wyroznienie_praca_nr_8_OPIS

SLOW! SLupsk Opens Water
Rzeka od najdawniejszych czasów traktowana była jako
naturalny korytarz transportowy. W miarę rozwoju cywilizacji i
techniki pojawiły się nowe potrzeby wynikające z coraz
intensywniejszego zagospodarowania doliny rzeki. W tym
właśnie kontekście rozwijała się większość miast historycznych
pozostających w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. Mówiąc o
Słupsku nie można nie dostrzec analogii do powyższego
schematu, w postaci historycznej tkanki miejskiej rozwijającej się
w bezpośredniej bliskości Słupi. Kontekst miasta nadrzecznego
buduje również bogata historia przemysłu browarniczego, jaki był
dla Słupska w pewnym okresie jego rozwoju funkcją dominującą.
CHMIEL I JADALNE MIASTO
Fronty wodne jako element przestrzeni miasta przeżywają obecnie swój renesans i pozostają
w sferze zainteresowań wielu jednostek decyzyjnych, zarówno lokalnych jak i ponadlokalnych. Niezaprzeczalnym
potencjałem Słupska jest zatem rzeka Słupia.
Ideą przewodnią rewitalizacji obszaru frontu rzecznego Słupska jest wieloaspektowy projekt
o charakterze zarówno architektoniczno-urbanistycznym, jak również społeczno-gospodarczym. SLOW! to
odpowiedź na współczesny kryzys lokalnych społeczności szukających swojej tożsamości i możliwości integracji.
SLOW! jest pomysłem na promocję miasta jako ośrodka o bogatej historii browarniczej, będącej konsekwencją
naturalnych uwarunkowań przyrodniczych, które sprzyjały uprawom roślin niezbędnych przy produkcji piwa, jak chmiel,
naturalnie występujący w nadrzecznych łęgach. Chmiel łączy uwarunkowania przyrodnicze z tradycją i kulturą
browarniczą Słupska, jednocześnie inspirując swoją formą i walorami artystycznymi: faktura, forma, tekstura, walory
ozdobne i możliwość szerszego wykorzystania kulinarnego i ziołoleczniczego to jego niewątpliwe atuty.
Chmiel jako element przewodni projektu
tworzy swoisty „znak miejsca”, przestrzenne logo
Słupska, a jego transformacje w warstwie
znaczeniowej pozwoliły na stworzenie unikatowych
elementów małej architektury i zagospodarowania
terenu nawiązujących w sposób symboliczny do
kontekstu historycznego – Słupskich tradycji
piwowarskich.
Tenże chmiel, w formie roślinnej. tworzącej
żywą strukturę przestrzenną, wykorzystywany jest w
projekcie również jako element wystroju przestrzeni
publicznej – izoluje i wydziela przedmiotowy obszar
od tkanki miasta, pozostającej poza obszarem
opracowania. Poza okresem wegetacyjnym
zasłonięte dotychczas ściany garaży i budynków
socjalnych tworzyć powinny żywe murale
zaaranżowane w stylistyce nawiązującej do
twórczości Witkacego, co pozwoliłoby na
podniesienie wartości estetycznych przestrzeni
miejskiej również w mało atrakcyjnym okresie roku.
Powyższy pomysł ściśle związany jest z
ideą „jadalnego miasta” jako ciekawej i coraz
popularniejszej w Europie formy zieleni miejskiej,
alternatywnej do zieleni dekoracyjnej. Wykorzystanie
terenów miejskich jako przestrzeni do uprawy roślin
jadalnych pozwala na wprowadzenie niebanalnego
elementu estetycznego, o dużym potencjale
edukacyjnym (promocja zdrowej, naturalnej
żywności) będącego jednocześnie sposobem na
ożywienie przestrzeni śródmieścia i aktywizację społeczną w procesie kształtowania miasta. W Słupsku wiele jest
jednostek organizacyjnych związanych swoim profilem działalności z agronomią bądź urządzaniem krajobrazu.
Aktywizacja dotyczyć mogłaby również szkół, organizacji społecznych, fundacji, itp.
SLOW! idzie w kierunku realizacji idei przestrzeni społecznej, będącej rozszerzeniem tej publicznej o aspekty
społeczne, wcześniej może nie do końca doceniane - otwarcie miasta na aktywną działalność mieszkańców
ARCHITEKTURA, KULTURA, NATURA – PRZESTRZENNY DIALOG MIASTA
Nadrzędnym celem rewitalizacji frontu rzecznego Słupi jest jego rehabilitacja i wytworzenie obszarów o
spójnym charakterze, odpowiadającej współczesnym potrzebom użytkowników. Zachowanie historycznej tkanki miasta o
wysokich walorach kulturowych oraz potrzeba stworzenia nowej jakości, która w sposób adekwatny odpowiadałaby
dynamicznym, zmiennym w czasie postulatom przyczyniła się do zaprojektowania elementów budujących „mobilny
front wodny”. W jego skład wchodzi szereg pływających elementów (arena, sceny, pomosty dla kajaków,
restauracje). Mogą one, w zależności od aktualnych potrzeb, być transportowane w różne miejsca wzdłuż korytarza
Słupi, a więc w sposób dynamiczny transformować śródmieście Słupska w zależności od sytuacji. Takie podejście do
zagospodarowania frontu rzecznego Słupi umożliwi nieinwazyjne podniesienie atrakcyjności miasta przy jednoczesnym
zachowaniu unikatowych walorów przyrodniczych. Rozwiązanie to jest także ściśle związane z przywróceniem i
uczytelnieniem pamięci o bogatej browarniczej tradycji Słupska, w którym, wedle źródeł historycznych, na przełomie XVII
i XVIII wieku działało ponad 200 browarów, a Słupskie piwo znane było na całym Pomorzu, dając słupszczanom
wyłączność na handel tym trunkiem (źródło: www.slupsk.pl, dostęp 15.06.2015). Cztery unoszące się na wodzie barki
– restauracje, nawiązywałyby do czterech browarów funkcjonujących w Słupsku od XIX wieku: browar Krone, czyli
Korona, browar o nazwie Berg (czyli Góra), browar - Quelle (Źródło) i Stern-Brauerei-Stolp, czyli Gwiazda. Barki, wraz ze
wspomnianym wcześniej pomysłem „jadalnego miasta”, stworzą nową jakość będącą argumentem dla rozwoju turystyki
tematycznej, promując Słupsk jako europejski „produkt turystyczny”, podobnie jak dzieje się to na przykład we
francuskich miastach zlokalizowanych nad Loarą.
Przeprowadzona analiza wykazała czytelny podział przedmiotowego obszaru na strefę zurbanizowaną i
„naturalną” - o unikatowych walorach przyrodniczych. Ten właśnie przestrzenny dialog na płaszczyźnie: Architektura –
Natura stał się kanwą dla rozwinięcia pomysłu przenikających się przestrzeni miejskich i przyrodniczych, z epicentrum
„dialogu” leżącym w okolicy Wyspy Młyńskiej i obszaru Słupskich Spichlerzy Sztuki. W tym właśnie miejscu
Architektura spotyka się z Naturą, a przenikając się wzajemnie generuje przestrzeń kreacji społecznej – Kulturę. To tu
zaproponowano miejsca cumowania pływających browarów, przewidziano utworzenie plaży, naturalnego stawu
kapielowego oraz realizację form ziemnych – wyprofilowanych w terenie „leżaków miejskich” służących sezonowo
zarówno turystom, jak i lokalnej społeczności. Dalej w górę rzeki rewitalizacja frontu Słupi płynnie przechodzi w tereny
zielone. Na terenie łęgów porastających brzegi Słupi i rozrastających się szerzej w części mokradłowej w formie
torfowiska niskiego, zaproponowano realizację ścieżek edukacyjnych oraz instalacji artystycznych nawiązujących
do historii miasta. Na tym obszarze odbywać się mogą sezonowe kiermasze i imprezy kulturalne związane z promocją
ekologii i zielarstwa przybliżając charakter naturalnego krajobrazu nadrzecznego. W okolicy istniejącego pola
namiotowego odpowiednie zaaranżowanie połączeń funkcjonalnych i wizualnych na osi Labirynt – Grodzisko – Kurhan
pozwoli na stworzenie spójnego tematycznie obszaru promocyjnego, a tym samym zwiększenie repertuaru atrakcji dla
mieszkańców i potencjalnych turystów.
W kierunku północnym od Wyspy Młyńskiej zaproponowane zagospodarowanie definiowane jest przez funkcje
ogólnomiejskie. Linearne proste kształty są pochodną genezy tego miejsca, jako wytworu cywilizacyjnego.
Obie przestrzenie powiązane są funkcjonalnie dzięki symultanicznie prowadzonym, przenikającym się ciągom
pieszym i rowerowym (tam, gdzie jest to możliwe: istniejącym, uzupełnianym lub przebudowywanym w ramach
potrzeb – dużą wagę przywiązuje się do „recyklingu” przestrzeni i wykorzystania istniejącej infrastruktury – oraz, gdzie
jest to niezbędne - nowoprojektowanym), jak również linearnym klombom zieleni, o walorach użytkowych: drzewa i
krzewy owocowe, klomby z warzywami, jadalnymi kwiatami i ziołami. Elementem nadającym spójności nasadzeniom
roślinnym ma stać się chmiel, który w części „naturalnej” piąć się będzie po rosnących drzewach, podobnie jak w lasach
łęgowych, a w części „architektonicznej” stosowany będzie w formie zbliżonej wizualnie do plantacji chmielu – czyli na
tyczkach. Dzięki temu chmiel służyć będzie zarówno jako forma architektoniczna, jak również jako element dekoracyjny,
przysłaniający substancję miejską.
ETAPOWANIE INWESTYCJI
Projektowana rewitalizacja frontu rzeki i miasta zakłada jednocześnie podział na strefy funkcjonalne, aby
umożliwić bezkolizyjne etapowanie inwestycji, a tym samym niezależne funkcjonowanie poszczególnych obszarów w
trakcie realizacji.
Proponowane etapy realizacyjne:
1. Rewitalizacja pasa nadrzecznego [korekta koryta rzeki, stabilizacja nabrzeży, ciągi komunikacyjne, mała
architektura i realizacja „Mielizny Słupskiej” - plaży miejskiej]
2. Oś kompozycyjna Labirynt – Grodzisko – Kurhan
3. Interaktywna aplikacja rozszerzonej rzeczywistości na urządzenia mobilne
4. Elementy jadalnego miasta, ekrany kadrujące
5. Elementy mobilnego frontu wodnego [pływające platformy, restauracje, houseboaty]
6. Zagospodarowanie obszaru łęgów wraz z połączeniem z ogrodem botanicznym Akademii Pomorskiej
7. Elementy kubaturowe wraz z elementami towarzyszącymi – Centrum Norbertanum, Witkacy w Słupskich
Spichlerzach Sztuki.
Zaproponowany sposób etapowania inwestycji umożliwi w stosunkowo krótkim czasie rozpoczęcie korzystania ze
zrewitalizowanego frontu wodnego rzeki Słupi (etap 1). Dzięki temu obszar zacznie funkcjonować bez konieczności
czekania na realizację całości zamierzenia. Interaktywna aplikacja rozszerzonej rzeczywistości na urządzenia mobilne
(etap 3) daje możliwość uzyskania dodatkowych, atrakcyjnych wartości do rewitalizowanych obszarów bez konieczności
ponoszenia twardych nakładów inwestycyjnych. Aplikacja ta da możliwość wirtualnego pokazania efektu końcowego,
zanim zostaną wykonane docelowo w przestrzeni (np. wyeksponowanie i rewitalizacja obiektów zabytkowych).
Dodatkowo, może to zaktywizować finansowanie z funduszy pochodzących z innych programów operacyjnych (np. dot.
cyfryzacji czy kapitału ludzkiego).
SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA
OBSZAR 1:
W ramach przedmiotowego etapu przewidziano korektę koryta rzeki w celu stworzenia nabrzeża dla
cumowania pływającej estrady w bezpośrednim sąsiedztwie budynku administracji miejskiej oraz przyległego parku.
Pozwoli to na pełniejsze wykorzystanie potencjału tego terenu i wciągnięcie go na arenę działań miejskich. Na lewym
brzegu Słupi zaproponowano przebudowę budynku biblioteki otwierając ją na miasto i rzekę. Zaproponowano
wprowadzenie w ustrój szkieletowy budynku witryn szklanych, co pozwoli na kadrowanie widoków frontu rzecznego z
perspektywy śródmieścia. Dodatkowo wprowadzono amfiladowe schody służące zarówno komunikacji, jak również
pełniące funkcję letniej widowni – elementu uzupełniającego dla pływającej sceny. Na wyższym poziomie biblioteki
zaproponowano realizację letniej czytelni z bezkolizyjnym wglądem w przyległy teren nadrzeczny. Obszar parku
Chopina zaaranżowano jako przestrzeń dla aktywnej rekreacji. Bliskość murów obronnych była inspiracją do stworzenia
instalacji do treningu wspinaczki górskiej, nawiązujących formami do historycznych maszyn oblężniczych. Całość
obszaru uporządkowano poprzez rewitalizację istniejącej zieleni i małej architektury wprowadzając elementy platform
drewnianych i akcenty zieleni jadalnej służące podkreśleniu idei miejskich ogrodów warzywno-owocowych „jadalnego
miasta”.
OBSZAR 2:
Ideą rewitalizacji tego obszaru było stworzenie współczesnej multifunkcyjnej przestrzeni dla mieszkańców.
Front wodny od zawsze był swoistym tyglem kulturowym w miastach zorganizowanych na terenach przybrzeżnych. Z
tego też względu oprócz istniejących funkcji kulturalnych (muzeum Witkacego) zaproponowano utworzenie
awangardowego kina „samochodowego” w jednym ze spichlerzy, jako współczesnej alegorii cywilizacji
konsumenckiej. Aranżacja wnętrza kina poprzez instalację samochodowych kanap, czy też wręcz – fragmentów aut
pozwoli stworzyć niebanalne (jak na miasto Witkacego przystało) miejsca wymiany poglądów i idei. W okresie letnim
przestrzeń ta otwierałaby się w kierunku Słupi powiększając tym samym zasięg „Strefy Prestiżu Słupska” o kolejne
elementy centrotwórcze – kawiarnie z widokiem na przeciwległy park i fragment Wyspy Młyńskiej. Istniejącą drogę
dojazdową przewidziano do przekwalifikowania jako ciąg pieszojezdny, co pozwoli na uspokojenie i uporządkowanie
przyległego terenu. Istniejące ogrodzenie otaczające dziedziniec proponuje się wykorzystać jako płaszczyznę
ekspozycji dla warsztatów: ‘murale i grafiki street-art’ w stylu witkacowskim.
Proponowane odtworzenie historycznego brodu zaproponowano poprzez ułożenie bloków kamiennych, które
poza piętrzeniem wody i wypłyceniem dna pełnić będą również funkcję kładki na przeciwległy brzeg. Takie działanie
umożliwi odtworzenie pierwotnej funkcji brodu jakim była komunikacja. Umożliwi to również stworzenie przystanku na
szlaku kajakowym rzeki Słupi. Również w tym rejonie elementy istniejącego zagospodarowania zostały uzupełnione
poprzez wkomponowanie elementów kamiennych, drewnianych oraz roślinnych tworzących razem spójną kompozycję
całego frontu rzecznego.
OBSZAR 3:
Obszar ten przeznaczony został zgodnie z wnioskami analiz jako teren dla rozwoju działalności promujących
rekreację i przyrodę. Proponowane elementy nowoprojektowane zorganizowano w organicznych formach i strukturach
przestrzennych. Na danym obszarze zastosowano szereg rozwiązań mających na celu podniesienie estetyki istniejących
wnętrz urbanistycznych. Stworzone zostały pomosty drewniane oraz umocnienia (ostrogi) na brzegach rzeki w
miejscach narażonych na naturalną erozję, dając tym samym możliwość stworzenia obszarów lęgowych dla ryb.
Nowoprojektowane i istniejące ciągi piesze i rowerowe zyskały dodatkowy atut jakim jest jadalna roślinność oraz
nasadzenia z chmielu, co jest jedną z idei przewodnich projektu SLOW!
Teren ten ze względu na obecność pola namiotowego pełni funkcję turystyczną i z tego też względu
zaproponowano rozwiązania wzbogacające repertuar atrakcji dostępnych w sezonie letnim – projektowana oś
kompozycyjna Labirynt – Grodzisko – Kurhan, podkreślająca historyczne walory Słupska. Do tej pory peryferyjna
lokalizacja atrakcji zostanie ściśle powiązana z przestrzenią śródmieścia poprzez wzmocnienie funkcjonalne połączeń
pieszo-rowerowych. Pozwoli to na łatwy dostęp do atrakcji zarówno z terenu pola namiotowego, jak również z otwarć
powiązanych z tkanką miasta. Z przedmiotowego obszaru zaproponowano możliwość wglądu na tereny cennych
przyrodniczo łęgów będących jednym z elementów promocyjnych Słupska, poprzez wykonanie kładek i punktów
widokowych. W miejscach widokowych zostaną ustawione ekrany kadrujące – formy przestrzenne chwytające
najciekawszy widok w przestrzenny kadr. Całość zostanie wzbogacona o odpowiedni opis informacyjny. Wszechobecny
chmiel znalazł również swoje odniesienie w małej architekturze będącej swoistą transformacją szyszki chmielowej; w ten
sposób stworzono czytelne nawiązanie do całościowej idei projektu.
OBSZAR ŁĘGÓW:
Na terenie łęgów zaproponowano zorganizowanie sieci podniesionych ponad terenem ciągów
komunikacyjnych, co zabezpieczy je przed wpływem wysokiego stanu wód, jak również umożliwi bezinwazyjne
penetrowanie strefy łęgowej. Sieć ścieżek i pomostów nawiązująca kształtem do szyszki chmielowej będzie formą
promocji przyrody Słupska. W punktach węzłowych przewidziano instalację sezonowych zadaszeń namiotowych w
formie żagli pod którymi można będzie zlokalizować punkty edukacyjne – zielarskie. Wijące się pomiędzy
zadrzewieniami i wznoszące się ponad teren ciągi umożliwią szeroki wgląd w obszar frontu rzeki Słupi oraz
nowoprojektowanej osi kompozycyjnej Labiryntu – Grodziska – Kurhanu. W południowo-wschodnim narożniku terenu
łęgów, w sąsiedztwie projektu realizowanego przez Akademię Pomorską umieszczono siłownię zewnętrzną oraz altany
dla studentów AP.
OBSZAR 4:
Obszar Wyspy Młyńskiej to teren na którym przenikają się wpływy architektury miasta oraz przestrzeni
przyrodniczej; teren ten dodatkowo narażony jest na negatywny wpływ powodzi. Z tego też względu przewidziano
zorganizowanie tu „Mielizny Słupskiej”, czyli miejskiej plaży wraz z wyprofilowanymi w ziemi leżakami dla mieszkańców
i turystów. Obszar ten będzie swoistą areną działań promocyjnych i imprez miejskich. Tutaj będą mogły cumować
pływające browary i scena miejska, co wniesie dodatkową wartość w okresie turystycznym.
Cały obszar SLOW! objęty będzie działaniem interaktywnej aplikacji dedykowanej urządzeniom mobilnym. Dzięki
wykorzystaniu nowoczesnej technologii rozszerzonej rzeczywistości możliwe będzie poznanie zarówno historii
Słupska, jak również zapoznać się z tematycznymi (zmiennymi) programami na poszczególnych obszarach (ekspozycje
zielarskie, cykliczne imprezy związane z przyrodą, imprezy związane z historią miasta). Obraz świata oglądanego
„przez” tablet czy smartfon byłby wzbogacony o dodatkowe treści, np. historyczne rekonstrukcje grodziska czy też
wirtualne ożywienie labiryntu z czasów przedchrześcijańskich. Zastosowanie tej technologii pozwoli również na
tworzenie rzeczywistości wirtualnej polegającej również na roztaczanie wizji przyszłego rozwoju – nowe
zagospodarowanie, inwestycje, czy też spojrzenie w przyszłość kajakarstwa na rzece Słupi.
Takie działanie to kolejna, niematerialna - równolegle funkcjonująca względem warstwy materialnej płaszczyzna
narracyjna promocji Słupska.
Cały teren, będący przedmiotem opracowania w delikatny sposób spaja mała architektura. Podstawą pomysłu są
platformy, inspirowane strukturą szyszki chmielu, która uzyskała tutaj zgeometryzowaną formę, w sposób
ergonomiczny dostosowaną do potrzeb człowieka. Platforma o przybliżonych wymiarach wahających się w zależności
od elementu od 230x200cm do ok. 500x360cm, może służyć jako siedzisko, można również na niej leżeć. Jedna z wersji
ma wbudowany stojak na rowery oraz zintegrowane kosze na śmieci. Zaproponowano dodatkową formę zadaszenia z
wmontowanym oświetleniem LED, opcjonalnie zasilanym z paneli fotowoltaicznych umieszczonych na górnej
płaszczyźnie zadaszenia. Platforma dzieli się na mniejsze części, zapewniając uniwersalność i pozwalając na
dopasowanie do konkretnej sytuacji. W miejscach, gdzie niewskazane jest stosowanie dużych platform, mała
architektura (siedziska, stojaki rowerowe, kosze na odpadki) przyjmują formę „pikseli” o wymiarach 70x70cm w rzucie,
rozsianych po przestrzeni i stanowiących subtelne uzupełnienie zagospodarowania. Elementy małej architektury
proponuje się wykonać z naturalnej okładziny z desek drewnianych (buk lub jesion) impregnowanych olejem
bezbarwnych. Całość na podkonstrukcji stalowej lub aluminiowej. Opcjonalne wyposażenie w oświetlenie LED, panele
fotowoltaiczne oraz akumulatory do gromadzenia elektryczności.
Aby podkreślić związek miasta z wodą zaproponowano stworzenie w obszarze rzeki nowej jakości – mobilnego
frontu rzecznego, czyli systemu pływających struktur przestrzennych dogęszczających istniejącą zabudowę i
wzbogacającą dostępne obecnie funkcje miejskie bez ingerencji w tkankę urbanistyczną. W obszarze Stawku
Łabędziego zaproponowano kontynuację istniejącej strefy mieszkalnej poprzez lokalizację pływających
apartamentowców – houseboatów. Po Słupi pływać powinny barki-restauracje nawiązujące do czterech
dziewiętnastowiecznych historycznych browarów słupskich.
Takie zaaranżowanie przestrzeni pozwoli na dynamiczne „przemeblowywanie” przestrzeni miasta jako
odpowiedź na zmienne zapotrzebowanie użytkowników Słupskiej Strefy Prestiżu.
Propozycje zawarte w niniejszym projekcie są propozycjami o niskiej lub umiarkowanej inwazyjności. Starają się docenić
stan istniejący i zachować z niego maksymalnie dużo. Propozycje projektowe zapewniają również dużą elastyczność,
pozwalając dynamicznie zagospodarowywać przestrzeń nadwodną. Dodatkowo nie wymagają dużego zainwestowania
w energochłonne obiekty kubaturowe, a niektóre z nich, jak np. pływające platformy wielofunkcyjne oraz elementy małej
architektury pozwalają na uzyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (panele fotowoltaiczne na płaszczyznach
wystawionych na działanie słońca).
Całość procesów projektowych przedstawionych w niniejszej koncepcji pozwoli stworzyć nową jakość w tkance
miejskiej Słupska. Miasto otwarte na wodę i potrzeby lokalnej społeczności spięte jest ideą dialogu architektury, kultury i
natury – SLupsk Opens Water - SLOW!