Czasopismo

Transkrypt

Czasopismo

№1
2015
CZASOPISMO CENTRUM KULTURY POLSKIEJ “POLONIA”
www.polacy.az
PRZEMYŚL
str. 46
DZIEŃ POLONII
W BAKU
str. 6
PIERWSZE IGRZYSKA
EUROPEJSKIE
str. 10
Pierwszy numer „Polonii Azerbejdżańskiej”
Szanowni Czytelnicy i Droga Redakcjo pierwszego numeru „Polonii Azerbejdżańskiej”,
podjęli się Państwo ambitnego zadania – redagowania pisma środowiskowego w wersji dwujęzycznej - po polsku, ponieważ to
język Waszych przodków, i po rosyjsku, gdyż w tym właśnie języku nadal łatwiej porozumiewać się wielu osobom, wśród których
zamieszkujecie. To poważne wyzwanie i wielkie zobowiązanie zarówno wobec potencjalnych Czytelników w Azerbejdżanie, jak też
wobec Rodaków w Polsce. Ci pierwsi oczekują od Was nie tylko informacji o tym, czym żyje Polonia w gościnnym i tolerancyjnym
Azerbejdżanie, ale również wiedzy i zrozumienia tego, co dzieje się w Polsce, czym żyje kraj, z którego Państwo pochodzą, jakie są
poglądy Polaków na wiele spraw - począwszy od zwykłych, rzec by można powszechnych i zrozumiałych problemów dnia codziennego, a na historii i współczesnej roli Polski w świecie skończywszy.
Ambicje polskich fundatorów „Polonii Azerbejdżańskiej” także nie są skromne i wychodzą naprzeciw wspomnianym szerszym
oczekiwaniom Czytelników spoza ścisłego kręgu polonijnego. Oczekują oni życzliwej narracji, ukazującej rosyjsko - języcznemu
odbiorcy prawdziwą Polskę współczesną, taką jaka jest w rzeczywistości. Wierzę, że obiektywna opowieść o kraju nad Wisłą będzie
nie tylko ciekawa i inspirująca, ale również przysporzy autorom tego czasopisma wiele powodów do satysfakcji i dumy z ich polskich korzeni.
Atut pisma wydawanego w podwójnej wersji językowej stanowi obok przystępności również jego wymiar edukacyjny. Polska i
Polacy od dawna są popularni i lubiani w Azerbejdżanie, czego dowody spotykam niemal na każdym kroku. Rośnie krąg obywateli
Azerbejdżanu odwiedzających nasz kraj, a wraz z nim liczba studentów zdobywających wiedzę na polskich wyższych uczelniach.
Dla tych wszystkich osób „Polonia Azerbejdżańska” może stać się nie tylko źródłem wiedzy o Polsce, ale i kluczem do polszczyzny.
Język polski nie jest łatwy, ale to język bogatej kultury i duchowej cywilizacji, której wpływy sięgały o wiele dalej aniżeli historyczne
granice dawnej i współczesnej Rzeczypospolitej.
To Państwo, członkowie Szacownego Zespołu Redakcyjnego, mają szansę stać się prawdziwymi ambasadorami wspomnianej
spuścizny kulturalnej i zachęcić wielu mieszkańców Azerbejdżanu, by korzystali z jej bogactw.
Życzę Państwu sukcesów w podjętym trudzie oraz stale rosnącej liczby czytelników.
Powodzenia!
Marek Całka
Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Azerbejdżanu
Первый номер „Азербайджанской Полонии”
Уважаемые Читатели и дорогая Редакция первого номера «Азербайджанской Полонии»,
вы взялись за ответственное дело - издание журнала в двуязычной версии, на польском языке, так как это язык ваших
предков, и на русском, так как многим людям, среди которых вы живете по-прежнему проще общаться именно на этом
языке. Это серьезное испытание и большая ответственность как перед потенциальными читателями в Азербайджане, так
и перед соотечественниками в Польше, первые ожидают от вас не только информацию о том, чем живет Полония в гостеприимном и толерантном Азербайджане, но также знания и понимания того, что происходит в Польше, чем живет
страна вашего происхождения, каково мнение поляков по многим вопросам, начиная с обычных, так сказать обыденных и
понятных повседневных проблем, и заканчивая историей и современной ролью Польши в мире.
Ожидания польских учредителей «Азербайджанской Полонии» не из скромных и соответствуют широким надеждам
читателей за пределами узкого круга Полонии. Они ожидают дружественного повествования, открывающего русскоязычному читателю истинную современную Польшу, такую, какая она есть в действительности. Я верю, что объективный рассказ о стране над Вислой будет не только интересным и вдохновляющим, но и прибавит авторам этого журнала поводов
для радости и гордости за их польские корни.
Преимущество издания в двух языковых версиях, наряду с доступностью, также в его образовательной функции. Польша, поляки давно популярны и любимы в Азербайджане, доказательства этого я встречаю почти на каждом шагу. Растет
круг граждан Азербайджана, посещающих нашу страну, а вместе с ним число студентов получающих знания в польских
ВУЗах. Для всех этих людей «Азербайджанская Полония» может стать не только источником знаний о Польше, но и ключом к польскому языку. Польский язык не легкий, но это язык богатой культуры и духовной цивилизации, влияния которой распространились намного дальше, чем исторические границы давней и современной Речи Посполитой.
Это, вы уважаемые члены Редакционной Коллегии, имеете шанс стать настоящими послами упомянутого культурного
наследия, и вдохновить многих жителей Азербайджана на пользование богатствами этого наследия.
Желаю вам успехов в деле, за которое вы взялись и постоянно растущее число читателей. Удачи!
Марек Цалка
Посол Республики Польша в Азербайджанской Республике
АзербайджанскАЯ ПолониЯ №1
|
1
Redaktor naczelny
O. Ismajyłow
Koordynator projektu
S. Mutallimowa
Korespondenci
P. Bryliński, Z. Wasielewski,
T. Krynicka, S. Ismajyłowa,
S. Mutallimowa, A. Mammadowa,
G. Safarowa, O. Ismajyłow
Fotografie
z archiwum Kościoła
Rzymskokatolickiego w Baku,
W. Lachowicz, S. Ismajyłowa,
O. Ismajyłow, S. Mutallimowa
(Lekcje języka polskiego)
Przekład na język polski
P. Bryliński
Drodzy Czytelnicy,
Centrum Kultury Polskiej „Polonia” prezentuje Państwu
pierwszy numer czasopisma „Polonia Azerbejdżańska”.
Celem czasopisma jest pielęgnowanie świadomości narodowej oraz integracja etnicznych Polaków i osób pochodzenia polskiego, które zrządzeniem losu znalazły się
poza granicami historycznej Ojczyzny.
Stronice „Polonii Azerbejdżańskiej” poświęcamy naszym rodakom, historii polskiej diaspory, poszukiwaniu
i badaniu materiałów archiwalnych, ale także tematyce
współczesnej, kulturze i tradycji. Nie zabraknie również
akcentów azerbejdżańskich.
Naszym pragnieniem jest, aby po „Polonię Azerbejdżańską” sięgali Czytelnicy reprezentujący wszystkie pokolenia Polaków i Przyjaciół Polski.
Zapraszamy Państwa do współpracy. Będziemy
wdzięczni za wszelkie opinie, sugestie, propozycje nowych
tematów, kopie fotografii i materiałów archiwalnych.
Z najlepszymi życzeniami,
zespół redakcyjny
Przekład na język rosyjski
A. Agajewa
Przekład na język azerbejdżański
A. Agajewa
Projekt graficzny i skład
O. Reutski
Projekt okładki (1, 4)
http://yarbala.com/
Wydawca
Centrum Kultury Polskiej „Polonia”
Adres
Demirchi Tower,
ul. Chodżały 37, Baku, Azerbejdżan
Numer telefonu
+994 50 543 33 82
[email protected]
Zespół redakcyjny składa
serdeczne podziękowania
Agnieszce Parol za udostępnienie
na okładkę czasopisma zdjęcia
miasta Przemyśl.
Wydrukowano w Azerbejdżanie
Nakład 250 egzemplarzy
Żaden fragment niniejszej
publikacji nie może być powielany
bez uprzedniej pisemnej zgody
wydawcy.
2
|
Polonia Azerbejdżańska №1
Дорогие Читатели,
Центр Польской Культуры «Полония» представляет
вашему вниманию первый номер журнала «Азербайджанская Полония». Цель издания – формирование национального сознания и объединение этнических поляков и лиц польского происхождения, волею судьбы
оказавшихся за пределами исторической Родины.
Страницы «Азербайджанской Полонии» посвящаются нашим соотечественникам полякам, истории
польской диаспоры, поискам и исследованиям архивных материалов. Журнал будет также знакомить с
Азербайджаном – это, несомненно, представит интерес зарубежному читателю. Азербайджанский читатель получит информацию о польских национальных
традициях, о событиях из жизни современной Польши
и ее истории.
Мы призываем читателей к сотрудничеству и были
бы искренне благодарны за отзывы, интересные статьи,
копии исторических фотографий и архивных документов.
С наилучшими пожеланиями,
редакция журнала
ZESPÓŁ REDAKCYJNY
Piotr Bryliński
Sabina Ismajyłowa
Wiaczesław Lachowicz
Stanisława Mutallimowa
Giulara Safarowa
Oleg Reutski
Ałła Mammadowa
Ofił Ismajyłow
|
3
W NUMERZE
6 DIASPORA
6 DZIEŃ POLONII W BAKU
9 MAJÓWKA Z KRASICKIM
10 PIERWSZE IGRZYSKA EUROPEJSKIE
6
10
18
20
14 ŚLADY POLSKIE
W AZERBEJDŻANIE
14 ŚLADY POLSKIE W SZAMACHY
18 ŚLADY POLSKIE
W OSIEDLU GIURGIAN
20 PAMIĘĆ
20 PAPIEŻ JAN PAWEŁ II
23 PAMIĘĆ DROŻSZA NIŻ SŁOWA
24 HISTORYCZNE OSOBISTOŚCI
24 JAN DŁUGOSZ
28 BAKIJSCY POLACY
28 PROFESOR
LEOKADIA MAŁUNOWICZÓWNA
4
|
32
СОДЕРЖАНИЕ / MÜND RİCAT
24
9
32 KULTURA
38 ИСТОРИЯ
32 GALA POLSKA W BAKU
34 STANISŁAW MONIUSZKO
38 ИСТОРИЯ СТАНОВЛЕНИЯ
ПОЛЬСКОЙ ДИАСПОРЫ
АЗЕРБАЙДЖАНА
43 15 АВГУСТА –
ПРАЗДНИК ВОЙСКА ПОЛЬСКОГО
38 HISTORIA
38 HISTORIA POWSTANIA POLSKIEJ
DIASPORY W AZERBEJDŻANIE
43 15 SIERPNIA –
ŚWIĘTO WOJSKA POLSKIEGO
46 РЕПОРТАЖ ИЗ ПОЛЬШИ
46 ПШЕМЫСЛЬ
46 REPORTAŻ Z POLSKI
52 КУЛЬТУРНО-ИСТОРИЧЕСКИЙ
КАЛЕНДАРЬ
52 KALENDARIUM
KULTURALNO-HISTORYCZNE
35 ƏNƏNƏLƏR
46 PRZEMYŚL
35 POLŞADA TOY ƏNƏNƏLƏRİ
43 35
20 ПАМЯТЬ
20 ПАПА РИМСКИЙ ИОАНН ПАВЕЛ II
23 ПАМЯТЬ ДОРОЖЕ СЛОВ
24 ИСТОРИЧЕСКИЕ ЛИЧНОСТИ
24 ЯН ДЛУГОШ
6 ДИАСПОРА
6 ДЕНЬ ПОЛОНИИ В БАКУ
9 ПИКНИК С КРАСИЦКИМ
10 ПЕРВЫЕ ЕВРОПЕЙСКИЕ ИГРЫ
14 ПОЛЬСКИЕ СЛЕДЫ
В АЗЕРБАЙДЖАНЕ
14 ПОЛЬСКИЕ СЛЕДЫ В ШАМАХАХ
18 ПОЛЬСКИЕ СЛЕДЫ
В ПОСЕЛКЕ ГЮРГЯН
28 БАКИНСКИЕ ПОЛЯКИ
28 ПРОФЕССОР
ЛЕОКАДИЯ МАЛУНОВИЧ
32 КУЛЬТУРА
32 ДЕНЬ ПОЛЬШИ В БАКУ
34 СТАНИСЛАВ МОНЮШКО
35 ТРАДИЦИИ
35 СВАДЕБНЫЕ ТРАДИЦИИ
В ПОЛЬШЕ
46
|
5
DIASPORA
DZIEŃ POLONII
W BAKU
ДЕНЬ ПОЛОНИИ
В БАКУ
Tekst: Sabina Ismajyłowa
Fotografie: Wiaczesław Lachowicz
D
zień Polonii i Polaków za Granicą oraz
Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej
obchodzony jest 2 maja. W tym dniu
w Narodowym Muzeum Sztuk Pięknych Azerbejdżanu odbył się wieczór
muzyczno-literacki zorganizowany przez Centrum
Kultury Polskiej „Polonia” przy wsparciu Ambasady
Rzeczypospolitej Polskiej w Baku. Wydarzenie otworzył swym przemówieniem Ambasador Pełnomocny
i Nadzwyczajny Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Azerbejdżanu Marek Całka, który przywitał przybyłych gości. Następnie głos zabrała przewodnicząca
„Polonii” Stanisława Mutallimowa. Część artystyczną
otworzył hymn „Marsz Polonia” oraz pokaz filmu poświęconego Konstytucji 3 Maja (przyjętej w 1791 roku).
Konstytucja ta była pierwszą w Europie i drugą na
6
|
Д
ень Полонии (польской диаспоры)
и поляков за границей, а также День
Государственного Флага Польши отмечается 2-го мая. В этот день в Национальном музее искусств Азербайджана прошел литературно-музыкальный вечер,
который был организован Центром Польской
Культуры «Полония» при поддержке Посольства
Республики Польша в Баку. С приветственной речью к присутствующим обратился Чрезвычайный
и Полномочный посол Республики Польша Марек
Цалка. Затем слово было передано председателю
«Полонии» Станиславе Муталлимовой. Вечер начался с гимна «Марш Полония» и продолжился
демонстрацией фильма, посвященного Дню Конституции 3-го мая (принятой в 1791 г. в Варшаве).
ДИАСПОРА
świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych).
W programie literacko-muzycznego wieczoru zabrzmiały pieśni
i wiersze wykonywane w języku polskim
przez członków polskiej
diaspory i studentów
Bakijskiego
Uniwersytetu Słowiańskiego.
Świąteczną atmosferę
wydarzenia podkreślały piękne polskie stroje ludowe. Gromkim
aplauzem przywitano
zespół młodych skrzypków z dziecięcej szkoły
artystycznej nr 3 z Sumgaitu. W ich wyko-
naniu zaprezentowane zostały publiczności utwory
znanych kompozytorów: „Księżycowa rzeka” (Mancini), „Menuet” (Mozart) oraz „Walc” (Doga). Następnie
wystąpili pianiści uczęszczający do bakijskiego liceum
muzycznego, którzy genialnie wykonali na fortepianie arcydzieła światowej muzyki klasycznej. W dalszej
części wieczoru prowadząca Sabina Ismajyłowa opowiedziała o życiu i twórczości wybitnego polskiego
kompozytora Fryderyka Szopena, którego muzyka towarzyszyła jej narracji.
W uroczystości wzięli udział członkowie polskiej
diaspory, przedstawiciele społeczeństwa i środków
Эта конституция первая в Европе и вторая в мире
(после Конституции США).
В литературно-музыкальной части программы
вечера прозвучали стихи и песни, исполненные
на польском языке членами диаспоры и студентами Бакинского Славянского Университета. Праздничную атмосферу создали яркие национальные
польские костюмы. Бурными аплодисментами
был встречен ансамбль юных скрипачей сумгаитской детской школой искусств №3. В их исполнении зрители услышали произведения известных
композиторов Манчини «Лунная река», Моцарта
|
7
DIASPORA
masowego przekazu, pracujący na kontraktach w Baku
Polacy, a także personel polskiej ambasady. Po zakończeniu części artystycznej założyciel polskiej diaspory
Ofił Ismajyłow zwrócił uwagę na nieoceniony wkład
polskiej placówki dyplomatycznej w Baku w organizację wydarzenia. Ambasador Marek Całka podziękował
wszystkim twórcom i wykonawcom literacko-muzycznego programu za ich wkład we wspieranie polskiej
tradycji w tym wyjątkowym i ważnym dniu. Uroczystość zakończyło spotkanie zgromadzonych gości przy
filiżance aromatycznej azerbejdżańskiej herbaty.
8
|
«Менуэт», Дога «Вальс». Далее состоялось выступление пианистов,
учеников бакинского музыкального
лицея, которые блестяще сыграли
на фортепиано шедевры мировой
классики. Ведущая вечера Сабина
Исмаилова рассказала зрителям о
жизненном и творческом пути известного польского композитора
Фредерика Шопена. Монолог сопровождался бессмертной музыкой
величайшего гения.
На праздничном мероприятии
присутствовали члены польской диаспоры, представители общественности и СМИ, граждане Польши, работающие в Баку по контрактам, а также сотрудники
польского посольства. По завершении концертной
программы, учредитель польской диаспоры Офил
Исмаилов отметил неоценимый вклад в организацию вечера Посольства Республики Польша в Баку.
Чрезвычайный и Полномочный посол Республики
Польша Марек Цалка поблагодарил всех участников литературно-музыкальной программы, посвященной знаменательному дню, за поддержку польских традиций. Вечер завершился общением гостей
за чашкой ароматного азербайджанского чая.
ДИАСПОРА
MAJÓWKA
Z KRASICKIM ПИКНИК
С КРАСИЦКИМ
Tekst: Stanisława Mutallimowa
28
maja 2015 r. w okolicach Guby
Wydział Konsularny Ambasady
RP w Baku zorganizował Rodzinny Piknik Polonijny pod hasłem
„Majówka z Krasickim”. Jednym
z punktów programu był konkurs recytatorski poezji
Ignacego Krasickiego, polskiego poety epoki Oświecenia. Dzieci i młodzież polskiej diaspory deklamowały
jego wiersze. Konsul Antonina Michałowska obdarowała wszystkich pamiątkowymi drobiazgami, a najlepsi zostali uhonorowani dyplomami.
Doskonałe humory towarzyszyły wszystkim
uczestnikom spotkania, a piękna pogoda pozwoliła na
wyprawę do lasu i spacery nad jeziorem.
28
мая 2015 г. в окрестностях города
Губы состоялся полонийный семейный пикник «Majówka z Krasickim»,
организованный Посольством Республики Польша в Баку. В программе мероприятия был проведен конкурс поэзии
Красицкого. Дети и молодежь польской диаспоры
рассказывали стихи поэта. Консул Антонина Михаловска вручила чтецам памятные сувениры, а лучшие
были отмечены дипломами. Участники пикника совершили прогулку к озеру и в лес. Игры на свежем
воздухе доставили большое удовольствие детям.
|
9
DIASPORA
PIERWSZE IGRZYSKA
EUROPEJSKIE ПЕРВЫЕ
ЕВРОПЕЙСКИЕ ИГРЫ
Tekst: Giulara Safarowa
Fotografie: Wiaczesław Lachowicz, Ofił Ismajyłow
Н
а Абшеронском полуострове в 30-ти
км от центра Баку расположен поселок Сураханы. Здесь находится храм
индийских огнепоклонников Атешгях, датируемый XVII-XVIII вв. Приблизительно с начала нашей эры на этой территории был замечен удивительный феномен: из-под
земли, вырывалось пламя. Языки пламени издревле привлекали к этому необычному месту множество паломников, верящих, что в священном огне,
пробивающемся из самых недр Земли, сгорает зло
и воцаряется гармония чистоты. Ныне, Атешгях,
музей под открытым небом, объявлен Государственным историко-архитектурным заповедником
и включен в список наследия ЮНЕСКО. Именно в
этом сакральном месте, 26 апреля 2015 г. президент
Азербайджана Ильхам Алиев зажег факел первых
Европейских игр. Отсюда был дан старт путешествию Олимпийского огня по всем регионам Азербайджана. За историческим событием, торжествен-
10
|
ДИАСПОРА
U
sytuowana na Półwyspie
Abszerońskim
w odległości 30 kilometrów od centrum
Baku leży miejscowość
Surachany. Znajduje się tu datowana
na XVII-XVIII wiek świątynia czcicieli
ognia Ateszgah. Prawdopodobnie już
w pierwszych latach naszej ery na tym
terenie występowało niezwykłe zjawisko – wystrzeliwujące z wnętrza ziemi płomienie. Buchające języki ognia
przyciągały wielu pielgrzymów, którzy wierzyli, że w dobywającym się
z wnętrza ziemi świętym ogniu unicestwione zostanie zło i dzięki temu
zatriumfuje czystość i dobro. Sam zaś
kompleks świątynny Ateszgah – muzeum pod otwartym niebem – otrzymał status Państwowego Rezerwatu
Historyczno-Architektonicznego oraz
został wpisany na Listę Światowego
Dziedzictwa UNESCO. Właśnie w tym szczególnym
miejscu 26 kwietnia 2015 roku prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew zapalił znicz Pierwszych Igrzysk Europejskich. Stąd też ruszyła sztafeta, która niosąc ogień
igrzysk odwiedziła wszystkie regiony Azerbejdżanu.
Ceremonię otwarcia Pierwszych Igrzysk Europejskich
obserwowało 68 tysięcy ludzi zgromadzonych na
stadionie olimpijskim w Baku oraz miliony widzów
przed telewizorami na całym świecie. Ponad 6 tysięcy
ным открытием первых
Европейских Игр, наблюдало 68 000 зрителей на Олимпийском
стадионе и миллионы
телезрителей по всему
миру. Более шести тысяч спортсменов со всех
концов Европы прибыли в Баку для участия в
20 видах спорта.
УСПЕХИ
ПОЛЬСКИХ СПОРТСМЕНОВ
В БАКУ
Делегация из Польши состояла из 331 человека, в том числе 214
спортсменов. От всей
души, желая успехов
польской сборной, бакинские поляки посещали соревнования с участием польских спортсменов.
Самой высокой оценки заслуживают золотые
медалистки - каноистка Марта Вальчикевич и саблистка Ангелика Ватор. Соревнования по гребле
на байдарках и каноэ прошли на водной трассе в
Мингечявир. И именно там, впервые мы услышали
звуки гимна Польши «Мазурэк Домбровскего», который был исполнен Марте Вальчикевич, лучшей
в спринтерской гонке К-1 на 200 м. «Мазурэк» проАзербайджанскАЯ ПолониЯ №1
|
11
DIASPORA
sportowców ze wszystkich
państw Europy przybyło do
Baku, by rywalizować w 20
dyscyplinach sportowych.
SUKCESY
POLSKIH
SPORTOWCÓW W BAKU
W skład polskiej delegacji
weszło 331 osób, w tym 214
sportowców. Życząc sukcesów polskim sportowcom,
bakijscy Polacy dopingowali
ich podczas zawodów.
Na szczególne uznanie
zasłużyły dwie złote medalistki – kajakarka Marta
Walczykiewicz i szablistka
Angelika Wątor. Kajakarze rywalizowali na torze
wodnym w Mingeczaur. To
właśnie tam po raz pierwszy
podczas I Igrzysk Europejskich zabrzmiały dźwięki „Mazurka Dąbrowskiego”.
Odegrano go Marcie Walczykiewicz, zwyciężczyni
wyścigu K-1 na sprinterskim dystansie 200 m. Ponownie hymn Polski rozbrzmiewał w momencie, gdy na
najwyższym stopniu stanęła Angelika Wątor – triumfatorka indywidualnego turnieju szablistek. Oprócz
złota Marty Walczykiewicz, brązowe medale w konkurencjach kajakarskich w Mingeczaur wywalczyły:
czwórka w składzie Karolina Naja, Edyta Dzieniszewska-Kierkla, Beata Mikołajczyk i Ewelina Wojnarowska na 500 m, a także sama Wojnarowska na tym samym dystansie.
Bardzo dobry występ zanotowały reprezentantki
polskiego kolarstwa. Sportowa ambasadorka I Igrzysk
Europejskich Maja Włoszczowska ukończyła zawody
w kolarstwie górskim na najniższym stopniu podium.
Występ Katarzyny Niewiadomej w kolarskim wyścigu
12
|
звучал во второй раз в фехтовальном зале, когда на
пьедестале стояла Ангелика Ватор, победительница в личном турнире по женской сабле. Золотые
медалистки принесли много радости, но в соревнованиях по гребле на байдарках и каноэ в Мингечявир также завоевали бронзу четверка в составе
Каролина Ная, Эдита Дзенишевска-Керкла, Беата
Миколайчик, Эвелина Войнаровска на 500 м и индивидуально Войнаровска на этой дистанции.
Хорошей оценки заслуживают польские спортсменки, выступившие в соревнованиях по велоспорту. В состязаниях по горному велоспорту маутинбайку среди женщин завоевала бронзовую
медаль Мая Влошчовска. Катажина Невядома завоевала серебро в шоссейной гонке с общего старта.
Польские спортсмены очень хорошо показали
себя в различных видах борьбы. В соответствующих
ДИАСПОРА
szosowym ze startu wspólnego sprawił jeszcze więcej
radości, gdyż zdobyła srebrny medal.
Polscy sportowcy znakomicie zaprezentowali się w
różnych sportach walki. W odpowiednich kategoriach
wagowych kobiecego boksu Sandra Drabik zajęła drugie miejsce, brązowe medale zaś przypadły Lidii Fidurze i Anecie Rygielskiej. W boksie męskim brązowy
medal zdobył Mateusz Polski.
Korzystnie zaprezentowali się zapaśnicy w stylu
wolnym – Magomedmurad Gadżijew wywalczył srebro, zaś Radosław Marcinkiewicz brąz. Swoje umiejętności pokazały także zapaśniczki w stylu wolnym: Katarzyna Krawczyk (srebro), Roksana Zasina (srebro) i
Iwona Matkowska (brąz). W taekwondo 17-letni Karol
Robak wywalczył srebro.
Kolejną medalową dyscypliną polskich sportowców było pływanie. Paweł Sendyk w finałowym wyścigu na 50 m stylem motylkowym zdobył srebro, Karol Zbutkowicz był trzeci w finałowym wyścigu na 400
metrów stylem zmiennym, a następnie na najniższym
stopniu podium stanęła męska sztafeta 4x100 m stylem
zmiennym w składzie Jakub Skierka, Jacek Arentewicz, Michał Chudy, Paweł Sendyk.
Pod koniec igrzysk srebrny medal wywalczyły siatkarki. Było to pierwsze trofeum kadry siatkarek pod
wodzą nowego trenera Jacka Nawrockiego.
Łącznie podczas I Igrzysk Europejskich w Baku
Biało-Czerwoni zdobyli 20 medali: 2 złote, 8 srebrnych
i 10 brązowych.
SPOTKANIE CZŁONKÓW BAKIJSKIEJ POLONII
Z PRZEDSTAWICIELAMI POLSKIEJ DELEGACJI
14 czerwca w Centrum Kultury Polskiej „Polonia”
w Baku odbyło się spotkanie z przedstawicielami polskiej delegacji. Zgodnie z polską tradycją sportowców
przywitano świeżo upieczonym chlebem i solą, a następnie ugoszczono azerbejdżańskimi słodkościami.
Wśród wyjątkowych gości polskiej diaspory znajdowali się: Irena Szewińska, wybitna polska lekkoatletka, trzykrotna mistrzyni olimpijska i pięciokrotna
mistrzyni Europy; Robert Korzeniowski, czterokrotny mistrz olimpijski w chodzie sportowym, trzykrotny mistrz świata, dwukrotny mistrz Europy, kawaler
Orderu Odrodzenia Polski; Otylia Jędrzejczak, znana
pływaczka, mistrzyni olimpijska, dwukrotna mistrzyni świata i wielokrotna mistrzyni Europy; Adam Krzesiński, Sekretarz Generalny Polskiego Komitetu Olimpijskiego, mistrz olimpijski; poseł na Sejm RP Tadeusz
Tomaszewski; Witold Rybczyński, przewodniczący
Komisji PKOL ds. współpracy z Polonią, mistrz olimpijski . Uczestnicy spotkania opowiedzieli o sobie, o
działalności Polskiego Komitetu Olimpijskiego, odpowiedzieli na pytania i z zainteresowaniem wysłuchali
informacji na temat życia polskiej diaspory w Baku.
категориях женского бокса призерами стали Сандра Драбик занявшая второе место, бронзовых медалей удостоены Лидия Фидура и Анета Рыгельска,
Матеуш Польски завоевал бронзу.
В вольной борьбе Магомедмурад Гаджиев выиграл серебро, а Радослав Мартинкевич бронзу. Свое
мастерство в вольной борьбе показали Катажина
Кравчик и Роксана Засина, которые получили серебряные медали, а также Ивона Матковска взявшая
бронзу. 17-летний Кароль Робак завоевал серебро в
тхэквондо.
В соревнованиях по плаванию поляки завоевали три медали. Сначала Павел Сендык в плавании
вольным стилем на 50 м выиграл серебро, Кароль
Збуткович в индивидуальном комплексном плавании на 400 м был третьим. А позже на подиум стала
мужская эстафета 4 x 100 м в составе Якуба Скерка,
Яцека Арентевич, Михала Худы, Павла Сендык, завоевавшая бронзовую медаль.
И наконец, в волейболе первый турнир под руководством нового тренера Яцека Новроцкого принес серебряную медаль женской команде.
В общей сложности в Европейских Играх в Баку
польские спортсмены завоевали 20 медалей - 2 золотые, 8 серебряных и 10 бронзовых.
ВСТРЕЧА ЧЛЕНОВ БАКИНСКОЙ ПОЛОНИИ
С ПРЕДСТАВИТЕЛЯМИ ПОЛЬСКОЙ ДЕЛЕГАЦИИ
14 июня в Центре Польской Культуры «Полония» в Баку состоялась встреча диаспоры с представителями польской команды. Спортсменов,
согласно польской традиции, встречали свежеиспечённым хлебом и солью, а затем угощали
азербайджанскими сладостями. Среди почетных
гостей были: Ирэна Шевинска, легендарная польская легкоатлетка, трёхкратная олимпийская чемпионка и пятикратная чемпионка Европы; Роберт
Корженевски, четырехкратный олимпийский чемпион по спортивной ходьбе, трёхкратный чемпион мира, двукратный чемпион Европы, командор
ордена Возрождения Польши; Отыля Енджейчак,
прославленная пловчиха, олимпийская чемпионка, двукратная чемпионка мира и многократная
чемпионка Европы; Адам Кшесиньски, генеральный секретарь польского олимпийского комитета, олимпийский чемпион; Тадеуш Томашевски
посол сейма РП; Витольд Рыбчински, руководитель комиссии по сотрудничеству с Полонией в
олимпийском комитете, олимпийский чемпион.
Участники встречи рассказали о себе, о деятельности Олимпийского Комитета Польши, ответили
на вопросы и поинтересовались жизнью польской
диаспоры в Баку. Встреча прошла в теплой и дружеской атмосфере.
|
13
ŚLADY POLSKIE W AZERBEJDŻANIE
ŚLADY POLSKIE
W SZAMACHY
ПОЛЬСКИЕ СЛЕДЫ
В ШАМАХАХ
Tekst: Ofił Ismajyłow
Fotografie: Sabina Ismajyłowa
P
roces krzewienia chrześcijaństwa w regionie
obejmującym swym zasięgiem tereny współczesnego Azerbejdżanu zapoczątkowany został w
XIV wieku za sprawą licznych misji katolickich.
W 1645 roku w mieście Szamachy (stolica państwa Szyrwań od X wieku) założona została misja jezuitów.
W latach 80. XVII stulecia, w ślad za misjonarzami francuskimi i niemieckimi, w regionie pojawiły się misje polskich
jezuitów (pierwsza z nich w mieście Gandża).
W 1844 roku do jednego z garnizonów na Kaukazie zesłany został Mateusz Gralewski (1826-1891), członek tajnej
organizacji polskiej młodzieży. Rozpoczynając służbę w
stopniu szeregowego pułku szyrwańskiego, został ostatecznie awansowany na stopień oficera w kancelarii sztabu tego
pułku. W latach 1834-1845 miejsce dyslokacji pułku stanowiło miasto Guba, w latach 1845-1895 natomiast obszar miasta
Gusar. Podróżując po regionie, Gralewski precyzyjnie badał
lokalną historię, kulturę oraz etnografię. W 1877 roku opublikował we Lwowie pracę zatytułowaną „Kaukaz. Wspomnienia z dwunastoletniej niewoli”. W rozdziale VII noszącym tytuł „Szyrwań”, Mateusz Gralewski napisał, iż pewien
zesłaniec w jednym z meczetów w okolicach Szamachy
odnalazł wmurowany tam kamień, na którym widniał następujący napis: „Polonus Joannes Dembovscius fecit 1618”.
Informację o tym wydarzeniu przekazał mu Edward Milewski. Gralewski zwraca uwagę, że nikt nie miał możliwości
potwierdzić autentyczności tego faktu i uzyskać szczegółowych informacji na ten temat. Polski politolog, historyk oraz
publicysta Wojciech Górecki (były pracownik ambasady RP
14
|
С
XIV в. усилиями многочисленных миссий католических орденов началось
распространение христианства в регионе, охватывающем территорию современного Азербайджана. В 1645 г. в
городе Шамахы (столица государства Ширван с X
в.) была открыта миссия иезуитов. В 80-х гг. XVII в.
вслед за французскими и немецкими миссионерами в регионе появились миссии польских иезуитов
(первая из них в Гяндже).
В 1844 г. в один из гарнизонов Кавказа был сослан
Матеуш Гралевский (1826-1891), член польской тайной молодежной организации. От простого солдата
ширванского полка он дослужился до офицерского
звания в службе полковой штабной канцелярии.
Дислокация ширванского полка в 1834-1845 гг. была
в городе Губа, а с 1845 по 1895 гг. в урочище Гусар.
Путешествуя по региону, Гралевский тщательно исследовал здешнюю историю, культуру, этнографию.
В 1877 г. он издает книгу «Кавказ, воспоминания о
двенадцатилетней неволе» (г. Львов). В главе VII,
которая называется Ширван, Матеуш Гралевский
пишет, что кто-то из ссыльных в окрестностях Шамахы в одной из мечетей обнаружил вмурованный
камень с надписью „Polonus Joannes Dembovscius
fecit 1618”. Об этом он узнал от Эдварда Милевского.
Гралевский указывает, что никто не имел возможности проверить это и узнать подробные объяснения.
Польский политолог, историк и журналист Войцех
ПОЛЬСКИЕ СЛЕДЫ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ
Teodor Szumowski, 1968
(Fot. z rodzinnego archiwum
Józefa Budylina)
Dom, w którym Józef Szumowski mieszkał do 1960 roku
w Baku), w wyniku badań prowadzonych w 2012 roku nad
miejscami polskimi w Azerbejdżanie stwierdził, iż inskrypcja ta znajdowała się w meczecie położonym w miejscowości Mejsjary aż do lat 30. XX wieku. Napis w języku łacińskim mówi: „Wybudowano w 1618 roku przez Polaka Jana
Dembowskiego”. Na tej podstawie W. Górecki formułuje,
naszym zdaniem mylne, stwierdzenie, jakoby to Dembowski był założycielem meczetu. Niewielka, nikomu nieznana
miejscowość z azerbejdżańskiej prowincji nie zaprosiłaby do
budowy niedużego meczetu chrześcijanina z Europy, a tym
bardziej osoby, która nie specjalizuje się w tego typu projektach. Wydaje się również, że możliwości finansowe wioski – zaproszenie, bieżące utrzymanie oraz wynagrodzenie
dla europejskiego budowniczego – były niewspółmierne do
kosztów wzniesienia meczetu. Wreszcie postać Jana Dembowskiego nie była znana w okolicach miasta Szamachy na
początku XVII stulecia. W tym samym czasie Szyrwań posiadał własnych znakomitych mistrzów kamieniarstwa. W
czym zatem tkwi sekret inskrypcji Dembowskiego w azerbejdżańskim meczecie? Napis po łacinie, czyli w oficjalnym
języku Kościoła katolickiego, daje podstawy do przypuszczeń, iż Polak Jan Dembowski był misjonarzem. Pozostaje
wiadomym, że po włączeniu regionów Azerbejdżanu w granice Imperium Rosyjskiego wiele katolickich misji przestało
funkcjonować. Częstokroć opuszczone chrześcijańskie kościoły przekształcano w meczety, bądź też na ich fundamentach wznoszono nowe muzułmańskie świątynie. Skłaniamy się przeto ku stwierdzeniu, iż w miejscowości Mejsjary
funkcjonowała polska misja katolicka kierowana przez Jana
Гурецкий (бывший сотрудник посольства в Баку) в
своих исследованиях, посвященных польским мес
там в Азербайджане, пишет, что эта надпись была в
мечети, которая находилась в селе Мейсяри вплоть
до 30-х гг. XX в. Надпись на латинском языке переводится как: «Построено в 1618 г. поляком Яном Дембовским». Исходя из этого, В. Гурецки делает, на наш
взгляд, ошибочный вывод, что Дембовски является
основателем мечети. Небольшое, никому не известное село в азербайджанской глубинке не пригласило
бы на строительство мечети христианина из Европы,
тем более человека, который не специализируется
на подобных проектах. Думается, что финансовые
возможности села для приглашения, содержания и
оплаты работы европейского строителя были достаточно ограничены. И наконец, в окрестностях города
Шамахы вначале XVII в., имя Яна Дембовского вряд
ли что-то говорило. В то же время, в Ширване были
свои известные мастера-каменщики. В чем же секрет
надписи Дембовского в азербайджанской мечети?
Надпись на латыни, употребляемой в Католической
Церкви, дает нам основание предположить, что поляк Ян Дембовски был миссионером. Известно, что
после включения областей Азербайджана в состав
Российской Империи, многие католические миссии
прекратили свое существование. Зачастую, заброшенные христианские церкви перестраивались под
мечети, или же на их фундаменте строились новые
мечети. Мы склонны к мысли, что в селении МейАзербайджанскАЯ ПолониЯ №1
|
15
DIASPORA
Meczet Dżuma
Dembowskiego. Łacińska inskrypcja świadczy zaś o tym, że
w miejsce kościoła (na bazie jego fundamentów) wzniesiony
został meczet, do którego budowy wykorzystano kamienny materiał z konstrukcji dawnego kościoła (kaplicy). W
związku z tym misja w wiosce Mejsjary (1618 rok) została
utworzona wcześniej aniżeli w mieście Szamachy (1645 rok)
i była prawdopodobnie pierwszą polską misją katolicką na
terytorium współczesnego Azerbejdżanu. Dokładniejszych
informacji w tej materii mogłaby dostarczyć kwerenda archiwów Watykanu.
W 1840 roku niewielka wspólnota katolicka w mieście
Szamachy wystąpiła z prośbą o budowę domu modlitewnego. Do wniosku dołączono projekt budynku. Decyzją
naczelnika obwodu kaspijskiego z dnia 24 lipca 1846 roku
zezwolono na zbiórkę dobrowolnych datków na budowę
wzmiankowanego obiektu kultu. Plan budowy domu modlitewnego w mieście Szamachy został zatwierdzony w
1860 roku. Później jednak władze guberni, uznając, że niewiele jest zarówno samych katolików, jak i zebranych środków, zadecydowały o odroczeniu prac konstrukcyjnych.
Swój ślad w historii Szamachy odcisnął również polski
architekt z Baku Józef Płoszko. Po trzęsieniu ziemi, jakie
miało miejsce w 1902 roku, został on zaproszony w charakterze uznanego specjalisty do odbudowy miejskiego Meczetu
Dżuma – najstarszego meczetu w Azerbejdżanie (wzniesionego w 743 roku). Odwiedzający muzeum historyczno-krajoznawcze w Szamachy są informowani o tym wydarzeniu
z dziejów miasta.
Na początku I wojny światowej w Baku utworzony
został „Polski komitet ds. organizacji pomocy dla poszkodowanej przez wojnę ludności Królestwa Kongresowego”.
Powodem utworzenia wspomnianej organizacji było poja-
16
|
сяри была польская католическая миссия Яна Дембовского. И латинская надпись в мечети говорит о
том, что на месте костела (на его фундаменте) была
построена мечеть, в строительстве которой были использованы камни бывшей церкви (часовни). Следовательно, миссия в селе Мейсяри (1618 г.) открылась
раньше, чем в городе Шамахы (1645 г.) и возможно
была первой польской католической миссией на
территории современного Азербайджана. Более
точные сведения могли бы дать исследования в архивах Ватикана.
К 1840 г. небольшая община католиков в г. Шамахы подала прошение о постройке молитвенного дома. К прошению был приложен проект дома.
Предписанием от 24 июля 1846 г. начальнику Каспийской области было разрешено открыть сбор
добровольных пожертвований для его сооружения.
План строительства молитвенного дома в Шамахе
был утвержден в 1860 г. Но в дальнейшем губернское
начальство посчитало, что и католиков, и, соответственно, собранных средств - слишком мало, а поэтому строительство решено было отложить.
След в истории Шамахы оставил также польский
архитектор из Баку Юзеф Плошко. После землетрясения в 1902 г., для восстановления городской Джумы
Мечети – старейшей в Азербайджане (построена в
743 г.), он был приглашен, как известный специалист.
Посетителям историко-краеведческого музея в Шамахе рассказывают об этом событии в жизни города.
В начале Первой Мировой Войны в Баку был создан «Польский комитет по организации помощи
разоренному войной населению царства Польско-
wienie się w Baku fali polskich uchodźców. Do 1917 roku
zarejestrowano w Baku łącznie 239 polskich uchodźców.
Nie wszyscy jednak osiedlili się w tym mieście. W 1915
roku polska rodzina Szumowskich przybyła do Szamachy.
Oczywiście nie było to dziełem przypadku, gdyż w mieście tym istniała polska diaspora. Głowa rodziny – Adam
Szumowski (1873-1928) pracował jako urzędnik bankowy.
Jego małżonka Amelia Kamińska (1884-1933) była natomiast
pianistką. Niestety, w chwili obecnej nie było możliwym
uzyskanie jakichkolwiek informacji na temat ich dalszych
losów. Najprawdopodobniej oboje zostali pochowani na
starym chrześcijańskim cmentarzu w Szamachy. I chociaż w
obrębie nekropolii zachowały się mogiły pochodzące z XIX
wieku, próby odnalezienia jakiegokolwiek z polskich grobów okazały się bezskuteczne. Wiele bowiem mogił zostało
zniszczonych i zrównanych z ziemią. Natomiast starą część
cmentarza przeznaczono pod prywatną zabudowę mieszkaniową. Niezależnie od tego wysiłki na rzecz odnalezienia
dodatkowych informacji o rodzinie Szumowskich będą kontynuowane. W rodzinie było troje dzieci: Stanisław, Teodor
oraz Józef. Stanisław Antonowicz (Adamowicz) Szumowski
(1902-1984) stał się jednym z założycieli radzieckiej szkoły konstruowania samolotów. Zmienił swe patronimiczne
nazwisko na Antonowicz. Mieszkał w Rosji. Jego młodszy
brat Teodor, wiódł długie, trudne, aczkolwiek niezwykle
interesujące życie. Zmarł w wieku 99 lat w Sankt Petersburgu (02.02.1913-28.02.2012). Lingwista, orientalista, arabista,
doktor nauk filologicznych, doktor habilitowany nauk historycznych, autor pierwszego poetyckiego tłumaczenia Koranu na język rosyjski. Wielokrotnie represjonowany, również
ze względu swoje polskie pochodzenie. Średni brat Józef
przez długie lata mieszkał w mieście Szamachy.
Dyrektor filii Archiwum Państwowego w Szamachy
poinformował nas, że wszystkie stare dokumenty zgromadzone są w bakijskich zbiorach. Zaznajomił nas jednak z
lokalnym mieszkańcem Ogtajem Alijewem, który pracował
z Józefem Szumowskim. O. Alijew pokazał nam dom, w
którym J. Szumowski mieszkał do 1960 roku, a także opowiedział o tej polskiej rodzinie. Przez 29 lat (do 1964 roku)
Józef Szumowski pracował jako główny księgowy lokalnego
banku (poszedł więc w ślady ojca). Po przejściu na emeryturę zaproponowano mu stanowisko starszego finansisty w
strukturze nadzorczej państwowego gospodarstwa rolnego
i uprawy winorośli, obejmującego pięć regionów Azerbejdżanu. Jego brat Teodor kilkukrotnie przybywał z wizytą
do Szamachy. Wówczas zbierali się sąsiedzi, bankierzy oraz
miejscowa władza, ażeby zobaczyć i posłuchać swojego rodaka – znanego arabisty ZSRR. Józef opuścił Szamachy na
początku lat 70. XX wieku. Obecnie w Rosji mieszka jego
syn, który mógłby opowiedzieć wiele ciekawych historii.
Poszukiwania w tej materii powinny być kontynuowane.
Niestety, nie udało się nam odnaleźć osób polskiego pochodzenia zamieszkujących współcześnie w regionie szamachińskim.
го». Это было связано с появлением в Баку волны
польских беженцев. К 1917 г. в Баку было зарегистрировано 239 беженцев поляков. Однако не все
беженцы обосновываются здесь. В 1915 г. польская
семья Шумовских прибывает в Шамахы. Очевидно,
это не случайность и в городе имеется польская диаспора. Глава семьи Адам Шумовский (1873-1928)
работал банковским служащим. Его супруга Амалия Каминская (1884-1933) была пианисткой. К сожалению, в настоящее время получить какую-либо
информацию об их судьбе не удалось. Вероятнее
всего они были похоронены на старом христианском кладбище в Шамахы. Хотя на кладбище сохранились отдельные могилы, относящиеся к XIX в.,
поиски каких-либо польских захоронений не увенчались успехом. Многие могилы были разрушены и
сравнены с землей. Старая часть территории кладбища была отдана для строительства частных домов.
В семье было трое детей: Станислав, Теодор, Юзеф.
Станислав Антонович (Адамович) Шумовский (19021984), стал одним из основоположников советского
самолётостроения. Он взял отчество Антонович.
Жил в России. Его младший брат Теодор прожил
долгую, тяжелую, но в тоже время интересную
жизнь и умер в 99 лет в Санкт-Петербурге (02.02.191328.02.2012). Лингвист, востоковед, арабист, кандидат
филологических и доктор исторических наук, автор
первого поэтического перевода Корана на русский
язык. Был несколько раз репрессирован. В вину Теодору Шумовскому ставилось и то, что он скрыл свое
польское происхождение. Средний брат Юзеф длительное время проживал в городе Шамахы.
Директор Государственного архива Шамахынского филиала сообщил нам, что все старые документы
содержатся в Баку, но он познакомил нас с местным
жителем Октаем Алиевым, который работал с Юзефом Шумовским. О. Алиев показал нам дом, в котором жил Ю. Шумовский до 1960 г. и рассказал об этой
польской семье. В течение 29 лет (до 1964 г.) Юзеф
Шумовский работал главным бухгалтером местного банка (пошел по стопам отца). После выхода на
пенсию его пригласили на должность старшего финансиста в совхозно-винодельческий трест, который
включал в себя пять районов Азербайджана. Его брат
Теодор приезжал в Шамахы в гости. И тогда собирались соседи, банковские работники, городское руководство, чтобы увидеть и послушать своего земляка известного арабиста СССР. Юзеф уехал из Шамахы в
начале 70-х гг. XX в. В настоящее время в России живет его сын, который мог бы многое рассказать. Поиски в этом направлении стоит продолжить.
К сожалению, проживающих в Шамахынском
районе людей польского происхождения на данный
момент не удалось обнаружить.
|
17
ŚLADY POLSKIE W AZERBEJDŻANIE
ŚLADY POLSKIE
W OSIEDLU GIURGIAN
ПОЛЬСКИЕ СЛЕДЫ
В ПОСЕЛКЕ ГЮРГЯН
Tekst: Ofił Ismajyłow,
Sabina Ismajyłowa
Fotografie: Sabina Ismajyłowa
U
sytuowane na Półwyspie Abszerońskim
osiedle Gala jest unikalnym zabytkiem
pod otwartym niebem. W roku 1988 ów
kompleks i jego okolice zostały objęte
przez państwo opieką i nazwane Rezerwatem Historyczno-Etnograficznym. Na jego terenie
znajduje się 216 zabytków architektury i archeologii,
począwszy od pierwszych śladów osad prehistorycz-
18
|
А
бшеронский поселок Гала является уникальным историческим памятником под
открытым небом. В 1988 г. поселок и его
окрестности были объявлены Государственным историко-этнографическим заповедником. На территории заповедника расположено
216 памятников архитектуры и археологии, начиная со
стоянки первобытного человека эпохи бронзы 3000 лет
nego człowieka epoki brązu sprzed 3 tysięcy lat pne., a
kończąc na zachowanych artefaktach z czasów późnego
średniowiecza.
W 2008 r. z inicjatywy i przy bezpośrednim wsparciu Funduszu Heydara Alijewa powstał tutaj muzealny
kompleks archeologiczno-etnograficzny „Gala”, w którym zgromadzone są unikalne artefakty znalezione podczas wykopalisk w wioskach Półwyspu Abszerońskiego.
Podczas poszukiwań śladów polskich w Azerbejdżanie zainteresował nas polski nagrobek znaleziony w osiedlu Giurgian. Ten niezwykły eksponat pochodzący z XIX
wieku został przywieziony do kompleksu muzealnego
w 2009 r. Jakim sposobem znalazł się on w azerbejdżańskiej wiosce? Fakty historyczne dowodzą, że w połowie
XIX wieku w Giurgian była latarnia morska, obok niej
fort graniczny oraz punkt celny Imperium Rosyjskiego.
W miejscach tych mieszkali i odbywali służbę Polacy,
spośród których większość stanowili zesłańcy.Według
niektórych informacji na wzgórzu w pobliżu osiedla do
niedawna było kilka katolickich grobów. Na znalezionym nagrobku dostrzec można słabo zachowany napis w
języku polskim. Wyraźnie widoczna jest data śmierci - 4
lipca 1857 - i miejsce - Baku - oraz imię - Antonina…
Resztę trudno odczytać. W dolnej części z przodu
umieszczono tradycyjny dla katolickich nagrobków w
tamtej epoce symbol śmierci. Dzisiaj możemy snuć jedynie przypuszczenia, kim była owa Antonina, w jaki sposób znalazła się w Azerbejdżanie i jak zmarła ?
Autorzy artykułu pragną kontynuować poszukiwania polskich śladów w Giurgian i jego okolicy.
до н. э. до сохранившихся артефактов позднего средневековья.
В 2008 г. по инициативе и непосредственном участии
Фонда им. Гейдара Алиева здесь был создан музейный
археолого-этнографический комплекс «Гала», в котором
сосредоточены уникальные экспонаты, найденные в ходе
раскопок в поселках Абшеронского полуострова.
В наших исследованиях польских следов в Азербайджане интерес представил надгробный камень некой
польки Антонины, обнаруженный в поселке Гюргян.
Этот необычный экспонат, датируемый XIX в., был привезен в музейный комплекс в 2009 г. Каким же образом
польское надгробие оказалось в азербайджанском поселке? Из исторических фактов известно, что в середине
позапрошлого века в Гюргяне был маяк, а при нем пограничный форт и таможенный пост Российской империи.
Служили и проживали в здешних местах и поляки, многие из которых были ссыльными. По некоторым сведениям, на склоне горы близ поселка до недавнего времени
было несколько католических могил. На найденном надгробном камне имеется плохо сохранившаяся надпись
на польском языке. Четко видна дата смерти 4 июля 1857
г. и место – Баку, а также имя - Антонина… Остальное
разобрать сложно. Внизу фасадной грани имеется традиционный для польских надгробий знак смерти. Сейчас
остается лишь гадать - кем же была Антонина? Каким
образом она оказалась в Азербайджане и как погибла?
Исследования в поселке Гюргян будут продолжены
авторами данной статьи с целью поиска новых следов
пребывания поляков в данной местности.
|
19
PAMIĘĆ
PAPIEŻ
JAN PAWEŁ II
ПАПА РИМСКИЙ
ИОАНН ПАВЕЛ II
Tekst: Stanisława Mutallimowa
Fotografie: z archiwum Kościoła
Rzymskokatolickiego w Baku
20
|
ПАМЯТЬ
WIZYTA W BAKU
Jan Paweł II – pierwszy Polak w historii, który został Papieżem – na zawsze pozostanie jednym z najwybitniejszych autorytetów moralnych i politycznych w
dziejach.
Papież Jan Paweł II (Karol Wojtyła) urodził się 18
maja 1920 roku w Wadowicach nieopodal Krakowa.
Swą ziemską wędrówkę zakończył w
Watykanie 2 kwietnia 2005 roku. Dzięki
swej wyjątkowo aktywnej działalności o
charakterze religijnym i społecznym stał
się wybitną osobistością współczesnej historii. Był człowiekiem podejmującym
wszelkie wysiłki na rzecz zapewnienia
pokoju na świecie, jak również osiągnięcia
porozumienia pomiędzy wiernymi różnych wyznań i religii. Ten chrześcijański
kapłan uczestniczył we wspólnej liturgii
w meczecie, a także przyczynił się do nawrócenia człowieka, który usiłował go
zabić. Może poszczycić się niezwykłymi
osiągnięciami. 27 kwetnia 2014 roku Kościół katolicki włączył Papieża Jana Pawła II w poczet Świętych. Podczas swego
26-letniego pontyfikatu Jan Paweł II pielgrzymował do wielu krajów, spotykał się z
przedstawicielami wielu narodów. Odbył
103 zagraniczne pielgrzymki, odwiedzając
129 państw. Przebywał również w Azerbejdżanie. 22 maja 2002 roku na zaproszenie Prezydenta Republiki Hejdara Alijewa
Papież Jan Paweł II odbył dwudniową
wizytę w Baku. Był pierwszym Papieżem, który na
przestrzeni blisko dwóch tysięcy lat istnienia Kościoła katolickiego odwiedził Azerbejdżan. Został przyjęty niezwykle ciepło i serdecznie. „Stawiając pierwsze
kroki na azerbejdżańskiej ziemi, modlę się, ażeby Bóg
obdarzył błogosławieństwem wszystkich mieszkańców tego Kraju oraz ich zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości i wolności. Życzę dobrobytu, rozwoju
oraz pokoju Azerbejdżanowi i jego szlachetnemu narodowi” – powiedział wówczas Papież. Głowa Kościoła
Rzymskokatolickiego Jan Paweł II w dniu 23 maja 2002
roku odprawił Mszę Świętą w Pałacu Gier Ręcznych w
Baku. W uroczystości wzięło udział około 5500 osób;
wespół z wiernymi Kościoła Rzymskokatolickiego we
Mszy uczestniczyli parafianie Cerkwii Prawosławnej,
reprezentanci innych wyznań, członkowie korpusu
dyplomatycznego oraz przedstawiciele zagranicznych
społeczności katolickich, a także reprezentanci najwyższego szczebla władzy państwowej. Podczas Mszy św.
ogłoszono, że Prezydent Hejdar Alijew przekazuje w
darze rzymskokatolickiej wspólnocie Baku teren pod
budowę nowej świątyni.
ВИЗИТ В БАКУ
Иоанн Павел II первый поляк в истории, который стал Папой Римским, считается одним из самых
влиятельных лидеров XX в.
Папа Римский Иоанн Павел II (в миру Кароль
Войтыла) родился 18 мая 1920 г. в городе Вадовице
около Кракова и закончил свой земной путь 2 апреля
2005 г. в Ватикане. Благодаря своей активной религиозной и общественной деятельности, он стал выдающейся личностью современной истории. Это был
человек, приложивший все силы для дела мира на
всей Земле, для согласия между верующими самых
разных религий. Это был христианский священник,
проведший совместную службу в мечети, приведший к Господу человека, пытавшегося его убить. Ему
принадлежат необыкновенные свершения. 27 апреля
2014 г. Католическая Церковь причислила Иоанна
Павла II к лику Святых. Во время своего 26-летнего
понтификата, Иоанн Павел II побывал во многих
странах, общался со многими народами. Так, он совершил 103 заграничные поездки, посетив 129 государств. Побывал он и в Азербайджане. 22 мая 2002
г., по приглашению Президента Республики Гейдара Алиева Папа Римский Иоанн Павел II совершил
двухдневный визит в Баку. Он стал первым Папой
Римским, посетившим Азербайджан на протяжении
примерно двух тысячелетий существования Католической Церкви. Его встречали с большим теплом и
любовью. «Делая первые шаги по азербайджанской
|
21
PAMIĘĆ
земле, молю о ниспослании
Божьего благословления на
всех жителей этой Страны и
на их обязательства по созиданию справедливости и свободы. Желаю процветания, прогресса и мира Азербайджану
и его благородному народу»,
- сказал Папа Римский. Глава
Римско-Католической Церкви
Иоанн Павел II 23 мая 2002 г.
отслужил обряд святой мессы
в Баку во Дворце ручных игр.
На церемонии присутствовали
около 5500 человек, наряду с
прихожанами римско-католической церкви, в мессе приняли участие христиане православной церкви, представители
иных религиозных конфессий,
сотрудники дипломатического
корпуса и представители католических общин зарубежных
стран, а также высшее руководство страны. Во время мессы
было объявлено о том, что Президент Гейдар Алиев передает в дар римско-католической
общине Баку территорию для
строительства нового храма.
WSPOMNIENIA
O SPOTKANIU
Wizyta Papieża w Azerbejdżanie – historyczne
wydarzenie; spotkanie z tym Wielkim Człowiekiem
zapadnie w naszą pamięć na całe życie. Doskonale pamiętam ten dzień, kiedy w bardzo dobrym nastroju i
z ogromną radością udałam się na spotkanie z Papieżem Janem Pawłem II. Wydawało się cudownym, że
tutaj, w Azerbejdżanie, mam możliwość spotkania się
z taką Osobą. Ponadto byłam niezmiernie dumna, że
jest On Polakiem. Nie spodziewałam się również, że
na spotkanie przybędzie tak wiele osób, gdyż katolicka wspólnota w Azerbejdżanie nie jest dość liczna.
Cała ogromna sala była pełna ludzi. Wielu przybyło,
ażeby po prostu spotkać niezwykłego człowieka naszych czasów. Wokół panowała niepowtarzalna atmosfera pokoju, dobroci i szczęścia. Czas spędzony
na mszy przebiegł bardzo spokojnie, na koniec jednak
nie chciało się odejść. Czułam się szczęśliwa i jeszcze
długo pozostawałam w sali. Dla mnie, dla katoliczki,
udział w Mszy Świętej, którą odprawił Papież Jan Paweł II i otrzymane błogosławieństwo, pozostaną niezapomnianymi wydarzeniami mojego życia!
22
|
ВОСПОМИНАНИЕ
О ВСТРЕЧЕ
Визит Папы Римского в Азербайджан – историческое событие, встреча с этим Великим Человеком
запомнилась нам на всю жизнь. Хорошо помню этот
день, когда в очень хорошем настроении и с большой радостью отправилась на встречу с Папой Иоанном Павлом II. Мне казалось чудом то, что здесь
в Азербайджане я могу встретиться с таким Человеком. Также я испытывала гордость, что Он поляк.
И, даже не представляла, что такое количество людей придет на встречу, ведь католическая община
в Азербайджане малочисленна. Весь огромный зал
был полон. Многие пришли сюда, чтобы встреться с
выдающимся человеком современности. Здесь была
какая-то необыкновенная атмосфера мира, добра,
счастья. Время, проведенное на мессе, прошло очень
незаметно, по окончании не хотелось уходить. Я чувствовала себя счастливой и еще долго оставалась в
зале. Для меня для католички присутствие на Святой Мессе, которую отслужил Папа Римский Иоанн
Павел II, полученное благословление являются незабываемыми событиями в моей жизни!
ПАМЯТЬ
PAMIĘĆ DROŻSZA
NIŻ SŁOWA
ПАМЯТЬ
ДОРОЖЕ СЛОВ
Fotografie: Ofił Ismajyłow
C
złonkowie Centrum Kultury Polskiej
„Polonia” zrealizowali projekt odnowienia dwóch polskich grobów na
Cmentarzu Gowsańskim w Baku. Na
mogiłach Walentyny Kazirowskiej i Jadwigi Iwanowskiej postawiono katolickie krzyże i nagrobki z napisami w języku polskim. Obie panie były
członkiniami polskiej diaspory (od początku należały
do organizacji), a także parafiankami rzymskokatolickiego kościoła w Baku. Zostały ochrzczone w starym
kościele, który zburzono za czasów radzieckich. Ojciec Walentyny Kazirowskiej pracował jako kolejarz
i był represjonowany w 1937 r. Pani Kazirowska nie
miała rodziny, zaś jedyny syn pani Iwanowskiej od
dawna mieszka w Rosji, w związku z czym ich groby
były zaniedbane. W tej sytuacji Centrum Kultury Polskiej „Polonia” uznało, że powinno zatroszczyć się o
pamięć członków polskiej diaspory. W chwili obecnej
prowadzone są poszukiwania innych polskich miejsc
pochówku oraz sprawdzanie ich stanu.
Ч
лены Центра Польской Культуры «Полония» осуществили проект по реставрации двух польских могил на Говсанском кладбище города Баку. Были
установлены католические кресты и надгробные камни с памятными надписями на польском
языке. Это захоронения членов польской диаспоры
Валентины Казировской и Ядвиги Ивановской. Они
были в числе первых членов организации и являлись
прихожанками Римско-Католической Церкви Баку.
Обе были крещены в старой Католической Церкви,
которая была уничтожена в годы Советской власти.
Отец Валентины Казировской был железнодорожником, его репрессировали в 1937 г. У Валентины Казировской не было родственников, а единственный сын
Ядвиги Ивановской давно проживает в России. Поэтому не было никакого ухода за могилами и Центр
Польской Культуры «Полония» посчитал своим долгом заботу о памяти членов польской диаспоры. В
настоящее время проводятся работы по выявлению
других польских могил и их состоянию.
|
23
HISTORYCZNE OSOBISTOŚCI
JAN
DŁUGOSZ
ЯН
ДЛУГОШ
Tekst: Tatiana Krynicka,
Uniwersytet Gdański
N
a obrazie Jana Matejki „Bitwa po
Grunwaldem” wśród pierwszoplanowych postaci widzimy polskiego rycerza, który bierze do niewoli jednego
z dostojników zakonu, komtura Markwarda von Salzbach. Tym rycerzem jest Jan Długosz z
Niedzielska, herbu Wieniawa, ojciec sławnego polskiego historyka o tymże imieniu. W bitwie pod Grunwaldem uczestniczyły jeszcze dwie osoby, które wywarły
znaczący wpływ na życie wielkiego kronikarza. Stryj
24
|
Н
а картине Яна Матейки «Битва под
Грюнвальдом» на первом плане мы
видим польского рыцаря, который берет в рабство одного из предводителей
крестоносцев, комтура Маркварда фон
Зальцбаха. Этот рыцарь – Ян Длугош из Неджельска,
герба Венява, отец одноименного знатного польского
историка. В битве под Грюнвальдом участвовали еще
два человека, которые оказали значительное влияние
на жизнь великого летописца. Дядя Бартломей Длугош,
ИСТОРИЧЕСКИЕ ЛИЧНОСТИ
Bartłomiej Długosz jako kapelan królewski odprawił
przed bitwą mszę św., w której uczestniczył Władysław Jagiełło; dwudziestoletni Zbigniew Oleśnicki,
potomek znakomitego rodu i sekretarz władcy, ocalił
życie króla. 21 lat po bitwie pod Grunwaldem szesnastoletni Jan Długosz, dzięki protekcji stryja, wstąpił na
służbę krakowskiego biskupa Zbigniewa Oleśnickiego,
jednego z najbardziej wpływowych możnowładców w
ówczesnym państwie polskim.
Jan był młodzieńcem zdolnym i pilnym. Naukę w
szkole parafialnej rozpoczął w wieku sześciu lat. Uczył
się czytania i pisania po łacinie, pięknie kaligrafował,
codziennie brał udział w nabożeństwach. Garnął się
do nauki tak gorliwie, że przychodził do szkoły wczesnym porankiem, wyprzedzając kolegów i nauczyciela, a swoje zabawki potopił w stawie, aby nie odciągały go od odrabiania lekcji. Jako trzynastolatek został
studentem Akademii Krakowskiej, w której – zgodnie
ze średniowiecznym programem studiów uniwersyteckich – studiował w języku łacińskim siedem nauk
wyzwolonych oraz filozofię. Po trzech latach z powodu kłopotów finansowych ojca był zmuszony opuścić
Kraków. Wówczas rozpoczął służbę u Oleśnickiego.
Dzięki swoim talentom i zaletom moralnym, zdolnościom organizatorskim i ekonomicznym szesnastoletni
wówczas, skromny pisarz w krótkim czasie został najbardziej zaufanym współpracownikiem krakowskiego
biskupa. Pełnił funkcje jego notariusza, sekretarza i
kanclerza. Oleśnicki powierzał Długoszowi pierwsze
spośród wielu dyplomatycznych misji, na które wyruszał aż do końca swego życia: posłował do papieży i
władców świeckich, brał udział w obradach soborów
oraz w rokowaniach Korony z Węgrami, Litwą, Śląskiem; uczestniczył w wyprawie Władysława Warneńczyka po królewską koronę na Węgry (1440) oraz
towarzyszył swemu wychowankowi, królewiczowi
Władysławowi, gdy został powołany na czeski tron
królewski w Pradze (1471). Wiele podróżował po Europie, a w 1449 r. odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej.
W sposób niezwykle skuteczny zarządzał majątkiem
największej w ówczesnej Polsce diecezji krakowskiej.
Weryfikując i aktualizując spisy kościołów, klasztorów
i parafii, które miały zapewnić biskupowi środki na
prowadzenie działalności o charakterze kościelnym i
państwowym, opracował bezcenną dla badaczy polskich wieków średnich „Księgę uposażenia diecezji
krakowskiej”. Zajął się też działalnością budowlaną,
dzięki której powstały oraz zostały wyremontowane
domy studenckie, kościoły, klasztory, domy dla księży, między innymi tak zwany „Dom Długosza” w
Sandomierzu, który dziś jest siedzibą Muzeum Diecezjalnego. Warto zauważyć, że gospodarny Długosz
przeznaczał na budowę gmachów użyteczności publicznej również niemałe dochody własne.
королевский священник, провел перед битвой мессу, в
которой участвовал Владислав Ягелло; двадцатилетний
Збигнев Олесницкий, потомок именитого рода и государственный секретарь, спасший жизнь короля. Спустя
21 год после битвы под Грюнвальдом шестнадцатилетний Ян Длугош, благодаря покровительству дяди,
поступил на службу к краковскому епископу Збигневу
Олесницкому, одному из наиболее влиятельных державных в польском государстве того времени.
Ян был способным и старательным юношей. Учебу
в приходской школе он начал в возрасте шести лет. Он
учился читать и писать на латыни, обладал каллиграфическим почерком, ежедневно принимал участие в
богослужении. Он так усердно тянулся к знаниям, что
приходил в школу ранним утром, опережая одноклассников и учителя, а свои игрушки утопил в пруду, чтобы
они не отвлекали его от выполнения домашнего задания. В возрасте тринадцати лет Ян стал студентом Краковской Академии, в которой, согласно средневековой
программе обучения в университете, изучал на латинском языке семь свободных наук и философию. Через
три года, в связи с финансовыми проблемами отца,
был вынужден покинуть Краков. Тогда и начал службу
у Олесницкого. Благодаря своим талантам и моральным достоинствам, организаторским и экономическим
способностям шестнадцатилетний Ян , скромный писатель, за короткое время стал сотрудником краковского
епископа, к которому относились с большим доверием.
Он был его нотариусом, секретарем и канцлером. Олесницкий доверял Длугошу главные из многочисленных
дипломатических миссий, на которые он отправлялся
до конца своей жизни: к Папе Римскому и государственным руководителям, участвовать в заседании Собора и
в переговорах Короны с Венгрией, Литвой, Силезией;
участвовал в походе Владислава Варненьчика за королевской короной на Венгрию (1440) и сопровождал
своего воспитанника, королевича Владислава, когда
тот был призван на чешский королевский трон в Праге
(1471). Он много путешествовал по Европе, а в 1449 г. совершил паломничество на Святую Землю. Необычайно
успешным образом он управлял имуществом краковской епархии, самой большой в Польше тех времен.
Проверял и обновлял списки костелов, монастырей и
приходов, которые должны были обеспечить епископа средствами для ведения деятельности церковного
и государственного характера. Обработал бесценную
для исследователей польского средневековья «Книгу
снабжения краковской епархии». Также Ян занялся
строительной деятельностью, благодаря которой были
построены и отремонтированы студенческие общежития, костелы, монастыри, дома для священников, среди
прочих так называемый «Дом Длугоша» в Сандомеже,
который сегодня является резиденцией Епархиального
Музея. Следует отметить, что, хозяйственный Длугош
|
25
HISTORYCZNE OSOBISTOŚCI
Jan Długosz lojalnie trwał przy Zbigniewie Oleśnickim również wówczas, gdy na tronie królewskim
zasiadł Kazimierz Jagiellończyk (1447), który odsunął
starzejącego się biskupa od rządzenia państwem. Po
śmierci patrona Długosz zrezygnował ze stanowiska
biskupiego kanclerza, aby poświęcić się między innymi zarządzaniu kościelnym i własnym majątkiem,
pobożnym fundacjom oraz działalności literackiej.
Właśnie wówczas zaczął pracować nad wielką, spisaną w dwunastu księgach, historią Polski od czasów
najdawniejszych aż po rok 1480, w którym odszedł z
tego świata.
Tworząc „Dzieje Polski” (zwane również „Rocznikami albo kronikami sławnego Królestwa Polskiego”),
Długosz jako pierwszy polski historyk podjął ogromny
trud zapoznania się ze wszystkimi kronikami, dokumentami i księgami urzędowymi spisanymi w Polsce,
a także z dostępnymi mu źródłami historycznymi innych krajów. Cały materiał starannie uporządkował i
ułożył chronologicznie. Dzięki temu zamknął w swoim
dziele całość wiadomości o dawnych i współczesnych
mu ojczystych dziejach, od czasów legendarnego Leszka, które postrzegał jako polski „złoty wiek”, szczęśliwą epokę wolną od wojen, gwałtu, nienawiści, aż do
dobrze mu znanych wydarzeń, których był uczestnikiem i świadkiem. Przedstawiał staranne interpreta-
26
|
выделял на постройку зданий общественного пользования также немалые собственные доходы.
Ян Длугош оставался лояльным при Збигневе Олесницком также тогда, когда на королевский трон воссел
Казимир Ягеллончик (1447), который отодвинул стареющего епископа от правления государством. После
смерти патрона Длугош отказался от должности епископского канцлера, чтобы посвятить себя среди прочего управлению церковным и собственным имуществом,
благочестивым организациям и литературной деятельности. Именно тогда он начал работать над большой,
описанной в двенадцати томах, историей Польши с самых давних времен до 1480 г. В этом же году Длугош
покинул этот мир.
Создавая «Историю Польши» (называемую также
«Годописания или хроники славного королевства Польши»), Длугош, как первый польский историк, провел
огромную работу по ознакомлению со всеми хрониками, документами и служебными книгами, написанными в Польше, а также с доступными ему историческими
источниками других стран. Весь материал он аккуратно
упорядочил и разложил хронологически. Благодаря
чему он объединил в своем труде все свои знания о давних и современных событиях Родины со времен легендарного Лешка, которые он рассматривал как польский
«золотой век», счастливую свободную от войн, насилия,
ненависти эпоху до хорошо известных ему событий,
участником и свидетелем которых он был. Длугош предоставлял на рассмотрение читателю доскональные интерпретации источников. Не навязывал своего мнения,
но логично и последовательно его обосновывал. Он не
ограничивался на описании событий, а стремился их
объяснить, описать объединяющую их причинно-следственную связь. Историк Длугош был также, согласно
древнему изречению «Historia magistra vitae est» («История – учитель жизни»), великим воспитателем. Читая
о короле Попеле, мы убеждаемся, что преступление
дает преступнику только временную пользу, а в итоге
приводит его к катастрофе. Нам импонирует непоколебимость Владислава Локетека, благодаря которой
ему удается вновь обрести утраченную по собственной
вине корону, ибо «когда он страдал от гнета, он не терял смелости, когда ему угрожали, он верил, когда его
гнобили, он поднимался и этой выдержкой и терпением преодолевал и покорял превратности судьбы».
Мы завидуем предкам, что у них был мудрый король
Казимир Великий, сын Локетека, который унаследовал
от отца ослабленную, разоренную и находящуюся под
угрозой Польшу, а потомкам оставил государство территориально в два раза больше, сплоченное, обеспеченное, пользующееся уважением соседей. Нас поражает
жестокость войн, которым сопутствует ущемление слабых и деморализация сильных, особенно гражданских,
когда Польша «оружие, которое должна была обратить
ИСТОРИЧЕСКИЕ ЛИЧНОСТИ
cje pism źródłowych oraz poddawał je pod rozwagę
czytelnika. Swoich sądów nie narzucał, ale logicznie
i konsekwentnie je uzasadniał. Nie poprzestawał na
opisywaniu wydarzeń, ale dążył do ich wyjaśnienia,
opisania łączącego je łańcucha przyczyn i skutków.
Historyk Długosz był również – w myśl starożytnej
maksymy „Historia magistra vitae est” („Historia jest
nauczycielką życia”) – wielkim wychowawcą. Czytając o królu Popielu, przekonujemy się, że zbrodnia
zapewnia swemu sprawcy jedynie chwilowe korzyści,
ostatecznie jednak prowadzi go do katastrofy. Imponuje nam niezłomność Władysława Łokietka, dzięki
której udaje mu się odzyskać utraconą z własnej winy
koronę, gdyż „gdy cierpiał ucisk, nie tracił odwagi,
gdy mu grożono, ufał, gdy go gnębiono, podnosił się i
tym opanowaniem i cierpliwością zwalczał i ujarzmiał
przeciwności losu”. Zazdrościmy przodkom mądrego króla Kazimierza Wielkiego, syna Łokietka, który
odziedziczył po ojcu Polskę osłabioną, zagrożoną i
zubożoną, pozostawił zaś następcom państwo terytorialnie dwukrotnie większe, zwarte, zasobne, cieszące
się szacunkiem sąsiadów. Przeraża nas okrucieństwo
wojen, którym towarzyszy krzywda słabych i demoralizacja silnych, zwłaszcza wojen domowych, gdy Polska „oręż, który miała zwrócić przeciw wrogom, topi
we własnych wnętrznościach, a porwana szalonym
gniewem, chwyta za miecz, by […] okaleczyć swoje
ciało i członki”. Czytamy, iż portem, kotwicą, zbawcą i ocaleniem państwa, które historyk porównuje do
okrętu, jest sprawiedliwy, panujący nad własną ludzką ułomnością, władca. „Bez króla i zwierzchnika nie
można oddalić nieszczęść, które już zaistniały, ani zaprowadzić z powrotem należytego porządku w państwie” – pisze Długosz. Władca dźwiga na swoich barkach ciężki krzyż, gdyż „każdy, kto podjął się rządów
w państwie, musi się narazić na zawiść, oszczerstwa,
nienawiść, bunty, porażki, wygnanie i śmierć”. Bóg
natomiast błogosławi narodowi wówczas, gdy jego
władca „siłą charakteru pokonuje słabość natury”, gdy
jego prawa są sprawiedliwe i przestrzegane, a obyczaje
stają się „prawe, łagodniejsze i kierujące się umiarem”.
Poza „Dziejami Polski” Jan Długosz napisał również szereg pomniejszych, lecz bardzo wartościowych
dzieł historycznych. Warto wymienić wśród nich ilustrowany opis przechowywanych w wawelskiej katedrze krzyżackich chorągwi, które zdobyto pod Grunwaldem – „Sztandary wojsk krzyżackich z Prus”;
pierwszy polski herbarz – „Znaki albo godła Królestwa
Polskiego”; żywoty św. Stanisława oraz św. Kingi.
Długosz zmarł 19 maja 1480 r. i został pochowany na
Skałce - przy klasztorze sprowadzonych przez niego
paulinów, który za życia wyremontował i bogato uposażył - jako pierwszy ze znakomitych Polaków, którzy
tam spoczywają.
против врага, топит в собственных внутренностях, и охваченная безумным гневом, берется за меч, чтобы [...]
покалечить свое тело и органы». Мы читаем, что портом, якорем, избавителем и спасителем государства,
которое историк сравнивает с кораблем, является справедливый правитель, совладеющий со своими собственными человеческими недостатками. «Без короля и повелителя нельзя ни избавиться от несчастий, которые уже
появились, ни вернуть обратно надлежащего порядка
в государстве» - пишет Длугош. Повелитель тащит на
своих плечах тяжелый крест, ибо «каждый, кто взялся
править в государстве, подвергает себя зависти, клевете,
ненависти, бунтам, провалам, изгнанию и смерти». В то
же время бог благословит народ тогда, когда его повелитель «силой характера победит слабость натуры», когда
его законы соблюдены и справедливы, а обычаи становятся «благородные, более мягкими и руководствуются
умеренностью».
Кроме «Истории Польши» Ян Длугош написал также ряд исторических трудов поменьше, но очень стоящих. Следует отметить среди них иллюстрированное
описание, хранящихся в Вавельском соборе, хоругви
крестоносцев, которые добыты под Грюнвальдом –
«Знамена войск крестоносцев из Пруссии»; первый
польский гербовник – «Знаки или гербы Польского Королевства»; житие св. Станислава и св. Кинги. Длугош
умер 19 мая 1480 г. и был похоронен на Скалке, при монастыре привезенных им паулинов, который сам при
жизни отремонтировал и богато обставил. Он первый
из знаменитых поляков, которые там покоятся.
|
27
BAKIJSCY POLACY
Profesor Leokadia Małunowiczówna
(1910-1980)
Fot. pochodzi z czasopisma
Roczniki Humanistyczne
(t. 58/59 (2010/11) z. 3)
Tekst: Tatiana Krynicka,
Uniwersytet Gdański
PROFESOR
LEOKADIA
MAŁUNOWICZÓWNA
ПРОФЕССОР
ЛЕОКАДИЯ
МАЛУНОВИЧ
P
rofesor Leokadia Małunowiczówna to jedna z
najznakomitszych postaci w historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła
II. Była wybitną uczoną, przez wiele lat kierowała Sekcją Filologii Klasycznej; współtworzyła Międzywydziałowy Zakład Badań nad Antykiem
Chrześcijańskim KUL. Z ogromnym oddaniem, wykorzystując cały potencjał swoich talentów i zdolności organizacyjnych angażowała się w życie uczelni, na różne sposoby przyczyniając się do jej rozwoju w wielu dziedzinach.
Pracując dla dobra uniwersytetu, służyła ludziom, którzy
go tworzyli, nauczycielom i studentom. Wykazywała się
wielką troską o merytoryczną, ale także o ogólnoludzką
formację uczniów. Była nauczycielem z powołania, wspaniałym dydaktykiem oraz wyjątkowym, wychowującym
poprzez współbycie wychowawcą. W pamięci uczniów
pozostała jako osoba, która była cała dla nich także po go-
28
|
П
рофессор Леокадия Малунович это
одна из самых известных фигур в
истории Люблинского Католического Университета им. Иоанна Павла
II. Она была известным ученым, на
протяжении долгих лет руководителем Секции
Классической Филологии; одним из создателей
Межфакультетской Лаборатории Исследований
Христианской Античности Люблинского Католического Университета. Используя весь потенциал
своих талантов и организационных способностей,
она с большой отдачей участвовала в жизни ВУЗа,
содействуя разными способами его развитию во
многих областях. Работая на пользу университета,
она служила людям, которые его создавали, учителям и студентам. Она уделяла большое внимание
не только обучению учеников, но и их воспитанию.
БАКИНСКИЕ ПОЛЯКИ
dzinach zajęć i po upływie lat studiów, nie tylko w salach
wykładowych, lecz również na wspólnych wycieczkach
i wyprawach, w sprawach akademickich i w kłopotach
dnia codziennego. Dzieliła się wszystkim: wiedzą, mądrością życiową, pogodą ducha, wiarą, czasem, a w razie
potrzeby pieniędzmi, pożywieniem i dachem nad głową.
Papież Jan Paweł II napisał o niej, iż „z klasyką łączyła
apostolstwo”. Jak na apostoła przystało, dzieliła się sobą,
będąc, w myśl słów św. Pawła, wszystkim dla wszystkich
(1Kor 9, 22).
Dzieciństwo i młodość profesor L. Małunowiczówna
spędziła w Wilnie, gdzie ukończyła Gimnazjum im. Elizy
Orzeszkowej (w r. 1929), studiowała filologię klasyczną
Она была учителем по призванию, великолепным
дидактиком и исключительным, воспитывающим
через сосуществование, воспитателем. В памяти
учеников она осталась человеком который всецело
принадлежал им, и после занятий, и по прошествии учебных лет, не только в аудиториях, а также
на совместных экскурсиях и в поездках, в университетских делах и каждодневных трудностях. Она
делилась всем: знаниями, житейской мудростью,
жизнерадостностью, верой, а иногда, в случае необходимости, деньгами, едой и крышей над головой.
Папа Иоанн Павел II писал о ней, что «она объединяла апостольство с классичecкoй филoлoгиeй».
Она, как подобает
апостолу, делилась
собой, будучи, по
словам св. Павла, всем для всех
(1Кор.9, 22).
Детство и молодость профессор
Л. Малунович провела в Вильнюсе,
где окончила Гимназию им. Элизы
Ожешко (в 1929 г.),
изучала классическую филологию в
Университете Стефана Батория (в
1929-1936 гг.), была
преподавателем в
родном ВУЗе (19361938 гг.). ИсклюProfesor L. Małunowicz w otoczeniu pracowników KUL
чительная сила ее
(z archiwum A. Malinowskiego)
характера проявиna Uniwersytecie Stefana Batorego (1929-1936), praco- лась в полные опасности годы Второй мировой
wała na macierzystej uczelni jako nauczyciel akademicki войны. Чтобы обеспечить себя и своих родителей,
(1936-1938). Wyjątkowa siła jej charakteru doszła do głosu она вела домашнее хозяйство, а также бралась за
w pełnych grozy latach II wojny światowej. By zapewnić разную дополнительную работу. Более того, она
utrzymanie sobie i rodzicom, prowadziła rodzinne gospo- собирала материалы для будущей кандидатской
darstwo oraz podejmowała się różnych dorywczych prac. работы, совместно с группой дpyзей переводила
Ponadto gromadziła materiały do przyszłej pracy doktor- на польский сочинения Аристотеля, нелегальskiej, wraz z grupą przyjaciół tłumaczyła na język polski но обучала латыни (в 1942-1944 г.). Она помогала
pisma Arystotelesa, uczyła uczestników tajnych komple- спасать евреев и оказывала помощь узникам оккуtów łaciny (1942-1944). Angażowała się w ratowanie Ży- панта. Под угрозой ареста НКВД в 1945 г. она уеdów i pomoc dla osób więzionych przez okupanta. Zagro- хала в Польшу. В Торунe она начала работать на
żona zaaresztowaniem przez NKWD, w r. 1945 wyjechała Кафедре Классической Филологии в только что
do Polski. W Toruniu podjęła pracę w powstającej właśnie открывшемся Университете им. Николая КоперKatedrze Filologii Klasycznej na świeżo utworzonym ника. В 1949 г. вместе с группой других работников
Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika. W r. 1949 wraz z выходцев из Вильнюса она была уволена из ВУЗа
grupą innych pracowników pochodzących z Wilna zosta- за неблагонадежность. Именно тогда перед ней
ła zwolniona z uczelni za nieprawomyślność. Wówczas и открылись двери Люблинского Католического
otworzyły się przed nią drzwi Katolickiego Uniwersytetu Университета, которому она посвятила более 30
|
29
BAKIJSCY POLACY
Lubelskiego, któremu poświęciła ponad 30 lat życia, osiągając swoje największe sukcesy zawodowe.
Długa i niełatwa droga, która przyprowadziła L. Małunowiczównę do Lublina, rozpoczęła się jednak nie na
Litwie, lecz w Azerbejdżanie, w sięgającym początkami
starożytności, wielonarodowym, wielokulturowym, wielobarwnym, leżącym na pograniczu Europy i Azji Baku.
Największy w swoich dziejach rozkwit miasto przeżywało wskutek bumu naftowego na przełomie XIX i
XX wieków. Wśród przybyszów napływających z całego
świata w poszukiwaniu pracy i lepszych zarobków, kierowanych nakazem pracy po ukończeniu studiów, jak
też wiedzionych ciekawością świata znaleźli się wówczas również Polacy. W porównaniu do innych grup
Karol Józef Wojtyła i Leokadia Małunowicz
(Fot. M. Hałas, 1972)
narodowościowych byli oni stosunkowo nieliczni, choć
wśród słowiańskich mniejszości etnicznych zajmowali
drugie miejsce po Rosjanach. Na tle ogółu mieszkańców
Baku wyróżniali się wykształceniem, wysokimi kwalifikacjami zawodowymi, przedsiębiorczością; cieszyli
się powszechnym szacunkiem i sympatią. Walnie przyczyniali się do rozwoju przemysłu naftowego; uczyli
miejscową ludność uprawiać tytoń, bawełnę i herbatę;
torowali drogi rozwoju medycyny, farmacji, weterynarii; organizowali pierwsze strajki robotnicze; projektowali wspaniałe, do dziś zdobiące stolicę Azerbejdżanu
budowle, między innymi budynki mieszkalne przypominające warszawską secesję. Uczestniczyli w życiu
artystycznym i muzycznym, pracowali w szkolnictwie,
służyli w wojsku, byli urzędnikami, prawnikami, uczonymi, inżynierami i robotnikami. Bardzo liczną grupę
bakijskich polonusów stanowili kolejarze. Na prężnie
rozwijającej się Kolei Zakaukaskiej pracował również
pochodzący z Wileńszczyzny Wincenty Małunowicz.
30
|
лет жизни, добиваясь самых больших профессиональных успехов.
Долгая и нелегкая дорога, которая привела Л.
Малунович в Люблин, началась, однако, не в Литве,
а в Азербайджане, в многонациональном, многокультурном, красочном, лежащем на границе Европы и Азии Баку, корни которого уходят в древность.
Самый большой в своей истории расцвет город
переживал в результате нефтяного бума на рубеже XIX и XX веков. Среди прибывающих со всего
мира в поисках работы и лучшего заработка, направленных по распределению после окончания
учебы, а также ведомых интересом познать мир
было и много поляков. По сравнению с другими
национальными группами их было относительно
немного, хотя среди славянского этнического меньшинства они занимали второе место после русских.
На общем фоне жителей Баку они отличались образованием, высокими профессиональными навыками, предприимчивостью; пользовались общим
уважением и симпатией. Они внесли вклад в развитие нефтяной промышленности; учили местныx
житeлeй выращивать табак, хлопок и чай; проклaдывaли нoвыe пyти для развития медицины, фармацевтики, ветеринарии; организовывали первые
рабочие забастовки; проектировали великолепные
здания, по сей день украшающие столицу Азербайджана, среди прочих жилые дома, напоминающие варшавский сецессион. Они участвовали в
художественной и музыкальной жизни, работали в
образовании, служили в армии, были чиновниками, юристами, учеными, инженерами и рабочими.
Очень многочисленную группу бакинских поляков
составляли железнодорожники. На стремительно
развивающейся Закавказской Железной Дороге работал также ypoжeнeц Bилeнcкoй гyбepнии Виценты [или Викeнтий] Малунович. 7 июля 1910 г. у него
и Теофили (ypoждённoй Боцевич) родилась дочь,
Леокадия.
В Баку, особенно после манифеста толерантности 1905 г., расцветала польская жизнь. Действовали многочисленные общества, целью этих обществ
было оказывать помощь нуждающимся представителям польской диаспоры, поддерживать культурное развитие поляков. Существовали польские
библиотеки, читальные залы, школы. Проводились чтения, дискуссии, спектакли, концерты. Римско-Католическое общество издавало на польском
языке ежемесячный журнал «Фарис». Мы можем
догадываться о том, что в обществе бакинской полонии были живы традиции бopьбы зa независимость, которые принесли сюда представители первой волны эмиграции – многочисленные ссыльные,
ДИАСПОРА
7 lipca 1910 r. na świat przyszła jego i Teofili z Bocewiczów córka, Leokadia.
W Baku kwitło – zwłaszcza po manifeście tolerancyjnym 1905 r. - życie polskie.
Działały liczne towarzystwa,
mające na celu pomoc mniej
zamożnym przedstawicielom
polskiej diaspory oraz wsparcie kulturowego rozwoju ludWpis w księdze parafialnej Kościoła rzymskokatolickiego
ności polskiej. Istniały polskie
potwierdzający przyjęcie chrztu przez L. Małunowicz (Baku, 1910)
biblioteki, czytelnie, szkoły.
(Fot. z archiwum Ofiła Ismajyłowa)
Odbywały się odczyty, dyskusje, spektakle, koncerty. Towarzystwo Rzymsko-Kato- прибывающие в «теплую Сибирь» с конца XVIII
lickie wydawało w języku polskim miesięcznik „Farys”. века и до времен после упадка январского восстаDomyślać się możemy, iż w środowisku bakijskiej polonii ния. Hа протяжении многих лет paзвитием «польżywe były tradycje niepodległościowe, które przynieśli tu скости» на Кавказе занимался Костёл – институт,
przedstawiciele pierwszej fali polskiej emigracji - liczni который самым первым объединил живущих здесь
zesłańcy, przybywający na „ciepły Sybir” od końca XVIII поляков. Построенная в 1894 г. часовня на Биржеwieku aż do czasów po upadku powstania styczniowe- вой площади, где 30 июля 1910 г. крестили маленьgo. Krzewieniem polskości również na Kaukazie przez кую Леокадию, выполняла не только сакральную,
lata zajmował się Kościół - instytucja, która najwcześniej но и общественно-культурную функцию. А после
skupiała zamieszkujących tu Polaków. Nie tylko sakralne, костел Непорочного Зачатия Девы Марии на пеlecz również kulturalno-społeczne funkcje pełniła zbudo- рекрестке улиц Меркуриевской и Каспийской,
wana w 1894 r. kaplica przy placu Birżowym (tu 30 lipca строительство которого, финансировалось главным
1910 r została ochrzczona mała Leokadia), a następnie образом, живущими в Баку польскими нефтяникаkościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Maryi ми завершилось в 1912 г. Этот неоготический храм
Panny na skrzyżowaniu ulic Merkuriewskiej i Kaspijskiej, принадлежал к самым красивым постройкам гороktórego budowę, sfinansowaną głównie przez mieszkają- да. При нем функционировала польская школа и
cych w Baku polskich naftowców, ukończono w 1912 r. библиотека. К сожалению, невозможно предстаTa neogotycka świątynia należała do najpiękniejszych bu- вить внутреннее убранство костела, который вместе
dowli miasta. Przy niej działały polska szkoła i biblioteka. с родителями посещала маленькая Леокадия - он
Niestety, nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie wnętrza был разрушен в 1931-1934 гг. В 1938 г. НКВД был
kościoła, do którego z całą pewnością uczęszczała wraz расстрелян ксёндз Стефан Демуров, настоятель баz rodzicami mała Leokadia: zburzono go w latach 1931- кинского прихода с 1904 г., который в 1910 г. кре1934. W 1938 r. został rozstrzelany przez NKWD ksiądz стил Леокадию. Этот великолепный священник и
Stefan Demurów, proboszcz parafii bakijskiej od 1904 r., peвнocтный aпocтoл польской жизни в годы Перktóry w 1910 r. udzielił chrztu Leokadii. Ten wspania- вой мировой войны и гражданской войны в России
ły kapłan i gorliwy krzewiciel życia polskiego w latach рассказывал своим прихожанам о возрождающейpierwszej wojny światowej i wojny domowej w Rosji ся Польше, coвeтoвaл возвращаться на Родину и
opowiadał swoim parafianom o odradzającej się Polsce, благословлял репатриантов, среди которых в 1919 г.
zachęcał, aby powracali do Kraju i udzielał błogosławień- оказалaсь также ceмья Малуновичeй. Бакинские
stwa repatriantom, wśród których w 1919 r. znaleźli się годы жизни профессор Малунович завершает долtakże państwo Małunowiczowie. Bakijskie lata życia pro- гая, полная приключений дорога в теплушке, леfesor Małunowiczówny zamyka zatem długa, pełna przy- ниво пoлзyщей сквозь широкие степи, в Польшу.
gód podróż w tiepłuszkach, leniwie toczących się przez Кавказский период ее жизни остаётся наименее
rozległe stepy - do Polski. Kaukaski okres jej życia po- изученным. Мы можем только сожалеть об этом,
zostaje najgorzej znany. Możemy jedynie ubolewać nad потому что этот исключительный человек, заслуtym, gdyż ta wyjątkowa, zasłużona dla polskiej kultury женный деятель польской культуры и необычайно
i niezwykle ważna w życiu tysięcy przyjaciół, wycho- важная в жизни тысячи друзей, воспитанников, чиwanków, czytelników osoba zobaczyła słoneczne światło, тателей личность увидела солнечный свет, сделала
stawiała pierwsze kroki, uczyła się mówić, myśleć, czuć первые шаги, научилась говорить, думать и чувwłaśnie w Baku.
ствовать именно в Баку.
|
31
KULTURA
GALA POLSKA
W BAKU
Fotografie: ze strony internetowej
Ambasady RP w Baku
ДЕНЬ ПОЛЬШИ
В БАКУ
В
P
ierwsze w historii Igrzyska Europejskie zorganizowane w Baku w
dniach 13-28 czerwca
2015 r. zainagurowało
wydarzenie pod nazwą „Gala Polska”. Miało ono miejsce w Azerbejdżańskiej Filharmonii Narodowej
im. Muslima Magomajewa. Otworzył je koncert poprowadzony przez
znanego polskiego dyrygenta Macieja Nałęcz-Niesiołowskiego, który
wraz z Azerbejdżańską Państwową
Orkiestrą Symfoniczną im. Uzeira
Hajibeyli towarzyszył światowej
sławy pianiście Krzysztofowi Jabłońskiemu, również Polakowi. W
programie znalazł się koncert fortepianowy f-mol Fryderyka Chopina,
„Krzesany” Wojciecha Kilara oraz
32
|
р а м к а х
проводимых в Баку
первых Европейских
Игр (13-15 июня 2015
г.), в Азербайджанской
государственной филармонии им. Муслима Магомаева состоялся «День Польши». В
программе мероприятия были представлены две выставки, которые демонстрировали
туристический потенциал Польши, современную
польскую
архитектуру, а также
КУЛЬТУРА
здания, построенные польскими зодчими в Баку в конце
XIX - начале XX веках. Никого не оставил равнодушным
концерт известного польского пианиста Кшиштофа
Яблонского, выступившего с
Азербайджанским государственным
симфоническим
оркестром им. Узеира Гаджибейли, под управлением
польского дирижера Марчина Наленч-Нешеловского.
Были исполнены произведения Фредерика Шопена,
Войцеха Килара и Кара Караева. Гости «Дня Польши»
ознакомились с коллекцией
польского дизайнера и попробовали польскую национальную кухню.
utwory Gara Garayewa. Mistrzowska interpretacja muzyki Chopina została przyjęta owacyjnie.
Koncertowi towarzyszyły
wystawy: „Welcome to Poland” prezentująca turystyczne walory Polski oraz druga
poświęcona polskim architektom pracującym w Baku
na przełomie XIX/XX wieku.
Goście mogli także podziwiać kolekcję współczesnej
mody autorstwa młodej polskiej projektantki.
Smakowitym dopełnieniem tego wieczoru były suto
zastawione stoły, na których
królowały specjały naszej
kuchni przygotowane przez
polskich mistrzów sztuki kulinarnej.
Ogromny zaszczyt i radość sprawili organizatorom
licznie przybyli goście. Zaszczycili nas swą obecnością zarówno przedstawiciele władz, jak i świata kultury i nauki,
członkowie korpusu dyplomatycznego, bakijskiej Polonii,
sportowcy oraz wielu azerbejdżańskich przyjaciół Polski.
„Galę Polską” przygotowali wspólnie Polski Komitet
Olimpijski pod przewodnictwem prezesa Andrzeja Kraśnickiego, Fundacja Ludwiga van Beethovena z prezes
Elżbietą Penderecką oraz zespół Ambasady RP w Baku.
«День Польши» был организован посольством
Республики Польша в Азербайджане и Национальным олимпийским комитетом этой страны. В мероприятии приняли участие общественные деятели и деятели культуры Азербайджана, сотрудники
дипломатических миссий, а также представители
польской спортивной делегации на первых Европейских играх в Баку.
|
33
KULTURA
Ałła Mammadowa
STANISŁAW
MONIUSZKO
СТАНИСЛАВ
МОНЮШКО
Tekst:
K
rólem polskiej opery klasycznej trafnie
określany jest wybitny polski kompozytor Stanisław Moniuszko. Skomponował
15 oper, 400 utworów wokalnych, 3 kantaty oparte na tekstach Adama Mickiewicza, wodewile i operetki, 50 utworów na fortepian.
Ponadto tworzył muzykę sakralną.
Moniuszko urodził się w 1819 roku w pobliżu Mińska. Zdobył gruntowne wykształcenie muzyczne w
Warszawie, które następnie udoskonalił w Berlinie,
zajmując się teorią muzyki. Pracował jako kościelny
organista, dyrygent, nauczyciel gry na fortepianie i
kompozycji utworów. Jednym z jego uczniów był znany rosyjski kompozytor Cezar Cui. Po spektakularnym
sukcesie opery „Halka” Moniuszko został mianowany
dyrygentem opery warszawskiej. Od 1858 roku pełnił
funkcję wykładowcy Instytutu Muzycznego w Warszawie. Wykorzystując osiągnięcia swych poprzedników
– Józefa Elsnera i Karola Kurpińskiego, jak również
czerpiąc z bogatej skarbnicy melodii ludowych, Moniuszko tworzył opery charakteryzujące się niezwykle
realistyczną treścią, uwzględniające ludową specyfikę
oraz wyraźnie akcentujące tendencje demokratyczne.
Był patriotą, który poświęcił własne życie i twórczość polskiemu narodowi, jego historii, folklorowi,
życiu codziennemu. Jednym z arcydzieł muzycznych
jest opera „Halka” ukazująca tragedię biednej, wiejskiej dziewczyny oszukanej przez majętnego właściciela ziemskiego. Moniuszko zmarł w 1872 roku w
Warszawie. Twórczość wielkiego kompozytora dobitnie świadczy o pięknie i bogactwie polskiej muzyki,
która rozbrzmiewa w naszych sercach po dzień dzisiejszy.
34
|
К
оролем польской классической оперы по праву называют выдающегося
польского композитора Станислава
Монюшко. Он написал 15 опер, 400
вокальных произведений, 3 кантаты
на тексты А. Мицкевича, водевили и оперетты, 50
пьес для фортепиано, писал и духовную музыку,
являлся мастером романса.
Родился С. Монюшко в 1819 г. близ Минска. Получил блестящее музыкальное образование в Варшаве, а совершенствовался в Берлине по теории
музыки. Работал в костеле органистом, дирижером, давал уроки фортепианной игры и композиции. Среди его учеников был известный русский
композитор Ц. Кюи. После оглушительного успеха его оперы «Галька», С. Монюшко был назначен
дирижером Варшавского оперного театра. С 1858
г. он работал преподавателем Варшавской консерватории (тогда это был музыкальный институт).
С. Монюшко используя достижение своих предшественников – Ю. Эльснера и И. Курпинского,
обратившись к неисчерпаемой сокровищнице народного мелоса, композитор создал оперные произведения, отмеченные реалистичностью содержания, национальной характерностью формы, четко
выраженными демократичными тенденциями.
Польский патриот, он посвятил свою жизнь
и творческую деятельность родному народу, его
истории, фольклору и быту. Один из его шедевров
опера «Галька», где показана трагедия бедной крестьянской девушки, обманутой богатым барином.
В опере ярко представлены сцены народной жизни польского народа. Большую часть своей жизни
композитор провел в Польше, и тема Родины всегда звучала в его произведениях. Умер С. Монюшко
в 1872 г. в Варшаве. Творчество великого композитора свидетельствует о красоте и богатстве польской музыки, которая звучит в наших сердцах.
ТРАДИЦИИ
Polşa zəngin toy adət
ənənələrinə
malik
olan bir ölkədir. Bu
adətlərin
məqsədi
gənc cütlüyə sağlamlıq, bolluq və əbədi
məhəbbət gətirməkdir. Toy mərasiminə
əsrarəngizlik və füsunkarlıq elementləri gətirən bir çox toy
adətləri bu günə qədər qorunub saxlanır.
Fot. Tomasz Kiersnowski
POLŞADA
TOY ƏNƏNƏLƏRİ
СВАДЕБНЫЕ
ТРАДИЦИИ
В ПОЛЬШЕ
MƏTN:
Stanislava Mütəllimova
Nİşan. Bu gözəl adət gənc cütlüklərə və valideynlərinə çoxlu xoş anlar bəxş edir. Mərasimə hər
iki tərəfdən ən yaxın qohumlar dəvət olunur. Gələcək
kürəkən iki dəstə gül ilə gəlir. Biri sevgilisi üçün, o biri
isə sevgilisinin anası üçün. Bayram süfrəsi zamanı qızın
atası gənc cütlüyün bir-birinə qovuşmaq istəyi barədə
qonaqlara xəbər verir, cavanlar isə valideynlərindən
xeyir dua verməyi xahiş edirlər. Valideynlərin xeyir
duasını aldıqdan sonra bir-birlərinə nişan üzüklərini
verməyin təntənəli məqamı gəlir. Başqa Avropa ölkələrdən fərqli olaraq Polşada nişan üzüyü sağ əlin adsız barmağına taxılır. Bu barmağı Polyakca “serdeçnı”
adlandırırlar, bu da öz növbəsində Azərbaycan dilinə
ürək (yəni ürək barmağı) kimi tərcümə olunur. Nişan
valideynlərin bir-biri ilə tanış olmaq və gələcək toy hazırlıqlarını müzakirə etmək üçün mükəmməl bir fürsətdir.
Şüşə sındırma. Toy qabağı gəlinin qapının
qabağında şüşə sındırma adəti də maraqlıdır. Bu adəti
Польша страна с богатыми свадебными
традициями и обычаями. Цель этих
обрядов – принести
здоровье, богатство
и вечную любовь
молодой паре. По
сей день хранится
множество обрядов,
которые придают
свадебной церемонии элементы таинственности и волшебства.
Обручение. Эта красивая традиция доставляет немало приятных минут молодой паре и их родителям. На
торжество приглашают самых близких родственников с
обеих сторон. Будущий зять приходит с двумя букетами
цветов - для мамы невесты и для своей избранницы. Во
время праздничного обеда отец девушки торжественно
информирует всех гостей о планах молодой пары связать
свои судьбы, а молодые просят родительского благословения на их брачный союз. После получения согласия
родителей наступает торжественный момент обмена
обручальными кольцами. В отличие от других европейских стран обручальное кольцо в Польше следует носить
на безымянном пальце правой руки. Этот палец очень
символично называется «сердечный». Обручение является прекрасной возможностью для взаимного знакомства
родителей обеих семей и обсуждения приготовлений к
предстоящей свадьбе.
Битье стекла. Интересен обычай разбивать накануне свадьбы под дверью невесты стекло. Гости со стороАзербайджанскАЯ ПолониЯ №1
|
35
ƏNƏNƏLƏR
ны жениха приезжают вечером накануне свадьбы, чтобы
совершить этот обряд. Утром невеста должна осколки собрать и выбросить. Считается, что этот обряд оберегает
от злых духов.
Девичник. Накануне свадьбы бывает традиционный девичник. Невеста проводит время со своими
подругами, прощаясь с ними. Гуляние иногда продолжается до рассвета.
Свадебное платье. Свадебный наряд финансирует жених. Наряд невесты должен содержать
Fot. Jarosław Budzyński
yerinə yetirmək üçün oğlan evi toy ərəfəsində axşamüstü
gəlirlər. Səhər isə gəlin qırıntıları yığıb atmalıdır.
Deyilənə görə bu pis ruhlardan qoruyur.
Qız məclİsİ. Toy qabağı qız məclisi keçirilir.
Gəlin rəfiqələrlə vaxt keçirərək onlarla vidalaşır. Qonaqlıq bəzən sübhə qədər davam edir.
Toy paltarı. Toy paltarının alınmasının
qayğısına bəy qalır. Gəlin paltarında bir neçə vacib elementlər olmalıdır: ağ rəng – paklığın rəmzi; mavi rəng
– adaxlının sadiq olacağına zəmanət kimi; kimdənsə
götürülmüş bir əşya – bəy ailəsinin rəğbət zəmanəti kimi;
köhnə əşya – gənc cütlük dostların və yaxınların köməyinə
güvənə bilsinlər deyə; təzə əşya – firavanlıq rəmzi kimi.
Polyak ənənələrinə görə gəlin paltarının tikişlərində qənd
kürəciklərinin və çörək qırıntılarının, bəyin ciblərində isə
xırda qəpiklərin olması şirin və tox həyatın təminatçısıdır.
Gəlİnlə görüş. Ənənəyə görə bəy, drujba
(subay qardaşlar və dostlar), onun yaxınları və bütün qonaqlar gəlin evinə gəlirlər. Gəlin bəyi öz subay bacıları və
rəfiqələri (druxna) ilə gözləyir. Orkestr musiqi sədaları
gəlini adaxlısı ilə görüşə çıxmağa dəvət edir. Bəy gəlinə
toy gül dəstəsi təqdim edir. Subaylar cütlüklərə duraraq
drujina əmələ gətirirlər. Şahidlər drujınanın böyükləri
olurlar.
Xeyİr-dua. Sonra isə ənənəyə görə gəlin evində gənc cütlüyə xeyir-dua verilir. Gənc cütlüyün va-
36
|
Fot. Tomasz Kaczor
несколько важных элементов, а именно: белое – символ чистоты; голубое – гарантия верности избранника; заимствованное – гарантия расположения семьи
мужа; старое – чтобы молодые могли рассчитывать
на помощь друзей и близких; новое - символ достатка. Польские традиции говорят, что наличие в швах
платья невесты кристаллика сахара и хлебной крошки, а в кармане жениха мелких монет обеспечат сладкую, сытую жизнь.
Встреча с невестой. Согласно традиции жених, неженатые братья и друзья, которые называются
дружбами, его родные и гости прибывают к дому невесты. Невеста же, ожидает жениха в компании своих незамужних сестер и подруг, которые называются
- друхнами. Оркестр музыкой приглашает невесту
выйти на встречу к своему избраннику. Жених вручает невесте свадебный букет. Незамужняя молодежь
составляет пары, называемые дружиной. Свидетели
являются старшими в этой дружине.
Благословление. Затем в доме невесты наступает традиционное благословление молодых.
Родители жениха и невесты, а также старшие члены
семьи благословляют молодую пару, крестят и окропляют святой водой. После окончания обряда молодая пара, вместе с родителями, гостями и свидетелями отправляется в костел.
ТРАДИЦИИ
lideynləri və ailələrin böyükləri öz xeyir-dualarını
verərək onlara xaç vurub, müqəddəs su çiləyirlər.
Mərasimin sonunda isə gənc cütlük, valideynlər, şahidlər və bütün qonaqlarla birgə kostyola (kilsəyə) yollanırlar.
Yolkəsmə. Kostyol yolunda gənc cütlüyün
dostları yolu kəsirlər (Polşada buna “toy darvazası”
deyirlər), yalnız şirinlik veriləndən sonra yolu davam
etməyə mümkün olur. Bu, yolda bir neçə dəfə təkrar
oluna bilər.
Fot. Wojciech Radwański
Kəbİnkəsmə. Ümumiyyətlə Polşa katolik ölkədir və adətlər təsiri burda güclüdür. Çox vaxt yalnız
kəbin kəsirlər və bütün lazımi sənədlər kostyolda tərtib
olunub ZAQS-a təqdim edilir. Kəbin mərasiminə hazır
olunmuş kostyol ağ lent və güllərlə bəzədilərək çox dəbdəbəli görsənir. Gənc cütlük bir-birinə sadiqlik və sevgi
andı verir. Mərasimin sonunda isə gənc cütlük əl-ələ tutaraq kostyolu tərk edərək qonaqlara mərasimdə iştirak
etdiklərinə görə təşəkkür edirlər.
Təbrİklər. Gənc cütlüyü qonaqlar qarşılayır.
İlk növbədə gənc cütlük bir-birini, sonra şahidlər, daha
sonra isə valideynlər və nəhayət yerdə qalan qonaqlar
təbrik edirlər. Hər kəs öz təbrik və arzularını deyir gül
-çiçək hədiyyə edirlər. Yeri gəlmişkən günəbaxan güllər
hədiyyə etmək çox populyardır, çünki o günəşli və xoşbəxt həyat rəmzidir. Xoşbəxtlik əlaməti olaraq gənc
ailənin üzərinə düyü yaxud xırda qəpiklər və ya həyat
yoldaşlarının çiçəklənmə rəmzi olan gül ləçəkləri atırlar.
Gənc ailə xırda qəpikləri toplayır. Deyilənə görə kim çox
toplasa onun sözü ailədə keçəcək. Bu evlilik həyatında ilk
sınaqdır. Sonra gənc cütlük toya yollanır. Qədim polyak
ənənəyə görə valideynlər onları duz çörəklə qarşılayır.
Toyu adətən təmtəraq və dəbdəbə ilə bir neçə gün qeyd
edirlər. Hətta ən sadə toy belə səhərə kimi davam edir.
Toyun keçirilmə adətə və süfrəsi haqqında isə jurnalın
növbəti buraxılışında sizə ətraflı məlumat verəcəyik.
Ворота. По дороге в костел друзья молодой
пары блокируют путь (в Польше это называется «свадебные ворота»), продолжить путь можно,
только если откупится сладостями. По дороге такие
препятствия могут быть организованы несколько
раз.
Венчание. Польша в целом католическая страна и традиции тут имеют сильное влияние. В большинстве случаев происходит только венчание, все
необходимые бумаги заполняются в костеле и пере-
Fot. Tomasz Kaczor
даются в ЗАГС. Приготовленный к венчанию костел
выглядит по-особому нарядно – украшен белыми
лентами и цветами. Молодожены дают клятву друг
другу, обещая любовь и верность, а по окончании
церемонии молодая пара рука об руку покидает
костел и благодарит своих гостей за присутствие на
церемонии.
Поздравления. Молодую пару встречают гости. В первую очередь пожелания друг другу должны сказать молодожены, затем свидетели, родители
и остальные гости. Все говорят свои поздравления,
дарят цветы. Кстати очень популярно дарить цветок
подсолнуха, он символизирует солнечную и счастливую жизнь. На счастье новобрачных осыпают рисом
или мелкими монетами, или же лепестками цветов,
что символизирует процветание супругов. Сбор молодой парой мелких монет является первым «испытанием» в браке. Кто соберет больше, тот и будет
править в доме. После молодая пара отправляется
праздновать свадьбу. По старому польскому обычаю
молодоженов встречают родители с хлебом и солью.
Свадьбу празднуют обычно несколько дней, отмечают пышно и торжественно. Даже самая скромная
свадьба обязательно бывает до утра. О традициях
празднования свадьбы и о свадебных угощениях мы
расскажем вам в следующем выпуске журнала.
|
37
HISTORIA
HISTORIA POWSTANIA
POLSKIEJ DIASPORY
W AZERBEJDŻANIE
(Z archiwum Ofiła Ismajyłowa)
ИСТОРИЯ СТАНОВЛЕНИЯ
ПОЛЬСКОЙ ДИАСПОРЫ
АЗЕРБАЙДЖАНА
POLACY W AZERBEJDŻANIE
Polacy w Azerbejdżanie pojawili się tuż po pierwszym
rozbiorze Polski (1772 rok). W tym czasie Rosja prowadziła na Kaukazie agresywną wojnę, zsyłając w charakterze
rekrutów na te tereny młodych mężczyzn ze wszystkich
okupowanych przezeń terytoriów (przede wszystkim z
Polski). Kaukaski korpus carskiej Rosji uzupełniano również o deportowanych Polaków – uczestników narodowo-
38
|
ПОЛЯКИ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ
Поляки в Азербайджане появились уже после I
раздела Польши (1772 г.). В это время Россия вела
захватническую войну на Кавказе, и в качестве вынужденных рекрутов сюда привлекались молодые
мужчины из всех оккупированных территорий
(больше всего из Польши). Кавказский корпус
России пополнялся также ссыльными поляками –
ИСТОРИЯ
wyzwoleńczych powstań. W 1795 roku na Kaukaz zostali
zesłani uczestnicy powstania kościuszkowskiego. W roku
1813 grupa polskich więźniów w liczbie 10-12 tys. została
zesłana do Azerbejdżanu. Byli to polscy żołnierze korpusu
pod dowództwem marszałka Francji, księcia Józefa Poniatowskiego, który wchodził w skład pokonanej armii napoleońskiej. W 1823 roku na Kaukazie pojawili się pierwsi
zesłańcy polityczni. Następne grupy represjonowanych
Polaków deportowano na Kaukaz po rozbiciu powstań: listopadowego (1830-31) oraz styczniowego (1863). Polaków
zsyłano na Kaukaz i Zakaukazie aż do końca XIX wieku. Do
początku XX wieku na Zakaukazie przesiedlono łącznie 17
264 ludzi. Ostatnim zesłanym do Azerbejdżanu Polakiem,
którego udało się zidentyfikować, był Edward Strumpf. W
1900 roku w Warszawie ukazała się książka jego autorstwa
pt. „Obrazy Kaukazu: kartki z podróży (z ilustracyami)”.
Niektórzy zesłani Polacy byli zupełnie pozbawieni wolności i przetrzymywani w aresztach w takich miejscach jak
Twierdza Zakatalska czy wyspa Nargin. Wielu Polaków
przybywało do Azerbejdżanu, ażeby odbyć służbę; wśród
nich byli podróżnicy – przyrodnicy badający faunę i florę
Kaukazu oraz geolodzy. Od połowy XIX wieku na Półwyspie Abszerońskim intensywnie zaczął się rozwijać przemysł naftowy. To z kolei stworzyło warunki do powstania
nowych i rozwoju tradycyjnych gałęzi przemysłu. Baku
błyskawicznie rozrosło się i przekształciło w międzynarodowe miasto. W poszukiwaniu zatrudnienia i lepszych
zarobków napływali tutaj pracownicy z całego Imperium
Rosyjskiego. Szczególnie pożądani byli inżynierowie, lekarze, nauczyciele, prawnicy, architekci… Przybywająca
do Baku polska inteligencja brała czynny udział w życiu
miasta. Dla Polaków Azerbejdżan stał się drugą ojczyzną,
wielu z nich znalazło tutaj ostatnie schronienie. Również
i dziś nie ma przesady w stwierdzeniu, iż wnieśli nieoceniony wkład w rozwój Azerbejdżanu, a w szczególności
Baku. W 1889 roku tylko w kancelarii bakijskiego guber-
участниками национально – освободительных восстаний. В 1795 г. на Кавказ были сосланы участники
восстания Костюшко. В 1813 г. партия пленных поляков в количестве 10-12 тысяч человек была пригнана в Азербайджан. Это были поляки из корпуса
маршала Франции князя Юзефа Понятовского,
разбитой армии Наполеона. В 1823 г. на Кавказе
появились первые политические ссыльные. Следующая партия репрессированных поляков была сослана на Кавказ после восстаний 1830 -1831 и 1863 гг.
Поляки ссылались на Кавказ и в Закавказье вплоть
до конца XIX века. К началу XX в. в Закавказье было
переселено 17 264 человек. Последним сосланным в
Азербайджан поляком, которого пока удалось выявить, был Эдвард Струмп. В 1900 г. в Варшаве была
издана его книга «Картины Кавказа». Некоторые
ссыльные поляки были полностью лишены свободы и содержались под арестом в таких местах как
Загатальская крепость и остров Наргин. Многие поляки прибывают в Азербайджан по долгу службы,
среди них были путешественники - натуралисты,
которые изучали флору и фауну Кавказа и геологи. С середины XIX в. на Абшеронском полуострове
стала интенсивно развиваться нефтяная промышленность. Это, в свою очередь, создало условия для
появления новых и развития традиционных видов
промышленности. Баку бурно разрастается и превращается в интернациональный город. В поисках
работы и большего заработка сюда хлынул поток
рабочих со всей Российской Империи. Востребованными становятся инженеры, врачи, учителя, юристы, архитекторы… Прибывающая в Баку
польская интеллигенция, принимает самое активно участие в жизни города. Для поляков Азербайджан стал второй Родиной, многие из них нашли
здесь последний приют. И сегодня, без преувеличеАзербайджанскАЯ ПолониЯ №1
|
39
HISTORIA
ния можно сказать, что поляки внесли свой неоценимый вклад в развитие
Азербайджана и, прежде всего Баку. В
1889 г. только в канцелярии бакинского губернатора работало 10 поляков.
В 1879-1894 гг. обязанность городского
главы исполнял поляк Станислав Иванович Деспот-Зенович. Бурный рост
населения Баку во второй половине
XIX в. привел к возникновению новых
городских районов, строительному
буму, развитию архитектуры. Именно в этот период раскрывается талант
плеяды польских архитекторов И.
Гославского, К. Скуревича, И. Плошко, Е. Скибинского и других. В нефтя(Z archiwum Ofiła Ismajyłowa)
ную промышленность Азербайджана
natora zatrudnionych było 10 Polaków.
большой вклад внесли польские инW latach 1879-1894 funkcję burmistrza
женеры В. Згленицкий и П. Потоцsprawował Polak Stanisław Iwanowicz
кий. Зглиницкий являлся пионером
Despot-Zenowicz. Gwałtowny rozrost
разработки морской нефтедобычи, а
populacji Baku w drugiej połowie XIX
Потоцкий первый в мире осуществил
wieku doprowadził do powstania noэту идею, добыв нефть со дна Каспийwych dzielnic, boomu budowlanego,
ского моря. В 1897 г. из 2 193 поляков,
rozwoju architektury. To właśnie w tym
проживавших в Азербайджане - 519
okresie ujawnił się talent plejady polродились здесь. В конце XIX в., по чисskich architektów – Józefa Gosławskieлу родившихся детей в Азербайджане
(Z archiwum
go, Kazimierza Skórewicza, Józefa Płoсреди некоренного населения, поляки
Ofiła
Ismajyłowa)
szko, Eugeniusza Skibińskiego i innych.
занимали второе место после русских.
W rozwój przemysłu naftowego Azerbejdżanu olbrzymi Они были самой образованной нацией. В 1913 г.
wkład wnieśli polscy inżynierowie – Witold Zglenicki i служащие среди поляков Баку составляли 52,2%.
Paweł Potocki. Zglenicki uznawany jest za pioniera w dziedzinie wydobywania ropy naftowej ze złóż morskich, zaś
ПОЛЬСКИЕ ОРГАНИЗАЦИИ
Potocki jako pierwszy człowiek na świecie zmaterializował
В БАКУ ДО 1920 ГОДА
jego koncepcję i rozpoczął wydobycie surowca z dna MoЖивя вдали от Родины, поляки объединялись
rza Kaspijskiego. W 1897 roku 519 spośród 2 193 Polaków и поддерживали друг друга. Бакинские поляки (в
mieszkających w Azerbejdżanie urodziło się tutaj. Pod ko- конце XIX века) группировались вокруг самого боniec XIX wieku Polacy zajmowali drugie miejsce (po Rosja- гатого предпринимателя - нефтепромышленника
nach) w statystykach uwzględniających liczbę urodzonych поляка С. Рыльского. В 1903 г. поляки учредили
wśród nierodzimej ludności Azerbejdżanu dzieci. Byli naj- «Римско-Католическое Благотворительное Общеlepiej wykształconą nacją. W 1913 roku 52,2% bakijskich ство», при котором открылась библиотека и шкоPolaków pracowało w urzędach państwowych.
ла. 17 августа 1909 г. зарегистрировалось общество
«Польский дом в г. Баку», целью которого было
POLSKIE ORGANIZACJE
культурное развитие польского населения. При обW BAKU DO 1920 ROKU
ществе стала функционировать еще одна польская
Żyjąc z dala od Ojczyzny, Polacy jednoczyli się i wza- школа. В начале Первой Мировой Войны был созjemnie wspierali. Bakijscy Polacy (w końcu XIX wieku) дан «Польский комитет города Баку по организаskupili się wokół najbogatszego przedsiębiorcy – polskiego ции помощи разоренному войной населению царnafciarza Stefana Rylskiego. W 1903 roku utworzono z ich ства Польского». Это было связано с появлением
inicjatywy „Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczyn- в Баку волны польских беженцев. К 1917 г. в Баку
ności”, przy którym funkcjonowały biblioteka i szkoła. было зарегистрировано 239 беженцев поляков.
17 sierpnia 1909 roku zarejestrowana została organizacja Кроме указанных польских организаций действоpod nazwą „Dom Polski w Baku”, której celem był rozwój вали также общества «Просвещения» и «Открытый
kulturalny polskiej ludności. Pod egidą organizacji za- дом». Все польские организации были объедине-
40
|
ИСТОРИЯ
Polska Diaspora w Azerbejdżanie. Dzień Niepodległości
częła działać kolejna polska szkoła. Na początku I wojny
światowej został utworzony w Baku „Polski komitet ds.
organizacji pomocy dla poszkodowanej przez wojnę ludności Królestwa Kongresowego”. Powodem utworzenia
wspomnianej organizacji było pojawienie się w Baku fali
polskich uchodźców. Do 1917 roku zarejestrowano w Baku
łącznie 239 polskich uchodźców. Oprócz wymienionych
wyżej polskich organizacji działały takie wspólnoty jak:
„Oświecenie” oraz „Otwarty Dom”. Wszystkie polskie organizacje były zjednoczone w „Radzie Polskich Organizacji
miasta Baku”. Należy również podkreślić, iż czynnikiem
jednoczącym Polaków była wiara. W miejscach dyslokacji
polskich pułków na Kaukazie budowano kaplice. W latach
1909-1912 dzięki staraniom polskiej diaspory wybudowany został w Baku katolicki kościół. Mieszkańcy Baku powszechnie nazywali świątynię „Polskim Kościołem”. Niestety, w pierwszej połowie lat 30. XX wieku kościół został
zburzony przez komunistów. Inny wybudowany przez
Polaków kościół katolicki w mieście Gusar przetrwał. Również i ten budynek określany jest przez miejscową ludność
mianem „Polskiego Kościoła”. Wraz z nastaniem władzy
radzieckiej w Azerbejdżanie wielu Polaków opuściło kraj i
powróciło do historycznej Ojczyzny. Działalność polskich
organizacji (jak zresztą wszystkich stowarzyszeń narodowych) została zakazana. Rozpoczęły się prześladowania, w
tym również Polaków. Wiele osób polskiego pochodzenia
zmuszonych było ukrywać swoją narodowość.
CZASY WSPÓŁCZESNE
Po odzyskaniu przez Azerbejdżan niepodległości pojawiła się możliwość odbudowania i zjednoczenia wspólnoty
polskiej na ziemi azerbejdżańskiej. Według spisu ludności z
początku lat 90. w Azerbejdżanie zamieszkiwało 900 Polaków. W pierwszych latach XXI w. udało się zebrać 16-osobową grupę, która zapoczątkowała działalność wspólnoty.
Organizowano kursy języka polskiego, razem obchodzono wigilię. Równocześnie podjęto starania prowadzące do
uzyskania statusu oficjalnie działającego stowarzyszenia.
24 kwietnia 2003 r. Wspólnota Polska „Polonia-Azerbej-
ны в «Совет Польских Организаций города Баку».
Следует отметить, что поляков также объединяла
католическая вера. В местах дислокации польских
полков на Кавказе строились часовни. В 1909-1912
гг. В Баку, благодаря польской диаспоре была построена католическая церковь. Бакинцы именовали ее Польским Костелом. К сожалению, в первой
половине 30-х годов XX столетия, церковь была разрушена коммунистическим режимом. Здание другой католической церкви, построенное поляками
в городе Гусар – сохранилось. Это здание и сегодня известно среди местного населения, как «Польский Костел». С установлением Советской власти в
Азербайджане, многие поляки покинули страну и
вернулись на историческую Родину. Деятельность
польских организаций (а также иных национальных объединений) была запрещена. Начались репрессии, в том числе против поляков. Многие лица
польского происхождения вынуждены были скрывать свою национальность.
СОВРЕМЕННОЕ ВРЕМЯ
После обретения Азербайджаном независимости у поляков появилась возможность объединения
и создания на азербайджанской земле польской
диаспоры. Согласно переписи населения вначале
1990-х в Азербайджане проживало 900 поляков. В
первые годы XXI в. удалось собрать группу поляков
из 16 человек, которая положила начало деятельности польской Общины. Организованы были курсы
польского языка, совместное празднование Сочельника. Одновременно приложены были старания
по получению статуса официально действующей
организации. 24 апреля 2003 г. польская Община
«Полония-Азербайджан» получила правовую основу своего существования - регистрацию в Министерстве Юстиции.
Прошло более 80 лет прежде чем поляки получили возможность открыто говорить о своих
|
41
HISTORIA
dżan” zdobyła prawne podstawy swego istnienia poprzez
rejestrację w Ministerstwie Sprawiedliwości.
Tym samym po upływie przeszło 80 lat Polacy w Azerbejdżanie ponownie uzyskali możliwość otwartego manifestowania swoich korzeni, swojej narodowości i przywiązania do kraju przodków. Przejawia się to na różne sposoby i
w wielu bardzo interesujących formach. Do tradycji należy
kultywowanie polskich świąt Bożego Narodzenia i Wielkiej Nocy oraz obchodzenie uroczyście Święta Konstytucji
3 Maja, Dnia Polonii i Dnia Flagi. Organizowane są także
koncerty, konkursy wiedzy o Polsce, kursy języka polskiego, pokazy polskich filmów. Co roku grupa dzieci i młodzieży odwiedza Polskę w ramach wyjazdów kolonijnych.
Dla bakijskich Polaków równie ważna jak teraźniejszość i
przyszłość jest przeszłość. Stąd ogromna dbałość o ślady
dawnych wydarzeń, poszukiwanie świadków i dokumentów z dawnych lat, utrwalanie minionego czasu, podtrzy-
корнях, о своей национальности и привязанности
к стране своих предков. Это проявляется разными
способами и в интересной форме. К традициям
относится культивирование польских праздников
Рождества, Пасхи, торжественное празднование
Дня Конституции 3 Мая, Дня Полонии и Дня Флага. Организовываются концерты, конкурсы знаний
о Польше, курсы польского языка, демонстрация
польских фильмов. Каждый год группа детей и молодежи отдыхает в летних лагерях отдыха в Польше. Для бакинских поляков важно не только настоящее и будущее, но и прошлое. Отсюда огромная
забота о следах давних событий, поиск свидетелей
и документов тех лет, рассказ о прошлом, память
о людях, оставивших неизгладимый след своего таланта и труда, результат которого виден и сегодня
во многих местах Баку.
Polska Diaspora w Azerbejdżanie, 2015
mywanie pamięci o ludziach, którzy pozostawili niezatarte
ślady swego talentu i pracy widoczne do dzisiaj w wielu
miejscach Baku.
Wzruszającą inicjatywą jest opieka nad zapomnianymi
lub opuszczonymi polskimi grobami. Ich uporządkowania
i renowacji podjęli się członkowie bardzo aktywnie działającego od 2012 r. Centrum Kultury Polskiej „Polonia”.
Najnowszym projektem Centrum jest wydanie pisma oferującego szeroki wachlarz tematów – od historii poprzez
aktualności kulturalno-polityczne na sporcie i ciekawostkach skończywszy. Pomysłodawcy pragną przypominać
dawne dzieje ojczyzny ich przodków, ale także informować o wydarzeniach współczesnych, o zmianach i rozwoju
dzisiejszej Polski. Dwujęzyczna edycja pisma umożliwia
dotarcie do szerokiego kręgu odbiorców – tych z polskimi
korzeniami i tych, którzy czują się przyjaciółmi Polski.
42
|
Очень трогательна инициатива заботы о забытых или оставленных польских могилах. Их реставрацией и приведением в порядок занялись члены
Центра Польской Культуры «Полония», очень активно ведущего свою деятельность с 2012 года. Самым новым проектом Центра является издание
журнала, охватывающего широкий спектр тем –
от истории до новостей культуры и политики, заканчивая спортом и разделом - коротко обо всем.
Авторы идеи хотят напомнить историю отчизны
их предков, как и информировать о современных
событиях, о переменах и развитии сегодняшней
Польши. Двуязычное издание журнала дает возможность доступа к широкому кругу читателей –
тех с польскими корнями и тех, которые чувствуют
себя друзьями Польши.
ИСТОРИЯ
Fot. Marek Zakrzewski
15 SIERPNIA -
Tekst: Zbigniew Wasielewski,
Attache Obrony, Wojskowy,
Morski i Lotniczy
ŚWIĘTO WOJSKA POLSKIEGO
15 АВГУСТА –
ПРАЗДНИК ВОЙСКА ПОЛЬСКОГО
G
dy 11 listopada 1918 roku Polska po
123 latach zaborów odzyskiwała swoją niepodległość, tylko niewielu rodaków mogło przypuszczać, że groźba
utraty państwowości wkrótce ponownie zawiśnie nad naszą Ojczyzną.
Niepodległa Rzeczpospolita stała się główną przeszkodą w ekspansji rewolucji bolszewickiej na kolejne
kraje europejskie. Rozpoczęta z tego powodu wojna
polsko-sowiecka (1919-1921) początkowo toczyła się z
dala od centrum kraju, jednak od połowy 1920 roku, w
wyniku ofensywy bolszewickiej, front walk systematycznie zbliżał się do Warszawy. W dniach 10-12 sierp-
К
огда 11 ноября 1918 года Польша после 123 лет разделов получала независимость, только некоторые соотечественники могли допускать, что угроза
потери государственности скоро вновь
повиснет над нашей Родиной.
Независимая Речь Посполитая стала главной
преградой в экспансии большевицкой революции
на очередные европейские страны. Начатая по этой
причине польско-советская война (1919-1921) в начале была вдали от центра страны, однако с середины
1920 года, в результате большевицкого наступления,
поле боя систематически приближалось к Варшаве.
|
43
HISTORIA
Józef Piłsudski (w centrum)
http://kliper25712.flog.pl/wpis/5397454/
nia sowieckie oddziały zajęły szereg miejscowości podwarszawskich przygotowując się do ataku na stolicę.
Bitwa warszawska, rozegrana w dniach 13-25 sierpnia
1920 roku okazała się przełomowym momentem wojny. Po załamaniu się frontalnego ataku na Warszawę
wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego pod dowództwem M. Tuchaczewskiego w dniach 16-21 sierpnia
udany atak na pozycje 15 i 3 armii bolszewickiej nad
Wkrą przeprowadziła 5 armia generała Władysława
Sikorskiego. 16 sierpnia znad rzeki Wieprz uderzyła
grupa manewrowa w składzie pięciu dywizji piechoty
i brygady kawalerii dowodzona osobiście przez Józefa
Piłsudskiego.
Grupa manewrowa przerwała front rosyjski pod
Kockiem i wyszła na tyły wojsk Tuchaczewskiego.
Atakowane od południa i zachodu oddziały sowieckie zostały zmuszone do przekroczenia granicy pruskiej, część wojsk w panice wycofała się na wschód.
Bolszewicy ponieśli także klęskę na południu Polski.
Po bitwach pod Komarowem i Hrubieszowem, zakończonych rozbiciem armii konnej S. Budionnego, nastąpił zmasowany odwrót wojsk sowieckich. Do połowy
października Wojsko Polskie wyszło na linię: Tarnopol, Dubno, Mińsk, Dryssa. 12 października 1920 roku,
podpisano układ o zawieszeniu broni, a działania wojenne ostatecznie ustały kilka dni później. Traktat pokojowy w Rydze, kończący wojnę i ustalający wschodnią granicę Polski podpisano 18 marca 1921 roku.
44
|
10-12 августа советские подразделения, готовясь к
атаке на столицу, заняли ряд местностей под Варшавой. Варшавская битва, разыгравшаяся 13-25 августа
1920 года, оказалась переломным моментом войны.
16-21 августа фронтальная атака войск советского Западного фронта на Варшаву, под предводительством
М.Тухачевского, была отбита. Удачную атаку на позиции большевицкой армии 15 и 3 под Вкрой, провела
5 армия генерала Владислава Сикорского. 16 августа
от реки Вепш, ударила маневренная группа в составе
пяти пехотных дивизий и кавалерийской бригады,
под личным командованием Юзефа Пилсудского.
Маневренная группа прорвала российский
фронт под Коцком и вышла в тылы войск Тухачевского. Атакованные с юга и запада советские подразделения были вынуждены перейти прусскую
границу, часть войск в панике отступила на восток.
Большевики потерпели также поражение на юге
Польши. После битв под Комаровым и Хрубешовым, завершившихся разгромом конной армии С.
Буденного, наступило массированное отступление
советских войск. В начале октября Войско Польское
вышло на линию: Тарнополь, Дубно, Минск, Дрисса. 12 октября 1920 подписан указ о сложении оружия, а военные действия окончательно остановлены
несколько дней позже. Мирный договор в Риге, завершающий войну и устанавливающий восточную
границу Польши, был подписан 18 марта 1921 года.
ИСТОРИЯ
4 sierpnia 1923 roku rozkazem nr 126 Ministra
Spraw Wojskowych gen. broni Stanisława Szeptyckiego, w rocznicę bitwy warszawskiej ustanowiono Święto Żołnierza Polskiego. W rozkazie napisano m.in.:
„W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwałę
oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest
żołnierz. W rocznicę wiekopomnego rozgromienia nawały bolszewickiej pod Warszawą święci się pamięć
poległych w walkach z wiekowym wrogiem o całość i
niepodległość Polski.”
Ustawą Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 30 lipca 1992
roku przywrócono obchody Święta Wojska Polskiego
w dniu 15 sierpnia. Co roku tego dnia centralne uroczystości z okazji święta odbywają się przed Grobem
Nieznanego Żołnierza w Warszawie oraz we wszystkich garnizonach i jednostkach wojskowych naszego
kraju.
Święto Wojska Polskiego jest obchodzone przede
wszystkim jako hołd pamięci dla czynu zbrojnego
bohaterów tamtych lat: wojskowego geniuszu Józefa
Piłsudskiego i ówczesnych dowódców sił zbrojnych,
bohaterskich czynów na polu walki księdza Ignacego Skorupki i rotmistrza Kornela Krzeczunowicza, a
przede wszystkim tysięcy ochotników, którzy oddali
swoje młode życie w obronie dopiero co odrodzonej
Niepodległej Rzeczypospolitej.
4 августа 1923 года приказом №126 Министра
военных дел генерала оружия Станислава Шептицкого в годовщину варшавской битвы установлен
Праздник Польского Солдата. В приказе написано:
«В этот день армия и общество чтят славу польского оружия, олицетворением и проявлением
которого является солдат. В годовщину достопамятного разгрома большевистского нашествия под
Варшавой почитается память павших в борьбе с
вековым врагом за целостность и независимость
Польши.»
Решением Сейма Речи Посполитой от 30 июля
1992 года возвращено празднование Дня Войска
Польского 15 августа. Каждый год в этот день главные торжества по случаю праздника проходят перед Могилой Неизвестного Солдата в Варшаве и во
всех гарнизонах и военных частях нашей страны.
День Войска Польского празднуется, прежде
всего, как дань памяти героям военных действий
тех лет: военному гению Юзефу Пилсудскому и тогдашним предводителям военных сил, героическим
действиям на поле битвы ксендза Игнация Скорупки и ротмистра Корнеля Кшечуновича, а, прежде
всего, тысячам добровольцев, отдавшим свою молодую жизнь в защиту возродившейся Независимой
Речи Посполитой.
Historia Bitwy pod Radzyminem w 1920 roku. Ksiądz Ignacy
Skorupka, кadr z filmu J. Hoffmana «Bitwa Warszawska 1920»
|
45
REPORTAŻ Z POLSKI
PRZEMYŚL
ПШЕМЫСЛЬ
Tekst: Piotr Bryliński
Wykorzystane w tekście zdjęcia
pochodzą ze strony internetowej
http://visit.przemysl.pl/
P
rzemyśl jest jednym z najstarszych i zarazem najpiękniejszych miast Polski. Na
przestrzeni wieków leżące u podnóża Karpat miasto było świadkiem wielu częstokroć burzliwych wydarzeń, które wpisując
się w złożoną historię Rzeczypospolitej, ukształtowały jego współczesne oblicze. Równie duży wpływ na
dzieje miasta wywarli zamieszkujący je przedstawiciele różnych narodowości, grup etnicznych oraz wyznań. I choć w wyniku dziejowej zawieruchy wielu z
dawnych mieszkańców bezpowrotnie zniknęło, ślad
po ich egzystencji zauważalny pozostaje po dziś dzień
w przestrzeni miejskiej. Wszystko to sprawiło, że Przemyśl jest na swój sposób miastem wyjątkowym, w którym nie tylko panuje specyficzny klimat kształtowanej
przez stulecia przez jego mieszkańców różnorodności,
ale również dominuje bogactwo rozmaitych pozostałości z poszczególnych epok w historii miasta.
RYS HISTORYCZNY
Według zapisów kronikarza Jana Długosza Przemyśl został założony w VII wieku przez przywódcę
plemienia Lędzian Przemysława. Jedna z legend podaje, że podczas łowów książę upolował niedźwiedzia,
a w miejscu tym postanowił wznieść warowny gród,
który został nazwany na jego cześć. Niedźwiedź zaś
stał się późniejszym herbem Przemyśla.
Pierwsza historyczna wzmianka o Przemyślu datowana jest na rok 981 i pochodzi z kroniki Nestora.
Wówczas przemyski gród został podbity przez księcia kijowskiego Włodzimierza. W 1018 roku miasto
powróciło w granice państwa polskiego wraz z Gro-
46
|
П
шемысль является одним из старейших и самых красивых городов Польши. Расположенный у подножия
Карпат город на протяжении веков
неоднократно был свидетелем многих бурных событий, которые были частью сложной истории Речи Посполитой и сформировали
его современный вид. Также большое влияние на
историю Пшемысля оказали его жители – представители разных национальностей, этнических групп
и религий. И хотя в результате исторического потрясения многие из бывших жителей безвозвратно
ушли, след их существования по сей день остается
заметным в городском пространстве. Именно поэтому Пшемысль является уникальным городом, в
котором существует не только специфический климат, в течение многих столетий сформированного
его жителями разнообразия, но также доминирует
богатство различных эпох истории города.
ИСТОРИЧЕСКИЙ ОБЗОР
Согласно записям летописца Яна Длугоша,
Пшемысль был основан в VII в. лидером племени
Ляхов Пшемыслaвoм. Одна из легенд гласит, что
во время охоты князь убил медведя, и в том месте
решил построить укрепленный град, который был
назван в его честь. Медведь позже стал гербом Пшемыcля.
Первое историческое упоминание о Пшемысле
датируется 981 г. в летописи Нестора. Тогда пшемыcкий град был завоеван киевским князем Владимирoм. В 1018 г. город был возвращен герцогом, а
РЕПОРТАЖ ИЗ ПОЛЬШИ
Stare miasto
dami Czerwieńskimi za sprawą księcia, a późniejszego pierwszego króla Polski, Bolesława Chrobrego. W
latach kolejnych miasto było wielokrotnie najeżdżane
i stanowiło obiekt zaciętych walk z ościennymi księstwami ruskimi i węgierskimi. Od 1087 roku Przemyśl
pełnił przez okres blisko 200 lat funkcję stolicy udzielnego księstwa ruskiego. Ostatecznie został ponownie
przyłączony do Polski w 1340 roku przez króla Kazimierza Wielkiego, który na górującym nad miastem
wzgórzu nakazał wznieść zamek. Warownia przetrwała do czasów współczesnych.
Po utrwaleniu przynależności Przemyśla do Polski,
przez następne stulecia miasto – z uwagi na swoje dogodne położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków
handlowych z jednej strony, z drugiej zaś ze względu na opiekę i hojność kolejnych polskich władców i
wielkich rodów szlacheckich (Krasickich, Herburtów,
Fredrów, Kmitów, Orzechowskich, itd.) – przeżywało bujny rozkwit. Problemy miasta, podobnie zresztą
jak całej Rzeczypospolitej, zaczęły się wraz z wiekiem
XVII. Wówczas ziemie przemyskie były regularnie
pustoszone przez najazdy Tatarów, Wołochów czy
Kozaków. Niemały wkład w upadek Przemyśla miały również liczne grabieżcze kampanie obcych wojsk
oraz dwa wielkie pożary z początku XVIII wieku. Kres
niegdysiejszej świetności miasta położył w 1772 roku I
rozbiór Polski, w wyniku którego wyniszczony Przemyśl włączony został w granice Imperium Habsburgów – wszedł w skład prowincji Galicja.
Austriacki zaborca, pomimo systematycznego rozszerzania autonomii Galicji, nie stwarzał realnych
możliwości dla gospodarczego rozwoju miasta. Sy-
позже первым королем Польши Болеславом Храбрым в границы польского государства (наряду с
Червенскими городами). Далее была непрекращающаяся борьба за город с соседними странами, в
том числе с княжествами русинскими и венгерскими. С 1087 г., в течение почти 200 лет, Пшемысль
был столицей суверенного русинского княжества.
Наконец, в 1340 г., король Казимир Великий вновь
присоединил Пшемысль к Польше. Он приказал
построить замок на возвышающемся над городом
холме, который сохранился в современное время.
После закрепления принадлежности Пшемысля к Польше в течение ряда столетий, благодаря
своему выгодному расположению на перекрестке
важных торговых путей с одной стороны и с другой
из-за ухода и щедрости последовательных польских
правителей и великих благородных семей (Красицких, Гербуртов, Фредров, Кмитов, Ожеховских и
других) переживал расцвет. Проблемы города, как
и всей Речи Посполитой, начались с XVII в. Тогда
пшемыские земли регулярно грабили татары, валахи и казаки. Значительный вклад в падение Пшемысля внесли также ряд грабительских кампаний
иностранных войск и два больших пожара в начале
XVIII в. Первый раздел Польши в 1772 г. положил
конец прежнему блеску города, в результате этого
раздела, разрушенный Пшемысль был включен в
границы Империи Габсбургов и стал частью провинции Галисия.
Австрийский захватчик, несмотря на постоянное
расширение автономии Галиции, препятствовал
экономическому развитию города. Ситуация начаАзербайджанскАЯ ПолониЯ №1
|
47
REPORTAŻ Z POLSKI
Ul. Franciszkańska
tuacja zaczęła się zmieniać wraz z pogarszaniem się
relacji pomiędzy zaborcami (w szczególności między
Austrią i Rosją). Jeszcze w trakcie wojny krymskiej (w
1854 roku) Austriacy, doceniając strategiczne położenie Przemyśla, podjęli decyzję o rozpoczęciu wokół
miasta prac fortyfikacyjnych. W następnych latach
powstawały kolejne umocnienia, czyniąc w przededniu wybuchu I wojny światowej Przemyśl trzecią pod
względem wielkości twierdzą pierścieniową w Europie. Gwałtownej rozbudowie uległo również samo
miasto – powstawały zarówno obiekty militarne, jak i
cywilne. Sama zaś Twierdza Przemyśl stała się areną
niezwykle ciężkich walk pomiędzy Prusami i Austro
-Węgrami a carską Rosją.
I wojna światowa dobiegała końca i mieszkańcy
Przemyśla postanowili wybić się na niepodległość. W
konsekwencji doszło do krótkich, lecz zaciętych walk
z Ukraińcami, które zakończone zostały w nocy z 11
na 12 listopada 1918 roku. Przemyśl ponownie stał się
polskim miastem. Młodzi przemyślanie, którzy polegli zarówno w obronie miasta, jak i w okresie późniejszych walk o niepodległość, zyskali miano Orląt Przemyskich.
Podobnie jak cała Rzeczpospolita, także i Przemyśl
nie mógł długo cieszyć się świeżo odzyskaną niepodległością. W pierwszym okresie II wojny światowej
48
|
ла меняться наряду с ухудшением отношений между захватчиками, в частности между Россией и Австрией. Даже во время Крымской войны (в 1854 г.)
австрийцы, высоко оценивая стратегическое расположение Пшемысля, решили начать фортификационныe работы вокруг него. В последующих годах были построены новые укрепления, и накануне
Первой мировой войны Пшемысль стал третьей по
величине крепостью в Европе в форме кольца, интенсивно расширялся, были созданы как военные,
так и гражданские объекты. Крепость Пшемысль
стала местом крайне тяжелых боев между Пруссией, Австро-Венгрией и царской Россией.
Первая мировая война заканчивалась, и жители Пшемысля решили бороться за независимость,
происходили непродолжительные, но жестокие
бои c украинцами, которые были завершены в
ночь с 11 на 12 ноября 1918 г. Пшемысль вновь стал
польским городом. Юных жителей Пшемысля, погибших в обороне города и во время последующей
борьбы за независимость, называют „Пшемыскими
Орлятами”.
Как и вся Речь Посполитая, тaк и Пшемысль не
могли долго наслаждаться недавно восстановленной независимостью. В первом периоде Второй мировой войны через территорию города, вдоль реки
Сан, проходила граница между нацистским Третьим Рейхом и Советским Союзом. Проводимая
оккупантами политика (грабежи, убийства мирных
жителей, в том числе местных евреев, и т.п.), последующие битвы, привели к огромным человеческим
и материальным потерям. В конце войны польским
жителям пшемыской земли пришлось столкнуться
с еще одной угрозой – атаками украинских националистов.
После преодоления украинской опасности, также благодаря последующим депортациям в рамках
акции «Висла», в истории города начался неблагоприятный период. В результате действия коммунистической власти Пшемысль стал незначительным
городком. После падения коммунизма эта тенденция стала меняться. Постепенное развитие и систематическое обновление зданий подчеркнули его
уникальное историко-культурное наследие.
ПШЕМЫСКИЕ БОГАТСТВА
Пшемысль очаровывает богатством исторических
мест и памятников, которые не только свидетельствуют о его бурной истории, о жизни прошлых поколений его жителей, но и создают особую атмосферу
больше чем тысячелетнего города.
Центром города является рынок, который по
двум причинам заслуживает того, чтобы называться
феноменальным польского и возможно даже евро-
РЕПОРТАЖ ИЗ ПОЛЬШИ
przez terytorium miasta (wzdłuż biegu rzeki San)
przebiegała granica pomiędzy nazistowską III Rzeszą
a Związkiem Sowieckim. Zarówno prowadzona przez
okupantów polityka (grabieże, mordowanie ludności
cywilnej, w tym miejscowych Żydów, itp.), jak i późniejsze walki, doprowadziły do ogromnych strat materialnych i ludzkich. Pod koniec wojny polscy mieszkańcy przemyskiej ziemi musieli stawić czoła kolejnemu
zagrożeniu – atakom ukraińskich nacjonalistów.
Po zażegnaniu ukraińskiego zagrożenia (również
dzięki późniejszym deportacjom w ramach akcji „Wisła”) rozpoczął się niezbyt korzystny okres w dziejach
miasta. Komunistyczne władze bowiem sprowadziły
Przemyśl do roli mało znaczącego ośrodka miejskiego. Po upadku komunizmu tendencja ta zaczęła się
odwracać. Stopniowy rozwój i systematyczna rewitalizacja zabudowy miasta uwypukliły jego unikalną spuściznę historyczno-kulturalną.
PRZEMYSKIE BOGACTWO
Przemyśl urzeka bogactwem zabytków i pomników historii, które nie tylko stanowią świadectwo jego
burzliwych dziejów oraz życia minionych pokoleń
jego mieszkańców, ale również tworzą specyficzny klimat ponadtysiącletniego miasta.
Centralnym punktem miasta jest rynek, który z
dwóch względów zasługuje na miano ewenementu w
skali Polski, a być może nawet Europy. Po pierwsze,
jego powierzchnia jest pochyła. Po drugie, zabudowany jest jedynie z trzech stron – kamienice zachodniej
pierzei nie zachowały się do czasów obecnych. Pozostałe pochodzące z XV i XVI wieku kamienice zostały przebudowane w wieku XIX, a następnie poddane
gruntownej rewitalizacji kilka lat temu. Przy rynku
mieści się także zabytkowy ratusz z końca XV wieku.
Oprócz funkcji administracyjnych, budynek ratusza
pełni również funkcję bramy do przemyskich podziemi – w 2015 roku otwarta została podziemna trasa
turystyczna mająca swój początek właśnie w jego podziemiach. Dopełnienie rynkowej zabudowy stanowi
fontanna ze znajdującym się w herbie miasta niedźwiedziem oraz pomnik Józefa Szwejka – bohatera powieści Jarosława Haszka pt. „Przygody dobrego wojaka Szwejka”, której akcja toczy się m.in. w Twierdzy
Przemyśl.
W bezpośrednim sąsiedztwie rynku mieszczą się
przepiękne i bogato zdobione kościoły Reformatów,
Karmelitów oraz Franciszkanów, którym towarzyszą
zespoły klasztorne. Jak przystało na miasto wielowyznaniowe, w Przemyślu znajdują się także: archikatedra bizantyjsko-ukraińska (Przemyśl jest stolicą greckokatolickiej archidiecezji przemysko-warszawskiej),
dwie prawosławne cerkwie (do II wojny światowej na
terenie miasta było ich kilka) oraz dwie synagogi.
Wieża zegarowa
пейского масштаба. Во-первых, его поверхность наклонена. Во-вторых, он окружен застройкой только
с трех сторон – здания западного фасада не сохранились до наших дней. Другие особняки, происходящие с XV и XVI вв., были переделаны в XIX веке и
несколько лет назад подвергнуты тщательной реставрации. На рынке находится также историческая ратуша конца XV в. Помимо административных функций, ратуша служит также шлюзом пшемыскoму
подземнoму миру – в 2015 г. был открыт подземный
туристический маршрут, начинающийся в подвале ратуши. Территорию рынка дополняют фонтан,
с находящимся в городском гербе медведем, и памятник Иосифу Швейку – герою романа Я. Гашека
„Похождения бравого солдата Швейка”, действие
которого разворачивается среди прочего в Крепости
Пшемысль.
В непосредственной близости от рынка располагаются красивые и богато украшенные церкви кармелитов,
реформатов и францисканцев, рядом с ними монастырские комплексы. В Пшемыслe, как в многоконфессиональнoм городe находятся: византийско-украинский
кафедральный собор (Пшемысль является столицей
греко-католической aрхиепископии пшемыcкo-варшавской), два православных храма (до Второй мировой
войны было их несколько), две синагоги.
|
49
REPORTAŻ Z POLSKI
Nieopodal rynku biegnie również dawny trakt królewski prowadzący do górującego nad miastem Zamku
Kazimierzowskiego (wieloletniej siedziby najstarszego
w Europie stałego teatru amatorskiego „Fredreum”) i
otaczającego go zespołu parkowego z licznymi altanami i alejkami. Przy trakcie wznosi się rzymskokatolicka bazylika archikatedralna – jeden z najcenniejszych
i najstarszych zabytków Przemyśla. Została wybudowana w stylu gotyckim na przełomie XV i XVI wieku
na miejscu XII-wiecznej rotundy św. Mikołaja.
Wreszcie od rynku odchodzą dwie wyjątkowej urody ulice: Kazimierzowska oraz Franciszkańska, które
łączą się w miejscu zwanym Plac na Bramie. Przy placu tym, w wieży zegarowej, swą siedzibę ma jedyne w
Polsce i prawdopodobnie na świecie muzeum dzwonów i fajek. Od wieży zaś niedaleko jest do dworca
kolejowego, wzniesionego przez Austriaków na wzór
dworca w Wiedniu, który po przeprowadzonych niedawno pracach restauracyjnych został uznany za jeden
z najpiękniejszych w Polsce.
Ważnym elementem przestrzeni miejskiej są także
przemyskie nekropolie, zajmujące malowniczo położone rejony miasta. Oprócz założonego w XVIII wieku zabytkowego cmentarza głównego, w Przemyślu
znajdują się: cmentarz żydowski, kompleks czterech
cmentarzy z I wojny światowej, niemiecki cmentarz
wojenny oraz kilka pomniejszych nekropolii.
Pierwszowojenne cmentarze wojskowe są również częścią innego, niezwykle popularnego zabytku
Przemyśla i jego okolic – zbudowanej przez Austriaków Twierdzy Przemyśl. Twierdza składa się z trzech
pierścieni: zewnętrznego, wewnętrznego oraz pomoc-
50
|
Недалеко рынка также проходит давняя
королевская дорога, которая ведет в возвышающийся над городом
замок Казимира Великого (многолетнее помещение старейшего в
Европе самодеятельного театра „Фредреум”),
окруженный парковым
комплексом с многочисленными беседками
и дорожками. Рядом с
королевской
дорогой
находится Римско-католический кафедральный
собор – один из самых
ценных и самых старых
памятников ПшемысZamek Kazimierzowski
ля. Собор был построен
в готическом стиле на
переломе XV и XVI вв. на месте XII-вечной ротонды
святого Николая.
Наконец от рынка отходят две особенно красивые
улицы: Казимировская и Францисканская, которые
соединяются в месте, называемом Площадью у Bорот. Рядом с этой площадью находится башня с часами – единственный в Польше и возможно в мире музей колоколов и табачных трубок. Недалеко башни
- железнодорожный вокзал, построенный австрийцами по модели вокзала в Вене, после проведенной
недавно реконструкции, он был признан одним из
самых красивых в Польше.
Важным элементом городского пространства являются также пшемыские некрополи, расположенные в живописных районах города. Кpoмe, основанного в XVIII в., главного исторического кладбища в
Пшемыслe находятся: еврейское кладбище, комплекс
четырех кладбищ Первой мировой войны, военное
немецкое кладбище и несколько других небольших.
Военные кладбища Первой мировой войны являются также частью очень популярнoго памятникa
города и его окрестностей – Крепости Пшемысль,
построенной австрийцами. Крепость состоит из трех
обводов: внешнего, внутреннего и вспомогательного.
Все форты, а также другие элементы укреплений, в
конце второй осады города царской армией, непосредственно перед капитуляциeй крепости в марте 1915 г., были взорваны по приказу австрийского
штаба. Последние годы ведутся интенсивные работы
по реставрации фортов, по строительству туристических пешеходных и велосипедных трасс. История
Крепости Пшемысль вдохновляет местных исследо-
ДИАСПОРА
Kamienice
niczego. Zarówno forty, jak i inne elementy umocnień, zostały wysadzone u
schyłku drugiego oblężenia Przemyśla
przez carską armię w marcu 1915 roku,
tuż przed poddaniem twierdzy przez
jej austriackie dowództwo (dwukrotnie liczniejsze siły rosyjskie, poza przeprowadzaniem ataków na austriackie
pozycje i intensywnym ostrzałem artyleryjskim, zamknęły na tyle szczelnie
pierścień okrążenia wokół Przemyśla,
że zdołały przerwać wszystkie linie zaopatrzenia dla obrońców twierdzy). Od
kilku lat jednak prowadzone są dosyć
intensywne prace w zakresie rewitalizacji poszczególnych fortów oraz budowy i oczyszczania pieszych i rowerowych szlaków turystycznych. Z kolei
Wojak Szwejk
tematyka związana z pierwszowojenną
historią przemyskiej twierdzy pobudza
wyobraźnię miejscowych badaczy, miłośników milita- вателей, любителей оружия и членов реконструкriów oraz członków grup rekonstrukcyjnych.
торских групп.
Przemyśl może poszczycić się jeszcze wieloma zaВ Пшемысле есть еще много памятников и интеbytkami oraz atrakcyjnymi historycznie i wizualnie ресных исторических мест. Тем не менее, несмотря
miejscami. Pomimo jednak tak ogromnych walorów на эти огромные туристические и исторические ценturystycznych i historycznych, miasto przez wiele lat ности, на протяжении многих лет город был только
stanowiło jedynie krótki przystanek w drodze bądź na короткой остановкой на пути в Украину или близUkrainę, bądź też w pobliskie Bieszczady. W ostatnim лежащие горы Бещады. В последнее время эта сиczasie sytuacja ta ulega wyraźnej zmianie i niemal każ- туация изменилась и почти каждый, кто прибывает
dy, kto przybywa do Przemyśla, wyjeżdża oczarowa- в Пшемысль, уезжает отсюда очарованный богатny bogactwem i niepowtarzalnym klimatem tego po- ством и уникальной атмосферой этого больше чем
nadtysiącletniego miasta.
тысячелетнего города.
|
51
DIASPORA
KALENDARIUM
KULTURALNO-HISTORYCZNE
52
|
JAN PAWEŁ II, JAN DŁUGOSZ
ORAZ TEATR POLSKI PATRONAMI ROKU 2015 Na mocy przyjętych w
grudniu ubiegłego roku przez Sejm RP
uchwał rok 2015 został ogłoszony Rokiem Jana Pawła II, Jana Długosza oraz
Teatru Polskiego. Wybór patronów podyktowany został przypadającymi na
rok 2015 szczególnymi wydarzeniami:
10. rocznicą śmierci i 1. kanonizacji polskiego papieża, 600. rocznicą urodzin
kronikarza, a także 250. rocznicą powstania teatru polskiego. W związku
z tym na przestrzeni całego roku zaplanowanych zostało wiele inicjatyw,
uroczystości i przedsięwzięć. W sposób
wyjątkowy swój jubileusz obchodził teatr polski – oprócz regularnie organizowanych spektakli, w przypadającym na
23. maja Dniu Teatru Publicznego 100
teatrów z 44 polskich miast wystawiło
na swych deskach sztuki, które widzowie mogli obejrzeć po zakupieniu biletu
za symboliczną kwotę 250 groszy.
Иоанн Павел II, Ян Длугош и
Польский Театр – покровители
2015 г. На основании принятых Сеймом
РП в декабре прошлого года постановлений 2015 г. был объявлен Годом Иоанна Павла II, Яна Длугоша и Польского
Театра. Выбор покровителей был продиктован определенными событиями,
которые приходятся на 2015 г: 10 годовщина смерти и 1 канонизации польского
Папы, 600 годовщина со дня рождения
летописца Яна Длугоша, а также 250 годовщина основания польского театра.
В связи с этим в течение всего текущего
года было запланировано множество
инициатив, торжеств и мероприятий.
Исключительным образом отмечал
свой юбилей польский театр – кроме
регулярно организованных спектаклей,
в День Публичного Театра, который
приходится на 23 мая, 100 театров из 44
польских городов представило на своих
подмостках пьесы, которые зрители могли посмотреть после покупки билета за
символическую сумму 250 грошей.
KRZYSZTOF KRAUZE 1953-2014
W Wigilię zmarł wybitny operator, reżyser i scenarzysta filmowy. Twórca
dzieł dokumentalnych i fabularnych.
Jego filmy m.in. „Dług”, „Plac Zbawiciela” czy biograficzny „Mój Nikifor”
weszły do kanonu współczesnej filmoteki polskiej. Wielokrotnie nagradzany
na licznych festiwalach krajowych i
zagranicznych. Choroba zabrała go w
chwili, gdy pracował nad scenariuszem
poświęconym ludobójstwu w Rwandzie.
КШИШТОФ КРАУЗЕ 1953-2014.
В Сочельник умер известный оператор, кинорежиссер и сценарист.
Создатель документальных и художественных фильмов. Его фильмы, среди
прочих «Долг», «Площадь Спасителя»
или биографический фильм «Мой
Никифор», вошли в канон современной польской фильмотеки. Он многократно был награжден на многочисленных отечественных и заграничных
фестивалях. Болезнь забрала его в момент, когда он работал над сценарием,
посвященным геноциду в Руанде.
STANISŁAW BARAŃCZAK
1946-2014
Także podczas świąt odszedł wybitny poeta, krytyk i tłumacz literatury
angielskiej i amerykańskiej. Absolwent
Polonistyki na Uniwersytecie Adama
Mickiewicza w Poznaniu. Od 1981 r. wykładowca literatury na Uniwersytecie
Harvarda w USA. Był autorem licznych
esejów i tomów poetyckich oraz wspaniałych przekładów niemal wszystkich
dramatów Williama Szekspira.
СТАНИСЛАВ БАРАНЧАК
1946-2014.
Также во время праздников скончался известный поэт, критик и переводчик
английской и американской литературы. Он был выпускником полонистики
Университета им. Адама Мицкевича
в Познани. С 1981 г., преподавал литературу в Гарвардском Университете в
США. Он был автором многочисленных
эссе и поэтических сборников, а также
великолепных переводов чуть ли не
всех драм Уильяма Шекспира.
КУЛЬТУРНО-ИСТОРИЧЕСКИЙ КАЛЕНДАРЬ
TADEUSZ KONWICKI 1926-2015
7 stycznia zmarł jeden z najwybitniejszych współczesnych prozaików,
także scenarzysta i reżyser. Obsypany
najwyższymi nagrodami literackimi,
filmowymi i państwowymi. W swoich
książkach opisywał doświadczenia uniwersalne, pytał o sens życia, pamiętania, o kondycję człowieka. Posługiwał
się rozmaitymi wątkami i konwencjami. Patos przeplatał ironią, zgorzknienie romantycznym porywem. Napisał
m.in. „Sennik współczesny”, „Małą
apokalipsę”, „Kompleks polski”. Wyreżyserował „Ostatni dzień lata”, „Dolinę
Issy”, „Lawę”.
ТАДЕУШ КОНВИЦКИЙ
1926-2015.
7 января умер один из самых известных современных прозаиков, также
сценарист и режиссер. Он был усыпан
государственными наградами, а также наградами в области литературы и
кино. В своих книгах он описывал универсальный опыт, спрашивал о смысле
жизни, памяти, о форме человека. Пафос переплетался с иронией, горечь с
романтичным порывом. Он написал
среди прочих «Современный сонник»,
«Малый апокалипсис», «Польский
комплекс», режиссировал «Последний
день лета», «Долина Иссы», «Лава».
AUSCHWITZ
–
BIRKENAU
27 stycznia przypadła 70. rocznica
oswobodzenia 7 tys. więźniów niemieckiego obozu koncentracyjnego, w
którym od czerwca 1940 r. zamęczono,
zagazowano lub zabito blisko 1,1 mln.
więźniów z kilkunastu krajów okupowanej Europy, w tym blisko milion Żydów, głównie obywateli polskich.
АУШВИЦ – БИРКЕНАУ. 27 января отмечена 70 годовщина освобождения 7 тыс. узников немецкого концентрационного лагеря, где с июня 1940 г.
было замучено, отравлено газом или
убито около 1,1 млн. узников из десятка стран оккупированной Европы,
в их числе около миллиона евреев,
главным образом польских граждан.
JAŁTA W dniach 4-11 lutego 1945 r.
odbyło się spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej tzw. Wielkiej
Trójki znane jako Konferencja Jałtańska. Podczas jej obrad przywódca ZSRR
Józef Stalin, premier Wielkiej Brytanii
Winston Churchill i prezydent USA
Franklin D. Roosevelt podjęli decyzje,
które na 50 lat ukształtowały powojenną Europę. Dla Polski oznaczało to w
praktyce przesunięcie granic na zachód,
utratę Kresów Wschodnich, obecność
obcych wojsk na jej terytorium oraz narzucenie rządu kontrolowanego przez
ZSRR.
ЯЛТА. 4-11 февраля 1945 г. состоялась встреча лидеров антигитлеровской коалиции, так называемой Большой Тройки, известная как Ялтинская
Конференция. Во время ее заседаний
лидер СССР Иосиф Сталин, премьер
Великобритании Уинстон Черчилль
и президент США Франклин Рузвельт
приняли решение, которое на 50 лет
сформировало послевоенную Европу.
Для Польши на практике это означало
перенесение границ на запад, потерю
Восточных Кресов, присутствие чужих
войск на ее территории и навязывание
правительства контролируемого СССР.
BERLINALE 2015 14 lutego w Berlinie zakończył się Międzynarodowy
Festiwal Filmowy, podczas którego
wręczono statuetkę Srebrnego Niedźwiedzia za najlepszą reżyserię polskiej
autorce Małgorzacie Szumowskiej, zaś
w uzasadnieniu decyzji podkreślono, iż
jej film pt. „Body/Ciało” zawiera „głęboką psychologiczną prawdę i jest próbą zmierzenia się z ludźmi i światem”.
БЕРЛИНАЛЕ 2015. 14 февраля в
Берлине закончился Международный
Кинофестиваль, на котором, за самую
лучшую режиссуру, польскому автору
Малгожате Шумовской была вручена
статуэтка Серебряного Медведя, а в
обосновании решения подчеркнуто,
что ее фильм под названием „Body/
Тело” содержит «глубокую психологическую правду и является попыткой
сразиться с людьми и миром».
|
53
KALENDARIUM KULTURALNO-HISTORYCZNE
STEFAN CZARNIECKI 1599-1665
16 lutego 350 lat temu zmarł wybitny
dowódca wojskowy, hetman polny koronny, który największe zasługi oddał ojczyźnie prowadząc skuteczną wojnę partyzancką przeciw wojskom króla Karola
X Gustawa w czasie potopu szwedzkiego, jaki ogarnął Rzeczpospolitą w latach
1655-1660. Do dziś jego postać przywołują słowa jednej ze zwrotek hymnu polskiego: „Jak Czarniecki do Poznania po
szwedzkim zaborze, dla ojczyzny ratowania wrócim się przez morze…”
OSCARY 2015 Film „Ida” w reżyserii Pawła Pawlikowskiego zdobył
statuetkę Oscara w kategorii najlepszy
film nieanglojęzyczny. To ogromny i
kolejny sukces kina polskiego na tym
prestiżowym festiwalu. Jest to historia
Anny, nowicjuszki w zakonie. Przed
złożeniem ślubów poznaje ona swoją
jedyną żyjącą ciotkę. Od niej dowiaduje
się, iż jest Żydówką. Obie wyruszają w
podróż, która ma im pomóc nie tylko w
poznaniu tragicznej historii ich rodziny,
ale i prawdy o tym, kim są. Wcześniej
„Ida” została obsypana nagrodami na
festiwalach m.in. w Madrycie, Londynie, Gdyni, Toronto.
54
|
СТЕФАН ЧАРНЕЦКИЙ 1599-1665.
16 февраля 350 лет тому назад умер
известный военачальник, гетман польный коронный, самая большая заслуга
которого перед родиной это успешная
партизанская война против войск короля Карла X Густава во время шведского
потопа, который охватил Речь Посполитую в 1655-1660 гг. До сегодняшнего дня
его имя упоминается в словах одного из
куплетов польского гимна: «Как Чарнецкий в Познань, после шведской оккупации, для спасения родины вернемся
через море…»
ОСКАРЫ 2015. Фильм «Ида» режиссера Павла Павликовского получил
статуэтку Оскара в категории самый
лучший неанглоязычный фильм. Это
огромный и очередной успех польского
кино на этом престижном фестивале.
Это история девушки Анны, новенькой
в монастыре. Перед принятием обетов
Анна знакомится со своей единственной
живой тетей, от которой узнает, что она
еврейка. Обе они отправляются в дорогу, которая должна им помочь не только
узнать трагическую историю их семьи,
но и правду о том, кто они. Ранее «Ида»
была засыпана наградами на фестивалях
в Мадриде, Лондоне, Гдыне, Торонто.
NARODOWY DZIEŃ PAMIĘCI
ŻOŁNIERZY WYKLĘTYCH ustanowiony jako święto państwowe 1 marca. Uchwałą Sejmu RP z 2001 r. uznano
„zasługi organizacji i grup niepodległościowych, które po zakończeniu II wojny światowej zdecydowały się na podjęcie nierównej walki o suwerenność i
niepodległość Polski”. Przez cały okres
PRL nieliczni, którym udało się ocaleć
musieli żyć z piętnem zdrajców i bandytów jak określała ich komunistyczna
propaganda.
НАЦИОНАЛЬНЫЙ ДЕНЬ ПАМЯТИ ПРОКЛЯТЫХ СОЛДАТ Установлен
государственным праздником 1 марта.
Распоряжением Сейма РП от 2001 г.
были признаны «заслуги организации
и независимых групп, которые после
окончания II Мировой Войны решились сразиться в неравном бою за суверенность и независимость Польши». На
протяжении всего периода ПРЛ немногие из тех, кому удалось спастись, должны были жить с клеймом предателя и
бандита, как называла их коммунистическая пропаганда.
11. ROCZNICA ŚMIERCI JANA
PAWŁA II 2 kwietnia 2004 r. zmarł Ojciec Święty Jan Paweł II, pierwszy w
dziejach papiestwa na stolicy Piotrowej
papież Polak. Jego sylwetkę przypominamy w artykule zamieszczonym wewnątrz numeru.
11 ГОДОВЩИНА СМЕРТИ ИОАННА ПАВЛА II. 2 апреля 2004 г. умер Святой Отец Иоанн Павел II, первый в истории папства столицы Петровой Папа
Римский поляк. О нем мы рассказываем
в отдельной статье размещенной внутри
номера.
КУЛЬТУРНО-ИСТОРИЧЕСКИЙ КАЛЕНДАРЬ
DZIEŃ PAMIĘCI OFIAR ZBRODNI KATYŃSKIEJ 13 kwietnia przypada 75. rocznica Zbrodni Katyńskiej
dokonanej na mocy uchwały Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940
r. postanawiającej rozstrzelać blisko
22 tys. obywateli RP, w tym ponad 10
tys. oficerów wojska, policji, Korpusu
Ochrony Pogranicza, Straży Granicznej i Straży Więziennej uznanych za
„wrogów władzy sowieckiej”. W 1992
r. prezydent FR Borys Jelcyn przekazał prezydentowi RP Lechowi Wałęsie
uwierzytelnione kopie najważniejszych dokumentów i poprosił o wybaczenie. W 2000 r. otwarto Polskie
Cmentarze Wojenne w Charkowie,
Katyniu i Miednoje, zaś w 2012 r. w
Bykowni.
ДЕНЬ ПАМЯТИ ЖЕРТВ КАТЫНСКОГО ПРЕСТУПЛЕНИЯ. 13
апреля 2015 г. отмечена 75 годовщина Катынского Преступления, совершенного на основании распоряжения
Политбюро ЦК КПСС от 5 марта 1940
г. В распоряжении было постановлено расстрелять около 22 тыс. граждан
РП (более 10 тыс. офицеров войска,
полиции, Корпуса Охраны Границы,
Пограничной Службы и Тюремной
Службы), признанных «врагами советской власти». В 1992 г. президент
РФ Борис Ельцин передал президенту РП Леху Валенсе заверенные копии
самых важных документов и попросил прощения. В 2000 г. были открыты Польские Военные Кладбища в
Харькове, Катыни и Медном, а в 2012
г. в Быковне.
KRÓL ROGER W LONDYNIE
1 maja na scenie słynnej londyńskiej
Royal Opera House miała miejsce
premiera polskiej opery „Król Roger”
Karola Szymanowskiego. Tytułową
partię wykonał znakomity polski baryton Mariusz Kwiecień. Recenzenci
zgodnie uznali tę inscenizację za wydarzenie sezonu.
КОРОЛЬ РОГЕР В ЛОНДОНЕ. 1
мая на сцене известной лондонской
Royal Opera House состоялась премьера польской оперы «Король Рогер»
Кароля Шимановского. Главную партию исполнил известный польский
баритон Мариуш Квечень. Критики
единогласно признали эту постановку событием сезона.
KONSTYTUCJA 3 MAJA Jedno z
dwóch najważniejszych świąt narodowych obchodzonych w Polsce. Rocznica uchwalonej w 1791 roku Konstytucji - nowoczesnej w swym kształcie,
gwarantującej sprawiedliwe, mądre
rządy dzięki trójpodziałowi władzy,
zrównującej wszystkich obywateli w
prawach i obowiązkach bez względu
na pochodzenie. Była to pierwsza w
Europie i druga w świecie /po amerykańskiej/ tak dojrzała, prawdziwie demokratyczna ustawa zasadnicza.
КОНСТИТУЦИЯ 3 МАЯ. Один
из двух самых важных государственных праздников, которые отмечают
в Польше. Годовщина провозглашенной в 1791 г. Конституции – современной по своей форме, гарантирующей
справедливое, мудрое правление благодаря делению власти на три части,
уравнивающей всех граждан в правах
и обязательствах независимо от происхождения. Это был первый в Европе и второй в мире /после американского/ такой зрелый, по-настоящему
демократичный основной закон.
KONIEC II WOJNY ŚWIATOWEJ
8 maja 1945 r. w Berlinie został podpisany akt kapitulacji Trzeciej Rzeszy.
Blisko sześć lat zmagań na wszystkich
frontach świata pochłonęło miliony
ofiar. W ocenie historyków była to
najokrutniejsza wojna w dziejach
ludzkości.
ОКОНЧАНИЕ II МИРОВОЙ
ВОЙНЫ. 8 мая 1945 г. в Берлине был
подписан акт о капитуляции Третьего
Рейха. После почти шести лет борьбы
на всех фронтах мира людские потери составили миллионы. По оценке
историков это была самая жестокая
война в истории человечества.
|
55
KALENDARIUM KULTURALNO-HISTORYCZNE
56
|
80. ROCZNICA ŚMIERCI MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
12 maja 1935 r. zmarł najwybitniejszy
z architektów odrodzenia Polski. W
1918 r. Rzeczpospolita została zrekonstruowana po 123 latach rozbiorów
dokonanych przez trzy ościenne mocarstwa. Piłsudski zręcznie wykorzystał pierwszy od dawna konflikt pomiędzy zaborcami tworząc niezależne
polskie siły zbrojne zarówno jawne,
jak i podziemne, aby w krytycznym
momencie przejąć kontrolę nad historycznymi ziemiani polskimi. Był również autorem planu bitwy warszawskiej w sierpniu 1920 r. W wyniku tego
zwycięstwa nad siłami bolszewickimi
zdaniem wielu światowych historyków nie tylko Polska, ale znaczna część
kontynentu europejskiego uniknęły
tragicznych doświadczeń radzieckiego komunizmu. Bitwę warszawską
brytyjski dyplomata i historyk lord
d’Abernon określił mianem 17. decydującej bitwy w dziejach świata, zaś
w powszechnej świadomości Polaków
zwycięstwo to nazwane zostało „cudem nad Wisłą”.
80 ГОДОВЩИНА СМЕРТИ
МАРШАЛА ЮЗЕФА ПИЛСУДСКОГО. 12 мая 1935 г. умер самый
выдающийся из архитекторов возрождающейся Польши. В 1918 г.
Речь Посполитая была реконструирована после 123 лет разделов,
совершенных тремя соседними
державами. Пилсудский ловко использовал давний конфликт между
захватчиками, создавая независимые польские военные силы как
явные, так и подпольные, чтобы в
критический момент взять под контроль исторически польские земли. Он был также автором плана
варшавской битвы в августе 1920 г.
В результате этой победы над большевицкой силой, по мнению многих мировых историков, не только
Польша, но и значительная часть
европейского континента избежали
трагического опыта советского коммунизма. Варшавскую битву британский дипломат и историк лорд
Д’Абернон назвал 17 решающей
битвой в мировой истории, а в общественном сознании поляков эта
победа именуется «чудом над Вислой».
ARCHITEKTONICZNY NOBEL
DLA FILHARMONII W SZCZECINIE Nowo wybudowany gmach Filharmonii Mieczysława Karłowicza
w Szczecinie otrzymał Mies van der
Rohe Award, najważniejszą nagrodę architektoniczną Europy i jedną z
najpoważniejszych na świecie. Lekka
bryła z mlecznego szkła do złudzenia
przypomina górę lodową. Pomimo
swego niezwykle oryginalnego kształtu doskonale harmonizuje z otaczającymi ją budowlami. O prestiżu nagrody świadczy fakt, iż potocznie nazywa
się ją architektonicznym Noblem.
АРХИТЕКТУРНЫЙ
НОБЕЛЬ
ФИЛАРМОНИИ В ЩЕЦИНЕ. Построенное новое здание Филармонии им. Мечислава Карловича в Щецине получило награду Мис ван дер
Роэ, самую важную архитектурную
награду Европы и одну из самых серьезных в мире. Легкая конструкция
из стекла молочного оттенка создает иллюзию, напоминающую ледяную гору. Кроме своей необычайно
оригинальной формы она еще и
отлично сочетается с окружающими постройками. О престиже награды свидетельствует факт, что ее
обиходно называют архитектурным
Нобелем.
УЧеБА в ЧАстных вУзах
вАрШАвы
АкАдемия ЛеонА козьминского
www.kozminski.edu.pl
Akademia Leona Koźmińskiego
ul. Jagiellońska 57/59, 03-301 Warszawa
Университет ЛАзАрского
www.lazarski.pl
Uczelnia Łazarskiego
ul. Świeradowska 43, 02-662 Warszawa
Консультант для Украины, России и Азербайджана
(письма на украинском, русском, польском либо
английском языках)
Юлия Опруненко (Yuliya Oprunenko)
[email protected]
+48 22 543 55 50
Университет социАЛьной ПсихоЛогии
и гУмАнитАрных нАУк (SWPS)
www.swps.pl
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny
(Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej)
ul. Chodakowska 19/31,
03-815 Warszawa
Ассистент по международной рекрутации
(Турция, Азербайджан, Иран)
Marcin Imszenik
+48 22 517 99 61
[email protected]
ПоЛьско-яПонскАя АкАдемия
информАционных техноЛогий
www.pja.edu.pl
Polsko-Japońska Akademia Technik
Komputerowych
ul. Koszykowa 86,
02-008 Warszawa
Приемная комиссия
+48 22 584 45 90
[email protected]
коЛЛегиУм сивитАс
www.civitas.edu.pl
Collegium Civitas
plac Defilad 1, 00-901 Warszawa
+48 22 656 71 89
Руководитель отдела
Ольга Коцот-Вельгомас (Olga Kocot-Wielgomas)
[email protected]
Специалист по рекрутации
Магдалена Фруба (Magdalena Fruba)
[email protected]
Специалист по рекрутации
Тарму Кросс (Tarmu Kross)
[email protected]
АкАдемия финАнсов
и БизнесА вистУЛА
www.vistula.edu.pl
Akademia Finansów i Biznesu Vistula
ul. Stokłosy 3, 02-787 Warszawa
+48 22 457 23 16
Галина Божко
[email protected]
Подготовила: Айла Агаева
Художник: Кянан Шейхзаманлы
Уроки
польского
языка
Центр польской культуры «Полония»
приглашает на бесплатные уроки
польского языка. Занятия проводятся
опытными преподавателями из Польши.
Язык - ключ к познанию культуры народа.

Czasopismo

Transkrypt

Podobne dokumenty

1 [EREWAN, MAJ 1966] Дорогая Мария Львовна! Вы сами

Директор Фестиваля «Спутник над Польшей

Untitled - JUTRZENKA

2 (128) 2011 www.gazetapetersburska.org

вЫСоких гоСТей из польШи

Część V

sladami rosjan w polsce_2014_ok