Światowy Tydzień Wody

Światowy Tydzień Wody
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Chełmie informuje, że w
dniach 21-27 sierpnia 2011 roku, jak co roku obchodzony jest ,,Światowy
Tydzień Wody’’. Jest to akcja organizowana od 1991 roku przez
Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Wodny. W roku bieżącym
obchodzony jest pod hasłem ,, W reakcji na globalne zmiany: woda
w urbanizującym się świecie” .
Obecnie połowa ludności naszej planety zamieszkuje obszary miejskie, a miasta i
miasteczka rozrastają się w niespotykanym dotąd tempie. Według ONZ poziom urbanizacji
ma wzrosnąć z ok. 50 % w 2009 roku do nawet ok. 80 % w 2050 r. Ponadto, większy wzrost
populacji w obszarach miejskich będzie widoczny w mniej rozwiniętych regionach świata w
Azji, w Afryce oraz w Ameryce Łacińskiej, gdzie znaczna część ludności zamieszkuje w
slumsach. Szacuje się, że każdego dnia ponad 14.000 ludzi umiera z braku wody lub z
powodu chorób wywołanych zanieczyszczeniem wody. Urbanizacja stwarza możliwości dla
bardziej efektywnego zarządzania wodą oraz poprawy dostępu do wody pitnej i warunków
sanitarnych. Wraz z rozwojem urbanizacji i zmianami klimatycznymi narastają globalne
problemy z dostępem do zasobów słodkiej wody nadającej się do spożycia przez ludzi. Woda
pokrywa ok. 72% powierzchni naszej planety. Większość zasobów wody zgromadzona jest w
otwartych zbiornikach na powierzchni Ziemi. Wśród nich wyróżniamy oceany, morza, rzeki,
jeziora i stawy. Ponad 97% zasobów wodnych Ziemi to wody morskie i oceaniczne, które ze
względu na swoje zasolenie nie są przydatne do spożycia przez ludzi. Zaledwie pozostałe
2,5% stanowi woda słodka, która w większości uwięziona jest w lodowcach i śniegach (ok.
10% powierzchni naszej planety pokryte jest lodem). Zatem tylko 0,6% zasobów wodnych
świata to wody słodkie, mogące stanowić źródło wody pitnej. Jeziora i rzeki, które również
są źródłem wody pitnej, stanowią zaledwie 0,1% zasobów wody na świecie. Roczna objętość
wód odpływających rzekami do oceanu wynosi 37 000 km³. Natomiast w jeziorach na całym
świecie znajduje się czterokrotnie więcej wody niż we wszystkich rzekach. Podstawowym
źródłem wody do picia na lądzie są jej pokłady podziemne, które stanowią 0,6% światowych
zasobów wód (zbiorniki, strumienie, czy rzeki podziemne utworzone w wyniku przenikania
wody przez warstwy skalne). Zasoby wody na naszej planecie wystarczyłyby do zaspokojenia
potrzeb całej ziemskiej populacji, jednak ich nierównomierne rozmieszczenie i nieracjonalne
gospodarowanie wodami przez człowieka sprawiają, że w wielu krajach zaopatrzenie w ten
surowiec stanowi ogromny problem. Deficyt wody najdotkliwiej odczuwają kraje północnej i
środkowej Afryki, Ameryki Południowej i Azji Środkowej. Naukowcy szacują także, iż
niektóre kraje europejskie tj. Hiszpania, Włochy, Belgia, Niemcy i Wielka Brytania, będą już
wkrótce zmagać się z jej niedostatkiem. Zasoby wodne w Polsce, przypadające na jednego
mieszkańca, są mniejsze niż w krajach sąsiednich i znacznie niższe niż przeciętne w
Europie ( zaledwie ok. 36% średniej europejskiej).
*Warto wiedzieć:
•
•
•
•
Tylko niecały 1% zasobów wodnych Ziemi to woda, która może być wykorzystywana
do picia
Aż ⅓ ludności świata żyje na obszarach dotkniętych umiarkowanym lub ostrym
niedoborem wody (według danych Sztokholmskiego Instytutu Ochrony Środowiska)
Kobiety i dzieci z biednych krajów Afryki przebywają codziennie średnio 6 km niosąc
20 litrów wody, by zaspokoić najbardziej podstawowe potrzeby swoich rodzin
Więcej niż 1,2 miliarda ludzi nie ma dostępu do czystej wody pitnej
•
•
•
•
75% chorób w krajach rozwijających się to choroby przenoszone przez wodę.
Zakażona, brudna woda zabija więcej ludzi niż AIDS, nowotwory czy wojny. Według
szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), każdego dnia ok. 4 tysiące dzieci
umiera z powodu chorób związanych z niedostatkiem czystej wody.
Z powodu braku czystej wody, lub jej złej jakości, co minutę umiera 7 osób
20% wszystkich zasobów wód powierzchniowych w Unii Europejskiej zagrożonych
jest zanieczyszczeniem
W Polsce, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, zasoby wodne są trzykrotnie
mniejsze niż średnia europejska. Średnio 1660 m3/rok przypada na jednego Polaka,
podczas gdy w krajach europejskich przeciętne zasoby wód powierzchniowych
szacowane są na 4560 m3/rok na mieszkańca.
W świetle powyższych informacji należy stwierdzić, że dostępność do wody
w wystarczającej ilości i o odpowiedniej jakości sanitarnej stanowi podstawę do
zabezpieczenia podstawowych warunków zdrowotnych bytowania populacji ludzkiej na
danym obszarze. Należy podejmować wszelkie starania, aby uzyskać najwyższą, możliwą do
osiągnięcia jakość wody pitnej. Bardzo istotne jest zabezpieczenie przed wpływem
czynników zewnętrznych systemu zaopatrzenia w wodę i ochrona źródeł wody, jako
najlepsza metoda zapewnienia dobrej jakości wody pitnej. Niewłaściwe zabezpieczenie
zasobów wodnych oraz nieskuteczne uzdatnianie zanieczyszczonej wody naraża
społeczeństwo na ryzyko wybuchów epidemii chorób przewodu pokarmowego i innych
chorób zakaźnych. Zakładając, że woda wodociągowa jest spożywana przez ludzi w okresie
całego życia, nie powinna oddziaływać na zdrowie człowieka i jednocześnie powinna
charakteryzować się dobrymi własnościami organoleptycznymi. Woda w wyniku procesu jej
ujmowania a następnie uzdatniania i dystrybucji nie powinna tracić swoich walorów
estetycznych i smakowych. Nad tymi procesami jak również nad efektem końcowym, którym
jest woda w kranie konsumenta, nadzór prowadzą organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, produkowanej przez
przedsiębiorstwa wodociągowe sprawowany jest przez organy Państwowej Inspekcji
Sanitarnej na podstawie art. 4 ustawy z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji
Sanitarnej (Dz. U. z 2006r. Nr 122, poz. 851 ze zm.), art. 12 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o
zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006r. Nr
123 poz. 858 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007r. Nr 61, poz. 417 ze zm.).
Wody podziemne na terenie Chełma i powiatu chełmskiego stanowią jedyne źródło
zaopatrzenia ludności i przemysłu w wodę do picia oraz na potrzeby gospodarcze. Największe
znaczenie o charakterze regionalnym posiadają poziomy wodonośne w utworach górno kredowych. Są one podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę i stanowią bazę zasobów
dla większości obiektów wodociągowych. Poziomy wodonośne w utworach
czwartorzędowych i trzeciorzędowych są źródłem zaopatrzenia w wodę tylko dla nielicznych
obiektów użyteczności publicznej oraz części gospodarstw indywidualnych korzystających
ze studni zakładowych lub przydomowych.
Stan sanitarno-techniczny wodociągów zbiorowego zaopatrzenia eksploatowanych na
terenie Chełma i powiatu chełmskiego (ziemskiego) jest zadowalający. Wszystkie obiekty
oparte są na ujęciach wód podziemnych, posiadają wyznaczone i wygrodzone strefy
bezpośredniej ochrony sanitarnej oraz aktualne pozwolenia wodno-prawne na pobór wody w
formie decyzji administracyjnych. Wodociągi zbiorowego zaopatrzenia zlokalizowane na
omawianym terenie wyposażone są w urządzenia do dezynfekcji wody. Stałą dezynfekcji
wody prowadzi się tylko w Wodociągu Zbiorowego Zaopatrzenia w Chełmie z uwagi na fakt
występowania licznych awarii na starych odcinkach sieci wodociągowej na pozostałych
obiektach nie zachodzi taka konieczność, a zamontowane chloratory traktowane są jako
awaryjne zabezpieczenie na wypadek ewentualnego zagrożenia bakteriologicznego. Wodę z
wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w: Dorohusku, Świerżach, Rudzie Hucie. warunkowo
dopuszczono do spożycia na okres kolejnych 3 lat. Sytuacja taka związana jest z naturalną
zawartością podwyższonej ilości jonów amonowych w wodach podziemnych terenów
położonych w zlewni rz. Bug. Dotychczasowe działania zarządców tych wodociągów
zmierzające do redukcji jonu amonowego w wodzie nie przyniosły spodziewanych
rezultatów. Należy podkreślić jednak że, parametry te nie mają znaczenia zdrowotnego i nie
stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi jednak sytuacja ta może być przyczyną do
uzasadnionego niezadowolenia konsumentów. Szczegółowe informacje na temat jakości
wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi na terenie Chełma i powiatu chełmskiego
znajdują się na stronie http://www.pssechelm.pl/.
Źródła zagrożeń i czynniki mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo
zdrowotne wody dostarczanej przez przedsiębiorstwa wodociągowe
konsumentom.
Są to:
•
•
•
•
•
•
•
•
niewłaściwa lokalizacja ujęć wody i brak nadzoru nad strefami ochronnymi,
stosowanie niewłaściwych materiałów do ujmowania, uzdatniania, magazynowania i
dystrybucji wody,
zły stan techniczny i sanitarny sieci wodociągowej, przyłączy oraz instalacji
wewnętrznych,
niewłaściwe i zmienne warunki hydrauliczne oraz zmiany ciśnienia w sieci
wodociągowej,
bezpośrednie podłączenia do sieci – bez zaworów zwrotnych, antyskażeniowych,
migracja zanieczyszczeń do wnętrza sieci ze środowiska zewnętrznego poprzez mikro
nieszczelności przy wystąpieniu podciśnienia,
zaniedbanie podczas usuwania awarii na sieci i wymianach elementów mających
bezpośredni kontakt z wodą,
brak stabilności mikrobiologicznej i fizyko-chemicznej wody wprowadzanej do sieci
wodociągowej,
•
•
zastosowanie właściwej metody uzdatniania wody,
błędy popełnione na etapie projektowania – np. przewymiarowanie sieci.
Uzdatnianie wody
Uzdatnianie wody oznacza dostosowanie jej właściwości i składu do wymagań
wynikających z jej przeznaczenia. Podstawowe etapy uzdatniania wody pitnej obejmują
uzdatnianie chemiczne i fizyczne. Wymienione zabiegi mogą być realizowane za pomocą
różnych procesów. Nie stosuje się wszystkich jednocześnie, lecz dokonuje się odpowiedniego
ich doboru. W instalacjach do uzdatniania wody stosuje się szereg połączonych procesów
jednostkowych. Uzdatnianie chemiczne obejmuje takie procesy, jak korekta pH, utlenianie
wstępne i dezynfekcja, koagulacja/flokulacja itd. natomiast uzdatnianie fizyczne w znacznej
mierze realizowane jest przez urządzenia i instalacje wykorzystywane do „separacji”, która
obejmuje
m.in.:
cedzenie,
dekantację,
filtrację
oraz
adsorbcję.
Woda przeznaczona do spożycia dystrybuowana w sieci wodociągowej dużych
aglomeracji często poddawana jest stałej dezynfekcji, której celem jest zniszczenie żywych i
przetrwalnikowych form organizmów patogennych oraz ochrona sieci dystrybucyjnej przed
ich wtórnym rozwojem. Jakość i ilość produktów ubocznych powstających podczas procesów
dezynfekcji zależą od wielu parametrów, jak rodzaj i ilość substancji organicznych obecnych
w uzdatnianych wodach, pH, temperatura, czas trwania chlorowania i ewentualne procesy
chemiczne przeprowadzone przed chlorowaniem np. ozonowanie.
Substancje przenikające do wody z elementów konstrukcyjnych systemu
wodociągowego
Zanieczyszczanie wody substancjami uwalnianymi z materiałów konstrukcyjnych
kontaktujących się z wodą przeznaczoną do spożycia, ma coraz większe znaczenie ze
względu na wzrastającą liczbę ludności zaopatrywanej w wodę z sieci wodociągowej,
rozbudowę sieci wodociągowych i budowę nowych wodociągów, a także spadek zużycia
wody na cele komunalne (zmniejszenie rozbioru wody), co powoduje dłuższy czas przepływu
wody i dłuższy czas kontaktu z elementami konstrukcyjnymi sieci wodociągowej, co
zwiększa migrację substancji chemicznych z tych materiałów do wody.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, z późn. zm.),
zastosowanie materiału lub wyrobu używanego do uzdatniania i dystrybucji wody wymaga
uzyskania oceny higienicznej właściwego państwowego powiatowego lub granicznego
inspektora sanitarnego.
Zanieczyszczenia mikrobiologiczne
Zanieczyszczenie źródeł wody odchodami powoduje występowanie charakterystycznych
mikroorganizmów w wodzie, w tym często chorobotwórczych. Najbardziej czułą i specjalną
metodą oceny jakości wody pod względem higienicznym jest częste badanie obecności
organizmów wskaźnikowych zanieczyszczenia kałem. Wskaźniki kałowego zanieczyszczenia
wody to:
Escherichia coli – znajduje się w dużych ilościach w odchodach ludzkich i zwierzęcych,
występuje też w ściekach surowych i ściekach oczyszczonych i we wszystkich wodach
naturalnych oraz glebach zanieczyszczonych niedawno odchodami, zarówno pochodzenia
ludzkiego, rolniczego lub od dzikich zwierząt i ptaków. Ponieważ zwierzęta mogą być
nosicielami patogenów ludzkich, to obecność Escherichia coli nie może być nigdy
ignorowana, gdyż można podejrzewać, że woda została skażona kałem. Przeżywalność
bakterii Escherichia coli w wodzie wynosi od 1- tygodnia do 1- miesiąca.
Paciorkowce kałowe (Enterokoki) – większość z tych gatunków jest pochodzenia kałowego
i ogólnie może być używana, w wielu wypadkach, za specyficzne wskaźniki zanieczyszczenia
kałem ludzkim. Rzadko rozmnażają się w zanieczyszczonych wodach i są bardziej
wytrzymałe niż E. coli. Paciorkowce są bardzo odporne na wysuszenie i mogą być przydatne
w rutynowej kontroli przeprowadzanej po ułożeniu nowych lub wykonaniu napraw
istniejących przewodów wodociągowych czy też do wykrywania zanieczyszczeń
powodowanych spływem powierzchniowym do wód gruntowych lub powierzchniowych.
Wskaźnikami zanieczyszczenia mikrobiologicznego są również:
Bakterie grupy coli (wszystkie bakterie grupy coli) – zostały uznane za odpowiedni
wskaźnik mikrobiologiczny jakości wody do picia ze względu na łatwość wykrywania i
oznaczania w wodzie. Bakterie grupy coli nie powinny występować w dostarczanej
uzdatnionej wodzie. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje nieodpowiednie jej
uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji odżywczych w
uzdatnionej wodzie. Test na organizmy grupy coli może być zatem wykorzystywany jako
wskaźnik efektywności uzdatniania i prawidłowego stanu systemu rozprowadzającego wodę
czystą.
Bakterie Clostridium perfringens – Są to organizmy beztlenowe, tworzące formy
przetrwalnikowe. Organizmy te nie są wyłącznie pochodzenia kałowego i mogą pochodzić z
innych źródeł naturalnych. Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrwać w wodzie znacznie
dłużej niż bakterie z grupy coli i są odporne na dezynfekcję. Obecność ich w wodzie poddanej
dezynfekcji może wskazywać na niedociągnięcia w uzdatnianiu wody i uwidocznić fakt, iż
organizmy patogenne oporne na dezynfekcję mogły przetrwać proces uzdatniania. Cechą
charakterystyczną tych organizmów jest ich zdolność do długiego przeżywania i gromadzenia
się, mogą być wykrywane długo po fakcie zanieczyszczenia oraz daleko od miejsca
zanieczyszczenia i z tego względu mogą być wskaźnikiem sporadycznych czy dawnych
zanieczyszczeń.
Bakterie z rodzaju Legionella – Sztucznym rezerwuarem tych bakterii są systemy ciepłej
wody i urządzenia wentylacyjne. Bakterie te mogą kolonizować wewnętrzne części rur z
ciepłą wodą, zbiorniki na ciepłą wodę, wieże chłodnicze, perlatory zaworów czerpalnych,
głowice natryskowe pryszniców. Namnażaniu bakterii Legionella w sieci wodociągowej
sprzyja temperatura wody 20-45°C. Namnażaniu bakterii sprzyjają również środowisko
tlenowe, osady, szlamy, zgorzeliny i materiał organiczny (czynniki odżywcze).
Do zakażenia bakteriami Legionella dochodzi poprzez drogi oddechowe, przez inhalację
aerozoli zawierających bakterie lub cząsteczki pyłu powstałego w wyniku ich wyschnięcia
(legioneloza). Nie stwierdzono przenoszenia się bakterii z człowieka na człowieka oraz
zarażenia poprzez picie zanieczyszczonej wody.
Legioneloza znajduje się na liście chorób zakaźnych obowiązkowo rejestrowanych i
zgłaszanych Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o
zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570,
z późn. zm.) Obowiązek badania Legionelli species od 1 stycznia 2008 r. wprowadzono
rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, z późn. zm.)
W przypadku przekroczeń dopuszczalnych wartości parametrów bakteriologicznych,
przedsiębiorstwa wodociągowe mają obowiązek podjęcia natychmiastowych działań
naprawczych w celu poprawy jakości wody, aby w jak najszybszym czasie zniwelować
potencjalne zagrożenia zdrowotne niesione przez wodę zanieczyszczoną mikrobiologicznie.
W sytuacjach takich, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w celu ochrony ludności przed
negatywnymi skutkami spożywania wody o nieodpowiedniej jakości, opracowują stosowne
komunikaty o zasadach użytkowania wody do spożycia, lub też o zakazie spożywania wody.
Komunikaty przekazywane są właściwym samorządom odpowiedzialnym za zbiorowe
zaopatrzenie ludności w wodę pitną, celem ich publikacji do publicznej wiadomości a także
każdorazowo umieszczane są one na stronach internetowych powiatowej stacji sanitarnoepidemiologicznej. Podejmowanie przez przedsiębiorstwa wodociągowe skutecznych działań,
zalecanych przez służby sanitarne, pozwala na szybką poprawę jakości wody.