Artykuł

ZDROWIE DOBROSTAN 4/2013
DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO
ROZDZIAŁ VI
1
Katedra i Klinika Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
2
Wojewódzki Podkarpacki Szpital Psychiatryczny w Żurawicy
3
Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
HANNA KARAKUŁA1, AGNIESZKA PELCZARSKA-JAMROGA2,
MICHAŁ DZIKOWSKI1,
MICHAŁ PRÓCHNICKI1, IZABELA DZIKOWSKA3
Czy schizofrenia rozpoczyna się w życiu płodowym?
Dowody wspierające teorię neurorozwojową
Does schizophrenia begin in the fetal life?
The evidence supporting the neurodevelopmental theory
Schizofrenia jest przewlekłą chorobą o indywidualnym przebiegu i wieloczynnikowej etiologii [21]. Ze względu na znaczną różnorodność symptomatologiczną,
ciągle istniejące niejasności dotyczące czynników etiopatogenetycznych oraz uzyskiwanie mało satysfakcjonujących efektów leczenia, jest ona obiektem wielu trwających badań i poszukiwań naukowców.
Schizofrenia jest obecnie jedną z najczęstszych chorób psychicznych – ryzyko
zachorowania w ciągu całego życia w populacji ogólnej wynosi około 1% [21,4].
Mężczyźni i kobiety chorują równie często na schizofrenię [22], natomiast zauważalne są różnice w początku zachorowania oraz w przebiegu choroby. U mężczyzn pierwsze zachorowanie zazwyczaj występuje wcześniej, z przewagą objawów
negatywnych i z większa ilością zmian strukturalnych w mózgu. U mężczyzn rokowanie oraz odpowiedź na leczenie jest gorsza niż u kobiet. Nie obserwuje się natomiast różnic związanych z płcią w zakresie występowania niewielkich anomalii
genotypowych, miękkich objawów neurologicznych czy powikłań okołoporodowych [31].
Schizofrenia jest zaburzeniem psychicznym, które ujawnia się zazwyczaj u osób
młodych. Pojawienie się pierwszego epizodu psychotycznego u kobiet zazwyczaj
ma miejsce między 25, a 32 rokiem życia, u mężczyzn natomiast szczyt zachorowalności przypada na okres między 21,a 25 rokiem życia [1].
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
Bardzo dużo uwagi poświęca się badaniom skierowanym na poszukiwanie kluczowych okresów dla rozwoju schizofrenii oraz czynników, które są istotne w powstawaniu tego schorzenia.
Na przestrzeni lat powstawały różne teorie starające się wyjaśnić, dlaczego dochodzi do zachorowania na schizofrenię. Jednak żadna z nich nie jest w stanie wyjaśnić tego zjawiska w pełni, pomimo ciągle rosnących możliwości neuroobrazowania, badań genetycznych, badań molekularnych i innych metod diagnostycznych.
Aktualnie funkcjonujące teorie etiopatogenetyczne nakładają się na siebie i tworzą swoiste puzzle, które w przyszłości być może uda się połączyć w całość i znaleźć odpowiedź na pytanie - kiedy, dlaczego i jak powstaje schizofrenia.
Obecnie dominującym sposobem rozumienia przyczyn schizofrenii jest teoria
neurorozwojowa, która zakłada, że pojawienie się objawów choroby jest końcowym
etapem nieprawidłowych zmian zachodzących w okresie rozwoju ośrodkowego
układu nerwowego, które mają miejsce najprawdopodobniej jeszcze w okresie życia
płodowego, a następnie w okresie okołoporodowym i wczesnego dzieciństwa [45].
Teoria neurorozwojowa schizofrenii ma swój początek w latach 80-tych XX
wieku, kiedy niezależnie od siebie I.Feinberg [16], T. Crow [14], D. Weinberger
[59] i R. Murray [39] w swoich pracach umieścili pierwsze doniesienia o neurorozwojowym charakterze powstawania schizofrenii.
Wg wielu autorów [51] schizofrenia jest behawioralną manifestacją zaburzonego
procesu neurorozwojowego, który rozpoczyna się na długo przed początkiem objawów klinicznych i jest wywołany przez kombinację czynników środowiskowych i
genetycznych.
Aby przedstawić zarys teorii neurorozwojowej schizofrenii należy prześledzić
proces dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego, co zostało w uproszczeniu
przedstawione w tab.1
Tab I. Etapy rozwoju CUN (Kolb, 1989)
Etapy
rozwoju
Neurulacja
Proliferacja
Migracja
Różnicowanie
112
Wiek
Zmiany
Tworzenie się pierwotnej cewy nerwowej
oraz pierwotnych pęcherzyków
przodo-, śród- i tyłomózgowia
Namnażanie neuronów skupionych
40-125 dzień
w okolicy okołokomorowej
Przemieszczanie się neuronów wzdłuż włó8-16 tydzień
kien glejowych do miejsc przeznaczenia
III trymestr ciąży –
Okres intensywnego wzrostu liczby
pierwsze 3 lata życia obwodów i połączeń synaptycznych
Okres regresji Apoptozy
Od ok. 4 r.ż. do końca
Trzebieży (prunning)
II dekady
Cofanie aksonów , mielogeneza
Do 40 dnia
Hanna Karakuła, Agnieszka Pelczarska-Jamroga, Michał Dzikowski,
Michał Próchnicki, Izabela Dzikowska
Czy schizofrenia rozpoczyna się w życiu płodowym?
Dowody wspierające teorię neurorozwojową
Niektóre czynniki środowiskowe mogą zaburzyć normalny neurobiologiczny
proces dojrzewania mózgu na jednym lub kilku jego etapach [44].
W 1999 roku Keshavan zaproponował model podwójnego uderzenia (,,2 –hits
model”) w schizofrenii obejmujący dwa krytyczne okresy, w których zadziałanie
szkodliwego czynnika może zwiększyć ryzyko zachorowania na schizofrenię tj.
okres migracji neuronów i przycinania (,,pruningu”). Czas migracji neuronów na
wczesnych etapach rozwoju mózgu może prowadzić do nieprawidłowości w sieci
synaptycznej, co skutkuje powstawaniem objawów przedchorobowych np. zaburzeń
koordynacji ruchów. Drugim krytycznym momentem jest czas adolescencji, kiedy
dochodzi do nadmiernego przycinania („pruningu”) synaps i utraty plastyczności
mózgu co może odpowiadać za pojawienie się objawów choroby.
Dowodami wskazującymi na neurorozwojowe pochodzenie schizofrenii są badania strukturalne in vivo i post mortem wskazujące na nieprawidłowości cytoarchitektoniczne [20], ilościowy ubytek neuronów [48] i zmiany wielkości niektórych
struktur mózgowych, bez towarzyszącej opisanym zjawiskom gliozy [24]. Za tym,
że są to zmiany rozwojowe przemawia fakt, że obserwuje się je u osób z pierwszym
epizodem albo jeszcze przed jego wystąpieniem [46].Wyniki licznych prac naukowych potwierdzają, że u osób ze schizofrenią zmiany morfologiczne mózgu są
częstsze niż w grupie kontrolnej lub u osób chorujących na inne schorzenia psychiczne [49].
Szczególnie intensywne badania nad zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym rozpoczęły się wraz z pojawieniem się badań wykorzystujących rezonans magnetyczny, jako narzędzie umożliwiające szczegółowe, w porównaniu do tomografii
komputerowej, określenie zmian w istocie szarej lub białej [49]. Pierwsze badanie
przy pomocy rezonansu magnetycznego u osoby chorej na schizofrenię miało miejsce w 1984 roku (Smith, 1984) i od tego czasu badanie to jest podstawowym narzędziem do oceny zmian neuroanatomicznych u tych pacjentów.
Najczęściej opisywanymi zmianami w grupie pacjentów ze schizofrenią są na
podstawie metaanalizy dokonanej przez Shentona i wsp. (2001): poszerzenie układu
komorowego (80% ), powiększenie komory trzeciej (73%) oraz anomalie zakrętów
skroniowych górnych (100%). Przeprowadzone badania u bliźniąt jednojajowych,
gdzie jedno z nich chorowało na schizofrenię wykazały istnienie istotnych różnic
dotyczących poszerzenia komory trzeciej, poszerzenie komór bocznych oraz
zmniejszenie hipokampa u chorego bliźniaka [52], co może świadczyć o wyraźnym
związku tych zmian z powstawaniem objawów schizofrenii i potwierdza teorię neurorozwojową tego zaburzenia [18]. W przeglądzie prac poświęconym analizie nieprawidłowości w MRI u osób chorujących na schizofrenię podkreśla się wysokie
rozpowszechnienie zaników korowo – podkorowych. Zaniki w zakręcie skroniowym górnym występują w 67% przeglądanych prac, zaniki płatów czołowych w
59%, a w płatach ciemieniowych w 60% [49].
W ostatnich latach szczególną uwagę badaczy skupiają zaburzenia w obrębie
istoty białej wskazujących na nieprawidłowości w funkcjonowaniu sieci mózgo113
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
wych. W badaniach z ostatnich lat wykorzystujących MRI z analizą opartą na wokselach wykazano zmniejszenie istoty białej w płatach czołowych i skroniowych, z
jednoczesnym zmniejszeniem objętości istoty szarej w lewym górnym płacie skroniowym, korze wyspy, zakręcie obręczy i środkowym zakręcie płata czołowego
[50]. Ocena istoty białej przy zastosowaniu konwencjonalnej techniki MRI jest
trudna ze względu na zbyt małą czułość co do wykrywania zaburzeń w zakresie
struktury jej włókien. Nową techniką stosowaną do oceny nieprawidłowości istoty
białej jest DTI (diffusion tensor imaging), który bada stopień rozproszenia cząsteczek wody w tkankach mózgowych. Badanie to umożliwia wizualizację anatomicznych połączeń między różnymi częściami mózgu i dzięki niemu możemy ocenić
nieprawidłowości w obrębie szlaków istoty białej. Do opisywania obserwowanych
zmian używa się kilka wskaźników opisujących stopień anizotropii dyfuzji: FA
(anizotropia frakcjonalna), RA (względna anizotropia), VR (współczynnik objętości). Najczęściej opisywaną zmianą u osób chorujących na schizofrenię jest zmniejszenie FA w płatach przedczołowych i skroniowych, co najprawdopodobniej świadczy o zaburzonej strukturze istoty białej w tych obszarach mózgowia [29]. W kolejnych badaniach wykazano, że zaburzenia w istocie białej występuję właściwie w
każdym obszarze mózgu – ciemieniowym, skroniowym, potylicznym i przedczołowym [29,53,56].
W kontekście rozumienia schizofrenii jako zaburzenia sieciowego, ostatnie wyniki badań wykorzystujących obrazowanie zarówno strukturalne i funkcjonalne
sugerują, że rozwój sieci odbywa się pod genetycznej kontrolą [17] i jest zaburzony
w schizofrenii [32,34,54,59] zgodne z modelem regionalnego deficytu synaptycznego z nienaruszonymi połączeniami długodystanowymi [2,3]. Wyniki te potwierdzają teoretyczny model zaburzonego ,,pruningu” synaptycznego w schizofrenii.
Innymi argumentami wskazującymi na zaburzenia rozwoju elementów ektodermalnych może być występowanie różnego rodzaju anomalii rozwojowych. Wady
ośrodkowego układu nerwowego jak: agenezja ciała modzelowatego, zwężenie
wodociągu mózgu, jama przegrody przezroczystej albo drobne anomalie fizyczne
takie jak nisko osadzone uszy, szerokie przestrzenie między palcami, nakryta
zmarszczka nakątna, uszy Kuspidyna i inne sugerują uszkodzenia w pierwszym lub
drugim trymestrze ciąży [33,38]. W wyniku wczesnego zadziałania czynnika uszkadzającego powstają także zaburzenia dermatoglifów [37]. Drobne anomalie fizyczne
(MPA) są to subtelne oznaki zaburzeń rozwojowych, głównie w obrębie twarzy i
kończyn, które nie mają większego znaczenia funkcjonalnego czy kosmetycznego.
[9]. Wiele badań wskazuje, że MPA obejmujące nieprawidłowości anatomiczne w
obrębie oczu, ust, uszu, kończyn występują częściej u osób chorujących na schizofrenię niż w populacji osób zdrowych. [8,47,57].
Istnieje wiele doniesień, że u małych dzieci, u których po latach ujawnia się
schizofrenia występują tzw. miękkie objawy neurologiczne (Neurological Soft Signs
– NSS) np. przemijające ruchy choreoatetotyczne lub subtelne drżenia dłoni [55,13].
NNS najprawdopodobniej powiązane są z uszkodzeniami w przedniej części
wzgórza i prawego jądra ogoniastego [25]. Dodatkowo częściej obserwuje się słabe
wyniki w testach uwagi, sprawności motorycznej, poznania i funkcjonowania społecznego osiągane przez dzieci wysokiego ryzyka rodziców chorych na schizofrenię
114
Hanna Karakuła, Agnieszka Pelczarska-Jamroga, Michał Dzikowski,
Michał Próchnicki, Izabela Dzikowska
Czy schizofrenia rozpoczyna się w życiu płodowym?
Dowody wspierające teorię neurorozwojową
[40,41]. Wszystkie te dane są zgodne z hipotezą traktującą zaburzenia nieprawidłowego rozwoju mózgu jako przyczynę rozwoju schizofrenii.
CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE
Wiele badań potwierdza zwiększoną liczbę powikłań położniczych i okołoporodowych u osób chorujących na schizofrenię [26]. Powikłania takie jak niedotlenienie, uszkodzenia niedokrwienne lub krwotoki dokomorowe często są wymieniane
jako czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia schizofrenii [19,38].
Do często wymienianych czynników uszkadzających centralny układ nerwowy,
powiązanych ze wzrostem ryzyka zachorowania na schizofrenię są infekcje w okresie prenatalnym [6], szczególnie infekcje wirusowe.
Istnieją badania, które podają, że wielu pacjentów ze schizofrenią rodzi się w
okresie późnej zimy i wiosny, czyli okres ciąży przypada na czas potencjalnego
wzrostu liczby zachorowań na grypę [23,35]. W badaniu przeprowadzonym w Finlandii zauważono 50% wzrost ryzyka zachorowania na schizofrenię u dzieci matek,
które były narażone na epidemię grypy w 1957 r. będąc w II trymestrze ciąży [35,
36].
Innymi wirusem, który także wyraźnie łączą się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na schizofrenię jest wirus różyczki, który wiąże się z 10-20% wzrostem
ryzyka pojawienia się choroby jeśli matka była eksponowana w okresie ciąży [7].
Wyniki badania przeprowadzonego przez Pedersena i wsp. w 2011 roku poszukującego związków pomiędzy schizofrenią i toksoplazmozą, wskazują na zwiększone ryzyko zapadania na schizofrenię dzieci matek z podwyższonym poziomem
IgG przeciwko Toxoplasma gondii [43].
W ostatnich latach zwraca się uwagę na korelację pomiędzy patologią łożyska, a
zwiększonym ryzykiem uszkodzeń mózgu w okresie prenatalnym, co także mogłoby
wiązać się wyższym ryzykiem zachorowania na schizofrenię [45].
Niska punktacja w skali Apgar tuż po urodzeniu [12] oraz niska masa urodzenia i
poród przed terminem (<2055g,<37 tydzień ciąży) są istotnymi, chociaż niespecyficznymi czynnikami zwiększającymi ryzyko chorób psychicznych, w tym schizofrenii [45]. Wśród czynników związanych z komplikacjami okołoporodowymi
wymienia się także występowanie konfliktu serologicznego, cukrzycy, krwawienia
w ciąży [10].
Wg teorii Keshavana [26 ]–,,drugie uderzenie” w rozwoju schizofrenii może
wiązać się z wystąpieniem drugiego procesu patologicznego pod wpływem stresu
np. migracji [11], nadużywania substancji psychoaktywnych [5], mając charakter
czynnika spustowego, który może wyzwolić objawy psychozy u osoby predysponowanej .
Wyniki badania przeprowadzonego przez Pedersena i Mortensena wskazują, że
ryzyko zachorowania na schizofrenię wzrasta u osób mieszkających w dużych
aglomeracjach miejskich (szczególnie przed 15 rokiem życia). Najprawdopodobniej
ma to związek z zanieczyszczeniem środowiska, dietą, stresem i infekcjamim[42].
115
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
Badania pokazują istotny związek pomiędzy urazem we wczesnym dzieciństwie
a rozwinięciem się w późniejszym wieku psychozy [45]. Dużą rolę wydaje się odgrywać wykorzystywanie seksualne [15], a także przemoc fizyczna, psychiczna i
zaniedbanie.
PODSUMOWANIE
Nasze rozumienie procesów związanych z rozwojem mózgu w ciągu ostatnich
30 lat znacznie wzrosło, pozwalając na identyfikację niektórych z czynników, które
mogą modulować ten proces. Dało to podstawy do stworzenia teorii neurorozwojowej schizofrenii, która pomimo istniejących jeszcze wielu niejasności i sprzeczności
wydaje się być bardzo interesującą bazą dalszych poszukiwań w tym względzie,
znakomicie wpisując się w teoretyczny model uwrażliwienia i stresu w schizofrenii.
Zrozumienie czynników modulujących rozwój centralnego układu nerwowego będzie miało zasadnicze znaczenie dla stworzenia metod zapobiegania lub odwrócenia
patologicznych zmian zaczynających się w bardzo wczesnym okresie życia. Jednak
przyszłe lata pokażą, ilu modyfikacjom teoria ta jeszcze ulegnie, zanim w sposób
zadawalający wyjaśni wszystkie istniejące niespójności i niedostatki argumentacji.
PIŚMIENNICTWO
1. Afzal Javed M. Gender and Schizophrenia - Journal of Pakistan Medical Association, 2000
2. Alexander-Bloch A, i wsp.: The discovery of population differences in network
community structure: new methods and applications to brain functional networks
in schizophrenia. NeuroImage. 2011; 59:3889–3900.
3. Alexander-Bloch AF. i wsp.: Disrupted modularity and local connectivity of
brain functional networks in childhood-onset schizophrenia. Front Syst Neurosci.
2010; 4:147.
4. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders (DSM-IV). Washington, DC: American Psychiatric Press; 1994.
5. Arseneault L. i wsp.: Causal association between cannabis and psychosis: examination of the evidence. Br J Psychiatry. 2004;184:110–117.
6. Brown AS, Derkits EJ. Prenatal infection and schizophrenia: a review of epidemiologic and translational studies. Am J Psychiatry. 2010;167:261–280
7. Brown AS. Prenatal infection as a risk factor for schizophrenia. Schizophr Bull.
2006;32:200–202
8. Buckley PF i wsp.: A three-dimensional morphometric study of craniofacial
shape in schizophrenia. Am J Psychiatry 2005;162:606-608.
9. Buckley PF. The clinical stigmata of aberrant neurodevelopment in schizophrenia. J Nerv Ment Dis 1998;186:79-86.
10. Buka S. i wsp.: Maternal Infections and Subsequent Psychosis Among Offspring
Arch Gen Psychiatry, 2001;58(11):1032-1037
116
Hanna Karakuła, Agnieszka Pelczarska-Jamroga, Michał Dzikowski,
Michał Próchnicki, Izabela Dzikowska
Czy schizofrenia rozpoczyna się w życiu płodowym?
Dowody wspierające teorię neurorozwojową
11. Cantor-Graae E, Selten JP. Schizophrenia and migration: a meta-analysis and
review. Am J Psychiatry. 2005;162:12–24.
12. Clarke MC i wsp.: Increased risk of schizophrenia from additive interaction
between infant motor developmental delay and obstetric complications: evidence
from a population-based longitudinal study. Am J Psychiatry, 2011;168:1295–
1302
13. Compton MT i wsp.: Neurological soft signs and minor physical anomalies in
patients with schizophrenia and related disorders, their first-degree biological
relatives, and nonpsychiatric controls. Schizophr Res 2007;94:64-73.
14. Crow T. The two-syndrome concept: origins and current status. „Schizophr
Bull”. 11 (3), s. 471-86, 1985
15. Cutajar MC i wsp.: Schizophrenia and other psychotic disorders in a cohort of
sexually abused children. Arch Gen Psychiatry, 2010; 67: 1114–1119
16. Feinberg I. Schizophrenia: Caused by a fault in programmed synaptic elimination during adolescence? Journal of Psychiatric Research Volume 17, Issue 4,
1982–1983, 319–334
17. Fornito A. i wsp.: General and specific functional connectivity disturbances in
first-episode schizophrenia during cognitive control performance. Biol Psychiatry. 2011; 70:64–72.
18. Gawłowska M, Rabe-Jabłońska J, Gębski P: Neuroobrazowanie w schizofrenii –
nowe techniki, nowe możliwości. Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4):
357-363
19. Gilmore JH, Murray RM: Prenatal and perinatal factors. The American Psychiatric Publishing Textbook of Schizophrenia. Washington, DC: American Psychiatric Publishing Inc.; 2006. p. 55-68.
20. Glantz LA, Lewis DA. Decreased dendritic spine density on prefrontal cortical
pyramidal neurons in schizophrenia. Arch Gen Psychiatry. 2000;57:65–73.
21. Gottesman I.I.: Schizophrenia genesis: the origins of madness, New York, W.H.
Freeman and Co. 1991.
22. Hales RE, Yudofsky SC, Talbott JA: The American Psychiatric Press Textbook
of Psychiatry. Washington, DC: American Psychiatric Press; 1999.
23. Hare EH, Price JS, Slater E. Schizophrenia and season of birth. Br J Psychiatry.
1972;120:125–126
24. Jaaro-Peled H. i wsp.: Review of Pathological Hallmarks of Schizophrenia:
Comparison of Genetic Models With Patients and Nongenetic Models Schizophr
Bull. 2010 March; 36(2): 301–313.
25. Janssen J.: Brain morphology and neurological soft signs in adolescents with
first-episode psychosis British Journal of Psychiatry 2009; 195: 227–233
117
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
26. Keshavan MS, Gilbert AR, Diwadkar VA: Neurodevelopmental theories. The
American Psychiatric Publishing Textbook of Schizophrenia. Washington, DC:
American Psychiatric Publishing Inc.; 2006. p. 69-84.
27. Keshavan MS, Hogarty GE Brain maturational processes and delayed onset in
schizophrenia. Dev Psychopathol. 1999 Summer;11(3):525-43.
28. Keshavan MS. Development, disease and degeneration in schizophrenia: a unitary pathophysiological model. J Psychiatr Res 1999;33:513-521.
29. Kubicki M. i wsp.: Cingulate fasciculus integrity disruption in schizophrenia: a
magnetic resonance diffusion tensor imaging study. Biol Psychiatry. 2003; 54
(11): 1171.80
30. Kubicki M. i wsp.: Uncinate fasciculus findings in schizophrenia: a magnetic
resonance diffusion tensor imaging study. Am J Psychiatry. 2002; 159 (5):
813.20
31. Leung A, Chue P. Sex differences in schizophrenia, a review of the literature.
Acta Psychiatr Scand Suppl. 2000;401:3-38.
32. Liu Y. I wsp.: Disrupted small-world networks in schizophrenia. Brain. 2008;
131(Part 4):945–961.
33. Lloyd T i wsp.: Minor physical anomalies in patients with first-episode psychosis: their frequency and diagnostic specificity. Psychol Med 2008;38:71-77.
34. Lynall ME i wsp.: Functional connectivity and brain networks in schizophrenia.
J Neurosci. 2010; 30:9477–9487.
35. Machon RA, Mednick SA, Schulsinger F. The interaction of seasonality, place of
birth, genetic risk and subsequent schizophrenia in a high risk sample. Br J Psychiatry. 1983;143:383–388
36. Mednick SA, Machon RA, Huttunen MO. Adult schizophrenia following prenatal exposure to an influenza epidemic. Arch Gen Psychiatry. 1988;45:189–192
37. Mellor CS: Dermatoglyphic evidence of fluctuating asymmetry in schizophrenia.
Br J Psychiatry 1992; 160:467–472
38. Meltzer HY, Fatemi SH: Schizophrenia and other psychotic disorders. Current
Diagnosis and Treatment in Psychiatry. Norwalk, Conn: Appleton and Lange;
2000. p. 260-277.
39. Murray RM, Lewis SW. Is schizophrenia a neurodevelopmental disorder? BMJ
(Clin Res Ed) 1987; 295: 681– 2
40. Niemi LT i wsp.: Childhood developmental abnormalities in schizophrenia:
evidence from high-risk studies. Schizophr Res. 2003;60: 239–258.
41. Ott SL i wsp.: The New York High-Risk Project: social and general intelligence
in children at risk for schizophrenia. Schizophr Res. 1998;31:1–11.
118
Hanna Karakuła, Agnieszka Pelczarska-Jamroga, Michał Dzikowski,
Michał Próchnicki, Izabela Dzikowska
Czy schizofrenia rozpoczyna się w życiu płodowym?
Dowody wspierające teorię neurorozwojową
42. Pedersen C., Mortensen P.: Are the Cause(s) Responsible for Urban-Rural Differences in Schizophrenia Risk Rooted in Families or in Individuals? Am. J. Epidemiology 2006; 163: 971-978.
43. Pedersen MG i wsp.: Toxoplasma infection and later development of schizophrenia in mothers. Am J Psychiatry. 2011;168:814–821
44. Rabe-Jabłońska J.: Czy schizofrenia jest chorobą neurodegeneracyjną czy neurorozwojową?. Psychiatria i psychologia kliniczna Vol5 Numer 1:118.
45. Rapoport JL, JN Giedd, and N Gogtay: Neurodevelopmental model of schizophrenia: update 2012, Mol Psychiatry. 2012 December; 17(12): 1228–1238.
46. Rybakowski J. Co nowego w diagnostyce i leczeniu chorób afektywnych i schizofrenii Przewodnik Lek 2009; 1: 187-194
47. Schiffman J. i wsp.: Minor physical anomalies and schizophrenia spectrum disorders: a prospective investigation. Am J Psychiatry 2002;159:238-243.
48. Shah A , Lodge A. A loss of hippocampal perineuronal nets produces deficits in
dopamine system function: relevance to the positive symptoms of schizophrenia
Translational Psychiatry (2013) 3, e215; doi:10.1038/tp.2012.145
49. Shenton M. i wsp.: A review of MRI findings in schizophrenia Schizophr Res.
2001 April 15; 49(1-2): 1–52.
50. Sigmundsson T. i wsp.: Structural abnormalities in frontal, temporal, and limbic
regions and interconnecting white matter tracts in schizophrenic patients with
prominent negative symptoms. Am J Psychiatry. 2001; 158 (2): 234-43.
51. Singh, S. i wsp.: Incidental neurodevelopmental episodes in the etiology of
schizophrenia: An expanded model involving epigenetics and development.
Clinical Genetics, 2004: 65: 435–440.
52. Suddath RL i wsp.: Anatomical abnormalities in the brains of monozygotic twins
discordant for schizophrenia. N Engl J Med. 1990; 322 (12): 789-94
53. Sun Z. i wsp.: Abnormal anterior cingulum in patients with schizophrenia: a
diffusion tensor imaging study. Neuroreport. 2003; 14 (14): 1833.6.
54. Van den Heuvel MP i wsp.: Aberrant frontal and temporal complex network
structure in schizophrenia: a graph theoretical analysis. J Neurosci Off J Soc
Neurosci. 2010; 30:15915–15926.
55. Walker EF: Developmentally moderated expressions of the neuropathology
underlying schizophrenia. Schizophr Bull 1994;20:453-480
56. Wang F. I wsp.: .Anterior cingulum abnormalities in male patients with schizophrenia determined through diffusion tensor imaging. Am J Psychiatry. 2004;
161 (3): 573.5.
57. Weinberg i wsp. Minor physical anomalies in schizophrenia: A meta-analysis
Schizophrenia Research, Volume 89, Issues 1–3, January 2007, Pages 72-85
119
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
58. Weinberger DR. The pathogenesis of schizophrenia: a neurodevelopmental theory. In The Neurology of Schizophrenia: Elsevier, 1986: 387– 405.
59. Zalesky A. i wsp.: Disrupted axonal fiber connectivity in schizophrenia. Biol
Psychiatry. 2011; 69:80–89.
STRESZCZENIE
Pomimo ponad stuletniej historii badań nad schizofrenią, jej etiopatogeneza stale
nie jest w pełni wyjaśniona. Obecnie dominującym sposobem rozumienia przyczyn
schizofrenii jest teoria neurorozwojowa zakładająca, że pojawienie się objawów
choroby jest końcowym etapem nieprawidłowych zmian zachodzących w okresie
rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, których początek najprawdopodobniej
datuje się jeszcze w okresie życia płodowego. Celem pracy był przegląd literatury,
mający przedstawić dowody wspierające teorię neurorozwojową. W kolejności
omówiono dane związane z wynikami badań strukturalnych, wady rozwojowe,
miękkie objawy neurologiczne, znaczenie czynników środowiskowych (infekcji
wirusowych, komplikacji okołoporodowych, sytuacji stresowych).
ABSTRACT
Despite more than a century of history of research on schizophrenia, its etiology
is not fully understood. Currently, the predominant way of understanding the causes
of schizophrenia is a neurodevelopmental theory, which assumes that the occurrence
of the disease is the final stage of abnormal changes occurring during the development of the central nervous system, which probably dates back to the beginning
even in fetal live. Aim of this study was to review the literature, which being supposed to present evidence supporting the neurodevelopmental theory. In order describes the data associated with the results of structural brain research, congenital
malformations, soft neurological signs, the importance of environmental factors
(viral infections, perinatal complications, stressful situations).
Artykuł zawiera 25260 znaków ze spacjami
120