analiza dyskursu medialnego serii fotografii „never let you go”

ANALIZA DYSKURSU MEDIALNEGO SERII FOTOGRAFII „NEVER LET YOU GO”
*I NIE OPUSZCZĘ CIĘ AŻ DO ŚMIERCI
Kamila Hulanicka
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Streszczenie
Tekst dotyczy analizy dyskursu medialnego serii fotografii „Never let you go”. Jej autorem jest fotoreporter Alejandro Kirchuk. Zdjęcia opowiadają historię małżeństwa w podeszłym wieku. Pierwsze zapowiada nadchodzące zmiany w ich życiu, kolejne krok po kroku opowiadają całą historię. W 2012
roku seria „Never let you go” otrzymała pierwsze miejsce w prestiżowym konkursie fotografii – World
Press Photo – w kategorii „Życie codzienne”.
Coraz częściej, te słowa wypowiadane podczas ceremonii ślubnej – wydawać by się mogło, najważniejszego wydarzenia w życiu – tracą swoje znaczenie. Wciąż wzrastający procent rozwodów w USA,
Rosji, Japonii, a także w Polsce1 uzmysławia, jak bardzo związki potrafią być nietrwałe, ulotne, natomiast uczucia – zaledwie tymczasowe. Stąd symboliczny znak „*”, sugerujący haczyk tkwiący w tychże
słowach.
Historia opowiedziana fotografiami z serii „Never let you go”, autorstwa fotoreportera Alejandra
Kirchuka2, daje cień nadziei na to, że jednak istnieje prawdziwa miłość. Serię rozpoczyna scena przedstawiająca dwie osoby w podeszłym wieku – leżącą na łóżku kobietę, oraz rozmawiającego przez telefon mężczyznę, stojącego obok łóżka. Nad kobietą wisi obraz karmiącej matki – symbol miłości, opieki, a nawet poświęcenia.
1
Liczba rozwodów w Polsce będzie rosła, http://www.prawnik-online.eu/porady-prawne/liczba-rozwodow-w-polscebedzie-rosla, 01.06.2012.
2
http://www.alejandrokirchuk.com.ar, 01.06.2012.
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 1 (13) 2013, s. 16-23
Analiza dyskursu medialnego serii fotografii „Never Let You Go”
Fotografia 1
Źródło: http://www.worldpressphoto.org/photo/2012-alejandro-kirchuk-dls1al?gallery=2634&category=52, 01.06.2012.
Małżeństwo tych dwojga w roku, w którym została zrobiona fotografia, obchodziło sześćdziesięciopięciolecie. Monica i Marcos przez większość swojego wspólnego życia mieszkali w tymże mieszkaniu,
w Buenos Aires. 2007 rok okazał się dla nich szokiem oraz czasem wielkiej próby. U osiemdziesięcioletniej Moniki zdiagnozowano Alzheimera. Jej mąż postanowił wziąć cały ciężar opieki na siebie. Sam
musiał sobie radzić ze stresem oraz z trudnościami, jakich doświadczał przez obciążenie emocjonalne
i fizyczne.
17
Analiza dyskursu medialnego serii fotografii „Never Let You Go”
Fotografia 2
Źródło: http://www.worldpressphoto.org/photo/2012-alejandro-kirchuk-dls1bl?gallery=2634&category=52, 01.06.2012.
Fotografia 3
,
Źródło: http://www.worldpressphoto.org/photo/2012-alejandro-kirchuk-dls1dl?gallery=2634&category=52, 01.06.2012.
18
Analiza dyskursu medialnego serii fotografii „Never Let You Go”
Fotografia 4
Źródło: http://www.worldpressphoto.org/photo/2012-alejandro-kirchuk-dls1el?gallery=2634&category=52, 01.06.2012.
Fotografia 5
Źródło: http://www.worldpressphoto.org/photo/2012-alejandro-kirchuk-dls1gl?gallery=2634&category=52, 01.06.2012.
19
Analiza dyskursu medialnego serii fotografii „Never Let You Go”
Fotografia 6
Źródło: http://www.worldpressphoto.org/photo/2012-alejandro-kirchuk-dls1kl?gallery=2634&category=52, 01.06.2012.
W bardziej zaawansowanym stadium choroby, Marcos musiał karmić małżonkę przecierami oraz
różnego rodzaju papkami, gdyż Monica nie była już w stanie samodzielnie pogryźć i przeżuć pokarmu.
Podczas ostatnich miesięcy jej życia rozwój choroby był tak ogromny, że chora została przykuta do
łóżka. Zabrakło jej sił, aby chodzić nawet do toalety. Opiekuńczy mąż trzy razy dziennie zmieniał jej
specjalne pieluchy. Przez niezdolność do samodzielnego wstawania, Monica nabawiła się odleżyn.
Aby je wyleczyć, Marcos sprowadził pielęgniarkę, która pomagała w rehabilitacji. Te ćwiczenia wypełniały większą część dnia, były też sporym wysiłkiem fizycznym dla mężczyzny w tak podeszłym
wieku.
Choroba rozwinęła się do takiego stopnia, że Monica nie potrafiła już rozpoznać Marcosa. Dzięki czułości i trosce jaką jej okazywał zdarzały się momenty, w których przez chwilkę łapała z nim kontakt.
Pomimo ogromnego ciężaru, jaki spoczywał na jego barkach, był zdeterminowany, aby do końca
opiekować się swoją ukochaną w ich wspólnym domu. Mówił, że w żadnym innym miejscu nie miałaby lepszej opieki – jak sam przyznał, traktował ją jak księżniczkę. Miała wszystko. Monica odeszła
w czerwcu 2011 roku. Nie opuścił jej, aż do śmierci3.
Zdjęcia z serii „Never let you go” zajęły pierwsze miejsce w konkursie organizowanym przez World
Press Photo w kategorii „Życie codzienne” w 2012 roku.
3
http://www.worldpressphoto.org/photo/2012-alejandro-kirchuk-dls1-al?gallery=2634, 01.06.2012.
20
Analiza dyskursu medialnego serii fotografii „Never Let You Go”
Teun van Dijk, holenderski specjalista, w szczególności zajmujący się krytyczną analizą dyskursu, opisał narzędzie, dzięki któremu można przeprowadzić taką właśnie analizę na przykładzie powyższych
fotografii. Jest to triada dyskursu, badająca trzy aspekty4:

użycie języka, warstwę językową,

przekazywane idee,

społeczną interakcję.
1. Użycie języka
Zdjęcia obfitują w warstwę językową. Na fotografii pierwszej poznajemy małżeństwo z Buenos Aires
w ich mieszkaniu – elegancka sypialnia, utrzymana w stylu retro, spore łóżko, na którym leży Monica.
Nad nią wisi obraz o symbolicznym znaczeniu troskliwej matki obejmującej swoje nieporadne, bezbronne dziecko. Widz, gdy po raz pierwszy ogląda to zdjęcie, nie zdaje sobie jeszcze sprawy, że te role
zostaną obsadzone. Obok łóżka stoi, rozmawiający przez telefon Marcos. Być może jest to ten moment, w którym dowiedział się o chorobie ukochanej. Niedługo będzie musiał przekazać jej dramatyczną wiadomość. Symbolicznym elementem można również nazwać łunę, jaka bije od Marcosa –
nadaje fotografii patos, jakoby element boskości bijący od troskliwego męża. Na kolejnym zdjęciu
znajduje się schorowana, bezsilna ręka, delikatnie trzymająca koc – Alzheimer zaczyna zbierać swoje
żniwo, Monica traci siły, zaczyna upodabniać się do niemowlęcia z wspomnianego wcześniej obrazu.
Fotografia trzecia – kolorystyka zimna, symbolizuje cierpienie jakim obarczony został Marcos, być
może jest to chwila słabości, załamania, wątpliwości. Jest bezsilny wobec postępującej choroby, jednak pragnie zapewnić żonie najdoskonalszą i czułą opiekę. Zdjęcie czwarte przedstawia scenę karmienia. Zmęczona swym stanem zdrowotnym, wychudzona, blada Monica przyjmuje pokarm od
Marcosa. Patrzy wprost na niego, ale nasuwa się pytanie – kogo widzi. Czy jest to jej ukochany, czy
ktoś kogo być może zna, jednak ciężko jest jej sobie przypomnieć kim jest ten mężczyzna. Następna
scena przedstawia jej pokój, w którym mieści się tylko łóżko, do którego na skutek braku sił została
przykuta. To był jej cały świat. Na twarzy widać udrękę. Możliwe, że w chwilach odzyskiwania świadomości, zdaje sobie sprawę, jak wiele sił i energii jej mąż wkłada w to, aby choć przez moment poczuła się lepiej. Jedną ze ścian zdobi obraz, również symboliczny. Znajduje się na nim postać kobiety,
która podpiera dłońmi swoją zmęczoną, głowę. Nadszedł ten dzień – kres męki, jakiej musiała doświadczać Monica. Zdjęcie szóste przedstawia Marcosa kładącego kwiaty na nagrobku swej małżonki.
2. Przekazywane idee
Zdjęcia, oprócz profesjonalnych kadrów, dobrego naświetlenia oraz walorów estetycznych niosą ze
sobą znaczenie symboliczne, „ukryte dno”. Wspomniane wcześniej obrazy wiszące na ścianach, same
w sobie opowiadają tę historię. Pierwszy z nich przedstawia matkę karmiącą swoje bezradne i bezbronne niemowlę. Różne zrządzenia losu, czy to choroba, czy też wypadek, wady genetyczne mogą
przeistoczyć dorosłego człowieka w bezbronną istotę, wymagającą ciągłej opieki oraz wsparcia. Każ4
Van Dijk T., Badania nad dyskursem, [w:] van Dijk T. (red.), Dyskurs jako struktura i proces, PWN Warszawa 2004, s. 10.
21
Analiza dyskursu medialnego serii fotografii „Never Let You Go”
demu z nas może się to przydarzyć. Ciężko jest określić, która „rola” jest gorsza: męka spowodowana
bólem zgotowanym przez chorobę czy cierpienie, które jest skutkiem patrzenia na to, jak bliska osoba, ktoś kogo się kocha, z każdym dniem odchodzi i nie można nic zrobić, aby go uratować. W takim
wypadku obydwie osoby „umierają”, z tym że człowiek cierpiący z powodu choroby w dniu śmierci
znajdzie spokój, natomiast osoba, która się opiekowała będzie nadal cierpieć – do końca swych dni.
Fotografia druga, na której można zauważyć, że Monica traci siły, symbolizuje postęp choroby. Następna z kolei symbolizuje moment załamania Marcosa. Mężczyzna z opuszczoną głową siedzi samotnie na łóżku, które niegdyś dzielił z żoną. W pewnym sensie już ją stracił. Lepiej nie będzie. Fotografia czwarta jest dokładnym odwzorowaniem sceny z obrazu, z ich byłej wspólnej sypialni. Obraz
matki karmiącej dziecko budzi jednak zupełnie inne uczucia, jest to początek życia, wiąże się z radością, nadzieją. Jednak zdjęcie przedstawiające Marcosa karmiącego Monicę zapowiada coś przeciwnego, a mianowicie zakończenie życia. Po obejrzeniu serii „Never let you go” pozostaje wrażenie, że
najbardziej wzruszającym zdjęciem jest to ostatnie, czyli scena składania kwiatów na nagrobku zmarłej. Nadszedł kres cierpień dla chorej na Alzheimera. Dla troskliwego, wiernego męża prawdopodobnie ulga, że Monica zasnęła wiecznie spokojnym snem.
3. Społeczna interakcja
Autorem fotografii jest argentyński fotoreporter Alejandro Kirchuk. Urodził się w Buenos Aires
w 1987 roku. Jego fotografie były publikowane między innymi w „The Guardian” i „Sunday Times
Magazine”. „Never let you go” zapewniło mu pierwsze miejsce w kategorii „Życie codziennie” w prestiżowym konkursie fotografii organizowanym przez Word Press Photo.
Scenariusz jaki pisze życie, bywa nieraz niewyobrażalnie okrutny. Świadomość, że każdego z nas, każdego z naszych najbliższych może spotkać podobny los, jest przerażająca. Jednak ta historia ma też
drugie oblicze. Bezgraniczna, wieczna miłość. Zestawiając poświęcenie i oddanie jakie Marcos zaoferował swojej ukochanej, z wciąż rosnącą ilością rozbijanych rodzin, potęguje magie tych fotografii.
Bez wątpienia Marcos kochał i zapewne wciąż kocha Monicę bezgranicznie, czego największym dowodem była opieka, jaką ją darzył przez cztery ostatnie lata jej życia. A był to czas, w którym najbardziej go potrzebowała.
Alzheimer jest nieuleczalną, postępującą chorobą, atakującą ośrodkowy układ nerwowy. Nie można
jej zatrzymać ani tym bardziej cofnąć. Świat nauki jeszcze nie odkrył na nią lekarstwa. Jest szansa na
spowolnienie jej postępowania poprzez odpowiednie odżywianie. Wsparcie ze strony najbliższych
jest również ważne. Mimo starań, chorzy już nigdy nie wracają do zdrowia. To jak wyrok śmierci, pozostaje już tylko czekać, a z upływem czasu robi się coraz gorzej. Chorym daje się zazwyczaj od 6 do
12 lat życia. Choroba najczęściej występuje u osób powyżej 65 roku życia, co więcej, prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta z wiekiem. Szacuje się, że osób cierpiących na Alzheimera jest około
30 mln, w Polsce 200 tys. Z uwagi na fakt, że w państwach uprzemysłowionych występuje starzejący
się typ społeczeństwa, zakłada się potrojenie liczby chorych na Alzheimera już za niecałe 40 lat.
„Never let you go” jest wzruszającą historią o bezgranicznej miłości, która wystawiona została na
ciężką próbę – jest nią wytrwanie u boku śmiertelnie chorej żony. Seria fotografii opowiada o trudach, jakie wiążą się z opieką nad chorą na Alzheimera Moniką. Oczywisty sens to dosłowne odczytanie przekazu: małżeństwo, choroba, nieuchronność śmierci, współczucie. Jednak po głębszej analizie
22
Analiza dyskursu medialnego serii fotografii „Never Let You Go”
można odkryć, że Monica była niesłychanie szczęśliwą kobietą – miała męża, który gotów był dla niej
zrobić wszystko. Ta historia, mimo całej swojej dramaturgii, rzuca iskierkę nadziei, że prawdziwa miłość jednak istnieje. W imię tak bezgranicznej i ponadczasowej miłości zwykli ludzie stają się bohaterami.
Bibliografia
1. http://www.alejandrokirchuk.com.ar, 01.06.2012.
2. http://www.worldpressphoto.org/photo/2012-alejandro-kirchuk-dls1-al?gallery=2634,
01.06.2012.
3. Liczba rozwodów w Polsce będzie rosła, http://www.prawnik-online.eu/porady-prawne/liczbarozwodow-w-polsce-bedzie-rosla, 01.06.2012.
4. Van Dijk T., Badania nad dyskursem, [w:] van Dijk T. (red.), Dyskurs jako struktura i proces, PWN
Warszawa 2004, s. 10.
23