Przestrzenno-czasowe modelowanie transgranicznego

Dr Elżbieta Antczak
Uniwersytet Łódzki
Katedra Ekonometrii Przestrzennej
Przestrzenno-czasowe modelowanie transgranicznego przemieszczania się
odpadów w Europie
Streszczenie
Zrównoważony rozwój, a w tym ochrona środowiska przyrodniczego i racjonalne
gospodarowanie zasobami naturalnymi należą do głównych priorytetów polityki Unii
Europejskiej. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w dokumentach określających
strategiczne kierunki rozwoju Wspólnoty, jak również w planach i programach sektorowych.
Jednym z poważniejszych globalnych kwestii proekologicznych (oprócz, np. zmian
klimatycznych) jest ochrona środowiska naturalnego przed odpadami. Problem ten jest
również szeroko opisywany i podkreślany w strategicznych dokumentach planistycznych
Wspólnoty. W związku z postępującymi procesami globalizacji, konwergencji i dywergencji
gospodarczej każdy problem, szczególnie ekologiczny, nabiera nie tylko lokalnego, ale
i międzynarodowego charakteru. Do powstawania ogromnej ilości odpadów przyczynia się,
szeroko rozumiany wzrost gospodarczy (poprzez podnoszenie materialnej jakości życia,
nadmierną produkcję dóbr konsumpcyjnych oraz coraz szybszy postęp technologiczny, który
powoduje coraz krótszą „żywotność” niektórych grup produktów, szczególnie tych
powszechnego użytku). Dlatego postulat likwidacji zależności między wzrostem
gospodarczym a masą wytwarzanych odpadów został przyjęty jako główny priorytet
programów Europy. Realizacja celu powinna być poprzedzona rzetelną, odpowiednio
ukierunkowaną diagnozą społeczno-gospodarczo-ekologicznej sytuacji analizowanych
jednostek. Ponadto ocena oddziaływania ilości lokalnie wyprodukowanych odpadów na
sytuację innych regionów oraz estymacja zależności pomiędzy poziomem bogactwa państwa
a wielkością wytwarzanych odpadów przyczyni się do pozyskania informacji ułatwiających
wyznaczanie realnych celów i ustalenia właściwych kierunków działań.
Celem publikacji jest weryfikacja hipotezy przestrzenno-czasowej Środowiskowej
Krzywej Kuznetsa (EKC, Environmental Kuznets Curve). W niniejszym artykule krzywa
EKC przedstawia zależności pomiędzy wzrostem gospodarczym a ilością wytwarzanych
odpadów komunalnych na poziomie krajów Europy. Badanie przeprowadzono na podstawie
wybranych wskaźników środowiskowych. Zmienna objaśniana, w postaci ilości
wytworzonych odpadów komunalnych w kilogramach na osobę, charakteryzowała stan
środowiska naturalnego, a PKB na osobę w PPS (jako zmienna objaśniająca) prezentowała
poziom rozwoju gospodarczego poszczególnych trzydziestu dwóch państw. Metodyczna
część analizy objęła zastosowanie przestrzennych modeli panelowych opartych na funkcjach
EKC. W ten sposób wyznaczono poziomy rozwoju gospodarczego poszczególnych jednostek,
dla których ilość wytwarzanych odpadów spadła bądź wrastała w zależności od bogactwa
kraju (poziomu PKB per capita). Ważnym elementem modeli była aplikacja różnych typów
macierzy wag przestrzennych, które skonstruowano w oparciu o estymowane trendy
przestrzenne (odnoszące się do ilości produkowanych odpadów w Europie). Dane dotyczyły
lat 1990–2010. Modele estymowano w pakiecie RCran. Jak dotychczas, w Polsce, nie
przeprowadzono przestrzenno-czasowych analiz weryfikujących ponadgraniczne zależności
pomiędzy rozwojem gospodarczym a ilością wytwarzanych odpadów.