Prawo Spadkowe

PRAWO SPADKOWE
Część I. Prawo spadkowe. Możliwość odrzucenia spadku.
Dziedziczenie wprost i z dobrodziejstwem inwentarza.
Część II. Testament – forma i treść. Różnica między spadkobraniem a
zapisem. Zachowek. Wydziedziczenie i uznanie za niegodnego
dziedziczenia.
SPADEK

1.
2.

1.
2.
3.
4.
5.
Co wchodzi w skład spadku?
aktywa – ruchomości, nieruchomości, wierzytelności i inne
prawa
pasywa – długi spadkodawcy, ale także i inne.
Co nie wchodzi w skład spadku?
prawa i obowiązki publicznoprawne (grzywny, należności
administracyjne, podatki)
prawa i obowiązki osobiste (dożywocia, renta, prawo do grobu,
obowiązek wykonania dzieła, prawo do zadośćuczynienia za
krzywdę)
prawa i obowiązki rodzinne (alimenty, w wyjątkiem tych już
wymagalnych)
prawo najmu lokalu mieszkalnego
inne (co do zasady – uprawnienia z umowy ubezpieczenia, z
rachunku bankowego)
SPADEK
Na jakiej podstawie można być powołanym do spadku?
 W którym momencie spadkobiercy nabywają spadek?
 Jaki sąd jest właściwy do rozpoznania spraw o spadek?

KOSZTY POGRZEBU JAKO DŁUGI SPADKOWE
Trzynastolatka odziedziczyła po ojcu dług. Jego rodzina żąda
od dziewczynki spłaty i idzie z tym do sądu. Ojca widziała
dwa razy w życiu. Zostawił rodzinę i wyjechał do Niemiec.
Gdy zmarł, dziewczynka dostała po nim spadek –
drewniany domek, w którym mieszka z matką, małą
działkę wokół. Dostała też rachunek od rodziny ojca – 20
tysięcy złotych za transport jego zwłok do Polski i
pogrzeb. To, że w ogóle taki proces dochodzi do skutku to
jest jakiś skandal, to powinno być z urzędu i mocy prawa
niemożliwe, żeby dziecko wstępowało w obowiązki
dłużnika, zanim jeszcze osiągnęło pełnoletniość – oburza
się Piotr Ikonowicz.
45-letni Jan J. po rozstaniu z konkubiną, z którą nie mógł się
dogadać, postanowił wyjechać do Niemiec, gdzie podjął
pracę. Zginął na skutek wypadku przy pracy – spadł z
rusztowania. W związku z brakiem ubezpieczenia miał
zostać pochowany przez niemiecką pomoc społeczną w
tekturowej trumnie na lokalnym cmentarzu komunalnym.
Żeby temu zapobiec jego siostra – Janina H. opłaciła
transport jego zwłok do Polski oraz koszty jego pogrzebu,
w tym także miejsce na cmentarzu oraz granitowy
nagrobek. Jan J. jako spadek po sobie pozostawił tylko
dom wartości około 200.000 złotych, który w całości
przypadł jego córce. Teraz Janina H. domaga się, aby córka
– skoro jest jedyną spadkobierczynią – zwróciła jej koszty
pogrzebu.
Art. 922. § 3. Do długów spadkowych należą także koszty
pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb
ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku,
koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia
roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów
zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki
przewidziane w przepisach księgi niniejszej.
Jan Z. 87-letni emeryt 20 maja 2014 r. podróżował po Krakowie
tramwajem. Na skutek gwałtowanego hamowania pojazdu i
nieprawidłowo przytwierdzonego mocowania upadł i doznał
poważnych uszkodzeń ciała. 24 maja 2014 r. skierował do MPK
w Krakowie żądanie zapłaty zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę, natomiast dwa dni później zmarł. Do spadku po nim na
mocy testamentu została powołana jego daleka krewna – Elżbieta
P. Jan Z. pozostawił po sobie nadto żonę, dwie córki, sześcioro
wnucząt i dziewięcioro prawnuków.
Czy, a jeśli tak to komu przysługuje roszczenie za krzywdę
doznaną przez Jana? Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby 25
maja MPK skierowało do Jana Z. list w którym przeprasza
za doznane cierpienia?
30-letni Adam H. zmarł niespodziewanie 10 listopada 2014 r.
Pozostawił po sobie dwoje dzieci pochodzących z dwóch
związków pozamałżenskich – Alicję H. i Joannę W., z tym że ta
ostatnia nie była przez niego uznana. Na podstawie orzeczenia
sądowego Adam H. był zobowiązany do płacenia alimentów w
kwotach po 500 złotych miesięcznie na rzecz Alicji H. Nie
uiszczał, ich już jednak od stycznia 2014 r. Na podstawie
testamentu do spadku powołana została jego kolejna konkubina –
Patrycja P. (niebędąca matką żadnego z jego dzieci).
Kto jest zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych na rzecz
dzieci Adama H.? Czy Joanna W. może jeszcze zostać
uznana za córkę Adama H.?
KRĄG UPRAWNIONYCH SPADKOBIERCÓW
W jakiej kolejności nabywa się spadek?
1)
dzieci i małżonek,
2)
jeśli nie ma małżonka?
3)
jeśli nie ma dzieci?
4)
jeżeli nie ma dzieci i małżonka?
5)
jeśli nie ma dzieci i co najmniej jednego z rodziców?
6)
jeśli nie ma dzieci i rodziców, a rodzeństwo już nie żyje?
7)
jeżeli nie ma dzieci i rodziców, a rodzeństwo oraz ich dzieci już nie żyją?
8)
jeżeli nie ma małżonka, zstępnych, rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych?
9)
jeżeli dziadkowie już nie żyją?
10) jeżeli dziadkowie już nie żyją i nie żyją żadni ich zstępni?
11) jeżeli nie ma pasierba?
KAZUS, KTÓRY WYWRÓCIŁ POLSKI SYSTEM
DZIEDZICZENIA USTAWOWEGO
Adam A. i Beata A. byli młodym, acz bogatym małżeństwem,
posiadali jedną córkę – 2-letnią Joannę A. Wskutek
tragicznego wypadku samochodowego, któremu wszyscy
troje ulegli Adam A. i Beata A. zginęli na miejscu,
natomiast Joanna A. zmarła w dwie godziny później w
szpitalu. Adam A. i Beata A. pozostawili rodziców oraz
rodzeństwo.
Kto został powołany do spadku?
KTO JEST WYŁĄCZONY OD
DZIEDZICZENIA?
1)
2)
3)
4)
5)
spadkobierca ustawowy, który nie został w testamencie
powołany do spadku,
małżonek pozostający w separacji,
małżonek przeciwko któremu wytoczono sprawę o
rozwód lub separację z jego winy, a żądanie to było
uzasadnione,
osoba która zawarła umowę o zrzeczenie się
dziedziczenia,
osoba, która została uznana za niegodną dziedziczenia.
NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA
Uznanie za niegodnego dziedziczenia może być dokonane
wyłącznie przez sąd i tylko w przypadkach, kiedy
spadkobierca:
1. dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciw
spadkodawcy;
2. podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do
sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam
sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z
powyższych czynności;
3. umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy,
podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie
skorzystał z testamentu przez kogoś podrobionego lub
przerobionego.
30-letni Adam H. zmarł niespodziewanie 10 listopada 2014 r.
Pozostawił po sobie jedno dwuletnie dziecko – Joannę H. z
Barbarą P. W lutym okazało się, że kolejna konkubina Adama H.
jest ciąży. Po urodzeniu się dziecka (Franciszka H.)
przeprowadzono badania DNA z których jednoznacznie wynika,
że jego ojcem był Adam H.
Kto będzie powołany do spadku po zmarłym?
Czy sytuacja uległaby zmianie, gdyby w styczniu 2015 r. Sąd
wydał prawomocne postanowienie w którym stwierdził, że
wyłącznie powołanym do spadku była Joanna H.?
Czy sytuacja uległaby zmianie, gdyby Franciszek H. został
poczęty metodą in vitro już po śmierci Adama H.?
Jan J. zmarł 10 listopada 2006 r., ale postępowanie spadkowe po nim
rozpoczęto dopiero w 2014 r. W momencie śmierci pozostawił po
sobie żonę – Zofię J. oraz córkę – Annę Z. Drugie z dzieci Jana J. –
Władysław J. już nie żył, żyła natomiast jego żona – Janina J. oraz
dzieci: Piotr i Paweł J. W 2007 r. zmarła Anna Z. Po jej śmierci
spadek nabyli – jej mąż Rafał Z. oraz syn – Michał Z. W 2012 r.
zmarła Zofia J. – spadek po niej na podstawie testamentu nabył jej
drugi mąż – Anatol K.
Na rzecz kogo stwierdzi nabycie spadku po Janie J. sąd w 2014
r.? Kto stanie się jego faktycznym właścicielem?
ODRZUCENIE SPADKU











Na czym polega odrzucenie spadku?
Czy odrzucenie spadku jest płatne?
Jaka jest różnica między odrzuceniem spadku a zrzeczeniem się
dziedziczenia?
Kto wtedy wstępuje do dziedziczenia?
Kto odrzuca spadek w imieniu małoletnich?
Jaki jest termin na dokonanie tej czynności?
W jakiej formie można odrzucić spadek?
Czy można odrzucić spadek przypadający z mocy testamentu?
Czy i kiedy można się uchylić od skutków odrzucenia spadku?
Kto nie może odrzucić spadku?
Czy jest w ogóle sens odrzucania spadku?
DOBRODZIEJSTWO INWENTARZA
Jan J. zmarł pozostawiając po siebie niewielki majątek (1.000
złotych) i spore długi (100.000 złotych). Z tego powodu jego
małżonka i dzieci przyjęli spadek po nim z dobrodziejstwem
inwentarza, co też zostało stwierdzone w postanowieniu o
stwierdzeniu nabycia spadku. Jakież było ich zdziwienie kiedy
otrzymali pozew sformułowany przez wierzycieli zmarłego, w
którym żądają oni zapłaty kwoty 100.000 złotych od
spadkobierców.
Czy żądanie takie zostanie uwzględnione?
Jeżeli następca ponosi odpowiedzialność tylko z określonych
przedmiotów albo do wysokości ich wartości, należy w klauzuli
wykonalności zastrzec mu prawo powoływania się w toku
postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność,
o ile prawo to nie jest zastrzeżone już w tytule egzekucyjnym.
CZY DOBRODZIEJSTWO INWENTARZA ZAWSZE
SIĘ OPŁACA?
Za spis inwentarza komornik pobiera stałą opłatę w
wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
za każdą rozpoczętą godzinę plus 23% VAT. Obecnie
godzina pracy komornika nad spisem inwentarza kosztuje
450 złotych brutto. Koszt spisu inwentarza zależy od
wielkości majątku spadkowego, który ma być szacowany,
czyli w efekcie od liczby godzin pracy komornika.
Od wniosku o sporządzenie spisu inwentarza pobiera się też
opłatę stałą w wysokości 50 zł. Ponadto komornik podczas
spisu inwentarza może korzystać z fachowych porad, np.
biegłego sądowego, który ustali wartość pozostawionych
przez spadkodawcę nieruchomości lub innych cennych
rzeczy. Powstałe wówczas dodatkowe koszty ponoszą
solidarnie wszyscy spadkobiercy.
OCHRONA WIERZYCIELI
Piotr P. miał potężne długi. 20 listopada 2014 r. dowiedział
się, że zmarła jego matka – Anna P., której był jedynym
dzieckiem i spadkobiercom ustawowym, pozostawiając
spory majątek. Piotr P. zdawał sobie jednak sprawę, że w
razie przyjęcia spadku majątek ten zostanie zajęty przez
komornika na poczet jego zobowiązań. Postanowił zatem
odrzucić spadek, wiedząc, że w jego miejsce wejdzie jego
małoletni syn Michał P., którego majątkiem przecież i tak
on zarządza.
Czy jest to skuteczny sposób na uniknięcie
odpowiedzialności wobec swoich wierzycieli?
art. 1024 k.c.