Sprawozdanie końcowe z realizacji projektu rozwojowego
Transkrypt
Sprawozdanie końcowe z realizacji projektu rozwojowego
Sprawozdanie końcowe z realizacji projektu rozwojowego Opracowanie nowej technologii uprawy i zbioru ś liw dla przemysł y przetwórczego Nr projektu: 12 00 34 04/2008 na podstawie decyzji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Nr 0405/R/Po1/2008/04 Projekt finansowany przez: Narodowe Centrum Badańi Rozwoju, 00-695 Warszawa, ul. Nowogrodzka 47a Projekt realizowany przez: Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, ul. Pomologiczna 18, 96 –100 Skierniewice, tel. 46-8332021, kierownik projektu: prof. dr hab. Augustyn Mika Projekt obejmowałdwa gł ówne zadania: Opracowanie modelu intensywnego sadu ś liwowego przystosowanego do zbioru owoców kombajnem w ruchu cią gł ym, oraz adaptację istnieją cego kombajnu zwanego ‘kombajnem wiś niowym’ do zbioru ś liwek. W zadaniu pierwszym, realizowanym w okresie trzech lat, należał o wybrać odpowiednie odmiany do uprawy, podkł adki do szczepienia, okreś lićoptymalna gę stoś ć sadzenia drzew, sposób formowania koron i cięcia drzew. Do realizacji projektu wykorzystano doś wiadczalnąkwateręś liw o pow. 0,5 ha zał oż onąw 2004 roku i kwateręo pow. 2 ha zał oż onąw 2008 roku. Na kwaterach posadzono 12 plennych odmian ś liw o duż ej tolerancji na groźnąchorobęwirusowązwanąszarką . Wybrano odmiany drobno owocowe (20 – 30 g), ś rednio owocowe (40 – 50 g) i wielkoowocowe (60 – 70 g). Stwierdzono, że w każ dej z tych grup można zbieraćowoce kombajnem oraz ż e jakoś ć tych owoców nadaje siędla przemysł u przetwórczego, jednak owoce drobne (Wę gierki) znosząnajlepiej mechaniczne trzęsienie. Do zbioru kombajnem szczególnie przydatne są odmiany dojrzewają ce we wrześ niu: ‘Valjevka’, ‘Jojo’, ‘Węgierka Zwykł a’ i ‘Elena’. Z odmian dojrzewają cych w sierpniu odpowiednie do tej technologii sąodmiany: ‘Cacanska Lepotica’ i ‘Amers’. Śliwy do tego celu, sadzone na lekkiej glebie (kl. IV i V), powinny być szczepione na podkł adce ‘Ał ycza’. Natomiast sadzone na glebie ż yznej (kl. II i III) powinny byćszczepione na podkł adce pół karł owej ‘Węgierka Wangenheima’ Aby kombajn mógłzbieraćowoce rzędy drzew musząbyćzwarte. Odległ oś ćmiędzy rzę dami powinna wynosić4 m. Odległ oś ćmiędzy drzewami w rzę dach powinna być dostosowana do rodzaju gleby i podkł adki. Wykazano w doś wiadczeniu, że drzewa pół karł owe powinny byćsadzone w rzę dzie w odległ oś ci 1,5 – 2 m, a silnie rosną ce co 2 2,5 m. Sąto wartoś ci i graniczne. Wszystkie drzewa musząmiećjeden pionowy konar centralny (przewodnik) i osadzone na nim mł ode, cienkie, wiotkie, poziome gał ę zie. Jest to absolutny warunek, aby kombajn mógłsprawnie pracować . Aby osią gną ćten cel zastosowano nowe sposoby formowania i cię cia koron. Po posadzeniu drzew przewodnik pozostawiono nie cię ty, mł ode pę dy konkurują ce z nim wycinano pod koniec maja, pozostał e pę dy przyginano i przywią zywano do szpilek wbitych pod drzewami. Korony formowane w ten sposób osiągnę ł y poż ądanąwysokoś ćw 3 lata i zaowocował y w drugim roku po posadzeniu. W trzecim roku wię kszoś ćodmian wydał a plon okoł o 10 kg/drzewo, co przy ś redniej gęstoś ci 1200 drzew/ha przynosił o wydajnoś ć12 ton z hektara. Jest to plon, w sadach tradycyjnych osiąga siępo 5 – 6 latach. Mł ode, cienkie i wiotkie gał ę zie uzyskano przy pomocy cię cia odnawiają cego, prowadzonego od drugiego lub trzeciego roku po posadzeniu. W tej metodzie gał ą źpozostaje na przewodniku tylko 2 lata - cienka najwyżej 3 lata. Gał ę zie sąwycinane wiosnąz pozostawieniem czopów przy przewodniku z których wyrastająnowe pędy. Aby metodętą opracowaćdla ś liw wykonano rozległ e badania nad wzrostem ś liw i miejscem zawią zywania siępą ków kwiatowych. Stwierdzono, ż e ś liwy zawią zują50 – 80 % pą ków na pę dach rocznych i dwuletnich. Róż nice miedzy odmianami sąduż e. Odmiany zdolne do obfitego owocowania na pę dach mł odych można cią ćsilniej, owocują ce na pę dach 2 – 3 letnich trzeba cią ćsł abiej. Wykazano, że do zbioru kombajnem minimalna wysokoś ćpnia wynosi 70 cm. Optymalna wysokoś ćdrzew 3,0 – 3,5 m, rozpię toś ćkoron 2,0 – 2,5 m. W celu okreś lenia optymalnej architektury sadu zapewniają cej wysokie plony okreś lono wskaź nik powierzchni liś ciowej wybranych odmian, oraz intercepcjęi dystrybucjęś wiatł a sł onecznego. Uzyskano wartoś ci, bliskie do wartoś ci optymalnych, co oznacza, że utworzona architektura sadu zapewnia wysokąintercepcjęś wiatł a sł onecznego, które jest podstawowym czynnikiem plonotwórczym. Zmiany konstrukcyjne kombajnu i usprawnienia prowadzono przez 3 lata. Przebudowano transporter poziomy kombajnu, który zbiera owoce i uszczelnia podł ogę kombajnu. Obecnie podł oga otwiera sięautomatycznie przy spotkaniu z pniem drzewa i natychmiast zamyka wokółpnia, aby owoce sięnie gubił y. Zamknię cie jest tak delikatne, że wyklucza jakiekolwiek uszkodzenia kory. Udoskonalono sterowanie kombajnem przenosząc je ze szczytu kombajnu na poziom gruntu i wprowadzają c wspomaganie hydrauliczne. Wprowadzono odbiór ś liwek do skrzyńpaletowych o pojemnoś ci 300 kg . Skrócono kombajn, aby byłbardziej zwrotny i zamontowano osł ony przeciw gubieniu ś liwek. Sprawnoś ćkombajnu wypróbowano na dwunastu odmianach ś liw okreś lają c jednocześ nie optymalnąsił ępotrzebnądo oderwania owocu od szypuł ki u poszczególnych odmian. Średnia sprawnoś ćzbioru wyniosł a okoł o 95 %. Pozostał e 5 % stanowił y owoce pozostawione na drzewie lub zgubione na ziemi. Niska sprawnoś ć80 - 85 % zdarzał a sięprzy próbach, w których zabrakł o wcześ niejszego doś wiadczenia odnoś nie optymalnego terminu zbioru. Każ dą odmianę zbierano kombajnem i dla porównania rę cznie. Po zbiorze analizowano dokł adnie jakoś ćowoców z prób metodycznie pobranych. Analiza obejmował a; ś redniąmasęowocu, refrakcję , kwasowoś ć , ję drnoś ć , sprę żystoś ć , wartoś ci antyutleniają ce, smakowitoś ć , trwał oś ć w chł odni, trwał oś ć na pół ce sklepowej (18oC) w czasie symulowanego obrotu. Stwierdzono duż e zmiany chemiczne w owocach przed zbiorem. Optymalny termin zbioru należy okreś laćna podstawie sił y wią zania owocu z szypuł ka i refrakcji. Owoce zebrane kombajnem i zebrane rę cznie róż nił y sięnieznacznie po zbiorze i po kilku dniach przechowywania w chł odni, w temperaturze nieco powyżej zera. W owocach zbieranych kombajnem moż na był o wykryćokoł o 5 % owoców uszkodzonych, kilka % owoców z szypuł kami lub niezupeł nie dojrzał ych. Owoce te miał y jakoś ćakceptowanąprzez przemysłprzetwórczy. Owoce zbierane kombajnem i pozostawione po zbiorze w temperaturze pokojowej tracił y korzystny wyglą d po kilku dniach. Na skórce pojawił y się brązowe plamy odgnieceń. Jedynie owoce Wę gierek utrzymywał y dobrąjakoś ćprzez kilka dni. Upowszechnianie i wdrażanie wyników Sad doś wiadczalny i kombajn byłdemonstrowany w latach 2008, 2009 i 2010 sadownikom odwiedzają cym Instytut w Dniu Otwartych Drzwi, które odbywająsięco roku w pierwszych dniach czerwca. Gromadząone kilkaset osób. Nowa technologia uprawy i zbioru ś liw został a przedstawiona na międzynarodowej konferencji we Wł oszech i na dwóch konferencjach krajowych w Grójcu i Skierniewicach. Sposób formowania i cięcia drzew zostałopisany w kilku artykuł ach, w czasopismach ogrodniczych ‘Owoce warzywa kwiaty’ i „Sad Nowoczesny”. Sposób uprawy ś liw zbioru byłprzedstawiony na konferencji sadowników w Grójcu. Wdraż anie wyników będzie przebiegaćw dwóch etapach. Pierwszy etap: zakł adanie sadów przystosowanych do zbioru kombajnem. Drugi etap: produkcja kombajnów i zbiór owoców. Kombajny bę dzie produkować na zamówienie firma Weremczuk w Lublinie, z którąInstytut utrzymuje stał y kontakt. Informacje o nowej technologii sądostę pne na stronie internetowej Instytutu.