Choroby uk∏adu mi´Źniowo-szkieletowego, związane z pracą 3

Choroby uk∏adu mi´Źniowo-szkieletowego, związane z pracą 3

3
E u r o p e j s k a
A g e n c j a
B e z p i e c z e ƒ s t w a
i
Z d r o w i a
w
P r a c y
Choroby uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego,
zwiàzane z pracà
Europejski priorytet
n
Praca r´czna i czynnoÊci powtarzalne (monotypowe) niosà ze sobà
istotne zagro˝enia, wymagajàce szczególnej uwagi w ca∏ej Europie (3)(4)(5)(6).
n W zwiàzku z powy˝szym, tematem Europejskiego Tygodnia
Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pracy, organizowanego w paêdzierniku 2000 r. w ka˝dym z paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej,
wybrano has∏o „Odwróç si´ plecami do chorób uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego”.
n Zapobieganie chorobom uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego nale˝y
w Europie do priorytetów ze wzgl´du na powszechnoÊç wyst´powania tych chorób oraz zwiàzane z nimi koszty.
n Zapobieganie tym chorobom nale˝y do priorytetów tak˝e dlatego,
˝e wi´kszoÊci zwiàzanych z nimi problemów mo˝na zapobiec lub
ograniczyç je poprzez stosowanie si´ do istniejàcych przepisów
bhp oraz przyk∏adów dobrej praktyki (4).
n Ogólnoeuropejskie raporty wykazujà, jak bardzo pilna jest koniecznoÊç zaj´cia si´ tà sprawà.
PowszechnoÊç wyst´powania chorób uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego w Europie
n
Choroby uk∏adu mi´Êniowo szkieletowego (ang. Musculoskeletal
Disorders – MSD) obejmujà szeroki zakres problemów zdrowotnych. Do g∏ównych grup nale˝à bóle/urazy kr´gos∏upa oraz zwiàzane z pracà choroby koƒczyn górnych, powszechnie znane jako
urazy wynikajàce z chronicznego przecià˝enia organizmu (ang.
Repetitive Strain Injuries – RSI). Choroby te dotyczà równie˝ koƒczyn dolnych.
n Do przyczyn wymienionych chorób nale˝à: podnoszenie ci´˝arów,
z∏a postawa cia∏a oraz czynnoÊci powtarzalne. Niektóre rodzaje
chorób wià˝à si´ z wybranymi zadaniami lub zawodami.
n Ka˝dego roku milionom pracowników w Europie, ze wszystkich
rodzajów zawodów i sektorów zatrudnienia, podczas wykonywania
pracy zagra˝a zapadni´cie na choroby uk∏adu mi´Êniowo-szkieleto-
TURN YOUR
BACK
ON
wego. W ekspertyzach europejskich mo˝na znaleêç wiele przekonujàcych dowodów na to, ˝e choroby uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego, jak np. choroby kr´gos∏upa, szyi i koƒczyn górnych, sà istotnym
problemem zdrowotnym i ekonomicznym. Ponadto zwi´ksza si´
liczba przypadków tych chorób (3)(4)(7).
n Choroby uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego nale˝à do problemów
zdrowotnych zwiàzanych z pracà, powszechnie zg∏aszanych przez
europejskich pracowników: 30% pracowników skar˝y si´ na bóle
kr´gos∏upa, 17% skar˝y si´ na bóle mi´Êniowe koƒczyn górnych
i dolnych, 45% zg∏asza, ˝e pracuje w bolesnych lub m´czàcych
pozycjach cia∏a; od 33% pracowników wymaga si´, aby podczas
pracy podnosili ci´˝kie przedmioty (7). Analiz´ niektórych z tych
danych wed∏ug paƒstw Unii Europejskiej, przedstawiono w ramce 2.
n Wymieniony wy˝ej odsetek – 30% – pracowników, którzy ka˝dego
roku zg∏aszajà cierpienie z powodu bólów kr´gos∏upa, odpowiada
liczbie 44 milionów pracowników europejskich (7).
n Problemy zdrowotne wahajà si´ od dyskomfortu i drobnych bólów
do bardziej powa˝nych stanów zdrowotnych, wymagajàcych
zwolnienia z pracy oraz leczenia medycznego, a nawet szpitalnego.
n Efekty leczenia i rekonwalescencji cz´sto nie sà satysfakcjonujàce,
szczególnie w przypadkach chronicznych. Dlatego koƒcowym
efektem mo˝e byç trwa∏a niepe∏nosprawnoÊç lub utrata pracy.
Rozpoznawanie zagro˝eƒ zwiàzanych z chorobami uk∏adu
mi´Êniowo-szkieletowego
Istniejà wyraêne dowody, ˝e choroby uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego sà silnie powiàzane z wykonywanà pracà (4). Uznano, ˝e ich
przyczyny wynikajà z obowiàzujàcych systemów pracy (4)(7).
G∏ówne czynniki zagro˝eƒ przedstawiono w ramce 1.
Ramka 1 – Czynniki, które zwi´kszajà zagro˝enie chorobami
uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego
Fizyczne aspekty pracy
podnoszenie ci´˝arów
wadliwa pozycja cia∏a
cz´sto powtarzajàce si´ czynnoÊci
praca wymagajàca u˝ycia si∏y
bezpoÊredni nacisk mechaniczny na tkanki cia∏a
wibracje przenoszone na cia∏o
Ârodowisko pracy i organizacja pracy
tempo pracy
praca powtarzalna
modele czasu pracy
systemy p∏atnoÊci
praca monotonna
zm´czenie
praca w mikroklimacie zimnym
sposób, w jaki pracownicy postrzegajà organizacj´ pracy
psychospo∏eczne czynniki pracy
MUSCULOSKELETAL
DISORDERS
Wymienione wy˝ej czynniki wyst´pujà w wielu miejscach pracy
w Europie. Na przyk∏ad, 7% pracowników w Unii Europejskiej
zg∏asza, ˝e ich praca wymaga wykonywania krótkich, powtarzajàcych si´ czynnoÊci; 57% zg∏asza, ˝e ich praca wymaga wykonywania
powtarzajàcych si´ ruchów ràk lub ramion; 56% pracuje
w Êcis∏ych/napi´tych i nieprzekraczalnych terminach; 54% skar˝y si´
na wysokie tempo pracy; 42% nie ma wp∏ywu na to, kiedy b´dzie
przerwa w pracy; 31% nie ma wp∏ywu na tempo pracy (7).
Grupy zagro˝eƒ
n
European Agency
for Safety and Health
at Work
OCTOBER 2000
EUROPEAN WEEK FOR SAFETY AND HEALTH AT WORK
http://osha.eu.int/ew2000/
PL
Najbardziej nara˝eni sà pracownicy wykwalifikowani oraz pracownicy niewykwalifikowani pracujàcy w zawodach zwiàzanych
z pracà r´cznà.
n Choroby koƒczyn górnych dotyczà w wi´kszym stopniu pracujàcych kobiet ni˝ pracujàcych m´˝czyzn (4)(7), g∏ównie z powodu
rodzaju prac zlecanych pracownikom p∏ci ˝eƒskiej. Przyk∏adowo, 35% pracujàcych kobiet w Unii Europejskiej oraz 31% pracujàcych m´˝czyzn (7) stale wykonuje prace powtarzalne.
h t t p : / / a g e n c y . o s h a . e u . i n t
E u r o p e j s k a
A g e n c j a
B e z p i e c z e ƒ s t w a
n
i
Z d r o w i a
w
P r a c y
Wi´cej informacji
Starsi pracownicy w Europie zg∏aszajà wi´cej problemów zwiàzanych z chorobami uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego ni˝ m∏odsi.
Przyk∏adowo, europejska Êrednia dla zg∏aszanych przypadków bólów kr´gos∏upa wynosi 30%, natomiast wÊród osób 15–24-letnich
wynosi ona 25%, a wÊród osób 55-letnich i starszych – 35% (7).
Wielu starszych pracowników sp´dzi∏o wi´cej czasu przy pracy
w warunkach sprzyjajàcych wystàpieniu chorób uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego. Ponadto systemy pracy projektowane sà g∏ównie z myÊlà o m∏odych i zdrowych pracownikach p∏ci m´skiej (7).
n Pracownicy szczególnie nara˝eni, jak np. pracujàcy na zasadzie
umowy na czas okreÊlony lub zatrudnieni przez agencje poÊrednictwa pracy, du˝o cz´Êciej wykonujà prace powtarzalne oraz prace
wymagajàce przyjmowania bolesnych/m´czàcych pozycji cia∏a (7).
Wi´cej informacji na temat Europejskiego Tygodnia Bezpieczeƒstwa
i Zdrowia w Pracy oraz zapobiegania chorobom uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego mo˝na znaleêç na stronie WWW Agencji, pod adresem: http://osha.eu.int, gdzie mo˝na bezp∏atnie pobraç pe∏ny tekst
publikacji. Link http://osha.eu.int/ew2000 udost´pnia strony dotyczàce Europejskiego Tygodnia.
Bibliografia
1. Odwróç si´ plecami do chorób uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego
(Turn your back on work related musculoskeletal disorders)
– ulotka informacyjna Agencji dotyczàca Europejskiego Tygodnia 2000 r.
2. Zapobieganie chorobom uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego
(Preventing work related musculoskeletal disorders) – publikacja
Facts Agencji.
3. Stan bezpieczeƒstwa i zdrowia w pracy w paƒstwach cz∏onkowskich (The State of Occupational Safety and Health in the Member States) – raport Agencji 2000 r.
4. Choroby uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego szyi i koƒczyn
górnych, zwiàzane z pracà (Work-related neck and upper limb
musculoskeletal disorders) – raport Agencji oraz publikacja Facts
pod tym samym tytu∏em, 2000 r.
5. Urazy wynikajàce z chronicznego przecià˝enia organizmu (RSI)
(Repetitive Strain Injuries) – raport Agencji, 2000 r.
6. Priorytety i strategie w polityce bezpieczeƒstwa i zdrowia w paƒstwach cz∏onkowskich Unii Europejskiej (Priorities and strategies
in Occupational safety and health Policy in the Member States of
the European Union) – raport Agencji, 1997 r.
7. P. Paoli.: Dane z europejskiej ekspertyzy nt. warunków pracy
(Data from the European survey on working conditions) – Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków ˚ycia i Pracy,
artyku∏ niepublikowany, czerwiec 1999 r.
8. Aspekty ekonomiczne bezpieczeƒstwa i higieny pracy w paƒstwach cz∏onkowskich Unii Europejskiej (Economic impact of
occupational safety and health in the Member States of the
European Union) – raport Agencji, 1998 r.
9. Warunki pracy w Unii Europejskiej [podsumowanie ekspertyzy
z 1996 r.] (Working conditions in the European Union [summary
of Survey 1996]) – Europejska Fundacja na rzecz Poprawy
Warunków ˚ycia i Pracy.
10.Na witrynie WWW Agencji znajdujà si´ linki do stron z ustawodawstwem Unii Europejskiej oraz do witryn paƒstw cz∏onkowskich, gdzie mo˝na znaleêç krajowe ustawodawstwo obowiàzujàce w tych paƒstwach oraz wytyczne.
Ograniczanie kosztów ekonomicznych
n
Choroby uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego zwiàzane z pracà
przynoszà osobom dotkni´tym nimi ból i cierpienie, zarówno
w pracy jak i w domu.
n Chocia˝ nie ma ˝adnych dok∏adnych liczb, to wg szacunkowych
danych z paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej koszty ekonomiczne wszystkich problemów zdrowotnych zwiàzanych z pracà
wahajà si´ od 2,6 do 3,8% produktu krajowego brutto (8).
n Du˝a cz´Êç tych kosztów – przypuszczalnie 40-50% – wià˝e si´
z chorobami uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego (7). Dost´pne dane
szacunkowe odnoszàce si´ do chorób uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego wskazujà na koszty mi´dzy 0,5% a 2% PKB (4).
n Ka˝dego roku w Europie, na skutek problemów zdrowotnych
∏àczàcych si´ z wykonywanym przez pracowników zawodem (7),
traconych jest ponad 600 milionów dni roboczych.
n Koszty dla europejskiego biznesu to: zmniejszona produkcja,
choroby pracowników, koszty odszkodowania i ubezpieczenia,
utrata doÊwiadczonych pracowników oraz koszty rekrutacji
i szkolenia nowych pracowników, wp∏yw dyskomfortu lub z∏ego
zdrowia na jakoÊç pracy wykonywanej przez zatrudnione osoby.
n Zapobieganie chorobom zwiàzanym z pracà to dobry biznes.
Zapobieganie chorobom uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego
Wielu chorobom uk∏adu mi´Êniowo-szkieletowego mo˝na zapobiec
dzi´ki poprawie ergonomii pracy oraz poprzez modyfikacj´ organizacji pracy i miejsc pracy na podstawie szacowania czynników zagro˝eƒ (4). Zasada ta zosta∏a ju˝ w∏àczona do bie˝àcych wytycznych
Unii Europejskiej oraz ustawodawstwa paƒstw cz∏onkowskich (10).
Dost´pne sà równie˝ wskazówki praktyczne oraz narz´dzia zapobiegania. Wi´cej informacji na ten temat mo˝na znaleêç w nast´pnej
publikacji z serii Fakty (Facts) pt. Zapobieganie chorobom uk∏adu
mi´Êniowo-szkieletowego, zwiàzanym z pracà.
Ramka 2
AUS BEL DAN FIN FRA NIE GRE IRL W¸O LUX POR HIS SZW HOL W. B. UE
Zagro˝enia oraz problemy
zdrowotne zwiàzane z pracà
Bóle kr´gos∏upa
31
21
30
33
29
34
44
13
32
32
39
35
31
17
23
30
Bóle mi´Êniowe w r´kach lub nogach
14
9
24
29
19
13
37
6
19
13
31
24
24
10
11
17
36
26
15
30
21
34
18
16
17
29
22
19
13
27
16
23
NieobecnoÊç w pracy
% przypadków nieobecnoÊci w pracy
w wyniku problemów zdrowotnych
w ciàgu ostatnich 12 miesi´cy
èród∏a: Druga europejska ekspertyza dot. warunków pracy (Second European Survey on Working Conditions) – Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków ˚ycia i Pracy, 1996 r.
Europejska Agencja Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pracy
Gra Via, 33, E-48009 Bilbao, Spain
tel. (34) 944 79 43 60, Fax: (34) 944 79 43 83
[email protected]
© Europejska Agencja Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pracy. Powielanie dozwolone pod warunkiem podania êród∏a. Wydrukowano w Polsce. Dystrybucja w Polsce: Krajowy Punkt
Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeƒstwa i Zdrowia w Pracy: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Paƒstwowy Instytut Badawczy, ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa,
Tel. (0-22) 623 36 77, Fax (0-22) 623 36 93, Internet: www.bp.edu.pl, E-mail: [email protected]
h t t p : / / a g e n c y . o s h a . e u . i n t
F a k t y