pobierz - WordPress.com

Historia ekonomii
Mgr Robert Mróz
Szkoła austriacka, Friedrich August von Hayek –
20.12.2016
Początki szkoły austriackiej

Menger:





Ekonomia jako dedukcyjna nauka odkrywająca
uniwersalne prawa
Jednostką analizy jest człowiek i jego wybory
determinowane przez subiektywne preferencje i cele
Historia ważna tylko jako ilustracja teorii, nie jej test
Methodenstreit
Böhm-Bawerk i Wieser pozostali w tradycji
neoklasycznej, ale analizowali gospodarkę szerzej
niż pozostali – kwestie praw własności, instytucji,
wyzwanie dla kapitalizmu rzucone przez
marksizm
Szkoła austriacka


O ile pierwsza trójka była jeszcze zasadniczo
częścią mainstreamu, w miarę jak ekonomia
ortodoksyjna zaczęła się coraz bardziej
formalizować, ekonomiści austriaccy coraz
mocniej się temu sprzeciwiali
Od ok. roku 1960 szkoła austriacka na dobre
przestała być uważana za część głównego nurtu,
choć pewne fundamentalne różnice występowały
już wcześniej i już w latach 30. Mises i Hayek nie
dogadywali się z neoklasykami
Najważniejsi przedstawiciele






Ludwig von Mises (1881-1973)
Friedrich August von Hayek (1899-1992)
Murray Newton Rothbard (1926-1995)
Ludwig Lachmann (1906-1990)
Izrael Kirzner (1930- )
Wielu współczesnych: Jesús Huerta de Soto,
Hans-Hermann Hoppe, Walter Block, Robert
Murphy itd.
Metoda i zakres ekonomii




Menger: człowiek, jego działania i plany, to baza
analizy ekonomicznej → indywidualizm
metodologiczny, subiektywizm metodologiczny
Inne zadanie ekonomii jak u Bastiata: odkrywanie
niezamierzonych konsekwencji działań
Konsekwencja: istnieje wyłącznie mikroekonomia,
makro to wynik działań na poziomie mikro
Matematyczna teoria i ekonometria to bardzo zły
kierunek – matematyka jest ograniczająca, nie oddaje
złożoności ludzi oraz tego, że „fakty” nauk
społecznych to to, co ludzie uważają i myślą; należy
myśleć szerzej, badać całość ludzkiego działania
Metoda i zakres ekonomii




Gospodarka jako proces, nie da się go sensownie
analizować w statycznym środowisku – contra
ekonomia neoklasyczna
Podkreślanie zbytniego skupienia neoklasyków na
równowadze – rynki są w permanentnej
nierównowadze i to, jak u Schumpetera, dobrze
Ludzie działają świadomie realizując cele →
przedsiębiorczość
Ekonomia ma prawa, prawa te są związane z
ludzkim działaniem → radykalnie wolnorynkowe
nastawienie
Mikroekonomia – przykład
rozumowania




Marshall twierdził, że o ile wartość jest
subiektywna, to koszty są obiektywne – i oba te
czynniki determinują cenę
Austriacy: koszty również są subiektywne! Są
determinowane przez koszt alternatywny
wykorzystania zasobów, a więc przez wartość ich
alternatywnego zastosowania dla danej osoby
Zarówno popyt, jak i podaż są ostatecznie
determinowane przez subiektywną wartość –
odejście od ekonomii neoklasycznej
Więcej o mikro – przy omawianiu Hayeka
„Makroekonomia”


Pieniądz nie jest neutralny – efekty Cantillona
Negatywne skutki inflacji:




Inflacja oczekiwana negatywnie wpływa na zaufanie
ludzi do rządu – inflacja to de facto podatek
Inflacja nieoczekiwana to redystrybucja dochodu od
wierzycieli do dłużników – sprawiedliwe?
Efekty Cantillona to również redystrybucja dochodu,
która dodatkowo wpływa na obowiązujące na rynkach
wzorce wymiany i produkcji
Konsekwencja dla polityki monetarnej: trzeba
minimalizować te zakłócenia (więcej o
radykalnych postulatach w tej kwestii potem)
„Makroekonomia”




Kapitał ma strukturę, nie jest tylko agregatem jak u
Keynesa
Struktura produkcji: inwestować można w dobra
kapitałowe odległe od konsumenta (kopalnia rudy
żelaza) i w te mniej odległe (salony samochodowe)
Wartość dóbr kapitałowych (czynników produkcji)
bierze się z wartości, jaką konsumenci przypisują
dobrom końcowym
Każdy biznes, sektor ma swoją strukturę produkcji –
rynki koordynują proces produkcji i alokację zasobów
do najbardziej wartościowych zastosowań dzięki
cenom
Źródło: Mróz 2012
Austriacka teoria cykli
koniunkturalnych


Struktura produkcji pełni fundamentalną rolę w
austriackim podejściu do kryzysów
W największym skrócie:


Gdy ludzie oszczędzają, te oszczędności są dostępne
jako środki do inwestowania – nowe inwestycje, które
zwiększą przyszłą produktywność, odpowiadają
preferencjom konsumentów, którzy chcą mniej
konsumować teraz, a więcej w przyszłości
Gdy bank centralny zwiększa podaż pieniądza, również
jest więcej pieniędzy na inwestycje, ale konsumenci nie
zmienili preferencji (stopa proc. poniżej naturalnego
(rynkowego) poziomu) – błędne inwestycje, które w
końcu będą nie do utrzymania → kryzys
Źródło: Garrison 2001
Friedrich August von Hayek







1899-1992
Najsłynniejszy ekonomista austriacki (Nobel 1974)
Współtworzył austriacką teorię cykli koniunkturalnych,
ale...
nie wierzył w prakseologię, postulował bardziej
rozbudowaną rolę państwa m.in. w zapewnianiu
podstawowej opieki społecznej
Jednak wciąż prezentował bardzo leseferystyczne poglądy
– jeden z najbardziej prominentnych „obrońców
wolności” XX wieku
Po II wojnie światowej był bardziej filozofem niż tylko
ekonomistą
Wielki przeciwnik intelektualny Keynesa
Problem i metoda ekonomii






The Use of Knowledge in Society, 1945
Problem ekonomiczny, którym zajmuje się ekonomia
głównego nurtu, nie jest najważniejszym problemem
Główny nurt zakłada, że mamy wszelką potrzebną
wiedzę – ale tego właśnie nie mamy
Problem ekonomii brzmi zatem: jak efektywnie
wykorzystywać rozproszoną wiedzę? Jak
koordynować działania?
Pojęcie wiedzy miejsca i czasu
Agregaty i statystyka nie radzą sobie z takim ujęciem
problemu, więc nie mogą być wyłącznymi metodami
uprawiania ekonomii
Ceny i konkurencja



System swobodnie kształtujących się cen na
rynkach konkurencyjnych zapewnia
najefektywniejsze wykorzystanie wiedzy
Przykład z cyną
Konkurencja to procedura odkrywcza – za pomocą
prób i błędów, w sposób nie do końca
kontrolowany (w ogóle niekontrolowany?),
odpowiadamy na rzadkość dóbr
Spontaniczny porządek



Rynek, system cen, konkurencja – to nie jest
wynik żadnego planu, bo też nie może nim być;
nikt nie może mieć takiej wiedzy
Ewolucja cywilizacji jest spontaniczna, a
nawoływanie do interwencjonizmu (socjalizmu,
totalitaryzmu) wynika ze „zgubnej pychy rozumu”
- przekonania, że mechanizmy wymyślone są
lepsze niż spontaniczne i że w ogóle możemy
kontrolować np. gospodarkę (contra Keynes)
Wg Hayeka to bardzo niebezpieczny pogląd, który
prowadzi do ograniczania naszej wolności
„The curious task of economics is to demonstrate
to men how little they really know about what they
imagine they can design.”
Droga do zniewolenia, 1944





Jedna z najważniejszych książek XX-wiecznego
liberalizmu, bestseller
Hayek zauważył wspólne korzenie nazizmu i
komunizmu (nazizm to w końcu narodowy
socjalizm)
Argumentował, że interwencjonizm gospodarczy
prowadzi do tyranii, bo nie da się oddzielić
wolności gospodarczej od innych jej wymiarów, a
centralne planowanie jest antydemokratyczne
Ostrzegał, że ówczesne rządy krajów zachodnich
wkroczyły na drogę do zniewolenia
Niespodzianka: Keynesowi się podobało
Rządy prawa




Wg Hayeka centralne planowanie to
podporządkowywanie jednostki „dobru
wspólnoty”, „społecznemu dobrobytowi” itd.
Czyli traktowanie człowieka jako środek, nie jako
cel – wbrew Kantowskiej zasadzie
Planowanie prowadzi do ciągłego wtrącania się
państwa w sprawy jednostek
Rząd powinien zapewniać wyłącznie ramy
instytucjonalne, czyli rządy prawa, stabilną,
przewidywalną strukturę, w której jednostki mogą
działać i planować tak, jak chcą
Denacjonalizacja pieniądza, 1976





Teoria austriacka → banki centralne są szkodliwe
Można postulować standard złota, można też
postulować coś, co dziś zwie się free banking
Pod koniec kariery Hayek stał się zwolennikiem
drugiego – uważał, że podaż pieniądza powinna leżeć
w gestii wolnego rynku
Każdy powinien móc stworzyć własną walutę, a
mechanizmy konkurencyjne będą „wybierać” te
najbardziej stabilne – spontaniczny porządek
Krytyka: skąd wiadomo, że powstanie banków
centralnych nie jest wynikiem spontanicznego
porządku?
Hayek – podsumowanie


To, co omówiliśmy, to tylko bardzo pobieżny
zarys – Hayek zajmował się też m.in. filozofią
nauki, politologią, psychologią i prawoznawstwem
Był w pewnym sensie „Keynesem myśli
wolnorynkowej” - wywarł na nią tak duży wpływ,
aczkolwiek w wąsko rozumianej ekonomii dużo
więcej mówi się o spuściźnie Keynesa