Jak dzieci rozładowują napięcie emocjonalne?

Jak dzieci rozładowują napięcie emocjonalne?
Dzieci różnie radzą sobie ze stresem. Nie wszystkie zachowania muszą podobad się nam, rodzicom.
Jeśli jednak uświadomimy sobie, że za każdym z nich stoi jakaś niezaspokojona potrzeba (w tym
przypadku potrzeba rozładowania napięcia emocjonalnego), może uda nam się nabrad dystansu
i skupid na istocie problemu.
Ssanie palca
Rozpoczyna się już w okresie niemowlęcym (na początku głównie po karmieniu) i może
utrzymywad się aż do wieku przedszkolnego. Natężenie tej czynności może mied różne
nasilenia w zależności od rozwoju dziecka. U starszych dzieci można zauważyd wyraźny
związek pomiędzy ssaniem palca a głodem, sennością, przygnębieniem lub zmęczeniem.
Jak sobie z tym radzid? Na pewno nie należy walczyd z tą czynnością w okresie wzmożonego
napięcia emocjonalnego, czyli wtedy, gdy dziecko robi to praktycznie przez cały czas. Jeśli zaś
da się obserwowad zanik zainteresowania ssaniem palca, można czekad aż nawyk sam
wygaśnie lub spróbowad podsunąd dziecku jakiś obiekt zastępczy (np. Przytulankę). Jednak
na ogół nie powoduje to nieodwracalnych zmian w buzi dziecka, zwłaszcza jeśli wygaśnie
przed pojawieniem się zębów stałych.
Gryzienie
Dzieci zazwyczaj uciekają się do gryzienia, gdy przerasta je sytuacja społeczna. Ponieważ nie
potrafią inaczej wyrazid swoich emocji, zaczynają gryźd. Jak sobie radzid z tą sytuacją? Starad
się do niej nie dopuszczad. Jeśli dziecko przejawia takie tendencje, byd może powinno bawid
się w mniejszej grupie lub krócej (prawdopodobnie z jakiegoś powodu jest przestymulowane,
czyli jego układ nerwowy otrzymuje zbyt dużo bodźców, których nie jest w stanie
przetworzyd). Warto też wzmocnid nadzór i uprzedzad podobne zachowanie, jeśli wydaje
nam się, że może dojśd do następnego incydentu. Kolejny krok to pokazywanie dziecku
akceptowalnych form wyrażania emocji.
Obgryzanie paznokci
W przeciwieostwie do innych sposobów rozładowywania napięcia ten niestety nie przemija
wraz z wiekiem. Często utrzymuje się nawet w dorosłym życiu. Dla niektórych dzieci jest to
faktycznie satysfakcjonujący sposób rozładowania napięcia. W tym wypadku należy ustalid
przyczynę takiego zachowania (przeprowadzka, rozpoczęcie przedszkola, nowa szkoła,
problemy z nauką). Niestety z czasem obgryzanie paznokci może przekształcid się w nawyk
(a więc nie stoi za tym głębsza przyczyna; dzieci robią to niejako z przyzwyczajenia). W takiej
sytuacji można próbowad posługiwad się argumentem kosmetycznym i szukad doraźnych
rozwiązao (np. malowanie paznokci specjalną substancją).
Wyrywanie włosów
Bawienie się włosami, manipulowanie nimi, wreszcie wyrywanie ich z głowy (tak, że
pojawiają się łyse placki) to różne natężenia tego samego zachowania. Co można zrobid? Po
pierwsze ustalid, jakie sytuacje powodują wzmożone napięcie. Należy skupid się na ogólnej
poprawie funkcjonowania dziecka. Krok drugi to uniemożliwienie mu wykonywania tej
czynności. Można obciąd włosy na krótko, zakładad czapkę lub podsunąd jakiś obiekt
zastępczy do skubania.
Ataki złości
Napady złości to często objaw rozdrażnienia lub nadmiaru bodźców. Gdy dziecko jest
zmęczone i przygnębione, obniża się jego tolerancja. Wtedy nawet drobiazg (np. podanie
kubka w złym kolorze) może spowodowad atak szału. Jak sobie z tym radzid? Do znudzenia
pokazywad dziecku akceptowalne formy okazywania złości. Ale przede wszystkim warto
obserwowad dziecko i starad się nie dopuszczad do jego przemęczenia i przestymulowania.
Jąkanie
Powtarzanie dźwięków i sylab jest naturalnym elementem rozwoju umiejętności
lingwistycznych. W okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym może mied różne nasilenie.
Dzieci mogą powtarzad sylaby, słowa lub zwroty. Mogą także źle akcentowad, w
nieodpowiednich momentach robid pauzy albo wydłużad dźwięki. Zachowanie to pojawia się
niekiedy w trakcie codziennych czynności, niekoniecznie w sytuacjach stresowych. Nie warto
zwracad na to nadmiernej uwagi, nieustannie poprawiad dziecka, strofowad; zamiast
pomóc, może to nasilid jąkanie. W żadnym wypadku nie należy robid z tego problemu,
nazywad tego jąkaniem i dyskutowad o tym w obecności dziecka. Co należy robid? Słuchad z
uwagą i zainteresowaniem. Nie przerywad bez względu na to, z jakim trudem dziecko buduje
wypowiedź. Warto dodawad dziecku pewności siebie („Każdy się czasem zaplącze, jeśli mówi
szybko albo się denerwuje”).
Jak pomóc dziecku, które odczuwa napięcie
emocjonalne?
Nie warto skupiad szczególnej uwagi na tych zachowaniach, bo możemy odnieśd odwrotny
skutek i zamiast pomóc, utrwalad to, co niepożądane. Zwracanie dziecku uwagi sprawia, że
zaczyna ono myśled, że jest z nim jakiś problem (a to kolejny powód do odczuwania
napięcia). Pod żadnym pozorem nie można dziecka karad, ośmieszad. Poza tym zachowania
są jedynie objawem. Prawdziwy problem leży gdzie indziej.
Przede wszystkim warto poszukad przyczyny. Rozpoczęcie przedszkola, nowa szkoła, nowa
klasa, przeprowadzka, wizja rychłego pojawienia się rodzeostwa, kłótnie między rodzicami…
Powodów może byd całe mnóstwo. To, na czym powinniśmy się skupid w pierwszej
kolejności, to ogólna poprawa dziecięcego funkcjonowania. Nie wszystkie stresy da się
wyeliminowad, ale można zapewnid dziecku maksimum poczucia bezpieczeostwa. Jeśli
dziecko przechodzi regres, domaga się większej uwagi, warto zaspokoid tę potrzebę.
Wspólne spędzanie czasu, rozmowa, czytanie książeczek, przytulanie – tego nigdy nie jest
za wiele.
Uwierz w moc wspólnej zabawy
Doskonałym sposobem na rozładowanie stresu i napięcia jest swobodna zabawa, która
wzmacnia poczucie bezpieczeostwa i poczucie wartości. To moment, w którym dziecko
przejmuje kontrolę, a rolą rodzica jest podążyd za nim. Wspólna zabawa, poza budowaniem
i pogłębianiem relacji, pozwala przepracowad wiele problemów. Jeśli będziemy bacznymi
obserwatorami, z pewnością zauważymy, co trapi nasze dziecko. W zabawie uwidaczniają się
autentyczne emocje. Tu nie ma ocen, nakazów i zakazów, złości. Jest świat pełen śmiechu i
radości. Istnieje duża szansa, że dziecięce zachowanie wygaśnie samoistnie. Jeśli jednak
budzi ono twój niepokój, zawsze warto skonsultowad się z psychologiem dziecięcym.
Najlepiej takim, któremu koncepcja rodzicielstwa bliskości i komunikacji bez przemocy nie
jest obca.
Źródło: F. L. Ilg, L. Bates Ames, S. M. Baker: „Rozwój psychiczny dziecka (…)”
Poradnik dla rodziców, psychologów, lekarzy, GWP 2015