Kalendarium wsi Sowina i innych

Kalendarium wsi Sowina i innych
Okres
Wiek
Data
Fakty historyczne
Średniowiecze
Do V
wieku
wV
wieku
W rejonie środkowej Wisłoki osiedlili się Lechici (Lachowie),
którzy tworzyli osady zorganizowane nazywane od imienia
osadnika(1). Jak się przypuszcza SOWINA przyjęła nazwę
osadnika o imieniu „Sowa”(2)
ok. 1070
roku
Postępy osadnictwa w rejonie Wisłoki od Pilzna do Jasła. Akcja
rozpoznawcza benedyktynów z Tyńca powoduje wpisanie terenów
nad środkową Wisłoką do rejestru swoich posiadłości.
Król Bolesław Krzywousty oraz bp krakowski Radost przyznają
miejscowości z powstałego wykazu wraz z przywilejami,
klasztorowi tynieckiemu, który zatwierdził legat papieski Idzi.
Dokument mówi o dwóch posiadaczach gospodarstw w
Bieździedzy (Unik i Gostenda)(3). Granice ówczesnej
Bieździedzy: od wschodu-Lubla, od północy- Klecie, od południaKrolowice (Warzyce), od zachodu- rz. Wisłoka. Wymienione są w
tym dokumencie także: Pilzno, Brzostek, Klecie, Szebnie,
Krolowice i Siepietnica)
Papież Grzegorz IX zatwierdził przynależność Bieździedzy do
klasztoru tynieckiego (4)
Wiek XIXIII
11231125
26 maja
1229
1306
Wiek
XIV
Ok. 1311
1320
1326
Do 1340
roku
1347
Po 1347
1357
1393
1396
Wiek XV
1425
80-letnia akcja osadnicza Władysława Łokietka, następnie
Kazimierza Wielkiego pomiędzy rz. Białą i Wisłoką. Odebrano ze
względów strategicznych i gospodarczych osadę Bieździedza
zakonowi benedyktynów i przekazano swoim rycerzom (brak
imion i nazwisk)
Rycerski ród Helwigów h. Grzymała jest właścicielem wsi
Bieździedza. W jej składzie występuje m.in. osada (6) Sowina.
Pierwszy drewniany kościół w Bieździedzy
Powołano parafię w Bieździedzy. W jej składzie jest wymieniony
przysiółek Sowina
Przez Sowinę wiedzie królewski trakt z Kleci przez Sowinę i
Bieździadkę do Jasła z odnogą na Zamek Golesz – przygotowany
do wyprawy na Ruś Halicką(7)
Obszar parafii Bieździedza wynosił: 30km i liczył 45
mieszkańców. Majątek podzielono między trzech braci Krzesława,
Erazma i Jana. Pierwszy utworzył z przyznanej części „Nową
Bieździedzę”, której w czasie późniejszym nazwa się nie przyjęła.
Kolejny wydzielony teren nazwano „Bieździadka” i przyznano ją
drugiemu z braci, natomiast trzeci (Jan) otrzymał osady Sowina i
Lublica wraz z późniejszą Sieklówką (powstała 100 lat później).
Zastosowany układ własnościowy dotyczący Sowiny i Sieklówki
trwał jeszcze w XV i XVI wieku.
Po podziałach przestaje istnieć „stara” Bieździedza. Nowe
własności otrzymały nowe nazwy identyfikujące. Granice „starej”
Bieździedzy po podziałach: wzdłuż starej drogi liczącej ok. 12 km
(od Warzyc po Klecie) po obu stronach w pasie wynoszącym ok. 4
km (od Zantkowej do lasów w Lubli), w środkowej części tego
pasa było centrum handlowo-kościelne z karczmą, targiem i
kościołem(8).
Król Kazimierz Wielki specjalnym przywilejem z 25 listopada
1357 r. zezwolił bracim: Krzesławowi, Erazmowi i Janowi
lokować ich wieś Nowa Bieździedza na prawie niemieckim(9).
Wymieniane dotąd przysiółki stały się odrębnymi jednostkami
organizacyjnymi - wsiami, a wymienieni bracia ich sołtysami. Od
tej chwili w Sowinie, jako wsi, obowiązuje oddzielny system
organizacyjny.
Odnotowano wdowę po Janie sołtysie (imienia brak),
właścicielkę m.in. Sowiny
Rycerz Helwig h. Grzymała jest notowany w dokumentach jako
„(…) właściciel Bieździedzy, Bieździadki, Sowiny, Lublicy
graniczącej z Lublą i Brzyszczek”(10)
Sprawa sądowa w sądzie bieckim w sprawie wycinki drzew przez
Źródła
(1)Por. Kiełczewska
Zaleska M., Geografia
osadnictwa. Warszawa:
1972
(2)Samodzielność
nazewniczą „Sowina”
od nazwiska „Sowa”
por. Fros H., Sowa F.,
Twoje imię…, s. 15 i
dalsze
(3)Album
palaeographicum. Ed.
Stanislaus
Krzyżanowski.
Cracoviae 1960 (cyt.
„Bezdochouici Villa:
Unic, Gostenta…”)
(4)Kodeks
dyplomatyczny klaszoru
tynieckiego, s. 22
(5)Zbiór Dokumentów
Małopolskich, t.1, s.
110, przypis 85, 1
(zapis: „wymienieni
rycerze nie są skądinąd
znani…”)
(6)Nazewnictwo
„osada” użyte zostało
[w:] Kozioł Lechowski ,
Parafia…, s. 9
(7)Kozioł Lechowski
A., Parafia…, s. 10 i 11
(8)Kozioł Lechowski
A., Parafia…, s. 15-16
(9)Zbiór Dokumentów
Małopolskich, t. 1, s.
110
(10)Op.cit., Parafia…,
s. 9
(11)Zapiski sądowe
proboszcza w „Szwonnicy” (nazwa Sowiny) bez zgody opata
tynieckiego(11)
1430
1445
1454
1470
Przed
1474
1474
1489
Wiek
XVI
1512
1513
1518
1519
1529
1536
Król Władysław II Jagiellończyk nadał prawem dziedzicznym
wójtostwo wiślickie rycerzowi Imramowi z Sowiny (12)
Helwig Bieździedzki h. Grzymała swoje dobra (w ich składzie
także, Sowina) wynajmuje na dwa lata Piotrowi z
Rozembarku(13). Kolejne dziedziczenia i sprzedaże (przykładowo,
w 1478r. Stanisław Żarnowiecki już od 6 osób kupił Bieździedzę i
Lublicę i podzielił ją między synów Jerzego i Mikołaja)
Sołtys Jan Nałęcz h. Nałęcz, zeznał w sądzie bieckim, że sprzedał
sołectwo w Sowinie Jakubowi Czeklińskiemu za 110
grzywien(14). Zatem jest to pierwszy sygnał, że w Sowinie nie
utrwaliła się tradycja dziedziczenia. Zmiany kolejnych właścicieli
następują na podstawie sprzedaży dóbr.
Zięć Helwigów, Stanisław Żarnowiecki h. Grzymała, został
właścicielem Sowiny
Rycerz Jakub Sieklucki, kasztelan wojnicki i właściciel Sieklówki
jest także właścicielem Sowiny
Styczeń - Wojska króla węgierskiego Macieja Korwina ograbiły i
spaliły ponad 200 wsi w całej okolicy. Atakowano wielokrotnie od
strony Bieździedzy i Zantkowej zamek Golesz doprowadziło do
doszczętnego zniszczenia Zantkowej. Biorąc pod uwagę zasięg
prowadzonej operacji wieś Sowinę musiały dotknąć także te
wyniszczenia.
Król Kazimierz Jagiellończyk nadał przywilej prawa niemieckiego
Jakubowi Siekluckiemu dla wsi Sowina(15). Wieś w tym czasie
płaciła dziesięcinę snopową lub zbożową plebanowi a obowiązki
pańszczyźniane świadczyła na rzecz dziedzica rezydującego w
Sieklówce .
Jakub Sieklucki otrzymał nakaz spłaty długów czynszem rocznym
z dóbr Sowiny i Sieklówki(16)
Po śmierci Jakuba Siekluckiego właścicielem wsi i innych dóbr
został Jakub Filipowski (17) burgrabia Zamku Krakowskiego i
dworzanin królewski
Regina Filipowska, siostra zmarłego Jakuba Siekluckiego całą
część swoich dóbr dóbr w Sowinie i Sieklówce przekazuje swemu
synowi Mikołajowi Filipowskiemu, burgrabiemu Zamku
Królewskiego w Krakowie(18)
Wzrost zainteresowania nauką szkolną. Przy prebendzie w
Bieździedzy jest zatrudniony nauczyciel, który należał do „służby
kościelnej” i uczył chłopców religii, modłów i śpiewu (dziewczęta
były wyłączone).
Koniec panowania rycerskiego rodu Helwigów Bieździedzkich
Rycerski ród Broniewskich h. Tarnawa włada okolicznymi
wsiami, m.in. Bieździedzą. Ród Broniewskich zaliczany był do
mecenasów oświaty i kultury
Rejestry poborów pokazują obraz obciążeń pańszczyźnianych
mieszkańców (w zbożu, pieniądzach, robociźnie i daninach, (jak
koguty, sery, jaja) oraz pozycję społeczną (kmieć-chłop,
zagrodnik, chałupnik, bezrolny, rataj, ubogi, rzemieślnik). W
Sowinie dwóch właścicieli, Andrzej Krassowski (w tym dane w
nawiasie) i Mikołaj Kowalewski. Przekrój: kmieci 12 (7);
zagrodników 7 (4); chałupników 6 (1); komorników 3 (2);
biednych 5 (2); rzemieślników 2 (1); ratajów-parobków-brak; ilość
łanów 4 (2). W Sownie dziesięcina pieniężna od kmieci: 3
grzywny i 24 grosze(10)
Spis poborowy powiatu pilzneńskiego z 1535-1536(20): 22 kmieci
i karczma płacąca 2 grzywny. Suma całej daniny wynosi 15,½
grzywny, 24 korce owsa, koguty,sery, jaja; młyn. Kmiecie pracują
na rzecz dobra Sieklówka, lasy na własny użytek. Nadobrach
zapisany jest dochód 10 grzywien i jest przeznaczony na spłatę
pożyczki 300 florenów zaciągniętej u Sióstr św. Agnieszki w
Krakowie. Wartość wsi wraz z Sieklówką jest szacowany na 1300
grzywien
Sowina (Dolna) należy do rodu Kowalewskich właścicieli wsi
Kowalowy koło Jasła. Nazwa Sowina jest wymieniona w zapisach
jako Sobyna(21)
województwa
sandomierskiego 13951444. Wyd. Piekosiński
F. Archiwum Komisji
Historycznej, T. 8/1,
Kraków 1907, nr 1047 i
1048
(12)MRPS, t.4/3, s. 384,
nr S 644
(13)Zbiory Bieckie, t. 1,
s. 17
(14)Zbiory bieckie, t. 3,
s. 486
(15)Matriculum Regni
Poloniae Summaria, t. 1,
s. 59, nr 1163
(16)MRPS, t.1, s. 106,
nr 2034
(17)MRPS, t.4/1, s.101,
nr 1696-1699
(18)tamże
(19)Księga
dochodów…, s. 91-92
(20)Źródła dziejowe…,
t. 15, s. 534-535,
Sowina s. 534
(21)Słownik
geograficzny Królestwa
Polskiego i innych
krajów słowiańskich,
W-wa,1880-1914, Tom
17871798
W Bieździedzy wybudowano drewniany budynek szkolny(22), do
którego były posyłane także niektóre dzieci także z sowińskich
kmiecych rodzin. Uczono: czytać, pisać, rachować i katechizmu,
śpiewu kościelnego i służenia do mszy św. Nauczycielem w tym
czasi był organista.
Spis poborowy powiatu pilzneńskiego z 1581 roku(23). Sowinę
(Górną) wykupił Andrzej Krassowski h. Jastrzębiec (wieś
posiadała: 12 kmieci na 4 łanach), 6 chałupników, 7 zagrodników,
3 bezrolnych, 2 rzemieślników, 3 ubogich
22 lutego - Zapis w "Księgach Ziemskich w Bieczu" (24) mówi, że
ród Romerów h. Jelita jest właścicielem m.in. Sowiny z wyjątkiem
roli Leśniówka należącej do księdza
Po podziale Sowiny na Górną i Dolną nastąpiły dalsze podziały
własnościowe i sprzedaże (właściciele zmieniają się przez
następne 200 lat)
Przywilej zezwalający chłopom na wybudowanie chałupy (w
obrębie wsi). W dalszym ciągu obowiązuje zakaz opuszczania wsi
Wojska księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego niszczą
okoliczne miejscowości, w tym zamek Golesz (Krajowice)
Odnotowano skargę Karola Kraszewskiego (właściciel wsi) na
dzierżawcę Hieronima Białobrzeskiego o "pustoszenie wsi, ucisk
poddanych, zabieranie bydła oraz wypędzenie 2 kmieci i sprzedaż
jednego zagrodnika za 100 zł"(25). Szacunek wartości zagrodnika
(100 zł) był równy: 2 koniom i 5 korców żyta (koń=45 zł, wół 26
zł, korzec pszenicy, czyli 128 litrów=2 zł i 13 gr; korzec żyta 2 zł 3
gr, buty ciżmy 24 gr(26)
Regres gospodarczy za Romerów; szereg łanów było w tym czasie
nieobsianych (miało to związek z trudną odbudową własności
jeszcze po najazdach Jerzego II Rakoczego w 1657r.)
Oddziały konfederatów Kazimierza Pułaskiego znalazły się na
terenie Bieździadki, gdzie napotkały oddział wojsk królewskich
(do potyczki nie doszło). Zdarzenie to poruszyło parafię i
„uświadomiło mieszkańcom wsi, że czynem zbrojnym mogą być
realizowane idee niepodległości patriotyzmu i wiary”(27)
Cesarstwo Austro-Węgierskie zajęło południową część
województwa krakowskiego i sandomierskiego i nadało nazwę
„Królestwo Galicji i Lodomerii” ze stolicą we Lwowie
Styczeń - Wojska króla węgierskiego Macieja Korwina grabią i
palą ponad 200 okolicznych miast i wsi
17 marca, do Sowiny zjeżdża komisja sądu z Pilzna, aby ustalić na
miejscu polubownie granice roli Leśniówka (należała już w 1604
roku do plebana) w sporze właścicieli Sowiny spokrewnionymi
rodzinami Sebastiana z Wiatrowicz Wiktora oraz Antoniny z
Rzeckich i Józefem Rzeckim synem Michała Rzeckiego z
proboszczem w Bieździedzy, ks. Michałem Romerem(28)
Sowina liczy 75 rodzin (430 osób)
Zorganizowanie w Bieździedzy szpitala miejscowego „przy drodze
do Bieździadki, mający dwa osobne pokoje”(30). W nagłych
wypadkach dowożono chorego także z Sowiny
1790
W Jaśle powstał urząd cyrkularny(31)
1793
Austriacki zaborca wprowadził nakaz ogłaszania przez książy z
ambony zarządzeń władz(32)
Wójtem gminy Sowina został wybrany Jan Głowacki. Przysięgłym
Michał Liszka
Ustawa szkolna wprowadzająca tzw. „szkołę trywialną” czyli
gminną
Luty - C yprian hrabia Romer poproszony przez cyrkuł jasielski
przedstawił stanowisko w raporcie: „Powinności odbywania
pańszczyzny tygodniowej, robocizną zwanej”. Raport tyczył
nowych rozwiązań dotyczących odrabiania pańszczyzny. Wg jego
danych w Bieździedzy było: 373 morgów roli dworskiej, łąk 87,
pastwisk 123, poddanych 54, robią w tydzień dni ciągłych 18,
pieszych 174(33)
1540
1581
Czasy
nowożytne
Wiek
XVII
1600
1618
1657
1679
1689
Wiek
XVIII
1771
1772
1774
1787
1798
Wiek
XIX
1805
1829
XV cz.2, s.614, nakł.F.
Sulimowskiego, Wł.
Walewskiego
(22)Kumor B.,
Archidiakonat sądecki,
s. 195
(23)Źródła dziejowe…,
t. 14, s. 243
(24)Zbiór Dokumentów
Małopolskich, t. 1, s.
110, nr 85
(25)Studia z dziejów
Jasła i powiatu
jasielskiego…, s. 241
(26)tamże, s. 263
(27)Zob. Parafia…, s.
39
(28)Archiwum Diecezji
Przemyskiej, 442, k. 13
(30)Encyklopedia
katolicka, t. 2, s. 554;
także w Archiwum
Diecezji Przemyskiej,
442, k. 83
(31)Buszko J., Region
jasielski w latach 17721859, w: Studia z
dziejów Jasła i powiatu
jasielskiego, Kraków
1964, s. 338-341
(32)Kumor B., Ustrój…,
s. 584
(33)APK, TS 117
Bieździadka
18351845
1848
1858
18601914
1860
1861
1863
1867
1869
1879
1887
1896
Czasy
współczesne
Wiek XX
19021904
1902
1907
19091936
Ok. 1910
1911
Coroczne słoty i powodzie oraz zaraza na ziemniaki i bydło,
doprowadzają Sowinę i okoliczne wsi do nędzy, „podstawowym
pożywieniem była lebioda, ludzie puchli z głodu, porzucali
gospodarstwa, tłumy żebraków chodziły od wsi do wsi”(34)
Zniesiono pańszczyznę w wyniku buntu wznieconego przez
Jakuba Szelę ze Smarżowej w 1846 roku. Uwłaszczenie z prawem
do korzystania z dworskich lasów, łąk i pastwisk nazywane jako
serwituty. Dla Sowiny ustalono kwotę odszkodowania wypłaconą
dworowi za zniesienie pańszczyzny na 12 tysięcy 450 złr (złoty
reński).
Odmowa Sowiny współudziału budowy w Bieździedzy szkoły
wspólnej dla: Bieździedzy, Bieździadki, Lublicy i Sowiny (powód
- odległość oraz stan dróg)
Autonomia galicyjska. Chłopi uzyskali prawa polityczne, mogli
wybirać i być wybierani do parlamentu wiedeńskiego, do sejmu
krajowego we Lwowie, do rad powiatowych i gminnych.
Utworzono 4 tzw. kurie (grupy wyborcze). Chłopów zaliczono do
„małej własności ziemskiej” (po wielkiej własności,
mieszczaństwie i izbach handlowych)
Powołano do życia własną szkołę trywialną (jednoklasowa) przy
współudziale właściciela wsi Jana Oberlandera (gmina opłacała
nauczyciela 200 złr./rocznie, a utrzymanie szkoły spoczywało na
dworze), który odsprzedał grunt pod budowę budynku
drewnianego (przy moście); „Sowina ma szkołę wystawioną w
1860 r. kosztem gminy…” (35)
Kolejny właściciel L. Nowakowski ogłosił ofertę sprzedaży wsi za
22 tys. Złr (opis oferty: „dwa folwarki, górny i dolny obejmuje
razem 259 morgów gruntów, 440 morgów lasów najwięcej
bukowych, 11 morgów łąk, 12 morgów pastwisk, z użytkiem
propinacji trzech karczem, z których dwie świeżo wybudowane, a
jedna dawniejsza”(36). W XIX wieku posiadały Sowinę
przynajmniej dwa pokolenia Nowakowskich (Józef ma pomnik w
kościele w Bieździedzy)
Po powstaniu styczniowym Sowina należy do powiatu
brzosteckiego. Kolejnymi właścicielami wsi są: Jan Oberlander,
Leopold Kazimierz Lasocki, Teobald Semilski, Henryk
Malinowski(37)
Pierwszy w dziejach spis wyborców z gminy Sowina(38)
uprawnionych do głosowania w Brzostku (z dnia 18 marca 1863
roku), gdzie wyszczególniono: 60 gospodarzy-kmieci(39), 12
chałupników (zarobników). Wyborcą mógł być rolnik płacący
podatek co najmniej 3 złr 1 krhrajcar. Cenne dane, to numeracja
domów mieszkalnych (pierwsze dane w dziejach).
Franciszek Stasiowski został wójtem gminy Sowina (ponadto
wybrano dwóch przysięgłych)
Ustawa szkolna wprowadza na miejsce szkoły trywialnej, szkołę
ludową
31 sierpnia - Podczas budowy nowej wieżyczki od niedopałka
jednego z robotników, powstał pożar i spłonął kościół w
Bieździedzy. Proboszczem był ks. Stanisław Tarnowski.
Odbudowa kościoła była dużym wysiłkiem finansowym dla
wszystkich wsi (40)
Kolejny właściciel Sowiny Julian Zebniewski, sprzedał wieś
Wincentemu Wojtynkiewiczowi i Franciszkowi Polakowi, którzy
wieś rozparcelowali i sprzedali miejscowym chłopom (mieszkańcy
stali się właścicielami prawie całego areału gminy Sowina);
sytuacja ta trwa aż do I wojny światowej
Powołano gminną Radę Szkolną w Bieździedzy dla szkół w
Bieździedzy, Sowinie i Lublicy (przewodniczącym wybrano ks.
Stanisława Boczara)
Mieszkańcy wykupili budynek dworski (murowany) od
Wincentego Wojtynkiewicza i po dostosowaniu w 1904r.
przeznaczyli na szkołę. W Bieździedzy powstała "Spółka
Oszczędności i Pożyczek" (przedstawicielem z Sowiny był Jan
Stasiowski). W 1924 roku przemianowana na "Kasę Stefczyka".
W parafii, pierwszej w powiecie powstała „Spółka Oszczędności i
Pożyczek”(41). Członkiem zarządu był Jan Stasiowski z Sowiny
W Bieździedzy wybudowano (do dyspozycji całej parafii)
"ochronkę dla dzieci", którą prowadziły siostry zakonne
Wojciech Rozpara został kierownikiem szkoły powszechnej (jest
organizatorem "Kółka rolniczego" i innych inicjatyw wiejskich np.
(sadownictwo i pszczelarstwo)(42)
Wojciech Rozpara założył Kółko rolnicze w Sowinie
Powołano do życia Ochotniczą Straż Pożarną (z wpisem do
(34)Wieliczko, Jasło i
okolice, Warszawa
1966, s. 23
(35)Sarna W., Opis
powiatu jasielskiego, s.
541
(36)APK, TS 1491,
Sowina; wycinek
prasowy odręcznie
datowany: „r. 1861, na
sprzedaż”
(37)Parafia…, s. 54
(38)APK, TS 1491
Sowina.
(39)W Sowinie 6 kmieci
bardzo bogatych, czyli
płacących podatki pow.
10 złr.
(40)Kronika Parafii
Bieździedza, 1888, t.1,
s. 7-9; opis ks.
Stanisława Boczara
(41)Parafia…, s. 65
(42)KSS, red. Edward
Zimny
1911
1914
1915
1919
1924
1930
1932
1935
19361939
1937
19391947
1939
1939
1939
19401945
1940
1941
1942
"Zwierzchności Gminnej w Sowinie"). Wójtem gminy Sowina był
w tym czasie Michał Kopeć
W Jaśle powstał Związek Strzelecki i zaczęto zbierać pieniądze na
rzecz Legionów Piłsudskiego. W parafii zebrano 800 koron w
gotówce oraz inne drogocenne przedmioty(43)
Grudzień - (I wojna światowa) - Moskale zastrzelili Wojciecha
Kopcia, Piotra Liszkę i Stanisława Nowaka (strażacy). Nad
porządkiem we wsi czuwała tzw. "Wiejska Policja Porządkowa"
Front rosyjski w Sowinie i w rejonie Turczyna (Bieździedza)
Emigracja wielu mieszkańców Sowiny i okolicznych wsi na
zachód "za chlebem"
Epidemia grypy (tzw. hiszpanka)
Reaktywowano Kółko rolnicze, które skupiało 10 członków
(rolników) ze wsi. Wójtem gminy był Jakub Kopeć
6 stycznia - W Bieździedzy powstał „Oddział Strzelca”. Prezesem
został Wilhelm Romer (w 1939r. poszedł na wojnę i zaginął),
zastępcą Stanisław Dobrowolski, kierownik szkoły w Bieździedzy,
instruktorem musztry Jan Młodecki. Oddział liczył 22 osoby. Do
oddziału należał Adolf Jachym z Sowiny(44).
Lewicowe ugrupowanie „Chłopska Przyszłość” z Brzostku ze
Stanisławem Kruszyną wraz Józefem Brekiem i Janem Gacem, na
terenie Sowiny i Januszkowic zorganizowało demonstracyjny
pogrzeb (13 listopada 1932) Józefa Czerwińskiego z Bukowej(45)
Wieś Sowina przestaje być gminą, stała się sołectwem. Na
zebraniu ogólnym wybiera sołtysa. Gminę natomiast tworzy
większa liczba wsi, które wybierały Radę Gminną a ta z kolei,
wójta. Kołaczyce są siedzibą gminy.
Irena Styculanka pełni obowiązki kierownika szkoły(46)
15 sierpnia - We wsi Wróblowa ogłoszono powszechny strajk
chłopski (2,5 tys. czł. Stronnictwa Ludowego z okolicznych wsi);
zaprzestano dostaw towarów rolnych na targi miejskie (m.in. na
targ w Jaśle)
Stanisław Matysik w Nawsiu Kołaczyckim założył w Domu
Ludowym gimnazjum dla biednych dzieci chłopskich z gminy
Kołaczyce. Chciał przy okazji nauki indoktrynować młodzież do
„Trójek KZMP”(47)
Józef Słowakiewicz jest kierownika szkoły(48)
1 września - Wybuch II wojny światowej; nad wsią przelatuje
eskadra niemieckich samolotów (kolejny nalot 4 września)
9 września - Do Kołaczyc wkracza kompania niemiecka, gdzie
będzie do stycznia 1940r.(49)
Październik - Utworzenie Generalnego Gubernatorstwa
(okręgi:lubelski, radomski,warszawaki i krakowski) ze stolicą w
Krakowie
Niemiecki sztab stacjonuje w szkole (spalono i zniszczono
dokumentację szkolną w tym kronikę szkolną za lata 1909-1939)
Mieszkańcy wsi (50) niepatrząc na niebezpieczeństwo niemieckich
represji, pomagają ukrywającym się Żydom (m.in. ukrywał się Żyd
Jacek Klec, krwiec spod Warszawy; rodzina Kruegerów i inni)
Zima - Kierownik szkoły Józef Słowakiewicz prowadzi wraz z
żoną tajne nauczanie z zakresu szkoły podstawowej. Z ich
inicjatywy jest rozpowszechniana przez uczniów prasa podziemna:
"Ku Wolności", "Biuletyn Informacyjny", "Z Podziemia",
"Trybuna Podkarpacka"(51)
6 maja - Zarządzeniem niemieckich władz szkolnych usunięto
polskie podręczniki szkolne(52). Szkoły otrzymały nowe okrągłe
niemieckie pieczątki. Wprowadzono szyld szkoły „Öffendliche
Polnische Volksschule in Sowina”. Niemiecki starosta okupacyjny
w Jaśle Ludwik Losacker nakazał konfiskatę pomocy naukowych,
map i blibiotek.
15 maja - hitlerowskie władze utworzyły „Polnischer Baudienst”
(Polska Służba Budowlana) do której wcielano mężczyzn
(„Junacy” 17-25lat). W obozie „PB” w Jaśle było kilku chłopców z
Sowiny, którzy pracowali m.in. przy asfaltowaniu drogi JasłoPilzno.
Niemcy tworzą getto żydowskie w Jaśle(53), do którego
przewieziono Żydów m.in. z Sowiny (260 osób w 1942 roku
rozstrzelano w Krajowicach)
Zorganizowano w Sowinie oddział ruchu oporu (partyzanci Armii
(43)KPB, t. 1, k. 38
(44)KSS, red. Edward
Zimny
(45)Studia z dziejów
Jasła i powiatu…, s.
420-421
(46)KSS, red. Edward
Zimny
(47)KS, t. 2, s. 176
(48)KSS, red. Edward
Zimny
(49)Wieliczko,
Jasielskie…, s. 28
(50)Anna Kopeć
przechowywała dzieci
Kruegerów za co została
uhonorowana medalem
„Sprawiedliwi wśród
narodów świata”
(51)KSS, red. E. Zimny
(52)KSS, tamże
(53)Diecezja przemyska
w latach 1939-1945, t.
2/1, s. 31-32
(54) Wieliczko M.,
1944
1945
1946
19471959
19541959
19591965
1965
19651991
1973
13 marca
1975
1975
22 lipca
1985
2 maja
1986
Od 1991
2003
Wiek
XXI
2005
Krajowej), którego dowódcą był naczelnik-komendant OSP, Adolf
Jachym (oddział liczył 15 członków). Oddział brał udział w 1944
roku w zabezpieczaniu zrzutowiska dla „Liberatora”(54) na
Łazach Bieździedzkich.
26 sierpnia - Wysiedlono w ciągu 24 godzin mieszkańców wsi za
rzekę Wisłokę. Część mieszkańców chowała się w lasach od strony
Bukowej i Kluczowej
20 września - Wysiedlono wszystkie miejscowości po Wisłokę w
związku z linią frontu, która zatrzymała się w Sieklówce
6 stycznia - Powtórnie wysiedlono mieszkańców Sowiny, tym
razem w okolice Krakowa (55). Na terenie przyszkolnego ogrodu
Niemcy, wykorzystując przymusowo mieszkańców wsi, wykonali
okopy
Maj - Po zakończeniu wojny "władza ludowa" przeprowadziła
parcelację dworu w Bieździedzy i w okolicznych folwarkach
7 lipca - Rząd tymczasowy wydał dekret o utworzeniu
województwa rzeszowskiego z powiatów: jasielskiego,
mieleckiego, dębickiego, gorlickiego, które przed wojną należały
do woj. Krakowskiego)
Sowina należy do Gminnej Rady Narodowej (GRN) w
Kołaczycach
W Bieździedzy powstaje PPR (Jajuga, Cyran, Żyra)
30 czerwca - Referendum „3 x TAK” - 92% za zniesieniem senatu,
upaństwowieniem przemysłu, reformą rolną (wyniki były
sfałszowane!)
Edward Zimny jest kierownikiem szkoły(56)
Jasielskie…, 272-275
Reforma gmin. W Sowinie funkcjonowała Gromadzka Rada
Narodowa (57) z siedzibą w Domu Ludowym (Przewodniczącym
GRN był Michał Jachym s. Jana, sekretarzem Jan Jurkowski
późniejszy sołtys wsi)
Józef Szot jest kierownikiem szkoły (58)(organizuje pierwszy
komitet budowy szkoły)
Dzięki wydajnej pracy społecznej mieszkańców, zakończono
elektryfikację wsi (proces włączania do sieci energetycznej trwał w
niektórych przysiółkach do końca 1967r.)
Władysław Skibiński jest kierownikiem szkoły (59)
(współorganizuje budowę nowej szkoły oraz inne wiejskie
przedsięwzięcia)
Zakończono budowę drogi (w tzw. "czynie społecznym") –
otwarto linię autobusową PKS
Powołanie Komitetu Budowy Szkoły (Wł. Skibinski przewodniczący, dyrektor szkoły, J. Liszka - sołtys, z-ca przew., J.
Skibińska - sekretarz, H. Przywara - Przewodniczący Komitetu
Rodzicielskiego oraz ośmiu członków)(*)
Zakończono budowę kościoła pw. MBNP, którą przez ponad rok
realizowano skrycie przed represjami "bezpieki"
Budynek nowej szkoły uroczyście oddano do użytku
(57)GRN w Sowinie
funkcjonowała 19551958
(55)KPB, t. 1, s. 64
(56)KSS, red. E. Zimny
(58)KSS, red. Józef Szot
(59)KSS, Red.
Władysław Skibiński
Emilia Zapór, działaczka społeczna wsi, otrzymała Order Serca –
Matkom Wsi, przyznany jako "symbol uznania za matczyny trud
włożony w wychowanie młodego pokolenia Polaków...”
Stanisław Rogaczewski jest kierownikiem szkoły (60)(jest
współorganizatorem wielu przedsięwzięć artystycznych w szkole i
we wsi)
Ambasador Izraela w Polsce Szewach Weiss wręczył Annie Kopeć
medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, jako podziękowanie
za ocalenie rodziny żydowskiej (Kruegerowie) podczas okupacji
Zespołowi Szkoły Podstawowej i Gimnazjum nadano uroczyście
imię "Jana Pawła II" oraz ufundowano sztandar(61)
2006
Obchody 95-lecia OSP (ufundowano sztandar dla OSP)(62)
2006
15 sierpnia - Powołano do życia Parafię pw. Matki Bożej
Nieustającej Pomocy (Diecezja Rzeszowska) (63); proboszczem
został mianowany ks. mgr Marek Płaziński (64)
(60)KSS, red. Stanisław
Rogaczewski
(61)KSS, red. S.
Rogaczewski
(62)Leosz Cz.,
Ochotnicza straż
pożarna w Sowinie,
2006
(63)Kuria Diecezjalna w
Rzeszowie, Dekret
erygowania parafii pw.
MBNP w Sowinie, L.dz.
1312/2006 z dnia
15.08.06r.
(64)Kuria w Rzeszowie,
Dekret mianowania ks.
Marka Płazińskiego,
proboszczem Parafii pw.
MBNP w Sowinie, L.dz.
1331 z 18.08.2006r.
2007
2008
2009
2010
Z inicjatywy proboszcza i parafian rozpoczęto prace projektowe i
przygotowawcze do budowy nowego kościoła parafialnego
Maj - Poświęcono plac pod budowę kościoła oraz krzyż na tym
placu
Czerwiec - Rozpoczęcie budowy kościoła (budowa fundamentów)
Wrzesień - Podczas wykonywania wykopów pod fundament
kościoła budowniczy natrafili na powojenny skład pocisków (270
sztuk, część uzbrojona), które zabrał patrol saperów
Listopad - Zakończono budowę fundamentów pod kościół
Marzec - Powołano Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich
"SOWINIANKI"(65)
16 sierpnia - Festyn zorganizowany przez Radę Parafialną z
udziałem zespołu "Eleni"
Lato - Wybudowano studnię głębinową w obrębie placu budowy
nowego kościoła
21 kwietnia - Na placu szkolnym posadzono „Dąb Pamięci” dla
uhonorowania zamordowanego w Katyniu w 1940 roku ppłk
Andrzeja Józefa MIKI z Kołaczyc
(65)Kronika SKGW
„Sowinianki”, red. G.
Kutyna