Ocena stanu zdrowotnego tarlaków troci (Salmo trutta trutta) z rzek

Ocena stanu zdrowotnego tarlaków troci (Salmo trutta trutta) z rzek

KOMUNIKATY RYBACKIE
Nr 5 (124)/2011, 1–4
0 Artyku³y naukowe ¨ Artyku³y naukowe ¨ Artyku³y naukowe ¨ Artyku³y naukowe
Barbara Kazuñ1, Joanna Grudniewska2, El¿bieta Terech-Majewska3, Krzysztof Kazuñ1,
Edward G³¹bski1, Andrzej K. Siwicki1
1
2
3
Zak³ad Patologii i Immunologii Ryb, Instytut Rybactwa Œródl¹dowego w Olsztynie
Zak³ad Hodowli Ryb £ososiowatych, Instytut Rybactwa Œródl¹dowego w Olsztynie
Katedra Epizootiologii, Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie
Ocena stanu zdrowotnego tarlaków troci (Salmo trutta
trutta) z rzek pomorskich na podstawie badañ
mikrobiologicznych i immunologicznych, prowadzonych
w 2010 roku
Wstêp
a podobne zmiany u tego gatunku, od³owionego z Ba³tyku
Od 2007 roku obserwuje siê zmiany chorobowe na
powierzchni skóry u ³ososi (Salmo salar) i troci (Salmo trutta
trutta) wstêpuj¹cych na tar³o do rzek pomorskich. Objawy
kliniczne wystêpuj¹ce u chorych ryb by³y charakterystyczne
dla wrzodzienicy ³ososiowatych (furunkuloza). Jednak¿e
prowadzone w kolejnych latach badania bakteriologiczne
zarówno w Zak³adzie Chorób Ryb Pañstwowego Instytutu
Weterynaryjnego - PIB w Pu³awach, w Zak³adzie Higieny
Weterynaryjnej w Koszalinie, jak i w Zak³adzie Patologii
i Immunologii Ryb Instytutu Rybactwa Œródl¹dowego
w ¯abieñcu nie potwierdzi³y tej hipotezy, poniewa¿ nie
wyizolowano czynnika etiologicznego choroby, jakim s¹
pa³eczki Aeromonas salmonicida. W zwi¹zku z powy¿szym
istnieje przypuszczenie, i¿ mo¿e to byæ wrzodziej¹ca martwica skóry (UDN), choroba o nieznanej etiologii atakuj¹ca
przede wszystkim skórê g³owy dzikich ryb
³ososiowatych,
g³ównie
³ososi,
w latach 2007-2008, opisali Grawiñski i in. (2009).
Zmiany chorobowe spowodowane s¹ postêpuj¹c¹
martwic¹ komórek Malpighiego naskórka. Pierwszymi
objawami s¹ ma³e, szare odbarwienia przekszta³caj¹ce siê
we wrzody zlokalizowane najczêœciej na wieczku skrzelowym, pod oczami i na pysku (Roberts i Shepherd 1986).
W czasie migracji ryb z morza do wód s³odkich zmiany na
skórze s¹ zasiedlane przez liczne drobnoustroje oraz
grzyby, najczêœciej z rodziny Saprolegniaceae. Ryby sn¹
g³ównie z powodu wtórnej infekcji bakteryjnej lub niewydolnoœci kr¹¿enia spowodowanej zaburzeniami równowagi
jonowej, wywo³anej uszkodzeniem bariery skórnej. Choroba wystêpuje najczêœciej w ch³odniejszych miesi¹cach,
a wysoka œmiertelnoœæ zazwyczaj utrzymuje siê 3-4 lata
w danej rzece, a nastêpnie stopniowo wygasa (Roberts
i Shepherd 1986).
troci
i pstr¹gów potokowych (Salmo trutta fario).
Choroba ta notowana by³a w rzekach Wysp
Brytyjskich,
oraz
w
pó³nocno-zachodniej
Ba³tyku.
Pierwsze
Francji
doniesienia
o wyst¹pieniu wrzodziej¹cej martwicy skóry
mia³y miejsce jeszcze w XIX wieku, nastêpnie
pojawi³a
siê
w
latach
60.
XX
wieku
w po³udniowo-zachodniej Irlandii, stopniowo
rozprzestrzeniaj¹c siê na prawie wszystkie
rzeki na Wyspach Brytyjskich, po czym choroba wygas³a w latach 70. UDN notowane
by³o równie¿ w Danii w latach 70. u dorsza
(Gadus morhua) (Larsen i Jensen 1982), Fot. 1. Troæ – pocz¹tkowe stadium choroby.
5/2011
KOMUNIKATY RYBACKIE
1
Fot. 2. Troæ – przebarwienia na skórze.
Fot. 3. Zmiany skórne na g³owie troci.
Fot. 4. Troæ – wrzody na powierzchni cia³a.
Fot. 5. Uszkodzenia skóry pokryte pleœni¹.
nia, liczne przekrwienia oraz wrzody. Z Parsêty badano dwa
Materia³ i metody
samce o d³ugoœci Lt 51 i 58 cm posiadaj¹ce rozleg³e owrzo-
Badania w³asne obejmowa³y ocenê stanu zdrowot-
dzenia na powierzchni cia³a.
nego tarlaków troci pochodz¹cych z rzek pomorskich:
Materia³ do badañ bakteriologicznych pobrano ze
S³upi, Wieprzy, Parsêty oraz Regi. W próbie znajdowa³y siê
skóry i skrzeli oraz z nerek, dodatkowo w przypadku ryb
ryby wykazuj¹ce zmiany kliniczne (od³awiane z rzek S³upi,
wykazuj¹cych objawy chorobowe pobierano próbki ze
Wieprzy, Parsêty, Regi) oraz ryby zdrowe (S³upia oraz Wie-
zmienionych patologicznie miejsc na pow³okach skórnych.
prza). W badaniu klinicznym stwierdzono zmiany skórne
Badania mikrobiologiczne oraz immunologiczne prze-
o ró¿nym natê¿eniu: przebarwienia, owrzodzenia i ubytki
prowadzono w Zak³adzie Patologii i Immunologii Ryb Insty-
skóry pokryte pleœni¹ (fot. 1-5).
tutu Rybactwa Œródl¹dowego w ¯abieñcu. Bakterie wyizo-
W punkcie od³owu w S³upsku przebadano trzy chore
lowane od ryb identyfikowano na podstawie w³aœciwoœci
ryby o d³ugoœci Lt od 64 do 79 cm oraz jedn¹ rybê nie wyka-
hodowlanych i biochemicznych z wykorzystaniem odpo-
zuj¹c¹ objawów chorobowych (Lt 48 cm). U chorych troci
wiednich pod³o¿y mikrobiologicznych: agar TSA (Merck),
obserwowano pojedyncze, ró¿nej wielkoœci wrzody umiej-
pod³o¿e Kinga B (Merck), pod³o¿e Mac Conkeya (Merck),
scowione na g³owie (u jednej ryby), grzbiecie oraz p³etwie
agar Ryan (Oxoid) oraz testów API 20E i API Strep (bio
ogonowej. Z Wieprzy przebadano dwa samce o d³ugoœci Lt
Merieux).
56 i 57 cm z objawami chorobowymi oraz jednego zdro-
Grzyby wyizolowane na pod³o¿u Sabourauda (Merck)
wego (Lt 58 cm). Na powierzchni cia³a chorych ryb stwier-
identyfikowano na podstawie cech morfologicznych i bio-
dzono liczne przekrwienia i wrzody pokryte w wiêkszoœci
chemicznych.
pleœni¹. W Trzebiatowie z rzeki Regi od³owiono cztery trocie
W celu okreœlenia stanu kondycyjno-zdrowotnego tar-
ze zmianami chorobowymi. Na skórze ryb (na g³owie,
laków troci od³owionych z rzek pomorskich zbadano
grzbiecie i p³etwie ogonowej) zaobserwowano przebarwie-
wybrane parametry hematologiczne oraz nieswoistej
2
KOMUNIKATY RYBACKIE
5/2011
odpornoœci humoralnej u ryb chorych i zdrowych. Uzyskane
te powoduj¹ powstawanie zmian skórnych najczêœciej
wyniki
w postaci obrzêków i owrzodzeñ (Prost 1989).
poddano
standardowej
analizie
statystycznej
(P£0,05).
W
badaniach
mykologicznych
na
uszkodzonej
powierzchni cia³a ryb stwierdzono równie¿ wystêpowanie
Wyniki i dyskusja
dro¿d¿y z rodzaju Rhodotorula oraz grzybów z rodziny
W trakcie badañ ogó³em wyizolowano i zidentyfiko-
Saprolegniaceae. Dro¿d¿e Rhodotorula to organizmy
wano 12 gatunków bakterii Gram-ujemnych. W tkankach
mezofilne, jednak¿e niektóre gatunki mog¹ rozwijaæ siê
chorobowo
drobnoustroje
w ni¿szych temperaturach. Powszechnie wystêpuj¹ w gle-
z rodziny Pseudomonadaceae (Pseudomonas aeruginosa,
bie, w wodzie, na zwierzêtach, a tak¿e w powietrzu.
Pseudomonas fluorescens, Stenotrophomonas maltophila,
W wodach przybrze¿nych, równie¿ Ba³tyku, stwierdzano po
Chryseomonas luteola, Flavimonas oryzihabitans), które
kilka – kilkadziesi¹t tysiêcy komórek dro¿d¿owych w 1 litrze
stanowi³y ponad 50% bakterii Gram-ujemnych. Poza tym
wody (Rheinheimer 1977). Z kolei grzyby z rodzaju Saprole-
wystêpowa³y bakterie z rodziny Enterobocteriaceae (Citro-
gnia atakuj¹ zarówno ryby s³odkowodne, jak i morskie
bacter freundi, Serratia liquefaciens) oraz bakterie nale¿¹ce
o os³abionej odpornoœci, namna¿aj¹ siê przede wszystkim
do innych rodzin, takie jak: Aeromonas hydrophila, Shewa-
na uszkodzonych tkankach ryb, a wywo³ywana przez nie
nella putrefaciens, Ochrobactrum anthropi, Chryseobacte-
pleœniawka zazwyczaj wystêpuje jako zaka¿enie wtórne
rium indologens. Wyizolowane bakterie Gram-dodatnie
wik³aj¹ce tocz¹cy siê ju¿ proces chorobowy (Bruno
nale¿a³y g³ównie do rodzaju Streptococcus. U wszystkich
i Stamps 1987, Willoughby i Roberts 1992, Bly i in. 1997).
ryb, zarówno chorych, jak i zdrowych stwierdzono obec-
W ramach prowadzonych badañ hematologicznych
zmienionych
dominowa³y
i immunologicznych okreœlano poziom bia³ka ca³kowitego,
noϾ bakterii w nerkach.
Na powierzchni cia³a zdrowych ryb wystêpowa³y
poziom gammaglobulin, aktywnoϾ ceruloplazminy oraz
przede wszystkim bakterie P. fluorescens oraz A. hydro-
aktywnoœæ lizozymu (tab. 1). Wyniki badañ nie wykaza³y
phila. Natomiast z nerek, zarówno chorych, jak i zdrowych
statystycznie istotnych ró¿nic w badanych parametrach,
ryb wyizolowano g³ównie bakterie z rodziny Pseudomona-
zarówno pomiêdzy rybami chorymi, jak zdrowymi oraz
daceae (P. aeruginosa, S. maltophila, C. luteola, F. oryziha-
pomiêdzy rybami pochodz¹cymi z poszczególnych rzek.
bitans) i stanowi³y one ponad 80% wszystkich bakterii.
Poza tym w posiewie z nerek zidentyfikowano bakterie A.
hydrophila.
TABELA 1
Wybrane parametry immunologiczne i hematologicznych troci
z rzek: S³upi, Wieprzy, Regi i Parsêty; wartoœci œrednie
Wszystkie wyizolowane w badaniach bakterie bytuj¹
normalnie w œrodowisku wodnym (w wodzie i osadach),
a czêœæ z nich uwa¿a siê za potencjalnie patogenne dla ryb,
Parametr
Stanowisko
np. A. hydrophila, P. fluorescens, C. freundi, S. liquefaciens,
Lizozym
(mg l-1)
Ceruloplazmina Bia³ko ogólne Gammaglobuliny
(IU)
(g l-1)
(g l-1)
S. putrefaciens, C. indologens. Drobnoustroje te stanowi¹
S³upia
9,0
70,3
31,1
5,8
naturaln¹ mikroflorê œrodowiska wodnego i izolowane s¹ od
Wieprza
7,1
72,0
35,2
5,3
ryb ³ososiowatych, a w sprzyjaj¹cych warunkach mog¹
Rega
8,9
67,5
34,9
6,2
wywo³ywaæ chorobê. Istniej¹ doniesienia naukowe potwier-
Parsêta
7,2
69,5
39,4
6,1
dzaj¹ce zaka¿enia tymi drobnoustrojami u licznych gatunków ryb dzikich i hodowlanych (McIntosh i Austin 1990,
Podczas prowadzonych w 2009 roku badañ bakteriolo-
Aydin i in. 2001, Cipriano 2001, Navarrete i in. 2009, Ilardi
gicznych troci pochodz¹cej z tych samych rzek pomorskich
i in. 2010, Koziñska 2010).
(S³upia, Wieprza, Rega, Parsêta) izolowano ze zmian skór-
Flora bakteryjna wód Ba³tyku sk³ada siê g³ównie z bak-
nych przede wszystkim bakterie nale¿¹ce do rodziny Ente-
terii nale¿¹cych do rodzaju Pseudomonas (Bauman 1983,
robacteriaceae, g³ównie Serratia liquefaciens oraz Cede-
Grawiñski i Kraszewski 1991). Liczne publikacje naukowe
cea davisae. Natomiast z nerek chorych ryb izolowano
donosz¹, ¿e drobnoustroje nale¿¹ce do tego rodzaju by³y
w posiewie bakterie S. liquefaciens oraz Pseudomonas sp.
izolowane jako dominuj¹cy sk³adnik flory na skórze i w œlu-
Uzyskane wyniki badañ sugerowa³y, ¿e to S. liquefaciens
zie ró¿nych gatunków ryb, m.in. u wêgorza europejskiego
mog³a byæ czynnikiem etiologicznym choroby tarlaków
(Anguilla anguilla), ³ososia atlantyckiego, g³adzicy (Pleuronectes platessa) (Horsley 1973, Gilmour i in. 1976, Cahill
troci. Jednak¿e wyniki badañ wykonanych w 2010 roku nie
1990, Ugur i in. 2002). Do zaka¿enia bakteriami z rodzaju
wana tylko od ryb z Regi. Przyczyn¹ ró¿nic w uzyskanych
Pseudomonas u ryb najczêœciej dochodzi, gdy temperatura
wynikach mog³a byæ w pewnym stopniu sytuacja pogo-
wody wynosi poni¿ej 10°C i towarzyszy temu stres
dowa, poniewa¿ w czasie badañ ryb w 2009 roku panowa³a
wywo³any zanieczyszczeniem œrodowiska wodnego czy
pogoda sztormowa. Wzburzenie osadów przez sztormy
podwy¿szon¹ koncentracj¹ metali ciê¿kich. Drobnoustroje
mog³o prowadziæ do wzrostu iloœci bakterii z rodziny Ente-
5/2011
potwierdzi³y tej teorii, gdy¿ S. liquefaciens by³a wyizolo-
KOMUNIKATY RYBACKIE
3
robacteriaceae w wodzie, co z kolei mog³o zafa³szowaæ
obraz kliniczny choroby. Bakterie nale¿¹ce do tej rodziny s¹
g³ównie zwi¹zane z jakoœci¹ wody (Nieto i in. 1984).
Istniej¹ przypuszczenia, ¿e niesprzyjaj¹ce czynniki œrodowiskowe (zanieczyszczenia wody, metale ciê¿kie) mog¹
wp³ywaæ na stan kondycyjny ryb, os³abiaj¹c ich uk³ad
immunologiczny. Pogorszenie parametrów œrodowiska
sprzyja temu, ¿e bakterie warunkowo patogenne mog¹
prze³amywaæ bariery obronne organizmu wywo³uj¹c infekcje. W przypadku badañ tarlaków troci wstêpuj¹cych na
tar³o do rzek pomorskich mamy do czynienia z mieszan¹
infekcj¹ bakteryjn¹. Jest to zgodne z tez¹, i¿ mikroflora œrodowiska wodnego znajduje swoje odzwierciedlenie na skórze ryb (Shewan 1977).
Literatura
Aydin S., Erman Z., Bilgin Ö.C. 2001 – Investigations of Serratia liquefaciens
infection in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss Walbaum) – Turk. J.
Vet. Anim. Sci. 25: 643-650.
Bauman P. 1983 – Taxonomy of marine Pseudomonas species: Ps. stanieri
sp. nov., Ps. perfectomarina sp. nov. – J. System. Bact. 33: 857-865.
Bly J.E., Quiniou S.M.A., Lawson L.A., Clem L.W. 1997 – Inhibition of Saprolegnia pathogenic for fish by Pseudomonas fluorescens – J. Fish Dis.
20: 35-40.
Bruno D.W, Stamps D.J. 1987 – Saprolegniasis of Atlantic salmon, Salmo
salar L., fry – J. Fish Dis. 10: 513-517.
Cahill M.M. 1990 – Bacterial flora of fishes: a review – Microbial Ecology 19:
21-41.
Cipriano C.R. 2001 – Aeromonas hydrophila and motile aereomonad septicemias of fish – Fish and Disease Leaflet 68: 1-25.
Gilmour A., McCallum M.F., Allan M.C. 1976 – A study of the bacterial types
occuring on the skin and in the intestines of farmed plaice, Pleuronectes platessa – Aquaculture 7: 161-172.
Grawiñski E., Kraszewski A. 1991 – Identyfikacja i charakterystyka pa³eczek
Pseudomonas, Acinetobacter, Moraxella i Xanthomonas izolowanych
z ryb, wody i osadów dennych Ba³tyku – Medycyna Wet. 47: 58-60.
Grawiñski E., Podolska M., Koziñska A., Pêkala A. 2009 – Bakterie chorobotwórcze dla ryb i cz³owieka izolowane od dorszy ba³tyckich – ¯ycie
Wet. 84: 409-416.
Horsley R.W. 1973 – The bacterial flora of the Atlantic salmon (Salmo salar
L.) in relation to its environment – J. Appl. Bacteriol. 36: 377-386.
Ilardi P., Abad J., Rintamäki P., Bernardet J.F., Avendaño-Herrera R. 2010 –
Phenotypic, serological and molecular evidence of Chryseobacterium
piscicola in farmed Atlantic salmon, Salmo salar L., in Finland – J. Fish
Dis. 33: 179-181.
Koziñska A. 2010 – Bakteryjne choroby ryb hodowlanych - aktualne problemy – W: Szweda W., Siwicki A.K., Terech-Majewska E. (red.). Choroby podlegaj¹ce obowi¹zkowi zwalczania oraz inne choroby zagra¿aj¹ce hodowli – diagnostyka, profilaktyka, terapia. Wyd. IRS, Olsztyn: 113-137.
Larsen J.L., Jensen N.J. 1982 – The ulcus syndrome in cod (Gadus morhua).
Prevalence in selected Danish marine recipiens and a control site in
the period 1976-1979 – Nord. Vet.-Med. 34: 303-321.
McIntosh D., Austin B. 1990 – Recovery of an extremely proteolytic from of
Serratia liquefaciens as a pathogen of Atlantic salmon, Salmo salar, in
Scotland – J. Fish Biol. 36: 765-772.
Navarrete P., Espejo RT., Romero J. 2009 – Molecular analysis of microbiota
along the digestive tract of juvenile Atlantic salmon (Salmo salar L.) –
Microb. Ecol. 57: 550-561.
Nieto T.P., Toranzo A.E., Barja J.L 1984 – Comparison between the bacterial
flora associated with fingerling rainbow trout cultured in two different
hatcheries in the North – West of Spain – Aquculture 42: 193-206.
Prost M. 1989 – Choroby ryb – PWRiL, Warszawa.
Rheinheimer G. 1977 – Mikrobiologia wód – PWRiL, Warszawa.
Roberts R.J., Shephard C.J. 1986 – Handbook of trout and salmon diseases. Fishing News Book, Farnham: 222.
Shewan J.M. 1977 – The bacteriology of fresh and spoiling fish and the biochemical changes induced by bacterial action – W: Proceedings of
the conference on handling, processing and marketing of tropical fish,
Tropical products institute, London: 51-66.
Ugur A., Yilmaz F., Sahin N. 2002 – Microflora on the skin of European eel
(Anguill anguilla L., 1758) sampled from creek Yuvarlakcay, Turkey –
Isr. J. Aquacult./Bamidgeh 54: 89-94.
Willoughby L.G., Roberts R.J. 1992 – Towards strategic use of fungicides
against Saprolegnia parasitica in salmonid fish hatcheries – J. Fish
Dis. 15: 1-13.
Przyjêto po recenzji 27.09.2011r.
HEALTH ASSESSMENTS OF SEA TROUT, SALMO TRUTTA TRUTTA, SPAWNERS FROM POMERANIAN RIVERS IN 2010
BASED ON MICROBIOLOGICAL AND IMMUNOLOGICAL EXAMINATIONS
Barbara Kazuñ, Joanna Grudniewska, El¿bieta Terech-Majewska, Edward G³¹bski, Krzysztof Kazuñ, Andrzej K. Siwicki
Abstract. The research objective was to assess the health of sea trout from the Pomeranian rivers S³upia, Wieprza, Parsêta, and Rega
in 2010. Microbiological, hematological, and immunological examinations were performed. In total, twelve gram-negative bacteria
species were isolated and identified; they belonged to the families Pseudomonadaceae, Enterobacteriaceae, and others. The
gram-positive bacteria isolated belonged mainly to the genus Streptococcus. Immunological and hematological examinations did not
reveal statistically significant differences among samples. In comparison to previous examinations, the quantity of infected fish was
significantly lower.
Key words: sea trout, ulcerative dermal necrosis, Pomeranian rivers
4
KOMUNIKATY RYBACKIE
5/2011