Opracowanie nowej technologii uprawy i zbioru śliw dla przemysły

Sprawozdanie końcowe z realizacji projektu rozwojowego
Opracowanie nowej technologii uprawy i zbioru ś
liw dla przemysł
y przetwórczego
Nr projektu: 12 00 34 04/2008 na podstawie decyzji Min. N i SW Nr 0405/R/Pol/2008/04
Projekt finansowany przez:
Narodowe Centrum Badańi Rozwoju, 00-695 Warszawa, ul. Nowogrodzka 47a
Projekt realizowany przez:
Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, ul. Pomologiczna 18, 96 –100 Skierniewice,
tel. 46-8332021, kierownik projektu: prof. dr hab. Augustyn Mika
Projekt obejmowałdwa gł
ówne zadania: Opracowanie modelu intensywnego sadu
ś
liwowego przystosowanego do zbioru owoców kombajnem w ruchu cią
gł
ym, oraz adaptację
istnieją
cego kombajnu zwanego ‘kombajnem wiś
niowym’ do zbioru ś
liwek.
W zadaniu pierwszym, realizowanym w okresie trzech lat, należał
o wybrać
odpowiednie odmiany do uprawy, podkł
adki do szczepienia, okreś
lićoptymalna gę
stoś
ć
sadzenia drzew, sposób formowania koron i cięcia drzew. Do realizacji projektu
wykorzystano doś
wiadczalnąkwateręś
liw o pow. 0,5 ha zał
oż
onąw 2004 roku i kwateręo
pow. 2 ha zał
oż
onąw 2008 roku. Na kwaterach posadzono 12 plennych odmian ś
liw o duż
ej
tolerancji na groźnąchorobęwirusowązwanąszarką
. Wybrano odmiany drobno owocowe
(20 – 30 g), ś
rednio owocowe (40 – 50 g) i wielkoowocowe (60 – 70 g).
Stwierdzono, że w każ
dej z tych grup można zbieraćowoce kombajnem oraz ż
e jakoś
ć
tych owoców nadaje siędla przemysł
u przetwórczego, jednak owoce drobne (Wę
gierki)
znosząnajlepiej mechaniczne trzęsienie. Do zbioru kombajnem szczególnie przydatne są
odmiany dojrzewają
ce we wrześ
niu: ‘Valjevka’, ‘Jojo’, ‘Węgierka Zwykł
a’ i ‘Elena’. Z
odmian dojrzewają
cych w sierpniu odpowiednie do tej technologii sąodmiany: ‘Cacanska
Lepotica’ i ‘Amers’. Śliwy do tego celu, sadzone na lekkiej glebie (kl. IV i V), powinny być
szczepione na podkł
adce ‘Ał
ycza’. Natomiast sadzone na glebie ż
yznej (kl. II i III) powinny
byćszczepione na podkł
adce pół
karł
owej ‘Węgierka Wangenheima’
Aby kombajn mógłzbieraćowoce rzędy drzew musząbyćzwarte. Odległ
oś
ćmiędzy
rzę
dami powinna wynosić4 m. Odległ
oś
ćmiędzy drzewami w rzę
dach powinna być
dostosowana do rodzaju gleby i podkł
adki. Wykazano w doś
wiadczeniu, że drzewa
pół
karł
owe powinny byćsadzone w rzę
dzie w odległ
oś
ci 1,5 – 2 m, a silnie rosną
ce co 2 2,5 m. Sąto wartoś
ci i graniczne. Wszystkie drzewa musząmiećjeden pionowy konar
centralny (przewodnik) i osadzone na nim mł
ode, cienkie, wiotkie, poziome gał
ę
zie. Jest to
absolutny warunek, aby kombajn mógłsprawnie pracować
. Aby osią
gną
ćten cel zastosowano
nowe sposoby formowania i cię
cia koron. Po posadzeniu drzew przewodnik pozostawiono nie
cię
ty, mł
ode pę
dy konkurują
ce z nim wycinano pod koniec maja, pozostał
e pę
dy przyginano i
przywią
zywano do szpilek wbitych pod drzewami. Korony formowane w ten sposób
osiągnę
ł
y poż
ądanąwysokoś
ćw 3 lata i zaowocował
y w drugim roku po posadzeniu. W
trzecim roku wię
kszoś
ćodmian wydał
a plon okoł
o 10 kg/drzewo, co przy ś
redniej gęstoś
ci
1200 drzew/ha przynosił
o wydajnoś
ć12 ton z hektara. Jest to plon, w sadach tradycyjnych
osiąga siępo 5 – 6 latach.
Mł
ode, cienkie i wiotkie gał
ę
zie uzyskano przy pomocy cię
cia odnawiają
cego,
prowadzonego od drugiego lub trzeciego roku po posadzeniu. W tej metodzie gał
ą
źpozostaje
na przewodniku tylko 2 lata - cienka najwyżej 3 lata. Gał
ę
zie sąwycinane wiosnąz
pozostawieniem czopów przy przewodniku z których wyrastająnowe pędy. Aby metodętą
opracowaćdla ś
liw wykonano rozległ
e badania nad wzrostem ś
liw i miejscem zawią
zywania
siępą
ków kwiatowych. Stwierdzono, ż
e ś
liwy zawią
zują50 – 80 % pą
ków na pę
dach
rocznych i dwuletnich. Róż
nice miedzy odmianami sąduż
e. Odmiany zdolne do obfitego
owocowania na pę
dach mł
odych można cią
ćsilniej, owocują
ce na pę
dach 2 – 3 letnich trzeba
cią
ćsł
abiej. Wykazano, że do zbioru kombajnem minimalna wysokoś
ćpnia wynosi 70 cm.
Optymalna wysokoś
ćdrzew 3,0 – 3,5 m, rozpię
toś
ćkoron 2,0 – 2,5 m. W celu okreś
lenia
optymalnej architektury sadu zapewniają
cej wysokie plony okreś
lono wskaź
nik powierzchni
liś
ciowej wybranych odmian, oraz intercepcjęi dystrybucjęś
wiatł
a sł
onecznego. Uzyskano
wartoś
ci, bliskie do wartoś
ci optymalnych, co oznacza, że utworzona architektura sadu
zapewnia wysokąintercepcjęś
wiatł
a sł
onecznego, które jest podstawowym czynnikiem
plonotwórczym.
Zmiany konstrukcyjne kombajnu i usprawnienia prowadzono przez 3 lata.
Przebudowano transporter poziomy kombajnu, który zbiera owoce i uszczelnia podł
ogę
kombajnu. Obecnie podł
oga otwiera sięautomatycznie przy spotkaniu z pniem drzewa i
natychmiast zamyka wokółpnia, aby owoce sięnie gubił
y. Zamknię
cie jest tak delikatne, że
wyklucza jakiekolwiek uszkodzenia kory. Udoskonalono sterowanie kombajnem przenosząc
je ze szczytu kombajnu na poziom gruntu i wprowadzają
c wspomaganie hydrauliczne.
Wprowadzono odbiór ś
liwek do skrzyńpaletowych o pojemnoś
ci 300 kg . Skrócono
kombajn, aby byłbardziej zwrotny i zamontowano osł
ony przeciw gubieniu ś
liwek.
Sprawnoś
ćkombajnu wypróbowano na dwunastu odmianach ś
liw okreś
lają
c jednocześ
nie
optymalnąsił
ępotrzebnądo oderwania owocu od szypuł
ki u poszczególnych odmian. Średnia
sprawnoś
ćzbioru wyniosł
a okoł
o 95 %. Pozostał
e 5 % stanowił
y owoce pozostawione na
drzewie lub zgubione na ziemi. Niska sprawnoś
ć80 - 85 % zdarzał
a sięprzy próbach, w
których zabrakł
o wcześ
niejszego doś
wiadczenia odnoś
nie optymalnego terminu zbioru.
Każ
dą odmianę zbierano kombajnem i dla porównania rę
cznie. Po zbiorze
analizowano dokł
adnie jakoś
ćowoców z prób metodycznie pobranych. Analiza obejmował
a;
ś
redniąmasęowocu, refrakcję
, kwasowoś
ć
, ję
drnoś
ć
, sprę
żystoś
ć
, wartoś
ci antyutleniają
ce,
smakowitoś
ć
, trwał
oś
ć w chł
odni, trwał
oś
ć na pół
ce sklepowej (18oC) w czasie
symulowanego obrotu. Stwierdzono duż
e zmiany chemiczne w owocach przed zbiorem.
Optymalny termin zbioru należy okreś
laćna podstawie sił
y wią
zania owocu z szypuł
ka i
refrakcji. Owoce zebrane kombajnem i zebrane rę
cznie róż
nił
y sięnieznacznie po zbiorze i po
kilku dniach przechowywania w chł
odni, w temperaturze nieco powyżej zera. W owocach
zbieranych kombajnem moż
na był
o wykryćokoł
o 5 % owoców uszkodzonych, kilka %
owoców z szypuł
kami lub niezupeł
nie dojrzał
ych. Owoce te miał
y jakoś
ćakceptowanąprzez
przemysłprzetwórczy. Owoce zbierane kombajnem i pozostawione po zbiorze w
temperaturze pokojowej tracił
y korzystny wyglą
d po kilku dniach. Na skórce pojawił
y się
brązowe plamy odgnieceń. Jedynie owoce Wę
gierek utrzymywał
y dobrąjakoś
ćprzez kilka
dni.
Upowszechnianie i wdrażanie wyników
Sad doś
wiadczalny i kombajn byłdemonstrowany w latach 2008, 2009 i 2010
sadownikom odwiedzają
cym Instytut w Dniu Otwartych Drzwi, które odbywająsięco roku w
pierwszych dniach czerwca. Gromadząone kilkaset osób. Nowa technologia uprawy i zbioru
ś
liw został
a przedstawiona na międzynarodowej konferencji we Wł
oszech i na dwóch
konferencjach krajowych w Grójcu i Skierniewicach. Sposób formowania i cięcia drzew
zostałopisany w kilku artykuł
ach, w czasopismach ogrodniczych ‘Owoce warzywa kwiaty’ i
„Sad Nowoczesny”. Sposób uprawy ś
liw zbioru byłprzedstawiony na konferencji
sadowników w Grójcu. Wdraż
anie wyników będzie przebiegaćw dwóch etapach. Pierwszy
etap: zakł
adanie sadów przystosowanych do zbioru kombajnem. Drugi etap: produkcja
kombajnów i zbiór owoców. Kombajny bę
dzie produkować na zamówienie firma
Weremczuk w Lublinie, z którąInstytut utrzymuje stał
y kontakt. Informacje o nowej
technologii sądostę
pne na stronie internetowej Instytutu.