06-03a - zszarzecze

Reprodukcja
Do produkcji jaj konsumpcyjnych i brojlerów różnych gatunków drobiu na fermach
towarowych wykorzystywane są pisklęta wyklute w zakładzie wylęgowym z jaj, które
dostarczają fermy reprodukcyjne.
Zakłady wylęgowe podpisują umowy z fermami reprodukcyjnymi (rodzicielskie) na dostawę
jaj wylęgowych tak, aby zapewnić sobie planowaną produkcję i sprzedaż piskląt w ciągu
roku. Fermy reprodukcyjne są pod stałą kontrolą lekarza weterynarii i przez cały czas
produkcji prowadzony jest monitoring stada.
Praca hodowlana prowadzona na każdym gatunku drobiu ma schemat piramidy.
Na fermach zarodowych prowadzi się prace hodowlane w poszczególnych rodach, a w
obrębie rodów w liniach (np. ród męski, linia ojcowska i mateczna). Selekcja prowadzona
jest w stadach selekcyjnych, których liczba zależy od gatunku drobiu, a stadko składa się z
jednego samca i kilkunastu samic. Najlepsze osobniki ze stadek selekcyjnych trafiają do
stada kontrolnego, gdzie prowadzona jest selekcja na określone cechy. Najlepsze osobniki
pod względem ocenianych cech trafiają do kojarzeń w stadkach selekcyjnych w następnym
roku.
Fermy prarodzicielskie namnażają materiał otrzymany z ferm zarodowych dla ferm
rodzicielskich. Nie prowadzi się w tych fermach selekcji, tylko krzyżuje ze sobą poszczególne
rody lub linie, wytwarzając mieszańce międzyrodowe lub międzyliniowe dla ferm
rodzicielskich, które produkują materiał dla ferm towarowych. Przykład reprodukcji
dwustopniowej kur typu mięsnego przedstawia schemat
Reprodukcja dwustopniowa (mieszańce czteroliniowe) kur typu mięsnego.
Ferma zarodowa
Ród męski
linie
ojcowska mateczna
Ród żeński
linie
ojcowska
mateczna
♂A x ♀A
♂C x ♀C
♂B x ♀B
♂A x ♀B
Ferma prarodzicielska
♂D x ♀D
♂C x ♀D
Ferma rodzicielska
♂AB x ♀CD
Ferma towarowa
♂♀ABCD (brojler, mieszaniec czteroliniowy)
Rozmnażanie ptaków może odbywać się przez krycie naturalne lub inseminację. W praktyce
u drobiu inseminację stosuje się wtedy, gdy występuje taka konieczność, np. duży
dymorfizm między samcem a samicą, trudności z kryciem naturalnym (indyki typu ciężkiego)
lub ptaki utrzymywane są w klatkach.
Można wyróżnić dwa główne sposoby krycia naturalnego.
 Krycie wolne - odpowiednia liczba samców utrzymywana jest razem z samicami.
System ten stosuje się na fermach reprodukcyjnych, dobór par jest niekontrolowany,
nie ma zatem możliwości ustalenia pochodzenia potomstwa.
 Krycie haremowe - do stadka samic przydziela się samca. Przy tym systemie możliwe
jest określenie pochodzenia potomstwa. Stosuje się go w fermach zarodowych w
rozmnażaniu ptaków w stadkach selekcyjnych.
Przy kryciu naturalnym stosunek liczby samców do samic
wynosi:
 kury nieśne
1 : 10-15
 kury mięsne
1 : 8-10
 indyki
1 : 8-10
 kaczki i gęsi
1 : 3-6
 kaczki piżmowe
1 : 3-6
Sztuczne unasienianie
W tym systemie rozmnażania ptaków nasieniem pobranym od samców inseminuje się
samice. U ptaków plemniki wprowadzane jednorazowo do układu rozrodczego samicy
zachowują zdolność do zapłodnienia komórki jajowej nawet do kilkudziesięciu dni. W
praktyce unasienianie najczęściej wykonuje się u indyków (gdzie występuje duża różnica w
masie ciała między indorem a indyczką), a także u kur utrzymywanych w klatkach.
Korzyścią stosowania inseminacji u drobiu jest:
 eliminacja złych reproduktorów,
 dłuższe użytkowanie samca,
 zmniejszenie liczby samców, a w związku z tym oszczędności w kosztach utrzymania
stada,
 uniezależnienie wyników zapłodnienia od popędu płciowego.
Przy inseminacji stosunek liczby samców do samic wynosi:
 kury nieśne i mięsne 1 : 100
 indyki
1 : 40
 kaczki i gęsi
1 : 20
 kaczki piżmowe
1 : 30
Mniejsza liczba samców potrzebna w wypadku wykonywania inseminacji pozwala na
intensywniejszą selekcję oraz zwiększa dokładność oceny wartości hodowlanej na
podstawie potomstwa. Pobieranie nasienia od samców umożliwia tworzenie banków
nasienia najlepszych rozpłodników i ginących ras ptaków, a także stwarza możliwości
międzynarodowej wymiany genów.
Technika unasieniania polega na wprowadzeniu nasienia do pochwy samicy, czyli do
ostatniego odcinka jajowodu uchodzącego do kloaki. Inseminację powinno przeprowadzić
się w czasie, kiedy nie ma w jajowodzie jaja. Jeżeli w dolnym odcinku w jajowodzie jest jajo
w twardej skorupie, to podczas jego znoszenia, plemniki mogą być wyrzucone z jajowodu.
W praktyce unasienianie wykonuje się wtedy, kiedy większość ptaków zniosła jaja, a więc w
godzinach popołudniowych. Aby uzyskać dobre wyniki zapłodnienia minimalna liczba
plemników w dawce powinna wynosić:
 kury
80-100 mln,
 indyki
100-150 mln,
 kaczki
50-60 mln,
 gęsi
12-20 mln.
Częstotliwość inseminacji zależy od gatunku ptaków oraz okresu nieśności, z którym
związana jest zdolność plemników do zapłodnienia. Kury na ogół unasienia się co 7 dni,
indyczki co 7-14 dni, a gęsi i kaczki co 5 dni.
Najlepsze wyniki zapłodnienia uzyskuje się wtedy, gdy czas od momentu pobrania nasienia
do chwili inseminacji nie przekracza 15 minut. Nasienie po pobraniu należy zaraz
rozcieńczyć roztworami zbliżonymi do plazmy nasienia lub może to być chude
pasteryzowane mleko z dodatkiem penicyliny lub streptomycyny.
Lęgi
Lęgi piskląt można prowadzić indywidualnie lub grupowo. Lęgi indywidualne prowadzi się
wyłącznie w fermach zarodowych lub w celach badawczych, aby znać pochodzenie
wyklutych piskląt. W komorze klujnikowej jaja pochodzące od tej samej samicy umieszcza
się w osobnych przegrodach szuflad klujnikowych lub w siateczkach. Jaja muszą być opisane
ołówkiem na jego tępym końcu (nr nioski i stadka), a wylężone pisklęta znaczy się znaczkami
pisklęcymi.
Przy lęgach grupowych lub masowych nie interesuje nas pochodzenie piskląt. Jedynie ważną
informacją dla zakładu wylęgowego jest dostawca jaj wylęgowych, z którym zakład rozlicza
się na podstawie wyników lęgu.
W ostatnich kilku latach nastąpił duży postęp w rozwoju aparatów wylęgowych. Obecnie
stosowane są w zakładach wylęgowych duże aparaty halowe, które mogą pomieścić kilkaset
tysięcy jaj.
W aparatach tych zarówno komora lęgowa, jak i klujnikowa są oddzielnymi dużymi
skrzyniami bez podłogi. Wjeżdża się do nich wózkami, na których umieszczone są tace z
jajami, w sposób umożliwiający ich sprzęgnięcie z urządzeniem obracającym jaja. Aparaty
wyposażone są
w elektroniczne urządzenia
zapewniające utrzymanie właściwej
temperatury i wilgotności oraz w system alarmowy.
Jakość jaj wylęgowych
Jakość jaj wylęgowych zależy od czynników genetycznych i środowiskowych, do których
możemy zaliczyć:
 uwarunkowania genetyczne stada reprodukcyjnego - wpływają na
wartość biologiczną jaja,
 stosunek samców do samic - zależy od gatunku, zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża
liczba samic na jednego samca ujemnie wpływa na wyniki zapłodnienia,
 warunki środowiskowe w kurniku (żywienie, światło, mikroklimat),
 wiek ptaków - w praktyce zestawia się stada reprodukcyjne z młodych ptaków,
jedynie gęsi użytkuje się nawet do 3 lat,
 zachowanie się ptaków w stadzie,
 stopień spokrewnienia oraz zasady i technika kojarzeń,
 prawidłowy odchów młodych ptaków,
 stan zdrowia ptaków - zależy od prawidłowo prowadzonej profilaktyki i szczepień,
przebytych chorób oraz obecności pasożytów.
Jaja wylęgowe muszą spełniać przyjęte normy dotyczące wielkości, kształtu, jakości skorupy,
świeżości i jakości treści.
Na rysunku przedstawiono budowę jaja kurzego.
Skład morfologiczny jaja kurzego zestawiono w tabeli.
Części składowe jaja
Żółtko
Białko
w tym: białko płynne zewnętrzne
białko strukturalne
białko płynne wewnętrzne
białko chalazotworcze
Skorupa z błonami
w tym: skorupa
błony
%
31,9
55,8
23,2
57,3
16,8
2,7
12,3
96,9 (z 12,3)
3,1
Jaja wylęgowe powinny mieć prawidłowy kształt, który określa się tzw. indeksem. Jest to
stosunek osi długiej do osi krótkiej i w jaju o prawidłowym kształcie wynosi od 1,19 do 1,36.
Skorupa jaj wylęgowych powinna być gładka, czysta, bez chropowatości, pęknięć lub
deformacji. Zapewnia ona wymianę gazową w czasie inkubacji i jest również źródłem
składników mineralnych potrzebnych do rozwoju zarodka.
Masa jaj wylęgowych powinna wynosić:

53-56 g - kury

70-105 g - indyki

70-95 g - kaczki

110-190 g - gęsi.
Jaja wylęgowe muszą być świeże, dlatego nie powinny być przechowywane dłużej niż 7 dni.
Magazynujemy je w pomieszczeniu o temperaturze 10-15°C i wilgotności 65-80%.
Pomieszczenie należy wietrzyć raz dziennie. Zbiór jaj przeprowadza się 2-3 razy dziennie.
Jaja kacze i gęsie po zbiorze myje się w czystej wodzie ze środkami odkażającymi, a
następnie po osuszeniu powinno się je odkazić dwukrotnie przez zanurzenie w 0,2-0,4%
roztworze środka odkażającego oraz przez dezynfekcję parami formaldehydu lub
promieniami UV. Jaj kurzych i indyczych nie myjemy, a tylko prowadzimy ich dezynfekcję.