Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej efekty dystrybu...trybucyjne

Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej
efekty dystrybucyjne
Michał Myck
Centrum Analiz Ekonomicznych, CenEA
Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej efekty dystrybucyjne
Podatki i świadczenia w Polsce:
•
System podatkowo-świadczeniowy w Polsce:
•
•
•
niski udział podatków bezpośrednich w dochodach budżetu państwa (15,7%);
niski stopień progresji podatkowej;
mało istotna rola świadczeń uzależnionych od dochodu.
Dochody z PIT w % PKB i
stopa ubóstwa w Europie
Źródło: Myck i in. (2014), Zatrudnienie w Polsce 2011, Część IV
Wydatki na świadczenia rodzinne w % PKB i
stopa ubóstwa dzieci w Europie
Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej efekty dystrybucyjne
Podatki i świadczenia w Polsce:
•
System podatkowo-świadczeniowy w Polsce:
•
•
•
niski udział podatków bezpośrednich w dochodach budżetu państwa (15,7%);
niski stopień progresji podatkowej;
mało istotna rola świadczeń uzależnionych od dochodu.
Stopa ubóstwa i zmiany w jej wysokości przed i po
oddziaływaniu systemu podatkowo-świadczeniowego
Źródło: Myck i in. (2014), Zatrudnienie w Polsce 2011, Część IV
Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej efekty dystrybucyjne
Podatki i świadczenia w Polsce:
•
System podatkowo-świadczeniowy w Polsce:
•
wysoki udział podatków pośrednich w dochodach budżetu państwa (43,2%).
Wysokość bezpośredniego obciążenia VAT
(zł/miesiąc i % dochodu)
Źródło: Myck i in. (2015), Raporty Przedwyborcze CenEA: Raport I
Wysokość bezpośredniego obciążenia VAT
wg stawek
Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej efekty dystrybucyjne
Modele mikrosymulacyjne:
• Połączenie szczegółowych regulacji dotyczących systemu
podatkowo-świadczeniowego z reprezentatywną bazą danych
gospodarstw domowych:
• umożliwia analizy wpływu zmian w podatkach i świadczeniach na
sytuację finansową gospodarstw domowych i kosztów reform dla
sektora finansów publicznych;
• model SIMPL oparty o dane z Badania Budżetów Gospodarstw
Domowych (BBGD) – najnowsze raporty oparte o dane 2013.
• Modele powszechnie używane w innych krajach (np. USA, UK,
Francja, Niemcy, Hiszpania, Holandia) przez instytucje rządowe i
instytuty badawcze (np. IFS, DIW, ISER, IZA, PSE).
Struktura modelu mikrosymulacyjnego
Informacje
demograficzne o
członkach GD, dochody
Informacje dot.
mieszkania, gosp.
rolnego itp.
Moduł
ZUS/NFZ
Moduł
podatkowy
Moduł św.
rodz.
Moduł dod.
mieszk.
Moduł pom.
społ.
=> DOCHÓD DO DYSPOZYCJI
Informacje dot.
wydatków GD
Moduł VAT
=> OBCIĄŻENIE VAT
Analizy wyborcze CenEA
Wyborcze raporty mikrosymulacyjne CenEA
Projekt finansowany ze środków EOG
w ramach programu Fundacji Batorego
„Obywatele dla demokracji”
Raporty dostępne na: www.cenea.org.pl
II i III Raport przedwyborczy (05.2015):
• szeroki zakres możliwości zmian w systemie podatkowo-świadczeniowym.
IV Raport przedwyborczy (09.2015)
• konsekwencje reform podatkowo-świadczeniowych z okresu 2008-2015.
Analizy powyborcze:
• co z kwotą wolną od podatku?
• analizy deklaracji z exposé premier Szydło.
Raport II: potencjalne zmiany w systemie PIT
Reformy systemu PIT:
O czym się mówi:
•
kwota wolna od podatku:
•
•
•
6529 zł – zwolnienie z opodatkowania dochodu poniżej min. socjalnego (~14,8mld zł rocznie)
8000 zł – obietnica wyborcza PiS, projekt ustawy prezydenta Dudy (~ 21,3 mld zł rocznie)
limitowana kwota wolna? (informacja prasowa CenEA, 12.11.2015)
120
4,0%
90
3,0%
60
2,0%
30
1,0%
0
0%
-30
-1,0%
-60
-2,0%
1
2
3
4 5 6 7
Grupy decylowe
Nielimitowana KWP
Limitowana KWP (1:10)
Limitowana KWP (1:5)
8
9
10
Całkowity koszt kwoty wolnej w wysokości 6529 zł:
nielimitowana: 14,8 mld zł
limitowana powyżej 6529 zł (1:10): 6,3 mld zł
limitowana powyżej 6529 zł (1:5): 0,5 mld zł
Raport II: potencjalne zmiany w systemie PIT
Reformy systemu PIT:
Inne przykłady reform:
•
Liniowy PIT:
•
•
•
Powrót do trzech stawek podatkowych (19%, 30%, 40%):
•
•
strata gospodarstw domowych: 12,1 mld zł rocznie.
Wprowadzenie trzeciej stawki na poziomie 25%: (18%, 25%, 32%):
•
•
stawka neutralna dla sektora finansów publicznych: 15,4%;
przy stawce 18%: straty gospodarstw domowych w wysokości 17,3 mld zł.
strata gospodarstw domowych: 3,5 mld zł rocznie.
Likwidacja wspólnego opodatkowania:
•
•
całkowita: straty w wysokości 3,3 mld zł rocznie;
ograniczona do kwoty wolnej od podatku: straty w wysokości 1,7mld zł rocznie.
Raport II: potencjalne zmiany w systemie PIT
Reformy systemu PIT: stawki PIT i próg podatkowy
Korzyści gospodarstw domowych (koszt dla sektora finansów publicznych)
wynikające ze zmian stawek podatkowych (mld zł rocznie)
I stawka
II stawka
16%
17%
18%
19%
20%
30%
11,3
5,8
0,4
-5,0
-10,4
31%
11,1
5,6
0,2
-5,2
-10,6
32%
10,8
5,4
0,0
-5,4
-10,8
33%
10,6
5,2
-0,2
-5,6
-11,0
34%
10,4
5,0
-0,4
-5,8
-11,2
Korzyści gospodarstw domowych (koszt dla sektora finansów publicznych)
wynikające ze zmiany wysokości progu podatkowego (mld zł rocznie)
Wysokość progu II stawki w stosunku do progu w systemie bazowym
II stawka
60%
70%
80%
90%
100%
110%
120%
130%
30%
-3,2
-1,9
-0,9
-0,2
0,4
0,9
1,2
1,5
32%
-4,2
-2,6
-1,5
-0,7
0,0
0,5
0,9
1,3
Źródło: Myck i in. (2015), Raporty Przedwyborcze CenEA: Raport II
Raport II: potencjalne zmiany w systemie PIT
Reformy systemu PIT: stawki PIT i próg podatkowy
Efekty dystrybucyjne:
Obniżenie stawki podstawowej do 17%:
(5,4 mld zł rocznie)
Obniżenie wysokości progu podatkowego
do 60% wartości i obniżenie stawki do 30%:
(-3,2 mld zł rocznie)
Źródło: Myck i in. (2015), Raporty Przedwyborcze CenEA: Raport II
Raport II: potencjalne zmiany w systemie PIT
Reformy systemu PIT:
Trzecia stawka i likwidacja wspólnego opodatkowania
Efekty dystrybucyjne:
PIT-R13: trzecia stawka podatkowa 25% (-3,5 mld zł)
PIT-R14: całkowita likwidacja wspólnego opodatkowania (-3,3 mld zł)
PIT-R15: częściowa likwidacja wspólnego opodatkowania (-1,7mld zł)
Przeciętne zmiany w zł/miesiąc
Źródło: Myck i in. (2015), Raporty Przedwyborcze CenEA: Raport II
Przeciętne zmiany w %
Raport III: podsumowanie dwóch kadencji rządów PO-PSL
Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej efekty w dłuższym okresie:
Całkowite korzyści gospodarstw domowych w dochodowych grupach decylowych
(przeciętne wartości w zł/miesiąc i zmiany %)
200
8%
100
4%
0
0%
-100
-4%
-200
-8%
1
2
3
4
5
6
7
Grupy decylowe
8
9
10
Zmiana w zł/miesiąc (lewa oś) - VI k.
Zmiana prop. (prawa oś) - VI k.
Zmiana w zł/miesiąc (lewa oś) - VII k.
Zmiana prop. (prawa oś) - VII k.
Źródło: Myck i in. (2015), Raporty Przedwyborcze CenEA: Raport III
Raport III: podsumowanie dwóch kadencji rządów PO-PSL
Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej efekty w dłuższym okresie:
•
Efekt „netto” dla gospodarstw domowych po ośmiu latach: 2,1mld zł, pomimo
znaczących reform obniżających podatki i podwyżek wysokości zasiłków i
świadczeń.
•
Konieczność podnoszenia obciążeń podatkowych po fali obniżek w latach
2007-2009:
•
•
•
wzrost stawki rentowej ZUS: 8,3 mld zł rocznie;
mrożenie systemu podatkowego PIT: 9,3 mld zł rocznie;
reformy stawek VAT: 4,3 mld zł rocznie.
Polityka podatkowo-świadczeniowa i jej efekty dystrybucyjne
Podsumowanie:
•
Polityka podatkowo-świadczeniowa może mieć istotny wpływ na poziom ubóstwa i
stopień nierówności.
•
Szeroki zakres możliwości zmian w systemie z punktu widzenia redystrybucji:
•
•
Główne wyzwania:
•
•
•
•
•
jednocześnie stosunkowo ograniczone możliwości zwiększenia dochodów budżetu państwa w
ramach istniejących parametrów.
pogodzenie polityki wsparcia socjalnego z polityką zatrudnienia;
poszerzanie bazy podatkowej;
całościowe podejście do systemu podatkowo-świadczeniowego
(podatki bezpośrednie i pośrednie – istotna rola podatku VAT);
stabilność polityki fiskalnej względem cyklu koniunkturalnego.
Najważniejsze wnioski z literatury akademickiej:
•
•
wpływ polityki podatkowo-świadczeniowej na decyzje dotyczące zatrudnienia:
• optymalność progresji w podatkach bezpośrednich;
• wpływ systemu podatkowo-świadczeniowego na zatrudnienie tzw. „second earners”;
• istotna rola “nieciągłości” w systemie podatkowo-świadczeniowym;
szereg argumentów sugerujących pozytywny efekt jednolitej stawki VAT.