Pobierz PDF - Wieczorna.pl

14.11.2013
Skąd się wzięły smoki w literaturze?
Autor: Wieczorna
Image not found
http://wieczorna.pl/index.php/uploads/photos/middle_
Nie wiemy, skąd w opisach historycznych z dawnych epok wzięły się wzmianki o dziwnych
zwierzętach. Dla próby wyjaśnienia tego biologicznego fenomenu użyję danych dostępnych w
literaturze dla gatunku homo sapiens, a więc naszego własnego. W literaturze znajdziemy
opisy nie tylko z dawnych epok, traktowane z niedowierzaniem (np. o gigantycznym wojowniku
Goliacie opisanym w Biblii) ale też te całkiem współczesne, dobrze znane z udokumentowanych
źródeł. Osoby te już za życia otaczane były czcią, powstały ich posągi i pomniki.
Gigantka z rodzicami, cc wikimedia
Robert Wadlow z babką w 1939
Image not found
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Robert_Wadlow.jpg/169px-Robert_Wadlow.jpg
Robert Wadlow z babką w 1939, cc wikimedia
Robert Pershing Wadlow (ur. 22 lutego 1918 w Alton, Illinois, USA, zm. 15 lipca 1940,
Manistee, Michigan, USA) – był najwyższym znanym człowiekiem w historii USA. Jego
rodzicami byli Addie i Harold Wadlowowie. Podczas narodzin ważył niespełna cztery
kilogramy. W wieku sześciu miesięcy osiągnął wagę trzynastu i pół kilograma, zaś po roku trzydziestu kilogramów. W 5 roku życia mierzył 155 cm wzrostu, w trzeciej klasie szkoły
podstawowej przerósł nauczyciela. Gdy miał 13 lat, mierzył już 224 cm. Już w wieku 18 lat
[1]
urósł do 254 cm. W wieku 22 lat, przed śmiercią, osiągnął wzrost 272 cm
i wagę 222 kg,
wciąż rosnąc. 4 lipca 1940 podczas występu doznał obtarcia kostki, co doprowadziło do
powstania pęcherza, który później uległ zakażeniu. Pomimo starań lekarzy Robert Wadlow
zmarł 15 lipca 1940 o godzinie 1.30 w nocy w Manistee w stanie Michigan. Pochowano go na
cmentarzu w rodzinnym Alton nad rzeką Missisipi.
Robert Wadlow (1928), cc
wikimedia
1
Robert Wadlow i jego ojciec, znacznie mniejszy Harold Franklin Wadlow (±1.82 m (5 ft 11 ⁄2 in)). cc wikimedia
Statua naturalnej wielkości Roberta Wadlow stoi na College Avenue w Alton, naprzeciwko
Altońskiego Muzeum Historii i Sztuki. Pomnik został wzniesiony w 1986 roku na cześć
mieszkańca rodzinnego miasta [ 12 ] [ 18 ]. Kolejny jego pomnik stoi w Muzeum Guinnessa w
Niagara Falls, a inne są w kilku muzeach sieciowych "Ripley Believe It or Not Muzea" . Grupa
sześciu modeli naturalnej wielkości, wykonana przed śmiercią przez artystę Jamesa Butlera,
istnieje i są wysyłane i wyświetlane w replikach trumien. [ 19 ]
On jest nadal czule znany jako " łagodny olbrzym ". [ 20] Możliwy gigantyzm w innych gatunkach
Skoro takie różnice mogą istnieć wśród ludzi, to czemu nie wśród innych zwierząt? Być możemogły pojawić się samoistnie efekty genetycznej mutacji?
Smoki są często przedstawiane jako mające mieć istotne znaczenie duchowe w różnych
religiach i kulturach na całym świecie. W wielu azjatyckich kulturach smoki były , a w
niektórych kulturach nadal są, czczone jako przedstawiciele pierwotnych sił natury, religii i
wszechświata. Są one związane z mądrością - często mówi się, że mądrzejsze niż ludzie - i są
znane z długowieczności.
Czy w historii mogły istnieć dziwne zwierzęta, opisywane jako smoki? Czy w literaturze
cywilizacji ludzkiej mogły się zachować opowieści o dziwnych zwierzęciach?
Smoki pojawiają się w wielu mitologiach, w tym mitologii greckiej. Zazwyczaj, podobnie jak
gryfy pełnią funkcję strażników, przypisywane im są także liczne przymioty jak mądrość i siła.
Nigdy nieusypiający smok stał na straży złotego runa z polecenia boga Aresa, inny pilnował
wyroczni Apolla w Delfach, jeszcze inny zaś źródła w okolicy późniejszego miasta Teby.
[1][2]
Ostatniego zabił Kadmos, jego zęby zaś posiał w ziemi, z czego powstali dzielni wojownicy
. Ze smokami walczyło wielu mitycznych bogów i bohaterów, m.in. Apollo (smok Pyton), Jazon
(smok pilnujący złotego runa), Herakles (Ladon), czy Perseusz (smok Cetus). W mitologii
sumeryjskiej bogini Tiamat, z której powstała ziemia i niebo, przedstawiana była pod postacią
smoka. W mitach anglosaskich znany jest także smok Grendel oraz jego matka, pokonane przez
Beowulfa. W legendach arturiańskich także pojawiają się smoki, m.in. biały i czerwony smok z
wizji Merlina. Mitologia skandynawska określa niekiedy mianem smoka węże Midgardsormra i
[3]
Nidhogga
. W mitach germańskich pojawia się smok Fafnir, pokonany przez Sigurda.
W chrześcijaństwie smok uosabia zazwyczaj zło, w Biblii wąż z raju często określany jest tym
mianem, podobnie jak Lewiatan, pojawia się także w Apokalipsie św. Jana. Wielu świętych
przedstawianych jest ze smokiem jako atrybutem, m.in. św. Małgorzata z Antiochii, czy św.
Jerzy który pokonał smoka nieopodal miasta Sylene
ukazywany pod postacią smoka
Wygląd
[6]
.
[4][5]
. U Słowian bożek Chworz bywał
Płyny ustrojowe lub krew zabitego smoka jest przedstawiona jako albo dobroczynne, albo
trująco w średniowiecznej legendzie i fikcji literackiej. W niemieckiej legendzie, krew smoka
ma moc renderowania nieprzebijalnej skóry lub zbroi jeśli się w niej ją wykąpało, jak to jest w
przypadku skóry Zygfryda lub zbroi Ortnit'a. W słowiańskim micie, Ziemia odrzuca smoka,
ponieważ jest tak podły, że Matka Ziemia nie chce nie mieć go w swoim łonie, i dlatego smok
pozostaje na powierzchni ziemi na całą wieczność. Krew lub jakiś płyn ustrojowy smoka w
eposie Beowulf ma kwaśne właściwości, pozwalając na przenikanie przez żelazo. Heinrich von
Winkelried umiera po tym jak krew smoka zabitego przez niego przypadkowo kapie na niego.
Za: Marco Polo, Podróże; Pliniusz Starszy, Historia Naturalna; Bartholomaeus Anglicus, De
proprietatibus rerum; Izydor z Sewilli, Etymologie; Flawiusz Filostratos, Żywot Appoloniusza z
Tiany; Lukan, Pharsalia; Geliusz, Noce attyckie
W porównaniu z innymi stworzeniami znanymi z najdawniejszej literatury, smok nie miał ściśle
określonego wyglądu. Często utożsamiano go z wielkim wężem, mającym ponoć do 10 kroków
długości i grubość do 10 dłoni
[7]
. Cztery łapy były zakończone ostrymi pazurami, a pokryte
łuskami ciało błyszczało się w słońcu. Wedle niektórych autorów były silnie jadowite, wedle
innych nie, gdyż do zabijania ofiar używały ogona, ostrych zębów lub je dusiły. Zazwyczaj smok
miał niewielką głowę z grzebieniem na czubku. Zgodnie z etymologią nazwy miał posiadać
znakomity wzrok. Niekiedy smok posiadać miał również skrzydła, podobne nietoperzym.
Zdarzało się, że smoki przedstawiano z uszami, rogami, czy brodą.
Legendy
[8]
Smoki pojawiają się w wielu źródłach starożytnych
, średniowiecznych bestiariuszach i
fizjologach oraz licznych późniejszych źródłach, które jednak w większości opierają się na
wymienionych wyżej. O smokach powstało wiele legend, jak o każdym z fantastycznych
stworzeń.
Smoki, jako wielkie węże, miały często kryć się wśród liści na drzewach lub przy wodopojach,
gdzie polowały na słonie. Gdy przechodziły pod drzewami, smoki rzucały się na nie i dusiły lub
też zabijały trującym oddechem, po czym wypijały z nich chłodną nawet podczas upałów krew.
Niekiedy słoniowi udawało się otrzeć o kamień i w ten sposób zgładzić smoka, sam jednak
zwykle umierał z wycieńczenia. Wówczas jego krew tworzyć miała cenny pigment, cynober.
Smoki mieszkać też miały często na pustyniach, gdzie kryły się w jaskiniach. Gdy wychodziły
przed wejście, powietrze zaczynało wirować i unosiło je w powietrze, wedle niektórych
autorów, latać smoki mogły też dzięki sile swego jadu, przed którym uchodziło nawet morze.
W smoczych głowach znajdować się miały wedle legend białe, twarde, drogocenne i
czarodziejskie kamienie zwane draconce lub karbunkułami. Nosili je ponoć często królowie na
Dalekim Wschodzie. By je zdobyć, odważni myśliwi lub magowie usypiali smoki odpowiednimi
ziołami.
Smok miał też silne związki z morzem, bywały bowiem odmiany wodne. Miały ponoć
pragnienie tak wielkie, że sama woda im nie wystarczała i połykały wiatr. W tym celu goniły
statki i odbierały im wiatr z żagli, przewracając je przy tym. Niekiedy pojawiały się także
legendy wiążące pływy z połykaniem wody przez ogromne węże morskie lub smoki, żyjące na
dnie wód.
Symbolika
Za: W. Kopaliński, Słownik symboli; J.E. Cirlot, Słownik symboli; D. Forstner, Świat symboliki
chrześcijańskiej; J. Hoult, Dragons Their History and Symbolism; S. Carr – Gomm, Słownik
symboli w sztuce, motywy, mity, legendy w malarstwie i rzeźbie
Pozytywna
Smok podobnie jak wąż wiązał się z symboliką wody. W starożytnym Rzymie traktowany był
niekiedy jako istota podziemna czuwająca nad urodzajem. Był symbolem autorytetu i potęgi,
wiązanym ze słońcem i symboliką królewską, podobnie jak lew i orzeł. Stanowił alegorię
wiedzy, mądrości, czujności i dobrej straży. Plujący ogniem mógł przedstawiać lato. W
heraldyce był oznaką waleczności, a jego zawinięty w pętle ogon świadczył o sile i energii.
Smoka ukazywano także gryzącego własny ogon, jak węża Ouroborosa, wówczas był
emblematem wiecznego ruchu, cykliczności i odnowy. W psychologii smok w jaskini mógł być
symbolem aktu seksualnego. Wiązano go także z Wielką Matką.
Negatywna
Smok pozostawał często stworzeniem groźnym uosabiającym zło. W psychologii także ludzkie
lęki i ciemną stronę osobowości. Stał w opozycji do bohatera, który musiał pokonać zło
drzemiące w nim samym, ukazywane pod postacią smoka, by ostatecznie zwyciężyć nad złem.
W chrześcijaństwie utożsamiany z diabłem, grzechem, chaosem, pogaństwem, czy herezją.
Smocza krew lub ślina oznaczać mogła truciznę, sam pysk zaś bramy piekielne.
Smoki Europy
Św. Jerzy walczący ze
smokiem, cc wikimedia
Smok w herbie Księstwa
Czerskiego, cc wikimedia
Smoki z legend kontynentu europejskiego, dominują we współczesnej konwencji fantasy.
Zgodnie z pierwowzorami mają zwykle wygląd wielkiej jaszczurki czy dinozaura, posiadają
skrzydła, nierzadko maja kilka głów, potrafią zionąć ogniem. Francuski mnich Fulko z
Chartres, zmarły w 1127 r., tak pisał o smokach: "Smoki charakteryzują się długimi,
wstrętnymi pyskami, ostrymi zębami i ognistym językiem, uszy mają podobne do rogów, kark
jest długi a ciało jaszczurcze. Dwie nogi są podobne do orlich pazurów, a skrzydła mają jak
nietoperze. Smoki mieszkają w Indiach i w Etiopii, gdzie stale jest lato. Są to największe
[9]
zwierzęta na świecie"
Jako symbol pojawiają się między innymi w Imperium Rzymskim.
Zasadniczo utożsamiano je ze złem, chorobą lub wojną; w tradycji chrześcijańskiej smok
pojawia się jako symbol szatana. W chrześcijańskich legendach europejskich motyw smoka
wiąże się z postacią Św. Jerzego. Smoki pojawiają się w średniowiecznych eposach (np. o
Tristanie i Izoldzie).
Wojciech Górczyk uważa, że: "W słowiańskim micie o pojedynku kosmogonicznym,
prawdopodobnie Weles, słowiański chtoniczny bóg płodności pól i zmarłych, władca
Zaświatów i śmierci, strażnik pokładów złota i skarbów, przyjmował niekiedy postać
[9]
żmija. Był on przeciwnikiem Peruna, gromowładnego boga uranicznego"
O smokach pisze szczegółowo Benedykt Chmielowski w Nowych Atenach: "gdzie historia
włóczkową robotą zapisana. Jest to wskazanie na jakiś rodzaj pisma pamiętającego historię
smoczych dziejów, opartego na niciach. Tamże smoki strzegły złote runo".
Istotami podobnymi do smoków są: bazyliszki, wiwerny i wher i draki
Smoki z legend, mitów oraz "postacie" literackie:
Aži Dahaka
Żmij
smok wawelski
Wąż-smok
Wiwern
Smoki Śródziemia
Smoki Świata Dysku
smok łysiecki
bałtyjskie: Aitvaras, Pukis
Smoki Dalekiego Wschodu
Japoński smok – drzeworyt
Hokusai "Smok", cc
wikimedia
Longi, czyli smoki azjatyckie wywodzą się z Chin, a początek legendzie dały im zapewne kości
dinozaurów, które występują licznie na pustyni Gobi. Smoki chińskie znane są także w Japonii,
Korei Południowej, Wietnamie i Azji Południowo-Wschodniej. Chiński smok posiada ciało węża,
pysk wielbłąda, łuski karpia, łapy tygrysa i szpony orła. W pysku często trzyma perłę, która
symbolizuje doskonałość.
W przeciwieństwie do europejskiego smoka, smok chiński jest istotą sprzyjającą ludziom, i —
jako taki — symbolizował przez wieki władzę cesarską, np. smoczy tron oznaczał tron cesarza
Chin. Ludność chińska wierzyła, że pierwszymi cesarzami ich kraju były właśnie smoki.
W odniesieniu do przyrody, smok jest symbolem wody. Chińczycy wierzyli w przeszłości, że
każda rzeka, zbiornik wodny czy chmura mają swojego smoka, którymi zarządza Smoczy Król
w Niebie. W czasach suszy składano ofiary Królowi Smoków z prośbą o deszcz.
Smok jest elementem wielu chińskich powiedzeń i przysłów, np. chiński idiom 望子成龙 (dosł. pragnąć,
by dziecko zostało smokiem) jest używany w odniesieniu do rodziców, którzy mają wygórowane
ambicje wobec swych dzieci.
Starożytna chińska astrologia umiejscawiała gwiazdozbiór Smoka między Małą i Wielką
Niedźwiedzicą. Smok to jedno z 12 zwierząt chińskiego zodiaku.
Smoki chińskie i japońskie można odróżnić po pazurach: chińskie mają cztery, a japońskie trzy
pazury. Dodatkowo japońskie mają bardziej podkreśloną wężową budowę ciała.
W poniższym wideo można oglądnąc artystyczną wizję wybicia smoków dla pozyskania - czy to
sławy, czy to trofeów łowieckich bądź też innych rzadkich zasobów.
Opr. Adam Fularz na podst. Wikipedii
1. Apollodorus, Library and Epitome, 3.4.1, 1.9.16;
2. Pauzaniasz, Wędrówka po Helladzie, 9.10.5, 10.6.7
3. J.Hoult, Dragons Their History and Symbolism, Glastonbury, 1987
4. J. de Voraigne, Złota legenda
5. W.Kopaliński, Słownik symboli,hasło smok
6. W.Kopaliński, Słownik symboli, hasło smok
7. Marco Polo, Podróże
8. opisy można znaleźć u Pliniusza Starszego, Izydora z Sewilli, Apollodorusa, Eliana,
Pauzaniasza, Solinusa czy Filostratosa
9. W. Górczyk, "Ślady recepcji legend arturiańskich w heraldyce Piastów czerskich i
kronikach polskich", Kultura i Historia, Wydział kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii
Curie− Skłodowskiej, 17/2010.[1]
10. 11. "Biography for Robert Wadlow". IMDB. Retrieved March 6, 2012.
12. ^ "Robert Pershing Wadlow". Alton Museum of History and Art. Retrieved March 7, 2012.
13. ^ "Tallest Man". Guinness World Records. March 19, 2010. Retrieved 2010-03-19. at
Wayback machine
14. "World's Tallest Man". http://www.worldslargestthings.com. Retrieved March 7, 2012.
15. ^ "Robert Wadlow, World's Tallest Man, Alton Illinois". Roadside America. Retrieved
March 7, 2012.
16. ^ Drimmer, Frederick (1991). "The Tallest Man in the World". Born different : amazing
stories of very special people. New York: Bantam. p. 60. ISBN 055315897X.
17. ^ Robert Wadlow "worlds tallest man, worlds tallest mason" Illinois Freemasonry
Magazine, Vol. 15, No. 1, Winter 2009 p.5
18. ^ Brannan, Dan (2010-07-14). "Wadlow died 70 years ago Thursday". The Telegraph.
Retrieved 4 March 2011.
19. ^ "The King of Giants". The World's Strangest Mysteries. New York: Gallery Books. 1987.
p. 702. ISBN 0-8317-9678-2.
20. Colombraro, Rosemarie (2007). "The world's tallest Boy Scout". Boys' Life (February
2007): 24–25.
Wojciech Górczyk, „Ślady recepcji legend arturiańskich w heraldyce Piastów czerskich i
kronikach polskich“, Kultura i Historia, Wydział Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii
Curie−Skłodowskiej, 17/2010.[2]
Gelles Ragache, Francis Phillipps,„Smoki. Mity i legendy“, Wydawnictwo Dolnośląskie,
Wrocław 1992.
Apollodorus, Library and Epitome, Ed. Sir James J. Frazer, London, 1921
Filostratos Flawiusz, Żywot Apolloniusza z Tiany, przeł. I. Kania Kraków, 1997
Hoult J., Dragons, Their History and Symbolism, Glastonbury, 1987
Isidore of Seville, Etymologies, Trans. S. Barney, W. J. Lewis, J. A. Beach, O. Berghof,
Cambridge, 2007
Pauzaniasz, Wędrówka po Helladzie u stóp boga Apollona, przeł. H. Podbielski, Wrocław,
2005
Pliniusz Starszy, Historyi naturalnej ksiąg XXXVII, przeł. J. Łukaszewicz, Poznań, 1845
de Voraigne Jacob, Złota Legenda, Warszawa, 1955
Polo Marco, Opisanie świata, tłum. A. L. Czerny, Warszawa, 1954
Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Warszawa, 2006
Aelian, On the Characteristic of Animals, trans. A.F.Scholfield, London, 1958