Usługi społeczne a jakość życia osób niepełnosprawnych
Transkrypt
Usługi społeczne a jakość życia osób niepełnosprawnych
Usługi społeczne a jakość życia osób niepełnosprawnych Prof. nadzw. Mirosław GREWIŃSKI Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Agenda wystąpienia 1. Dlaczego podejście usługowe w polityce społecznej na rzecz osób niepełnosprawnych ? 2. Dwa Raporty dotyczące dostępności do usług publicznych i komercyjnych w Projekcie 3. Wybrane przykłady z państw członkowskich UE 4. Wnioski i rekomendacje Dlaczego podejście usługowe ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Aktywna PS (motywowanie i mobilizowanie employability) Wielosektorowa PS (pluralizm dostawców) Inwestycyjna PS oparta o zintegrowane usługi społeczne Ekonomia społeczna i aktywna integracja Obywatelska PS (NGOs) PS wspierająca kapitały (ludzki, społeczny, kulturowy, kreatywny) Ekonomizująca się PS (efektywność, skuteczność, racjonalność) NPM i Governance i partnerstwa / sieci Obywatelstwo, partycypacja, empowerment, klient – konsument Rozwój społeczności lokalnej przez comunnity organizing, community work i animacje lokalne Dlaczego podejście usługowe ? • J. Alber, […] polityka społeczna zmierza w kierunku świadczenia usług ; usługi społeczne nieuchronnie muszą przejąć wiodącą rolę w polityce społecznej. Usługi społeczne stają się coraz ważniejszym składnikiem struktury państwa opiekuńczego i istnieje pilna konieczność przeorientowania badań w tym kierunku. • Europeizacja rozwiązań * J. Alber, A Framework for the Comparative Study of Social Service, “Journal of European Social Policy” 5/2, s. 132. • Podmiotowość rodziny • Nowe ustawodawstwo socjalne • Decentralizacja • Uspołecznienie • Urynkowienie i prywatyzacja • Media jako nowy podmiot PS Dwa raporty w projekcie (Grewiński, Geletta 2013) 1. Wpływ na położenie społeczno-ekonomiczne zbiorowości osób niepełnosprawnych w wybranych krajach UE i EOG dostępności i użyteczności usług publicznych w obszarach edukacji, pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego, różnych form opieki zdrowotnej i rehabilitacji 2. Dostępność i użyteczność usług komercyjnych dla osób niepełnosprawnych w Polsce oraz w krajach UE i EFTA Pierwszy Raport Obszar usług 1.Usługi publiczne w zakresie edukacji Kraj Charakterystyka usługi Francja Usługi wsparcia osób niepełnosprawnych przez asystentów edukacyjnych Modelowy przykład wprowadzenia integracji i inkluzji społecznej w zakresie usług edukacyjnych Między inkluzją społeczną, a edukacją segregacyjną Reforma zapóźnionego systemu dostarczania usług edukacyjnych Podejście niekategoryzujące do niepełnosprawności w procesie edukacyjnym Negatywny przykład polityki edukacyjnej państwa wobec osób niepełnosprawnych Włochy Holandia Rumunia Szwecja Grecja 2.Usługi publiczne w zakresie rynku pracy Francja Hiszpania Norwegia Wielka Brytania 3. Usługi publiczne w zakresie opieki zdrowotnej i rehabilitacji Irlandia Holandia Wielka Brytania Usługi publiczne w zakresie rynku pracy Reforma w kierunku inkluzji społecznej osób niepełnosprawnych na mainstreamowym rynku pracy Prezentacja programu w zakresie racjonalnych usprawnień Odejście od pomocy społecznej w stronę zatrudnienia Dofinansowanie systemu usług opieki zdrowotnej i rehabilitacji wymagający reform Personalny Budżet Osoby Niepełnosprawnej jako modelowy przykład innowacji w zakresie alokacji budżetu na usługi dla osób niepełnosprawnych W stronę modelu zintegrowanych usług społecznych Drugi Raport Obszar usług Kraj Charakterystyka usługi 1. Niezależne Życie Osób Niepełnosprawnych (ang. Independent Living) – wybrane usługi komercyjne oferowane w krajach UE Holandia Komercyjne Rozwiązania Mieszkalnictwa Klusterowego oraz Centra Opieki Zastępczej Wielka Brytania Wspieranie Niezależnego Zamieszkania w Społecznościach Lokalnych na zasadach komercyjnych 2. Komercjalizacja Usług Opiekuńczych i Rehabilitacyjnych w wybranych krajach Europy Zachodniej Wielka Brytania Metoda Płatności Bezpośrednich (ang. Direct Payments) Holandia Budżet Personalny Niemcy Komercjalizacja Opieki nad osobami niepełnosprawnymi w ramach Budżetu Personalnego (niem. Persönliche Budget) 3. Usługi komercyjne w zakresie mobilności oraz transportu dla osób niepełnosprawnych Irlandia Transport komercyjny dla osób niepełnosprawnych Wielka Brytania Efektywny model dostarczania komercyjnych usług transportowych w UE Francja Edukacja Asystent edukacyjny Tutoring studentów niepełnosprawnych • Indywidulany asystent dla każdego ucznia niepełnosprawnego • W 2009 r. we Francji zatrudnionych było blisko 19 tysięcy Asystentów Edukacyjnych Osób Niepełnosprawnych, którzy obsługiwali 43.531 uczniów ze 174.673 uczniów niepełnosprawnych w szkołach francuskich • Stosowany na wielu Uczelniach student niepełnosprawny ma 1-2 studentów - tutorów, których zadaniem jest wspieranie jego procesu nauczania • Zasada dyskrecji polega na tym, że otoczenie nie wie, że dane osoby są tutorami osoby niepełnosprawnej • Tutoring oparty jest najczęściej na wolontariacie lub za wynagrodzeniem które płaci uczelnia Włochy modelowy przykład inkluzyjnej edukacji • Ustawa z roku 1977 zobowiązała wszystkie szkoły w kraju do zatrudniania nauczycieli wspomagających, którzy mają za zadanie wsparcie uczniów niepełnosprawnych • W przeciwieństwie do np.: asystentów ds. edukacji osób niepełnosprawnych we Francji, państwo włoskie dało nauczycielom wspomagającym takie same uprawnienia jak innym nauczycielom co sprawiło, że zawód ten jest atrakcyjny • Jeden nauczyciel wspomagający przypada na od 2 do 4 uczniów niepełnosprawnych, w tym momencie jest ich zatrudnionych ponad 80 tys. we Włoszech i ich praca jest powszechnie uznawana. • Z instytucji nauczyciela wspomagającego korzysta 32,7 % uczniów niepełnosprawnych • Mieszany system finansowania – państwo i JST Holandia Klastry szkół specjalnych i inkluzyjnych • Długie tradycje szkół specjalnych w Holandii jednak edukacja inkluzyjna staje się coraz bardziej popularna • Rząd Holandii, niechętny likwidacji szkół specjalnych, wprowadził w roku dwie dekady temu program „Together to School Again” mający na celu wsparcie edukacji inkluzyjnej osób niepełnosprawnych. • Zadaniem klastrów jest wsparcie, transfer wiedzy, rozwiązań i integracja uczniów ze szkół specjalnych Powstały 4 rodzaje klastrów dla uczniów niepełnosprawnych według rodzaju niepełnosprawności: • dla uczniów z wadami wzroku • dla uczniów z wadami słuchu oraz komunikacji • dla uczniów z trudnościami w nauce i lekkim upośledzeniem psychicznym • dla uczniów z poważnym upośledzeniem rozwoju W Holandii w wieku szkolnym było tylko 90 tys. uczniów niepełnosprawnych, z czego blisko 67 % uczyło się w szkołach specjalnych, natomiast 1/3 w szkołach integracyjnych Szwecja Podejście niekategoryzujące do niepełnosprawności w procesie edukacyjnym • Szwecja jako jedyny kraj w EU odszedł od kategoryzowania uczniów pod względem kryterium niepełnosprawności • Z tego powodu trudno tu o statystyki dotyczące poszczególnych uczniów niepełnosprawnych w systemie szwedzkim • W Szwecji stosuje się pośredni – mieszany system edukacji osób niepełnosprawnych, które otrzymują edukację najczęściej w placówkach powszechnych, jednakże w oddzielnych klasach • Blisko 10 000 uczniów niepełnosprawnych uczy się w „oddzielnych klasach dla osób niepełnosprawnych” w placówkach powszechnych, co stanowi około 1,2 % wszystkich uczniów. • Natomiast w szkołach specjalnych uczy się jedynie 500 niepełnosprawnych dzieci, najczęściej z zaburzeniami słuchu oraz wzroku. Konkluzja • Obserwowana jest ewolucja w kierunku edukacji włączającej. • Odchodzi się od idei odrębnych instytucji segregujących na rzecz integracji osób niepełnosprawnych w powszechnym szkolnictwie, rozumianej jako najskuteczniejsza droga przygotowania do pełnej integracji ON w przyszłym życiu. Typ szkolnictwa dla uczniów niepełnosprawnych 2008 (EARES, Bruksela) Norwegia Racjonalne usprawnienia • Według statystyk poziom aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych na rynku pracy wynosi 45 procent (75% ogółem) • Programy oceny (ang. assessment programmes) • Pakiet państwowy - transport do i z miejsca pracy, bodźce finansowe dla pracodawców za dostosowanie miejsca pracy, wsparcie techniczne dla osoby niepełnosprawnej oraz osobiści asystenci • Job coaching i mentoring dla ON • Programy edukacyjne i szkoleniowe • Program „Work Experience” • Subsydia dla pracodawców Wielka Brytania Odejście od pomocy społecznej w stronę zatrudnienia • Job Centre oraz Job Centre Plus • „Pathways to Work” • One-stop shops” • Mini-kioski dotykowe • Access to Work • Kwoty pracownicze Wskaźnik zatrudnienia młodzieży z i bez niepełnosprawności w wybranych krajach UE Konkluzje 1. odejście od zakładów pracy chronionej w stronę integracji na otwartym rynku pracy; 2. odejście od pomocy społecznej w kierunku realizacji zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych; 3. personalizacja indywidualnych planów i spersonalizowane podejście coachingowe; 4. wsparcie poprzez świadczenia osób niepełnosprawnych zatrudnionych i zarabiających minimalną pensję (tzw. biednych pracujących) jako promocji i premii za poszukiwanie zatrudnienia; Holandia Personalny Budżet Osoby Niepełnosprawnej i klastry • Jest to opcja, którą mogą wybrać osoby niepełnosprawne, jeśli chcą same zarządzać swoim budżetem na opiekę medyczną oraz zakupem usług • Instytucja budżetu personalnego spotkała się z dużym zainteresowaniem osób niepełnosprawnych; coraz więcej osób decyduje się na ten rodzaj usługi, ze względu na lepsze dopasowanie do potrzeb osoby niepełnosprawnej • Cluster Mieszkalny Fokus • Domy Thomas Houses • Opieka zastępcza (ang. Respite care) Wielka Brytania Indywidualizacja usług i świadczeń • Płatności bezpośrednie (ang. direct payments) • Budżet Personalny (ang. personal budget) • Indywidualny Budżet (ang. Individual Budget) • Key Ring Model • Integracja usług w jednym miejscu Konkluzje • • • • • Indywidualizacja usług i świadczeń Odbiorca decyduje o wyborze i zakupie usług Integracja usług Nowe inicjatywy mieszkaniowe Rola NGO’s i rynku bardzo duża Rekomendacje ogólne 1. W ramach usług edukacyjnych szczególnie istotne są tu doświadczenia związane z edukacją włączającą oraz zapewnienie wsparcia profesjonalnie wyszkolonych nauczycieli do edukacji specjalnej. 2. W zakresie usług rynku pracy i doradztwa zawodowego charakterystyczne jest odejście od zakładów chronionych w kierunku integracji na otwartym rynku pracy, rozwój doradztwa kariery i coachingu społecznego 3. Natomiast w przypadku usług zdrowotnych oraz usług rehabilitacyjnych widoczny jest trend w kierunku tworzenia indywidualnych budżetów, podążających wraz za beneficjentem. Rekomendacje ogólne 1. Sposób organizacji usług to płacenie za wyniki/rezultaty, a także dopuszczenie większej ilości podmiotów, co zwiększa konkurencyjność oraz możliwość wyboru usługodawcy przez beneficjentów wielosektorowa polityka społeczna 2. We wszystkich trzech segmentach sektor usług społecznych podąża w kierunku zintegrowanego modelu usług społecznych dla osób niepełnosprawnych. Rekomendacje w kontekście usług społecznych • w Polsce od 25 lat nie stworzono systemowo kompleksowej oferty usług społecznych dla ON • Dominuje system instytucjonalny w Polsce a nie usługodawczy, oparty na problemach bazujący na logice: Profilaktyka- prewencja, interwencja, monitorowanie • Problemem Polski jest brak integracji usług, które są poszatkowane na wiele systemów i instytucji Literatura do polecenia www.mirek.grewinski.pl DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ