pokaż

649
2004
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Katarzyna Najbar
Katedra Ekonomiki Nieruchomości
i Procesu Inwestycyjnego
Gospodarowanie nieruchomościami
Skarbu Państwa przez Agencję
Mienia Wojskowego w latach
1997–2001
1. Wprowadzenie
W latach 90. zostały określone zasady reprezentacji Skarbu Państwa, związane
z gospodarowaniem nieruchomościami stanowiącymi jego zasób. Sejm Rzeczypospolitej Polski przyjął wiele ustaw powołujących do życia państwowe osoby prawne,
których nadrzędnym celem ma być gospodarowanie majątkiem Skarbu Państwa.
Pierwszym z ważniejszych aktów prawnych była ustawa z 19 października 1991 r.
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1995 nr 57, poz. 299 z późn. zm.). Na mocy tej ustawy realizację przekształceń własnościowych w rolnictwie powierzono Agencji Własności
Rolnej Skarbu Państwa. Agencja zobowiązana została do przejęcia mienia po zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstwach gospodarstw rolnych oraz nieruchomości rolnych z Państwowego Funduszu Ziemi, a także z innych tytułów. Przejmowane przez Agencję nieruchomości rolne oraz mienie z nim związane tworzą
Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Postawą prawną działania Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe są: ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (tekst jedn. Dz.U. 2000 nr 56, poz.
679) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej w PGL Lasy Państwowe (Dz.U. 1994 nr
134, poz. 692). Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe zarządza lasami
stanowiącymi własność Skarbu Państwa (bez parków narodowych, zasobów własności rolnej skarbu państwa i objętych użytkowaniem wieczystym). W ramach
sprawowanego zarządu Lasy Państwowe prowadzą gospodarkę leśną, gospodarują
70
Katarzyna Najbar
gruntami oraz innymi nieruchomościami i ruchomościami związanymi z gospodarką leśną. Prowadzą ewidencję majątku Skarbu Państwa i ustalają jego wartość,
a także reprezentują Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia1.
Następną powołaną państwową osobą prawną była Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad, która funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 27 października
1994 r. o autostradach płatnych (Dz.U. 1994 nr 127, poz. 627 z późn. zm.). Agencja
przygotowuje i koordynuje budowę i eksploatację autostrad oraz wykonuje w zakresie określonym ustawą prawa majątkowe. Do zadań Agencji należy m.in. nabywanie gruntów pod autostrady na rzecz Skarbu Państwa, przejmowanie tych gruntów w użytkowanie, gospodarowanie nimi i udostępnianie ich koncesjonariuszom.
Kolejną Agencją, której Skarb Państwa powierzył wykonywanie na jego rzecz
prawa własności i innych praw rzeczowych w stosunku do przekazanego mienia,
jest Wojskowa Agencja Mieszkaniowa. Została ona utworzona na podstawie zapisów ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1995 nr 86, poz. 433 z późn. zm.) w celu gospodarowania
powierzonym jej mieniem, obrotu nieruchomościami oraz dokonywaniu remontów budynków mieszkalnych i internatowo-hotelowych oraz związanej z nimi infrastruktury2.
W 1996 r. na mocy ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi
składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego (dalej:
ustawa) (Dz.U. 1996 nr 90, poz. 405 z późn. zm.) została utworzona Agencja Mienia Wojskowego. Agencja oraz realizowane przez nią w ostatnich latach zadania
statutowe są przedmiotem niniejszego opracowania.
Wcześniej należy jednak podkreślić, co łączy wszystkie powyżej wymienione
państwowe osoby prawne. W realizacji zadań kierują się one zasadą racjonalnego
gospodarowania powierzonym im majątkiem Skarbu Państwa. Sprzyja temu znaczna
swoboda wyboru form dysponowania mieniem. Wyniki działania poszczególnych
agencji zawarte są w raportach bądź sprawozdaniach z działalności. Agencje
(z wyjątkiem Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad) działają na zasadzie samodzielności finansowej, pokrywając koszty tej działalności z własnych przychodów.
2. Podstawy prawne powstania i organizacja Agencji
Mienia Wojskowego
Agencja Mienia Wojskowego (AMW) powstała na mocy przepisów ustawy
z dnia 30 maja 1996 r. Agencja jest państwową osobą prawną, nad którą zwierzchni
nadzór sprawuje minister obrony narodowej.
Podstawowe zadania AMW wyznaczone zostały na podstawie przepisów tej
ustawy, jak również rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1997 r.
1
2
www.lasypanstwowe.gov.pl
Vademecum zarządcy nieruchomości, pod red. W. Brzeskiego, Krakowski Instytut Nieruchomości, Kraków 2001, s. 155.
Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa...
71
w sprawie nadania statutu Agencji Mienia Wojskowego (Dz.U. 1997 nr 91, poz.
562 z późn. zm.).
Skarb Państwa powierzył Agencji wykonywanie praw własności i innych praw
rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia będącego w zarządzie lub użytkowaniu jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez Ministra Obrany Narodowej bądź pozostałym po likwidacji państwowych osób prawnych,
dla których organem nadzoru lub założycielskim był minister obrony narodowej.
Do głównych zadań Agencji należy3:
– gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa przekazanym Agencji,
– utrzymywanie powierzonego mienia i gospodarowanie nim,
– uporządkowanie stanu prawnego i prowadzenie ewidencji tego mienia,
– wewnętrzna działalność kontrolna Agencji,
– wykonywanie umów zawartych przez ministra obrony narodowej na podstawie przepisów o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i przepisów o przedsiębiorstwach państwowych.
Zadania określone w ustawie oraz statucie Agencja realizuje w ramach samodzielnej gospodarki finansowej, kierując się zasadą racjonalnego gospodarowania.
W stosunku do powierzonego mienia Skarbu Państwa Agencja dokonuje czynności we własnym imieniu na rachunek Skarbu Państwa.
Realizacja statutowych zadań w zakresie zagospodarowania mienia umożliwia4:
– wypracowanie dodatkowych środków finansowych, wspomagających procesy
restrukturyzacji sił zbrojnych RP,
– zmniejszenie kosztów utrzymania oraz odciążenia wojska od gospodarowania nie wykorzystanym mieniem (podatki, ochrona i konserwacja),
– uzyskanie dodatkowych dochodów budżetu państwa i budżetów gmin z tytułu przekazywania przez Agencję podatku od uzyskiwanego dochodu, a także dochodów uzyskanych przez nabywców mienia,
– aktywizację gospodarczą regionów, w których likwidacja garnizonów lub jednostek wojskowych zwiększyła bezrobocie, natomiast mienie, w tym głównie nieruchomości, pozostałe po likwidacji, wprowadzone przez Agencję do obrotu
gospodarczego, stworzyło nowe możliwości podjęcia inicjowania i wspomagania
przedsiębiorczości.
Działalność Agencji przynosi więc nie tylko wymierne korzyści finansowe, ale
i korzyści pośrednie, wynikające z jej kreatywnej roli w działalności gospodarczej.
3. Struktura organizacyjna Agencji
Do organów Agencji należą m.in.: prezes Agencji oraz Rada Nadzorcza
Agencji.
3
Por. Sprawozdanie z działalności i sprawozdanie finansowe Agencji Mienia Wojskowego za okres
1 X 1997 – 31 XII 1998, s. 3, http://orka.sejm.gov.pl
4
Por. www.amw.com.pl
Sekretariat biura agencji
Rzecznik prasowy
prezesa agencji
Zespół marketingu
Zespół
administracyjno-organizacyjny
Dyrektor
koordynator pionu
Zastępca prezesa
ds. administracyjno-organizacyjnych
Zespół inicjatyw
gospodarczych
Zespół finansowy
Zespół rachunkowości
Główny księgowy
Zastępca prezesa
ds. ekonomiczno-finansowych
Źródło: Załącznik 2 do Sprawozdania z działalności AMW za 2001 r., http://orka.sejm.gov.pl
Rys. 1. Struktura organizacyjna Agencji Mienia Wojskowego
Kancelaria i archiwum
Pełnomocnik prezesa agencji
ds. ochrony informacji
niejawnych
Zespół spraw
pracowniczych
Zespół kontroli
wewnętrznej
Zespół obsługi prawnej
Zespół doradców
Grupa ds. organizacji
pionu zaopatrzenia sił
zbrojnych
Prezes agencji
Dział ewidencji mienia
Zespół obrotu
specjalnego
Zespół
zagospodarowania
mienia
Dyrektor
koordynator pionu
Zastępca prezesa
ds. zagospodarowania
mienia
Oddziały terenowe
72
Katarzyna Najbar
Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa...
73
Prezes Agencji jest powoływany i odwoływany przez ministra obrony narodowej. Jego kadencja trwa cztery lata. Prezes kieruje Agencją, reprezentuje ją na
zewnątrz i ponosi odpowiedzialność za realizację jej zadań. Ustawa obliguje go do
sporządzenia corocznego planu finansowego oraz sprawozdania finansowego Agencji. Na podstawie tych opracowań minister obrony narodowej przedstawia Sejmowi RP roczne sprawozdanie z działalności Agencji.
Rada Nadzorcza Agencji składa się z pięciu członków. Sprawuje ona stały nadzór nad działalnością Agencji.
Biuro Agencji Mienia Wojskowego jest aparatem wykonawczym prezesa Agencji. W skład Biura wchodzą:
– piony: ekonomiczno-finansowy, zagospodarowania mienia, zaopatrywania
sił zbrojnych RP,
– samodzielne zespoły i zespoły problemowe (powoływane doraźnie),
– oddziały terenowe i ich filie.
Na rys. 1 przedstawiono strukturę organizacyjną Biura Agencji Mienia Wojskowego.
W październiku 1997 r. utworzono Biuro Agencji w Warszawie oraz 6 jednostek terenowych i 6 podległych im filii. W 1998 r. nastąpiły zmiany w zakresie struktury organizacyjnej Agencji. Były one podyktowane dostosowaniem się jej do wielkości przejmowanego mienia i harmonogramów jego zagospodarowania. Obecnie
struktura organizacyjna Agencji przedstawia się następująco:
– Biuro Agencji z siedzibą w Warszawie,
– Oddział Terenowy z siedzibą w Bydgoszczy i filią w Gdańsku,
– Oddział Terenowy z siedzibą w Krakowie i filią w Lublinie,
– Oddział Terenowy z siedzibą w Olsztynie,
– Oddział Terenowy z siedzibą we Wrocławiu,
– Oddział Terenowy z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim,
– Oddział Terenowy z siedzibą w Szczecinie,
– Morski Oddział Terenowy z siedzibą w Gdyni,
– Lotniskowy Oddział Terenowy z siedzibą w Warszawie.
Agencja rozpoczęła działalność 1 stycznia 1997 r. Aby umożliwić rozpoczęcie
działalności statutowej, minister obrony narodowej przekazał Agencji jednorazową
dotację w wysokości 10,8 mln zł. Wyposażył również oddziały w nieruchomości
z przeznaczeniem na siedziby docelowe bądź tymczasowe, jak również w mienie
ruchome, tj. w samochody osobowe oraz sprzęt kwaterunkowy.
4. Struktura rodzajowa zasobu nieruchomości AMW
Zgodnie z wymogami ustawowymi Agencja gospodaruje, utrzymuje, porządkuje stan prawny i prowadzi ewidencję przejętego mienia.
Przedmiotem przekazania na rzecz Agencji jest5:
5
Vademecum zarządcy nieruchomości, s. 154.
74
Katarzyna Najbar
– mienie Skarbu Państwa będące w zarządzie lub użytkowaniu jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej, a nie wykorzystywane przez te jednostki do realizacji ich zadań,
– mienie pozostałe po likwidacji państwowych osób prawnych, dla których minister obrony narodowej był organem założycielskim lub organem nadzoru,
– lotniska wojskowe i porty wojenne współużytkowane przez służby cywilne,
po uzyskaniu opinii ministra właściwego do spraw transportu,
– rzeczy ruchome stanowiące mienie Skarbu Państwa będące w użytkowaniu
jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej, a nie wykorzystywane przez te jednostki do realizacji ich
zadań, przekazane na podstawie umowy na przechowanie na czas oznaczony.
Proces przejmowania mienia jest realizowany na podstawie planu sporządzonego na dany rok, zatwierdzonego przez ministra. Agencja przejmuje mienie nieodpłatnie, a wydanie mienia następuje w formie protokołu zdawczo-odbiorczego.
Zgodnie z ustawą mienie jest kwalifikowane do jednej z 3 grup:
– nieruchomości czasowo niewykorzystane przez wojsko,
– nieruchomości trwale zbędne wojsku,
– rzeczy ruchome koncesjonowane i niekoncesjonowane.
Na nieruchomości czasowo niewykorzystane przez wojsko składają się:
– grunty,
– budynki, w tym: place ćwiczeń, budynki sztabowe i biurowe, powierzchnie
sklepowe, magazynowe i warsztatowe, pojedyncze pomieszczenia w obrębie kompleksów wojskowych.
Do nieruchomości trwale zbędnych wojsku należą:
– grunty,
– budynki, w tym: poligony wojskowe i place ćwiczeń, lotniska wojskowe, infrastruktura lotniskowa, bocznice kolejowe, koszary, budynki sztabowe i biurowe,
obiekty socjalne i sportowe, szpitale i ośrodki wypoczynkowe, obiekty stanowiące
dobra kultury, budynki i budowle o dotychczasowo różnym przeznaczeniu, m.in.
składnice i magazyny, warsztaty, stacje paliw itp.
Rzeczy ruchome koncesjonowane to broń, amunicja i materiały wybuchowe
oraz sprzęt posiadający cechy uzbrojenia, które mogą nabywać podmioty posiadające stosowne zezwolenia i koncesje. Rzeczy ruchome niekoncesjonowane to przede
wszystkim sprzęt i urządzenia techniczne oraz środki materiałowe. Proces przejmowania nieruchomości przez Agencję w latach 1998–2001 obrazuje tabela 1.
Przejmowanie nieruchomości czasowo niewykorzystanych rozpoczęło się
w styczniu 1998 r., nieruchomości zbędnych zaś oraz mienia ruchomego w maju
1998 r. Proces ten odbywał się zgodnie z harmonogramem. Niektórych nieruchomości nie zdążono jednak (w ustalonym terminie) przygotować do przekazania.
Niejednokrotnie mienie, ujęte w planie, nie zostało przejęte głównie z powodów
formalnoprawnych (np. brak wydzieleń geodezyjnych, występowały częste niezgodności między planem a faktycznie przejętymi nieruchomościami według protokołów zdawczo-odbiorczych) lub też poprzez wycofanie mienia przez siły zbrojne
651 950
301 478
46,2
301 478,0
–
2 643 093
2 072 465
78,4
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności AMW za lata 1998–2001, http://orka.sejm.gov.pl
łącznie
2 072 465,0
15 665,1
74,9
20 909,4
–
1 465,1
47,1
Powierzchnia
użytkowa (m2)
2 072 465,0
86,8
890 346
15 665,1
1 026 270
49,93
301 478,0
13,9
37 715
1 465,1
3 112,2
15 665,1
93,4
4976,2
5 330,3
43,85
1 465,1
24,4
157,2
643,9
271 614
1 182 119,0
65,5
247 110
377 023
461,91
263 763,0
59,0
75 541
10 688,9
72,6
3 410,7
4 697,1
912,21
1 307,9
53,8
358,5
666,1
128 000
935 009,0
72,9
408 043
559 910
9,52
188 222,0
27,1
16 354
7 278,2
65,0
3 703,9
5 700,3
4,32
949,4
4,5
39,3
882,7
60 319
526 966,0
3 574,3
77,5
69,0
526 966
3 574,3
679 890
5 181,7
–
–
171 868,0
910,1
89,5
99,0
–
–
360,30
145,90
60,56
92,08
77,43
103,63
–
–
realizacja
dynamika
narastająco
planu
(w %)
(w %)
171 868
910,1
realizacja
192 017
919,5
plan
Teren (ha)
2001
2000
1999
1998
plan
Nieruchomości zbędne
Powierzchnia
użytkowa (m2)
Teren (ha)
Powierzchnia
użytkowa (m2)
Teren (ha)
Powierzchnia
użytkowa (m2)
Teren (ha)
Powierzchnia
użytkowa (m2)
Teren (ha)
Wyszczególnienie
realizacja
dynamika
narastająco
realizacja
planu
(w %)
(w %)
Nieruchomości czasowo niewykorzystane
Tabela 1. Zestawienie nieruchomości czasowo niewykorzystanych oraz zbędnych dla resortu obrony narodowej przyjętych
przez AMW w latach 1998–2001
Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa...
75
76
Katarzyna Najbar
z planu, np. resort uznał nieruchomości czasowo niewykorzystane m.in. jako niezbędne dla wojska, trwale zbędne lub nie nadające się do czasowego zagospodarowania. W związku z tym zmieniała się kwalifikacja nieruchomości.
Rozpatrując wartościowo całe mienie Skarbu Państwa powierzone Agencji, na
dzień 31 XII 2001 r. mienie to było szacowane (wartość księgowa netto) na
1 259 809 tys. zł. W tabeli 2 przedstawiono wybrane składniki mienia powierzonego AMW w ujęciu wartościowym.
Tabela 2. Wybrane składniki mienia powierzonego AMW
Rodzaje składników
Wartość na dzień
31 XII 2001 r.
(w zł)
Wskaźnik
struktury
(w %)
Wartość na dzień
31 XII 2000 r.
(w zł)
Wskaźnik
struktury
(w %)
Grunty własne
371 649 292
28,52
360 819 089
40,95
Budynki i budowle
788 575 347
60,51
477 053 542
54,14
3 616 071
0,28
2 774 100
0,31
Sprzęt (koncesjonowany i niekoncesjonowany)
26 206 351
2,01
22 855 465
2,59
Należności i roszczenia
11 154 878
1,27
Akcje i udziały
37 974 264
2,91
Udziały lub akcje
do zbycia
5 300 000
0,41
–
0,00
Środki pieniężne
69 888 142
5,36
6 528 008
0,74
1 303 209 467
100,00
881 185 082
100,00
Ogółem
Źródło: Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa na dzień 31 grudnia 2001 r., Ministerstwo Skarbu Państwa, Warszawa, wrzesień 2002.
Przejęte mienie podlega ewidencji. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Skarbu
Państwa z dnia 1 sierpnia 1997 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu prowadzenia ewidencji mienia, jej udostępniania i wydawania z niej wyciągów przez
Agencję Mienia Wojskowego (Dz.U. 1997 nr 95, poz. 586), zbiorczą ewidencję
mienia założono w Biurze Agencji, natomiast oddziały terenowe i ich filie prowadzą ewidencję przejętego mienia pozostającego w obszarze ich działania.
Agencja ma za zadanie utrzymywanie i ochronę przejętego mienia do momentu jego zagospodarowania, jak również porządkowanie stanu prawnego mienia.
Uregulowanie stanu prawnego przejętych nieruchomości ma polegać m.in. na założeniu ksiąg wieczystych oraz uaktualnieniu wpisów w księgach już istniejących.
W początkowym okresie działalności Agencja otrzymywała na te cele dotacje
z budżetu państwa.
Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa...
77
5. Sposoby zagospodarowania nieruchomości przez AMW
W stosunku do powierzonego mienia Skarbu Państwa Agencja wykonuje prawa własności, co daje jej szerokie możliwości stosowania różnych form gospodarowania. Bardzo ważny wydaje się fakt, że gospodarowanie mieniem przez Agencję
musi odbywać się zgodnie z wymogami racjonalnej gospodarki. Dodatkowym
pozytywnym rozwiązaniem dla Agencji w dziedzinie gospodarowania nieruchomościami jest zapis art. 190 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, który stanowi, że Agencja nie musi dysponować pracownikami posiadającymi licencje zawodowe w dziedzinie zarządzania nieruchomościami i może
wykonywać wszelkie czynności związane z gospodarowaniem nieruchomościami
w pełni samodzielnie (Dz.U. 1997 nr 115 poz. 741, art. 189).
Gospodarowanie mieniem nieruchomym polega w szczególności na:
– sprzedaży lub zamianie mienia albo oddaniu gruntów w użytkowanie wieczyste,
– oddaniu mienia w użytkowanie, najem, dzierżawę, użyczenie, zarząd lub do
korzystania na podstawie innego stosunku prawnego,
– oddaniu mienia w administrowanie, na podstawie umowy na czas oznaczony,
za wynagrodzeniem,
– wnoszeniu mienia do spółek, a także nabywaniu i obejmowaniu udziałów
w spółkach, jak również wykonywaniu praw z udziałów w spółkach (Dz.U. 1996 nr
90, poz. 405 z późn. zm., art. 23),
– nieodpłatnym przekazaniu mienia na potrzeby działalności jednostek samorządu terytorialnego (w okresie od 1 stycznia 1999 do 31 grudnia 2000 r.),
– nieodpłatnym przekazaniu mienia ruchomego muzeom, państwowym szkołom wyższym i państwowym szkołom wyższym zawodowym – na cele muzealne,
wystawiennicze lub szkoleniowe, a także stowarzyszeniom i fundacjom prowadzącym działalność związaną z obronnością państwa – na cele ich działalności
statutowej6.
Nieruchomości mogą być również przekazywane przez Agencję na własność
gminie na cele związane z inwestycjami infrastrukturalnymi służącymi wykonywaniu zadań własnych gminy, natomiast mienie, którego zagospodarowanie nie jest
możliwe, a względy ekonomiczne nie uzasadniają jego utrzymania, może zostać
zlikwidowane lub przekazane nieodpłatnie. Mienie przejęte na czas określony,
z wyjątkiem materiałów wybuchowych, broni i amunicji, Agencja może w szczególności oddać w najem, dzierżawę, użyczenie lub administrowanie, a także może
prowadzić działalność gospodarczą opierając się na tym mieniu. Zagospodarowanie mienia, z wyjątkiem oddania w zarząd i użyczenie, wniesienia mienia do spółki
oraz zamiany następuje w drodze przetargu.
W wypadku rzeczy ruchomych przetarg przeprowadza się na zasadach i warunkach określonych w przepisach o przedsiębiorstwach państwowych. Jeżeli przed6
Por. Załącznik 9 do Sprawozdania z działalności AMW za 2001 r., http:/orka.sejm.gov.pl.
.
Użyczenie
Łącznie
156
2000
850,4
1945,1
3021,5
168
584
1158
900
55
220,1
420,9
323
8,1
–
–
.
–
.
0,6
–
–
11
5,7
17,4
8,3
.
8
12
15
6
–
.
1,6
25
1,4
41
0,4
–
11,9
.
3
–
24
.
0,1
0,5
0,4
2,9
–
.
2
3
–
.
25,4
1,5
–
7,2
4,6
65,5
12,8
137,9
–
38,3
.
33
23
109
17
241
–
92
.
79
12
146,1
12,4
5,7
25,5
17,4
.
9
29
12
.
17,3
66,4
50
110,8
50,4
64,7
–
.
362
–
.
394
–
–
36,8
44,3
46
.
94
211
109
135
.
51,2
1270,7
719,3
190
298,1
145,4
115,4
98,2
.
429
382
315
.
1351
498
48
5108,6
2290,2
561,7
1496,5
379,6
155,2
11
2085
615,2
1,0
612,2
1,6
13,1
–
0,9
1,9
303,7
232,6
224,4
144,2
11
734
853
9,4
2001
450
pow. użytk.
2000
–
w tys.
m2
1999
48
1998
1,6
2001
2818,4
w szt.
1999
3,5
1998
1728,5
2001
7,3
w ha
2000
493,7
1999
Zagospodarowanie budynków
dotyczy 1998 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności AMW za lata 1998–2001, http://orka.sejm.gov.pl
a
.
Oddanie w trwały zarząd
39
.
Oddanie w użytkowanie
wieczyste (administrowanie)
Innea
.
.
Zamiana
Aport do spółki
.
Przekazano nieodpłatnie
49
.
– w drodze rokowań
Dzierżawa, najem
.
– w trybie bezprzetargowym
68
Narastająco, w tym:
.
–
– w drodze przetargu nieograniczonego
68
Dynamika sprzedaży
1998
Sprzedaż
Wyszczególnienie
Zagospodarowanie gruntów
Tabela 3. Zagospodarowanie gruntów oraz budynków przez AMW w latach 1998–2001
78
Katarzyna Najbar
79
Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa...
miotem obrotu są nieruchomości, to przetarg przeprowadza się na zasadach i warunkach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami. Z uwagi na
powyższe uregulowania podstawową formę zagospodarowania nieruchomości stanowiła sprzedaż w trybie przetargów nieograniczonych. W 1999 r. przeprowadzono ich 362, w kolejnym 592, a w 2001 r. liczba przeprowadzonych przetargów wyniosła 689.
W wypadku nieruchomości, które wymagały niezbędnego czasu na przygotowanie ich do sprzedaży, stosowano formę najmu lub dzierżawy. Najem i dzierżawa
były również formami zagospodarowania nieruchomości czasowo niewykorzystywanych przez resort obrony narodowej, użyczonych Agencji na czas określony.
Każdego roku proces zagospodarowania nieruchomości obejmował głównie te
z nich, które zostały przejęte do zasobu Agencji w latach poprzednich. Przygotowanie nieruchomości do zbycia wymaga bowiem przeprowadzenia długotrwałych
i czasochłonnych procedur. Od przejęcia nieruchomości do zasobu Agencji do
czasu sprzedaży upływa często ponad rok. Sposób zagospodarowania nieruchomości zbędnych przez Agencję Mienia Wojskowego w latach 1998–2001 przedstawiono w tabeli 3.
Jak już wspomniano, najem i dzierżawa były formami zagospodarowania nieruchomości czasowo niewykorzystywanych przez resort obrony narodowej, użyczonych Agencji na czas określony. W 1998 r. w formie tej zagospodarowano
816 ha gruntów oraz pomieszczenia o łącznej powierzchni 75,1 tys. m2, a w latach
2000 i 2001 odpowiednio: 596,3 ha i 90,1 tys. m2 oraz 139,3 ha i 75,1 tys. m2.
Tabela 4. Formy przekazywania przez AMW nieruchomości samorządom terytorialnym
i organom rządowym w latach 1999–2002
Formy przekazywania nieruchomości
1999
2000
2001
grunty (ha)
budynki (szt.)
budynki (tys. m2)
190
135
46
713,6
97
64,6
26,7
34
17,3
łączna wartość (w mln zł)
Sprzedaż w trybie
bezprzetargowym
Oddanie w trwały zarząda
Nieodpłatne przekazanieb
42,2
42,6
3,6
grunty (ha)
budynki (szt.)
budynki (tys. m2)
1,4
6
8,3
25
15
17,4
2,5
11
6,5
łączna wartość (w mln zł)
3,5
10,2
0,95
15
12
17,4
53,3
21
21,2
17,3
9
5,7
7,5
9
4,8
grunty (ha)
budynki (szt.)
budynki (tys. m2)
łączna wartość (w mln zł)
a
nieruchomości oddane w trwały zarząd państwowym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym
osobowości prawnej; b nieruchomości przekazane nieodpłatnie na siedziby starostów i inne potrzeby
samorządów
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności AMW za lata 1999–2001, http://
orka.sejm.gov.pl
80
Katarzyna Najbar
Istotnym czynnikiem, mającym wpływ na zagospodarowanie powierzonych Agencji nieruchomości, była realizacja postanowień zawartych w art. 72 ustawy z dnia
13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację
publiczną (Dz.U. 1998 nr 133, poz. 872 z późn. zm.) dotyczących przekazywania
nieruchomości na rzecz samorządów terytorialnych i organów rządowych. Agencja
miała przekazywać nieruchomości samorządom terytorialnym i organom rządowym
w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2000 r. Mimo to, jeszcze w 2001 r.,
Agencja w miarę swoich możliwości realizowała potrzeby samorządów. Wykonanie
przez Agencję postanowień ww. ustawy przedstawiono w tabeli 4.
Spośród form zbywania nieruchomości na rzecz samorządów terytorialnych
i organów rządowych największe znaczenie miała sprzedaż w trybie bezprzetargowym (pod względem ilościowym i wartościowym). Na drugim miejscu znajdowało
się nieodpłatne przekazywanie nieruchomości na siedziby starostów i inne potrzeby samorządowe. Dotyczyło to jednak zaledwie 17% wszystkich nieruchomości
przekazywanych ww. jednostkom. Niewielkie znaczenie na tym obszarze działania
miało oddawanie nieruchomości w trwały zarząd (11%).
Ponieważ od przejęcia nieruchomości do zasobu Agencji do czasu jej zagospodarowania upływa często ponad 1 rok, zasadnicza działalność w procesie zagospodarowania wspierana była porządkowaniem stanu prawnego przejętych nieruchomości. Ponadto dużą uwagę (szczególnie w dwóch ostatnich analizowanych latach)
skupiono na przeprowadzaniu działań marketingowych.
6. Ekonomiczne aspekty gospodarowania nieruchomościami
przez AMW
Łączne przychody Agencji, od początku jej działalności, sięgnęły prawie
600 mln zł. Analizując dane zawarte w tabeli 5, można zauważyć, że 3/4 przychodów stanowiły środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości. Sprzedaż mienia ruchomego nie przekładała się na duże przychody z uwagi na fakt, że zasoby mienia
ruchomego są przestarzałe i złej jakości. Niewiele podmiotów jest nim zainteresowanych. Niepokojąca jest sytuacja, że maleją przychody z tytułu oddawania nieruchomości w użytkowanie wieczyste, dzierżawę i najem.
Tabela 5. Przychody Agencji w latach 1998–2001
Do 1998
1999
2000
2001
31,1
164,9
204,2
184
Sprzedaż nieruchomości
.
.
150,6
146
Sprzedaż mienia ruchomego
.
.
20,4
18
Oddanie nieruchomości w użytkowanie
wieczyste, dzierżawę, najem, użyczenie
.
.
33,2
2
Wyszczególnienie
Łączne przychody (w mln zł)
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności AMW za lata 1998–2001, http://
orka.sejm.gov.pl
Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa...
81
Agencja, prowadząc samodzielną gospodarkę finansową z uzyskanych przychodów, pokrywa koszty swego funkcjonowania, w tym koszty ewidencji, utrzymania i ochrony przyjętego mienia. Niestety, wraz ze spadkiem przychodów w 2001 r.
wzrosły koszty działalności Agencji. W poszczególnych latach koszty te kształtowały się odpowiednio: 1997–1998 – 19,5 mln zł, 1999 r. – 49,9 mln zł, 2000 r. –
45 mln zł, 2001 r. – 56 mln zł.
Agencja zobowiązana jest do przekazywania części uzyskanych dochodów do
Ministerstwa Obrony Narodowej (MON) na inwestycje sił zbrojnych RP. Do końca 2001 r. Agencja przekazała resortowi obrony narodowej 374,8 mln zł. Pozyskiwane w ten sposób środki stanowią ok. 10% wydatków majątkowych MON. Dzięki
tym środkom możliwa jest realizacja zadań wynikających z procesu integracji Polski z NATO, czyli przede wszystkim przeprowadzenie procesu restrukturyzacji
polskiej armii.
Należy zauważyć, że sprzedaż nieruchomości na rzecz samorządów terytorialnych i organów rządowych odbywała się z reguły po obniżonych cenach, co spowodowało zmniejszenie przychodów Agencji w latach 1999–2001. Preferencje zastosowane w wyniku realizacji wyżej przytoczonego zapisu wyniosły 49,8 mln zł.
Biorąc pod uwagę przychody realizowane prze Agencję z tytułu sprzedaży nieruchomości w latach 1999–2001, znaczny procent tych przychodów przypadał na
obrót z samorządami. W 1999 r. przychód z tego tytułu wyniósł 82,3 mln zł, z czego
48% przypadało na obrót z samorządami. W następnych latach ta relacja kształtowała się odpowiednio – w 2000 r. 150,9 mln zł i 30%, a w roku następnym – 146,3
mln zł i 4,4%.
7. Zakończenie
Pośrednio beneficjentem działań Agencji jest całe społeczeństwo. Dzięki komercyjnemu zagospodarowaniu mienia zwiększają się wpływy do budżetu państwa
i gmin z tytułu podatków od działalności gospodarczej prowadzonej przez nowych
nabywców.
Agencja jako podmiot gospodarczy, choć jest instytucją powierniczą, musi wykonywać właścicielskie czynności prawne ze szczególną starannością i troską o dobro
publiczne. Pozostając państwową osobą prawną, stosuje procedury prywatyzacyjne zgodnie z polskim prawodawstwem. Jednocześnie będąc podmiotem gospodarczym, powinna dostosowywać swe działania do reguł wolnego rynku, czerpać wzorce
z zachodnich, sprawdzonych rozwiązań ekonomicznych. Ma do dyspozycji wiele
form gospodarowania, począwszy od sprzedaży, poprzez dzierżawę, na wnoszeniu
aportem mienia do spółek skończywszy, który powinien dawać jej możliwość skutecznego i efektywnego realizowania zadań postawionych przed Agencją. Niestety, podobnie jak inne podmioty funkcjonujące na rynku, również działalność Agencji
i osiągane przez nią wyniki są w dużej mierze uwarunkowane ogólną sytuacją finansową kraju, a szczególnie rozmiarami popytu na rynku nieruchomości. Należy
82
Katarzyna Najbar
podkreślić, że ostatni analizowany rok charakteryzował się coraz silniejszym kryzysem finansów publicznych, co bezpośrednio spowodowało dekoniunkturę na rynku nieruchomości. Potwierdzeniem tego był m.in. fakt braku możliwości zbycia
atrakcyjnych nieruchomości.
Najważniejsze z punktu widzenia usprawnienia działalności Agencji byłoby
przyspieszenie przygotowania nieruchomości do zagospodarowania pod względem
formalnoprawnym, co spowodowałoby bezpośrednio przyspieszenie procedur przetargowych i obniżenie kosztów ochrony.
Reasumując powyższą analizę, można stwierdzić, że głównym zadaniem Agencji
jest wprowadzenie zbędnego mienia do obrotu rynkowego i uzyskanie maksymalnego dochodu. Można by powiedzieć, że Agencja powstała po to, aby sprzedawać
niepotrzebny majątek armii. Należy również zwrócić uwagę na fakt, że po wstąpieniu Polski do NATO priorytetowym zadaniem stało się unowocześnienie wyposażenia armii, co implikowało konieczność pozyskiwania nowych źródeł finansowania. Ponieważ kolejnymi krokami dostosowawczymi było zmniejszenie liczebności
wojska oraz skrócenie trwania służby zasadniczej, szybko okazało się, że armia
z powodu mniejszego zapotrzebowania na infrastrukturę, może je zagospodarować i dzięki temu uzyskać dodatkowe środki.
Obecnie w Sejmie trwają prace nad ustawą przyznającą Agencji nowe kompetencje. Już od 2003 r. Agencja miałaby się również zajmować zakupami paliwa,
mundurów i rezerw żywności dla trzech rodzajów wojsk: lotnictwa, marynarki
i wojsk lądowych. W kolejnych latach miałaby przejąć nowe zadania, tj. kupno
sprzętu i uzbrojenia armii7. Należy zauważyć, że oficjalnie pomysłodawcy tego projektu mają na celu zlikwidowanie w armii ogromnych nadużyć w tym zakresie.
Posunięcie to zapewni ciągłość działalności AMW, która przynosi coraz mniejsze
zyski i gospodaruje coraz mniejszą ilością mienia. Ponadto jest to mienie coraz
niższej jakości, z reguły nie nadające się do żadnej z form zagospodarowania. Przyznanie nowych kompetencji cywilom zmieni statutowy profil działalności Agencji,
co najprawdopodobniej spowoduje, że gospodarowanie mieniem przekazanym
Agencji zejdzie na drugi plan, a głównym jej zadaniem staną się zakupy dla armii.
Literatura
Leszczyńska I., Wojna o Kasę, „Newsweek” 2002, nr 45.
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1997 r. w sprawie nadania statutu Agencji
Mienia Wojskowego, Dz.U. 1997 nr 91, poz. 562 z późn. zm.
Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa. Majątek Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych
na dzień 31 grudnia 2001 r., Ministerstwo Skarbu Państwa, Warszawa, wrzesień 2002.
Sprawozdanie z działalności i sprawozdanie finansowe Agencji Mienia Wojskowego za okres 1 X 1997 –
31 XII 1998, http://orka.sejm.gov.pl
Sprawozdanie z działalności i sprawozdanie finansowe Agencji Mienia Wojskowego za rok 1999, 2000,
2001, http://amw.com.pl.
7
Por. I. Leszczyńska, Wojna o Kasę, „Newsweek” 2002, nr 45, s. 14–15.
Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa...
83
Szachtułowicz J., Gospodarka nieruchomościami, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2001.
Ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz
o Agencji Mienia Wojskowego, Dz.U. 1996 nr 90, poz. 405 z późn. zm.
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, Dz.U. 1998 nr 133, poz. 872 z późn. zm.
Vademecum zarządcy nieruchomości, pod red. W. Brzeskiego, Krakowski Instytut Nieruchomości,
Kraków 2001.
Walczewski H., Prawo nieruchomości dla zarządców, Zachodnie Centrum Organizacji, Zielona Góra
2000.
Zarządzanie nieruchomościami, pod red. E. Kucharskiej-Stasiak, Instytut Nieruchomości Valor, Łódź
2000.
The Management of Treasury-owned Real Estate by the Military
Property Agency, 1997–2001
This paper analyses the activities of the Military Property Agency from the perspective of the
main goal of its establishment, i.e., managing property transferred to the Agency by the State
Treasury. The Act of 30 May 1996 on the management of selected elements of State Treasury
property and the Military Property Agency, as well as the Prime Minister’s executive order of
1 August 1997 on the establishment of the Property Agency’s statute, define in detail the scope of
the Agency’s responsibilities and its structure. The State Treasury entrusted the Agency with
exercising ownership and other property rights on its behalf in relation to property under the
management of organisational units subordinate to or supervised by the Minister for Defence or
left over after the liquidation of state-owned companies for whom the Minister for Defence was
the supervising or incorporating authority. The purpose of this article is to summarise the effects
of the Agency’s activities in the management of transferred real estate between 1997 and 2001.