Pracownia Numizmatyczna - Muzeum Archeologiczne w Krakowie

Pracownia Numizmatyczna
Pracownia Numizmatyczna działająca w ramach Działu
Zbiorów Dawnych sprawuje opiekę merytoryczną nad
wszystkimi
zbiorami
numizmatycznymi
Muzeum
Archeologicznego w Krakowie. Początki tych zbiorów są ściśle
powiązane z historią samego muzeum. Powstałe w 1850 r., pod
patronatem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego – Muzeum
Starożytności, otwiera we wrześniu 1858 r. Wystawę
starożytności i zabytków sztuki, na której prezentuje prywatne
kolekcje miejscowych zbieraczy. Pośród pokazanych tam
zabytków znajdują się również monety. W 1865 r. III Dział Muzeum Starożytności, Dział Zabytków
Średniowiecznych, posiada zbiór numizmatyczny liczący 2522 monety w tym 1421 polskie. W 1889
roku cały Dział Historyczny ówczesnego Muzeum Archeologicznego, działającego już wówczas przy
Akademii Umiejętności, zostaje przekazany Muzeum Narodowemu w Krakowie, a wraz z nim
wszystkie monety.
Powtórnie zbiór numizmatyczny jest gromadzony w latach 1919-1952. Monety pozyskiwano
głównie drogą darowizn i zakupów. Pierwszym poważnym nabytkiem była kolekcja Romana
Szkaradka, miłośnika i zbieracza starożytności z Nowego Sącza. Składała się ona z monet
antycznych, głównie rzymskich, znajdowanych w latach 1864-1886 przy budowie linii kolejowej
biegnącej w południowej Małopolsce wzdłuż Karpat. W latach 30-tych ubiegłego wieku, antyczne
zbiory Muzeum Archeologicznego powiększyły się jeszcze o dwa znaczne skarby denarów rzymskich
z Malkowic i Ludwipola oraz złote solidy pochodzące ze skarbu z Witowa. W tym czasie do muzeum
trafiają dwa wczesnośredniowieczne skarby „siekańcowe” odkryte w Złochowicach i Gnieszowicach
(część skarbu z Gnieszowic znajduje się w Muzeum w Sandomierzu), jak też kilkadziesiąt monet z XV
w. ze skarbu z ulicy Floriańskiej w Krakowie, którego większa część jest w posiadaniu Muzeum
Narodowego w Krakowie. W okresie międzywojennym do zbiorów
numizmatycznych trafiły
pojedyncze i większe dary monet, m. in.: Z. Glogera, T. Przypkowskiego, B. Czapkiewicza.
Systematyczne badania wykopaliskowe dostarczały niewielu zabytków, jednak o szczególnym
znaczeniu naukowym.
Obecnie zbiory numizmatyczne Muzeum Archeologicznego w Krakowie liczą prawie 8 tysięcy
monet i medali. Trzonem całości są Zbiory Dawne, do których włączono pozyskane później skarby
monet m. in. rzymskich z Zalesia, średniowiecznych z Łuczanowic, nowożytnych z Brzozowa,
Książnic, Sułoszowej. Zbiory działów chronologicznych powstałych w latach 60 tych ubiegłego wieku,
pochodzą z badań własnych, prowadzonych na stanowiskach archeologicznych. Na szczególną
uwagę zasługują monety pozyskane podczas wykopalisk na terenie Krakowa - ponad 100 sztuk
monet z okresu wczesnego średniowiecza i średniowiecza oraz czasów nowożytnych. Na odmiennych
zasadach utworzony został zbiór Działu Archeologii Śródziemnomorskiej i Starożytnych Cywilizacji
Amerykańskich, który w całości przekazany został do muzeum w 1948 r. przez byłych żołnierzy II
Korpusu Polskiego na Bliskim Wschodzie. Cała kolekcja ponad 1000 monet składa się z emisji
perskich, ptolemejskich, egipskich, rzymskich i arabskich. Zbiory Oddziału Muzeum w Nowej Hucie
gromadzono podczas prac prowadzonych przy budowie Kombinatu. W czasie badań ratowniczych w
1961 r. odkryto na terenie osady wczesnośreniowiecznej w Pleszowie depozyt, złożony pierwotnie w
naczyniu, zawierający 129 ozdób w ułamkach, 608 monet, w tym fragmenty, 341 tzw. „placków”
lanego srebra oraz 8 kawałków ołowiu. Jest to największy w Małopolsce srebrny skarb „siekańcowy”.
Zbiory numizmatyczne systematycznie powiększają się o monety pochodzące z aktualnych
wykopalisk, darów oraz sporadycznych zakupów.
Bożena Reyman-Walczak
Na ilustracji powyżej:
Moneta Konstantyna II z kolekcji R. Szkaradka. Wcierka z inwentarza monet Muzeum Archeologicznego PAU
(lata 30 XX w.)