Ochrona środowiska

ŚRODOWISKO I JEGO ZAGROŻENIA.
Pod pojęciem środowisko każdy z nas rozumie coś mniej lub bardziej odmiennego
Najczęściej, zgodnie z ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska, przyjmuje się,
że środowisko jest to ogół elementów przyrodniczych, w szczególności
powierzchnia ziemi, łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i
zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym,
jak też przekształconych w wyniku działalności człowieka.
Działalność ludzi, głównie gospodarcza powoduje większe lub mniejsze uciążliwości
dla środowiska, jego zagrożenia i zanieczyszczenia.
Uciążliwościami dla środowiska są zjawiska fizyczne lub stany utrudniające życie
albo dokuczliwe dla otaczającego środowiska, zwłaszcza hałas, wibracje,
zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami itp.
Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako uciążliwości szkodliwe dla
środowiska, jeżeli występują w natężeniu utrudniającym życie, także jeżeli są
dokuczliwe w stopniu powodującym zagrożenie zdrowia ludzi, uszkodzenie lub
zniszczenie środowiska. Obowiązek eliminowania lub ograniczania uciążliwości
obciąża jednostki organizacyjne i osoby fizyczne prowadzące działalność
gospodarczą. Zobowiązane są one stosować technologie i rozwiązania techniczne
stwarzające jak najmniejsze uciążliwości dla środowiska oraz stosować urządzenia
ochronne
OCHRONA ŚRODOWISKA
Ochrona środowiska - zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie
zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujących roślin i
zwierząt oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów.
Sposoby ochrony środowiska:
•
•
•
tworzenie parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych,
itp.,
obejmowanie ochroną prawną, gatunków roślin i zwierząt,
ustanawianie pomników przyrody.
Ochrona środowiska to również utrzymywanie otoczenia w czystości, minimalizacja
zanieczyszczeń, czy zużywania mediów takich jak woda, energia cieplna itp.
Obowiązek ochrony środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o
Prawie ochrony środowiska (Dz.U.Nr 62 poz.627)
"Rozwój zrównoważony" lub inaczej "ekorozwój" to polski odpowiednik
angielskiego terminu "sustainable development", który można zdefiniować jako:
"...gospodarowanie wykorzystywaniem przez człowieka biosfery w taki sposób, aby
osiągnąć możliwie największe,trwałe korzyści z bieżącej produkcji i zbiorów utrzymując potencjał (zdolności produkcyjne) biosfery dla zaspokojenia potrzeb i
aspiracji przyszłych pokoleń".
1
W ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska (art. 3 ust. 3a) zawarta jest
poniższa definicja zrównoważonego rozwoju, przez który rozumie się "taki rozwój
społeczno-gospodarczy, w którym w celu równoważenia szans dostępu do
środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli - zarówno
współczesnego, jak i przyszłych pokoleń - następuje proces integrowania działań
politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej
oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych".
Ekorozwój nie ma nic wspólnego z kontestowaniem wszelkiej działalności rozwojowej
w przemyśle, rolnictwie, wykorzystaniu bogactw naturalnych i innych przejawów
aktywności gospodarczej. Ekologiczny fundamentalizm nawołujący do "powrotu do
natury", lub w łagodniejszej postaci do "zerowego wzrostu" (czyli praktycznie do
konserwacji stanu aktualnego, który nikogo na ogół nie zadawala) jest utopią.
Zrównoważony rozwój jest czystym pragmatyzmem. Wychodząc z oczywistego
pewnika, że ludzie będą dążyli do poprawy materialnego poziomu życia swojego i
swoich dzieci, zwolennicy ekorozwoju starają się nie dopuścić by rozwój zmienił się w
regres i zagładę. Zagrożenie takie jest realne i każdy, niezależnie od orientacji
światopoglądowej, musi w swoich działaniach traktować zasady zrównoważonego
rozwoju z największą powagą.
Podporządkowaniu rozwoju przestrzennego zasadom ekorozwoju towarzyszyć musi
wdrożenie tych zasad w działalności gospodarczej, a w szczególności w różnych
formach planowania lub stymulowania rozwoju gospodarczego.
Podstawowym założeniem rozwoju zrównoważonego jest przyjmowanie takich
kierunków rozwoju gospodarki by:
§ jakąkolwiek działalność produkcyjną prowadzić przy możliwie małym zużyciu
naturalnych zasobów, zwłaszcza nieodnawialnych (surowców i energii) oraz
przy jak najmniejszym oddziaływaniu na środowisko,
§ produkowane wyroby były trwałe, wartościowe i zaspokajały rzeczywiste a nie
wynikające z nieracjonalnych przesłanek mody i konsumpcyjnego stylu -życia,
potrzeby egzystencjalne pojedynczych obywateli i całego społeczeństwa.
PODSTAWOWE AKTY PRAWNE
USTAWY
•
Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2001.62.627 - ustawa z dnia
27 kwietnia 2001r)
•
Ustawa o odpadach (Dz.U.2001.62.628 - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r.)
•
Ustawa o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U.2001.100.1085 Ustawa
z
dnia
27 lipca
2001r.)
•
Ustawa Prawo wodne (Dz.U.2001.115.1229 - Ustawa z dnia 18 lipca 2001r.)
•
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U.2001.63.638 Ustawa z dnia 11 maja 2001r.)
•
Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania
niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej
(Dz.U.2001.63.639 - ustawa z dnia 11 maja 2001r.)
2
ROZPORZĄDZENIA OGÓLNE
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie
katalogu odpadów;
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001r. w sprawie
rodzajów odpadów, lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia
ewidencji odpadów, oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które
mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów;
ROZPORZĄDZENIA DOTYCZĄCE OPŁAT
•
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie opłat za
korzystanie ze środowiska (Dz.U.2005.260.2176)
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2005 r. w sprawie
stawek opłat produktowych (Dz.U.2005.157.1325)
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 maja 2005 r. w sprawie
rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i
poużytkowych (Dz.U.2005.103.872)
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 stycznia 2006 r. w sprawie
szczegółowych stawek opłat produktowych dla sprzętu (Dz.U.2006.19.152)
POLITYKA
EKOLOGICZNA PAŃSTWA NA LATA
PERSPEKTYWY NA LATA 2011-2014
2007-2010
Z UWZGLĘDNIENIEM
ORGANIZACJA OCHRONY ŚRODOWISKA
Zadania organów administracji publicznej (samorządowej i rządowej) można
podzielić na następujące grupy zadań:
§ Zadania o charakterze bezpośrednio-wykonawczym polegające na budowie
komunalnych urządzeń ochrony środowiska (np. oczyszczalni ścieków, urządzeń
służących do wykorzystania lub unieszkodliwiania odpadów), a także związane z
zapewnianiem ładu przestrzennego leżą w kompetencjach samorządu gminy.
§ Zadania o charakterze zobowiązaniowe-reglamentacyjnym związane z
ustalaniem poprzez decyzje administracyjne treści i zakresu obowiązków innych
podmiotów korzystających ze środowiska lub na nie oddziaływujących, w tym
określanie dopuszczalnych norm odprowadzania zanieczyszczeń należą do
kompetencji wojewody lub starosty realizującego zadania należące do
administracji rządowej.
§ Zadania o charakterze kontrolno-nadzorczym polegające na badaniu stanu
środowiska i przestrzegania przez podmioty korzystające ze środowiska
obowiązków wynikających bezpośrednio z prawa i z decyzji administracyjnych
realizowane są głównie przez Inspekcję Ochrony Środowiska oraz podlegające
wojewodzie wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Również organa
samorządowe mają uprawnienia kontrolne.
3
§ Zadania związane z tworzeniem projektów podstaw prawnych polityki
ekologicznej należą do kompetencji Ministra Środowiska.
Minister Środowiska uprzednio Minister Ochrony Środowiska. Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa jest głównym organem rządowym (administracji publicznej)
odpowiedzialnym za gospodarowanie środowiskiem. Do kompetencji Ministra
Środowiska należą w szczególności:
§ ochrona środowiska oraz zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń,
§ ochrona przyrody,
§ gospodarka wodna i ochrona przeciwpowodziowa,
§ ochrona lasów i gospodarka leśna,
§ gospodarowanie zasobami mineralnymi, w tym przyznawanie koncesji na prace
badawcze i wydobywanie kopalin.
Do obowiązków Ministra należy opracowywanie i wdrażanie polityki ekologicznej
państwa, formułowanie projektów przepisów z zakresu ochrony środowiska, w tym
norm ochrony środowiska, nadzór nad podległymi służbami ochrony środowiska
oraz koordynacja inwestycji oraz współpracy z zagranicą w tej dziedzinie
Główny Inspektor Ochrony Środowiska, kierujący działalnością Inspekcji Ochrony
Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej - powoływanym i
odwoływanym przez Prezesa Rady Ministrów. Główny Inspektor Ochrony
Środowiska przy pomocy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz
wojewodowie przy pomocy wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska, jako
kierowników wojewódzkich inspekcji ochrony środowiska, wchodzących w skład
zespolonej administracji wojewódzkiej, wykonują zadania Inspekcji. Podstawowe
zadania Inspekcji Ochrony Środowiska to kontrola przestrzeganie przepisów prawa o
ochronie środowiska, badanie stanu środowiska, w ramach programu Państwowego
Monitoringu Środowiska oraz przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom
środowiska (poważnym awariom). Ich realizacja odbywa się, między innymi, poprzez:
•
•
•
•
•
•
•
kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym
użytkowaniu zasobów przyrody,
kontrolę przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska,
udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan
środowiska, oraz urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
kontrolę eksploatacji urządzeń chroniących środowisko przed
zanieczyszczeniem,
podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z
naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska, lub naruszaniem
warunków korzystania ze środowiska,
współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi,
organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji
publicznej, obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi,
4
•
•
•
•
organizowanie i koordynowanie Państwowego Monitoringu Środowiska,
prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz
zachodzących w nim zmian,
opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolnopomiarowych,
inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania nadzwyczajnym
zagrożeniom środowiska oraz usuwanie ich skutków i przywracania
środowiska do stanu naturalnego,
uzgadnianie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla
inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi.
Główny Inspektor Ochrony Środowiska przedkłada co roku władzom państwowym
sprawozdanie z działalności Inspekcji Ochrony Środowiska za rok miniony.
OBOWIĄZKI PODMIOTÓW KORZYSTAJĄCYCH ZE ŚRODOWISKA
Od 1998r. podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie
wysokość należnej opłaty i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu
marszałkowskiego.
Zgodnie z art. 3 pkt 20 Prawa ochrony środowiska, podmiotem korzystającym ze
środowiska jest:
•
•
•
•
•
przedsiębiorca w rozumieniu ustawy Prawo działalności gospodarczej
osoba prowadząca działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw
rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i
rybactwa śródlądowego
osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub
indywidualnej specjalistycznej praktyki
jednostka organizacyjna nie będąca przedsiębiorcą
osoba fizyczna korzystająca ze środowiska w zakresie , w jakim korzystanie
ze środowiska wymaga pozwolenia
wnosi się opłaty za:
•
•
•
•
•
•
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza
pobór wód
wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi
(w tym również wód opadowych lub roztopowych, ujętych w systemy
kanalizacyjne)
składowanie odpadów
(w tym również magazynowanie (gromadzenie) odpadów, jeżeli
podmiot nie posiada zezwoleń na wytwarzanie odpadów)
za korzystanie ze środowiska ("powietrze", "wodę", "ścieki", "odpady") na
rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce
korzystania ze środowiska (np. lokalizację filii zakładu)
za wprowadzanie gazów lub pyłów wynikające z eksploatacji urządzeń (np.
środków transportu, instalacji mobilnych) na rachunek urzędu
5
marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce rejestracji podmiotu
korzystającego ze środowiska (np. siedziby zarządu zakładu)
SKUTKI DEGRADACJI ŚRODOWISKA
Ekonomiści sklasyfikowali straty, jakie powstają w środowisku przyrodniczym pod
wpływem działalności człowieka. Dzieli się je na straty bezpośrednie -ekonomicznie
wymierne i pośrednie - ekonomicznie trudno wymierne.
Najważniejsze z nich są:
§ Wyczerpywanie się zasobów nieodnawialnych (surowców mineralnych):
o nadmierna eksploatacja zasobów,
o dewastacja złóż (zabudowa, dzika eksploatacja),
o marnotrawstwo surowców towarzyszących wydobywaniu głównych
surowców i odpadów górniczych,
o degradacja powierzchni ziemi.
§ Zanieczyszczenie powietrza:
o obniżenie plonów rolnych i bogactw leśnych,
o degradacja majątku trwałego (korozja),
o pogarszanie warunków zdrowotnych człowieka.
§ Zanieczyszczenie wody:
o utrata źródeł wody dla potrzeb konsumpcyjnych, rolniczych i
przemysłowych,
o obniżenie zysków z gospodarki rybackiej (słodkowodnej i morskiej),
o utrata walorów miejsc rekreacji,
o pogorszenie warunków zdrowotnych człowieka.
§ Zanieczyszczenie gleby:
o utrata terenów rolniczych i leśnych,
o pogorszenie warunków zdrowotnych człowieka (produkcja skażonej
żywności).
§ Wyczerpywanie się zasobów leśnych:
o obniżenie się zdrowotności lasów,
o spadek produkcyjności lasów,
o pogarszanie się warunków klimatycznych, wodnych i funkcji
rekreacyjnych lasów.
§ Obniżenie się poziomu życia;
o pogarszanie się czystości wody, powietrza i żywności,
o utrata terenów wypoczynkowych,
o pogarszanie się zdrowia człowieka i jego wydajności w pracy,
§ Powstawanie u człowieka poczucia bezradności powodującej brak motywacji do
pracy (głównie działań społecznych).
Najpoważniejszymi dotychczas odczuwanymi przez nas skutkami degradacji
środowiska są:
•
Efekt cieplarniany
6
•
•
•
Dziura ozonowa
Smog
Kwaśne deszcze
Efekt cieplarniany jest spowodowany przez emisję do atmosfery dużych ilości tzw.
gazów cieplarnianych tj. dwutlenku węgla, ozonu oraz freonów. Następstwem efektu
cieplarnianego jest podwyższenie się średniej temperatury na Ziemi. Skutkuje to
topnieniem lodowców, przesuwaniem się stref klimatycznych na północ,
wymieraniem gatunków, gwałtownymi zmianami pogody oraz częstszym
występowaniem zjawisk ekstremalnych (huragany, gradobicia).
Dziura ozonowa jest spowodowana głównie przez emisję freonów oraz tlenków
azotu. Powłoka ozonu w górnych warstwach atmosfery (przy powierzchni ziemi ozon
jest szkodliwy) chroni organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem UV. Bez
tej powłoki zaistnienie życia na Ziemi byłoby niemożliwe. Największy ubytek ozonu
notowany jest nad Antarktydą. Skutkami ubytku ozonu są: częstsze poparzenia
skóry, częstsze występowanie raka skóry, uszkodzenie wzroku oraz niższe plony
(ponieważ promieniowanie UV uszkadza chlorofil.
Smog jest spowodowany przez emisję głównie spalin i pyłów do atmosfery przez
samochody oraz zakłady przemysłowe. Tworzy się przeważnie nad dużymi
metropoliami. Smog może doprowadzić do lokalnego opadu kwaśnego deszczu.
Skutki smogu to przeważnie niszczenie elewacji budynków, pomników itp., gorsze
samopoczucie, niższy poziom zdrowia mieszkańców, alergie oraz astmę. Miasta
borykające się z problemem smogu to np.: Tokio, Ateny, Los Angeles, Londyn.
Kwaśne deszcze są spowodowane emisję do atmosfery głównie tlenków siarki i
tlenków azotu. W kontakcie z wodą tworzą silne kwasy: kwas siarkowy oraz kwas
azotowy. Kwaśne deszcze występują głównie w rejonach silnie zurbanizowanych.
Mają bardzo negatywny wpływ na środowisko powodując m.in. niszczenie budynków,
niszczenie lasów (Karkonosze) oraz zakwaszanie gleby.
7