Twórczość Bruna Schulza

Twórczość Bruna Schulza
Życie Bruna Schulza
Ojciec właścicielem sklepu z
tekstyliami, z powodu choroby
ojca zamknięte
Przerwane studia na
Politechnice Lwowskiej
Drohobycka grupa „Kaleila”
Wystawy w Warszawie,
Lwowie i Wilnie
Grafiki „Xięga bałwochwalcza”
Posada nauczyciela rysunków
od 1924 roku
Wystawy w Truskawcu i
Krakowie


12.7.1892 – 19.11.1942

Drohobycz

Znajomośd z Józefiną Szelioską

Spotkanie z Zofią Nałkowską

Płatny urlop w 1936 roku

Znajomośd z Romaną Helpern

Wycieczka do Paryża w 1938 roku

Radzieckie malarstwo propagandowe

Od 1941 roku w drohobyckim getcie


Zmuszon do pracy dla Feliksa
Landaua
Zastrzelony 19 listopada 1942 roku
Romana Helpern
Twórczość

1933 – Sklepy cynamonowe

1936 – Sanatorium pod klepsydrą



Opowiadania: Jesieo, Republika marzeo, Kometa,
Ojczyzna
Pisma krytyczne m. in. o Ferdydurke,
Cudzoziemce
Współpraca przy przekładzie procesu Kafki

Sklepy cynamonowe

wydane w 1934 roku

15 opowiadań
Sierpień, Nawiedzenie, Ptaki,
Manekiny, Traktat o manekinach
albo Wtóra Księga Rodzaju, Traktat
o manekinach. Ciąg Dalszy, Traktat
o manekinach. Dokończenie,
Nemrod, Pan, Pan Karol, Sklepy
cynamonowe, Ulica Krokodyli,
Karakony, Wichura, Noc wielkiego
sezonu
Sanatorium pod Klepsydrą

wydane w 1937 roku

13 opowiadań
Księga, Genialna epoka,
Wiosna, Noc lipcowa,
Mójojciec wstępuje do
strażaków, Druga jesień,
Martwy sezon, Sanatorium
pod Klepsydrą, Dodo, Edzio,
Emeryt, Samotność, Ostatnia
ucieczka ojca
Kadr z filmu Sanatorium pod
klepsydrą (reż. W.J. Has, 1973).
Charakterystyka twórczości
- pisane w pierwszej osobie (postać o cechach
samego autora)
- nadawanie subiektywnego znaczenia faktom –
własna inicjacja
- wspomnienia z dzieciństwa i wczesnej
młodości przez dorosłego narratora
- zwykłe zdarzenia i postacie staja się cudami i
herosami, miasteczko staję się bajkową
metropolią
- małe galicyjskie miasteczko, kupiecka rodzina
żydowska
- przemiany ojca: ptaki, kraby, karakony
- finansowy upadek i likwidacja sklepu z
powodu choroby i śmierci ojca
- nie tylko prywatna mitologia, też źródła
biblijne i helleńskie
- dwa światy: XIX-wieczna mieszczański
(solidny i stabilny), XX-wieczny nowoczesny
(błyskotliwy, ale też tandetny i podejrzany
moralnie)
- uporczywa walka ze śmiercią – forma swoistej
materii
- Schulz wydobywa dziwaczność obu światów
- oniryzm – opowiadania sa skonstruowane na
mechanizmach snów (materialne,
fantastyczne, nielogiczne, surrealistyczne)
- mitotwórstwo (wyobraźnia dziecięca)
- ingerencja w strukturę materii – destrukcja,
degradacja ludzkich istot (zazwyczaj postać
ojca); uczłowieczenie martwych przedmiotów
- poszukiwanie pierwotnej wiedzy, prawdy o
świecie – Księga
-
język
zmetaforyzowany,
precyzyjny
intelektualny,
Życiorys wszakże, który zmierza do
wyjaśnienia swego własnego sensu,
wyostrzony na własne znaczenie
duchowe, jest niczym innym jak mitem.
Tu autor czuje się bliski odczuciom Antyku,
sądzi, że swoją kreację, swe
fantazjowanie i snucie wywiódł z
pogańskiego pojmowania życia, jak to już
dla starożytnych genealogia własnego
rodu pogrążała się w micie po odejściu
drugiej czy trzeciej generecji, a wzrok
obrócony wstecz dostrzegł historię
rodziny znajdującą swe rozwiązanie w
mitologii.
W książce tej podjęto próbę wydobycia
dziejów pewnej rodziny, pewnego domu
na prowincji nie z ich realnych
elementów, zdarzeń, charakterów czy
prawdziwych losów, lecz poszukując
ponod nimi mitycznej treści, sensu
ostatecznego owej historii.
Bruno Schulz: Exposé o “Sklepach
cynamonowych”
Bohater


W Sklepach
cynamonowych
centralna postacią
jest ojciec
Józef jest dzieckiem –
świat chłopca bogaty,
gęsty od znaczeń i
symboliki.



W Sanatorium pod
Klepsydrą na
pierwszy plan
wysuwa się Józef
Dramat dojrzewania
Od inicjacji do schyłku
jego świata
Stylistyka
bogactwo, ekscentryczność słownictwa (Tadeusz Breza: U Schulza słowa obce brzmią nie
cudzoziemsko, ale zaziemsko.)
istotny sposób użycia wyrazów (Niebo obnażało tego dnia wewnętrzną konstrukcję w wielu jakby
anatomicznych preparatach, pokazujacych spirale i słoje śwaitła, przekroje seledynowych brył nocy,
plaźmę przestworzy, tkankę rojeń nocnych. - Sklepy cynamonowe)
zasada zmieszania sfer w metaforach (animizacja i personifikacja przedmiotów martwych;
animizacja uprzedmiotowienie człowieka)
zatarcie granic pomiędzy przestrzenią naturalną a przestrzenią sztucznie zorganizowaną – stają sie
jednorodną całością (Wichura, Noc wielkiego sezonu)
duża ilość wypowiedzeń złożonych, długie wywody i opisy, niewielka ilosć dialogów
emocjonalny styl wypowiedzi
rytmizacja
retoryczne pytania, czytelnik świadkiem, raczej monolog, brak oczekiwania odpowiedzi
narrator jako eksperymetator, doświadczenia na materii słowa
Obrazowanie
opiera się o rzeczywistość fizyczną, sprawdzalną – wszystko dzieje się w taj samej rzeczywistości
miasteczka; związek z rzeczywistymi faktami biograficznymi
konflikt między czynnikiem osobistym a zewnętrzym, rzeczywistość jest wypadkową tych
światów (Ludzie uciekali przed zmierzchem w cichym popłochu i naraz dosięgał ich ten trąd i wysypywał się ciemną wysypka na
czole, i tracili twarze, które opadały wielkimi, bezkształtnymi plamami, i szli dalej już bez rysów, bez oczu, gubiąc po drodze maske po
masce, tak że zmierzch roił się od tych larw porzuconych, sypiących się za ich ucieczką. (Noc wielkiego sezonu) – impresjonistyczny
obraz zmierzchu, ekspresjonistyczny odbiór)
Rzeczywistość przybiera pewne kształty tylko dla pozoru, dla żartu, dla zabawy. Ktoś jest
człowiekiem, a ktoś karakonem, ale ten kształt nie sięga istoty, jest tylko rolą na chwile przyjetą, tylko
naskórkiem, który za chwilę zostanie zrzucony. (List B. Schulza do Witkacego)
zainteresowanie nie materialnym kształtem świata, bardziej ukrytym jego sensem, walorem
emocjonalnym
obrazowanie jak w marzeniach sennych – swobodne przekształcanie ludzi i przedmiotów (ojciec w
muchę czy karakona, luneta w samochód, pokój Bianki w pociąg)
jawa miesza się z halucynacją i fantastyką
symbolizm, podteksty erotyczne, mitologiczne, literackie; powiązanie z twórczościa plastyczną
Schulza (Nagle bez słowa, jednym wstrząśnięciem nóżki pod kołdrą strąca wszystkie papiery na ziemię i patrzy przez ramię z
wysokości swych poduszek rozszerzonymi zagodkowo oczyma, jak nisko zbieram je gorliwie z ziemi, zdmuchując z nich igliwie. Wiosna)
oniryczność obrazowania – w każdej chwili sceneria zdarzeń może ulec przemianie spowodowanej
nastrojem, literacka aluzją, namiętnością; rzeczywistość przedstawiona (ani sen, ani jawa)
Kto ośmiela się myśleć, że można
igrać z materią, że kształtować ją
można dla żartu, że żart nie wrasta w
nią, nie wżera się natychmiast jak
los, jak przeznaczenie? [...] Czy
pojmujecie potęgę wyrazu, formy,
tyrańską samowolę, z jaką rzuca się
on na bezbronną kłodę i opanowuje,
jak własna, tyrańska, panosząca się
dusza? (Traktat o manekinach)
Bibliografia



Schulz, B., Opowiadania. Wybór esejów. Listy,
opr. Jarzębski Jerzy, Wrocław 1998
Kwiatkowski, J., Dzwudziestolecie
międzywojenne, Warszawa 2008
Historia literatury polskiej w zarysie, red.
Stępień, M., Wilkoń, A., Warszawa 1983