie warunków pod jakimi można lokalizować
i budować obiekty o dużym znaczeniu strategicznym dla
gospodarki i mogących spowodować znaczne zagrożenie
dla ludzi i środowiska w przypadku zagrożenia powodzią
Priorytet
Regionu
Wodnego
Dolnej Wisły
Działanie
Zalewu Wiślanego
i Zatok
2
Rzek Przymorza
1
Nr działania
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
9
10
11
12
13
3
4
5
25
2.2.
2.3.
zagospodarowania
Ograniczanie wrażliwości
WYSOKI
26
Budowa i odtwarzanie systemów melioracji
WYSOKI
27
Dostosowanie koryta wód powodziowych do wielkości
przepływu
WYSOKI
28
Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami
technicznej ochrony przed powodzią
WYSOKI
29
Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury
przeciwpowodziowej
WYSOKI
70
Prowadzenie akcji lodołamania
WYSOKI
71
Ochrona obszarów depresyjnych polderowych przed
powodzią wewnątrzpolderową
WYSOKI
30
Likwidacja/zmiana funkcji obiektów służących osobom
o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania
decyzji
ŚREDNI
31
Likwidacja/zmiana funkcji obiektów zagrażających
środowisku
ŚREDNI
32
Likwidacja/zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych
ŚREDNI
33
Likwidacja/zmiana funkcji pozostałych obiektów prywatnych i
użyteczności publicznej
ŚREDNI
34
Modernizacja konstrukcji istniejących budynków i budowa
nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie
WYSOKI
35
Uszczelnianie budynków, stosowanie materiałów
wodoodpornych
WYSOKI
36
Trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynków
WYSOKI
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Drwęcy i Osy
6
Ochrona brzegów morskich przed erozją i powodzią od
strony morza
Priorytet
Regionu
Wodnego
Dolnej Wisły
Działanie
Zalewu Wiślanego
i Zatok
2
Rzek Przymorza
1
Nr działania
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
9
10
11
12
13
3
4
5
6
3.1.
Doskonalenie prognozowania i
ostrzegania o zagrożeniach
meteorologicznych i
hydrologicznych
37
38
39
3.2.
Doskonalenie skuteczności
reagowania ludzi, firm i instytucji
publicznych.
40
41
3
Poprawa systemu
zarządzania ryzykiem
powodziowym
42
43
3.3.
odbudowy i powrotu do stanu
sprzed powodzi
44
45
3.4.
Wdrożenie i doskonalenie
skuteczności analiz
popowodziowych.
46
47
Poprawa i rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i
ostrzeżeń/ podniesienie poziomu ich jakości i wiarygodności
Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania
przed powodziami
Doskonalenie planów zarządzania kryzysowego (wszystkie
poziomy zarządzania), z uwzględnieniem map zagrożenia
powodziowego i map ryzyka powodziowego
Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i postępowania w
czasie powodzi dla obiektów prywatnych i publicznych oraz
zagrażających środowisku w przypadku wystąpienia
powodzi
Wdrażanie programów współpracy z mediami, szkolnictwem
w zakresie ostrzegania i informowania
Usprawnienie „systemu” przywracania funkcji infrastruktury
po powodzi
Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla
poszkodowanych
Wypracowanie wytycznych dotyczących warunków
ewentualnej odbudowy na obszarach szczególnego
Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym
wsparcie psychologiczne) dla ludzi oraz opieki
weterynaryjnej dla zwierząt
Gromadzenie i udostępnianie danych i informacji
o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i
zakresie na obszarze całego kraju, na podstawie
opracowanego instrumentu prawnego
Analizy skuteczności systemu zarządzania ryzykiem
i rekomendacje zmian
WYSOKI
WYSOKI
WYSOKI
WYSOKI
WYSOKI
ŚREDNI
ŚREDNI
ŚREDNI
ŚREDNI
WYSOKI
WYSOKI
Dolnej Wisły
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Drwęcy i Osy
Priorytet
Regionu
Wodnego
Zalewu Wiślanego
i Zatok
2
Działanie
Rzek Przymorza
1
Nr działania
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
9
10
11
12
13
3
4
5
6
48
3.5.
3.6.
Budowa instrumentów prawnych i
finansowych zniechęcających lub
skłaniających do określonych
zachowań zwiększających
bezpieczeństwo powodziowe
49
Budowa programów
edukacyjnych poprawiających
świadomość i wiedzę na temat
źródeł zagrożenia powodziowego
i ryzyka powodziowego
51
50
52
Przygotowanie propozycji systemowych służących
rozwojowi badań naukowych
Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady
zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które
ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem
i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do
legislacji
Opracowanie zasad finansowania programów
wspomagających ekonomicznie nowe zasady
zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie
takich programów, znajdowanie źródeł finansowania
Opracowanie programów edukacyjnych dla różnych
poziomów odbiorców (przedszkola, szkoły podstawowe,
gimnazja, licea szkoły wyższe), których celem będzie
zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku
ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany
sposobu zagospodarowywania zamieszkałych terenów
zagrożonych,
Opracowanie programów edukacyjnych dla mediów oraz
innych podmiotów, których celem będzie zmiana
mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia
ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu
zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych,
WYSOKI
WYSOKI
WYSOKI
WYSOKI
WYSOKI
Źródło: Metodyka opracowania „Planów zarządzania ryzykiem powodziowym”, KZGW, 2014
Dolnej Wisły
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Drwęcy i Osy
Priorytet
Regionu
Wodnego
Zalewu Wiślanego
i Zatok
2
Działanie
Rzek Przymorza
1
Nr działania
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
9
10
11
12
13
10.3.1. Cele oraz kierunki działań na obszarach oddziaływania wód
morskich
Na obszarach oddziaływania wód morskich, proponuje się w pierwszej kolejności wdrożenie działań
wysokopriorytetowych, realizujących następujące cele szczegółowe:
1.2 Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia
powodzią;
1.3. Określenie warunków możliwego zagospodarowywania obszarów chronionych przed
zagrożeniami od strony morza
1.5. Unikanie wzrostu oraz określenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim (p=0,2%)
prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi
1.6.Utrzymanie naturalnych form ochrony brzegu morskiego,
1.7. Utrzymanie istniejących technicznych form ochrony brzegu morskiego,
2.1 Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego, realizowane różnymi działaniami, w
zależności od zdiagnozowanych problemów w poszczególnych zlewniach planistycznych,
2.2. Ograniczenie istniejącego zagospodarowania,
2.3. Ograniczanie potencjalnych negatywnych konsekwencji powodzi dla obiektów i społeczności,
3.1 Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych
3.2 Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych
3.4. Wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych
3.5. Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych
zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe,
3.6. Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł
zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego.
Pozostałe cele, z uwagi na ich mniejsze znaczenie w ograniczeniu zagrożenia na obszarze zlewni, mogą
zostać zrealizowane w kolejnym cyklu planistycznym.
pierwszorzędnych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, na obszarach oddziaływania wód morskich,
koniecznie znaleźć się muszą również działania techniczne, wpływające na ograniczenia istniejącego
zagrożenia powodziowego, poprzez budowę i modernizację wałów przeciwpowodziowych oraz budowli
ochronnych pasa technicznego a także poprawę stanu technicznego istniejącej infrastruktury technicznej
(znajdującej się zwłaszcza na terenie dużych miast oraz dolnych odcinków rzek, bezpośrednio
uchodzących do morza).
155
Cele zarządzania
Nr celu
szczegółowego
1
2
3
4
Wyeliminowanie/ unikanie
wzrostu zagospodarowania na
obszarach szczególnego
Nr działania
Nr celu
Tabela 45. Priorytety realizacji działań w Regionie Wodnym Dolnej Wisły – oddziaływanie wód morskich
5
5
6
7
1.2.
1
Zahamowanie wzrostu
ryzyka powodziowego
(etap prewencji)
Określenie warunków
możliwego
zagospodarowywania obszarów
chronionych przed zagrożeniami
od strony morza
Unikanie wzrostu oraz
określenie warunków
zagospodarowania na
Priorytet
Regionu
Wodnego
Obszar
oddziaływania
wód morskich
6
7
8
Zakaz budowy obiektów zagrażających środowisku (z wyłączeniem obiektów i
konstrukcji niezbędnych do ochrony brzegów morskich)
Zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych (z wyłączeniem istniejącej i
planowanej infrastruktury portowej) lub z określeniem warunków technicznych
do realizacji inwestycji portowych ewentualnie komunikacyjnych czy
komunalnych
Zakaz budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej
WYSOKI
WYSOKI
WYSOKI
8
Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW lub
Urzędu Morskiego będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 88l
ustawy Prawo wodne
WYSOKI
53
Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor Urzędu
Morskiego będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 37 ustawy o
obszarach morskich Rzeczypospolitej i administracji morskiej
WYSOKI
9
Wykup gruntów i budynków
ŚREDNI
10
11
Ograniczenie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów
służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach
podejmowania decyzji
Ograniczenie budowy obiektów zagrażających środowisku
NISKI
NISKI
12
Ograniczenie budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności
publicznej,
NISKI
54
Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i
budować obiekty na obszarach zagrożonych od strony morza (z
uwzględnieniem obszarów wokół jezior przybrzeżnych)
WYSOKI
55
Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie możliwych
sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów zagrożonych od
strony morza
WYSOKI
10
Ograniczanie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów
służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach
podejmowania decyzji / wypracowanie wytycznych
ŚREDNI
1.3.
1.5.
Działanie
Cele zarządzania
Nr celu
szczegółowego
1
2
3
1.6
1.7.
1.8.
2
Minimalizacja istniejącego
ryzyka powodziowego
2.1.
Nr działania
Nr celu
Działanie
Priorytet
Regionu
Wodnego
Obszar
oddziaływania
wód morskich
5
6
7
8
4
obszarach o niskim
prawdopodobieństwie
wystąpienia powodzi
15
Ograniczanie budowy obiektów zagrażających środowisku
ŚREDNI
16
Wypracowanie warunków pod jakimi można lokalizować i budować obiekty o
dużym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mogących spowodować
znaczne zagrożenie dla ludzi i środowiska w przypadku zagrożenia powodzią
WYSOKI
Utrzymanie naturalnych form
ochrony brzegu morskiego
56
Prowadzenie zabiegów ochrony biotechnicznej w miejscach nadmiernej
penetracji turystycznej, w których jest narażona na zniszczenie
WYSOKI
Utrzymanie istniejących
technicznych form ochrony
brzegu morskiego
57
Odtwarzanie odcinków wydm i wałów przeciwsztormowych zniszczonych w
wyniku wezbrań sztormowych
WYSOKI
58
Naprawa konstrukcji hydrotechnicznych ochrony brzegu zniszczonych w
WYSOKI
59
Odtwarzanie plaż zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych
WYSOKI
60
Prowadzenie badań i analiz wpływu poszczególnych konstrukcji
hydrotechnicznych oraz ich zniszczeń w wyniku wezbrań sztormowych w skali
lokalnej oraz skali całego wybrzeża w celu analiz ich skuteczności w systemie
zabezpieczenia przeciwpowodziowego i ochrony brzegu
ŚREDNI
22
Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz budowli
ochronnych pasa technicznego
WYSOKI
61
Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków w odcinkach ujściowych
WYSOKI
62
Ochrona brzegów morskich przed erozją i zagrożeniem od strony morza
WYSOKI
28
Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony
przed powodzią
29
Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej
WYSOKI
58
Naprawa konstrukcji hydrotechnicznych ochrony brzegu zniszczonych w
WYSOKI
59
Odtworzenie odcinków plaż zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych
WYSOKI
63
Podniesienie i rozbudowa wałów przeciwsztormowych i wałów
przeciwpowodziowych
WYSOKI
Analiza istniejących form
ochrony brzegu morskiego w
zakresie zmian dynamicznych w
obszarze pasa technicznego na
całej długości polskiego
wybrzeża
NISKI
1
2
3
4
Nr działania
Cele zarządzania
Nr celu
szczegółowego
Nr celu
Działanie
Priorytet
Regionu
Wodnego
Obszar
oddziaływania
wód morskich
5
6
7
8
64
WYSOKI
31
32
Likwidacja/zmiana funkcji obiektów zagrażających środowisku
Likwidacja/zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych
ŚREDNI
ŚREDNI
33
Likwidacja/zmiana funkcji pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności
publicznej
WYSOKI
34
Modernizacja konstrukcji istniejących budynków i budowa nowych o
konstrukcjach odpornych na zalanie
WYSOKI
35
Uszczelnianie budynków, stosowanie materiałów wodoodpornych
WYSOKI
36
Trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynków
WYSOKI
67
Przebudowa i modernizacja nabrzeży portowych
WYSOKI
37
Poprawa i rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń/
podniesienie poziomu ich jakości i wiarygodności
WYSOKI
38
Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami
WYSOKI
39
Doskonalenie planów zarządzania kryzysowego (wszystkie poziomy
zarządzania), z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego i map ryzyka
powodziowego
WYSOKI
40
Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i postępowania czasie powodzi dla
obiektów prywatnych i publicznych oraz zagrażających środowisku w
przypadku wystąpienia powodzi
WYSOKI
66
2.2.
Ograniczanie wrażliwości
2.3.
3.1.
3
Poprawa systemu
zarządzania ryzykiem
powodziowym
Doskonalenie prognozowania i
ostrzegania o zagrożeniach
meteorologicznych i
hydrologicznych
reagowania ludzi, firm i instytucji
publicznych.
WYSOKI
Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony
przed powodzią od strony morza
Budowa i odtwarzanie systemów odprowadzających wodę z obszarów
zalanych
Likwidacja/zmiana funkcji obiektów służących osobom o ograniczonej
mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji
65
zagospodarowania
Prowadzenie akcji lodołamania oraz prowadzenie zabiegów w ujściowych
odcinka rzek poprawiających swobodny odpływ kry lodowej podczas akcji
lodołamania w celu zapobiegania zatorom lodowym
30
3.2.
ŚREDNI
ŚREDNI
1
2
3
4
odbudowy i powrotu do stanu
sprzed powodzi
3.3.
Wdrożenie i doskonalenie
skuteczności analiz
popowodziowych.
3.4.
3.5.
Budowa instrumentów prawnych
i finansowych zniechęcających
lub skłaniających do
określonych zachowań
zwiększających bezpieczeństwo
powodziowe
Nr działania
Cele zarządzania
Nr celu
szczegółowego
Nr celu
Działanie
Priorytet
Regionu
Wodnego
Obszar
oddziaływania
wód morskich
5
6
7
8
41
Wdrażanie programów współpracy z mediami, szkolnictwem w zakresie
ostrzegania i informowania
WYSOKI
42
Usprawnienie „systemu” przywracania funkcji infrastruktury po powodzi
ŚREDNI
43
Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych
ŚREDNI
44
Wypracowanie wytycznych dotyczących warunków ewentualnej odbudowy na
obszarach szczególnego zagrożenia powodzią
ŚREDNI
45
Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym wsparcie
psychologiczne) dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierząt
ŚREDNI
46
Gromadzenie i udostępnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku
powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze całego kraju, na
podstawie opracowanego instrumentu prawnego
ŚREDNI
47
Analizy skuteczności systemu zarządzania ryzykiem i rekomendacje zmian
ŚREDNI
48
Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań
naukowych
WYSOKI
68
Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań
naukowych dynamiki zmian polskiego wybrzeża, zachodzących procesów i ich
zmian w czasie, wpływu istniejących konstrukcji hydrotechnicznych na
procesy akumulacji i erozji w skali lokalnej i całego wybrzeża
WYSOKI
49
Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady
zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią
społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości,
kierowanie projektów do legislacji
WYSOKI
50
Opracowanie zasad finansowania programów wspomagających ekonomicznie
nowe zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie
takich programów, znajdowanie źródeł finansowania
WYSOKI
Cele zarządzania
Nr celu
szczegółowego
1
2
3
3.6.
4
Budowa programów
edukacyjnych poprawiających
świadomość i wiedzę na temat
źródeł zagrożenia
powodziowego i ryzyka
powodziowego
Nr działania
Nr celu
Działanie
Priorytet
Regionu
Wodnego
Obszar
oddziaływania
wód morskich
5
6
7
8
51
Opracowanie programów edukacyjnych dla różnych poziomów odbiorców
(przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, licea szkoły wyższe), których
celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku
ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu
zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych
WYSOKI
52
Opracowanie programów edukacyjnych dla mediów oraz innych podmiotów,
których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku
ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu
zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych
WYSOKI
Opracowanie programów edukacyjnych, cykli warsztatów plenerowych,
materiałów informacyjnych w okresach największej ekspansji turystycznej
wybrzeża dla różnych poziomów odbiorców, w celu zwiększenia świadomości
69
o procesach kształtujących polskie wybrzeże i skutkach, jakie powstaną w
wyniku ich zakłócenia dla zdrowia i bezpieczeństwa ludności lokalnej oraz
środowiska naturalnego
WYSOKI
Instrumenty 11
wspomagające
realizację działań
WAŻNE INFORMACJE
Instrumenty
wspomagające
realizację
działań
określonych w PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych będą obejmować:
 instrumenty prawno-finansowe,
 instrumenty analityczne,
 instrumenty edukacyjne i informacyjne.
Instrumenty prawno-finansowe określają propozycje
w zakresie finansowania zarządzania ryzykiem
powodziowym (biorące pod uwagę planowane zmiany
w strukturze administracyjnej zarządzania gospodarką
wodną),
zasad
gospodarowania
obszarami
narażonymi
na
niebezpieczeństwo
powodzi
(proponujące uszczegółowienie i zmiany zasad
wprowadzania do planowania przestrzennego zakazów
zabudowy
wynikających
z
map
zagrożenia
powodziowego), ubezpieczeń od ryzyka wystąpienia
powodzi (zakładających zróżnicowanie ubezpieczeń ze
względu na stopień zagrożenia i uwzględniających
źródło informacji o zagrożeniu) oraz kompensacji
oddziaływań społecznych związanych z realizacją
inwestycji przeciwpowodziowych (w tym wdrożenie
obowiązku opracowania planów przesiedleń jako dobrej
praktyki przy przygotowaniu i realizacji inwestycji).
Instrumenty analityczne natomiast dotyczą dwóch
systemów:
 gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu
zagrożeń/wystąpieniu powodzi oraz
 gromadzenia danych o szkodach i stratach
powodziowych.
Celem instrumentów edukacyjnych i informacyjnych jest
zmniejszenie potencjału szkód popowodziowych
poprzez
kształtowanie
zachowań
w sytuacji
zagrożenia powodzią i zmniejszenie osadnictwa
w obszarach powodziowych.
Instrumenty wspomagające realizacje działań
11. Instrumenty wspomagające realizację działań
11.1. Instrumenty prawno-finansowe
11.1.1. Finansowe zarządzanie ryzykiem powodziowym
Finansowanie zarządzania ryzykiem powodziowym powinno obejmować:
-
realizację inwestycji przeciwpowodziowych,
-
prace utrzymaniowe infrastruktury przeciwpowodziowej,
-
wykup nieruchomości lub zmianę ich funkcji w wyniku wprowadzenia map zagrożenia
powodziowego do planów zagospodarowania przestrzennego,
-
funkcjonowanie urzędów administracji gospodarki wodnej,
-
funkcjonowanie systemu ostrzegania powodziowego i Informatycznego Systemu Osłony Kraju
(akcje ratunkowe w sytuacji wystąpienia powodzi)
-
likwidacje szkód powodziowych, a także ewentualny udział Skarbu Państwa w finansowaniu
ubezpieczeń katastroficznych.
W związku z założeniami reformy ustawy Prawo wodne przeprowadzono analizę struktury
finansowania zaproponowanej w ramach danej reformy. Realizacja inwestycji przeciwpowodziowych
została przypisana w zależności od rodzajów wód określonym podmiotom: Zarządowi Dorzecza Wisły,
zarządowi województwa/marszałkowi województwa, jednostkom samorządu (szczególnie gminom).
Inwestycje te projektuje się finansować w szczególności ze środków budżetu państwa, dotacji
z NFOŚiGW, WFOŚiGW, wpływów z rocznych opłat za oddanie w użytkowanie nieruchomości,
urządzeń wodnych lub ich części, opłat rocznych za oddanie w użytkowanie gruntów pokrytych
wodami, budżetu UE i innych źródeł. Analogiczny podział kompetentnych organów i sposobu
finansowania został przeprowadzony dla utrzymania w należytym stanie technicznym infrastruktury
przeciwpowodziowej. Funkcjonowanie urzędów administracji gospodarki wodnej, w ramach reformy
zostanie przeorganizowane – zmniejszona zostanie liczba urzędów gospodarki wodnej do
6 i powstaną państwowe osoby prawne – Zarządy Dorzeczy (pozostałymi organami właściwymi
w sprawach gospodarki wodnej będą: minister właściwy ds. gospodarki wodnej, Prezes KZGW oraz
marszałek województwa). Finansowanie całości będzie opierało się na takich samym założeniach jak
w przypadku inwestycji przeciwpowodziowych. System ostrzegania powodziowego oraz Informacyjny
System Osłony Kraju, (za które odpowiadali będą: KZGW, wojewodowie oraz IMGW – PIB)
finansowany ma być zgodnie z obowiązującymi przepisami, brak jest jednak proponowanych
rozwiązań finansowych –w szczególności dla systemu ISOK i finansowania zadań IMGW – PIB. Akcje
ratunkowe w sytuacji wystąpienia powodzi oraz likwidacje szkód powodziowych finansowane będą ze
Skarbu Państwa. Odszkodowania będą wypłacane przez Zarządy Dorzecza, brak jest jednak regulacji
co do sposobu finansowania powyższych działań.
Dalsze prace nad systemem finansowania zarządzania ryzykiem powodziowym powinny uwzględniać:

właściwą alokację środków w części nr 21 i 22 budżetu, wdrożenie najszerszego, możliwego
do zastosowania, zakresu zasady zwrotu kosztów usług wodnych,
 rozważenie zasadności (wykonanie szczegółowych ekspertyz) wprowadzenia nowych opłat
(retencyjnej, powodziowej),
162
 uchwalenie precyzyjnej
regulacji odnośnie podmiotu ponoszącego koszty wykupu
nieruchomości oraz odszkodowań za ograniczenie/wyłączenie możliwości korzystania
z nieruchomości/zmianę funkcji nieruchomości,
 rozważenie wprowadzenia przepisów dotyczących opłat adiacenckich (dotyczących właścicieli
lub użytkowników wieczystych nieruchomości, których wartość wzrosła na skutek redukcji strefy
zagrożenia powodzią w wyniku realizacji inwestycji przeciwpowodziowej),
 wypracowanie
stanowiska odnośnie udziału Skarbu Państwa w finansowaniu systemu
ubezpieczeń katastroficznych,
 ujęcie w ramach systemu finansowania ZRP kosztów funkcjonowania Systemu ISOK oraz
realizacji zadań IMGW.
Dodatkowo wdrażanie PZRP może być wspierane poprzez wprowadzenie następujących
rozwiązań preferencyjnych:
 objęcie zalesień w zlewniach, mających na celu spowolnienie i ograniczenie spływu
powierzchniowego do cieków stwarzających zagrożenie powodziowe, z uwzględnieniem braku
zwiększenia ryzyka powodziowego, dodatkowym wsparciem ze środków krajowych (obok
finansowanych ze środków UE w nowej perspektywie dopłat z tytułu zalesienia gruntów
rolnych);
 objęcie gruntów wyłączonych z produkcji rolnej lub przeznaczonych do zagospodarowania
realizującego cele PZRP dodatkowym wsparciem ze środków krajowych (obok finansowanych
ze środków UE w nowej perspektywie płatności za wdrożenie praktyki zazielenienia);
 system ulg w podatku rolnym dla właścicieli gospodarstw rolnych rezygnujących z intensywnego
gospodarowania na terenach zalewowych;
 system ulg w podatku od nieruchomości dla właścicieli nieruchomości, którzy podejmą się
budowy infrastruktury przeciwpowodziowej, wprowadzenia upraw lub nasadzeń na obszarach
zagrożonych powodzią niepowodujących wzrostu ryzyka powodziowego, a także rozbiórki
i modernizacji infrastruktury niekorzystnej z punktu widzenia ryzyka powodziowego oraz
likwidacji lub usunięcia takich upraw lub nasadzeń, albo wyrażą zgodę na udostępnienie
nieruchomości do wyżej wymienionych celów;
 zwolnienia z opłaty skarbowej decyzji, zezwoleń, pełnomocnictw, i wszelkich innych czynności
związanych z realizacją PZRP.
11.1.2. Zasady gospodarowania obszarami
niebezpieczeństwo powodzi
narażonymi
na
W pierwszej kolejności należy wskazać trzy zasady wiodące przy projektowaniu instrumentów
prawnych związanych z wdrażaniem MZP:
 dopuszczenie dalszego zagospodarowania obszarów zagrożenia powodziowego w sposób
sprzeczny z zasadami ustalonymi w ramach PZRP (Instrument Wspierający: Lokalizacyjne
i techniczne aspekty zabudowy na obszarach zagrożenia powodziowego - Wytyczne) jest
dalece niepożądane z uwagi na konieczność zatrzymania procesu wzrostu ryzyka
powodziowego oraz uniknięcia kolejnych nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę
przeciwpowodziową i związane z jej realizacją nieakceptowalne koszty środowiskowe;
 ani budżet państwa, ani budżety samorządów terytorialnych nie byłby w stanie ponieść
w krótkim okresie czasu skumulowanego ciężaru kosztów wykupu/odszkodowań względem
podmiotów prywatnych w wyniku zmian przeznaczenia nieruchomości (zob. Stanowisko nr 18
Konwentu Marszałków Województw z dnia 29 października 2014 r.);
 PZRP w tym i kolejnym cyklu inwestycyjnym zakładają wdrożenie pakietu technicznych
i nietechnicznych (zwiększanie naturalnej retencji) działań przeciwpowodziowych, których celem
jest redukcja obszarów zagrożenia powodziowego. Realizację tych inwestycji należy
163
potraktować priorytetowo jeżeli chodzi o strukturę alokacji środków w szczególności w ramach
budżetu państwa.
Dla zilustrowania skali kosztów związanych z implementacją MZP w procesie planowania
przestrzennego należy wskazać zakres potencjalnych obciążeń finansowych odnosząc się
do następujących stanów faktycznych:
1) relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów, których nie wskazano do ochrony w drodze
technicznych metod ochrony przeciwpowodziowej (wskazania nastąpią w ramach analizy
wielokryterialnej), a w świetle opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania (zob.
Wytyczne) zabudowa nie może pozostać na tych terenach;
2) relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów wskazanych w ramach PZRP jako obszary
naturalnej retencji;
3) zmiana funkcji istniejących obiektów prywatnych tak by nowa funkcja była dopuszczalna
w świetle opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania;
4) zmiana przeznaczenia niezagospodarowanych nieruchomości na skutek uwzględnienia
opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania w obowiązujących m.p.z.p. lub
wydanych decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (dalej jako: wzizt).
W świetle wskazanych powyżej zasad wiodących oraz kategorii potencjalnych obciążeń finansowych
proponuje się wdrożenie następujących instrumentów prawnych:
a) dokonanie nowelizacji art. 88f ust. 5 PW zgodnie, z którym przedstawione na mapach
zagrożenia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego granice obszarów, o których
mowa w art. 88d ust. 2 (w tym obszary szczególnego zagrożenia powodzią), uwzględnia się
w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania
przestrzennego województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz
w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Domniemanie konieczności
dostosowania m.p.z.p. do map zagrożenia powodziowego nastąpiło w drodze wykładni (poprzez
nawiązanie do art. 88f ust. 8 PW) choć i to nie wykluczyło pojawienia się niejasnych
18
komentarzy. Jak wskazuje Zbigniew Bukowski przepis art. 88f ust. 5 PW rodzi tylko obowiązek
uwzględnienia granic (z określeniem typu obszaru) w aktach planistycznych. Nowy przepis musi
jasno stanowić, iż transpozycja MZP skutkuje wprowadzeniem reżimu zagospodarowania
określonego w Wytycznych PZRP i wprowadzonego do stosownych przepisów ustawy Prawo
wodne oraz Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
b) transpozycja MZP do obowiązujących m.p.z.p. następuje w istniejącym trybie tj. w terminie 30
miesięcy od dnia przekazania MZP samorządom, przy czym;
 katalog aktów planistycznych z art. 88f ust. 5 należy rozszerzyć o studia uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin;
 w stosunku do wydanych decyzji o wzizt oraz pozwoleń na budowę nie uwzgledniających
MZP wprowadza się obowiązek wznowienia postępowania z urzędu lub wydania decyzji
wygaszającej;
 niezwłocznie wprowadza się obowiązek uwzględniania MZP oraz Wytycznych w toku
postępowań w sprawie pozwolenia na budowę;
 organ administracji planistycznej lub architektoniczno-budowlanej ma prawo zwrócić się
z zapytaniem do RZGW o aktualność obszaru zagrożonego powodzią w świetle
164
18
Z. Bukowski [w:] B. Rakoczy (red.), Z. Bukowski, K. Szuma, Prawo wodne. Komentarz, LEX 2013
19
dostępnych analiz hydraulicznych
opracowanych w ramach zadań statutowych
Dyrektora RZGW, czyli np. uwzględniających inwestycje przeciwpowodziowe
zrealizowane w latach 2012-2014 r.; w przypadku gdy obszar zagrożenia powodziowego
został zredukowany w wyniku zamodelowania „Wariantu O” w rozumieniu PZRP
jednostka samorządu terytorialnego (dalej jako: JST) uwzględnia w toku stosownej
procedury nowe obszary; wymaga to uzgodnienia z Dyrektorem RZGW;
 studia ochrony przeciwpowodziowej, dla rzek które w WORP nie zostały wskazane do
opracowania map w I cyklu planistycznym, zachowują ważność do czasu przekazania
właściwym organom nowych map zagrożenia powodziowego i map ryzyka
powodziowego, opracowanych w kolejnych cyklach planistycznych. Do terenów objętych
studiami w odpowiednim zakres (dostępność danych) stosuje się reżim opracowany
w ramach Wytycznych PZRP;
 należy wprowadzić uproszczony tryb zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy oraz m.p.z.p. tak by procedura zmian tych
dokumentów mogła być prowadzona równolegle (wykorzystać można w tym zakresie art.
5 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zagospodarowaniu nieruchomości Skarbu Państwa
przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej)
 w kontekście powyższych postulatów wskazać należy, iż w świetle obecnego brzmienia
projektu nowelizacji PW zniesiony został obowiązek dostosowania m.p.z.p. do MZP
w terminie 30 miesięcy od dnia pierwszorazowego przekazania MZP jednostkom
samorządowym. Obowiązek ten został orzeczony dopiero względem zaktualizowanych
po raz pierwszy map zagrożenia powodziowego oraz zaktualizowanych po raz pierwszy
map ryzyka powodziowego a termin został skrócony do 24 miesięcy. Ponadto projekt
nowelizacji zakłada wygaśnięcie z dniem wejścia w życie ustawy decyzji o w.z.i.z.t.
wydanych dla terenów pozostających w granicach obszarów szczególnego zagrożenia
powodzią. Wygaśnięcie nie dotyczy decyzji o w.z.i.z.t., na podstawie których przed dniem
wejścia w życie nowelizacji wydano ostateczne decyzje o pozwoleniu na budowę albo
dokonano zgłoszeń, o których mowa w art. 30 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo
budowlane, do których właściwy organ nie wniósł sprzeciwu.
c) uzgodnienie przez dyrektora RZGW dokumentów z zakresu planowania i zagospodarowania
przestrzennego następuje przy wykorzystaniu ustaleń map zagrożenia powodziowego oraz map
ryzyka powodziowego, ustaleń wynikających ze studiów ochrony przeciwpowodziowej, dla
obszarów, dla których nie zostały opracowane mapy zagrożenia powodziowego, lub analiz
hydraulicznych, które zostały opracowane w ramach realizacji zadań ustawowych dyrektora
RZGW. Alternatywą dla wykorzystywania analiz hydraulicznych innych niż MZP jest
wprowadzenie obowiązku aktualizacji MZP/MRP w częstotliwości większej niż przewiduje to
dyrektywa powodziowa.
d) umocowanie zakazów i ograniczeń określonych w Wytycznych PZRP następuje w ustawie
Prawo wodne oraz Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie;
e) pozyskiwanie nieruchomości w przypadku relokacji zabudowy (przesiedlenie) z terenów, których
nie wskazano do ochrony w drodze technicznych metod ochrony przeciwpowodziowej powinno
być realizowane w trybie specustawy powodziowej Postuluje się by na obszarach szczególnego
zagrożenia powodzią wojewoda w uzgodnieniu z dyrektorem regionalnego zarządu gospodarki
wodnej mógł, w drodze decyzji: 1) wprowadzić trwałe ograniczenia w korzystaniu
z nieruchomości; 2) nakazać rozbiórkę obiektów budowlanych. Wszczynając z urzędu
19
Poprzez analizę hydrauliczną cieku powierzchniowego rozumie się - określenie na podstawie matematycznego modelu
hydraulicznego najistotniejszych parametrów hydraulicznych w danym punkcie lub na danym odcinku cieku, w tym co najmniej:
zasięgu obszarów o określonym prawdopodobieństwie występowania powodzi, rzędnych zwierciadła wody, głębokości wody
oraz w przypadku dwuwymiarowych matematycznych modeli hydraulicznych dodatkowo prędkości i kierunków przepływu wody.
165
postępowanie w sprawie przedmiotowej decyzji wojewoda przedstawiałby stronom
postępowania analizę potrzeb w zakresie wprowadzenia trwałych ograniczeń w korzystaniu z
nieruchomości położonych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią lub rozbiórki
obiektów budowlanych wybudowanych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią.
Analiza potrzeb zawierałaby w szczególności:
 określenie stopnia zagrożenia życia lub zdrowia ludzi w przypadku wystąpienia powodzi
przy uwzględnieniu efektywności systemu prognozowania i ostrzegania na obszarze
gminy,
 analizę możliwości dostosowania zabudowy do wymogów Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie,
 analizę wpływu głębokości wody oraz tam gdzie to możliwe prędkości przepływu wody na
istniejącą zabudowę;
 uzasadnienie potrzeby wprowadzenia trwałych ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości
położonych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią lub rozbiórki obiektów
budowlanych wybudowanych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, ze
wskazaniem wykonalności osiągnięcia zakładanych celów w zakresie ochrony życia lub
zdrowia ludzi przy zastosowaniu budowli przeciwpowodziowych lub odtworzenia
naturalnej retencji śródlądowych wód powierzchniowych.
 analizę kosztów i korzyści,
 opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę.
f) koszty zmiany funkcji obiektów oraz dostosowania tych obiektów do wymogów Wytycznych
PZRP będą ponoszone przez właścicieli przy wsparciu ze środków NFOIŚGW/WFOŚIGW;
(zróżnicowanie wysokości wsparcia uzależnione będzie od sytuacji majątkowej podmiotu
zobowiązanego;
g) w terminie 24 miesięcy od dniach wejścia w życie rozporządzenia w sprawie planów
zarządzania ryzykiem powodziowym gmina ma obowiązek opracować plan zmniejszania
wrażliwości obszarów zagrożenia powodziowego obejmujący:
 wskazania obiektów rekomendowanych do dostosowania do warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, uwzględniających wytyczne
określone w planach zarządzania ryzykiem powodziowym;
 wskazania co do zmian funkcji istniejących:
o obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach
podejmowania decyzji;
o obiektów infrastrukturalnych;
o obiektów zagrażających środowisku;
o pozostałych obiektów użyteczności publicznej oraz obiektów prywatnych;
 zasady lokalizacji obiektów zagrażających środowisku, obiektów o szczególnym
znaczeniu społecznym oraz infrastruktury komunikacyjnej na obszarach, na których
prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi 0,2%;
166
 identyfikację nieruchomości niezabudowanych, względem których konieczna jest zmiana
przeznaczenia, w rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
z uwagi na poziom zagrożenia powodziowego zidentyfikowany na podstawie ustaleń map
zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, ustaleń wynikających ze studiów
ochrony przeciwpowodziowej, dla obszarów dla których mapy zagrożenia powodziowego
nie zostały sporządzone lub innych dostępnych analiz hydraulicznych opracowanych
w ramach zadań statutowych dyrektora urzędu gospodarki wodnej.
h) wyłączenie art. 36 u.p.z.p w stosunku do zmian m.p.z.p./ decyzji wzizt wynikających
z konieczności uwzględnienia MZP (studiów ochrony przeciwpowodziowej) przy założeniu, iż:
 w ramach dotychczasowych prac nad projektem reformy Prawa wodnego rozważane były
następujące ścieżki rozwiązania zagadnienia odszkodowań za zmianę przeznaczenia
nieruchomości w wyniku wdrożenia Map Zagrożenia Powodziowego:
i.
ustawowe uchylenie mocy obowiązującej m.p.z.p./decyzji o w.z.i.z.t. nie
uwzględniających ograniczeń w przeznaczeniu nieruchomości wynikających
z wdrożenia Map Zagrożenia Powodziowego;
ii.
ustawowe zamrożenie stosowania art. 36 u.p.z.p. w cyklu planistycznym 20152021 oraz uruchomienie odpowiedzialności w kolejnym cyklu z zastrzeżeniem,
iż będzie ona obejmowała odpowiedzialność za rzeczywistą szkodę a roszczenia
będą kierowane względem Skarbu Państwa reprezentowanego przez wojewodę;
iii.
bezterminowe ustawowe wyłączenie odpowiedzialności gmin w trybie art. 36
u.p.z.p. oraz odpowiedzialności Skarbu Państwa przy ewentualnym rozważeniu
odpowiedzialności za rzeczywistą szkodę w formule de minimis;
 odnośnie wskazanych powyżej ścieżek postępowania przedstawić można następujące
stanowisko:
o zastosowanie zabiegu, o którym mowa pod pkt. i) nie rozwiązuje zagadnienia
odszkodowań za zmianę przeznaczenia nieruchomości w wyniku wdrożenia Map
Zagrożenia Powodziowego;
o zamrożenie stosowania art. 36 u.p.z.p. w cyklu planistycznym 2015-2021 spotka
się z mniejszym wydźwiękiem społecznym oraz da możliwość lepszego
przygotowania się do wprowadzenia docelowej regulacji, w tym w oparciu
o rozpoznanie skali zmian przeznaczeń nieruchomości dokonanej w ramach
Planów zmniejszania wrażliwości obszarów zagrożenia powodziowego;
 w przypadku woli bezwzględnego i bezterminowego ustawowego wyłączenia
odpowiedzialności gmin i Skarbu Państwa należałoby taki zabieg uzasadniać „siłą
wyższą” zagrożenia powodziowego oraz uchyleniem ochrony prawa własności z uwagi
na ochronę zdrowia i życia ludzi (stosownie do linii orzeczniczej TK w sprawie K28/06);
 przy ewentualnym rozważaniu odpowiedzialności za rzeczywistą szkodę w formule de
minimis należy przewidzieć mechanizm, który pozwoli ograniczyć jej wysokość przy
uwzględnieniu zasady słuszności odszkodowania oraz wprowadzić karencję na wypłatę
odszkodowań.
 w świetle powyższych uwarunkowań wskazać należy, iż w projekcie nowelizacji PW
wprowadzono wyłączenie stosowania art. 36 ust. 1 u.p.z.p. w stosunku do zmian
w m.p.z.p. wynikających z konieczności uwzględniania uwarunkowań ochrony przed
powodzią (MZP) określonych w przepisach odrębnych. W przypadku gdy proponowana
regulacja zostanie jedyną obowiązującą w tym zakresie adresatem ewentualnych
roszczeń będzie Skarb Państwa, przy czym roszczenia te będą podlegały bardzo daleko
idącym ograniczeniom wynikającym z linii orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego
(wyrok w sprawie K28/06).
167
11.1.3. Ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia powodzi
Obecnie w Polsce mamy do czynienia z modelem powszechnych dobrowolnych ubezpieczeń od
ryzyka katastroficznego, z odmiennością wynikającą z ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych
obejmującej szkody powstałe w budynkach rolniczych na skutek klęsk żywiołowych, w tym powodzi.
Mimo rosnącego ryzyka wystąpienia powodzi powszechność ubezpieczeń jest zbyt niska. Na obecny
stan wpływają zarówno czynniki ekonomiczne (trudna sytuacja materialna wielu właścicieli budynków),
społeczno-polityczne (oparte na przekonaniu, że odpowiedzialność za skutki zdarzeń katastroficznych
powinno ponosić państwo), jak i niedostateczny stan wiedzy w zakresie zarządzania ryzykiem
w przedsiębiorstwach i administracji państwowej i samorządowej.. Istnieje społeczna akceptacja
wykorzystywania terenów narażonych na zjawiska powodziowe do celów przemysłowych, rolniczych,
turystycznych i prywatnych mimo ryzyka jakie niosą za sobą te działania. Brak efektywnej polityki
zagospodarowania przestrzennego terenów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi ostatecznie
niesie za sobą niską penetrację ubezpieczeń w zakresie ryzyk katastroficznych. Wobec niskiego
współczynnika penetracji ubezpieczeniowej w sytuacji wystąpienia klęski żywiołowej państwo musi
wykazać postawę opiekuńczą, co z ekonomicznego punktu widzenia jest nieopłacalne. Przykładowo,
jak wyliczono, środki publiczne (ok. 40 mln zł) przeznaczone na pokrycie skutków ostatniej powodzi
w Bogatyni, wystarczyłyby na opłacenie składek za ubezpieczenia wszystkich budynków w tym
mieście przez 68 lat.
Wobec ścisłego powiązania ubezpieczeń katastroficznych z systemem finansowym publicznym
poszukuje się rozwiązań mających na celu podniesienie świadomości ubezpieczeniowej. W ramach
prac podjętych przez PIU, mających na celu opracowanie systemu rozwiązań w zakresie
przeciwdziałania skutkom katastrof naturalnych opracowano raport, w którym przedstawiony został
przegląd rozwiązań wybranych krajach Unii Europejskiej. Dzięki analizie koncepcji wskazano obszary
będące podstawą regulacji ubezpieczeń katastroficznych w innych krajach UE. Te doświadczenia
i sprawdzone już mechanizmy mogą być pomocne przy planowaniu dalszych działań w Polsce.
Jednym z głównych zagadnień poddanych regulacjom ubezpieczeniowym jest sposób wykorzystania
map zagrożenia powodziowego jako jednego z podstawowych czynników branych pod uwagę
w kalkulacji składek ubezpieczeniowych przy polisach ubezpieczenia ryzyka związanego z powodzią.
Przegląd rozwiązań ukazał również, iż penetracja ubezpieczeń od ryzyka katastroficznego jest
zależna od wprowadzenia ich pośredniej, lub bezpośredniej obligatoryjności. Wobec dostępnych
polityk ubezpieczeniowych należy rozważyć czy, w jakim stopniu i jaki ewentualnie udział
w kompensacji szkód katastroficznych będą miały budżety publiczne. Współdziałanie między
sektorem publicznym a prywatnym w zakresie upowszechnienia penetracji ubezpieczeń
katastroficznych jest konieczne zarówno ze względów ekonomiki państwa, jak i sektora prywatnej
gospodarki.
Docelowy kształt propozycji instrumentów ubezpieczeniowych powinien zostać uzgodniony z grupą
roboczą ds. ubezpieczeń katastroficznych przy Polskiej Izbie Ubezpieczeń (PIU) oraz Komisją
Nadzoru Finansowego (KNF), opracowującą obecnie dokument pn. „Wytyczne dotyczące zarządzania
ryzykiem powodzi w sektorze ubezpieczeń”.
11.1.4. Kompensacja
oddziaływań
społecznych
z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych
168
związanych
Koszty związane z kompensacją oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji
przeciwpowodziowych wynikają z konieczności relokacji jednostek, utraty dóbr lub dostępu do nich,
utraty źródeł dochodu lub środków utrzymania, ograniczeń dostępu do dotychczas powszechnie
dostępnych terenów (zielone, rekreacyjne). Wprowadzenie rekompensat za czasowe ograniczenie
władztwa nad nieruchomością jest konieczne na poziomie specustawy powodziowej. Jeśli możliwe
jest dojście do porozumienia stron, zaleca się pozyskanie nieruchomości na drodze umów
cywilnoprawnych, co pozwala na swobodne określenie rekompensaty za czasowe ograniczenie praw
do nieruchomości. Postulowane jest natomiast wprowadzenie możliwości wydłużenia terminu na
osiągnięcie porozumienia za zgodną wolą stron.
Rekompensata kosztów związanych z utratą możliwości prowadzenia w danym miejscu działalności
gospodarczej lub gospodarstwa rolnego powinna zostać wprowadzona, jako mechanizm
kompensacyjny pozwalający na pokrycie kosztów wynikających z przerwy w działaniu i przeniesienia
w inne miejsce przedsiębiorstwa, zakładu lub gospodarstwa rolnego. Przy projektowaniu inwestycji,
które wiązały się będą z koniecznością dokonania wywłaszczeń i zajęć czasowych, dobrą praktyką
jest sporządzanie tzw. planów przesiedleń, których celem jest zapewnienie, że środki utrzymania
jednostek dotkniętych projektem znajdują się co najmniej na tym samym poziomie, na którym były
przed rozpoczęciem realizacji inwestycji. Rekomendowane jest szersze wdrożenie obowiązku
opracowania planów przesiedleń, jako dobrej praktyki przy przygotowaniu i realizacji inwestycji.
Zalecane jest powiązanie prac nad planami przesiedleń z przygotowaniem raportu o oddziaływaniu na
środowisko.
11.2. Instrumenty analityczne
Wyróżniono dwie grupy instrumentów analitycznych: system gromadzenia i archiwizacji danych
o przebiegu zagrożeń/wystąpieniu powodzi oraz system gromadzenia danych o szkodach i stratach
powodziowych.
System gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu zagrożeń/wystąpienia powodzi to instrumenty
wspierające poprawę i rozwój krajowego i lokalnego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń.
Postuluje się dostosowanie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym do nowoczesnych metod,
w tym
doskonalenie
prognozowania
i
ostrzegania
o zagrożeniach
meteorologicznych
i hydrologicznych. Podstawowym instrumentem w tej grupie jest budowa i wprowadzenie jednego
oficjalnego systemu informacyjnego zarządzania ryzykiem powodziowym dla wszystkich służb
w Polsce. Instrumenty wspierające, których celem jest przyspieszenie podejmowania działań
zapobiegających skutkom powodzi, to przede wszystkim budowa i usprawnienie lokalnych systemów
monitoringów i ostrzegania (i włączenie ich do Planu operacyjnego ochrony przeciwpowodziowej
powiatu/gminy). System lokalny powinien być obsługiwany przez mieszkańców i obejmować kontrolę
stanu i przepływu wody w punktach pomiarowych, a także stanu wałów i urządzeń hydrotechnicznych.
Wśród dodatkowych instrumentów, zapewniających sprawne funkcjonowanie Systemu wyróżnia się:
zwiększenie liczby stacji monitoringu na rzekach i rozszerzenie prognoz na mniejsze rzeki i zlewnie
(obecnie prognozy hydrologiczne prowadzone są dla posterunków wodowskazowych dużych rzek),
wdrożenie nowoczesnych modeli prognostycznych o większej dokładności, wprowadzenie
zlewniowego podziału osłony hydrometeorologicznej w ramach zarządzania w Gospodarce Wodnej
w celu ograniczenia chaosu kompetencyjnego i wynikających z niego problemów w przetwarzaniu
danych, a także wdrożenie badania skuteczności i oceny sprawdzalności prognoz i ostrzeżeń –
najwłaściwiej poprzez rozporządzenie Ministra Środowiska.
System gromadzenia danych o szkodach i stratach powodziowych opierać się ma na analizie szkód
popowodziowych, a w konsekwencji prowadzić do weryfikacji i aktualizacji mapy zagrożenia ryzyka
powodziowego. W tym celu należy wprowadzić centralny system raportowania strat popowodziowych,
jeden wspólny dla wszystkich jednostek zajmujących się szacowaniem i raportowaniem strat
i wypłacaniem odszkodowań. W systemie tym należałoby gromadzić dane o wszystkich rodzajach
szkód, we wszystkich grupach poszkodowanych dotyczące wysokości i źródeł finansowania
odszkodowań. Zestawienie powyższych danych z mapami ryzyka powodziowego pozwoli na
porównanie strat przewidywanych ze stratami realnymi, co prowadzi do ich aktualizacji i weryfikacji.
Zestawienia takie proponuje się wykonywać w cyklu jednorocznym, dwuletnim (dla potrzeb
zarządzania kryzysowego) i sześcioletnim (dla potrzeb zarządzania ryzykiem powodziowym). Całość
powinna być uregulowana w akcie prawnym, wymuszającym jednolity wzór raportu dla wszystkich
jednostek zgłaszających straty powodziowe, w celu zapewnienia kompletności danych i ich
przekazywania.
169
11.3.
Instrumenty edukacyjne i informacyjne
Instrumenty informacyjne i edukacyjne pełnią funkcję wspierającą. Celem ich jest zmniejszenie
potencjału szkód popowodziowych poprzez kształtowanie zachowania w sytuacji zagrożenia powodzią
i zmniejszenie osadnictwa w obszarach powodziowych. Cel ten można osiągnąć poprzez edukację
i informowanie na poziomie różnych grup wiekowych. Wśród tej grupy instrumentów wyróżniono
kampanie informacyjne, kampanie edukacyjne dla placówek edukacji szkolnej, dla placówek edukacji
przedszkolnej i edukację dla bezpieczeństwa na terenach dużych obiektów (np. zakładów pracy).
Proponuje się przeprowadzenie Kampanii Informacyjnej dotyczącej Planu Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym. Zapoznanie ze strukturą dokumentu i jego założeniami, rozpowszechnienie informacji
dotyczących przepisów prawa i możliwych działań zmniejszających ryzyko powodziowe, a także
informacji o poziomie ryzyka inwestycyjnego w obszarach zagrożonych powodziami. Należy
przeprowadzić na szeroką skalę kampanię informacyjną strony www.powodz.gov.pl poprzez zlecenie
reklamy profesjonalnym firmom, eventy promocyjne, kampanie outdoorowe i banerowe, a także
klasyczne biuletyny.
Kampanie edukacyjne w szkołach powinny opierać się na przeprowadzaniu lekcji dotyczących
bezpieczeństwa w sytuacji powodziowej (wymaga to stworzenia materiałów dydaktycznych dla
nauczycieli i szkoleń dla nich), przeprowadzeniu kursów pierwszej pomocy dla uczniów i utworzeniu
instrukcji postępowania w czasie powodzi obejmującej placówkę. Edukacja przedszkolna powinna
zostać przeprowadzona dodatkowo w ramach spotkań ze strażakami i policją i opierać się na takich
środkach przekazu jak filmy animowane, gry planszowe, zachęcanie do tworzenia rodzinnych planów
powodziowych, konkursy plastyczne, plakaty.
Na terenie wszystkich obiektów, skupiających okresowo duże grupy ludzi, a zagrożonych ryzykiem
powodzi, powinno się stworzyć instrukcje postępowania w czasie powodzi i włączyć ją, jako stały
element do podstawowego szkolenia BHP.
170
Podsumowanie 12
działań i ich priorytety
WAŻNE INFORMACJE
Sposób budowy wariantów planistycznych został oparty
na
wyborze
działań
ograniczających
ryzyko
powodziowe.
Przy
formułowaniu
wariantów
planistycznych wykorzystano założenia reguły SMART.
W
ramach
opracowania
programu
działań,
zidentyfikowano
wariant
zerowy,
wariant
utrzymaniowy oraz warianty techniczne, składające
się z dwóch kategorii: działań o charakterze
odtworzenia funkcjonalności systemu ochrony
przeciwpowodziowej oraz działań technicznych.
Działania nietechniczne uwzględniono jako działania
komplementarne w stosunku do działań technicznych
oraz działania wspierające wdrożenie działań
technicznych.
Wybór
wariantu
preferowanego,
stanowiącego
rozwiązanie optymalne i najbardziej efektywne
ekonomicznie, dokonano w oparciu o analizy
wielokryterialne (MCA) oraz analizy kosztów i
korzyści (CBA), które zostały przeprowadzone w
dwóch wersjach: wersji okrojonej - dla działań o
charakterze strategicznym, oraz w wersji pełnej obejmującej wszystkie działania rekomendowane do
wdrożenia w obszarach problemowych.
Podsumowanie działań i ich priorytety
12.
12.1. Opis metodyki budowy i oceny wariantów
Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje działań zgłoszonych
w ramach prac zespołów planistycznych zlewni, dla każdego regionu wodnego i obszaru dorzecza,
zdefiniowano działania, które w efekcie zapewnią osiągnięcie celów głównych i szczegółowych.
Działaniom nietechnicznym oraz technicznym zostały nadane priorytety, odzwierciedlające charakter
zagrożenia i problematykę powodzi. Weryfikacja i uzasadnienie przyjętych celów głównych
i szczegółowych, dla każdego regionu wodnego i obszaru dorzecza, następowała w drodze
formułowania i oceny wariantów planistycznych. Wariant planistyczny to zestaw niezależnych lub
powiązanych ze sobą działań, prowadzących do osiągnięcia wskazanych celów, przy założeniu
określonego poziomu bezpieczeństwa powodziowego i sposobie zarządzania ryzykiem powodziowym.
Formułowanie wariantów planistycznych bazuje zatem na dokonaniu wyboru działań ograniczających
ryzyko powodziowe (które mogą zmniejszyć, zneutralizować lub rozłożyć w czasie zdiagnozowane
problemy) oraz przypisaniu działań do celów.
Wariant zerowy
Wariant zerowy opiera się na założeniu braku działań podejmowanych przez administratorów
urządzeń i budowli przeciwpowodziowych, mających na celu jakąkolwiek poprawę obecnej sytuacji,
a jedynie pozostawienie w obecnym zakresie rodzajowym i przestrzennym infrastruktury
przeciwpowodziowej oraz sterowanie wielkością powodzi w ramach obowiązujących przepisów.
W wariancie zerowym nie zakłada się zatem realizacji działań inwestycyjnych, ani ponoszenia
corocznych nakładów o charakterze utrzymaniowym, przewiduje się jedynie ponoszenie niezbędnych
kosztów eksploatacyjnych, związanych z użytkowaniem istniejących obiektów.
Wariant ten odzwierciedla aktualny stan zagrożenia i ryzyka powodziowego zgodnie
z przeprowadzoną analizą zagrożenia i ryzyka powodziowego opisaną w rozdziałach 6 i 7 PZRP.
W odniesieniu do stref zagrożenia powodziowego, przedstawionych na MZP i MRP, wykonanych
w 2013r., wariant zerowy uwzględnia dodatkowo przedsięwzięcia zrealizowane do roku 2014. Listę
przedsięwzięć uwzględnionych w wariancie zerowym przedstawia poniższa tabela.
Tabela 46. Działania techniczne o strategicznym znaczeniu, uwzględnione w wariancie zerowym
L.p.
172
ID
Nazwa Projektu
Rzeka
26
1_110_W
Remont wałów Kanału Elbląskiego L km 0+000÷1+950, P km 0+000÷1+950,
gm. Elbląg, woj. warmińsko-mazurskie
Elbląg/Kan. Elbląski
27
1_119_W
Zabezpieczenie przeciwpowodziowe polderu 43 Rubno, gm. Elbląg
Zalew Wiślany/Zatoka
Elbląska
28
1_118_W
29
1_80_W
30
1_86_W
31
1_83_W
32
1_84_W
33
1_85_W
34
1_87_W
35
1_86_W
36
1_99_W
Rozbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Cieplicówki km
0+000÷4+650 wał prawy, km 0+000÷5+400 wał lewy, gmina Elbląg
CO2a Przebudowa systemu przeciwpowodziowego prawego brzegu rzeki
Elbląg - rejon od rzeki Fiszewki- lokalizacja od ujścia rzeki Fiszewki do
mostu w Alei Tysiąclecia
CO4.1. Przebudowa wałów czołowych jeziora Drużno, polder 42 Gronowo
Górne, gm. Elbląg
C04.3. Przebudowa wałów czołowych jeziora Drużno, polder 62 Janów, gm.
Elbląg
C04.4. Przebudowa wałów czołowych jeziora Drużno, polder 76 Nowe
Dolno, gm. Markusy
C04.5. Przebudowa wałów czołowych jeziora Drużno, poldery 73 Topolno i
75 Stankowo, gm. Markusy
C04.6. Przebudowa wałów czołowych jeziora Drużno,polder 72 Dłużyna gm.
Elbląg
C04.7. Przebudowa wałów czołowych jeziora Drużno,polder 71 Dłużyna gm.
Elbląg
DE09 Przebudowa wałów rzeki Wąska
Cieplicówka
Cieplicówka
J. Drużno
J. Drużno
J. Drużno
J. Drużno
J. Drużno
J. Drużno
Wąska
L.p.
ID
37
1_77_W
38
1_116_W
39
40
41
42
1_130_W
1_132_W
1_82_W
1_800_W
43
1_131_W
44
1_16_W
45
1_16_W
46
1_215_W
47
1_5_W
48
1_221_W
49
-
50
1_239_W
51
1_30_W
52
1_232_W
53
1_47_W
Nazwa Projektu
„CO1 Przebudowa systemu przeciwpowodziowego na prawym brzegu rzeki
Elbląg - przebudowa wałów rzeki Elbląg od rzeki Babicy, lokalizacja od
ujścia rzeki Babicy do granicy miasta Elbląg”.
Regulacja rzeki Elszki w km 0+000÷11+740 wraz z remontem istniejących
obwałowań L 0+000÷4+875 P 0+000÷0+290, gm. Elbląg i Pasłęk
Przebudowa koryta rzeki Dzierzgoń
Przebudowa koryta rzeki Wąska
C04.2 Przebudowa wałów j. Drużno pld 70
Przebudowa Kanału Raduni na terenie miasta Gdańska
Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław - Etap I - RZGW
Gdańsk: Przebudowa koryta rzeki Motława
Modernizacja wału przeciwpowodziowego Niziny Ciechocińskiej od km
0+000 do km 12+000 - Etap I od km 0+000 do km 8+505
Modernizacja wału przeciwpowodziowego Niziny Ciechocińskiej od km
0+000 do km 12+000 - Etap II od km 8+505 do km 12+000
Przebudowa wału przeciwpowodziowego miejskiej Niziny Chełmińskiej w km
21+250 ÷ 43+890 etap I, m. Chełmno, gm. Chełmno, pow. Chełmno, gm.
Grudziądz, pow. Grudziądz
Przebudowa wału przeciwpowodziowego Dolnej Niziny Toruńskiej w km
0+000 ÷ 25+000 ETAP I, gm. Zawieś Wielka, pow. Toruń
Przebudowa wału przeciwpowodziowego Sartowice – Nowe, odcinek od km
10+600 do km 16+000 gmina Dragacz, pow. Świecki.
Zabezpieczenie przeciwpowodziowe portu Kąty Rybackie
Wał Morski – odbudowa na odcinku od km 5+280 – 5+980, gm. Kosakowo,
powiat Puck, woj. pomorskie
Ochrona przeciwpowodziowa Gardna V-VI, gm. Ustka, Smołdzino, pow.
słupski, woj. pomorskie
Kanał Łyski – odbudowa koryta kanału w km 0+000 – 5+740, lewego wału
przeciwpowodziowego w km 0+000 – 3+420 i budowli piętrzącej w km
2+410, gm. Puck, powiat Puck, m. Reda, powiat Wejherowo, woj. pomorskie
DW01 Rzeka Tuga – odbudowa lewego wału przeciwpowodziowego w km
12+900 -20780 (7,88km)
Rzeka
Elbląg
J. Drużno/Elszka
Dzierzgoń
Wąska
J.Drużno
Kanał Raduni
Motława
Wisła
Wisła
Wisła
Wisła
Wisła
Zalew Wiślany
Morze Bałtyckie
(Zatoka Pucka)
J. Garno,
rzeka Błotnica,
Grabownica
Kanał Łyski
Tuga
Wariant zerowy stanowi wariant bazowy, do którego odnoszone są efekty podnoszące skuteczność
działań przeciwpowodziowych, przewidziane w kolejnych analizowanych wariantach. Na potrzeby
analizy kosztów i korzyści społecznych (CBA) oszacowano coroczny przyrost strat powodziowych
powstałych z uwagi na niewłaściwy stan techniczny (pogarszająca się funkcjonalność) urządzeń
przeciwpowodziowych i postępującą degradację tego stanu. Uwzględniono także wzrost zagrożenia
powodziowego wynikającego ze zmian klimatu, a także wzrost wartości majątku znajdującego się
w obszarze zagrożenia powodziowego wynikającego ze wzrostu gospodarczego kraju i braku
odpowiednich przepisów skutecznie ograniczających rozwój gospodarczy tych obszarów.
Wariant utrzymaniowy
Metodyka formułowania wariantu utrzymaniowego opiera się na oszacowaniu i zaprognozowaniu na
kolejne lata pożądanej wysokości corocznych kosztów utrzymania infrastruktury przeciwpowodziowej
istniejącej w 2014 roku.
Przy identyfikacji wariantu utrzymaniowego określenie „utrzymanie infrastruktury przeciwpowodziowej”
definiowane jest jako bieżące nakłady finansowe na pożądanym przez eksploatatora poziomie, w celu
zachowania stanu tej infrastruktury określonego standardem. Oznacza to, iż zostały
zarekomendowane coroczne nakłady utrzymaniowe na poziomie niezbędnym i pożądanym, a nie na
poziomie dotychczas ponoszonych nakładów utrzymaniowych (ze względu na fakt, że obecnie
remonty infrastruktury realizowane są na niewystarczającym poziomie). Zakłada się, że nakłady
utrzymaniowe powinny być ponoszone na podstawie szacunku tzw. amortyzacji technicznej, czyli
faktycznego zużycia środków trwałych. Coroczne koszty utrzymaniowe zaprognozowano w stałej
kwocie, a ich poziom wynika z przewidywanego okresu użytkowania poszczególnych kategorii
istniejących budowli przeciwpowodziowych w kraju (Tabela 47). Koszty odtworzenia infrastruktury,
mające charakter inwestycji, nie są ujęte w wariancie utrzymaniowym, przyjmuje się jednak założenie
o ponoszeniu kosztów odtworzenia w okresie analizy, dzięki czemu ma miejsce zastępowanie
173
zużytych składników budowli składnikami nowymi, w zależności od potrzeb, tj. w momencie braku
możliwości dalszej eksploatacji danego składnika lub całej budowli.
Etap 1 Gromadzenie danych.
W pierwszej kolejności zgromadzono dane na temat wartości majątku brutto oraz średniorocznych
kosztów remontów i odtworzeń z ostatnich 5 lat w odniesieniu do infrastruktury przeciwpowodziowej
istniejącej w 2014 roku dla szeregu kategorii obiektów i budowli użytkowanych przez operatorów
infrastruktury przeciwpowodziowej:



Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej,
Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych
Urzędów Morskich
Etap 2 Szacunek przewidywanego okresu użytkowania.
Kolejnym krokiem było oszacowanie przewidywanego okresu użytkowania obiektów i budowli
hydrotechnicznych służących ochronie przeciwpowodziowej będących w administracji RZGW, ZMiUW
i Urzędów Morskich wg następujących kategorii obiektów i budowli:
Tabela
47.
Przewidywany okres
hydrotechnicznych.
użytkowania
przeciwpowodziowych
Kategoria obiektów
Budowle regulacyjne
Bulwary
Jazy
Kanały i cieki
Kierownice w ujściach rzek do morza, wrota
przeciwsztormowe
Pompownie
Poldery przeciwpowodziowe, suche zbiorniki
przeciwpowodziowe
Wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami
związanymi z nimi funkcjonalnie
Wrota przeciwpowodziowe
Zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę
powodziową
Elektrownie
Pochylnie, baza postojowa
obiektów
i
budowli
Przewidywany
okres użytkowania
[lata]
25
25
80
60
40
20
80
80
20
80
15
80
Etap 3 Szacunek rocznych kosztów utrzymania.
174
Roczne koszty remontów, jakie są pożądane w celu zachowania stanu infrastruktury na wyjściowym
poziomie, zostały oszacowane jako iloraz wartości majątku brutto i przewidywanego okresu
użytkowania w latach. Na podstawie kosztów historycznych z ostatnich 5 lat, otrzymanych od
poszczególnych operatorów infrastruktury obliczono, iż 20% wydatków ponoszonych na zachowanie
majątku w niepogorszonym stanie, dotyczących zarówno odtworzeń, jak i remontów, stanowią koszty
remontów. Koszty utrzymaniowe przedstawione w wariancie utrzymaniowym zawierają w sobie tylko
koszty remontów. Koszty o charakterze odtworzeniowym (tj. odtworzenia funkcjonalności) ujęto z kolei
w wariancie technicznym. Koszty eksploatacyjne poza remontami nie są uwzględnione w poniższych
rozważaniach, choć oczywiście będą ponoszone tak jak dotychczas.
Suma pożądanych kosztów remontów obiektów i budowli hydrotechnicznych będących w administracji
Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej oraz Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych
w obszarze Regionu Wodnego Dolnej Wisły przedstawia się następująco:
Tabela 48. Majątek RZGW Gdańsk
Lp.
1
2
3
4
5
Kategoria
Budowle regulujące
Wartość zużycia obiektu
Jazy
Wrota przeciwpowodziowe
Elektrownia
Pochylnie, baza postojowa
Przewidywany
okres
użytkowania
25
80
20
15
80
SUMA
Wartość
początkowa
(tys. zł)
3 265 390
Roczne
koszty
utrzymania
(tys. zł)
26 123
363 702
909
7 426
74
458 010
6 107
67 213
4 161 741
168
33 381
Suma pożądanych kosztów utrzymaniowych obiektów i budowli hydrotechnicznych będących
w administracji Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły na tle
całych województw przedstawia się następująco:
Tabela 49. Majątek ZMiUW w Regionie Wodnym Dolnej Wisły
Kategoria obiektów
Pompownie
Wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami
związanymi z nimi funkcjonalnie
Zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę
powodziową
Inne
Przewidywany
okres
użytkowania
[lata]
20
80
Wartość
początkowa
Roczne koszty
utrzymania
(tys. zł)
(tys. zł)
275 386
2 754
201 834
505
80
3 776
9
60
SUMA
303 441
1 517
784 437
4 785
Powyższe dane pozyskano od poszczególnych administratorów obiektów w poszczególnych
kategoriach.
Zinwentaryzowano również budowle i urządzenia będące w administracji Urzędu Morskiego w Gdyni
(z Urzędu Morskiego w Słupsku nie otrzymano informacji).
175
Tabela 50 Majątek Urzędu Morskiego w Gdyni
Lp.
1
Kategoria
Budowle regulujące
2
3
Wały przeciwpowodziowe wraz z
obiektami związanymi z nimi
funkcjonalnie
Przewidywany
okres
użytkowania
25
80
(tys. zł)
37 360
Roczne
koszty
utrzymania
(tys. zł)
1 494
25 543
319
System zabezpieczeń
Wartość
początkowa
80
SUMA
1 097
14
64 000
1 827
Suma wartości budowli i urządzeń przeciwpowodziowym w Regionie Wodnym Dolnej Wisły wynosi ok
5 mld zł. Minimalne rekomendowane roczne koszty remontów (bez kosztów odtworzeniowych, które
zostały ujęte w wariancie technicznym oraz z wyłączeniem kosztów eksploatacyjnych) w celu
zachowania stanu infrastruktury na wyjściowym poziomie, oszacowane jako 20% kwoty wynikającej
z ilorazu wartości majątku brutto i przewidywanego okresu użytkowania w latach, wynoszą ok. 40 mln
zł.
Zdefiniowano ponadto wariant nietechniczny, zawierający działania nietechniczne (N) oraz działania
wspierające (Nwspierające) oraz warianty techniczne, które razem z działaniami nietechnicznymi
tworzą tzw. warianty kombinowane.
Zidentyfikowane działania będące składową wariantów technicznych, stanowiące możliwe do
zastosowania rozwiązania problemów występujących w danej zlewni, składają się z dwóch kategorii:
I.
Odtworzenie Funkcjonalności systemu przeciwpowodziowego (OF)
Odtworzenie funkcjonalności jest rozumiane jako jednorazowe działanie o charakterze nakładów
inwestycyjnych, mające na celu odbudowę pożądanego przez eksploatatora poziomu technicznego /
funkcjonalności istniejących obiektów przeciwpowodziowych oraz likwidację wieloletnich zaniedbań
i przygotowanie infrastruktury do dalszych bieżących działań eksploatacyjnych i ponoszenia
corocznych kosztów utrzymaniowych.
II.
Działania Techniczne Rozwojowe (TR Nowe)
Drugą kategorią działań technicznych dla obszarów problemowych są działania techniczne
rozwojowe, które zawierają nowe inwestycje, niedotyczące odtworzenia istniejącej infrastruktury.
Z powyżej wymienionych, różnych kategorii działań technicznych i nietechnicznych utworzono
warianty planistyczne. Każdy wariant planistyczny zawiera działanie wybrane w drodze analizy
wielokryterialnej (TR Nowe 1 lub TR Nowe 2 lub Nietechniczne) oraz działania nietechniczne
wspierające i działania o charakterze odtworzenia funkcjonalności lub alternatywy odtworzenia
funkcjonalności. Warianty planistyczne zostały zagregowane na poziomie regionów wodnych oraz
obszarów dorzeczy.
176
Zarówno dla działań o charakterze odtworzenia funkcjonalności, jak i dla działań technicznych
rozwojowych zidentyfikowano rozwiązania alternatywne, zastosowano jednakże odmienne podejście:
dla oceny efektywności działań, zdefiniowanych jako możliwe do zastosowania rozwiązania
o charakterze odtworzenia funkcjonalności, dokonano uproszczonej oceny efektywności hydraulicznej
oraz akceptowalności środowiskowej, z kolei analiza wielokryterialna została przeprowadzona dla
możliwych do zastosowania rozwiązań w ramach działań technicznych rozwojowych i
nietechnicznych. Przedmiotem analizy wielokryterialnej są bowiem warianty rozwiązań w obszarach
problemowych, a jej celem jest dokonanie wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania, z
uwzględnieniem zlewniowego podejścia do zarządzania ryzykiem powodziowym. Takie podejście
zapewnia, że ocenie poddane zostały poszczególne rozwiązania problemu w danym obszarze
problemowym/obszarach problemowych, a nie sumy działań. Analizy te uwzględniają powiązania
hydrauliczne pomiędzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie możliwość rozwiązania problemu
na wyższym poziomie planistycznym.
W kontekście powyższego podejścia istotne jest uchwycenie efektu wdrożenia danego rozwiązania
i porównanie efektu tego rozwiązania z efektem rozwiązania alternatywnego. W ten sposób uniknięto
łącznej oceny, obejmującej szereg działań, ponieważ taka łączna ocena mogłaby prowadzić do
zaburzenia wyniku – mianowicie większy wpływ na wynik oceny miałyby działania bardziej efektywne
i tym samym byłaby możliwość nie wychwycenia działań nieefektywnych, które byłyby
rekomendowane do realizacji tylko dlatego, że byłyby oceniane łącznie z działaniami efektywnymi.
Ocena efektywności wariantów planistycznych, stanowiących sumę rekomendowanych działań dla
poszczególnych regionów wodnych (a także obszarów dorzeczy), została dokonana w ramach analizy
kosztów i korzyści społecznych. Efekty podnoszące skuteczność działań przeciwpowodziowych,
przewidziane w analizowanych wariantach (utrzymaniowym, nietechnicznym i technicznym
/kombinowanym), oceniono w ramach analizy kosztów i korzyści społecznych, na podstawie
obliczonej różnicy pomiędzy prognozowanymi średniorocznymi stratami powodziowymi w wariancie
zerowym oraz niższymi od nich średniorocznymi stratami powodziowymi w pozostałych wariantach.
Poniższy schemat zawiera podsumowanie algorytmu formułowania wariantów planistycznych:
Rysunek 24. Algorytm formułowania wariantów planistycznych
Legenda:
𝑇𝑅 𝑁𝑜𝑤𝑒 1, 2
𝑁
𝑁𝑤𝑠𝑝𝑖𝑒𝑟𝑎𝑗ą𝑐𝑒
𝑂𝐹
𝑀𝐶𝐴
𝑊𝑃 1, 2
działania rozwojowe techniczne - możliwe rozwiązania problemu: działania
21-27 oraz 29; dla ochrony brzegu morskiego działania 53 - 69
działania nietechniczne zakwalifikowane do wdrożenia jako komplementarne
w stosunku do Technicznych. Są to działania: 1-3; 9; 18-20; 30-36
działania nietechniczne towarzyszące za każdym razem działaniom
technicznym: 4-8; 10-17; 28; 37-41; 42-52
działania o charakterze odtworzenia funkcjonalności: działania 24 i 29
analiza wielokryterialna
wariant planistyczny 1, 2
177
12.2. Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym
Podstawowym celem strategicznym zarządzania ryzykiem powodziowym jest obniżenie poziomu
ryzyka powodziowego w regionie wodnym, poprzez podjęcie działań nietechnicznych ograniczających
wrażliwość obszarów szczególnego zagrożenia powodzią oraz działań wzmacniających wszystkie
elementy systemu zarządzania ryzykiem powodziowym.
Długoterminowym celem strategicznym jest zredukowanie liczby zagrożonych mieszkańców do zera
(dla powodzi o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia - p=1%). Zadanie to jest niemożliwe do
osiągnięcia w perspektywie najbliższych 6, a nawet 12 lat, stąd w okresie pierwszego cyklu
planistycznego celem jest zredukowanie tej liczby oraz jednoczesne objęcie pozostałych osób
zagrożonych specjalnie przygotowanymi planami działań w ramach prewencji, a także reagowania na
występujące zagrożenie.
Program działań strategicznych planowanych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły obejmuje
w szczególności:
 Wprowadzenie nowych zasad zagospodarowania stref zagrożenia powodziowego,
polegających na zwiększeniu retencji wód na terenach przeznaczonych pod zabudowę poprzez
opracowanie oraz wdrożenie odpowiednich przepisów prawnych oraz programów
wspomagających ich finansowanie, których zadaniem będzie
ograniczenie wzrostu
zagospodarowania, w tym przewidywanych strat a także zabezpieczenie społeczności przed
nadmiernym ryzykiem;
 Ograniczenie istniejącego zagospodarowania poprzez sukcesywne wycofywanie zabudowy
mieszkaniowej i wrażliwej infrastruktury gospodarczej z tych stref lub zmianę funkcji obiektów
zlokalizowanych w strefie zagrożenia na mniej wrażliwą,
 Wdrożenie reformy organizacyjnej jednostek odpowiedzialnych za gospodarkę wodną, w tym za
zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego;
 Wdrożenie MZP i MRP do planowania przestrzennego dla ograniczenia wrażliwości obszarów
zagrożonych powodziami i przygotowanie oraz wdrożenie wytycznych „Lokalizacyjne i
techniczne aspekty zabudowy na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi”, które
mają na celu powstrzymanie zwiększania ryzyka powodziowego poprzez unikanie wzrostu
zagospodarowania obszarów szczególnego zagrożenia powodzią, określenie warunków
zagospodarowania obszarów chronionych obwałowaniami oraz poprzez określenie warunków
zagospodarowania na obszarach o niskim prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi.
 Ograniczenie wrażliwości obiektów poprzez wdrożenie i przygotowanie przepisów budowlanych
regulujących zasady wykonania i odbioru nowych obiektów, ale także zasady dostosowywania
istniejących obiektów do ich eksploatacji na terenach zagrożonych powodzią. Dotyczy to
zarówno konstrukcji obiektów jak i stosowanych materiałów (np. odpornych na zalania wodą
powodziową dla kondygnacji poniżej rzędnej lustra wody powodziowej), ale także zasad
stosowania zabezpieczeń budynków przed penetracją wody powodziowej (np. przegród
mobilnych). Do tej grupy można także zaliczyć przepisy regulujące zasady budowania
zabezpieczeń chroniących budynki i budowle przed płynącą krą lodową lub innymi obiektami
niesionymi/wleczonymi przez wody powodziowe (pnie drzew, konstrukcje drewniane itp.).
 Budowa i wdrożenie systemu ubezpieczeń od strat powodziowych.
178
 Budowa i rozwój systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami pojawiającymi się
atmosferze i hydrosferze, w tym szczególnie powodzi konwencjonalnych, roztopowych
i zatorowych. Wzmocnienie systemu ostrzegania wymaga rozwoju podsystemu prognozowania
zjawisk atmosferycznych zarówno dla całego kraju jak również poszczególnych jego regionów,
ale także prognozowania dedykowanego określonym subregionom o szczególnym znaczeniu
dla ochrony przeciwpowodziowej. Rozwój prognoz wymaga stworzenia mechanizmów
zapewniających centra naukowe badaniami naukowymi ukierunkowanymi na badania zjawisk
w atmosferze i hydrosferze dla wypracowania efektywnych metod ich modelowania dla
efektywnego prognozowania występowania niebezpiecznych zdarzeń skutkujących między
innymi powodziami. Sprawny system ostrzegania wymaga także budowy i ciągłego
doskonalenia platformy służącej ostrzeganiu i informowaniu odpowiednich służb reagowania
kryzysowego oraz zagrożonego społeczeństwa o prognozowanych lub już występujących
warunkach powodziowych.
 Budowa i doskonalenie systemu reagowania na powódź, poprzez:
-
Wzmacnianie krajowych,
reagowanie na powódź;
regionalnych
i
lokalnych
struktur
odpowiedzialnych
za
-
Budowę i doskonalenie krajowych, regionalnych i lokalnych planów zarządzania akcją
przeciwpowodziową, w tym opartych na wygenerowanych scenariuszach zagrożenia
powodziowego spowodowanych awariami obiektów piętrzących stale lub okresowo wodę
(wałów przeciwpowodziowych);
-
Budowę i ciągłe udoskonalanie systemu pomocy zdrowotnej i sanitarnej;
-
Budowę i upowszechnianie planów ewakuacji ludności, w tym wyznaczanie miejsc
ewakuacji dla ludności i inwentarza;
-
Gromadzenie i udostępnianie danych o akcjach przeciwpowodziowych oraz
o zarejestrowanych szkodach powodziowych, w tym także wynoszenie znaków wielkiej
wody (zaznaczanie na budynkach i budowlach poziomu wód historycznych)
 Budowa i doskonalenie systemu odbudowy zniszczeń powodziowych, poprzez:
-
Wzmacnianie krajowych, regionalnych i lokalnych struktur odpowiedzialnych za odbudowę
zniszczeń powodziowych;
-
Gromadzenie i udostępnianie danych o przeprowadzonych działaniach w ramach
odbudowy zniszczeń powodziowych wraz ewidencją poniesionych kosztów;
 Budowa i doskonalenie systemu edukacyjnego podnoszącego świadomość i kompetencje
społeczeństwa zamieszkującego obszary zagrożone powodzią, w tym między innymi:
popularyzacja map zagrożenia i ryzyka powodziowego, planów zarządzania akcją
przeciwpowodziową oraz planów ewakuacji mieszkańców, a także nakłanianie mieszkańców
do sporządzania „rodzinnych planów reagowania na zagrożenie powodziowe”
 Stworzenie systemu finansowania działań strukturalnych i niestrukturalnych ze szczególnym
uwzględnienie zapewnienia źródeł finansowania dla utrzymania systemu przeciwpowodziowego
na stałym poziomie funkcjonalności. Wieloletnia praktyka zarządzania gospodarką wodną
wskazuje bowiem na zagrożenie braku zasobów na utrzymanie infrastruktury
przeciwpowodziowej w należytym stanie technicznym zapewniającym jej pożądany poziom
funkcjonalności.
 Modyfikacja zasad użytkowania istniejących zbiorników wielofunkcyjnych dla zwiększenia
retencji powodziowej.
 Wzmocnienie i przebudowa wałów przeciwpowodziowych o stanie zagrażającym lub mogącym
zagrażać bezpieczeństwu, chroniących obszary zurbanizowane oraz gospodarczo rozwinięte,
planowane w perspektywie długoterminowej. W cyklu najbliższych 6 lat wyselekcjonowano
odcinki wałów chroniących obszary o największej wrażliwości i zaplanowane ich wzmocnienie
lub przebudowę. Postuluje się aby odcinki wałów miały system monitorowania ich stanu
bezpieczeństwa aby można było podjąć akcje ratunkowe ze stosownym wyprzedzeniem.
Zaplanowano także listę preferowanych przedsięwzięć polegających na przebudowie tych
179
odcinków wałów, które prowadzone będą przy jednoczesnym zwiększaniu przestrzeni dla rzeki,
zapewniając wzrost retencji dolinowej i obniżenie poziomu wód powodziowych. Założono, że
wszystkie przedsięwzięcia polegające na przebudowie wałów przeciwpowodziowych wymagać
będą analizy opcji gdzie rozważanymi opcjami będą działania „oddające przestrzeń rzece”
Kilkudziesięcioletnie zapóźnienia związane z budową i utrzymaniem systemu ochrony
przeciwpowodziowej w Regionie Wodnym Dolnej Wisły stanowią przyczynę wysokości średnio
rocznych strat oszacowanych na poziomie 37 mln zł. Region Wodny Dolnej Wisły charakteryzuje się
znacznym majątkiem znajdującym się w strefie szczególnego zagrożenia powodziowego (9 mld zł)
narażonym na zniszczenie. Straty spowodowane powodzią 10% oszacowano na kwotę 1,0 mld zł.
Długofalowym celem strategicznym zarządzania ryzykiem powodziowym jest redukcja strat do
poziomu uzasadnionego ponoszonymi wydatkami. W okresie najbliższych 6 lat, ze względu na
ogromne zapóźnienia, celem jest ograniczenie poziomu zagrożenia powodziowego i potencjalnych
negatywnych konsekwencji powodzi w obszarach o zidentyfikowanym największym ryzyku
powodziowym poprzez podjęcie koniecznych działań technicznych, stanowiących wzmocnienie
działań nietechnicznych. Przedsięwzięcia te powinny koncentrować się na ograniczeniu zagrożenia
powodziowego poprzez:
 Wzmocnienie i przebudowa wałów przeciwpowodziowych o stanie zagrażającym lub mogącym
zagrażać bezpieczeństwu, chroniących obszary zurbanizowane oraz gospodarczo rozwinięte,
planowane w perspektywie długoterminowej. W cyklu najbliższych 6 lat wyselekcjonowano
odcinki wałów chroniących obszary o największej wrażliwości i zaplanowane ich wzmocnienie
lub przebudowę. Postuluje się aby odcinki wałów miały system monitorowania ich stanu
bezpieczeństwa aby można było podjąć akcje ratunkowe ze stosownym wyprzedzeniem.
Zaplanowano także listę preferowanych przedsięwzięć polegających na przebudowie tych
odcinków wałów, które prowadzone będą przy jednoczesnym zwiększaniu przestrzeni dla rzeki,
zapewniając wzrost retencji dolinowej i obniżenie poziomu wód powodziowych. Założono, że
wszystkie przedsięwzięcia polegające na przebudowie wałów przeciwpowodziowych wymagać
będą analizy opcji gdzie rozważanymi opcjami będą działania „oddające przestrzeń rzece”
i niedopuszczenia do transferu ryzyka powodziowego;
 Realizacja
inwestycji
polegającej
na
odbudowie
funkcjonalności
obiektów
przeciwpowodziowych, które w wyniku zaniedbań spowodowanych brakiem środków na ich
utrzymanie straciły swoją pierwotną funkcjonalność i często stanowią dodatkowe źródło
zagrożenia (modernizacja stacji pomp, przebudowa koryt rzek, a także budowa nowych
obiektów takich jak:, budowa wrót sztormowych, wykonanie nowych budowli upustowych czy
budowa ostróg na Wiśle;
 Zakup floty lodołamaczy w ilości niezbędnej dla prowadzenia efektywnej akcji usuwania zatorów
lodowych i śryżowych. W Regionie Wodnym Dolnej Wisły zidentyfikowano duże zagrożenie
powodziowe związane z występowaniem zagrożenia powodziowego od zatorów lodowych, stąd
działaniem strategicznym jest zapewnienie dobrych warunków prowadzenia akcji lodołamania i
bezpiecznego odprowadzania kry lodowej, poprzez zapewnienie zdolności żeglugowej na
odcinkach zatorogennych;
 Ochrona naturalnych jak i technicznych form ochrony brzegów morskich co zaliczyć należy do
działań strategicznych, jako że w Regionie Wodnym Dolnej Wisły występuje złożony charakter
zagrożenia pochodzący zarówno od rzeki jak i od wód morskich;
180
Przygotowanie
dokumentacji
technicznych
dotyczących
działań
przeciwpowodziowych
w szczególności dotyczących realizacji stopnia wodnego poniżej Włocławka, przebudowy ujścia Wisły,
rekonstrukcji ostróg na Wiśle oraz ochrony zabudowy miejskiej.
12.3. Opis wybranego rozwiązania
Wybrane rozwiązanie stanowi sumę preferowanych działań dla obszarów problemowych,
zidentyfikowanych na podstawie analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego
oraz strat, w stosunku do których zidentyfikowano konieczność zastosowania jednego lub więcej
działań technicznych, nietechnicznych lub kombinowanych, w tym działań polegających na
odtworzeniu funkcjonalności istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej.
W ramach przygotowania Projektu Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, przeanalizowana
została specyfika obszaru Regionu Wodnego Dolnej Wisły, pod kątem ryzyka powodziowego.
W ramach tej analizy, uwzględnione zostały uwagi odnośnie lokalnego ryzyka powodziowego,
zgłaszane przez reprezentantów poszczególnych gmin, biorących udział w procesie planistycznym.
Na podstawie zgromadzonych danych o charakterze regionalnym i lokalnym, zidentyfikowano, główne
kierunki działań, jakie należy podjąć w regionie wodnym, w celu obniżenia obecnego ryzyka
powodziowego. Zgromadzone dane zostały następnie skonfrontowane z wynikami analiz
przeprowadzonych na podstawie Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego (WORP). Po
zidentyfikowaniu głównych problemów oraz obszarów o największym znaczeniu dla zmniejszenia
ryzyka powodziowego w regionie, poddano selekcji szereg działań o charakterze technicznym oraz
nietechnicznym, które uznano za priorytetowe.
Dobór konkretnych działań technicznych, bazował na analizie inwestycji zgromadzonych
w MasterPlanach, innych dokumentach planistycznych oraz inwestycji zgłaszanych podczas spotkań
z członkami: Zespołów Planistycznych Zlewni, Grupy Planistycznej i Komitetu Sterującego.
Lista ta została następnie poddana ocenie pod kątem możliwości realizacji działań, przy wykorzystaniu
metody SMART, z wyłączeniem niektórych jej reguł, związanych m.in. ze stanem przygotowania
inwestycji. W przypadku działań mających znaczny wpływ na redukcję ryzyka powodziowego,
zaproponowano wykonanie opracowań koncepcyjnych.
Zestaw wybranych w ten sposób działań zgrupowano w warianty planistyczne dla poszczególnych
obszarów problemowych. Formułowanie wariantów planistycznych polegało zatem na dokonaniu
wyboru działań ograniczających ryzyko powodziowe, które mogą zmniejszyć, zneutralizować lub
rozłożyć w czasie zdiagnozowane problemy oraz przypisaniu działań do celów.
Opisy obszarów problemowych zidentyfikowanych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, wraz
z uzasadnieniem charakteru i stopnia zagrożenia powodziowego, a także wraz z zestawieniem
wariantów i wykonanymi analizami (w tym analizy wielokryterialne), zostały ujęte w kartach HOTSPOT stanowiących załącznik nr 10.1 do niniejszego dokumentu.
Program proponowanych działań w Regionie Wodnym Dolnej Wisły uwzględnia przedsięwzięcia
rekomendowane, a ich całkowity koszt oszacowano na poziomie 1 142 500 tys. zł w przypadku
oddziaływania rzek oraz 108 250 tys. zł dla obszaru oddziaływania wód morskich.
Koszt całkowity działań, zaplanowanych w aktualnej 6-cio letniej perspektywie czasowej, w Regionie
Wodnym Dolnej Wisły wynosi łącznie 1 250 750 tys. zł.
W poniższych tabelach (Tabela 51, Tabela 52) przedstawiono listy inwestycji strategicznych, tj.
o najwyższym priorytecie - technicznych i nietechnicznych, przeanalizowanych i wpływających na
ograniczenie ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym.
Rozwinięcie poniżej zestawionych tabel zawiera załącznik nr 10.3 do niniejszego dokumentu,
uzupełnione o nazwę inwestora, źródła finansowania oraz typ działania i numer ID.
Ponadto utworzono listę działań buforowych, stanowiących załącznik nr 10.4. Na liście tej znalazły się
działania o charakterze przeciwpowodziowym, zlokalizowane na obszarach narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi, rekomendowane do wdrożenia po realizacji działań strategicznych,
w miarę dostępności środków finansowych.
181
Tabela 51. Działania strategiczne nietechniczne na I cykl planistyczny dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły
Inwestycje strategiczne - nietechniczne
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
1
2
3
Nazwa Inwestycji
Koszt całkowity
[PLN]
Koszt I cykl [PLN]
4
5
6
Koszt
kolejny
cykl [PLN]
7
1 900 000
1 900 000
0
100 000
100 000
0
8 000 000
8 000 000
0
Koncepcja retencji wód powodziowych powyżej miasta Słupsk oraz wdrożenie
rozwiązań wynikających z koncepcji
Koncepcja sposobu rolniczego użytkowania obszarów rolniczych zagrożonych
powodzią
1
Rzek Przymorza
Miasto Słupsk
2
Rzek Przymorza
3
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
4
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Reda
Opracowanie dot. możliwości przebudowy obiektów hydrotechnicznych na Kanale
Łyski i rzece Reda zwiększających ryzyko powodziowe na analizowanym obszarze.
200 000
200 000
0
5
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Sporządzenie koncepcji zabezpieczenia przed powodzią dla istniejącej zabudowy
osiedla Kaszczorek w gm. Toruń
500 000
500 000
0
6
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Bydgoszcz
Analizy wielowariantowe zabezpieczenia powodziowego Bydgoszczy, polegające na
zmianie zasad gospodarowania wodą na zbiorniku Koronowo, z uwzględnieniem
zdolności przepustowej obiektów hydrowęzła bydgoskiego
100 000
100 000
0
7
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Świecie
Stosowanie mobilnych systemów ochrony przed powodzią na obszarze zagrożonym
gm. Świecie w km 5+600 - 6+800
5 500 000
5 500 000
0
8
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Gniew
Działania polegające na ograniczeniu wrażliwości obiektów i społeczności oraz
ograniczeniu istniejącego zagospodarowania - koncepcja zabezpieczenia lub
przeniesienia
100 000
100 000
0
9
Drwęcy i Osy
Miasto Brodnica
Wykonanie koncepcji ochrony przeciwpowodziowej miasta Brodnica z uwzględnieniem
zwiększenia retencji naturalnej w zlewni rzeki Drwęcy oraz Wel
500 000
500 000
0
10
Drwęcy i Osy
Nowe Miasto
Lubawskie
Wykonanie koncepcji ochrony przeciwpowodziowej Nowego Miasta Lubawskiego
poprzez retencję wód w zlewni rzeki Wel
500 000
500 000
0
11
Drwęcy i Osy
Grudziądz
Działania polegające na ograniczeniu wrażliwości obiektów i społeczności oraz
ograniczeniu istniejącego zagospodarowania - koncepcja zabezpieczenia lub
przeniesienia
100 000
100 000
0
Monitoring stacji pomp
Inwestycje strategiczne - nietechniczne
Koszt całkowity
[PLN]
Koszt I cykl [PLN]
Koszt
kolejny
cykl [PLN]
150 000
150 000
0
Koncepcja ochrony przed zagrożeniem powodziowym od morskich wód wewnętrznych
na obszarze Gdańska od terenów przyległych z uwzględnieniem modelowania dwóch
zamknięć sztormowych w optymalnych lokalizacjach na Martwej i Śmiałej Wiśle
1 300 000
1 300 000
0
Analiza zagrożeń i możliwości ochrony przed zagrożeniem powodziowym od morskich
wód wewnętrznych od Zalewu Wiślanego terenów przyległych w celu dostosowania
parametrów do wymagań wynikających z map zagrożenia
1 300 000
1 300 000
0
20 250 000
20 250 000
0
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
12
Rzek Przymorza/
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasta portowe
Koncepcja zabezpieczenia, zmiany funkcji lub przeniesienia istniejącego
zagospodarowania w pasie technicznym
13
Rzek Przymorza/
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasta portowe
14
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Tereny nad Zalewem
Wiślanym
Nazwa Inwestycji
SUMA:
Tabela 52. Działania strategiczne techniczne na I cykl planistyczny dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły
Inwestycje strategiczne - techniczne
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Nazwa Inwestycji
Koszt całkowity [PLN]
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
1
2
3
4
5
6
7
1
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Ochrona przed wodami powodziowymi dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej
ujścia do Zatoki – stopień wodny poniżej Włocławka - prace analityczne i
przygotowawcze.
20 000 000
20 000 000
0
2
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
ujścia do Zatoki - przebudowa ostróg na rzece Wiśle w km 933-847
75 000 000
75 000 000
0
3
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
ujścia do Zatoki - prace konserwacyjne na obszarze koryta wielkiej wody Dolnej Wisły
20 000 000
20 000 000
0
4
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Przebudowa stopnia wodnego Przegalina na rzece Martwa Wisła
20 000 000
20 000 000
0
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
5
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Budowa lodołamaczy dla RZGW Gdańsk - 4 lodołamacze
74 000 000
74 000 000
0
6
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Przebudowa ujścia Wisły etap II. Prace analityczne i przygotowawcze
4 000 000
4 000 000
0
7
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Przebudowa ujścia Wisły etap II. Realizacja
101 000 000
1 000 000
100 000 000
8
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
ujścia do Zatoki – przebudowa ostróg na rzece Wiśle w km 847-718
70 000 000
70 000 000
0
9
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Budowa nowych wrót sztormowych na rzece Tudze
20 000 000
20 000 000
0
10
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Bydgoszcz
Rewitalizacja Brdy skanalizowanej wraz z przebudową obiektów Bydgoskiego Węzła
Wodnego - etap II: Stopień Bydgoszcz
20 000 000
20 000 000
0
11
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Bydgoszcz
Rewitalizacja Brdy skanalizowanej wraz z przebudową obiektów Bydgoskiego Węzła
Wodnego - II etap: Stopień Czersko Polskie
20 000 000
20 000 000
0
12
Rzek Przymorza
Podwyższenie prawego wału rzeki Piaśnicy na wysokości Dębek (km 0+300-3+500)
2 200 000
2 200 000
0
13
Rzek Przymorza
Karwieńskie Błota - przebudowa urządzeń rozrządu wody, gm. Krokowa i m.
Władysławowo, pow. pucki, woj. pomorskie
2 000 000
2 000 000
0
14
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Wejherowo
Zwiększenie przepustowości rzeki Cedron poprzez pogłębienie koryta rzeki oraz
przebudowę budowli ograniczających bezpieczne przeprowadzenie wód powodziowych
w km 1+117, 1+430, 1+508
1 000 000
1 000 000
0
15
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Pruszcz
Gdański
Przebudowa wałów cofkowych na Strudze Gęś w odcinku ujściowym do Raduni na
terenie miasta Pruszcz Gdański oraz rzędnej prawego wału rzeki Raduni w km 9+100
na odcinku ok. 30 m
2 000 000
2 000 000
0
16
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Pruszcz
Gdański
Przebudowa brzegów rzeki Radunia: brzeg lewy w km 8+500 – 11+000, brzeg prawy w
km 9+700 – 11+000.
3 000 000
3 000 000
0
17
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa stacji pomp Olszanica, gmina Sadlinki, pow. kwidzyński, woj. pomorskie
5 000 000
5 000 000
0
18
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Odbudowa kanału Korzeniewskiego w km 0+000 do 6+300, gm. Kwidzyń, pow.
kwidzyński, woj. Pomorskie
4 000 000
4 000 000
0
Nazwa Inwestycji
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
19
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły Królewieckiej, wał lewy w km
0+000-7+600, wał prawy w km 0+000-7+000 oraz budowa nowego odcinka prawego
wału w km 7+000-9+800, gm. Sztutowo i Stegna, pow. nowodworski, woj. pomorskie
14 500 000
14 500 000
0
20
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Szkarpawy w km 0+000-9+000,
gm. Sztutowo, pow. nowodworski, woj. pomorskie
10 500 000
10 500 000
0
21
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów przeciwpowodziowych Kanału Juranda, wał lewy w km 2+1004+600, wał prawy w km 2+650-3+400 i 3+600-4+550, oraz renowacja kanału Juranda i
kanału Ulgi, gm. i miasto Malbork, pow. malborski, woj. pomorskie
9 000 000
9 000 000
0
22
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa prawego walu przeciwpowodziowego rzeki Tugi km 0+000 - 21+200, gm.
Stegna i Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie
12 000 000
12 000 000
0
23
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Tugi km 0+000-10+400, gm.
Stegna i Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie
9 400 000
9 400 000
0
24
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Nogat w km 0+000-7+700,
gmina Nowy Dwór Gdański, pow. nowowdworski, woj. pomorskie
4 000 000
4 000 000
0
25
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego Kanału Przekop rzeki Fiszewki w km
0+580 - 4+042, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie
4 000 000
4 000 000
0
26
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Budowa stacji pomp i odbudowa śluzy wałowej - Rybaki, gm. Subkowy, pow. tczewski,
woj. pomorskie
14 000 000
14 000 000
0
27
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Budowa stacji pomp Międzyłęż wraz z odbudową koryta kanału dopływowego - Kanał
Graniczny w km 0+000 - 1+000, gm. Pelplin, pow. tczewski, woj. pomorskie
8 000 000
8 000 000
0
28
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Odbudowa Kanału Jeziorniak II w km 0+000-5+410, gm. Gniew, Pelplin, pow. tczewski,
woj. pomorskie
2 000 000
2 000 000
0
29
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Odbudowa Kanału Jeziorniak I w km 0+000 - 2+000, gm. Gniew, Pelplin, pow. tczewski,
woj. pomorskie
1 000 000
1 000 000
0
30
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Szkarpawy w km 0+000-9+100,
gmina Stegna, Nowy Dwór gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie
9 000 000
9 000 000
0
31
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa lewego wału przeciwpowodziowego Kanału Malewskiego w km 0+0002+500, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj. pomorskie
2 500 000
2 500 000
0
Nazwa Inwestycji
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
32
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Fiszewki, wał lewy w km 13+79016+750, wał prawy w km 15+870-16+780, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj.
pomorskie
4 400 000
4 400 000
0
33
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Tyna Górna, wał lewy w km 17+58026+600, wał prawy w km 19+620-21+040, gm. Stare Pole, pow. malborski, woj.
pomorskie
12 000 000
12 000 000
0
34
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Budowa stacji pomp Gozdawa, gm. Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj.
pomorskie
7 000 000
7 000 000
0
35
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Budowa stacji pomp Komarówka, gm. Ostaszewo, pow. nowodworski, woj. pomorskie
5 000 000
5 000 000
0
36
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Kanał pompowy Kozi Rów do stacji pomp nr 39 Suchy Dąb umocnienie skarp, gmina
Suchy Dąb, powiat gdański, woj. pomorskie
2 000 000
2 000 000
0
37
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy i Czarnej Łachy, m. Gdańsk,
gm. Pruszcz Gdański, Suchy Dąb, Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie
23 160 000
23 160 000
0
38
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Budowa budowli odcinającej na Kanale Wysokim, gm. Cedry Wielkie, Pruszcz Gdański,
pow. gdański, woj. pomorskie
1 000 000
1 000 000
0
39
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Raduni, Kłodawy, Bielawy, m. Gdańsk i
m. Pruszcz Gdański, gm. Pruszcz Gdański, Suchy Dąb, Pszczółki, pow. gdański, woj.
pomorskie
23 160 000
23 160 000
0
40
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów przeciwpowodziowych Kanałów Śledziowego, Piaskowego,
Gołębiego, Wysokiego, gm. Pruszcz Gdański, Cedry Wielkie, pow. gdański, woj.
pomorskie
32 830 000
32 830 000
0
41
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa stacji pomp nr 7 Koszwały, gm. Cedry Wielkie, pow. gdański, woj.
pomorskie
7 500 000
7 500 000
0
42
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Gdańsk
Odbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Motławy na terenie miasta Gdańska od
km 4+850 do 7+510, miasto Gdańsk, woj. pomorskie
8 500 000
8 500 000
0
43
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa stacji pomp nr 13 Koszwały, gm. Cedry Wielkie, pow. gdański, woj.
pomorskie
7 500 000
7 500 000
0
44
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Kanał pompowy (A) do stacji pomp nr 25 Lędowo - umocnienie skarp, gm. Pruszcz
Gdański, pow. gdański, woj. pomorskie
3 400 000
3 400 000
0
Nazwa Inwestycji
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
45
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Rzeka Kłodawa -umocnienie skarp na dł. 4,9 km, gm. Pruszcz Gdański, pow. gdański,
woj. pomorskie
1 500 000
1 500 000
0
46
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Kanał Panieński – odbudowa koryta kanału w km 8+200 – 31+555 - gm. Nowy Dwór
Gdański, pow. nowodworski, gm. Nowy Staw i Malbork, pow. malborski, woj. pomorskie
5 900 000
5 900 000
0
47
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Pruszcz
Gdański
Ochrona przed powodzią dolin rzek Przymorza - przystosowanie koryt rzek do
przeprowadzania wód wezbraniowych: rzeka Radunia w km 0+000 + 6+300, 8+950 11+000
23 600 000
23 600 000
0
48
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Pruszcz
Gdański
Budowa zbiornika retencyjnego (B-1) na Potoku Borkowskim, budowa zbiornika
retencyjnego (W-1) na Potoku Św. Wojciecha, budowa zbiornika retencyjnego (R-1) na
Potoku Rotmanka, budowa zbiornika retencyjnego (JA-1) na Strudze Jagatowskiej
20 000 000
20 000 000
0
49
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Gdańsk
Budowa prawego wału Opływu Motławy od ul. Zawodników do ul. Elbląskiej na długości
600 m
2 000 000
2 000 000
0
50
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Gdańsk
Budowa zrzutu z Kanału Raduni (km 4+100) na wysokości ul. Serbskiej do rzeki
Motławy
30 000 000
30 000 000
0
51
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Gdańsk
Przebudowa pompowni polder Płonia
6 000 000
6 000 000
0
52
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Gdańsk
Przebudowa układu odwodnieniowego polder Olszynka
20 000 000
20 000 000
0
53
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Gdańsk
Przebudowa układu odwodnieniowego na Wyspie Sobieszewskiej
17 000 000
17 000 000
0
54
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Gdańsk
Przebudowa układu odwodnieniowego polder Rudniki
25 000 000
25 000 000
0
55
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasto Gdańsk
Wykonanie dodatkowego zrzutu wód z Kanału Raduni do rzeki Raduni poniżej Potoku
Rotmanka
10 000 000
10 000 000
0
56
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
C03.1 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe lewego brzegu rzeki Elbląg - Przebudowa
zabezpieczenia przeciwpowodziowego lewego brzegu rzeki Elbląg od ujścia rzeki
Fiszewki do Kanału Jagiellońskiego w granicach miasta Elbląg - na odcinkach od
Kanału Jagiellońskiego do Wyspy Spichrzów oraz odcinek od Wyspy Spichrzów do
ujścia rzeki Fiszewki.
30 000 000
30 000 000
0
Nazwa Inwestycji
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
57
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
C03.2 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe lewego brzegu rzeki Elbląg - Przebudowa
zabezpieczenia przeciwpowodziowego lewego brzegu rzeki Elbląg - Wyspa Spichrzów
w Elblągu
13 000 000
13 000 000
0
58
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów rz. Bierutówki, gm. Elbląg
6 500 000
6 500 000
0
59
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów rz. Balewki L 0+000÷6+100 P 0+000÷9+750, gm. Markusy
16 900 000
16 900 000
0
60
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Regulacja rzeki Młynówki Marwickiej L 0+000÷ 2+025 P 0+000÷2+025, gm. Markusy
6 000 000
6 000 000
0
61
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów rzeki Kowalewki, gm. Elbląg L 0+660÷2+640 P 0+000÷2+625
5 850 000
5 850 000
0
62
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów rzeki Tyna Górna L 1+500÷1+975 P 0+000÷3+500, gm. Gronowo
Elbląskie i gm. Elbląg
6 450 000
6 450 000
0
63
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa wałów Zalewu Wiślanego polder Jagodno, gm. Elbląg
2 500 000
2 500 000
0
64
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Stacja pomp nr 19 Żurawiec, gm. Markusy
3 750 000
3 750 000
0
65
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Stacja pomp nr 20 Żurawiec, gm. Markusy
3 750 000
3 750 000
0
66
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Stacja pomp nr 43 Rubno Wielkie, gm. Elbląg
3 750 000
3 750 000
0
67
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Stacja pomp nr 75 Stankowo, gm. Markusy
3 750 000
3 750 000
0
Nazwa Inwestycji
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
68
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Stacja pomp nr 8 Rachowo, gm. Markusy
3 750 000
3 750 000
0
69
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Stacja pomp nr 77 Św. Gaj, gm. Markusy
3 750 000
3 750 000
0
70
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa koryta rz. Babica km 0+260÷9+500, gm. Elbląg
7 000 000
7 000 000
0
71
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa koryta rz. Klepa km 0+000÷5+000, gm. Rychliki
5 000 000
5 000 000
0
72
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Polder nr 53 Nowotki, gm. Elbląg
6 000 000
6 000 000
0
73
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Polder nr 76 Nowe Dolno, gm. Markusy
4 000 000
4 000 000
0
74
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Polder nr 36 Batorowo, gm. Elbląg
10 000 000
10 000 000
0
75
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Polder nr 35 Nowakowo, gm. Elbląg
5 500 000
5 500 000
0
76
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
Przebudowa koryta rz. Kumiela km 6+142÷20+097 m. Elbląg, gm. Milejewo
20 000 000
20 000 000
0
77
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Przebudowa wału Wiejskiej Niziny Chełmińskiej w km 0+000 - 16+180, gm. Dąbrowa
Chełmińska, Chełmno
15 000 000
15 000 000
0
78
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Remont przepustu wałowego na kanale głównym wiejskiej Niziny Chełmińskiej
15 000 000
15 000 000
0
79
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Odbudowa prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły w km 52+300-54+200,
57+300-59+000, gm. Miłoradz, pow. malborski, woj. Pomorskie
5 500 000
5 500 000
0
Nazwa Inwestycji
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
80
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Odbudowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły w km 0+000 – 6+400, gm.
Gniew, pow. Tczew, woj. Pomorskie
14 000 000
14 000 000
0
81
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Wykonanie przesłony filtracyjnej wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły w km 3+200 10+200, 17+740 - 16+530, 20+500 - 39+000, 43+900 - 46+400, gmina Sadlinki,
Kwidzyn, Ryjewo, Sztum, pow. kwidzyński, sztumski, woj. pomorskie
40 000 000
40 000 000
0
82
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Przebudowa wału przeciwpowodziowego Grabowo-Świecie od km 0+000 do km
22+500 oraz 23+857 - 26+565
92 000 000
92 000 000
0
83
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Przebudowa wału przeciwpowodziowego Niziny Nieszawskiej
10 000 000
10 000 000
0
84
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
Przebudowa wału przeciwpowodziowego Łęgnowo-Otorowo od km 0+000 do km 5+600
15 000 000
15 000 000
0
85
Brdy, Wdy i
Wierzycy
Świecie
Zabezpieczenie brzegów rzeki Wdy w gm. Świecie w km 5+500-7+000 w zasięgu cofki
od rzeki Wisły
1 000 000
1 000 000
0
86
Drwęcy i Osy
Nowe Miasto
Lubawskie
Przystosowanie koryta rzeki Drwęcy km 146,5-149 do przeprowadzenia wód
powodziowych
3 250 000
3 250 000
0
87
Drwęcy i Osy
Miasto Grudziądz
Wał wsteczny lewy rzeki Osy w km 0+000 - 4+100 gm. Grudziądz
5 500 000
5 500 000
0
88
Rzek Przymorza
Erozja brzegów
morskich
Sztuczne zasilanie brzegu (tzw. refulacja) plaży i podbrzeża (Łeba i Rowy)
5 500 000
5 500 000
0
89
Rzek Przymorza
Erozja brzegów
morskich
Rewa - Ochrona Brzegów Morskich - opaska brzegowa km 99,60-100,30
4 500 000
4 500 000
0
90
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Miasta portowe
Podwyższenie umocnień brzegowych Martwej Wisły na obszarze Gdańska do rzędnych
wynikających z map zagrożenia powodzią od morskich wód wewnętrznych
24 000 000
24 000 000
0
91
Rzek Przymorza
Miasta portowe
Przebudowa falochronu zachodniego w porcie Jastarnia" oraz "Remont umocnienia
brzegu w porcie Jastarnia na odcinku 35 mb od nasady Falochronu Zachodniego do
pomostu postojowego wraz z remontem urządzeń cumowniczych
3 000 000
3 000 000
0
Nazwa Inwestycji
Lp.
Zlewnia
planistyczna
ONNP i/lub nazwa
HOT SPOT-u
Koszt I cykl [PLN]
Koszt kolejny
cykl [PLN]
92
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Tereny nad Zalewem
Wiślanym
Odbudowa umocnień brzegowych przed zagrożeniem powodziowym od morskich wód
wewnętrznych od Zalewu Wiślanego terenów przyległych w celu dostosowania
parametrów do wymagań wynikających z map zagrożenia
24 000 000
24 000 000
0
93
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Tereny nad Zalewem
Wiślanym
Przebudowa wału przeciwpowodziowego Zalewu Wiślanego - Przebrno w km 0+0003+100, miasto Krynica Morska, pow. nowodworski, woj. pomorskie
5 500 000
5 500 000
0
94
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Tereny nad Zalewem
Wiślanym
Przebudowa stacji pomp Przebrno wraz z kanałem pompowym "A Przebrno", m.
Krynica Morska, pow. nowodworski, woj. pomorskie
4 000 000
4 000 000
0
95
Rzek Przymorza
Tereny nad Zalewem
Wiślanym
Przebudowa nabrzeża w porcie pasażerskim w Krynicy Morskiej wraz z
zabezpieczeniem brzegu Zalewu
7 000 000
7 000 000
0
96
Rzek Przymorza
Tereny nad Zalewem
Wiślanym
Kąty Rybackie – przebudowa wału na odcinku km 71,25-73,00
8 000 000
8 000 000
0
97
Rzek Przymorza
Tereny nad Zalewem
Wiślanym
Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miasta Krynica Morska - budowa wału
przeciwsztormowego w km 83,25-87,25
20 000 000
20 000 000
0
98
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
ujścia do Zatoki - Przebudowa ostróg na rzece Wiśle. Realizacja
300 000 000
0
300 000 000
99
Dolnej Wisły
Dolna Wisła
ujścia do Zatoki – stopień wodny poniżej Włocławka. Realizacja
3 000 000 000
0
3 000 000 000
100
Zalewu Wiślanego
i Zatok
Żuławy
300 000 000
0
300 000 000
4 950 750 000
1 230 500 000
3 700 000 000
Nazwa Inwestycji
Program „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław- do roku 2030 etap
III”
SUMA:
Żródło: Opracowanie własne
12.3.1. Priorytety w realizacji działań
Działaniom realizującym poszczególne cele szczegółowe zarządzania ryzykiem powodziowym nadano
priorytety, odpowiadające specyfice i skali problemów występujących w danej zlewni planistycznej
oraz Regionie Wodnym. Dokonana priorytetyzacja działań stanowiła podstawę wyznaczenia kolejności
podejmowanych działań, wpływających na ograniczenie ryzyka powodziowego w aktualnym, 6-cio
letnim cyklu planistycznym. Przyjęto, iż w pierwszej kolejności powinny zostać wykonane działania
o nadanym wysokim priorytecie. Pozostałe, a w szczególności działania o priorytecie średnim, mogą
zostać zrealizowane w dalszej perspektywie planistycznej.
Określenie ostatecznych kierunków działań inwestycyjnych, a następnie konkretnych przedsięwzięć,
ma za zadanie przyczynić się do stopniowego obniżania ryzyka powodziowego i tym samym do
realizacji stawianych celów szczegółowych i głównych.
Zdefiniowane działania „wysokopriorytetowe” w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, wskazane do
realizacji w aktualnym cyklu planistycznym, skupiają się na realizacji najistotniejszych celów
szczegółowych, adekwatnych do zidentyfikowanego zagrożenia ryzyka powodziowego w skali całego
regionu, które pozwolą na zmniejszenie poziomu ryzyka oraz zahamowanie jego dalszego wzrostu,
a tym samym poprawę bezpieczeństwa i ochrony przeciwpowodziowej na omawianym obszarze.
Wyselekcjonowane w opisany sposób działania o nadanym wysokim priorytecie, wskazane do
realizacji w pierwszej kolejności (w okresie najbliższych 6 lat), zostały przedstawione w Tabeli 44 i
Tabeli 45.
pierwszorzędnych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły, znalazły się działania związane z umożliwieniem
prowadzenia akcji lodołamania na całym odcinku Dolnej Wisły od Włocławka do ujścia i działania
związane z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym Żuław. Pozostałe działania wpływają na
ograniczenie istniejącego zagrożenia powodziowego, w szczególności poprzez budowę i
modernizację wałów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego, budowę
zbiorników retencjonujących wodę, a także poprawę stanu technicznego istniejącej infrastruktury
przeciwpowodziowej, znajdującej się zwłaszcza na terenie dużych miast oraz ujściowych odcinków
dopływów Wisły.
W drugiej kolejności zaznaczają się zadania dotyczące zabezpieczenia ludności i majątku, których nie
uda się wyprowadzić poza tereny zagrożone. Szkolenia podnoszące świadomość społeczeństwa,
dobra organizacja służb zarządzania kryzysowego oraz rozwijanie systemów ostrzegania itp.
12.3.2. Harmonogram, jednostki realizujące i źródła finansowania
Przewidywane potencjalne źródła finansowania programu działań w najbliższym 6-cio letnim cyklu
planistycznym obejmują szeroki zakres krajowych oraz zagranicznych instytucji finansowych oraz
programów wsparcia finansowego dedykowanych przedsięwzięciom użyteczności publicznych, jakim
są niewątpliwie projekty z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.
Środki finansowe pochodzące z zagranicznych instytucji finansowych, oferujących programy wsparcia
finansowego nie podlegającego zwrotowi, stanowią najbardziej efektywne źródło finansowania,
dlatego też powinny być brane pod uwagę w pierwszej kolejności. Projekty przeciwpowodziowe mogą
być dofinansowane z funduszy Unii Europejskiej. W okresie planistycznym 2014-2021 przewiduje się
dofinansowanie projektów przeciwpowodziowych w ramach następujących programów:

Funduszu Spójności (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko),

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Regionalne Programy Operacyjne).
192
Poza wyżej wymienionymi źródłami dofinansowani, opartymi na pomocy bezzwrotnej,
międzynarodowe instytucje finansowe oferują również pożyczki oraz kredyty, przeznaczone na
finansowanie instytucji infrastrukturalnych, udzielane przez:

Bank Światowy,

Bank Rozwoju Rady Europy,

Europejski Bank Inwestycyjny.
Przewiduje się, iż uzupełnieniem finansowania przedsięwzięć ze źródeł zagranicznych wielu inwestycji
będą środki publiczne, udzielane przez:

Budżet centralny,

Budżety województw i Jednostek Samorządu Terytorialnego,

WFOŚiGW,

NFOŚiGW.
Głównymi jednostkami realizującymi działania wskazane jako priorytetowe będą Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych (w Gdańsku, w Elblągu,
we Włocławku), a także Urzędy Morskie (w Gdyni i Słupsku). W niektórych przypadkach działania
będą realizowane również przez samorządy lokalne.
Inwestycje strategiczne składające się na wariant proponowany do realizacji, mogą być przedmiotem
wniosków o dofinansowanie z ww. instytucji finansowych w celu uzyskania wsparcia finansowego
w formie środków bezzwrotnych i zwrotnych.
193
194
Opis zakresu i 13
sposobu koordynacji
z Ramową Dyrektywą
Wodną i innych
dyrektyw
środowiskowych
WAŻNE INFORMACJE
Podstawową analiz w ramach PZRP były wyniki
wcześniej wykonanych prac związanych z wdrażaniem
Dyrektywy Powodziowej (tj. WORP, mapy zagrożenia
i ryzyka
powodziowego)
oraz
opracowania
przejściowego do czasu opracowania aktualizacji
Planów Gospodarowania Wodami – MasterPlanu dla
obszaru dorzecza Odry.
Wariantowanie
scenariuszy
planistycznych
prowadzone było w 4 krokach:
1. Identyfikacja celów
2. Identyfikacja charakteru zagrożenia
3. Identyfikacji potencjalnego zakresu i ocena
skuteczności
metod
ochrony
przeciwpowodziowej
4. Wstępna ocena udatności środowiskowej
metod w kontekście wymogów środowiskowych
W analizie wielokryterialnej (MCA) uwzględniono
następujące kryteria środowiskowe:
 Oddziaływanie na obszary chronione
 Oddziaływanie na krajowe i regionalne
korytarze ekologiczne
 Oddziaływanie na cele ochrony wód w
rozumieniu ramowej dyrektywy wodnej.
195
Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych
13.
Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową
Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw
środowiskowych
13.1. Etap wstępnego wariantowania scenariuszy
planistycznych
Przeprowadzona dla potrzeb Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym analiza środowiskowa
przedsięwzięć/działań, ma bezpośrednie przełożenie na proces planowania i koordynacji opracowania
aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy (APGWD). Konsultacje aktualizacji
planów gospodarowania wodami oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym prowadzone były
w pełnej współpracy, w celu pełnego skoordynowania i zgodności tych dokumentów.
Wstępne wariantowanie scenariuszy planistycznych przeprowadzono w podziale na 4 kroki opisane
poniżej:
I: Identyfikacja celów
Wykonano identyfikację celów ochrony przeciwpowodziowej na poziomie zlewni poprzez zestawienie
obszarów problemowych zagrożonych wystąpieniem umiarkowanego/wysokiego/bardzo wysokiego
zagrożenia powodziowego.
W ramach tego kroku nastąpiła weryfikacja celów/poziomu ryzyka w kontekście przedsięwzięć
realizowanych i zrealizowanych wskazanych w MasterPlanach dla obszaru dorzecza Wisły. W efekcie
powyższej weryfikacji nastąpiło wskazanie aktualnych celów ochrony przeciwpowodziowej na
poziomie zlewni oraz zestawienie indywidulnych gmin/grup gmin/obszarów problemowych
zagrożonych ryzykiem umiarkowanym/wysokim/bardzo wysokim.
II: Identyfikacja charakteru zagrożenia
W ramach danego kroku określono, jaki jest konieczny poziom i charakter redukcji zagrożenia
(ilościowo lub jakościowo).
III: Identyfikacja potencjalnego
przeciwpowodziowej
zakresu
i
ocena
skuteczności
metod
ochrony
Zidentyfikowano potencjalny zakres i ocenę skuteczności metod ochrony przeciwpowodziowej
możliwych do zastosowania w kontekście charakteru zagrożenia, w tym:
 uzasadniono jak charakter zagrożenia, mając na uwadze uwarunkowania lokalne/zlewniowe,
wpływa na zakres potencjalnych metod możliwych do zastosowania,
 dokonano oceny skuteczności poszczególnych działań z uwzględnieniem podziału na:
-
OF – odtworzenie funkcjonalności
T – techniczne rozwojowe
N – nietechniczne rozwojowe
IV: Wstępna ocena udatności środowiskowej metod w kontekście wymogów środowiskowych
m.in. art. 4.7. dyrektywy RDW/art. 6.4. dyrektywy DS./krajowych form ochrony przyrody
196
W ramach danego kroku:
 wskazano, jakie są środowiskowe uwarunkowania stosowania zidentyfikowanych w kroku III
działań w danej zlewni, mając na uwadze typy abiotyczne rzek/cele środowiskowe JCW oraz
charakterystykę przyrodniczych obszarów chronionych (przedmiot ochrony, charakter
zależności od ekosystemu wodnego, charakter wpływu poszczególnych metod na przedmiot
ochrony),
 przypisano stopień środowiskowej (udatności) poszczególnym działaniom w skali trzystopniowej
z podziałem na kryteria właściwe dla biologicznych elementów oceny stanu oraz obszarowych
form ochrony przyrody/korytarzy ekologicznych:
K – korzystna środowiskowo
U - umiarkowanie korzystna środowiskowo
N - niekorzystna środowiskowo
13.2.
Etap analizy wielokryterialnej
Każdy wariant planistyczny zawiera także wybrane w drodze analizy wielokryterialnej działania
nietechniczne wspierające i działania o charakterze odtworzenia funkcjonalności lub alternatywy dla
odtworzenia funkcjonalności.
Przy wyborze wariantu planistycznego na poziomie zlewni wzięto pod uwagę rekomendacje
wynikające z Noty Komisji Europejskiej „W kierunku lepszych środowiskowo opcji zarządzania
ryzykiem powodziowym” oraz założenia Dyrektywy Powodziowej w zakresie zlewniowego zarządzania
ryzykiem powodziowym.
Warianty planistyczne zostały przeniesione następnie na poziom regionów wodnych oraz obszaru
dorzecza.
Przedmiotem analizy wielokryterialnej były warianty rozwiązań w obszarach problemowych. Analiza
miała na celu dokonanie wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania z uwzględnieniem zlewniowego
podejścia do zarządzania ryzykiem powodziowym. Przy zastosowaniu takiego podejścia uzyskano
pewność, że ocenie poddane zostały poszczególne rozwiązania problemu w danym obszarze
problemowym/obszarach problemowych, a nie sumy działań. Analizy te uwzględniały jednak
powiązania hydrauliczne pomiędzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie możliwość
rozwiązania problemu na wyższym poziomie planistycznym. Efektywność poszczególnych wariantów
działań redukujących ryzyko powodziowe oceniano na podstawie kryteriów ekonomicznych,
powodziowych i środowiskowych. Poniżej scharakteryzowano kryteria środowiskowe.
Ocena efektywności wariantów planistycznych, stanowiących sumę rekomendowanych działań dla
poszczególnych regionów wodnych (a następnie dorzecza), zostały przeprowadzona w ramach
analizy kosztów i korzyści.
Kryteria środowiskowe
I.
Oddziaływanie na obszary chronione, w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody
Celem przeprowadzonych analiz było określenie akceptowalności (udatności) środowiskowej dla
przedsięwzięć związanych z redukcją ryzyka zagrożenia powodzią na obszarach narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi w poszczególnych zlewniach. Uwarunkowania brane pod uwagę przy
określaniu stopnia akceptowalności środowiskowej przedstawia:
 relacja przestrzenna przedsięwzięć do obszarów objętych ochroną,
 wpływ konkretnego przedsięwzięcia lub grupy działań na funkcje i cechy obszaru.
Na poziomie analiz wykonanych w ramach PZRP uwzględniono następujące formy ochrony przyrody:
1) parki narodowe – ranga wysoka,
2) rezerwaty przyrody – ranga wysoka,
3) obszary chronione Natura 2000 – ranga wysoka,
4) parki krajobrazowe – ranga średnia,
5) użytki ekologiczne – ranga średnia.
Podstawowym uwarunkowaniem, które brano pod uwagę było położenie planowanego
przedsięwzięcia względem granic obszaru objętego ochroną. Ocena oddziaływania obejmowała
197
analizę obszarów, na których dana inwestycja się znajduje, jak i zlokalizowanych poza granicami
inwestycji, jednak znajdujących się w zasięgu jej oddziaływania. Po ustaleniu relacji przestrzennej
planowanego przedsięwzięcia określano i definiowano najistotniejsze zasoby przyrodnicze obszaru
wraz z określeniem podstawowych warunków ich funkcjonowania. Kolejnym krokiem było określenie
czynników oddziaływania właściwych dla analizowanego przedsięwzięcia.
W celu określenia oddziaływania na obszary chronione przyjęto następującą skalę:
10 - przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny);
z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania
na cele ochrony,
8 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny);
z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania
na cele ochrony,
6 - przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z
uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość negatywnego
oddziaływania na cele ochrony w stopniu uzasadniającym prawdopodobieństwo uzyskania
zgody na realizację przedsięwzięcia,
4 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny);
z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość negatywnego
oddziaływania na cele ochrony w stopniu uzasadniającym prawdopodobieństwo uzyskania
zgody na realizację przedsięwzięcia,
1 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny) lub
poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skalę
przedsięwzięcia przewiduje się możliwość negatywnego oddziaływania na cele ochrony
w stopniu uzasadniającym potencjalne trudności w uzyskaniu zgody na realizację
przedsięwzięcia.
II.
Oddziaływanie na krajowe i regionalne korytarze ekologiczne
Przeanalizowano usytuowanie przedsięwzięć w stosunku do krajowych i regionalnych korytarzy
ekologicznych. Pod uwagę brano zarówno korytarze, na których dana inwestycja się znajduje, jak
również korytarze zlokalizowane poza granicami inwestycji, jednak mogące znaleźć się w zasięgu
oddziaływania inwestycji.
Wpływ na korytarze ekologiczne analizowano w dwóch aspektach:
 wpływ na warunki swobodnej migracji ssaków ziemno-wodnych (jako gatunki wskaźnikowe
przyjęto wydrę Lutra lutra i bobra Castor fiber),
 wpływ na warunki migracji dużych ssaków, ze szczególnym uwzględnieniem dużych ssaków
drapieżnych (ryś Lynx lynx, wilk Canis lupus).
W celu określenia oddziaływania na korytarze ekologiczne przyjęto następującą skalę:
10 - przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na
charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na
funkcjonalność korytarza
198
8 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i
skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na funkcjonalność
korytarza,
6 - przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na
charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość upośledzenia funkcjonalności
korytarza jednakże istnieje możliwość zastosowania skutecznych środków minimalizujących
lub kompensujących upośledzenie,
4 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i
skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość upośledzenia funkcjonalności korytarza
jednakże istnieje możliwość zastosowania skutecznych środków minimalizujących lub
kompensujących upośledzenie,
1 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego lub poza granicami
korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się
możliwość upośledzenia funkcjonalności korytarza, przy czym możliwość zastosowania
skutecznych środków minimalizujących lub kompensujących upośledzenie jest wątpliwa,
Przeprowadzona analiza umożliwia ustalenie spodziewanych konfliktów między realizacją
zakładanych przedsięwzięć ograniczających ryzyko powodzi lub stosowania konkretnych metod ich
realizacji, a celami ochrony poszczególnych obszarów. Zestawienie analiz dla poszczególnych
obszarów umożliwiło wskazanie źródła potencjalnych konfliktów i umożliwiło sformułowanie zaleceń
do projektowania przedsięwzięć w aspektach lokalizacyjnych i technologicznych, tak, aby
zrealizowanie zakładanych w ramach przedsięwzięć celów było możliwe.
III.
Oddziaływanie na cele ochrony wód w rozumieniu Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW)
Analizując wpływ na cele środowiskowe RDW odniesiono się do elementów biologicznych
i hydromorfologicznych. Przeanalizowano wpływ na następujące elementy biologiczne, jakości wód:
fitobentos, makrofity, makrobezkręgowce, ichtiofauna. Drożność rzek dla ryb określono zgodnie
z warunkami ustalonymi w warunkach korzystania z wód regionów wodnych.
Opisując wpływ na parametry hydromorfologiczne, jakości wód, wzięto pod uwagę następujące
elementy systemu hydrologicznego: ilość i dynamika przepływu wód, połączenie z częściami wód
podziemnych, ciągłość rzeki, warunki morfologiczne: głębokość rzeki zmienność szerokości, struktura
i skład podłoża rzek, struktura strefy nadbrzeżnej.
Dobrano następujące kryteria oceny: geometria koryta, materiał budujący dno koryta (substrat),
roślinność w korycie rzeki lub potoku, rumosz drzewny, erozja i depozycja, przepływ, wpływ zabudowy
hydrotechnicznej na ciągłość rzeki lub potoku, charakter brzegów rzeki lub potoku i ich modyfikacje,
typ roślinności nadbrzeżnej i roślinności terenów przyległych, obszar zalewowy oraz inne elementy
oceny rzeki lub potoku, łączność koryta rzeki lub potoku z obszarem zalewowym oraz mobilność
koryta.
W celu określenia oddziaływania na RDW przyjęto następującą skalę:
10 - z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania
na cele ochrony wód/obszarów chronionych,
8 - z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania
na cele ochrony wód/obszarów chronionych pod warunkiem, że wdrożone zostaną
stosowne środki minimalizujące oddziaływanie,
6 - z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość zagrożenia
w realizacji celów ochrony wód/obszarów chronionych, przy czym spełnienie przesłanek z
art. 4.7. RDW może zostać należycie uzasadnione,
w realizacji celów ochrony wód w stopniu powodującym zmianę charakteru rzeki z
naturalnego na silnie zmieniony, przy czym spełnienie przesłanek z art. 4.7. RDW może
zostać należycie uzasadnione,
w realizacji celów ochrony wód/obszarów chronionych, przy czym wątpliwe jest należyte
uzasadnienie spełnienia przesłanek z art. 4.7. RDW.
199
IV. Określenie stopnia udatności (akceptowalności) środowiskowej
Końcowym etapem oceny środowiskowej było określenie stopnia udatności (akceptowalności)
środowiskowej przedsięwzięć/działań w trójstopniowej skali:
1. K – korzystna środowiskowo
Obszary wysokiej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań nie ma zagrożenia
wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania, możliwe oddziaływania nieznaczące, które da
się minimalizować lub zupełny brak negatywnych oddziaływań.
Obszary średniej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań nie ma zagrożenia wystąpienia
znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary, możliwe wystąpienie oddziaływań
umiarkowanych/nieznaczących, które da się minimalizować lub zupełny brak negatywnych
oddziaływań.
2. U - umiarkowanie korzystna środowiskowo
Obszary wysokiej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań nie ma zagrożenia
wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary, możliwe wystąpienie oddziaływań
umiarkowanych.
Obszary średniej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań możliwe wystąpienie
znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary.
3. N - niekorzystna środowiskowo
Obszary wysokiej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań możliwe wystąpienie
znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary.
Graficzne przedstawienie algorytmu akceptowalności środowiskowej
akceptowalności środowiskowej widoczne jest na rysunkach poniżej.
200
i
schematu
analizy
Rysunek 25. Algorytm akceptowalności (udatności) środowiskowej przedsięwzięć/działań na
poziomie zlewni
Rysunek 26. Schemat analizy akceptowalności (udatności) środowiskowej
201
202
Wpływ zmian 14
klimatu na ryzyko
powodziowe
WAŻNE INFORMACJE
Obserwowane zjawisko zmian klimatu ma istotny wpływ
na wzrost i kształtowanie zagrożenia i ryzyka
powodziowego.
Powodzie określane dziś mianem „powodzi stulecia”
będą się zdarzać co kilka lat w północnej i północnowschodniej Europie, w Europie Środkowo – Wschodniej
(w tym w Polsce) oraz w atlantyckiej części południowej
Europy.
Zmiany hydrologiczne mogą nieść skutki, które w
niektórych
aspektach
będą
miały
charakter
pozytywny, a w innych negatywny. Przykładem
mogą być skutki zwiększonego rocznego odpływu
rzecznego korzystnego dla niektórych użytkowników
wód dzięki zwiększeniu ilości odnawialnych zasobów
wody, ale jednocześnie negatywne, ze względu na
zwiększone szkody powodziowe.
Przyjmując, że zmienność średnich obszarowych
wartości opadów charakteryzuje zmienność ryzyka
powodziowego,
oszacowano
wzrost
średnich
rocznych strat (AAD) w roku 2030 do 0,346 mld zł,
a w roku 2064 do 0,348 mld zł (obecnie 0,628 mld zł).
Wpływ zmian klimatu na ryzyko powodziowe
14. Wpływ zmian klimatu na ryzyko powodziowe
Przewidywania dotyczące zmian klimatu wykonuje się wykorzystując modele klimatu globalnego (tzw.
GCM) oraz scenariusze emisji gazów cieplarnianych opisane w raportach IPCC, znane jako SRES (od
IPCC Special Report on Emission Scenarios, 2000). Zmiany klimatu wg Ramowej Konwencji Narodów
Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) definiuje się jako zmiany stanu klimatu możliwe
do zidentyfikowania (np. poprzez testy statystyczne) oraz zmiany znaczenia i/lub zmienności
składowych klimatu utrzymujące się przez dłuższy czas (10 lat lub dłużej). Odnosi się to do każdej
zmiany klimatu, niezależnie od tego, czy jest ona spowodowana czynnikami naturalnymi i naturalną
zmiennością, czy też jest rezultatem działalności człowieka. Piąty Raport Międzyrządowego Panelu
d.s. Zmian Klimatu (IPCC 2013) stwierdza, że w okresie 1901-2012 globalna temperatura powierzchni
o
o
lądów i oceanów wzrosła średnio o 0,89 C [od 0,69 do 1,08 C]. Każde z ostatnich trzech
dziesięcioleci było cieplejsze od poprzedniego i cieplejsze od wszystkich dekad po 1850 r. Okres
1983-2012 na Półkuli Północnej był prawdopodobnie najcieplejszym 30-leciem w ostatnich 1400
latach. Rok 2013 był 37-tym kolejnym rokiem o temperaturze globalnej przewyższającej średnią
z 1951-1980.
W ramach 6. Programu Ramowego Unii Europejskiej został uruchomiony projekt ENSEMBLES,
którego głównym celem było dostarczenie istotnych strategicznie informacji na temat klimatu i jego
zmian oraz ich oddziaływania na społeczeństwo. W projekcie ENSEMBLES powstały w europejskich
ośrodkach badawczych modele numeryczne generujące globalne (Global Climate Models-GCM)
i regionalne (Regional Climate Models-RCM) scenariusze klimatyczne. Prognozowany wpływ zmian
klimatu na występowanie powodzi w Europie przedstawia się następująco [Bates i in 2009]:
 w latach 20 XXI w. nastąpi wzrost rocznego odpływu w północnej części Europy o 15% oraz
spadek na południu kontynentu o 23%, nastąpi zmniejszenie się przepływów letnich czego
skutkiem będzie wzrost zagrożenia powodziami zimowymi w Europie Północnej i powodziami
po opadach nawalnych na całym kontynencie oraz przesunięcie zagrożenia powodziami
wywołanymi topnieniem śniegu z wiosny na zimę;
 w latach 70.XXI w. prognozuje się wzrost rocznego odpływu na północy o 30% oraz spadek na
południu o 36%, zmniejszenie się przepływów letnich nawet o 80%, czego skutkiem będzie
zwiększone zagrożenie suszami w zachodniej i południowej części Europy.
Badacze stwierdzili również, że występujące obecnie susze określane mianem „susz stulecia”,
powtarzać się będą częściej niż co 10 lat (szczególnie w niektórych regionach Hiszpanii i Portugalii,
zachodniej Francji, zlewni Wisły w Polsce). Natomiast powodzie określane dziś mianem „powodzi
stulecia” będą się zdarzać co kilka lat w północnej i północno-wschodniej Europie (szczególnie
w Szwecji, Finlandii), w Europie Środkowo-Wschodniej (Polska, zlewnie rzek alpejskich) oraz
20
w atlantyckiej części południowej Europy (część Hiszpanii, Portugalii) (Lehner i in. 2005) . Zmiany
hydrologiczne mogą nieść skutki, które w niektórych aspektach będą miały charakter pozytywny,
a w innych negatywny. Przykładem mogą być skutki zwiększonego rocznego odpływu rzecznego
korzystnego dla niektórych użytkowników wód dzięki zwiększeniu ilości odnawialnych zasobów wody,
ale jednocześnie negatywne, ze względu na zwiększone szkody powodziowe.
21
Mechler at al. (2010) dokonali analizy symulacji z pomocą regionalnych modeli klimatycznych
w ramach projektu UE ENSEMBLES. Rozważono następujące modele regionalne: C4IRCA3 z Rossby
Centre (Norrköping, Szwecja); CLM z ETH (Zurich, Szwajcaria); KNMI – RACMO2 z Royal National
204
20
Lehner B., Czisch G., Vassolo S., The impact of global change of the hydropower potential of Europe: a model--based
analysis. Energ. Policy, 33, 2005, pp. 839-855.
21
Mechler R. at al. (including: Z.W. Kundzewicz, I. Banaszak, A.Choryński, P. Matczak, M. Radziejewski, M. Szwed) (2010) A
risk management approach for assessing adaptation to changing flood and drought risks in Europe. In: Making Climate Change
Work for Us: European Perspectives on Adaptation and Mitigation Strategies, ed. by M. Hume and H. Neufeldt, Cambridge
University Press
Meteorological Institute (de Bilt, Holandia); MPI-M-REMO z Max Planck Institute (Hamburg, Niemcy);
METO-HC z Met Office’s Hadley Centre (Exeter, Wielka Brytania), i SMHI RCA z Swedish
Meteorological and Hydrological Institute (Norrköping, Szwecja). Wybrane regionalne modele klimatu
opierały się na dwóch modelach globalnej cyrkulacji atmosfery (GCM): METO-HC, CLM i C4IRCA3 –
na METO-HC GCM, a MPI-M-REMO, KNMI–RACMO2 i SMHI RCA na 5. generacji modelu ECHAM
GCM. Rozważono dalszy horyzont czasowy projekcji, tzn. 2061–2090 (dla scenariusza SRES A2),
przy okresie kontrolnym 1961–1990. Ogólnie, zgodność między modelami i obserwacjami dla okresu
kontrolnego nie jest zadowalająca, ale model MPI-M-REMO z Max Planck Institute (Hamburg,
Niemcy) wypadł najlepiej.
Rysunek 27. Zmiany klimatycznego bilansu wodnego w latach a) 1961–1990, b) 2061–2090
a)
b)
Źródło: Szwed i in. (2010)
22
23
Symulacje opadów zawarte w projekcie PESETA i w projekcie KLIMAT wykazują stosunkowo
niewielkie zmiany opadów, nieprzekraczające 20%. Modele prezentują przybliżenie przyszłych
warunków, i tak, w projekcie PESETA do roku 2080, w przypadku sprawdzenia się scenariusza emisji
A2 przy wzroście temperatury o 2,5°C, nastąpi wzrost opadów od 5 do 15% w Polsce południowej
i centralnej, powodując wzrost zagrożenia powodziowego do 20%. Natomiast na pozostałym obszarze
zmienność jest nieznaczna. Projekt KLIMAT uwzględnia prognozowane zmiany klimatu dla Polski
również w ujęciu sezonowym, czego nie uwzględniono w projekcie PESETA.
W tabeli poniżej, przedstawiono zmiany i zróżnicowanie przestrzenne opadów w Regionie Wodnym
Dolnej Wisły na podstawie symulacji scenariuszowych opracowanych przez ICM (Interdyscyplinarne
Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego), z okresu referencyjnego 1971-2000 dla
dwóch horyzontów czasowych: 2001-2030 oraz 2041-2070).
22
PESETA project on the Impacts of Climate Change in Europe, Ciscar J-C.(red.) 2009, Climate change impacts In Europe.
Final report of the PESETA research Project. European Union, JRC European Commission, EUR 24093 EN.
23
KLIMAT: Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo (zmiany, skutki i sposoby ich ograniczania,
wnioski dla nauki, praktyki inżynierskiej i planowania gospodarczego)” realizowany na podstawie umowy o dofinansowanie
nr.POIG.01.03.01-14-011/08 – 00 z dnia 1 grudnia 2008r
w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
205
Tabela 53. Zmiana średniej obszarowej rocznej sumy opadów w latach 1971-2070 w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
1971-2000
Region
wodny
NR
MIN
MAX
ZAKRES
2001-2030
ŚR
MIN
MAX ZAKRES
mm
Dolnej Wisły
1
434,6 613,3
178,6
mm
532,3 465,2 668,7
2041-2070
ŚR
MIN
MAX ZAKRES
1971-2000 / 2001-2030
ŚR
MIN MAX ZAKRES ŚR MIN MAX ZAKRES
mm
203,5
569,8 474,4 685,7
211,3
1971-2000 / 2041-2070
%
582,2
7,0
9,0
ŚR
%
13,9
7,1
9,2
MIN - Minimalna wartość gridu w regionie wodnym (grid stanowi typ odwzorowania przestrzenni z rozdzielczością przestrzenną o wymiarach 25x25 km)
MAX - Maksymalna wartość gridu w regionie wodnym
ZAKRES - Zakres wartości w regionie wodnym
ŚR - Średnia obszarowa wartość w regionie wodnym
11,8
18,3
9,4
Analiza wpływu zmian klimatu na sektor „zasoby wodne i gospodarka wodna” w ramach projektu
KLIMADA objęła ocenę oczekiwanych wpływów zmian klimatu na sektor (dla scenariuszy zmian
klimatu dla okresu 2021-2050 i 2071-2100), wykaz proponowanych działań adaptacyjnych i obszar ich
oddziaływania oraz wskaźniki monitorowania działań adaptacyjnych prezentowany w ramach serwisu
24
klimatycznego http://klimat.icm.edu.pl (Liszewska i in. 1999) . Ponadto został opracowany dokument:
„Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020
z perspektywą do roku 2030” (SPA 2020). Przeprowadzone analizy nie wykazały znaczących trendów
w przepływach maksymalnych rzek, jednak ich częstotliwość wzrosła dwukrotnie w latach 1981 –
2000 w porównaniu z latami 1961 – 1980. Zagrożenie różnymi formami powodzi występuje więc
praktycznie w całej Polsce i związane jest nie tylko ze zmianami klimatu, ale również z czynnikami
antropogenicznymi. Niewłaściwa gospodarka przestrzenna, w szczególności inwestowanie na
terenach zagrożonych, w tym w strefach zalewowych rzek oraz zbyt niska pojemność retencyjna
naturalna jak i sztucznych zbiorników, nie tylko w dolinach rzek, ogranicza skuteczne działania
w sytuacjach nadmiaru lub deficytu wód powierzchniowych. Istnieje ryzyko, że w przyszłości zjawiska
te będą występować ze zwiększoną częstotliwością. Wyniki przeanalizowanych scenariuszy wskazują
na zwiększone prawdopodobieństwo występowania powodzi błyskawicznych, wywołanych silnymi
opadami, mogących powodować zalewanie obszarów, na których nieodpowiednio prowadzona jest
gospodarka przestrzenna. Na kształtowanie zasobów wodnych w dużej mierze wpływa pokrywa
śnieżna. Prognozy przewidują, że długość jej zalegania będzie się stopniowo zmniejszać i w połowie
XXI wieku może być średnio o 28 dni krótsza niż obecnie. Zmniejszenie się maksymalnej wartości
zapasu wody w śniegu, może mieć zarówno wpływ pozytywny jak i negatywny. Pozytywnym skutkiem
zmniejszenia się zawartości wody w pokrywie śnieżnej, będzie niższe prawdopodobieństwo
wystąpienia powodzi roztopowych. Jednakże może się to przyczynić do pogorszenia struktury gleby
oraz kondycji ekosystemów.
Zagrożenie powodziowe w Polsce wg różnych typów powodzi obrazuje poniższy rysunek.
207
24
Liszewska M., Osuch M., 1999. Analiza wyników globalnych modeli klimatu dla Europy Środkowej i Polski. [W:] Zmiany i
zmienność klimatu Polski. Ich wpływ na gospodarkę, ekosystemy i człowieka. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej,
Łódź, 4–6 XI 1999, ss.129–142.
Rysunek 28. Zagrożenie powodziowe w Polsce
Źródło: KPZK 2030 (Monitor Polski z 2012r. Nr 252)
Obserwowane i przewidywane zmiany klimatu mają wybitnie negatywny wpływ na funkcjonowanie
stref brzegowych w Polsce, co zwykle powoduje także utrudnienie funkcjonowania gospodarki
morskiej. Oprócz oczywistego wpływu wzrostu poziomu morza, negatywne zjawiska obejmują przede
wszystkim wzrost częstotliwości występowania i intensywności zjawisk ekstremalnych. W przypadku
Morza Bałtyckiego odnosi się to do możliwego wzrostu ilości, intensywności oraz czasu trwania
sztormów. Do tego może dochodzić wzrost nieregularności tych zdarzeń, tj. po długich okresach
względnego spokoju mogą wystąpić serie szybko po sobie następujących sztormów
uniemożliwiających regenerację brzegu. Ponadto, wzmożone falowanie oraz niewłaściwie
zaplanowane i przeprowadzone (bez uwzględnienia procesów geodynamicznych i współczesnej
wiedzy o nich) prace umacniania brzegu, mogą spowodować lokalny zanik plaż i rozmywanie wydm
nadbrzeżnych, które pełnią funkcje ochronne. W przypadku niedostatecznego przeciwdziałania będzie
to prowadzić do trudno odwracalnej fragmentacji części nasadowej Półwyspu. Scenariusze zmian
poziomu morza pokazują, iż w okresie 2011-2030 średni roczny poziom morza wzdłuż całego
wybrzeża, będzie wyższy o około 5 cm w stosunku do wartości z okresu referencyjnego tj. 1971-1990.
Bardzo istotnym skutkiem zmian klimatu będzie wzrost częstotliwości powodzi sztormowych i częstsze
zalewanie terenów nisko położonych oraz degradacja nadmorskich klifów i brzegu morskiego, co
spowoduje silną presję na infrastrukturę znajdującą się na tych terenach.
208
Dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu ma na celu usprawnienie funkcjonowania
sektora w warunkach nadmiaru, jak i niedoboru wody. Zaproponowane w SPA 2020 działania mają
zapewnić usprawnienie systemu gospodarowania wodami w Polsce, ułatwią dostęp do wody dobrej
jakości, ograniczą negatywne skutki susz i powodzi, pozwolą na poprawę i utrzymanie dobrego stanu
wód i ekosystemów od wód zależnych. Wskazano, że działania służące ochronie przeciwpowodziowej
winny w pierwszej kolejności wykorzystywać najmniej inwazyjne dla środowiska przyrodniczego
rozwiązania, w szczególności nietechniczne metody ochrony przeciwpowodziowej. Wdrażając
działania należy zwrócić szczególną uwagę zarówno na tereny zagrożone powodziami (doliny rzek,
obszary górskie i podgórskie), obszary o wzmożonych potrzebach wodnych (wielkopolskie, opolskie,
łódzkie) oraz te charakteryzujące się niedoborem wód (mazowieckie i świętokrzyskie).
Działania podejmowane w ramach adaptacji strefy przybrzeżnej do zmian klimatu dotyczą obszarów
położonych wzdłuż linii brzegowej Morza Bałtyckiego. Podstawowym celem będzie dalsza rozbudowa
i monitoring systemu ochrony przeciwpowodziowej, zapobieganie degradacji linii brzegowych oraz
rozwój monitoringu stref przybrzeżnych.
Opracowane scenariusze zmian klimatu są podstawą dalszych analiz, ich wpływu na system
hydrologiczny. Zmiany warunków klimatycznych mają znaczenie w procesie formowania się odpływu,
w szczególności procesie generowania spływu powierzchniowego mającego wpływ na zagrożenie
25
powodziowe (Bronstert 2004) . W ramach przygotowania Planów Zarzadzania Ryzykiem
Powodziowym przeprowadzono ocenę wpływu prognozowanych zmian klimatu na zagrożenie
powodziowe, poprzez ocenę wpływu prognozowanych opadów na odpływ ze zlewni Nysy Kłodzkiej do
26
wodowskazu w Kłodzku na podstawie wyników symulacji regionalnych, z różnych modeli globalnych .
Projekcje zostały wykonane dla okresu 2011-2030 i 2050-2070 przy zastosowaniu scenariusza
globalnych zmian emisji gazów cieplarnianych SRES A1B. Przyjęto założenie, że zmiana odpływu ze
zlewni będzie podstawą do oceny zmiany zagrożenia powodziowego w badanym obszarze. Wybór
zlewni Nysy Kłodzkiej podyktowany był analizą obszaru Polski pod kątem powodziowości na
podstawie oceny ryzyka powodziowego. Zlewnia rzeki Nysa Kłodzka do wodowskazu w Kłodzku ma
charakter górski i podgórski, w którym występuje największe zagrożenie powodziowe w Polsce.
Zgodnie z raportem opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy
i regionów wodnych „Raport z zakończenia realizacji zadań w zakresie identyfikacji obszarów
szczególnie narażonych na niebezpieczeństwo powodzi i ryzyka powodziowego - Analiza rozkładu
przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat” (lipiec 2014) w obszarze Polski
największe zagrożenie powodziowe występuje w obszarach południowych, w zlewniach o charakterze
górskim i podgórskim. Stwierdzono zatem, że zlewnia Nysy Kłodzkiej może stanowić dobrą
reprezentację obszarów, dla których proces formowania się zagrożenia powodziowego stwarza
największe ryzyko powodziowe w Polsce. Ocena ostała przeprowadzona na podstawie opracowania
zawierającego prognozowane opady według 6 scenariuszy zmian klimatu, którego wyniki
przedstawiono w raporcie WBS 1252_Raport i diagnoza problemów zarządzania ryzykiem
powodziowym. Ocena wpływu zmian klimatu na wielkość odpływu ze zlewni Nysy Kłodzkiej
z zastosowaniem modelu hydrologicznego typu opad-odpływ HEC HMS wykonana została poprzez
porównanie zdarzenia historycznego z podobnymi zdarzeniami z projekcji zmian klimatu. Jako
zdarzenie referencyjne wybrana została powódź z lipca 1997 r. jako największa z zarejestrowanych
dla analizowanego obszaru. Dla wielolecia 1977-2010 obliczone zostały wartości percentyli rozkładu
5-dniowych sum opadu dla półrocza letniego. Maksymalne 5-dniowe sumy opadów z 1997 r. dla
poszczególnych stacji w zlewni Nysy Kłodzkiej odpowiadały wartości percentyli 99,7 – 99,98.
Analogicznie wartości percentyli wyznaczone zostały dla prognozowanych 5-dniowych sum opadów
dla półrocza letniego w okresie 2011-2070. Dla 6 scenariuszy zmian klimatu wybrane zostały
zdarzenia o maksymalnej 5-dniowej sumie opadu na poziomie percentyla z 1997 r. jako
odpowiadające zdarzeniu referencyjnemu. Jako kryterium wyboru epizodu opadowego przyjęto
wystąpienie takiej sumy opadu na minimum połowie stacji jednocześnie. Przeprowadzone symulacje
wykazały, że dla 5 z analizowanych scenariuszy prognozowanych opadów odpływ ulegnie
zmniejszeniu, tylko jeden scenariusz wskazuje wzrost odpływu ze zlewni. Wzrost istniejącego
zagrożenia powodziowego może być spowodowany również dalszym zagospodarowywaniem terenów
25
Bronstert A., 2004. Rainfall-ruff modelling for assessing impacts of climate and land-use change, Hydrol. Porcess. 18, 567570
26
Tokarczyk T. i in., 2015. Analiza wpływu zmian klimatu na zagrożenie powodziowe, na przykładzie Nysy Kłodzkiej. Raport w
ramach PZRP.
209
w sąsiedztwie rzek, na skutek zwiększenia uszczelnienia powierzchni, które przyczynia się do
przyspieszenia odpływu wód opadowych i roztopowych do rzek. Jednak w pracy element zmiany
zagospodarowania przestrzennego zlewni w czasie nie był brany pod uwagę. Przeprowadzone
symulacje, z uwagi na jakość oraz ilość danych wejściowych (zastosowanie kroku czasowego 1 doba,
22 stacje do kalibracji modelu opad-odpływ zredukowane do 14 stacji dla symulacji zmian klimatu),
a przede wszystkim duża niepewność wyników modelowania klimatycznego, nie dają jednoznacznie
podstaw do określenia ilościowej zmiany odpływu i wnioskowania na temat zmian wielkości obszarów
zagrożenia powodziowego. Natomiast dają podstawę do stwierdzenia, że zagrożenie powodziowe
wskutek występowania zdarzeń ekstremalnych (opadów katastrofalnych) będzie mniejsze, podczas,
gdy zagrożenie powodziowe wywołane deszczami o mniejszej intensywności może wzrosnąć.
Wnioski zawarte w przytoczonych opracowaniach dają podstawę do założenia, że możliwy wzrost
zagrożenia powodziowego wywołany częstszymi opadami o mniejszej intensywności może
doprowadzić do wzrostu średniorocznych strat na poziomie kilku procent. Wzrost średniorocznych
strat może być spowodowany również zmianą zagospodarowania przestrzennego, w tym wzrostem
obszarów uszczelnionych, co nie zostało uwzględnione w obliczeniach. Przyjmując, że zmienność
średnich obszarowych wartości opadów charakteryzuje zmienność ryzyka powodziowego, poniższa
tabela przedstawia zmiany i zróżnicowanie przestrzenne AAD (zwaloryzowanych do cen z 2014r.) w
Regionie Wodnym Dolnej Wisły dla dwóch horyzontów czasowych: do 2030r. oraz do 2070r.
Wzrost średnich rocznych strat powodziowych [mln zł] w Regionie Wodnym
Dolnej Wisły
AAD 2015 r.
Horyzont czasowy
[mln zł]
Region wodny
do 2030 r.
do 2070 r.
(wg zwaloryzowanych cen z 2014 r.)
[mln zł]
[mln zł]
Dolnej Wisły
164,79
176,49
180,28
Tabela 54.
Powyższe dane stanowią szacunkową ocenę możliwych zmian współczynnika średniorocznych strat
powodziowych wynikających ze zmian klimatu. Interpretując te dane należy mieć na uwadze
następujące uwarunkowania:
 W kontekście lokalnym przełożenie zmian opadu na zmiany zagrożenia i ryzyka powodziowego
wymaga analiz szczegółowych uwzględniających uwarunkowania przestrzenne. Niektóre
zlewnie mogą reagować bardziej gwałtownie ze względu na szybki spływ powierzchniowy,
 Z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej najbardziej istotne są zdarzenia ekstremalne,
których charakter może znacząco odbiegać od maksimum średniorocznego,
Zależność średniorocznych strat powodziowych od wzrostu opadów nie jest zależnością liniową, gdyż
w przypadku np. przelania obwałowań, a w konsekwencji ich przerwania, skala wzrostu strat jest
nieprzewidywalna. Dotyczy to w szczególności obszarów wysoko zainwestowanych chronionych
obwałowaniami.
210
Podsumowanie 15
strategicznej oceny
oddziaływania na
środowisko
WAŻNE INFORMACJE
Organem odpowiedzialnym za przeprowadzenie
postępowania administracyjnego w zakresie procedury
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla
projektu Planów zarządzania ryzykiem powodziowym
jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Z uwagi na to, że PZRP jest dokumentem o
charakterze strategicznym, Prognoza ocenia wpływ
planowanych działań na realizację strategicznych celów
ochrony środowiska. Cele te wskazano w innych,
nadrzędnych względem PZRP krajowych dokumentach
strategicznych
oraz
porozumieniach
międzynarodowych.
Analizom poddano typy przedsięwzięć planowane do
realizacji w poszczególnych Hot-Spotach w każdej
zlewni planistycznej. Analizy wpływu wdrożenia tych
przedsięwzięć na realizację strategicznych celów
ochrony środowiska zebrano na poziomie regionów
wodnych, a następnie dorzeczy.
Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
15. Podsumowanie strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko
Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko jest postępowaniem, które przeprowadza się dla
określonych rodzajów dokumentów opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji
lub inne podmioty wykonujące funkcje publiczne.
Zgodnie z zapisami Działu IV Ustawy OOŚ, które implementują do polskiego prawa Dyrektywę SOOŚ
2001/42/WE, strategiczna ocena jest wymagana między innymi dla: polityk, strategii, planów lub
programów w gospodarce wodnej. Jej celem, jak stwierdzono w „opiniotwórczym w omawianym
zakresie raporcie dla Komisji Europejskiej, jest nie tyle podniesienie rangi ochrony środowiska i
zapewnienie jej prymatu nad innymi celami i interesami (gospodarczymi czy też społecznymi), ale
przekształcenie procesów decyzyjnych tak, by względy ochrony środowiska i zrównoważonego
rozwoju były rozważane na równych prawach z innymi. Tak więc, miernikiem skuteczności oceny jest
nie tyle stwierdzenie, w jakim stopniu względy ochrony środowiska przeważyły nad innymi względami,
co raczej stwierdzenie, czy na każdym etapie procesu decyzyjnego były one wszechstronnie i
27
rzetelnie rozważane” .
Pierwszym etapem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest uzgodnienie, w przypadku
PZRP z Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska, Głównym Inspektorem Sanitarnym oraz
dyrektorami Urzędów Morskich, zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie
oddziaływania na środowisko.
Prognoza ocenia ramy i rekomendacje kierunków działań zawartych w dokumencie strategicznym pod
kątem ochrony środowiska. Głównym zadaniem prognozy jest dostarczenie przesłanek do podjęcia
decyzji w sprawie kształtu dokumentu strategicznego.
Kolejnym elementem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest opiniowanie przez ww.
organy, przedstawionego dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko.
Obowiązkowym komponentem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest udział
społeczeństwa. Plan wraz z prognozą oddziaływania na środowisko jest publikowany w myśl
przepisów Działu III, rozdział 1 i 3 Ustawy OOŚ, które zapewniają możliwość udziału społeczeństwa w
strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko.
Przyjęto etapowy schemat konsultacji społecznych oraz udziału społeczeństwa w procedurze
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu PZRP. Przyjęty schemat (Rysunek 29), dał
zainteresowanym stronom możliwość udziału w pełnym procesie opracowywania projektów Planów
oraz w procesie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.
212
27
Cytat z: „Powiązania Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE) z Dyrektywą w sprawie oceny wpływu niektórych planów i
programów na środowisko (2001/42/WE)” Bar M., Jendrośka J., Okrasiński K., Wrocław 2013
Rysunek 29. Przyjęty schemat angażowania społeczeństwa w proces planistyczny
Konsultacje transgraniczne
jeśli istniej potencjalne ryzyko
negatywnego oddziaływania
PZRP na o obszar państwa
sąsiedniego
Źródło: Multiconsultgroup sp. z o.o.
Podczas trwania całego projektu prowadzono również kampanię informacyjną, dotyczącą zarówno
kwestii opracowywanych planów zarządzania ryzykiem powodziowym, jak i roli prognozy
oddziaływania na środowisko i konsultacji społecznych. Na potrzeby informowania i edukowania
zainteresowanych stron została utworzona strona internetowa www.powodz.gov.pl, gdzie obok
informacji związanych z procesem planistycznym zamieszczono wszystkie dokumenty i informacje
związane z procesem strategicznej oceny.
Rysunek 30. Zaangażowanie społeczeństwa na etapie opracowania strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko
Źródło: Multiconsultgroup sp. z o.o.
Minimalny czas na składanie uwag i wniosków w tej procedurze, to 21 dni. Udział społeczeństwa
w ramach SOOS nastąpił po zakończeniu sześciomiesięcznego okresu składania uwag i wniosków do
samego Planu. Można, więc stwierdzić, że stanowił on pewnego rodzaju zwieńczenie procesu
konsultacji społecznych, gdzie można było zapoznać się z efektami konsultacji Planu. Podsumowanie
wyników konsultacji społecznych dokumentu Prognozy, znajduje się w kolejnym rozdziale Planu.
213
Poniżej przedstawiono ilości wniesionych uwag do dokumentu projektu PZRP dla obszaru dorzecza
Wisły oraz dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
Tabela 55. Rozkład ilości wniesionych uwag w odniesieniu do obszaru Regionu Wodnego
Dolnej Wisły
Dokument PZRP, do którego
wniesiono uwagi i wnioski
Ilość zgłoszonych
uwag ogółem
Ilość uwag do
PZRP
Ilość uwag do SOOŚ
Obszar Dorzecza Wisły
24
9
15
RW Dolnej Wisły
44
3
41
Podczas przeprowadzonych konsultacji wniesiono łącznie 103 uwagi i wnioski, w tym 44 dla Regionu
Wodnego Dolnej Wisły, z których 3 odnosiły się do dokumentu PZRP.
Tematyka uwag i komentarzy otrzymanych w trakcie konsultacji projektu PZRP dla obszaru dorzecza
Wisły wraz z prognozą oddziaływania na środowisko odnosiła się w klasyfikacji ogólnej do:


zagadnień ogólnych oraz szczegółowych względem zapisów projektów PZRP;
zagadnień ogólnych oraz szczegółowych względem zapisów Prognoz oddziaływania
na środowisko;
 uwag technicznych dotyczących błędów redakcyjnych znalezionych w dokumentach;
 uwag innych, najczęściej organizacyjnych, nie dających się zaklasyfikować do żadnej z ww. grup.
Uwagi ogólne do konsultowanych dokumentów odnosiły się najczęściej do ich konstrukcji, zakresu
tematycznego, stopnia szczegółowości, przyjętych założeń i rozwiązań metodycznych oraz wniosków.
Część otrzymanych wniosków i uwag znacznie wykraczająła poza przyjęty w Prognozie poziom
szczegółowości planowania, który jest bardziej adekwatny i możliwy do uwzględnienia na poziomie
raportów oddziaływania na środowisko pojedynczych przedsięwzięć inwestycyjnych. Takie wnioski i
postulaty nie mogły zostać przyjęte na obecnym etapie planowania. Odpowiedni czas na ich
rozpatrzenie stanowił będzie etap konsultacji dokumentów poświęconych już konkretnym inwestycjom.
Większość kwestii została wyjaśniona i pozostaje bez wpływu na treść projektu PZRP dla obszaru
dorzecza Wisły. Szczegóły przedstawiono w Załączniku nr 9 do PZRP.
Ponadto przepisy prawa krajowego i międzynarodowego tj. Konwencja EKG ONZ o ocenach
oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym sporządzonej w Espoo dnia 25 lutego
1991 r. (dalej Konwencja z Espoo) oraz Dyrektywa 2001/42/WE w sprawie ocen wpływu niektórych
planów i programów na środowisko (dalej Dyrektywa SEA) nakładają obowiązek przeprowadzenia
konsultacji transgranicznych.
Projekty planów i programów (oraz wszelkie ich modyfikacje), które potencjalnie mogą wywierać
znaczący wpływ na środowisko, w tym na ludzi oraz cenne gatunki i siedliska - w ramach procedury
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, podlegają m.in. ocenie pod kątem ryzyka
wystąpienia znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko.
214
Z punktu widzenia oceny ryzyka wystąpienia oddziaływań transgranicznych szczególne znaczenie ma
miejsce realizacji przedsięwzięcia. W tym kontekście potencjalnymi źródłami oddziaływań mogłyby być
przede wszystkim przedsięwzięcia realizowane bezpośrednio na granicy państwa lub w jej
bezpośrednim sąsiedztwie, o ile skala oddziaływania byłaby na tyle duża, że powodowałaby
wystąpienie mierzalnych/odczuwalnych skutków o zasięgu wykraczającym poza teren kraju. W
przypadku stwierdzenia, że realizacja celów i zamierzeń wskazanych z dokumencie programowym
może spowodować wystąpienie znaczących negatywnych skutków środowiskowych na terenie
państwa sąsiedniego, mamy do czynienia z oddziaływaniem transgranicznym. Wszelkie
przedsięwzięcia planowane na rzekach granicznych mogące ingerować w stan zasobów lub ich
jakość, każdorazowo jeżeli zaistnieje taka potrzeba, są uzgadniane, a ich potencjalne skutki
środowiskowe są szczegółowo analizowane przy bliskiej współpracy wszystkich zainteresowanych
stron. W pierwszym okresie planistycznym na obszarze dorzecza Pregoły, nie zaproponowano działań
technicznych. W związku z powyższym dla nie było konieczności przeprowadzenia postępowania w
sprawie transgranicznego oddziaływania pochodzącego z terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.
Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym
dla Obszaru Dorzecza Wisły
Prognoza oddziaływania na środowisko Planu zarządzania ryzykiem powodziowym, stanowi pewnego
rodzaju podsumowanie analiz środowiskowych wykonanych podczas przygotowywania Planu. Zbiera
wszystkie informacje w usystematyzowany sposób i poddaje je ocenie z punktu widzenia możliwości
realizacji adekwatnych celów ochrony środowiska.
Stopień szczegółowości rozwiązań przyjętych w Planie był bardzo zróżnicowany – od instrumentów
prawno-finansowych, które same w sobie nie stanowią ram dla realizacji przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko, poprzez Katalog Dobrych Praktyk, aż po pojedyncze
przedsięwzięcia zebrane w pakietach inwestycyjnych w obszarach problemowych, tzw. Hot Spotach.
Prognoza przyjmuje jedną płaszczyznę porównawczą oceny rozwiązań Planu, jaką jest wpływ na
możliwość realizacji poszczególnych celów ochrony środowiska. Wpływ ten oceniano z punktu
pakietów inwestycyjnych zawartych w Hot Spotach. Dla zweryfikowania zgodności zamierzeń objętych
PZRP z celami ochrony środowiska, w „Prognozie(…)”, zdefiniowano pytania kryterialne („ocenne”),
na które eksperci udzielali odpowiedzi, zgodnie z informacjami dostępnymi w czasie przeprowadzania
analiz. Pytania kryterialne dotyczyły dwóch zagadnień: struktury i jakości ocenianego dokumentu,
w odniesieniu do strategicznych celów ochrony środowiska oraz oddziaływania na poszczególne
komponenty środowiska, do których odnoszą się strategiczne cele ochrony środowiska.
Wnioski przedstawione są w ujednolicony sposób, chociaż do ich sformułowania niezbędna była
analiza informacji o różnym poziomie szczegółowości, od ogólnych koncepcji, poprzez założenia
projektowe aż po przedsięwzięcia posiadające wydane decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach,
czy wręcz będące w trakcie realizacji.
Przedział czasu, dla jakiego sporządza się Plan i Prognozę to sześć lat, gdyż taki jest przyjęty okres
planistyczny w gospodarce wodnej. Obecny Plan i Prognoza dla obszaru dorzecza Wisły obejmują
działania, które będą realizowane w latach 2016 – 2021.
Dla przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko PZRP dla obszaru dorzecza
Wisły, przyjęto metodę opartą na celach, którą uznano za najlepszą, w sytuacji, kiedy oceniany
dokument obejmuje bardzo dużą rozmaitość działań oraz przewiduje realizację inwestycji, dla których
informacje posiadają różny stopień szczegółowości.
Z uwagi na to, że PZRP jest dokumentem o charakterze strategicznym, Prognoza ocenia wpływ
planowanych działań na realizację strategicznych celów ochrony środowiska. W Prognozie
wyróżniono osiem takich celów, które mają związek z działaniami PZRP:
1. Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa ludzi,
2. Ochrona bioróżnorodności,
3. Wspieranie osiągnięcia celów środowiskowych dla jednolitych części wód,
4. Zmniejszenie wrażliwości i przygotowanie na zmiany klimatyczne,
5. Ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb,
6. Ochrona, a jeśli to możliwe poprawa walorów krajobrazowych,
7. Ochrona dziedzictwa kulturowego,
8. Cele gospodarcze i ochrona dóbr materialnych o dużej wartości.
Tak określone cele ochrony środowiska obejmują swoim zakresem wszystkie elementy środowiska,
które zgodnie z prawem powinny podlegać strategicznej ocenie oddziaływania, czyli: ludzi,
215
różnorodność biologiczną, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat,
zasoby naturalne, zabytki i dobra materialne.
Wpływ wdrażania PZRP na realizację strategicznych celów ochrony środowiska został oceniony przez
ekspertów na podstawie zestawu pytań kryterialnych, odnoszących się do określonego celu.
W pytaniach kryterialnych przeprowadzono analizę Planu, dotyczącą wpływu na środowisko (w tym
wystąpienia oddziaływań skumulowanych), oraz dotyczącą zawartości dokumentu Planu. Przed
przystąpieniem do oceny wpływu poszczególnych działań PZRP na środowisko, wyselekcjonowano
zaproponowane w PZRP działania pod względem ich zdolności do powodowania zmian w środowisku.
Następnie, wykonano ocenę oddziaływania wdrożenia PZRP na realizację strategicznych celów
ochrony środowiska odrębnie dla:


działań obejmujących instrumenty wspierające zarządzanie ryzykiem powodziowym,
działań obejmujących realizację przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko lub obszary Natura 2000.
Mając na uwadze poziom szczegółowości zapisów projektowanego Planu analizom poddano typy
przedsięwzięć planowane do realizacji w poszczególnych Hot-Spotach w każdej zlewni planistycznej.
Analizy wpływu wdrożenia tych przedsięwzięć na realizację strategicznych celów ochrony środowiska
zebrano na poziomie regionów wodnych, a następnie dorzeczy.
Przeprowadzone analizy wykazały, że wdrożenie PZRP w latach 2016 – 2021 w dorzeczu Wisły
będzie miało korzystny wpływ na realizację strategicznego celu ochrony środowiska: „Ochrona
zdrowia i bezpieczeństwa ludzi” (cel 1) oraz „Cele gospodarcze i ochrona dóbr materialnych o dużej
wartości” (cel 8). Potencjalnie korzystny wpływ stwierdzono dla realizacji celu „Ochrona dziedzictwa
kulturowego” (cel 7). Neutralny wpływ PZRP stwierdzono dla realizacji celu „Zmniejszenie wrażliwości
na zmiany klimatyczne i inne przyszłe wyzwania” (cel 4) oraz celu „Ochrona, a jeśli to możliwe
poprawa walorów krajobrazowych” (cel 6). Wdrożenie PZRP stoi natomiast w największym konflikcie
z realizacją celu: ochrona bioróżnorodności (cel 2), wspieranie osiągnięcia celów środowiskowych dla
jednolitych części wód (cel 3), ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb (cel 5). Wynika to,
z konieczności ingerencji planowanych działań we wrażliwe systemy rzeczne i tym samym
w ekosystemy wodne i zależne od wód.
Do najbardziej inwazyjnych i powodujących konflikt środowiskowy zakwalifikowano następujące typy
przedsięwzięć przeciwpowodziowych:




zbiorniki wodne,
wały i poldery przeciwpowodziowe,
regulacje rzek i potoków,
prace utrzymaniowe w korycie i międzywalu.
W Prognozie określono również zasady prowadzenia monitoringu i zaproponowano wskaźniki służące
monitorowaniu skutków środowiskowych wdrożenia PZRP.
Większość kwestii została wyjaśniona i pozostaje bez wpływu na treść projektu PZRP dla Regionu
Wodnego Dolnej Wisły.
216
Podsumowanie 16
procesu konsultacji
społecznych i
informowania
społeczeństwa
WAŻNE INFORMACJE
W okresie od 22 grudnia 2014 r. do 22 czerwca 2015 r.,
zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej oraz
ustawy Prawo Wodne, były prowadzone konsultacje
społeczne projektów planów zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych.
Celem konsultacji społecznych było nawiązanie dialogu
społecznego z interesariuszami Planów Zarządzania
Ryzykiem Powodziowym, a także sprawdzenie, czy
zidentyfikowane przez ekspertów problemy, cele
i działania ujęte w opracowywanych projektach PZRP
są akceptowane przez przedstawicieli różnych grup
społecznych.
W tym czasie zostało zgłoszonych 38 uwag
dotyczących projektu PZRP dla Regionu Wodnego
Dolnej Wisły.
Kompletne materiały dokumentujące proces konsultacji
i udziału społecznego stanowią załącznik 9 do
niniejszego opracowania.
Podsumowanie procesu konsultacji społecznych i informowania społeczeństwa
16. Podsumowanie procesu konsultacji
społecznych i informowania społeczeństwa
16.1. Konsultacje społeczne
W okresie od 22 grudnia 2014 r. do 22 czerwca 2015 r., zgodnie z zapisami Dyrektywy 2007/60/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka
powodziowego i zarządzania nim, tzw. Dyrektywy Powodziowej oraz ustawy Prawo Wodne, były
prowadzone konsultacje społeczne projektów Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla
Obszarów Dorzeczy i Regionów Wodnych.
Celem konsultacji społecznych było nawiązanie dialogu społecznego z interesariuszami Planów
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, a także sprawdzenie, czy zidentyfikowane przez ekspertów
problemy, cele i działania ujęte w opracowywanych projektach PZRP są akceptowane przez
przedstawicieli różnych grup społecznych.
Zbiorcze opracowanie przekazanych uwag oraz ich analiza, sposób rozpatrzenia i wnioski zostały
przedstawione na stronie www.powodz.gov.pl. Informacje te były brane pod uwagę podczas
przygotowania finalnych Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Należy pamiętać, że wnioski
z konsultacji społecznych oraz wynikające z nich rekomendacje w miarę możliwości zostały
wykorzystane do uzupełnienia i korekty przygotowywanych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej
oraz RZGW projektów PZRP w celu uzyskania możliwie szerokiej aprobaty społeczeństwa,
zainteresowanych podmiotów oraz organów wykonawczych odpowiedzialnych w przyszłości za
wdrażanie i realizację postanowień PZRP.
„Udział społeczny w podejmowaniu decyzji dotyczących przygotowania i ochrony jest niezbędny, tak
dla poprawy jakości wdrożenia decyzji, jak i dlatego, by dać społecznościom możliwość wyrażenia
swoich obaw i umożliwić władzom uwzględnienie ich. Wszystkie działania związane z informowaniem
i poprawą świadomości są najbardziej skuteczne, kiedy uwzględniają udział na wszystkich
poziomach: od poziomu lokalnego, poprzez regionalny aż do krajowego, czy międzynarodowego.”
[Best Practices on Flood Prevention, Protection and Mitigation, Water Directors meeting, Ateny, 2003]
16.1.1. Wnioski z konsultacji społecznych
Podczas całego procesu konsultacji społecznych interesariusze zgłosili łącznie 966 uwag, do których
odnieśli się eksperci opracowujący PZRP. Przesłano 196 pism urzędowych za pomocą tradycyjnej
poczty lub mailowo, przekazano 234 formularze zgłaszania uwag w wersji papierowej, 1218
formularzy wypełniono elektronicznie. Część formularzy elektronicznych nie zawierała żadnych
postulatów formalnych, do których powinni się odnieść eksperci.
Najpopularniejszą metodą zgłaszania uwag do projektów PZRP okazał się elektroniczny formularz,
dostępny na stronie www.powodz.gov.pl. Tą drogą swoje uwagi zgłosiło 1218 uczestników procesu.
Przeprowadzony proces konsultacyjny pozwolił nie tylko na poznanie opinii różnych grup społecznych
na temat opracowywanych Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, ale także na weryfikację
niektórych rozwiązań założonych w projektach Planów w oparciu o dyskusję ekspercką na skutek
nadesłanych uwag.
218
Z przeprowadzonych badań ilościowych i jakościowych wynika, że społeczeństwo duży nacisk kładzie
na ujęcie w Planach działań technicznych zlokalizowanych w ich najbliższym sąsiedztwie, nie widzi
korelacji pomiędzy inwestycjami w RW, wyraźnie daje się zauważyć brak szerszej, ogólnopolskiej
perspektywy. Badani jako istotne wskazywali działania związane ze zwiększeniem retencji.
Respondenci sygnalizowali brak odpowiedniej wiedzy, która umożliwiłaby im ocenę proponowanych
w PZRP rozwiązań, informowali o konieczności poszerzenia działań edukacyjnych (wdrożenie
informowania o ochronie przeciwpowodziowej do szkół).
Jednostki samorządu terytorialnego kładły nacisk na ujęcie w PZRP działań technicznych w obrębie
ich gmin, często jedynie lokalnie ograniczających ryzyko powodziowe, dla których wpływ na
środowisko planowanych inwestycji nie jest uznawany za pierwszorzędny.
Oczekiwania NGO’s dotyczyły głównie działań związanych z ochroną przyrody, na drugim miejscu
stawiano bezpieczeństwo i zdrowie ludzi. Propozycje nawiązywały do konieczności wdrożenia na
szerszą skalę działań nietechnicznych, rezygnując w wielu w przypadkach z proponowanych
klasycznych rozwiązań technicznych.
W trakcie konsultacji Wykonawca otrzymywał zapytania niezwiązane lub pośrednio związane z PZRP,
w tym uwagi do systemu ISOK oraz powstałych w ramach tego projektu dokumentów wejściowych do
PZRP, tj. WORP oraz MZP i MRP, a także zapytania odnośnie analiz programów inwestycyjnych
opracowywanych w ramach Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły. Ponadto
pomimo ułatwienia, jakim była wyszukiwarka regionów wodnych na stronie www.powodz.gov.pl, część
interesariuszy mylnie zgłaszała uwagi do nieodpowiedniego regionu wodnego.
Po uwzględnieniu wszystkich zasadnych uwag, zgłoszonych w ramach konsultacji projektów PZRP
(22 grudnia 2014 r. – 22 czerwca 2015 r.) oraz w ramach konsultacji społecznych strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko Projektu Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (10 lipca-31 lipca
2015 r.) zostały przygotowane projekty Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla 9 Regionów
Wodnych i 3 Obszarów Dorzeczy. Projekty te podlegać będą uzgodnieniom wewnątrzresortowym
i międzyresortowym, a następnie powinny zostać zatwierdzone przez Radę Ministrów. Zgodnie
z ustawą Prawo wodne (art. 88h ust. 13) Rada Ministrów przyjmuje i aktualizuje plany zarządzania
ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy, w drodze rozporządzenia, kierując się koniecznością
zapewnienia skutecznej ochrony przed powodzią oraz powszechnym charakterem tych planów.
Zgodnie z Dyrektywą Powodziową ostateczną datą przyjęcia PZRP jest 22 grudnia 2015 r.
16.1.2. Wnioski z konsultacji społecznych dla Regionu Wodnego
Dolnej Wisły
W ramach konsultacji społecznych PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Wisły zgłoszonych zostało 38
uwag, niejednokrotnie powtarzających się, z których 17 uznano za niezasadne, 10 za zasadne
w jakiejś części, zaś 11 uwag uznano za zasadne w całości. Duża część uwag, odnoszących się do
działań, dotyczyła korekty błędnych nazw zadań, czy szacunkowych kosztów inwestycji, które
pierwotnie pochodziły z przeanalizowanych w ramach przygotowania projektu Planu istniejących
opracowań i dokumentów planistycznych z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.
Ostatecznie, po przeanalizowaniu wszystkich uwag zgłoszonych w ramach konsultacji społecznych,
w ostatecznej wersji Planu:
 Uzupełniono bądź zmodyfikowano informacje odnośnie 56 zaproponowanych wcześniej działań
(w zakresie poprawy nazw inwestycji, kosztów i czasu realizacji).
 Dodano do listy inwestycji strategicznych 5 nowych działań, które pierwotnie nie zostały ujęte do
realizacji jako priorytetowe dla obniżenia poziomu ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym,
a wśród nich:
o Zabezpieczenie przeciwpowodziowe lewego brzegu rzeki Elbląg - Przebudowa
zabezpieczenia przeciwpowodziowego lewego brzegu rzeki Elbląg od ujścia rzeki
Fiszewki do Kanału Jagiellońskiego w granicach miasta Elbląg - na odcinkach od Kanału
Jagiellońskiego do Wyspy Spichrzów oraz odcinek od Wyspy Spichrzów do ujścia rzeki
219
Fiszewki oraz Zabezpieczenie przeciwpowodziowe lewego brzegu rzeki Elbląg Przebudowa zabezpieczenia przeciwpowodziowego lewego brzegu rzeki Elbląg - Wyspa
Spichrzów w Elblągu przyczyniające się do ochrony przed powodzią lewobrzeżnej części
miasta Elbląg.
o Kanał Panieński – odbudowa koryta kanału w km 8+200 – 31+555 - gm. Nowy Dwór
Gdański, pow. nowodworski, gm. Nowy Staw i Malbork, pow. malborski, woj. pomorskie
działanie z przygotowaną pełną dokumentacją, uzupełniające pakiet inwestycji dla
depresyjnego obszaru Żuław Wiślanych, przyczyniające się do ochrony terenów
mieszkaniowych i gospodarczych sąsiadujących z kanałem.
o Kąty Rybackie – przebudowa wału na odcinku km 71,25-73,00, jako działanie
poprawiające stan techniczny obwałowań chroniących tereny zabudowy mieszkaniowej
od strony Zalewu Wiślanego.
o Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miasta Krynica Morska - budowa wału
przeciwsztormowego w km 83,25-87,25 jako działanie zabezpieczające obszar zabudowy
mieszkaniowej od strony Zalewu Wiślanego.
 W związku z utworzeniem „listy buforowej” dla regionu wodnego dodano 36 inwestycji, jako
działania o charakterze przeciwpowodziowym, zlokalizowane na obszarach narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi, ale o niższym priorytecie, zasadne do realizacji w miarę
dostępności środków finansowych, które zestawiono w załączniku 10.4 do niniejszego
dokumentu.
 4 inwestycje dla Dolnej Wisły ujęto w jedno zadanie pn. „Ochrona przed wodami powodziowymi
dolnego odcinka Wisły od Włocławka do jej ujścia do Zatoki”, mające na celu przede wszystkim
umożliwienie prowadzenia akcji lodołamania.
 Z HotSpotu „Miasto Gdańsk” usunięto inwestycję „Analiza wielowariantowa ograniczenia
zagrożenia powodziowego dla miasta Gdańska z uwzględnieniem modelowania dwóch
zamknięć sztormowych w optymalnych lokalizacjach na Martwej i Śmiałej Wiśle” ze względu na
fakt ujęcia tej inwestycji w ramach HotSpotu „Miasta portowe” pn. „Koncepcja ochrony przed
zagrożeniem powodziowym od morskich wód wewnętrznych na obszarze Gdańska od terenów
przyległych z uwzględnieniem modelowania dwóch zamknięć sztormowych w optymalnych
lokalizacjach na Martwej i Śmiałej Wiśle”.
Wśród uwag również istotną część stanowiły uwagi odnoszące się do kwestii formalno-prawnych
będących w gestii instytucji odpowiedzialnych za gospodarkę wodną oraz instrumentów zarządzania
ryzykiem powodziowym, nie dających się uwzględnić w Planie. Wśród tych uwag m.in. często
poruszaną kwestię stanowiło wskazanie warunków zagospodarowania przestrzennego na obszarach
szczególnego zagrożenia powodzią.
Zgłoszone uwagi dotyczyły również uwzględnienia działań na ciekach i obszarach, które w ramach
WORP-u nie zostały przewidziane do analizy w ramach obecnego, pierwszego cyklu planistycznego
(nie opracowano dla nich map zagrożenia powodziowego, ani map ryzyka powodziowego), w związku
z czym nie stanowią obszaru, który uwzględnia niniejszy Plan.
Ponadto zwrócono uwagę na konieczność uzupełnienia Planu o dane związane ze scenariuszem
zniszczenia obwałowań, pokazujące faktyczną skalę zagrożenia dla obszarów chronionych obiektami
biernej ochrony przeciwpowodziowej, których bezpieczeństwo jest uzależnione od utrzymywania
infrastruktury w dobrym stanie technicznym.
220
16.2.
Informowanie ogółu społeczeństwa
Podczas trwających sześć miesięcy konsultacji społecznych PZRP, Wykonawca umożliwił zgłaszanie
uwag do projektów PZRP:





poprzez formularz zgłaszania uwag do projektów PZRP, udostępniony na stronie internetowej
Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej: www.powodz.gov.pl;
drogą pocztową na adres siedziby Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i siedzib
regionalnych zarządów gospodarki wodnej;
mailowo na adresy pocztowe Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i regionalnych
zarządów gospodarki wodnej;
osobiście w siedzibie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej lub regionalnych zarządów
gospodarki wodnej;
podczas spotkań konsultacyjnych i konferencji (poprzez udostępnienie papierowych
formularzy);
W procesie konsultacyjnym uwzględniono również uwagi zgłaszane poprzez:


moduł „Zapytaj eksperta”, zamieszczony we wszystkich zakładkach na stronie
www.powodz.gov.pl;
formularze kontaktowe umieszczone na stronie www.powodz.gov.pl w zakładkach: „dla
mediów” i „kontakt”;
W ramach konsultacji społecznych zorganizowano szereg spotkań:

konferencje – spotkania z zainteresowanymi stronami w ramach dorzeczy i regionów
wodnych, których celem było rozpowszechnianie informacji o Planach Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym oraz włączenie zainteresowanych stron w proces konsultacyjny.
Zorganizowano konferencje regionalne dedykowane poszczególnym Planom Zarządzania
Ryzykiem Powodziowym oraz jedną konferencję ogólnopolską;

spotkania konsultacyjne – forma konsultacji na poziomie regionów wodnych i obszarów
dorzeczy, mająca na celu weryfikację pojawiających się problemów, niezgodności, uwag
w zakresie przygotowywania projektów planów w grupach eksperckich.

spotkania eksperckie – spotkania Komitetów Sterujących i Grup Planistycznych Obszarów
Dorzeczy oraz Komitetów Sterujących, Grup Planistycznych i Zespołów Planistycznych Zlewni
Regionów Wodnych.

Forum Wodne – dwudniowe spotkanie w Warszawie (9-10 czerwca 2015 r.), którego
głównym celem był rozwój dialogu pomiędzy środowiskami zainteresowanymi
gospodarowaniem wodami w Polsce. Spotkanie stało się platformą wymiany informacji
pomiędzy ekspertami i decydentami odpowiedzialnymi za gospodarkę wodną w Polsce, i było
poświęcone Planom Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, ich celom, zidentyfikowanym
problemom na obszarze dorzeczy i dyskusji na temat możliwych do wdrożenia działań
ograniczających ryzyko powodziowe, a także aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami.
W ramach konsultacji przeprowadzono sondaż opinii publicznej za pomocą spotkań
fokusowych i badań internetowych

spotkania fokusowe – w okresie od 26 marca do 17 kwietnia 2015 r. zrealizowano 12
spotkań poświęconych projektom PZRP (badania jakościowe). W badaniach wzięło udział
łącznie 96 osób: mieszkańcy terenów objętych PZRP, a także osoby inwestujące na tych
terenach, posiadające tam nieruchomości lub firmy.

badanie internetowe – badanie ilościowe zostało zrealizowane w dniach od 10-15 kwietnia
2015 r. i służyło poznaniu poziomu wiedzy Polaków na temat zarządzania ryzykiem
powodziowym. Wykonawca poddał badaniu 1300 osób, mieszkańców gmin zagrożonych
powodzią o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% wynikającym z map zagrożenia i ryzyka
powodziowego.
Kompletne materiały dokumentujące proces konsultacji i udziału społecznego stanowią załącznik nr 9
do niniejszego opracowania.
221
222
Opis zakresu i 17
sposobu współpracy
międzynarodowej
WAŻNE INFORMACJE
Postanowienia RDW regulują również problematykę
współpracy międzynarodowej, szczególnie w zakresie
stosowania zapisów RDW do międzynarodowych
obszarów dorzeczy, a przede wszystkim koordynacji
działań ukierunkowanych na osiągnięcie celów
środowiskowych.
W Regionie Wodnym Dolnej Wisły nie prowadzi się
współpracy transgranicznej w zakresie gospodarki
wodnej ze względu na brak wzajemnych oddziaływań.
Opis zakresu i sposobu współpracy międzynarodowej
17. Opis zakresu i sposobu współpracy
międzynarodowej
Wymianę informacji i współpracę z państwami sąsiadującymi z Polską w zakresie gospodarki wodnej
na wodach granicznych, regulują dwustronne umowy międzynarodowe. Za współpracę
międzynarodową na wodach granicznych odpowiedzialny jest Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej
W przypadku Regionu Wodnego Dolnej Wisły nie prowadzi się współpracy transgranicznej w zakresie
gospodarki wodnej ze względu na brak wzajemnych oddziaływań.
224
Sposób 18
monitorowania
postępów realizacji
planu zarządzania
ryzykiem
powodziowym
WAŻNE INFORMACJE
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym podlegają
przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby aktualizacji
(zgodnie z art. 88h ustawy Prawo wodne).
Postęp realizacji niniejszego planu zarządzania
ryzykiem powodziowym będzie monitorowany zgodnie
z artykułem 7 i 8 Dyrektywy Powodziowej. W tym celu
Komisja Europejska przygotowała elektroniczne
narzędzie do raportowania planów zarządzania
ryzykiem powodziowym dla wszystkich krajów
członkowskich.
Bardziej szczegółowe raporty będą dostarczane
zgodnie z sześcioletnim cyklem aktualizowania PZRP,
a raporty okresowe powinny być wykorzystywane do
planowania gospodarki wodnej w zakresie ochrony
przeciwpowodziowej.
Ze względu na konieczność koordynacji i synchronizacji
planów z drugim cyklem planów gospodarowania
wodami (PGW) oraz ze względu na konieczność
uniknięcia podwójnej sprawozdawczości, arkusze
sprawozdawcze zostaną skoordynowane.
Sposób monitorowania postępów realizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym
18. Sposób monitorowania postępów realizacji
planu zarządzania ryzykiem powodziowym
Plany zarządzania ryzkiem powodziowym podlegają przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby
aktualizacji (zgodnie z art. 88h ustawy Prawo Wodne).
Postęp realizacji niniejszego planu zarządzania ryzykiem powodziowym będzie monitorowany zgodnie
z art. 7 i 8 Dyrektywy Powodziowej. W tym celu Komisja Europejska przygotowała elektroniczne
narzędzie do raportowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla wszystkich krajów
członkowskich. Wytyczne do raportowania w ramach dyrektywy w sprawie powodzi (2007/60 / WE)
charakteryzują, jakie dane należy wprowadzić do schematu raportu. Należą do nich:

informacje geograficzne,

streszczenie PZRP,

streszczenie raportu z działań (charakterystyka wykonanych działań, lokalizacja,
status działań (niewykonane, w realizacji, wykonane), instytucje odpowiedzialne, opis
obszaru, na jaki oddziałuje działanie),

inne informacje (odnośniki do bardziej szczegółowych dokumentów, hiperłącza do
istotnych danych).
Wszelkie informacje dotyczące sposobu
http://rod.eionet.europa.eu/obligations/603.
raportowania
PZRP
dostępne
są
na
stronie:
Do czasu opublikowania wzoru raportu z monitoringu wdrażania PZPR przez Komisję Europejską,
sposób monitorowania i oceny stopnia realizacji PZRP, powinien dotyczyć każdego z trzech celów
głównych PZRP. Postęp we wdrażaniu PZRP na obszarze zlewni i regionów wodnych powinien być
monitorowany przez lokalne jednostki, które nim administrują (RZGW, ZMiUW). Wnioski powinny
odzwierciedlać lokalną współpracę pomiędzy różnymi organami administracji dla danego obszaru.
Poziom raportowania dotyczący obszarów dorzeczy, powinien być realizowany corocznie i
wykorzystywać funkcjonujące obecnie systemy sprawozdawczości.
Bardziej szczegółowe raporty będą dostarczane zgodnie z sześcioletnim cyklem aktualizowania
PZRP, a raporty okresowe powinny być wykorzystywane do planowania gospodarki wodnej w
zakresie ochrony przeciwpowodziowej.
Wdrożony system monitoringu powinien pozwolić na wyeliminowanie sytuacji, w której zaplanowane
podejście i działania nie funkcjonują w zadowalający sposób. Konieczne jest zachowanie szerokiej
perspektywy i elastyczności w obliczu nowych problemów, spowodowanych, np.: przez zmiany
społeczne, itp. Dla oceny wpływu PZRP ważne jest również zidentyfikowanie kwestii, które nie zostały
uwzględnione w aktualnym planie i zdecydować, czy wymagają one dalszej uwagi w przyszłości.
System monitoringu PZRP powinien analizować i odpowiadać na następujące pytania:
1) Czy wprowadzone działania zmniejszają ryzyko powodziowe w zaplanowanym zakresie?
Działania te można oszacować na podstawie następujących wskaźników, które brane były pod uwagę
w przygotowaniu PZRP:
226

Zmniejszenie wielkości przepływu o p=1% w głównych odbiornikach danego obszaru
[m³/s],

Wielkość retencji powodziowej urządzeń wodnych w stosunku do objętości wezbrania
p-1% [%].
2) Czy wprowadzone działania oddziaływują pozytywnie na ludność i zdrowie ludzkie?

Ilość budynków chronionych w obszarach szczególnego zagrożenia powodziowego
(p=1%) [szt.],

Ilość budynków na obszarach chronionych wałami, wydmami i budowlami pasa
technicznego, zalewanych wskutek awarii urządzeń wodnych > 0,5m, których
standard ochrony ulegnie podwyższeniu [szt.],

Ilość budynków zakwalifikowanych do wykupu i przeniesienia [szt.],

Wielkość obszarów, dla których wprowadzone
zagospodarowania przestrzennego[ha],

Liczba chronionych obiektów o szczególnym znaczeniu społecznym [szt.],

Liczba chronionych obszarów i obiektów dziedzictwa kulturowego [szt.].
zostaną
specjalne
warunki
3) Czy zwiększyła się świadomość społeczeństwa na temat zagrożeń powodziowych?

Przykładowy wskaźnik – ankiety wśród społeczeństwa zamieszkującego obszary
określone na mapach zagrożenia i ryzyka powodziowego.
4) Czy system zbierania danych o powodziach funkcjonuje w optymalny sposób?

Przykładowy wskaźnik – ankiety wśród pracowników służb odpowiedzialnych za
zarządzanie kryzysowe.
5) Monitoring związany z oddziaływaniem inwestycji i działań przeciwpowodziowych na
środowisko naturalne.

Oddziaływanie na obszary chronione (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki
krajobrazowe, obszary sieci Natura 2000),

Oddziaływanie na krajowe i regionalne korytarze ekologiczne,

Oddziaływanie na cele ochrony wód w rozumieniu Ramowej Dyrektywy Wodnej.
Zgodnie z wytycznymi KE raport z postępów z realizacji PZRP będzie obejmował następujące
elementy:

informacje na temat wszelkich zmian lub uaktualnień dokonanych od czasu publikacji
poprzedniej wersji PZRP, w tym podsumowanie przeglądów przeprowadzonych
zgodnie z art. 14 Dyrektywy Powodziowej,

ocenę postępów z osiągnięcia założonych celów, o których mowa w art. 7.2. DP (opis
i objaśnienie wszelkich działań przewidzianych we wcześniejszej wersji PZRP, które
zostały zaplanowane do realizacji a nie zostały zrealizowane,

opis wszelkich dodatkowych działań podjętych od czasu wejścia w życie ocenianego
PZRP.
W zakresie monitoringu skutków środowiskowych realizacji postanowień PZRP zaproponowano
następujące wskaźniki zestawione w poniższej tabeli:
Tabela 56. Wskaźniki monitoringu skutków środowiskowych realizacji PZRP
Komponent
Zdrowie ludzi
Zakres monitoringu / wskaźnik
Częstość
Pochodzenie
danych
Liczba ofiar śmiertelnych w wyniku powodzi.
1 raz w roku
GUS
Liczba osób zamieszkałych na obszarze zalewowym
1%.
1 raz na 3 lata
Właściwy Urząd
Gminy
227
Komponent
Zakres monitoringu / wskaźnik
Częstość
Liczba ujęć wody na obszarze zalewowym 1%.
1 raz na 3 lata
KZGW
1 raz na 3 lata
KZGW
Monitorowanie poziomu wód powierzchniowych w
sąsiedztwie/w obrębie siedlisk przyrodniczych od
wód
zależnych.
Proponuje
się
przyjęcie
wskaźnikowego siedliska 91E0 Łęgi wierzbowe,
topolowe, olszowe i jesionowe położone w
bezpośrednim sąsiedztwie planowanych inwestycji,
w wyniku, których może zostać przyspieszony
odpływ wód ze zlewni (sieć melioracyjna i
drenażowa, regulacje rzek i potoków, oczyszczanie i
utrzymanie
międzywala,
oczyszczanie
i
utrzymywanie koryt rzecznych).
1 raz w roku
Badanie poziomu wód w
ramach
państwowego
monitoringu
środowiska.
Badanie coroczne wybranych
połaci siedlisk położonych w
bezpośrednim
sąsiedztwie
przedsięwzięć oraz powyżej
nich pod kątem zachodzących
w siedliskach zmian.
Inwestor
Zmiana
powierzchni
siedlisk
przyrodniczych
(bezpośrednie zajęcie tych siedlisk na potrzeby
realizacji inwestycji) oraz stanu ochrony siedlisk od
wód zależnych.
1 raz na 3 lata
KZGW
Zmiana pokrycia terenu na podstawie CORINE
LAND COVER.
1 raz na 6 lat
KZGW
Zajęcie powierzchni obszarów i obiektów prawnie
chronionych ustanowionych zgodnie z Ustawą o
ochronie przyrody, w wyniku realizacji inwestycji
planowanych w PZRP (powierzchnia terenu
bezpośrednio zajętego na potrzeby inwestycji).
W okresie do 1 roku od
zakończenia
realizacji
inwestycji
Inwestor. Dane
należy
przekazać do
KZGW.
Jakość
wód
powierzchniowyc
h
Liczba JCWP, w obrębie, których będą realizowane
inwestycje przewidziane w PZRP lub, na które te
inwestycje będą oddziaływać, dla których uzyskano
derogacje.
1 raz na 3 lata
KZGW
Klimat (zmiany)
Występowanie powodzi powinno uwzględniać stan
faktyczny w realizacji inwestycji, które są obecnie
planowane w PZRP: wały przeciwpowodziowe,
bulwary i straty powstałe w ich wyniku.
1 raz w roku
KZGW/GUS
Krajobraz
Dokumentowanie wybranych aspektów stanu
istniejącego
krajobrazu
i
oceny
wartości
krajobrazowych oraz zachodzących w tym
krajobrazie przemian wynikających ze zmian w
funkcjach danego obszaru. Badanie to powinno być
przeprowadzone dla terenów, na których przewiduje
się realizację działań inwestycyjnych takich jak:
budowa nowych odcinków wałów, budowa
zbiorników
retencyjnych,
polderów,
suchych
zbiorników i kanałów ulgi.
Przed realizacją inwestycji, po
zrealizowaniu inwestycji, a
następne kolejne w cyklu, co
10 lat
Urząd Gminy, na
terenie, której
będzie
realizowana
inwestycja.
Dziedzictwo
kulturowe
Liczba zabytków na obszarze zalewowym 1%.
1 raz na 3 lata
KZGW.
Przekazywanie
raportów z
monitoringu do
właściwego
Urzędu Gminy
oraz
Wojewódzkiego
Konserwatora
Ochrony
Zabytków.
Dobra materialne
Liczba budynków na obszarze zalewowym 1%.
1 raz na 3 lata
KZGW
Szacowana wysokość strat dla powodzi 1%.
1 raz na 3 lata
KZGW
Liczba zakładów stwarzających
obszarze zalewowym 1%.
Bioróżnorodność
228
Pochodzenie
danych
zagrożenie
na
W literaturze fachowej dostępne są wskazówki odnośnie możliwych wskaźników monitorowania
postępów w realizacji działań minimalizujących ryzyko powodziowe. Na podstawie opracowania pn.
„Setting, measuring and monitoring targets for reducing disaster risk, Recommendations for post 2015
28
international policy frameworks” rekomenduje się w celu monitorowania postępów z realizacji działań
wykorzystanie jednostek naturalnych w miarę możliwości, tzn. dla tych działań, które można wyrazić
w jednostkach naturalnych, np. ilości wybudowanych obwałowań w km, zwiększona pojemność
retencyjna w m³, itp.
W tabeli poniżej (Tabela 57) zestawiono ilość przewidywanych działań technicznych i nietechnicznych
strategicznych (I cykl planistyczny).
Tabela 57. Zestawienie planowanych działań strategicznych wraz z określeniem częstotliwości
zbierania danych oraz podmiotu odpowiedzialnego
Grupa działań
Podmiot
odpowiedzialny za
wdrożenie
Miara realizacji działania
Wskaźnik produktu PA
Wskaźnik rezultatu RA
Źródło danych
Częstotliwość
raportowania
w okresie
planistycznym
Ministerstwo ds.
gospodarki
wodnej
Jednorazowo
Działania nietechniczne
Wdrożenie reformy organizacyjnej
jednostek odpowiedzialnych za
gospodarkę wodną, w tym za
zapewnienie bezpieczeństwa
powodziowego, oraz stworzenie
systemu finansowania działań
strukturalnych i niestrukturalnych
ze szczególnym uwzględnienie
zapewnienia źródeł finansowania
dla utrzymania systemu
przeciwpowodziowego na stałym
poziomie funkcjonalności
Ministerstwo ds.
gospodarki wodnej
Jednostki Samorządu
Terytorialnego
Wdrożenie MZP i MRP do
planowania przestrzennego dla
ograniczenia wrażliwości
obszarów zagrożonych
powodziami.
KZGW
RZGW
Przygotowanie i wdrożenie
przepisów budowlanych
regulujących zasady wykonania
i odbioru nowych obiektów, ale
także zasady dostosowywania
istniejących obiektów do ich
eksploatacji na terenach
zagrożonych powodzią.
Budowa i wdrożenie systemu
ubezpieczeń od strat
powodziowych
28
Wdrożenie nowej Ustawy
prawo wodne
Liczba planów przestrzennego
zagospodarowania
obejmujących tereny
szczególnego zagrożenia
powodziowego
Powierzchnia obszarów
szczególnie zagrożonych w
km² dla których uaktualniono
mapy MZP i MRP
Liczba zrealizowanych planów
ograniczenia wrażliwości
obszarów zagrożonych
powodziami
Liczba mieszkańców objęta
planami ograniczenia
wrażliwości obszarów
zagrożonych powodzią tyś.
Osób
Urzędy
Marszałkowskie
KZGW
Raz w roku
KZGW
Ministerstwo właściwe
ds. budownictwa
Rozporządzenie Ministra
Infrastruktury i Rozwoju w
sprawie warunków
technicznych jakim powinny
odpowiadać obiekty
budowlane zlokalizowane na
obszarze zagrożenia powodzią
Ministerstwo
właściwe ds.
budownictwa
Jednorazowo
Ministerstwo
Administracji
i Cyfryzacji
Wskaźnik liczby polis
ubezpieczeniowych
w stosunku do liczby
nieruchomości znajdujących
się w strefie szczególnego
Polska Izba
Ubezpieczeniow
a
Raz w roku
„Setting, measuring and monitoring targets for reducing disaster risk, Recommendations for post 2015 international policy frameworks”, Tom
Mitchell I in., Overseas Development Institute, Październik 2014, str. 42-43
229
Grupa działań
Podmiot
odpowiedzialny za
wdrożenie
Źródło danych
Częstotliwość
raportowania
w okresie
planistycznym
Budowa i rozwój systemu
ostrzegania przed niebezpiecznymi
zjawiskami pojawiającymi się w
atmosferze i hydrosferze, w tym
szczególnie powodzi
konwencjonalnych, roztopowych
i zatorowych
JST, IMGW-PIB,
KZGW, RZGW
Liczba zbudowanych
regionalnych i lokalnych
systemów prognozowania i
ostrzegania przed powodzią
IMGW-PIB
Raz w roku
Budowa i doskonalenie systemu
reagowania na powódź;
utrzymanie lodołamaczy,
prowadzenie akcji lodołamania
odbudowy zniszczeń
powodziowych
edukacyjnego podnoszącego
świadomość i kompetencje
społeczeństwa zamieszkującego
obszary zagrożone powodzią
Modyfikacja zasad użytkowania
istniejących zbiorników
wielofunkcyjnych dla zwiększenia
retencji powodziowej
Wzmocnienie i przebudowa wałów
w szczególności tych odcinków,
których przebudowa doprowadzi
do zwiększania przestrzeni dla
rzeki, zapewniając wzrost retencji
dolinowej i obniżenie poziomu wód
powodziowych
Zwiększanie retencji zlewniowej.
Spowalnianie spływu wód
powierzchniowych
Udział procentowy akcji
ratowniczych, dla których czas
dojazdu ekipy ratowniczej nie
przekracza 15 min
Ministerstwo ds.
Liczba planów prowadzenia
Ministerstwo ds.
bezpieczeństwa
akcji przeciwpowodziowych (w
bezpieczeństwa
przeciwpowodzio
przeciwpowodziowego; tym planów ewakuacji ludności
wego;
i inwentarza)
Wojewodowie;
Wojewodowie;
RZGW
Liczba przeprowadzonych akcji
RZGW
lodołamania
Liczba analiz i koncepcji
doskonalenia systemu
reagowania na powódź
Ministerstwo ds.
Ministerstwo ds.
System informatyczny
usuwania
usuwania skutków
zgłaszania i szacowania strat
skutków klęsk
klęsk żywiołowych
powodziowych
żywiołowych
Raz w roku
Jednorazowo
KZGW, RZGW,
IMGW-PIB
Liczba szkolonych obywateli
tyś. osób
KZGW
Raz w roku
KZGW, RZGW
Liczba wykonanych analiz
KZGW
Raz w roku
KZGW
Raz w roku
KZGW
Raz w roku
KZGW
Raz w roku
KZGW
Raz w roku
KZGW
Raz w roku
Długość wałów wzmocnionych
i przebudowanych
KZGW, RZGW,
WZMiUW
KZGW, RZGW,
WZMiUW
Powierzchnia terenów
„oddanych rzece”
Liczba zrealizowanych
obiektów
Powierzchnia dolin rzecznych
„oddana rzece” w km²
Pojemność uzyskanej retencji
dolinowej w mln m³
Liczba analiz możliwości
zwiększenia retencji dolinowej
Działania techniczne
Budowa przeciwpowodziowych
zbiorników retencyjnych
230
Budowa retencji dolinowej (w tym
polderowej) w myśl zasady
„oddania przestrzeni rzece”
i niedopuszczenia do „transferu
ryzyka powodziowego”
Dostosowanie przepustowości
rzek na odcinkach gdzie wody
powodziowe stwarzają zagrożenie
w wyniku naturalnych lub
sztucznych ograniczeń przepływu
w myśl zasady „oddania
przestrzeni rzece”
i niedopuszczenia do „transferu
ryzyka powodziowego”
Administrator rzek RZGW, WZMiUW
obiektów
Pojemność rezerwy
powodziowej w mln m³
obiektów
Powierzchnia dolin rzecznych
„oddana rzece” w km²
Obniżenie poziomu wód
powodziowych Q1% w wyniku
przeprowadzonych prac w cm
Liczba odcinków rzek gdzie
zlikwidowano zidentyfikowane
naturalne lub sztuczne
ograniczenia przepływu w km
Podmiot
odpowiedzialny za
wdrożenie
Źródło danych
Częstotliwość
raportowania
w okresie
planistycznym
Budowa obwałowań chroniących
zidentyfikowane obszary o gęstej
zabudowie gdzie jej relokacja jest
niemożliwa ze względów
społecznych lub ekonomicznych
Długość wybudowanych
obwałowań w km
Liczba mieszkańców
chronionych obwałowanie w
tyś. osób
Wartość majątku chronionego
obwałowaniem w mln zł
KZGW
Raz w roku
Odbudowa funkcjonalności
obiektów przeciwpowodziowych,
które straciły swoją pierwotną
funkcjonalność i często stanowią
dodatkowe źródło zagrożenia
obiektów
KZGW
Raz w roku
Zapewnienie dobrych warunków
prowadzenia akcji lodołamania
i bezpiecznego odprowadzania kry
lodowej
Administrator rzek RZGW
Długość odcinków rzek w km
dla których zapewniono dobre
warunki prowadzenia akcji
lodołamania i bezpiecznego
odprowadzania kry lodowej
KZGW
Po każdej
interwencji
związanej z
likwidacją
zatorów
zimowych
Przygotowanie inwestycji
przeciwpowodziowych
KZGW
Raz w roku
UM
Raz w roku
Grupa działań
Ochrona brzegu morskiego
Liczba obiektów
przeciwpowodziowych, dla
których przygotowano
dokumentację techniczną i
ekonomiczną
Długość zrealizowanych
opasek brzegowych w km
UM
inwestycji
Rekomenduje się, aby raporty z postępów w realizacji działań technicznych były przekazywane przez
inwestorów cyklicznie, np. z częstotliwością, co 2 lata, do Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Podobnie raporty z realizacji innych działań nietechnicznych, przy czym rekomenduje się, aby
działania o charakterze ciągłym (takie jak np. uaktualnianie planów ewakuacji) były raportowane
z częstotliwością raz do roku. Z kolei pieczę nad systemem monitorowania postępów w realizacji
mogłoby sprawować Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji.
W raporcie z wykonania PZRP należy ująć zagadnienia zawarte w niniejszym Planie, jak również inne
wynikające ze zmian w ustawodawstwie czy też uwarunkowań lokalnych. Po pierwszym okresie
wdrażania planów, arkusz raportowania zostanie zmodyfikowany przez KE w oparciu o wnioski
wynikające z pierwszego okresu wdrażania planów.
Ze względu na konieczność koordynacji i synchronizacji planów z drugim cyklem planów
gospodarowania wodami (PGW) oraz ze względu na konieczność uniknięcia podwójnej
sprawozdawczości, arkusze sprawozdawcze zostaną skoordynowane. Struktura wymaganych
w raportowaniu danych jest powiązana z odpowiednim formularzem raportu PGW zawartym
w dokumencie wytycznych nr 21. Dotyczy to w szczególności raportowania z art. 5 RDW i działań,
jakie należy uwzględnić w programie działań stanowiącym część PGW 2015.
Raporty z wykonania planów zarządzania ryzykiem powodziowym pozwolą Komisji Europejskiej:
 Sprawdzić zgodność PZRP państw członkowskich z wymogami dyrektywy, ze szczególnym
naciskiem na kompletność, spójność z innymi przepisami określonymi w dyrektywie
i skoordynowanie prac w dorzeczu/regionie mając na uwadze następujące kryteria:
 czy cele zarządzania ryzykiem powodziowym zostały ustalone i jak odnoszą się one do
ograniczenia potencjalnych negatywnych konsekwencji powodzi dla zdrowia ludzkiego,
środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej oraz do działań
231
nietechnicznych lub do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi (art.
7.2 DP),
 czy PZRP obejmują środki służące osiągnięciu celów ustanowionych zgodnie z art. 7.2.
i częścią A załącznika (art. 7.3 DP);
 czy wszystkie istotne aspekty, o których mowa w art. 7 DP, zostały wzięte pod uwagę,
 czy została zapewniona koordynacja (o której mowa w art. 7.4) – z sąsiednimi
regionami wodnymi i państwami ościennymi – czy potencjalny znaczący wzrost
zagrożenia powodziowego w innych krajach został przejrzyście przedstawiony i
uzgodniony przez zainteresowane strony,
 czy została zapewniona koordynacja prac nad planami z pracami nad PGW, a możliwe
korzyści z uwzględnieniem celów RDW zostały wzięte pod uwagę, czy zostały podjęte
działania koordynujące pomiędzy państwami członkowskimi w przypadku
międzynarodowego obszaru dorzecza, czy zostały podjęte konsultacje społeczne z
zainteresowanymi stronami, zgodnie z art. 14 RDW.
 Porównać metody i sposób wykorzystania informacji pomiędzy państwami członkowskimi oraz
organami zarządzającymi gospodarką wodna w dorzeczach i regionach, zwłaszcza w
przypadku dorzeczy międzynarodowych.
 Przeprowadzić ocenę zgodności stosowania art. 13.3 w porównaniu z wymogami art. 7, 8, 9
(zgodność wykonanych PZRP przed 22.12.2010r. z wymogami DP).
 Przygotować cyfrowe dane na temat celów zarządzania ryzykiem powodziowym,
o planowanych działaniach i innych istotnych informacjach na poziomie dorzeczy i regionów
wodnych.
 Ocenić uwzględnienie zmian klimatycznych, które są wymagane w analizie planów.
232
Literatura/Źródła 19
233
Literatura/Źródła
19. Literatura / Źródła
Cebulak K., Delta Wisły, powyżej i poniżej poziomu morza, 2010
Ciupak M. 2010. Zagrożenia naturalne dla polskich miast portowych w świetle informacyjnego
zabezpieczenia procesu zarządzania kryzysowego. Rocznik Bezpieczeństwa Morskiego 2010: 157172
Churski Z. (pod red.) – Uwarunkowania przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne zagospodarowania
Dolnej Wisły, Toruń 1993
Grześ M., Pawłowski B. – Hydromorfologiczne uwarunkowania lodołamania na Wiśle od stopnia
wodnego we Włocławku do ujścia, z uwzględnieniem sezonu zimowego 2011/2012, Gdańsk 2012
Grześ M. – Zatory i powodzie zatorowe na Dolnej Wiśle: mechanizmy i warunki, Warszawa 1991
IMGW, Grontmij, Arcadis i DHI, Raport wskazujący instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym
(WBS 1.4.3.1.), 2014.
IMGW, Grontmij, Arcadis i DHI, Raport z analizy i oceny zgodności przyjętych ostatecznych rozwiązań
planistycznych z wymogami prawnymi i środowiskowymi (WBS 1.5.4.4.), 2014.
IMGW, Grontmij, Arcadis i DHI, Raport z ewentualnych zmian do „Metodyki PZRP” (WBS 1.2.5.1.),
2014.
IMGW, Grontmij, Arcadis i DHI, Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów (WBS
1.2.5.2.), 2014.
IMGW, Grontmij, Arcadis i DHI, Raport z uzasadnieniem celów, schematem możliwości ich
osiągnięcia, zestawieniem wszystkich wyselekcjonowanych działań oraz zestawieniem działań
z nadanymi im priorytetami, pierwsza selekcja działań (WBS 1.3.3.2.), 2014.
IMGW, Grontmij, Arcadis i DHI, Raport z zestawieniem działań z list ujętych w Master Planach (WBS
1.3.3.1.), 2014.
IMGW PiB - Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat [w:]
Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych, 2014
IMGW - Zlewnia Dolnej Wisły „Wyznaczenie granic bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu
uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych”, 2004/2006
IMGW w Gdyni/Poznaniu – „Wyznaczenie granic bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu
uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych – Słupia, Skotawa, Piaśnica, Łupawa, Łeba,
Kamienica”, 2003/2004
IMGW w Gdyni/Poznaniu – „Wyznaczenie granic bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu
uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych, etap II – Liwa, Elbląg-Dzierzgoń, Pasłęka, Bauda,
Wałsza, Drwęca Warmińska”, 2004/2005
234
IMGW Oddział Morski w Gdyni - Określenie granic obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią
dla terenów nieobwałowanych rzek: Raduni, Motławy, Martwej Wisły, Rozwójki i Bielawy od wody o
prawdopodobieństwie pojawiania się 1% dla terenów zurbanizowanych, od wody o
prawdopodobieństwie pojawiania się 1%, 10% dla pozostałych terenów, 2003
IMGW Oddział Morski Gdynia – „Wyznaczenie granic obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią
w celu uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych etap II – Mienia, Mątawa, Tążyna”,
2004/2005
Kowalewski Z. 2006. Powodzie w Polsce – rodzaje, występowanie oraz system ochrony przed ich
skutkami. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 6 (1): 207-220
KZGW, „Studium potrzeb i możliwości retencji wód powierzchniowych na obszarach Polski o różnym
stopniu zagrożenia wystąpieniem nadmiarów i deficytów wody – element krajowego program
retencjonowania wód”, 2008.
KZGW, Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów
zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, Etap I, Kraków
2012.
KZGW, Biuletyn informacyjny „Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy
i regionów wodnych”, 2014.
KZGW, Charakterystyka wód powierzchniowych i podziemnych w regionach wodnych, 2013.
KZGW, Metodyka opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy
i regionów wodnych (opracowanie: IMGW o/Kraków), 2013.
KZGW, Ocena potrzeb i priorytetów udrożnienia ciągłości morfologicznej rzek na obszarach dorzeczy
w kontekście osiągnięcia dobrego stanu i potencjału ekologicznego JCWP (Jednolitych Części Wód
Powierzchniowych), red. Błachuta J., Poznań 2010.
KZGW, Ocena realizacji programów działań wynikających z planów gospodarowania wodami oraz
Programu wodno-środowiskowego kraju wraz z opracowaniem sprawozdania zgodnie z art. 15 ust. 3
Ramowej Dyrektywy Wodnej, red. Walczykiewicz T., Kraków 2012.
KZGW, Ocena stanu za lata 2010-2012 dla wszystkich kategorii jednolitych części wód
powierzchniowych oraz ocena stanu dla wód dla jednolitych części wód podziemnych (podział na 172
JCWPd + subczęści), Warszawa 2013.
KZGW, Opracowanie analizy presji i wpływów zanieczyszczeń antropogenicznych w szczegółowym
ujęciu wszystkich kategorii wód dla potrzeb opracowania aktualizacji programów działań i planów
gospodarowania wodami, red. Walczykiewicz T., Kraków 2013.
KZGW, Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Polityki Wodnej Państwa do roku 2030
(z uwzględnieniem etapu do 2016) (opracowanie: EKO-KONSULT), Gdańsk 2010.
KZGW, Sformułowanie w warunkach korzystania z wód regionu wodnego ograniczeń w korzystaniu
z wód jezior lub zbiorników oraz w użytkowaniu ich zlewni (opracowanie: MGGP S.A., Instytut
Ochrony Środowiska), Kraków-Warszawa 2010.
KZGW, Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu
gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy, 2010.
KZGW, Vademecum ochrony przeciwpowodziowej, Gdańsk 2006.
Liziński T. – Problemy zarządzania ryzykiem w kształtowaniu przestrzeni polderowej na przykładzie
delty Wisły, Falenty 2007
235
Makowski Jerzy – Dolna Wisła i jej obwałowania – historyczne kształtowanie, obecny stan i
zachowanie w czasie znacznych wezbrań cz. II odcinek od Torunia do Białej Góry, Gdańsk 1998
MGGP S.A. – Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania
Planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, 2013
Ministerstwo Środowiska – Strategiczny plan adaptacji adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych
na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, Warszawa, 2013
Morawska-Ciesielska H., Osińska R., Kurzelewski J. – Informacja o Wiśle, Białystok 1997
Paczyński B., Sadurski A. – Hydrogeologia regionalna Polski, tom I
Politechnika Gdańska, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska pod red. doc. dr inż. E. Wołoszyn –
„Zasięg stref zagrożenia powodziowego dla przepływów maksymalnych o prawdopodobieństwie
przewyższenia 1% i 10% na odcinku rzeki Redy od jeziora Orle do wodowskazu Wejherowo oraz rzeki
Bolszewki na odcinku od wodowskazu Bolszewo do ujścia do Kanału Redy”, Gdańsk 2008
Szwed i in. (2010) Szwed M., Karg G., Pińskwar I., Radziejewski M., Graczyk D., Kędziora A.,
Kundzewicz Z.W. - Climate change and its effect on agriculture, water resources and human health
sectors in Poland. Natur. Hazards Earth Syst. Sci.,10: 1725-1737, DOI: 10.5194/nhess-10-1725, 2010
Atlas Rzeczpospolitej Polskiej. Główny Geodeta Kraju
Materiały informacyjne Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku
Strony internetowe:
http://www.rzgw.gda.pl
http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/
http://geoportal.kzgw.gov.pl/gptkzgw/catalog/main/home.page
http://natura2000.gdos.gov.pl
236

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zarządzanie Ryzykiem Powodziowym

Komentarz do Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym 1

Zarządzanie ryzykiem powodziowym

Projekt „Przygotujmy się razem! Społeczne konsultacje zarządzania

Konsultacje w sprawie Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym

„Kampania informacyjna nt. opracowania planów zarządzania

Mapy powodziowe

KFW Kluczowe wnioski PZRP